WELSTANDSNOTA ZUIDERAMSTEL GEBIEDSBESCHRIJVING PRINSES IRENEBUURT

PRINSES IRENEBUURT

B - 83 WELSTANDSNOTA ZUIDERAMSTEL GEBIEDSBESCHRIJVING PRINSES IRENEBUURT

L Ligging i De Prinses Irenebuurt ligt tussen de vooroorlogse g woonwijk Nieuw-Zuid en de kantoor- en infrastructuur g van de Zuid-as. Het gebied wordt begrensd door het i Zuideramstelkanaal in het noorden en de Prinses n Irenestraat en Frederik Roeskestraat in het zuiden. De westelijke begrenzing vormt de naar het zuiden g afbuigende tak van het Zuideramstelkanaal. In het oosten grenst de bebouwing aan het Beatrixpark. De wijk is in hoofdlijnen gebouwd volgens een vooroorlogs deelplan van het Algemeen Uitbreidingsplan van Amsterdam (AUP), in 1940 gepubliceerd in het Gemeenteblad. In 1953 vond er een herziening van dit plan plaats waarbij met name het deel ten zuiden van de Prinses Irenestraat is gewijzigd.

Normale Beeld- Legenda K kwaliteit bepalend a Historische stijlen a r Interbellum en Traditionalisme t Modernisme en functionalisme Shake hands Kleinschaligheid

Neorationalisme Neomodernisme Postmodernisme Niet-stijlgebonden woningbouw Niet-stijlgebonden utiliteitsbouw Ensemble (architectuureenheid)

Rijks- of gemeentemonument

B - 84 WELSTANDSNOTA ZUIDERAMSTEL GEBIEDSBESCHRIJVING PRINSES IRENEBUURT

Trefwoord Richtlijnen welstand I Identiteit De Prinses Irenebuurt is een rustige woonbuurt met het De Prinses Irenebuurt direct d grenzend aan het Zuid-as gebied, karakter van een naoorlogse tuinstad, gelegen tussen e Willem Pijperstraat richting de n de ‘klassieke’ stedelijke bebouwing van Nieuw-Zuid en Zuid-as. de nieuwe stedelijkheid van de Zuidas. De doorgaande t Rustige woonbuurt i wegen (Parnassusweg en Beethovenstraat) bepalen in grote mate het gezicht van de wijk naar buiten en vor- ingeklemd door t men bovenwijkse verkeersaders die Nieuw-Zuid ver- intensieve stedelijke Het karakter van de buurt als een e binden met Buitenveldert. bebouwing klein, intiem en groen ‘woonei- i Het gebied heeft een open karakter met relatief veel land’ te midden van hoge stede- t laagbouw, ruime straatprofielen en veel groen. De aan lijkheid is bijzonder waardevol: het gebied grenzende open, groene ruimtes (Beatrix- behouden. park en Zuideramstelkanaal) dragen sterk bij aan het Tuinstadkarakter tuinstadkarakter. Deze groenstructuren, alsmede de scherpe scheiding Heldere begrenzing- Laagbouw in weelderige tussen kantoor- en woonbebouwing langs de Prinses en van de buurt begroeiing, Evert Cornelisstraat. Helderheid in de begrenzingen Irenestraat en de hoogbouw aan de noordkant van van de buurt behouden. Parnassusweg en Beethovenstraat zorgen voor heldere begrenzingen van de buurt. De bebouwing is zeer gevarieerd: hogere bebouwing Gevarieerde langs de Parnassusweg en Beethovenstraat en rijtjes bebouwing Het Zuideramstelkanaal. eengezinswoningen en vrijstaande villa’s hiertussen.

