Mariusz M. Leś Fantastyka socjologiczna Poetyka i myślenie utopijne Mariusz M. Leś Fantastyka socjologiczna Poetyka i myślenie utopijne Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku Białystok 2008 Recenzenci: prof. dr hab. Adam Kulawik prof. dr hab. Antoni Smuszkiewicz Redakcja: Marta Rogalska Projekt okładki: Krzysztof Tur Korekta: Zespół © Copyright by Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku 15-097 Białystok, ul. Marii Skłodowskiej-Curie 14 tel. (085) 745 7059, (085) 745 7120 http://wydawnictwo.uwb.edu.pl e-mail:
[email protected] Wydanie I Wydanie publikacji zostało sfinansowane przez Wydział Filologiczny Uniwersytetu w Białymstoku Wszystkie prawa zastrzeżone All rights reserved Białystok 2008 ISBN 978-83-7431-191-5 Druk i oprawa: „Sowa – druk na życzenie” Spis treści Wprowadzenie 7 1. Fantastyka socjologiczna. Horyzonty tradycji 11 1. Myślenie utopijne – między eutopią a dystopią 11 2. Wyobrażenie utrwalone w słowie 16 3. Fikcjonalność 36 4. Radykalność 50 2. Poetyka fantastyki socjologicznej 73 1. Fantastyka socjologiczna – wstępne uwagi 73 2. Narzędzia badawcze 80 3. Narracja w fantastyce socjologicznej 83 Narracyjne „pole władzy” 83 Antyauktorialność 89 Narracja personalna 97 „Personalizacja” narracji pierwszoosobowej 119 4. Fabuła epistemiczna 123 Schematy fabularne 123 Śledztwo 129 Intryga 141 Funkcjonalizacja postaci 147 Konstrukcja fabuły 174 5. Wzorce sprzężenia fabularno-narracyjnego 180 Dwa prototypy 180 Paranoidalność 188 Apokaliptyczność 196 Gra 203 6. Skrępowana autokr(e)acja. Napięcie fabularno-narracyjne 209 7. Konstrukcje fikcyjnych systemów politycznych 247 System jako informacja 247 Dziedzictwo cybernetyki 252 Władza nabiera ciała 260 Czysta formalność 268 Samosterowność do kwadratu 282 Po drugiej stronie systemu 293 Symfonia upadku 303 8. Automatyka i autonomia 314 Wykaz skrótów stosowanych w książce 325 Bibliografia 327 Wprowadzenie O fantastyce socjologicznej wspomina się zazwyczaj w kontekście polityczno-społecznych okoliczności jej narodzin, rozkwitu i schyłku.