Raport O Stanie Gminy Chodel

RAPORT O STANIE GMINY CHODEL

Chodel, maj 2019r.

Spis treści

I. Wstęp ...... …………………………………………………………………………...5

II. Informacje ogólne ...... 6

A. Charakterystyka Gminy Chodel ...... 6 B. Podstawowe dane o ludności ...... 7

III. Informacja finansowa ...... 8

IV. Informacja o stanie mienia komunalnego ...... 13

V. Realizacja polityk,programów i strategii ...... 14 A. Strategia Rozwoju Gminy Chodel na lata 2016-2022 ...... 14 B. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Chodel oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego ...... 20 C. Program opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobieganie bezdomności zwierząt na terenie Gminy Chodel ...... 20 D. Gminny Program Profilaktyki I Rozwiazywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii na 2018 r ...... 20 E. Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Chodel na lata 2016-2026 ...... 21

F. Wieloletni program osłonowy dożywiania dzieci i młodzieży w ramach wieloletniego rządowego programu „Posiłek w szkole i w domu” w Gminie Chodel na lata 2019 - 2023 ...... 22

VI. Ochrona zdrowia ...... 23

VII. Pomoc społeczna ...... 23

VIII. Transport i komunikacja ...... 24

IX. Oświata na terenie gminy ...... 26

X. Kultura ...... 27

A. Gminny Ośrodek Kultury ...... 27 B. Biblioteki ...... 28 XI. Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej ...... 29

XII. Dom Senior + ……………………………………………………………………………………………………………………. 29

XIII. Ochrona środowiska ...... 31

XIV. Sport …………………………………………………………………………………………………………………………………. 31

XV. Stan dziedzictwa kulturowego oraz dóbr kultury współczesnej …………………………………………..31

XVI. Rada Gminy ………………………………………………………………………………………………………………………..33

G. Wstęp

Oddajemy w Państwa ręce „Raport o stanie Gminy Chodel ”, którego obowiązek corocznego sporządzania wprowadziła nowelizacja ustawy o samorządzie gminnym. Ma on stanowić podsumowanie pracy wójta, burmistrza, prezydenta w poprzednim roku kalendarzowym, a w szczególności realizację polityk, programów i strategii oraz uchwał rady gminy i budżetu obywatelskiego, jeżeli jest realizowany przez gminę. Przygotowany Raport to spojrzenie na aktualną sytuację Gminy Chodel w poszczególnych dziedzinach jej funkcjonowania. Najważniejszym z założeń przygotowanego Raportu jest zaprezentowanie możliwie pełnego zakresu działalności Gminy w oparciu o publicznie udostępniane dane statystyczne oraz inne informacje pozyskane i przetworzone na potrzeby tego dokumentu. Podkreślić należy fakt, iż Raport nie jest monografią, opisującą w szczegółach każdą z dziedzin aktywności Gminy, ale zbiorem informacji, dzięki któremu będziemy mogli podjąć decyzję o ścieżkach dalszego rozwoju naszej Gminy.

Wyrazy uznania oraz serdeczne podziękowania składam wszystkim, którzy przyczynili się do opracowania tego dokumentu. Przygotowując Raport korzystaliśmy z materiałów Urzędu Gminy oraz gminnych jednostek organizacyjnych. Dzięki temu publikacja zawiera informacje pozwalające ocenić i przeanalizować różne zagadnienia związane z rozwojem społeczno- gospodarczym Gminy Chodel.

Raport będzie reprezentowany na sesji absolutoryjnej. W debacie publicznej dotyczącej tego dokumentu ma prawo również wypowiedzieć się społeczeństwo. Dlatego zachęcam wszystkich zainteresowanych, a w szczególności mieszkańców, do lektury dokumentu.

Z poważaniem

Przemysław Kowalski Wójt Gminy Chodel

II. Informacje ogólne

A. Charakterystyka Gminy Chodel

Gmina Chodel usytuowana jest w środkowo -zachodniej części województwa lubelskiego i w północnej części powiatu opolskiego. Graniczy z pięcioma gminnymi jednostkami administracyjnymi: Borzechowem, Bełżycami, Poniatową, Urzędowem, Opolem Lubelskim. Gmina zajmuje powierzchnię 108 km2 i jest średnią pod względem wielkości zarówno powierzchniowej jak i ludnościowej gminą w powiecie opolskim. Gmina liczy 26 miejscowości jest podzielona na 25 sołectwa. Liczy 6800 mieszkańców i w stosunku do lat ubiegłych wykazuje tendencje spadkową. Obszar gminy jest lekko rozciągnięty w kierunku wschód-zachód. Wiejska Gmina Chodel ma charakter typowo rolniczy. Główną specjalizacją w rolnictwie jest uprawa owoców miękkich. Obecnie uprawy sadownicze na ternie gminy zajmują powierzchnię ok. 1510 ha (z czego około 550 ha zajmują drzewa owocowe, 940 ha plantacje krzewów owocowych i jagodowych) , co stanowi ok. 27,8% powierzchni użytków rolnych. Działalnością z pogranicza rolnictwa, realizowaną w gminie na nieco mniejszą skalę jest hodowla ryb słodkowodnych-zarówno ciepłolubnych jak i zimnolubnych. Warunki do rozwoju gospodarki rybnej zapewnia rzeka Chodelka, której wody zasilają liczne stawy rybne. Łączna powierzchnia stawów hodowlanych na terenie gminy wynosi obecnie 18,04 ha. Na terenie gminy Chodel występują złoża piasku i gliny. Przez obszar gminy przebiega droga wojewódzka nr 747 Lublin- Lipsko i droga wojewódzka nr 833 Kraśnik -Chodel . Gmina jest położona w niedalekiej odległości od Lublina - 40 km, od Kraśnika - 24 km, a od Opola Lubelskiego -14 km.

Gmina posiada dobrze rozwiniętą infrastrukturę techniczną w zakresie dróg, wodociągów, gazyfikacji i telefonii stacjonarnej i komórkowej. W połowie Gminy występują problemy z siecią internetową dotyczy to południowo zachodniej części gminy. Jedyną miejscowością w gminie ,która posiada system kanalizacji zbiorczej jest Chodel. W pozostałych miejscowościach ścieki komunalne zbierane są do przydomowych szamb i odwożone do gminnej oczyszczalni lub sąsiednich zakładów komunalnych. W niewielkiej ilości działają też przydomowe oczyszczalnie ścieków.

Na terenie gminy działa 8 jednostek organizacyjnych gminy tj.: - Urząd Gminy w Chodlu, - Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Chodlu, - Ośrodek Kultury w Chodlu w którego strukturach działa Gminna Biblioteka Publiczna wraz z filią w Ratoszynie, - Ośrodek Pomocy Społecznej w Chodlu, - Zespół Szkoły Podstawowej i Przedszkola Samorządowego w Chodlu, w składzie którego działa Szkoła Podstawowa im ks. Jana Twardowskiego i Gminne Przedszkole Samorządowe, - Szkoła Podstawowa w Granicach - Szkoła Podstawowa w Ratoszynie Drugim - Publiczne Gimnazjum im. Jana Pawła II w Chodlu, które zostanie wygaszone w miesiącu wrześniu 2019 roku i przestanie funkcjonować Ponadto na terenie gminy działają: - Zespół Szkół w Chodlu prowadzony przez powiat opolski, - Niepubliczny Samodzielny Zakład Opieki Zdrowotnej w Chodlu

B. Podstawowe dane o ludności

Stan ludności na dzień 31 grudnia 2018 roku wynosił 6800 osób w tym 3397 kobiet i 3403 mężczyzn. W odniesieniu do poszczególnych kategorii wiekowych: - liczba mieszkańców w wieku przedprodukcyjnym (14 lat i mniej) wynosiła 1250 osób, w tym 604 kobiet i 646 mężczyzn, - liczba kobiet w wieku produkcyjnym (15-59) wynosiła 1946 osób, - liczba mężczyzn w wieku produkcyjnym (15-64) wynosiła 2300. Ogółem ludność w wieku produkcyjnym wynosiła 4246. Liczba mieszkańców w wieku poprodukcyjnym kobiety: 862 osoby ,mężczyźni 442 Ogółem ludność w wieku poprodukcyjnym wynosiła 1304 . W omawianym roku urodziło się 74 osób w tym 39 dziewczynek i 35 chłopców,

zmarło 79 osób w tym 42 kobiet i 37 mężczyzn.