S Stedenbouw t De Prinses Irenebuurt sluit met de doorgetrokken Verkeersstructuur Beethovenstraat en Parnassusweg nauw aan op het Bij nieuwbouw, renovatie en e direct aangetakt op westelijk deel van het door H.P. Berlage ontworpen Plan omliggende wijken toevoegingen: nastreven van d Zuid (Nieuw-Zuid). In het zuiden zijn deze ontsluitings- verzorgd en representatief e wegen naadloos aangetakt op de hoofdverbindingen van Parnassusweg en architectuurbeeld aan de n Buitenveldert (Buitenveldertselaan en Van Leijenbergh- Beethovenstraat: van Parnassusweg en Beethoven- b laan) en zijn hiermee van groot belang voor de stad. In stedelijk belang straat, als centrale aders van de o het oorspronkelijke plan voor de Prinses Irenebuurt stad. u (1940) werd er van uitgegaan dat de Beethovenstraat in w één lijn zou doorlopen naar de geplande Rijksweg naar De Parnassusweg geflankeerd Rotterdam, maar dat is nooit doorgegaan. door appartementsgebouwen. Ook de Minervalaan heeft in de Prinses Irenebuurt een Mivervalaan: doorge- vervolg gekregen, niet als stedelijke boulevard zoals in zet als villastrook Nieuw-Zuid, maar als groene strook met villabebouwing. Zij vormt de centrale as van de min of meer symme- trisch opgebouwde buurt. De Minervalaan is doorgetrok- ken vanuit Nieuw-Zuid. De Prinses Irenestraat was gepland als doorgaande Onderbreking Prinses oost-west ontsluiting van de buurt, maar wordt nu Irenestraat onderbroken door de Parnassusweg, en heeft daarmee als doorgaande verbindingsstraat aan belang moeten inboeten. De overige wegen zijn binnen de rechthoekige structuur ingepast.

Onderbreking van de Prinses Irenestraat door het viaduct van de Parnassusweg.

B - 85 WELSTANDSNOTA ZUIDERAMSTEL GEBIEDSBESCHRIJVING PRINSES IRENEBUURT

Trefwoord Richtlijnen welstand V Verkaveling De verkeersontsluiting en aantakking op de omliggende Verkaveling e buurten, de hoogte van de bebouwing en de organisatie afgestemd op Met verkaveling aansluiten op de r van de verkaveling houden in deze buurt een logisch stedenbouwkundige hoofdopzet van de buurt. k verband met elkaar. Langs de hoofdwegen (Parnassus- hoofdopzet a weg en Beethovenstraat) staat middelhoogbouw (4-5 v lagen), met abstracte modernistische architectuur en Langs hoofdwegen: e een afstandelijke begane grond. Aan de Beethovenstraat abstracte blokken l zijn de blokken oost-west gericht, zodat er doorzichten Beethovenstraat: i naar het Beatrixpark (en de buurt) ontstaan, terwijl langs Verschillende verkavelingstypen. Doorzichten naar het park open de Parnassusweg, waarachter geen park maar woning- doorzichten naar het houden. n park g en liggen, de blokken juist evenwijdig aan deze drukke straat zijn gelegd. Tussen de Parnassusweg en de wes- telijke punt van de buurt staat, net als aan de oostelijke Twee uiteinden van de rand, middelhoogbouw in strokenverkaveling en abstrac- buurt: abstracte Behoud verschil tussen abstract te, modernistische architectuur. De woonblokken staan verkaveling en ano- stedelijk wonen aan de randen als losse objecten temidden van gemeenschappelijk en meer individueel wonen naar niem stedelijk wonen Anoniem stedelijk wonen aan de groen, hebben een afstandelijke begane grond en druk- het midden toe. ken meer het anonieme stedelijke wonen uit. randen van de Prinses Irenebuurt (ensemble 1) Vanaf de hoofdwegen naar het midden van de buurt toe Naar het midden van wordt het wonen steeds individueler. Twee stroken met de buurt toe: eengezinswoningen met voor- en achtertuinen begren- individueler wonen zen aan beide zijden de middenstrook met villa’s gespie- geld om de brede Minervalaan. De eengezinswoningen zijn gebouwd in rug-aan-rug Rug-aan-rug Verzorgde architectuurbeeld van stroken, waarmee de achtertuinen aan elkaar en niet eengezinswoningen garages handhaven. aan de openbare ruimte grenzen. Aan de koppen van de woningen staan rijen garages, die zorgvuldig aansluiten bij de architectuur en een wezenlijke bijdrage leveren Korte stroken en aan de verzorgde sfeer van de wijk. De stroken met afwisselende Handhaven principe van korte rijtjeswoningen zijn doorgaans betrekkelijk kort, hetgeen, architectuur: rijk beeld Korte stroken en afwisselend verkavelingseenheden en in combinatie met de per strook wisselende architectuur, architectuurbeeld zijn typerend voor afwisselende architectuur. het beeld van lange stroken aaneengeregen repeterende de Prinses Irenebuurt. woningen voorkòmt en de buurt een rijk aanzien geeft. Rechthoekige Bouwen in het rechthoekige Alle verkavelingen hebben een rechthoekige vorm, pas- verkavelingen grondpatroon van verkavelingen send bij het rechthoekige stratenpatroon en passend bij en gebouwen is gewenst. het modernistische tijdvak waarin deze wijk is gebouwd. De van de standaard afwijkende verkavelingen bevinden Afwijkende zich aan de randen en in de hoeken van de buurt, zoals verkavelingen: aan de Afwijkende gebouwen slechts de stervormige flat (architect Mart Stam) aan de Beetho- randen aan de randen realiseren. venstraat en de Thomaskerk (architect Karel Sijmons) aan de Prinses Irenestraat. De twee flats in het noorden van de Beethovenstraat vormen een bijzonder emsem- ble (nr. 14) omdat zij zó zijn geplaatst dat zij als poort naar de wijk functioneren. Poort naar de wijk

