Bełżyce. Monografia Miasta I Gminy
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Jadczak Stanisław Bełżyce. Monografia miasta i gminy Bełżyce 2002 Wstęp Szanowni Państwo! Trafia do Waszych rąk książka zatytułowana „Bełżyce. Monografia miasta i gminy” autorstwa Stanisława Jadczaka, wspartego obiektywem Mirosława Trembeckiego. Publikacja powstała z inicjatywy Stowarzyszenia Rozwoju Ziemi Bełżyckiej i przy finansowym wsparciu sponsorów rozumiejących społeczną potrzebę jej edycji. Bełżyce były już tematem opracowań T. Redera i T. Opasa, Tadeusza Wojtaszki czy też folderu wydanego z okazji 580 rocznicy nadania Bełżycom praw miejskich, ale - doprowadzone do początku XIX w., lub bardzo ogólnie mówiące o współczesności - stanowiły niepełne kompendium wiedzy o naszym mieście i jego okolicach. Wielowątkowa, barwna i interesująca historia naszego miasta i gminy Bełżyce, a także jej czas współczesny, ze wszech miar zasługują na pełniejsze i profesjonalne opracowanie. Mam nadzieję, że książka Stanisława Jadczaka stanie się również podstawą dalszych poszukiwań twórczych a być może, stworzy asumpt do szczegółowych, nie ogólnych, studiów nad wybranymi tematami wzbogacając i uzupełniając wiedzę o naszej „małej ojczyźnie”. Utrwalenie przeszłości i teraźniejszości wydaje się być naszym oczywistym obowiązkiem, by następne pokolenia znały nie tylko źródła swojego pochodzenia, ale także podejmowały trud tworzenia własnej tradycji rozbudzając lokalny patriotyzm i pragnienie pracy dla dobra najbliższego środowiska i społeczną aktywność. Monografia w zamyśle jej inicjatorów powinna spełniać także funkcję promocyjną naszego miasta i gminy. Niezbyt sprzyjające nam dziejowe zawieruchy spowodowały, że Bełżyce znalazły się na uboczu i nadal na takim pozostają, głównych szlaków handlowych. Wpływało to w przeszłości i dziś nadal wpływa ograniczająco na możliwości rozwojowe miasta. Dysponujemy jednak terenami i gotowymi do zagospodarowania obiektami, które przy sprzyjającej koniunkturze, mogłyby być wykorzystane dla korzyści potencjalnych inwestorów, jak i naszej społeczności. Prezentująca nasz potencjał, monografia nie jest jedynie historycznym opracowaniem zaspokajającym ambicje lokalnych regionalistów i przywiązanych do własnych tradycji mieszkańców. Sądzę, że książka przyjęta zostanie przez P. T. Czytelników z ciekawością i sympatią, a ewentualne opinie i uwagi pozwolą w przyszłości na jej wzbogacenie i uzupełnienie. Pozostaję z szacunkiem Stanisław Janik Prezes Stowarzyszenia Rozwoju Ziemi Bełżyckiej Bełżyce, październik 2002 r. Charakterystyka Gminy Bełżyce Powierzchnia - 133,85 km2 Sołectwa -23 Ludność- 13.910 Gęstość zaludnienia - 102,5 osoby na 1 km 2 Ludność utrzymująca się z pracy - poza rolnictwem - około 52 % - w rolnictwie - około 48,00% Ludność w wieku przedprodukcyjnym - 28,2 % Ludność w wieku produkcyjnym - 57,4 % Ludność w wieku poprodukcyjnym - 14,4 % Ilość małych i średnich przedsiębiorstw na 1000 -547 mieszkańców Średnia płaca brutto w PLN - 950,80 PLN Położenie Gmina Bełżyce, wchodząca w skład pow. lubelskiego, położona jest w południowo-zachodniej części województwa lubelskiego. Od Lublina - stolicy województwa - Bełżyce oddalone są o 20 km. Najbliższe stacje kolejowe znajdują się na szlaku