Lp. Miejscowość Pobyt stały Pobyt Kobiety Mężczyźni Razem czasowy 1. Adelina 151 0 65 86 151 2. Antonówka 87 0 45 42 87 3. Borów 143 2 70 75 145 4. Borów-Kolonia 241 2 126 117 243 5. Budzyń 95 0 41 54 95 6. Chodel 1402 14 726 690 1416 7. Godów 410 17 209 218 427 8. Granice 601 3 309 295 604 9. Grądy 181 0 96 85 181 10. Huta Borowska 51 0 20 31 51 11. Jeżów 231 0 111 120 231 12. Kawęczyn 49 0 26 23 49 13. Książ 47 1 19 29 48 14. Lipiny 117 1 59 59 118 15. Majdan Borowski 76 1 36 41 77 16. Osiny 193 0 95 98 193 17. Przytyki 159 1 77 83 160 18. Radlin 355 0 176 179 355 19. Ratoszyn Drugi 608 6 308 306 614 20. Ratoszyn Pierwszy 500 4 246 258 504 21. Siewalka 195 1 101 95 196 22. Stasin 76 0 39 37 76 23. Świdno 285 1 146 140 286 24. Trzciniec 223 3 121 105 226 25. Zastawki 114 3 56 61 117 26. Zosinek 149 1 74 76 150 Razem 6739 61 3397 3403 6800

III. Informacja finansowa

Budżet gminy na rok 2018 został uchwalony po stronie dochodów w kwocie 26.120.251,80 zł, z tego dochody bieżące – 25.795.481,48 zł i dochody majątkowe – 324.770,32 zł . - w tym: - dochody związane z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych ustawami na kwotę 9.282.452,19 zł - dochody z tytułu wydawania zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych na kwotę 108.000 zł - dochody z tytułu opłat i kar za korzystanie ze środowiska w kwocie 25.000 zł - dochody z tytułu opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi w kwocie 220.000 zł

W okresie roku uchwałami Rady Gminy i Zarządzeniami Wójta Gminy wprowadzono zmiany w planie dochodów.

Po dokonanych zmianach plan dochodów zamknął się kwotą – 31.969.553,59 zł

Plan dochodów w roku 2018 został zrealizowany w 93,34 % w kwocie 29.838.972,11 zł – w tym realizacja dochodów własnych w 90,83 % w kwocie 19.819.622,88 zł

Budżet po stronie wydatków został uchwalony w kwocie 25.871.051,80 zł z tego wydatki bieżące – 25.260.733,78 zł i wydatki majątkowe – 610.318,02 zł . - w tym: - wydatki związane z realizacją zadań z zakresu administracji rządowej i innych zadań zleconych ustawami na kwotę 9.282.452,19 zł, - wydatki na zadania przejęte od innych j.s.t. w drodze porozumienia w kwocie „0” zł - wydatki na realizację zadań określonych w programie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych w kwocie 82.000 zł, - wydatki na realizację zadań określonych w programie przeciwdziałania narkomanii w kwocie 58.000 zł - wydatki na ochronę środowiska i gospodarki wodnej w kwocie 55.000 zł - wydatki na realizację zadań związanych z funkcjonowaniem systemu gospodarowania odpadami komunalnymi w kwocie 239.000 zł

W okresie 2018 roku uchwałami Rady Gminy i Zarządzeniami Wójta Gminy wprowadzono zmiany w planie wydatków.

Po dokonanych zmianach plan wydatków zamknął się kwotą – 36.175.162,03 zł

Plan wydatków w 2018 roku został zrealizowany w 80,86 % w kwocie 29.251.366,98 zł – w tym realizacja wydatków własnych w 73,89 % w kwocie 19.233.539,20 zł

Wpływ na niski wskaźnik realizacji wydatków miało przesunięcie na lata przyszłe realizacji inwestycji takich jak:

1. Zagospodarowanie terenów o wybitnych walorach przyrodniczych i kulturowych w miejscowości Chodel – planowana kwota wydatków – 600.000 zł

2. Budowa boiska do piłki nożnej w miejscowości Chodel - planowana kwota dofinansowani – 2.370.997 zł (etap dot. 2018r. ) 3. Odnawialne źródła energii w Gminie Chodel – solary - planowana kwota wydatków – 2.241.842,95 zł (etap dot. 2018r. ) Razem ponad 5,2 mln zł.

A. Stan finansów gminy 1. Udział dochodów własnych (5.599.067,90 zł )w dochodach ogółem 29.838.972,11 zł stanowi - 18,76 % 2. Udział wydatków majątkowych ( 3.073.700,12 zł )w wydatkach ogółem( 29.251.366,98 zł ) stanowi – 10,50 % 3. Zadłużenie ogółem na koniec 2018 roku wynosiło – 1.329.088 zł 4. W roku 2018 nie zaciągano żadnych zobowiązań. 5. Obsługa zadłużenia w roku 2018 wyniosła – 50.995,75 zł B. Wykonanie budżetu gminy. 1. Wykonanie dochodów 29.838.972,11 zł (w tym PIT – 2.375.632 zł - 7,96 % ogólnych dochodów. podatek od nieruchomości – 1.221.358,02 zł – 4,09 % ogól. dochodów ) 2. Wykonanie wydatków - 29.251.366,98 zł 3. Wynik – nadwyżka – 587.605,13 zł 4. Dotacje inwestycyjne pozyskane spoza budżetu gminy – 921.797,69 zł 5. Dochody z majątku – 159.000 zł

C. Wykonanie wydatków inwestycyjnych

Wykaz inwestycji realizowanych w 2018 roku

Jednostka Lp Nazwa zadania Dz. org. Okres Inwestycyjnego real. program realizacji Plan Wykonanie rozdz. lub koordyn. programu wydatków % jego wykonanie na 2018 1 2 3 4 5 6 7 8 1 Przebudowa dr. gm. 600 Urząd Gminy w miejscowości Chodel 60016 Chodel 2018 95 000,00 94 955,70 99,95 2 Modernizacja infrastruktury szkół 801 Urząd Gminy w Gminie Chodel 80101 Chodel 2018 609 339,48 541 352,04 88,84 3 Modernizacja sieci wociągowej 900 w Gminie Chodel 90017 ZGKiM 2018 140 000,00 139 993,31 100,00 4 Budowa boiska do piłki nożnej 926 Urząd Gminy 2018

w miejscowości Chodel 92601 Chodel 2019 2 370 997,00 0,00 0,00 Oświetlenie łowiska ryb na publicznym 750 5 zbiorniku wodnym w Chodlu 75075 Urząd Gminy 2018 109 052,22 92 149,36 84,50 Zagospodarowanie terenu publicznego przy ulicy Szkolnej w Chodlu do funkcji ogólnodostępnego placu zabaw o charakterze 801 6 obiektu sportowo-rekreacyjnego 80101 Urząd Gminy 2018 196 275,00 160 056,75 81,55 Budowa chodnika przy drodze powiatowej 600 7 w m. Świdno 60014 Urząd Gminy 2018 126 700,00 122 721,85 96,86 Budowa chodnika przy drodze powiatowej 600 8 w m. Radlin 60014 Urząd Gminy 2018 35 000,00 33 783,86 96,53 Budowa chodnika przy drodze powiatowej 600 9 w m. Ratoszyn Drugi 60014 Urząd Gminy 2018 155 355,00 153 754,26 98,97 Budowa dr.gminnej Nr 108551L 600 10 w m. Granice 60016 Urząd Gminy 2018 148 000,00 146 587,58 99,05 Budowa dr.gminnej Nr 108253L 600 11 w m. Godów 60016 Urząd Gminy 2018 130 000,00 128 292,03 98,69 Budowa dr.gminnej na dz. 909 i 207 600 12 w m. Ratoszyn Pierwszy 60016 Urząd Gminy 2018 106 000,00 104 514,57 98,60 Zagospodarowanie terenów o wybitnych walorach przyrodniczych i kulturowych w 630 13 miejscowości Chodel 63003 Urząd Gminy 2018 600 000,00 0,00 0,00 Przebudowa drogi - utwardzenie dna i odwodnienie wąwozu lessowego w ciągu 600 14 drogi gminnej Nr 113489L w Świdnie 60078 Urząd Gminy 2018 175 702,52 172 545,93 98,20 15 Budowa boiska do piłki nożnej w m. Chodel 926 Urząd Gminy - dok. projektowa + roboty przygotowawcze 92601 Chodel 2018 100 000,00 74 599,70 74,60 Odbudowa drogi gminnej nr 108246 L od km 600 16 1+800 do km2+650 w miejscowości Zosinek 60078 Urząd Gminy 2018 205 994,77 205 994,77 100,00 Cyfrowy urząd 720 17 przyjazny mieszkańcom 72095 Urząd Gminy 2018-19 2 000,00 0,00 0,00 Odnawialne żródła energii 900 18 w Gminie Chodel 90095 Urząd Gminy 2018-19 2 241 842,95 27 285,00 1,22 Zakup działki z przeznaczeniem na cel 700 19 publiczny 70005 Urząd Gminy 2018 20 000,00 19 642,00 98,21 801 20 Modernizacja kotłowni w SP w Ratoszynie 80101 Urząd Gminy 2018 54 000,00 53 942,88 99,89 Odbudowa drogi gminnej nr 108245L od km 0-000 do km 0+980, od km 2+600 do km 2+620 i od km 5+118 do km 6+080 w 600 21 miejscowości Ratoszyn Drugi 60078 Urząd Gminy 2018 750 000,00 723 982,76 96,53 801 22 Modernizacja kotłowni w SP w Granice 80101 Urząd Gminy 2018 80 000,00 77 545,77 96,93 RAZEM 8 451 258,94 3 073 700,12 36,37

D. Wieloletnia prognoza finansowa

1. Harmonogram spłat i obsługi zadłużenia

Rok Kwota Pozostało do spłaty w latach Pozostało Cel kredytu zadłuż. kredytu 2019 2020 2021 do spłaty Inwestycyjny 2016 2 000 000 400 000 400 000 399 988 1 199 988 Sam straż.- Chodel 2017 258 300 129 100 129 100

Koszty PBS 2016 2016 34 000 18 000 5 600 57 600 Koszty Sam OSP 2017 2017 2 850 2 850