Eén van de flats in het noorden van de Beethovenstraat (ensemble 14)

B - 86 WELSTANDSNOTA ZUIDERAMSTEL GEBIEDSBESCHRIJVING PRINSES IRENEBUURT

Trefwoord Richtlijnen welstand O Openbare ruimte Op de grens met het Prinses Beatrixpark p De straatprofielen in de Prinses Irenebuurt zijn ruim en e groen. Dit geldt zowel voor de doorgaande wegen, met verschillende rij- en fietsstroken en bomenrijen, als voor n de woonstraten met eengezinswoningen en voortuinen. b Hiernaast kent de buurt veel parkachtige openbare a Groen aan randen van ruimtes: langs de randen (Beatrixpark en het Zuider- buurt r amstelkanaal) en in het hart (Minervalaan). De openbare e ruimte is vaak symmetrisch van opbouw, verkaveling en bebouwing herhalen zich aan weerszijde, dit in tegen- R stelling tot de ruimtelijke opbouw in Buitenveldert waar u asymmetrie overheerst. Een belangrijke uitzondering op Symmetrische opbouw i de symmetrische opbouw van de straten vormt de Symmetrische opzet straten en openbare ruimte m Prinses Irenestraat waar, na de planwijziging uit 1953, openbaar groen geeft de t de zuidzijde een andere invulling kreeg. openbare ruimte een statig e Tussen de strokenappartementen (ensemble 1 en aan karakter: handhaven. weerszijde van de Beethovenstraat) bevinden zich goed onderhouden plantsoenen. Symmetrische opbouw van de O Overgang Parnassusweg Erfafscheidingen aan V Bij de woonstraten verloopt de overgang tussen open- bare ruimte en bebouwing indirect, door voortuintjes openbare ruimte: lage Hagen of lage tuinmuren/ e met heggen of lage doorlopende tuinmuurtjes. Hoge muurtjes of hagen tuinhekken zijn gewenst. r schuttingen of muren komen nauwelijks voor, waardoor Hagen in de g het contact van de woning met de straat behouden blijft. Prinses Marijkestraat a Bij de appartementenblokken die in strokenverkaveling Appartementsgebouw- n zijn geordend is de aansluiting anoniemer, de bebouw- en: afstandelijke relatie g ing is opgetild van het maaiveld door een onderste, ge- tot de straat sloten bouwlaag van garageboxen en bergingen. Deze gesloten begane grondlaag is vaak zorgvuldig vormge- Gesloten begane geven, passend bij de kwaliteit van de architectuur. Bij grondlaag zorgvuldig Bij wijziging gesloten begane enkele appartementsgebouwen aan de oostkant van de vormgegeven grondgevel: handhaven rustige Bebouwing opgetild van Beethovenstraat vormen opgetilde terrassen de over- en op de kwaliteit van de het maaiveld door een architectuur afgestemd karakter. gang tussen plantsoen en woning, een oplossing die gesloten beganegrond privégebruik van de plantsoenen mogelijk maakt zonder Opgetilde terrassen verdieping (ensemble 1) het collectieve karakter van het aangrenzende publieke aan plantsoenen. groen aan te tasten.

G Gebouw e De hoofdvormen van de gebouwen in de Prinses Uiteenlopende b Irenebuurt zijn opvallend uiteenlopend, vooral de dakvor- kapvormen men: de modernistische appartementsgebouwen, o zowel hoog als middelhoog, zijn strikt rechthoekig en u plat afgedekt, de eengezinswoningen zijn twee of drie w hoog met plat dak, lessenaarsdak of flauwe kap. Ook Enkele typen laagbouwwoningen in de Prinses Irenebuurt asymmetrische kapvormen komen voor en woningen met een terugliggende derde laag. Er zijn modernis- Uiteenlopende tische drive-woningen met vrije pui-invulling als in gebouwtypen Buitenveldert, vrijstaande villa’s (alle plat afgedekt of met lessenaarsdak) en twee-onder-een-kap-woningen.