Warszawa - Lublin w miejscowości Motycz, odległej o 10 km od Bełżyc oraz w Niedrzwicy Dużej, na szlaku Lublin - Rozwadów. W miejscowości Radawiec, położonej 8 km od Bełżyc, znajduje się lotnisko. Bełżyce są lokalnym węzłem drogowym - przez miasto przebiega droga nr 747 łącząca Lublin z Opolem Lub., droga nr 827 do Nałęczowa i nr 832 do Poniatowej. Mimo stosunkowo niewielkiej liczby ludności Bełżyce są obecnie ważnym w regionie ośrodkiem administracyjno-handlowo-usługowym. Działa tu duży zakład - Fabryka Maszyn i Urządzeń Przemysłu Spożywczego „Spomasz” oraz ponad 800 podmiotów gospodarczych. Gmina Bełżyce ma charakter wybitnie rolniczy, funkcjonuje tu blisko 1600 gospodarstw rolnych oraz zakłady przetwórstwa owocowo-warzywnego: LST Polska, Nova Berry, Nova Fruct i UREN Poland Ltd. Cechą charakterystyczną miasta i gminy Bełżyce są tereny - korzystnie położone geograficznie i dobrze wyposażone w infrastrukturę techniczną i walory przyrodnicze - mogące stanowić atrakcyjną ofertę dla inwestorów. Pod względem zagospodarowania przestrzennego gmina jest zróżnicowana. Odmienności wynikają przede wszystkim z warunków środowiska naturalnego oraz z infrastruktury. Wyróżniają się w niej: • strefa centralna, dość silnie zurbanizowana, która obejmuje miasto Bełżyce i ośrodki wspomagające miasto we wsiach: Babin, Krężnica Okrągła, Wierzchowiska, Wronów, Matczyn i Kierz, • obszary rolnicze na bardzo dobrych jakościowo glebach w rejonach miejscowości Babin, Matczyn, Jaroszewice, Podole i częściowo miasta Bełżyce, • obszary rolnicze na słabszych glebach w pozostałej części gminy, • strefy zalesione w części południowo-wschodniej gminy z miejscowościami Skrzyniec, Zalesię, Wierzchowiska oraz częścią kompleksu leśnego o nazwie Las Krężnicki położonymi w granicach Chodelskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, • obszary i obiekty prawnie chronione. W Bełżycach wyróżniają się: - tereny centralne - Rynek i teren zabudowy wielorodzinnej w rejonach ulic: Pocztowa, Bychawska, Fabryczna i Wilczyńskiego, - tereny przemysłowe przy ul. Przemysłowej, - tereny zabudowy jednorodzinnej przy ul. Słonecznej i Wesołej, - tereny zabudowy zagrodowej przy ul. Przemysłowej. Pod względem geodezyjnym Bełżyce dzielą się na 4 obręby miejskie - Bełżyce Centrum, Bełżyce Rolne, Bełżyce Wzgórze i Bełżyce Zastawie. Instytucje powiatowe w Bełżycach 1. Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej (Szpital Rejonowy, Przychodnia Specjalistyczna, ośrodki zdrowia) 2. Zespół Szkół Technicznych im. T. Kościuszki 3. Zespół Szkół im. M. Kopernika 4. Starostwo Powiatowe w Lublinie Wydział Komunikacji, Filia w Bełżycach 5. Zarząd Dróg Powiatowych w Lublinie z siedzibą w Bełżycach 6. Dom Pomocy Społecznej w Matczynie 7. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Bełżycach 8. Powiatowy Urząd Pracy w Lublinie, Filia w Bełżycach. 9. Komenda Miejska Straży Pożarnych w Lublinie Jednostka Ratunkowo-Gaśnicza w Bełżycach. 10. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Ludność Mieszkańcy Bełżyc lata 70-te XVI w. - ok. 700 - 800 osób 1615- ok.1600 1661 - 543 (wg rejestru podymnego) 1674- 533 1764- ponad 1300, w tym 200 włościan w Podolu i Wzgórzu 1795- 1200 1820- 1693 1886- 2497 (cała gmina Bełżyce miała 7976 mieszkańców, w tym 6109 katolików, 265 protestantów, 15 prawosławnych i 1587 Żydów) 1898- 3182 1917- 3666 1921- 3500 1938- 6600 1943- 2531 -1947 3227 1970- 4940 1974- 5019 1977- 5200 1985- 6826 1994- 6687 1995- 6710 2002- 7146 Demografia miasta i gminy Bełżyce w latach 1997 - 2001 ROK 1997 1998 1999 2000 2001 Liczba mieszkańców 13800 13913 13898 13909 13910 w tym: - Kobiety 7092 7162 7142 7146 7144 - Mężczyźni 6708 6751 6756 6763 6766 - Miasto 7085 7113 7166 7204 7235 - Wieś 6715 6800 6732 6705 6675 Urodzenia 162 168 155 148 137 Zgony 141 141 153 128 129 Imigracje 176 191 182 169 141 Emigracje 191 105 199 178 148 Zawarte małżeństwa 119 108 122 126 120 Liczna urodzeń w mieście i gminie Bełżyce w latach 1980 - 2001 Rok 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 Urodzenia 244 228 260 262 280 272 264 250 252 250 246 Kobiety 135 117 132 125 141 126 118 135 111 117 121 Mężczyźni 109 111 128 137 139 146 146 115 141 133 125 Miasto 152 130 155 144 159 161 160 126 121 135 127 Wieś 92 98 105 118 121 111 104 124 131 115 119 Rok 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Urodzenia 215 246 205 170 195 189 162 168 155 148 137 Kobiety 109 125 107 88 86 93 80 85 70 73 69 Mężczyźni 106 121 98 82 109 96 82 83 85 75 68 Miasto 102 131 96 75 95 97 76 89 74 75 72 Wieś 113 115 109 95 100 92 86 79 81 73 65 Jeszcze długie lata po II wojnie światowej bełżyczanie dzielili ludzi na: swoich - czyli bełżycoków, tych ze Wzgórza czyli wzgórzoków i obcych czyli przybłędy. Zasiedziałe bełżyckie rody noszące od wieków te same nazwiska, dodawały sobie przezwiska, by móc odróżnić liczne odłamy tej samej rodziny. Wymyślano więc przezwiska od imion pradziadków. I tak potomkowie Feliksa to felcoki, Marcina - morcinioki, Franciszka -franulcoki, Mikołaja - mikołycoki, Grzegorza - grzesicki, Bartłomieja - bartusioki, Karola - karoloki. Te przezwiska dopisywano nawet w oficjalnych dokumentach. I tak w sprawozdaniu z powołania Komitetu Organizacyjnego Straży Pożarnej w 1913 r. pojawiło się nazwisko Antoniego Kamińskiego ps. Franulcok oraz skarbnika 1-go Zarządu OSP Ignacego Wójtowicza ps. Grzesiocek. Proboszcz parafii na Dziesiątej w Lublinie ks. Stanisław Kamiński oficjalnie używał dookreślenia - syn Antoniego Franulcoka. Wg Anny Wójtowicz: bełżyccy ludzie byli przezywani przez mieszkańców okolicznych wsi „Chałty” albo „Józiki” lub „Antoliki”. Najstarszą generację bełżyczan nazywano “mydlarze”. Samorząd miasta i gminy Bełżyce Rada Miasta i Gminy Kadencja 1990 - 1994 Marek Ryszard Bielak - Zagórze, Eugeniusz Iwaniak - Babin, Roman Jaroszyński - Podole, Jan Kwiatkowski - Jaroszewice, Kazimierz Listoś - Bełżyce, Stanisław Listoś - Bełżyce, przewodniczący Rady do 04-05-1992 r, Janusz Mazurek - Bełżyce, Wiesław Mielniczuk - Bełżyce, Antonina Olszak - Wojcieszyn, Stanisław Pałka - Wierzchowiska, Marek Peciak - Bełżyce, Adam Pietras - Kierz, Andrzej Plewik - kol. Chmielnik, Józef Prus - Wronów, Marian Ruta - Bełżyce, Bolesław Tomaszewski - Bełżyce, Bogusław Winiarski - Bełżyce, przewodniczący Rady od 04-05-1992 r., Jan Wójcik - Krężnica Okrągła, Witold Wójtowicz Bełżyce, Dionizy Zawiślak - Skrzyniec, Jan Zieliński - Bełżyce, Władysław tarnowski -Bełżyce. Zarząd Miasta i Gminy Bogusław Winiarski - burmistrz, Janusz Mazurek