2. Prognoza nadwyżki operacyjnej na najbliższe lata , prognoza zadłużenia na najbliższe lata

IV. Informacja o stanie mienia komunalnego

W roku 2018 gmina Chodel dokonała m.in. sprzedaży w drodze bezprzetargowej na rzecz osób fizycznych działki nr 35/4 o pow. 0,14 ha, położonej w miejscowości Grądy. Cena uzyskana w wyniku sprzedaży wyniosła – 4500,00 zł. Akt notarialny został sporządzony w dniu 08 marca 2018 r. Ponadto w wyniku zasiedzenia zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Opolu Lubelskim I Ns 117/17 z dnia 26 marca 2018 r. osoba fizyczna nabyła prawa własności do działki nr 102/2 o pow. 0,16 ha , położonej miejscowości Majdan Borowski, stanowiącej własność gminy Chodel. Na przedmiotowej działce posadowiony był budynek mieszkalny stanowiący własność nabywcy. W dniu 26 czerwca 2018 r. umową darowizny Rep. A nr 2750/2018 gmina Chodel nabyła od Likwidatora „Narodowego Funduszu Ochrony Zdrowia Komitet Oddziału w Lublinie” w likwidacji, działkę nr 460/4 o pow. 0,33 ha położoną w Ratoszynie Drugim , zabudowaną budynkiem o charakterze usługowo- mieszkalnym( ośrodka zdrowia z lokalami mieszkalnymi i garażowymi ) o łącznej powierzchni użytkowej – 749, 6 m 2. Wartość rynkowa przedmiotowej nieruchomości została wyszacowana na kwotę - 610 440,00 zł. Nabycia nieruchomości dokonano z przeznaczeniem na rozwój bazy lecznictwa, ochrony zdrowia, ratownictwa medycznego i pomocy społecznej poprzez rozbudowę, remonty, adaptację i modernizację obiektu. Koszty aktu notarialnego pokryła gmina Chodel. W dniu 10 kwietnia br. gmina Chodel zleciła rozgraniczenie działki nr 680 z działkami nr 679 i nr 681. Koszt rozgraniczenia zgodnie z zawartą z uprawnionym geodetą umową wyniosą - 4780,00 zł i zostaną poniesione przez strony postępowania. W wyniku przeprowadzonego przetargu publicznego, aktem notarialnym Rep. A 3289/2018 w dniu 03 sierpnia 2018 r. zbyła na rzecz osoby fizycznej działkę rolną o numerze ewidencyjnym 690 o pow. 1,52 ha, położoną w obrębie ewidencyjnym Godów. Kwota uzyskana ze sprzedaży wyniosła - 154.500,00 zł . Koszty aktu notarialnego poniósł nabywca. Ponadto w dniu 28 września 2018 r. przedłużona została na okres 3 lat, umowa na dzierżawę placu o pow. 15 m 2 ( pod kioskiem ), w Chodlu przy ul. Rynek . Czynsz dzierżawny wynosi – 6,00 zł za /m2, co daje kwotę -110,70 zł /m-c (wraz z 23 % podatkiem VAT) . Dochody z czasowego rozdysponowania nieruchomości gminnych ( tj. dzierżawy gruntów, najmu, użytkowania wieczystego i trwałego zarządu w roku 2018 wyniosły – 31.095,73 zł Natomiast w dniu 20 września 2018 r. Rep. A 3877/2018 gmina Chodel nabyła na własność od osoby fizycznej, z przeznaczeniem na cel publiczny, nieruchomość rolną nr 1012 o pow. 0,15 ha, położoną w obrębie ewidencyjnym Chodel. Cena nabycia - 19.000 zł. Koszty aktu notarialnego poniosła po połowie gmina Chodel i Parafia Katolicka pw. Świętej Trójcy i Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Chodlu.

V. Realizacja polityk, programów i strategii

W gminie w 2018 r. obowiązywały następujące dokumenty strategiczne: A. Strategia Rozwoju Gminy Chodel na lata 2015- 2023, B. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Chodel oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, C. Program opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobieganie bezdomności zwierząt na terenie Gminy Chodel D. Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii na 2018 r., E. Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Chodel na lata 2016-2026, F. Wieloletni program osłonowy dożywiania dzieci i młodzieży w ramach wieloletniego rządowego programu „Posiłek w szkole i w domu” w Gminie Chodel na lata 2019 – 2023,

A. Strategia Rozwoju Gminy Chodel na lata 2015-2023 Strategię rozpoczyna diagnoza obecnej sytuacji społeczno-gospodarczej gminy Chodel Diagnozę rozpoczyna analiza w zakresie planowania strategicznego istotnego dla obszaru. Strategia Rozwoju Gminy Chodel na lata 2015-2023 jest spójna z priorytetami i celami dokumentów szczebla krajowego i regionalnego, określającymi główne kierunki polityki rozwoju, tj. Długookresową Strategią Rozwoju Kraju, Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności, Strategią Rozwoju Kraju 2020 (średniookresową), Krajową Strategią Rozwoju Regionalnego 2010-2020, Koncepcją Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, Strategią Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.) oraz Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Lubelskiego na lata 2014 – 2020.

Przyjęty dokument stanowi „pogłębioną diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej gminy Chodel”, opisującą przestrzeń i środowisko (położenie gminy, charakterystykę sieci osadniczej, opis zasobów naturalnych i kulturowych), sferę społeczną (demografia, rynek pracy, uczestnictwo w kulturze), strefę gospodarczą (główni pracodawcy, struktura podstawowych branż, ilość podmiotów gospodarczych, rolnictwo, turystyka), infrastrukturę techniczną (infrastruktura komunikacyjna, ochrony środowiska, energetyczną), infrastrukturę społeczną (infrastruktura edukacyjna, sportowo rekreacyjna, kultury, ochrony zdrowia) oraz zarządzanie, uwzględniające możliwości budżetowe gminy, planowanie strategiczne i kapitał społeczny. Każda z części pogłębionej diagnozy kończy się identyfikacją podstawowych problemów gminy z poszczególnych zakresów. Podsumowaniem przeprowadzonej diagnozy jest analiza SWOT, prezentująca mocne i słabe strony obszaru oraz zewnętrzne szanse i zagrożenia, która stanowi podstawę do sformułowania misji gminy, celów strategicznych i operacyjnych.

Strategia stanowi właściwy plan strategiczny gminy Chodel, zawierający misję gminy. W świetle wizji w 2023 roku gmina Chodel jest dynamicznie rozwijającym się obszarem, opierającym rozwój o nowoczesną infrastrukturę (ochrona środowiska, drogi i infrastruktura towarzysząca, sportowa, społeczna, rekreacyjna, kultury, ppoż, przeciwpowodziowa, centra miejscowości), przyszłościowe gałęzie gospodarki (biogospodarka, agroturystyka oraz turystyka) i zadowolonych, zaangażowanych mieszkańców. Misją gminy Chodel jest

sentencja, która najlepiej ujmuje główne kierunki działania samorządu oraz wszystkich innych podmiotów zlokalizowanych na terenie gminy, jednocześnie w zwięzły sposób wskazując priorytety działalności w najbliższych latach, będąc podsumowaniem całej opracowywanej Strategii Rozwoju Gminy Chodel. Misją Gminy Chodel jest budowa ekologicznego, dynamicznie rozwijającego się obszaru pod względem społecznym i gospodarczym poprzez budowę, remonty i modernizację infrastruktury, a także stworzenie najlepszych warunków dla rozwoju przedsiębiorczości, w tym turystyki, agroturystyki, ekologicznej produkcji rolnej i przetwórstwa rolno-spożywczego.

Prezentacja celów strategicznych, celów operacyjnych i działań, będące konkretnym nakazem realizacji dla samorządu gminnego. W procesie planowania strategicznego, na podstawie przeprowadzonych analiz wyodrębniono następujące cele strategiczne:

 Cel strategiczny 1. Nowoczesna infrastruktura

Stan infrastruktury gospodarczej, technicznej, społecznej na terenie danego obszaru determinuje jego pozycję konkurencyjną na rynku regionalnym i subregionalnym oraz jest wyznacznikiem poziomu życia mieszkańców. Wprowadzanie nowoczesnych rozwiązań w tej dziedzinie i upowszechnianie ich na terenie całej gminy w ogromnym stopniu ułatwia mieszkańcom codzienne życie oraz zachęca nowe osoby do migracji w celach osadniczych. Dostrzegając bieżące problemy związane z funkcjonowaniem urządzeń użyteczności publicznej władze samorządowe gminy Chodel zamierzają podjąć odpowiednie działania zmierzające ku radykalnej poprawie tej sytuacji. W szczególności dotyczy to podejmowanych działań polegających na budowie i modernizacji dróg (w tym poprawie nawierzchni dróg gminnych oraz utworzeniu ścieżek rowerowych, rozbudowie sieci chodników i oświetlenia ulicznego oraz budowie i modernizacji placów postojowych i zatok dla komunikacji publicznej), dokończenia budowy i modernizacji infrastruktury wodno-kanalizacyjnej oraz budowy, modernizacji, remontów infrastruktury przeciwpowodziowej. Zakłada się również działania z zakresu wyposażenia gminy w nowoczesną infrastrukturę sportową, społeczną, rekreacyjną oraz infrastrukturę kultury i ppoż, które zapewnią również korzyści z życia w bardziej przyjaznym i bezpiecznym otoczeniu.