B - 87 WELSTANDSNOTA ZUIDERAMSTEL GEBIEDSBESCHRIJVING PRINSES IRENEBUURT

Trefwoord Richtlijnen welstand

De hoofdvorm van de gebouwen in deze buurt is altijd Rechthoekige Bij nieuw- of verbouw, of toevoe- eenvoudig rechthoekig, afgezien van enkele afwijkingen, hoofdvorm gingen aan bestaande gebouw- waarvan vooral de Thomaskerk en het stervormige en: rechthoekige hoofdvormen flatgebouw van de beroemde modernistische architect toepassen. Dakvorm afleiden Mart Stam opvallen. van hoofdgebouw. De diverse kapvormen verlenen aan vele gebouwen Diverse kapvormen een geheel eigen karakter. De rode, flauwe pannenda- geven eigen karakter Dakopbouwen afstemmen op ken met huiselijke schoorstenen van veel eengezinswo- aan gebouwen ningen ogen vriendelijk en vertrouwd, de lessenaarsda- het karakter van de architectuur. ken speels en eigenwijs en de terugliggende kapverdie- Dakopbouwen bij zeer karakte- pingen riant. Hier en daar is het karakteristieke daksil- ristieke dakvormen als lesse- houet aangetast door niet bij de architectuur passende Dakopbouwen naarsdaken: dakopbouw en dak dakopbouwen. Vooral lessenaarsdaken blijken kwets- moeten als een eenheid zijn baar. vormgegeven, bijvoorbeeld door het lessenaarsdak (versterkt) over te nemen in de dakopbouw. A Architectuur Niet-passende dakopbouw De architectuur in deze buurt heeft vrijwel over de ge- r Dakopbouwen bij zadeldaken: hele linie een opvallend hoge kwalteit. Shake-hands en c slechts door het verhogen/ modernistische architectuur bepalen het beeld. h verlengen van de nok. Hiernaast zijn er enkele, later toegevoegde, neomoder- i Architectuur heeft Nieuwbouw aan de Minervalaan nistische en postmodernistische gebouwen in de Hoge kwaliteit van de architec- t hoge kwaliteit villastrook. tuur in deze buurt handhaven, e De rijtjeswoningen zijn over het algemeen uitgevoerd in zowel bij nieuwbouw, verbouw c de meer traditionele shake-hands vormentaal (zie stijl- als toevoegingen aan bestaande t beschrijving shake-hands). Kenmerkend voor deze stijl gebouwen. u zijn de bakstenen gevels en geprononceerde, u decoratieve, daklijsten en entreepartijen. Bij de meer Shake-hands Veranderingen aan expressieve r moderne schake-hands is de vormentaal rechthoekiger architectuur elementen van gevel en dak zijn en wordt er veel gewerkt met luifels, ver uitstekende in deze buurt altijd van ingrijpen- dakranden en betonnen raamomlijstingen. de aard in het straatbeeld. De architectonische samenhang in de buurt is groot: afgezien van de villa’s en de modernistische Transparantie van modernis- appartementenblokken bepaalt baksteen in aardtinten tische gevels handhaven. het beeld. De modernistische gebouwen zijn abstracter Naoologs modernisme met aan Le Corbusier refererende gevel (Fred Hoofdmateriaal gevels van en vaak in lichte tinten afgewerkt. Het onderscheid Naoorlogs Roeskestraat), balkons bij het flatgebouw van architect Mart Stam geschakelde/gestapelde tussen draagconstructie en pui-invulling is hier vaak modernisme (Beethoventraat), kerkgebouw van architect K.L. Symons aan de Prinses woningen niet wegwerken. van belang evenals de rankheid van de kozijnen. Irenestraat.

D Dynamiek y Uitbreiding van de woning door middel van een Uitbreiding van de n dakopbouw of aanbouw komt regelmatig voor. Hier en woningen daar leidt dit tot aantasting van de bestaande a architectuur. Dat geldt ook voor kozijnvervanging waarbij m er geen rekening gehouden is met de dunne profielen i die gebruikelijk zijn in modernisme en shake-hands. e Bij alle veranderingen dient de k In verband met de ontwikkelingen in de naastgelegen afbakening ten opzichte van de Zuidas, is het van belang dat de afbakening met dit Verhouding tot Zuidas Zuidas scherp te worden gebied strak wordt gehandhaafd. Sterke intensivering van de Uitbreiding van de woning door gehouden. bebouwing in het Zuidas gebied een dakopbouw, Henriëtte pal tegen de Prinses Irenebuurt. Bosmansstraat.

B - 88