Arkusz CHODEL (784)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PA Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PA Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz CHODEL (784) Warszawa 2011 Autorzy: Kamila Andrzejewska-Kubrak*, Anna Gabryś-Godlewska*, Olimpia Kozłowska*, Paweł Kwecko*, Jerzy Miecznik*, Iwona Walentek*, Krystyna Wojciechowska** Główny koordynator MGśP: Małgorzata Sikorska-Maykowska* Redaktor regionalny Planszy A: Dariusz Grabowski* Redaktor regionalny Planszy B: Joanna Szyborska-Kaszycka* Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka* * – Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ** – Przedsiębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezyńska 39, 03-908 Warszawa Copyright by PIG-PIB and MŚ, Warszawa 2011 Spis treści I. Wstęp (A. Gabryś-Godlewska).......................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (A. Gabryś-Godlewska)............................. 4 III. Budowa geologiczna (A. Gabryś-Godlewska, O. Kozłowska).......................................... 6 IV. ZłoŜa kopalin (I. Walentek)............................................................................................... 9 1. Kopaliny okruchowe ................................................................................................ 12 2. Kopaliny ilaste (lessy).............................................................................................. 17 3. Kopaliny węglanowe................................................................................................ 18 4. Torfy......................................................................................................................... 19 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (I. Walentek)............................................................ 20 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin (A. Gabryś-Godlewska) ...................... 23 VII. Warunki wodne (A. Gabryś-Godlewska) ........................................................................ 25 1. Wody powierzchniowe............................................................................................ 25 2. Wody podziemne..................................................................................................... 26 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 29 1. Gleby (P. Kwecko) ................................................................................................. 29 2. Pierwiastki promieniotwórcze (J. Miecznik).......................................................... 31 IX. Składowanie odpadów (K. Wojciechowska) ................................................................... 33 X. Warunki podłoŜa budowlanego (A. Gabryś-Godlewska)................................................ 36 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (K. Andrzejewska-Kubrak)............................................ 38 XII. Zabytki kultury (K. Andrzejewska-Kubrak).................................................................... 44 XIII. Podsumowanie (I. Walentek, K.Wojciechowska) ............................................................ 45 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 47 I. Wstęp Arkusz Chodel Mapy geośrodowiskowej Polski (MGśP) w skali 1:50 000 opracowany został w Państwowym Instytucie Geologicznym – Państwowym Instytucie Badawczym w Warszawie (plansza A oraz plansza B – warstwa geochemia środowiska) i Przedsiębior- stwie Geologicznym POLGEOL SA w Warszawie (plansza B – warstwa składowanie odpa- dów) w 2011 r. Przy opracowaniu arkusza wykorzystano materiały archiwalne arkusza Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000 (Górka i in, 2005). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z Instrukcją opracowania MGśP (Instrukcja ..., 2005). Plansza A zawiera dane zgrupowane w następujących warstwach informacyjnych: ko- paliny, górnictwo i przetwórstwo, wody powierzchniowe i podziemne, warunki podłoŜa bu- dowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Dane i oceny geośrodowiskowe zaprezentowane na planszy B zawierają elementy wie- dzy o środowisku przyrodniczym, niezbędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym poszczególnych jednostek administracji państwowej. Wskazane na mapie naturalne warunki izolacyjności podłoŜa są wskazówką nie tylko dla bezpiecznego składowania odpadów, lecz takŜe powinny być uwzględniane przy lokalizowaniu innych obiektów, zaliczanych do kategorii szczególnie uciąŜliwych dla środowiska i zdrowia ludzi, lub mogących pogarszać stan środowiska. Informacje dotyczące zanieczyszczenia gleb i osa- dów dennych wód powierzchniowych są uŜyteczne do wskazywania optymalnych kierunków zagospodarowania terenów zdegradowanych. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorządów terytorialnych i administracji państwowej, zajmującej się racjonalnym zarządzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej treści stanowi pomoc w realizacji postanowień ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte na mapie mogą być wykorzystane w pracach studialnych przy opracowaniu strategii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a takŜe w opracowaniach ekofi- zjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe mogą być pomocne przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Mapa powstała na podstawie interpretacji i reinterpretacji materiałów archiwalnych, opracowań publikowanych oraz zwiadu terenowego. Konsultacje i uzgodnienia dokonywane były w: Urzędzie Marszałkowskim Województwa Lubelskiego w Lublinie, Regionalnej Dyrek- cji Ochrony Środowiska w Lublinie, starostwach powiatowych w Lublinie, Kraśniku i Opolu 3 Lubelskim, urzędzie miasta: Poniatowa oraz w urzędach gminnych w: Chodlu, Opolu Lubel- skim, Józefowie, Urzędowie, BełŜycach i Borzechowie. Korzystano równieŜ z materiałów znajdujących się u konserwatorów zabytków archeologicznych i architektonicznych, w nadle- śnictwach oraz w Instytucie Upraw, NawoŜenia i Gleboznawstwa w Puławach. Zostały one zweryfikowane w czasie wizji terenowej we wrześniu 2010 roku. Mapa wykonana jest w wersji cyfrowej. Informacje dotyczące złóŜ zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opracowanych dla potrzeb komputerowej bazy danych o złoŜach. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Chodel połoŜony jest pomiędzy 22°00’ a 22°15’ długości geograficznej wschodniej oraz 51°00’ a 51°10’ szerokości geograficznej północnej. Administracyjnie znaj- duje się w zachodniej części województwa lubelskiego, w granicach powiatów: opolskiego (miasto Poniatowa, gminy: Chodel, Opole Lubelskie, Poniatowa i Józefów), lubelskiego (gminy: BełŜyce i Borzechów) oraz kraśnickiego (gmina Urzędów). Zgodnie z podziałem J. Kondrackiego (2002) omawiany teren znajduje się w obrębie WyŜyn Polskich, w prowincji WyŜyna Lubelsko-Lwowska i naleŜy do trzech mezoregionów: Równiny BełŜyckiej, Kotliny Chodelskiej i Wzniesień Urzędowskich (fig. 1). Około 20% powierzchni omawianego obszaru, połoŜone w jego północno-wschodniej części, naleŜy do Równiny BełŜyckiej. Jest to obszar wyniesiony morfologicznie ponad 200 m n.p.m. (najwyŜszy punkt – 244,8 m n.p.m. w okolicy DyląŜek), lekko pofalowany, z łagodnymi wzniesieniami. Północno-zachodnią i środkową część arkusza zajmuje Kotlina Chodelska. Jest to ob- szar obniŜony morfologicznie, lekko pochylający się w kierunku północno-zachodnim od 220 m n.p.m. (okolice Łopiennik) do ok. 150 m n.p.m. w sąsiedztwie Zajączkowa. Centralna część tego rejonu, w dolinie Chodelki, wypełniona jest osadami organicznymi, na których rozwinęły się łąki. Południową część omawianego obszaru (nieco mniej niŜ 40% całej powierzchni arku- sza) zajmują Wzniesienia Urzędowskie. Jest to obszar o dość urozmaiconej rzeźbie z silnie rozwiniętą siecią wąwozów lessowych i rozcięć erozyjnych. Wysokości bezwzględne, w gra- nicach arkusza, wynoszą tu nawet 260 m (rejon Kolonii Zadworze). Pod względem klimatycznym obszar objęty arkuszem Chodel znajduje się w większości w Regionie Sandomierskim (Woś, 1999). Jest to region, gdzie częściej w porównaniu z innymi pojawiają się dni z pogodą bardzo ciepłą, słoneczną lub z niewielkimi zachmurze- niami i opadem. Średnia roczna temperatura powietrza waha się od 7,5 do 8,0°C. Ujemną 4 cechą klimatu są częste, dość ostre przymrozki wiosenne. Długość okresu wegetacyjnego wy- nosi od 200 do 210 dni. Średni roczny opad kształtuje w granicach 550 – 600 mm, a liczba dni z opadem dochodzi do 160. Pokrywa śnieŜna utrzymuje się przez około 60 – 100 dni. Charakterystyczną cechą klimatu na tym terenie jest mała ilość dni bezwietrznych, która nie przekracza 10%. PrzewaŜają tutaj wiatry z kierunku północno-zachodniego. Fig. 1. PołoŜenie arkusza Chodel na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granica prowincji, 2 – granica makroregionu, 3 – granica mezoregionu Prowincja Niziny Środkowoeuropejskie Podprowincja Niziny Środkowopolskie Mezoregiony Wzniesień Południowomazowieckich: 318.86 – Równina Radomska Prowincja WyŜyny Polskie Podprowincja WyŜyna Lubelsko-Lwowska Mezoregiony WyŜyny Lubelskiej: 343.11 – Małopolski Przełom Wisły, 343.12 – PłaskowyŜ Nałęczowski, 343.13 – Równina BełŜycka, 343.14 – Kotlina Chodelska, 343.15 – Wzniesienia Urzędowskie, 343.17 – Wyniosłość Giełczewska, 343.19 - Padół