Gmina zamierza podjąć działania mające na celu rewitalizację centrów miejscowości, polegającą na przywróceniu funkcji przestrzeni publicznej poprzez wykonanie np. miejsc postojowych, oświetlenie i odwodnienie terenu, urządzenie zieleni, obiektów małej architektury. Dzięki przeprowadzeniu rewitalizacji centrów miejscowości przywrócona zostanie funkcjonalność użytkowa terenu, co wpłynie na poprawę warunków życia mieszkańców korzystających z przestrzeni publicznej.

Kolejnym wezwaniem stojącym przez władzami samorządowymi, związanym z dalszym rozwojem gminy, jest bardziej efektywne i racjonalne wykorzystywanie energii. W tym celu w gminie Chodel zaplanowano realizację przedsięwzięć z zakresu termomodernizacji budynków i wykorzystania odnawialnych źródeł energii polegających np. na: modernizacji lub wymianie systemów grzewczych; montażu urządzeń wykorzystujących energię ze źródeł odnawialnych, m.in. kolektorów słonecznych, paneli fotowoltaicznych; instalacji energooszczędnego oświetlenie.

Tabela wykonanych w 2018 roku zadań które wpłynęły na poprawę infrastruktury w gminie.

Lp. Nazwa zadania Wartość zadania w zł.

1. Modernizacja infrastruktury szkół gminnych 541 352,04

2. Modernizacja sieci wodociągowej w m. Jeżów-Chodel 139 993,31

3. Oświetlenie łowiska ryb na publicznym zbiorniku 92 149,36 wodnym w Chodlu

4. Zagospodarowanie terenu publicznego przy ul. Szkolnej 160 056,75 w Chodlu do funkcji ogólnodostępnego placu zabaw o charakterze obiektu sportowo-rekreacyjnego

5. Budowa chodnika przy drodze powiatowej 122 721,85 w miejscowości Świdno

6. Budowa chodnika przy drodze powiatowej 153 754,26 w miejscowości Ratoszyn Drugi

7. Budowa drogi gminnej nr 108551L w m. Granice 146 587,58

8. Budowa drogi gminnej Nr 108253L w m. Godów 128 292,03

9. Budowa drogi gminnej na dz. 909 i 207 w m. Ratoszyn 104 514,57 Pierwszy

10. Przebudowa drogi-utwardzenie dna i odwodnienie 172 545,93 wąwozu lessowego w ciągu drogi gminnej Nr 113489L w Świdnie

11. Odbudowa drogi gminnej nr 108245L 723 982,76 w miejscowości Ratoszyn Drugi

12. Modernizacja kotłowni w SP w Ratoszynie Drugim 53 942,88

13. Modernizacja kotłowni w SP w Granicach 77 545,77

14. Zakup działki w miejscowości Chodel z przeznaczeniem 19 642,00 na parking i drogę dojazdową do cmentarza parafialnego w Chodlu

 Cel strategiczny 2. Rozwój gospodarczy gminy Chodel

Założenia Strategii Rozwoju Gminy przewidują realizację przedsięwzięć służących budowie nowoczesnej biogospodarki, w tym w szczególności rolnictwa, przetwórstwa rolno- spożywczego i rybactwa. Zaplanowano podjęcie współpracy z innymi samorządami, przedsiębiorcami, instytucjami otoczenia biznesu i światem nauki, która pozwoli na prężny rozwój lokalnej gospodarki. W celu podniesienia atrakcyjności gminy oraz wzrostu jakości życia mieszkańców podjęto decyzję o budowie infrastruktury turystycznej, wykorzystującej lokalne zasoby, służące zarówno mieszkańcom, jak i turystom. Biorąc pod uwagę predyspozycje obszaru, wyrażające się w bogactwie dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego zakłada się rozwój turystyki i agroturystyki na terenie gminy. W dzisiejszych czasach rozwinięta infrastruktura gospodarcza obszaru, stanowi fundamentalny czynnik jego rozwoju. W ramach celu planuje się realizację działań zmierzających do powstania strefy aktywizacji gospodarczej i budowę, modernizację i przeprowadzenie remontów infrastruktury gospodarczej, stanowiącej podstawę do prowadzenia działalności gospodarczej i rozwoju przedsiębiorczości. Obecnie wiele regionów i miejsc podejmuje coraz więcej działań promocyjnych. Konkurencja na rynku miejsc, które próbują dotrzeć ze swoją ofertą do szerokiego grona odbiorców jest ogromna, z czego doskonale zdają sobie sprawę władze samorządowe gminy Chodel. W związku z powyższym planuje się intensyfikację działań zmierzających do rozwoju marki gminy Chodel i dalszą jej promocję. Niewątpliwie organizacja imprez masowych w Gminie Chodel w 2018 roku między innymi takich jak; Gminny Turniej Szachowy w ramach Grand Prix Lubelszczyzny, Biegi Przełajowe w ramach Grand Prix Polski środkowo wschodniej, Festyn rodzinny z okazji Dnia Dziecka w których licznie biorą udział mieszkańcy gminy oraz duża rzesza osób z terenu województwa lubelskiego, przyczynia się do popularyzacji gminy, wspomagając również rozwój gospodarczy i ekonomiczny gminy.

Tabela wykonanych w 2018 roku zadań które wpłynęły na atrakcyjności gminy.

Lp. Nazwa zadania Wartość zadania

1. Oświetlenie łowiska ryb na publicznym zbiorniku 92 149,36 wodnym w Chodlu

2. Zagospodarowanie terenu publicznego przy ul. 160 056,75 Szkolnej w Chodlu do funkcji ogólnodostępnego placu zabaw o charakterze obiektu sportowo- rekreacyjnego

 Cel strategiczny 3. Poprawa standardu życia mieszkańców Gminy

Poprawa standardu życia mieszkańców jest wartością trudno mierzalną. Na odczuwanie komfortu bądź dyskomfortu życia wpływ mają czynniki obiektywne i subiektywne. Do czynników obiektywnych zaliczyć można łatwy dostęp do urządzeń infrastruktury technicznej i społecznej, możliwości kształcenia stworzone dla mieszkańców. Czynniki subiektywne wiążą się najczęściej z zaspokajaniem potrzeb kulturalnych, edukacyjnych, atrakcyjnym wykorzystaniem czasu wolnego itp. Zatem priorytetem dla władz samorządowych staje się poprawa standardu życia mieszkańców gminy.

Planuje się podjęcie działań zmierzających do doskonalenia wdrażania i realizacji edukacji odpowiadającej potrzebom społeczeństwa, m.in. poprzez systematyczne podnoszenie poziomu i jakości nauczania w placówkach edukacyjnych oraz poprawę jakości bazy edukacyjnej. Rozwój kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego jest ważnym elementem konkurencyjności gospodarki. Działania zmierzające do rozwoju kultury i zachowania dziedzictwa kulturowego pozwolą ocalić od zapomnienia kulturę i tradycję regionu. Istotne dla poprawy standardu życia mieszkańców staje się również zachowanie i waloryzacja zasobów przyrodniczych.

Zakłada się realizację przedsięwzięć zmierzających ku lepszej komunikacji społecznej i wzroście partycypacji społecznej polegającej na komunikowaniu się mieszkańców z władzami gminy oraz ich obustronnej współpracy, będące istotnymi czynnikami podnoszenia jakości życia i skuteczności działań w rozwiązywaniu lokalnych problemów społecznych. Ponadto w celu efektywnej realizacji polityki społecznej w gminie niezbędne jest podjęcie działań polegających na dokonaniu diagnozy rzeczywistych potrzeb społeczności lokalnej oraz określenie planu działań rozwiązywania problemów społecznych. Dla podniesienia jakości życia mieszkańców władze Gminy Chodel planują podjąć działania wspierające wzrost dostępności, jakości i efektywności usług publicznych, z których korzystają mieszkańcy gminy. Realizując założenia tej części Strategii w 2018 roku gmina wykonała szereg zadań inwestycyjnych które przyczyniły się do poprawy standardu życia mieszkańców .

Wykaz wykonanych w 2018 roku zadań które wpłynęły na poprawę standardu życia mieszkańców:

Lp. Nazwa zadania Wartość zadania w zł.

1. Wprowadzenie elektronicznego systemu płatności Instalacja systemu bezpłatna elektronicznych w Urzędzie Gminy w Chodlu

2. Modernizacja infrastruktury szkół gminnych 541 352,04

3. Modernizacja sieci wodociągowej w m. Jeżów-Chodel 139 993,31

4. Oświetlenie łowiska ryb na publicznym zbiorniku 92 149,36 wodnym w Chodlu

5. Zagospodarowanie terenu publicznego przy ul. Szkolnej 160 056,75 w Chodlu do funkcji ogólnodostępnego placu zabaw o charakterze obiektu sportowo-rekreacyjnego

B. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Chodel oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego

Gmina Chodel nie posiada opracowanego planu zagospodarowania przestrzennego dla całej Gminy. W 2014 roku Rada Gminy uchwałą Nr LII/279/2014 z dnia 12 listopada 2014 roku uchwaliła miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla obszaru Ośrodka Gminnego Chodel w tym (obszar Zalewu) , Etap I. Gmina posiada Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Chodel, które zostało uchwalone przez Radę Gminy , uchwałą Nr XLV/182/2009 w dniu 23 września 2009 r. Warunki zabudowy i zagospodarowania terenu pod budownictwo dla terenów objętych miejscowym plan zagospodarowania przestrzennego dla obszaru Ośrodka Gminnego Chodel w tym obszar Zalewu) , Etap I wydawane są w formie wypisu z planu dla pozostałych terenów w formie decyzji o warunkach zabudowy. W 2018 roku wydano : 1. 50 decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w tym : budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne 30 decyzji, budownictwo usługowe 5 decyzji, budownictwo gospodarcze 15 decyzji. 2. 8 wypisów z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru Ośrodka Gminnego Chodel w tym (obszar Zalewu), Etap I.

C. Program opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobieganie bezdomności zwierząt na terenie Gminy Chodel Program ma na celu zapobieganie bezdomności zwierząt poprzez zapewnienie im miejsca w schronisku oraz opieki weterynaryjnej, a także zmniejszenie populacji zwierząt bezdomnych. Środki finansowe przeznaczone na realizację zadań określonych w uchwalonym programie w 2018 roku wynosiły 30 000,00 zł. W 2018 roku zawarto umowę dotyczącą ochrony przed bezdomnością zwierząt ze Schroniskiem dla bezdomnych zwierząt Nowodwór 21-100 Lubartów. Do schroniska oddano 6 bezdomnych psów - koszt 14 760,00 zł. Gmina Chodel finansowała sterylizację kotów i psów, które zostały między innymi oddane pod stałą opiekę nowym właścicielom. Zapewniała całodobową opiekę weterynaryjną w przypadku zdarzeń drogowych z udziałem zwierząt Ponadto mając na uwadze skalę zjawiska wszyscy chętni mieszkańcy Gminy Chodel mogli skorzystać z bezpłatnej akcji usypiania ślepych miotów.

D. Gminny Program Profilaktyki I Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii na 2018 r. Na dzień 1 stycznia 2018 r. zezwolenie na sprzedaż napojów alkoholowych posiadało 23 podmioty, z czego 22 punkty to punkty sprzedaży napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży – sklepy, a 1 to punkty sprzedaży napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu sprzedaży, tj. lokale gastronomiczne. Na dzień 31 grudnia 2018 r. liczba podmiotów wzrosła do 24, z czego 23 były to punkty sprzedaży napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia poza miejscem sprzedaży – sklepy oraz 1 punkt sprzedaży napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu

sprzedaży, tj. lokalne gastronomiczne. Powodem wzrostu było otwarcie 1 nowego punktów sprzedaży, czyli sklepu . Z tzw. funduszu korkowego ( środków uzyskanych przez gminę z tytułu udzielonych zezwoleń na sprzedaż alkoholu) w 2018 r. sfinansowane zostały następujące wydatki: -edukacyjne dla dzieci i młodzieży realizowane przez szkoły z terenu gminy Chodel, na które przeznaczono kwotę 2 580,00 zł h środowiskowych przeznaczonych dla dzieci i młodzieży na pozalekcyjne zajęcia sportowe (gry, place zabaw) jak również spędzanie wolnego czasu w celu popularyzacji wychowania w trzeźwości przeznaczono kwotę 85 763,12 zł na funkcjonowanie powołanej przez Wójta Gminy Chodel Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, której zadaniem jest podejmowanie działań określonych w Gminnym Programie Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii. Komisja zajmowała się m.in. rozpatrywaniem wniosków związanych z nadużywaniem alkoholu w celu podjęcia czynności zmierzających do orzeczenia obowiązku poddania się leczeniu z zakładzie lecznictwa odwykowego. Na zadania te przeznaczono kwotę 10 380,00 zł.

W 2018 roku członkowie Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych wezwali i przeprowadzili rozmowy z 8 osobami podejrzewanymi o nadużywanie napojów alkoholowych oraz z 9 świadkami tj. członkami rodzin osób uzależnionych. Realizując swoje działania komisja podjęła czynności zmierzające do orzeczenia o zastosowaniu wobec osób uzależnionych od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu i zgłosiła 6 osób na badanie do biegłych sądowych.

E. Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Chodel na lata 2017-2023 Cele główne LPR:

1. Znaczne ograniczenie negatywnych zjawisk społecznych (ubóstwo, bezrobocie) oraz zahamowanie procesów ich rozprzestrzeniania się na teren całej Gminy. 2. Zwiększenie poziomu aktywności gospodarczej i poprawa atrakcyjności przestrzeni publicznej obszaru Gminy. 3. Likwidacja barier rozwojowych w sferze gospodarczej/ społecznej/ przestrzennej/ środowiskowej.

W ramach zaplanowanych przedsięwzięć w LPR w 2018r. zrealizowano: Przedsięwzięcie 1 Poprawa stanu lokalnej infrastruktury (infrastruktura drogowa, techniczna, ochrony środowiska): • Przebudowa ul. Niecałej od skrzyżowania z ul. Partyzantów do skrzyżowania z ul. Szkolną w miejscowości Chodel. • Remont hydroforni w Ratoszynie Drugim. • Budowa chodnika przy ul. Zapory. • Kontynuacja budowy chodnika przy drodze powiatowej nr 2248L. • Budowa przyłącza elektroenergetycznego wraz z podświetleniem placu i wałów przy Zalewie. Przedsięwzięcie 3 Infrastruktura obiektów sportowych:

• Modernizacja przyszkolnego placu zabaw przy Zespole Szkoły Podstawowej i Przedszkola Samorządowego w Chodlu Przedsięwzięcie uzupełniające 1 Zajęcia pozalekcyjne dla dzieci i młodzieży • remont i wyposażenie pracowni informatycznych w szkołach podstawowych w Ratoszynie, Granicach i Chodlu w ramach projektu „Modernizacja infrastruktury szkolnej w Gminie Chodel” • Prowadzenie zajęć dodatkowych dla uczniów szkół podstawowych w Ratoszynie, Granicach i Chodlu oraz doposażenie pracowni komputerowych i przyrodniczych w sprzęt i pomoce dydaktyczne w ramach projektu „Lepsze jutro zaczyna się dziś – kompetencje kluczowe w edukacji.

F. Wieloletni program osłonowy dożywiania dzieci i młodzieży w ramach wieloletniego rządowego programu „Posiłek w szkole i w domu” w Gminie Chodel na lata 2019 – 2023.

1. Uchwała Nr 221 Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2013 roku w sprawie ustanowienia wieloletniego programu wspierania finansowego gmin w zakresie dożywiania „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” na lata 2014-2020 (M.P. z 2013 r. Nr 221), została zastąpiona uchwałą Nr 140 Rady Ministrów z dnia 15 października 2018 r. w sprawie ustanowienia wieloletniego rządowego programu „Posiłek w szkole i w domu” na lata 2019- 2023. Program przewiduje wsparcie finansowe gmin w udzieleniu pomocy w formie posiłku, świadczenia pieniężnego w postaci zasiłku celowego na zakup posiłku lub żywności oraz świadczenia rzeczowego w postaci produktów żywnościowych. Istotnym elementem Programu jest zapewnienie młodzieży w wieku szkolnym zjedzenia gorącego posiłku przygotowanego w stołówce szkolnej, przez co program przewiduje dofinansowanie do wzmocnienia oraz rozwoju sieci stołówek szkolnych umożliwiających udzielenie pomocy w formie posiłku w czasie przebywania uczniów w szkole. W ramach Programu dofinansowane zostaną zarówno posiłki wydawane na stołówkach, ale również te, dowożone osobom dorosłym, w tym osobom nieopuszczającym domu (np. ze względu na podeszły wiek czy niepełnosprawność), nie będącym w stanie przygotować sobie codziennie gorącego posiłku. W 2018 roku Ośrodek realizował Uchwałę Nr XXXXI/214/2014 Rady Gminy Chodel z dnia 24 stycznia 2014 r. w sprawie podwyższenia kryterium dochodowego uprawniającego do nieodpłatnego przyznania pomocy w formie świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności oraz zasad przyznania pomocy w formie świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności oraz zasad zwrotu wydatków za świadczenia udzielane w formie posiłku albo świadczenia rzeczowego w postaci produktów żywnościowych dla osób objętych wieloletnim programem wspierania finansowego gmin w zakresie dożywiania „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” na lata 2014-2020. Na pomoc w zakresie dożywiania w 2018 roku wydatkowano ogółem kwotę 88 962,40 zł, z czego ze środków budżetu państwa 64 000,00 (71,94%), ze środków własnych gminy 24 962,40 zł (28,06 %). W ramach programu skorzystało: 1) w formie posiłku 170 dzieci z przedszkoli, szkół podstawowych i szkół ponadgimnazjalnych.

2) w formie świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności 36 osób w których dochód był niższy niż 150% kryterium gwarantowanego ustawą o pomocy społecznej. Średnia wysokość świadczenia wynosiła 460,22zł. zł. 3) dokonano refundacji posiłku 1 osoby dorosłej na kwotę 1 629,50 zł. 2. Przyjęty uchwałą nr XLII/231/2014 Rady Gminy Chodel z dnia 07 marca 2014 r. program osłonowy w zakresie dożywiania dzieci i młodzieży w Gminie Chodel realizowany był w latach 2014-2018 . Podstawą przyjęcia programu była uchwała uchwałą nr XLII/231/2014 Rady Gminy Chodel z dnia 07 marca 2014 r. 1) Celem głównym programu jest ograniczenie zjawiska niedożywienia dzieci i młodzieży z rodzin o niskich dochodach lub znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej. 2) Cele szczegółowe programu: Program jest elementem polityki gminy w zakresie: a) poprawy poziomu życia rodzin o niskich dochodach b) poprawy stanu zdrowia dzieci i młodzieży c) kształtowania właściwych nawyków żywieniowych d) upowszechniania wśród dzieci i młodzieży zasad prawidłowego żywienia

W 2018 r. w ramach programu osłonowego udzielono pomocy w formie posiłku 2 uczniom, ze Szkoły Podstawowej w Ratoszynie Drugim.

VI. Ochrona zdrowia

W ramach podstawowej opieki zdrowotnej świadczenia dla ludności w 2018 roku prowadziły 2 ośrodki zdrowia tj. Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej MEDICAL w Chodlu oraz Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej SEMPER w Ratoszynie. Ośrodki zdrowia realizował kontrakt NFZ w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej. Od 1 kwietnia 2019 roku Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej SEMPER w Ratoszynie przestał funkcjonować. W gminie w ubiegłym roku funkcjonowało 2 apteki w Chodlu oraz jeden punkt apteczny w Ratoszynie ( przestał funkcjonować od dnia 01 kwietnia 2019r.) które zaopatrywały mieszkańców w leki i artykuły sanitarno ambulatoryjne ,

VII. Pomoc społeczna

Beneficjentami środowiskowej pomocy społecznej w 2018 r. było 200 rodzin (575 osób), w tym 185 osób w wieku przedprodukcyjnym, 135 osoby w wieku produkcyjnym oraz 42 osoby w wieku poprodukcyjnym. Osoby korzystające ze świadczeń pieniężnych to 123 osoby , zaś ze świadczeń niepieniężnych 181 osób. Osoby te zostały objęte pomocą w formie rzeczowej i finansowej z programu dożywiania „Pomoc państwa w zakresie dożywiania na lata 2014 -2020” , jak również z pomocy w formie usług opiekuńczych i pracy socjalnej. Na dzień 01 stycznia 2018 r. w Domach Pomocy Społecznej w Kraśniku , Popkowicach, Janowie Lubelskim, Lublinie i Matczynie z terenu Gminy Chodel umieszczonych było 10 osób. W trakcie roku Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Chodlu skierował 2 osoby. Na dzień 31.12.2018 r. w DPS -ach przebywało 12 osób.

Wydatki z tytułu utrzymania mieszkańców Gminy Chodel w 2018 r w DPS w Kraśniku , Popkowicach, Janowie Lubelskim, Lublinie, Matczynie i Tyszowcach wyniosły łącznie 317 763,51. Usługami opiekuńczymi w 2018 roku objętych było 13 osób. Zrealizowano 2 622 godzin usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania osób wymagających opieki Na dzień 01 stycznia 2018 r. – 390 rodzin otrzymywało zasiłki rodzinne na dzieci, a na dzień 31 grudnia 2018 r. - 358 rodzin. Liczba dzieci, na które rodzice otrzymywali zasiłek rodzinny, wynosiła na początek 2018 r.- 796 dzieci, a na koniec roku – 748 dzieci. Kwota świadczeń rodzinnych w 2018 r. wyniosła 2 390 138,05 zł, a kwota zasiłków pielęgnacyjnych wyniosła – 259 741,00 zł. Na początek 2018 r. świadczenie wychowawcze (500+) pobierało 553 rodzin, a na koniec roku 531 rodzin.

VIII. Transport i komunikacja Stan dróg na terenie Gminy Chodel jest zróżnicowany i przedstawia się następująco:

Wykaz dróg gminnych w gminie Chodel wg rodzaju nawierzchni – stan na 31.12.2018 r.

Nr drogi Przebieg drogi Rodzaj nawierzchni Długość asfaltowa betonowa tłuczeń naturalne ogółem (m) (m) (m) (m) (m) 2 (m2) (m2) (m2) (m2) (m ) 108154 Siewalka – granice gminy do 2845 400 1455 4700 drogi gminnej 108237 we wsi 11710 - 1200 4365 17275 Książ 108237 od drogi pow. 2240 L – Książ - 1800 - 1100 2900 do drogi pow. 1630L 6000 - - 3850 9850 108238 od drogi pow. 2247L – Huta 2500 - 2500 Borowska – do drogi pow. 7500 - - - 7500 2244L 108239 od drogi pow. 2247L – Majdan 1142 - 408 - 1550 Borowski – do drogi pow. 2247L 3474 - 1632 5106 we wsi Jeżów 108240 od drogi pow. 2247L –Borów 317 - - 83 400 Kolonia 1170 290 1460 108241 od drogi pow. 2247L – Chodel 870 200 1070 (ul. Zapory, ul. Leśna) 4520 - - 800 5320 108242 od drogi woj. 747 – Budzyń 1500 - - - 1500 4600 4600 108243 od drogi pow. 2248L – Zastawki 2410 2410 – do drogi woj. 833 9500 - - - 9500 108244 od drogi pow. 2245L – Ratoszyn 1900 - 1900 Pierwszy – do drogi pow. 2248L 6087 - - - 6087 108245 od drogi pow. 2245L – Ratoszyn 7355 670 8025 Drugi – Kolonia Górna – Kolonia 26903 - - 2335 29238 Granice

108246 od drogi pow. 2245L – Zosinek 2900 2900 – do granicy gminy 10150 - - - 10150 108247 od drogi pow. 2248L – Radlin 2000 - 2000 Kolonia – do drogi pow. 2248L 7030 - - - 7030 108248 od drogi pow. 2248L – Ratoszyn 1330 1170 2500 Drugi – do drogi pow. 2631L 5490 - 3510 - 9000 108249 od drogi pow. 2634L – Kolonia 1001 1001 Ratoszyn drugi – do drogi 4550 - - - 4550 gminnej 108245 107060 Stasin od drogi pow. 2248 do 2000 2000 granicy gminy 11000 - - - 11000 108250 od drogi pow. 2248L – Kolonia 4150 - 4150 Ratoszyn Pierwszy – do granicy 19508 - - - 19508 gminy 108251 od drogi gminnej 108243 – 3150 - 3150 Kolonia Godów – do drogi 11175 - - - 11175 gminnej 108245 108252 od drogi woj. 833 do drogi 750 750 gminnej 108251 - - - 3000 3000 108253 od drogi pow. nr 2633L – 1240 - - 2160 3400 Granice – Godów – do drogi 4255 8279 12534 powiatowej 2632L 108254 od drogi woj. nr 833 – Granice – 1000 - 1000 do drogi gminnej 108253 3730 - - - 3730 108255 od drogi woj. nr 833 – Granice – 1100 1100 do drogi gminnej 108253 4850 - - - 4850 108256 od drogi gminnej 108251 – Ratoszyn Pierwszy – do drogi 3600 - - 100 3700 gminnej 108253 Granice 16732 400 17132

108257 od drogi woj. 833 – Świdno – do 730 - 670 1400 drogi pow. 2633L 2950 - - 2010 4960 108258 od drogi pow. 2509L – Świdno – 1100 1100 do drogi pow. 2622L 5536 - - - 5536 108274 od drogi pow. 2247L – Borów 1700 550 2250 Kolonia – do granicy gminy - - 5100 1650 6750 108275 od drogi pow. 2247L – Borów 1900 1900 Kolonia – do drogi pow. 2245L - - - 5700 5700 we wsi Grądy 108276 od drogi gminnej 107060 – 415 835 1250 Stasin – do granicy gminy 1453 - 2922 - 4375 108277 od drogi powiatowej 2631L – 750 750 Ratoszyn Pierwszy – do drogi 3000 - - - 3000 gminnej108250 108278 od drogi powiatowej 2633L – 788 266 496 1550 Świdno – do granicy gminy - 2758 936 1736 5430 108282 od drogi woj. 747 – Chodel (ul. 120 230 350 Targowa) – do drogi woj. 747 570 - - 690 1260 113484 Chodel od drogi powiatowej nr 450 450 2630 L ul. Piłsudskiego – od - 1878 - - 1878 drogi gminnej – ul.

Partyzantów 113485 od drogi powiatowej nr 2245L – 990 990 - Ratoszyn Drugi - do drogi 4094 4094 gminnej nr 108245 L 113486 od drogi woj. 833 – Granice – 1200 - 1200 do dz. 599 w Granicach 3855 - - 3855

113487 od drogi woj. 833 – Granice – 1300 - - - 1300 do dz. 513/2 (za szkołą w 4550 4550 Granicach) 113489 od drogi gminnej nr 108278L w - 564 - 1036 1600 Świdnie – do drogi gminnej nr 1410 3108 4518 108278l w Świdnie Razem: 52715 1802 4779 11400 70696 205942 6046 15300 38213 265501

IX. Oświata w Gminie Chodel

Na terenie gminy funkcjonują 4 placówki oświatowe : 1. Zespół Szkoły Podstawowej i Przedszkola Samorządowego w Chodlu 2. Szkoła Podstawowa w Granicach 3. Szkoła Podstawowa w Ratoszynie Drugim z oddziałem wygaszanego gimnazjum

 Wygaszane Publiczne Gimnazjum w Chodlu – dwa oddziały. Budynki w których mieszczą się poszczególne szkoły podobnie jak działki które one zajmują zostały przekazane im w trwały zarząd przez Wójta Gminy.  Łącznie do tych placówek uczęszcza 869 dzieci tworząc 49 oddziałów. - Zespół Szkoły Podstawowej Przedszkola Samorządowego w Chodlu Stan uczniów : 449 uczniów w 22- oddziałach w tym: 327 - uczniów w 16 oddziałach Szkoły Podstawowej 122 - uczniów w 6-oddziałach Przedszkola Samorządowego. - Szkoła Podstawowa w Granicach Stan uczniów : 106 uczniów w 10 oddziałach w tym: 31 - uczniów tj. 2 oddziały przedszkolne 75 - uczniów 8 oddziałów Szkoła Podstawowa.

- Szkoła Podstawowa w Ratoszynie Drugim Stan uczniów : 263 uczniów w 14 oddziałach w tym: 67 - uczniów w 3 oddziałach przedszkolnych 173 - uczniów w 10 oddziałach Szkoły Podstawowej 23 - uczniów w 1 oddziale

- Publiczne Gimnazjum w Chodlu W wygaszanym Gimnazjum w Chodlu uczy się 51 uczniów w 2 oddziałach

Ogólna liczba nauczycieli pracujących w placówkach podlegających gminie to 114 osób co stanowi 94,75 etatów w tym  0,45 etatu bez stopnia awansu

 2,02 etatu nauczyciele stażyści

 5,17 etatów nauczyciele kontraktowi

 37,01-etatów nauczyciele mianowani

 50,10-etatów nauczyciele dyplomowani. Ponadto w szkołach łącznie w roku 2018 zatrudnionych łącznie było 25 osób obsługi co stanowi 22,75 etatów Łączny koszt utrzymania szkół w roku 2018 to:  Szkoły Podstawowe 6 474 190,76 zł

 Oddziały Przedszkolne 469 199,43

 Przedszkole Samorządowe 827 905,45 zł

 Gimnazja 1 747 769,41 zł

 Specjalna organizacja nauki 218 669,62 zł

X. KULTURA

A. Gminny Ośrodek Kultury W gminie w 2018 r. funkcjonowały: - Gminny Ośrodek Kultury w Chodlu - Biblioteka Publiczny w Chodlu - Filia Biblioteki Publicznej w Ratoszynie

W ubiegłym roku zorganizowano następujące wydarzenia: - Spotkanie opłatkowe - Turniej szachowy i tenisowy - Impreza taneczna - spotkanie – Tradycje karnawałowe - spotkanie tradycje Tłusty Czwartek - Spotkanie przy Tradycjach Wielkanocne - „Dzień Kobiet”

- konkurs plastyczny - Rok szkolny-podsumowanie - mały konkurs recytatorski 2018 - Spotkanie – konkurs plastyczny - Festyn nad zalewem i Dzień Dziecka - rodzinne czytanie - Dzień 11-listopad - Spotkanie Dziecięcych grup - Spotkanie-lekcja biblioteczna przedszkolaka - Spotkanie Dzień pluszowego Misia - Spotkanie –Mikołaj - przedszkolaka - Kółko plastyczne - Konkurs-Ireny Sendlerowej W powyższych wydarzeniach wzięło udział ok. 1 tys. mieszkanek i mieszkańców gminy, a koszty organizacyjne wyniosły 7 342,12 zł

Przy Ośrodku Kultury funkcjonują następujące grupy artystyczne oraz koła zrzeszających ok. 240 mieszkanek i mieszkańców. Są to: - Dziecięcy zespół instrumentalno-wokalny - Grupa Gitarowa - Dziecięce Grupy Taneczne.

B. Biblioteki

W gminie w 2018 r. funkcjonowały : Biblioteka Publiczna w Chodlu i Filia Biblioteczna w Ratoszynie

Księgozbiór bibliotek na dzień 1 stycznia 2018 r. liczył - 14980 woluminów W ciągu roku przybyło - 361 książek , ubyło - 398 książek (w wyniku selekcji zniszczonych i zdezaktualizowanych) Na koniec 2018 r. księgozbiór bibliotek liczył – 14943 wol. W przeliczeniu na jednego mieszkańca łączna liczba woluminów wyniosła -2,25 na 100 mieszkańców – 225 wol. ( liczba ludności gminy Chodel podana przez WUS do wyliczania wskaźników za 2018 rok – 6634). W roku 2018 w bibliotekach zarejestrowano 473 czytelników , wypożyczono 9991 książek. Na miejscu w bibliotekach udostępniono 575 książek i czasopism. Biblioteka Publiczna w Chodlu udostępnia nieodpłatnie użytkownikom ( nie tylko czytelnikom zarejestrowanym) 8 komputerów z dostępem do internetu.

W 2018 r. w czytelni internetowej zanotowano 611 odwiedzin. Biblioteki nie prowadzą wypożyczenia płyt CD i DVD . Działalność kulturalno - oświatowa 1. Spotkania biblioteczne dla przedszkolaków i uczniów 2. Głośne czytanie 3. Zajęcia plastyczne , kulinarne dla dzieci 4. Konkursy plastyczne – „Najpiękniejsza Palma Wielkanocna” 5. Gminne eliminacje „Małego Konkursu Recytatorskiego” 6. „Turniej Wiedzy o Ziemi Chodelskiej” 7.” Urodziny Pluszowego Misia”- impreza dla dzieci przedszkolnych. 8. Zabawa mikołajkowa – dla dzieci przedszkolnych. Wśród czytelników dorosłych największym zainteresowaniem cieszyły się książki następujących autorów: Michalak K. , Nurowska M., Mirek K., Kowalewska H., Kordel M., Krawczyk A., Mróz R., Jax J., Collins S., Mason S. , Coben H. i inne.

XI.

Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej

ZGKiM powołany na podstawie Uchwały nr XX/149/97 Rady Gminy w Chodlu z dn. 22 stycznia 1997r . Podstawowym celem działania Zakładu jest świadczenie usług komunalnych przy osiąganiu efektywnych wyników finansowych. Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Chodlu osiągnął w 2018 r. przychody w kwocie 1.066.984,48 zł tj. 99,5 % w stosunku do planowanych 1.072.341,00 zł . Poniesione koszty związane ze sprzedażą to kwota 1.048.507,93 zł zł tj. 97,78 % % w stosunku do planowanych 1.072.341,00 zł przedstawiają się następująco. Zakład w 2018 roku otrzymał dotację celową w kwocie 139.993,31 zł z przeznaczeniem na modernizację sieci wodociągowej w Gminie Chodel - ujęcie wody Grądy 7.862,25 zł - ujęcie wody Ratoszyn 6.751,05 zł - modernizacja wodociagu Chodel-Jeżów 125. 380,01 zł Zakład zatrudnia 10 osób w tym 2 osoby po ½ etatu

Sieć wodociągowo-kanalizacyjna w Gminie Chodel

Długość sieci wodociągowej - 110,0 km Ilość przyłączy wodociągowych ogółem - 2023 szt w tym budynki mieszkalne - 1942 szt Długość sieci kanalizacyjnej - 9,7 km Ilość przyłączy kanalizacyjnych ogółem - 256 szt w tym budynki mieszkalne - 240 szt

XII. Dom Senior + W ośrodku gminnym Chodel utworzona została placówka Dzienny Dom „Senior+”, dysponująca 20 miejscami dla osób nieaktywnych zawodowo w wieku 60+, potrzebujących wsparcia instytucjonalnego. Począwszy od roku 2018, z miejsc, którymi dysponuje placówka korzysta w sposób rotacyjny grupa ponad 60 seniorów zamieszkałych na terenie gminy Chodel. Placówka Dzienny Dom „Senior+” w Chodlu utworzona została w budynku wolnostojącym posadowionym na działce nr ew. 672, obręb ewidencyjny 06 - Chodel. Budynek, w którym utworzono placówkę pochodzi z I połowy XX w. W latach minionych budynek pełnił funkcję internatu dla uczniów Liceum Ogólnokształcącego im. ks. Piotra Ściegiennego w Chodlu, zaś od roku 2001 nie był wykorzystywany. Zgodnie z przyjętą koncepcją, w ramach realizacji zadania publicznego budynek dawnego internatu został kompleksowo wyremontowany, nadbudowany i wyposażony. Realizacja robót budowlanych przełożyła się na przywrócenie obiektowi utraconej wartości użytkowej, dostosowanie obiektu do obowiązujących norm i standardów bezpieczeństwa, oraz eliminację istniejących barier architektonicznych. Na potrzeby seniorów w budynku wydzielono i wyposażono następujące pomieszczenia:  pomieszczenie ogólnodostępne (jadalnia) o powierzchni 29,9m2,  pomieszczenie klubowe o powierzchni 39,6m2,  pomieszczenie do utrzymania aktywności ruchowej o powierzchni 30,2m2, wyposażone w sprzęt i akcesoria do ćwiczeń  pracownia o powierzchni 43,7m2,  pokój biurowo - zabiegowy o powierzchni 9,8m2,  pomieszczenie do odpoczynku o powierzchni 5,9m2,  aneks kuchenny o powierzchni 16,1m2,  szatnia o powierzchni 3,1m2,  sanitariaty o łącznej powierzchni 16,1m2, w tym 4 łazienki z umywalkami oraz 1 łazienka z prysznicem i umywalką - przystosowana dla osób niepełnosprawnych,  pokój socjalny o powierzchni 13,8m2,  hol i ciągi komunikacyjne o łącznej powierzchni 72,2m2. Na działalność Domu Senior + w roku 2018 przeznaczono środki w wysokości – 162 692,13 zł

XIII . Ochrona środowiska

Na terenie gminy Chodel nie wykonuje się pomiarów poziomu zanieczyszczenia powietrza. Opierając się na wynikach stacji pomiarowej w Kraśniku przekroczenia dopuszczalnego poziomu zanieczyszczeń Pyłem PM 10 - wystąpiły w 2018 r. w ciągu 45 dni w okresie grzewczym.

W roku 2018 nie odnotowano także przekroczenia dopuszczalnego poziomy hałasu drogowego. Wiąże się to z faktem, że gmina nie posiada na swoim terenie dróg krajowych i szybkiego ruchu. Przez gminę przebiegają odcinki dwóch dróg wojewódzkich tj. droga wojewódzka nr 747 relacji Iłża –Konopnica (łączy gminę z drogą krajową o randze ekspresowej S-19 i drogą wojewódzką nr 824 tzw.”Nadwiślanką”) oraz droga wojewódzka nr 833 relacji Chodel- Kraśnik

Gmina nie posiada informacji o emisji zanieczyszczeń gazowych jak: dwutlenek siarki, tlenek azotu, tlenek węgla i dwutlenek węgla.

W 2018 r. udział ścieków oczyszczonych wyniósł 35,6 tyś. m3,. W ciągu roku nie realizowano znaczących inwestycji w zakresie gospodarki ściekowej . Podłączonych zostało do kanalizacji 3 gospodarstwa domowe.

Z oczyszczalni ścieków komunalnych korzystało na początku 2018 r. 253 mieszkań. W ciągu roku ilość przyłączy zwiększyła się o 3. Na terenie Chodla podłączonych jest 256 mieszkań.

XIV . Sport

Na zadania w roku 2018 zaplanowano kwotę 35 000,00 zł. Wójt Gminy Chodel 05.02.2018 roku ogłosił otwarty konkurs ofert na realizację zadań gminy o charakterze pożytku publicznego. Konkurs ofert dotyczył zadania Upowszechnianie kultury fizycznej i sportu w zakresie: - prowadzenia sekcji piłki nożnej. - organizacja rozgrywek i współzawodnictwa sportowego, - udział młodzieży w zawodach i rozgrywkach sportowych na różnych szczeblach. - przygotowanie obiektów sportowych do zawodów, - zakup wyposażenia i sprzętu dla klubu sportowego. Na ogłoszony konkurs wpłynęła jedna oferta. Młodzieżowego Klubu Sportowego „SYGNAŁ” Chodel. W dniu 28 lutego 2018 roku podpisano umowę na realizację zadania publicznego pod nazwą „Upowszechnianie kultury i sportu”. W wyznaczonym umową terminie Młodzieżowy Klub Sportowy „SYGNAŁ” przedłożył sprawozdanie z realizacji zadania.

Na terenie gminy prężnie działa również sekcja Lubelskiego Klubu Karate oraz sekcja piłki siatkowej. Działalność obu sekcji wspierana jest przez Gminę Chodel.

XV . Stan dziedzictwa kulturowego oraz dóbr kultury współczesnej

Zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 23 lipca 2003r.,o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami(Dz. U z 2003r.,nr 162,poz.1568 ze zm.)zabytkiem nieruchomym jest „nieruchomość(…)lub zespoły będące dziełem człowieka(…) stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową”. Do zabytków nieruchomych podlegających ochronie(bez względu na stan zachowania)zalicza się: krajobraz kulturowy, układy urbanistyczne, i zespoły budowlane, dzieła architektury i budownictwa, dzieła budownictwa obronnego, obiekty techniki – zwłaszcza: kopalnie, huty, elektrownie i inne zakłady przemysłowe, cmentarze, parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni, miejsca upamiętniające wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osób lub instytucji. Gmina Chodel należy do zasobnych w wartości kulturowe, podczas gdy wartości zabytkowe zostały znacznie uszczuplone. Obecnie na obszarze gminy występuje jedna forma prawna ochrony zabytków nieruchomych, tj. wpis do rejestru zabytków. W strefie ścisłej ochrony konserwatorskiej

obowiązuje zasada nadrzędności wartości kulturowych, z dopuszczeniem wyłącznie przekształceń o charakterze rewaloryzacyjnym. Wszelkie prace projektowe wymagają uzyskania warunków i wytycznych konserwatorskich sformułowanych przez Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, zawierających w miarę potrzeb zalecenia specjalistycznych badań oraz ekspertyz interdyscyplinarnych. Na terenie Gminy Chodel zlokalizowane są ponadto liczne obiekty nie chronione formą prawną, częściowo zebrane w ewidencji zabytków.

Wykaz zabytków z terenu gminy Chodel wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych województwa lubelskiego

Lp. Miejscowość Zakres wpisu Nr rejestru zabytków

1. Chodel ruiny dawnego kościoła Jezuitów A/130 pw. M B. Loretańskiej z wyposażeniem i otaczającym drzewostanem 2. Chodel cmentarz parafialny A/1016

3. Chodel zespół kościoła parafialnego: A/142 kościół pw. Trójcy Świętej i Narodzenia NMP wraz z wyposażeniem ruchomym, ogrodzenie cmentarza kościelnego z bramką i kapliczkami, drzewostan w obrębie cmentarza kościelnego

4. Ratoszyn Drugi kościół paraf. pw. św. Macieja A/41 Ap. i św. Katarzyny wraz z otoczeniem, dzwonnica

5. Ratoszyn Drugi zespół dworsko - parkowy: dwór A/125 i park

Wykaz zabytków z terenu gminy Chodel wpisanych do Gminnej Ewidencji Zabytków

Lp. Miejscowość Obiekt Czas powstania 1. Borów – Kolonia cmentarz wojenny 1914 r.

2. Borów-Kolonia młyn wodny I-poł. lat 30-tych – XX w. 3. Chodel układ urbanistyczny osady XVI / XIX w.

4. Chodel kapliczka przydrożna z figurą MB 1904 r.

5. Chodel kapliczka przydrożna z figurą św. 1912 r. Antoniego z dzieciątkiem 6. Chodel cmentarz wojenny 1914 r.

7. Chodel cmentarz żydowski 1869-1872 r.

8. Chodel remiza strażacka, obecnie kino 1920 r. 9. Chodel zajazd, obecnie dom mieszkalny 1893 r. (ul. Rynek 44) 10 Godów dawny budynek urzędu II-ga poł. XIX w. gminy, obecnie szkoła 11 Godów spichlerz w zespole dworskim II-ga poł. XIX w. 12. Borów - Kolonia cmentarz wojenny z I wojny 1914 r. (Trzciniec) światowej 13. Kożuchówka pomnik ku czci poległych 1972 r. partyzantów AK 14. Książ cmentarz wojenny 1914 r.

15. Majdan Borowski młyn wodny 1920 r.

16. Radlin dawna szkoła, obecnie dom I-poł. lat 30-tych – XX w. mieszkalny 17. Ratoszyn Pierwszy cmentarz parafialny 1914 r. 18. Ratoszyn Drugi pomnik ku czci Tadeusza 1917 r. Kościuszki 19. Ratoszyn Drugi Gorzelnia II-ga poł. XIX w. 20 Ratoszyn Drugi stare skrzydło szkoły ----- 21. Świdno dawna rządcówka, obecnie świetlica wiejska -----

XVI . Rada Gminy

Rada jest organem stanowiącym i kontrolnym w Gminie. Ustawowy Skład Rady wynosi 15 radnych. W wyborach powszechnych przeprowadzonych w październiku 2018 roku w skład Rady weszli następujący radni:

DUDZIAK Ewa Chodel

DUDZIAK Mariusz Krzysztof Zastawki GAJOWIAK Mateusz Chodel GŁUSIEC Anna Grady

KURCZAK Sylwester Świdno MAZURKIEWICZ Agnieszka Borów-Kolonia

MILCZACH Sławomir Granice MOTYKA Aleksandra Chodel

PIETRAŚ Sławomir Adelina

RYBAK Beata Iwona Trzciniec RZEDZICKA Irena Ratoszyn Drugi

STĘPNIAK Bogdan Józef Ratoszyn Drugi

WAWER Mariusz Ratoszyn Pierwszy ŻUBER Dorota Radlin GOŁOFIT Adam Godów

Rada działa na sesjach w oparciu o obowiązujące przepisy prawne, poprzez swoje komisje oraz przez Wójta w zakresie, w jakim wykonuje on uchwały Rady. Wójt i komisje Rady pozostają pod kontrolą Rady, której składają sprawozdania ze swojej działalności W Radzie działają następujące stałe komisje: 1) komisja rewizyjna, 2) komisja budżetu ,finansów i rozwoju gospodarczego, 3) komisja rolnictwa i ochrony środowiska, 4) komisja oświaty, kultury, sportu i spraw socjalnych, 5) komisja ds. skarg, wniosków i petycji. W czasie trwania kadencji Rada może powołać doraźne komisje do wykonywania określonych zadań, określając ich skład i zakres działania. W 2018 roku Rada odbyła 17 posiedzeń i uchwaliła 69 uchwał.