(Bolu) Bentik Makroomurgasiz Faunasi Ve Dağilimi
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DOKTORA TEZİ ABANT GÖLÜ (BOLU) BENTİK MAKROOMURGASIZ FAUNASI VE DAĞILIMI Ezgi TÜZÜN TERESHENKO BİYOLOJİ ANABİLİM DALI ANKARA 2019 Her hakkı saklıdır TEZ ONAYI Yukarıdaki sonucu onaylarım. Prof. Dr. Özlem YILDIRIM Enstitü Müdürü V. ETİK Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü tez yazım kurallarına uygun olarak hazırladığım bu tez içindeki bütün bilgilerin doğru ve tam olduğunu, bilgilerin üretilmesi aşamasında bilimsel etiğe uygun davrandığımı, yararlandığım bütün kaynakları atıf yaparak belirttiğimi beyan ederim. i ÖZET Doktora Tezi ABANT GÖLÜ (BOLU) BENTİK MAKROOMURGASIZ FAUNASI VE DAĞILIMI Ezgi TÜZÜN TERESHENKO Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Seyhan AKISKA Bu çalışmada Abant Gölü bentik makroomurgasız faunasının ve dağılımlarının belirlenmesi, fizikokimyasal parametreler kullanılarak gölün su kalitesinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Bu amaçla Kasım 2015 – Temmuz 2017 tarihleri arasında 7 istasyondan mevsimsel olarak örneklemeler yapılmıştır. Abant Gölü’nden çalışma boyunca toplanan bentik makroomurgasız örneklerinin incelenmesi sonucunda ortalama 10085 birey/m2 elde edilmiş ve 49 takson belirlenmiştir. Oligochaeta’ya ait 12, Chironomidae’ye ait 21, Chaoboridae’ye ait 1, Gastropoda’ya ait 7 ve Bivalvia’ya ait 2 olmak üzere toplam 43 tür tespit edilmiştir. Bu türlerden 33’ünün Abant Gölü için yeni kayıt niteliğinde olduğu saptanmıştır. Tespit edilen diğer organizmalar Hydrachnidae, Gammaridae, Megaloptera, Ephemeroptera ve Nematoda taksonlarına aittir. Göl genelinde baskın bentik makroomurgasız türlerin sırasıyla Limnodrilus hoffmeisteri, Cladopelma laccophila ve Potamothrix hammoniensis olduğu belirlenmiştir. Ayrıca kanonik uyum analizine göre toplam azot ve sıcaklık değerlerinin türler üzerinde en etkili parametreler olduğu tespit edilmiştir. Abant Gölü’nün fizikokimyasal durumunun Yüzeysel Su Kalitesi Yönetmeliğine göre oksijen doygunluğu bakımından II. sınıf, diğer parametreler bakımından I. sınıf ve trofik durumunun ise toplam fosfor ve çözünmüş oksijen bakımından oligotrofik, toplam azot ve Secchi derinliği bakımından mezotrofik olduğu belirlenmiştir. Abant Gölü’nde tespit edilen bentik makroomurgasız faunasında ötrofik göllerin indikatör türleri baskın olmasına rağmen gölde temiz sularda bulunan türlere de rastlanılmış olması gölün trofik durumunun mezotrofik olduğunu göstermektedir. Nisan 2019, 171 sayfa Anahtar kelimeler: Abant Gölü, Chironomidae, Oligochaeta, makrozoobentoz, dağılım, fizikokimyasal parametre, su kalitesi ii ABSTRACT Ph.D. Thesis BENTHIC MACROINVERTEBRATE FAUNA AND ITS DISTRIBUTION IN LAKE ABANT (BOLU) Ezgi TÜZÜN TERESHENKO Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Biology Supervisor: Prof. Dr. Seyhan AKISKA In this study, it was aimed to determine the benthic macroinvertebrate fauna and its distribution of lake Abant, in addition, to reveal the water quality of the lake by using physicochemical parameters. For this purpose, samples were collected from 7 stations seasonally between November 2015 and July 2017. As a result of the examination of the benthic macroinvertebrates specimens collected from Lake Abant an average of 10085 individuals/m2 was obtained and 49 taxa were identified. A total of 43 species were identified, 12 of Oligochaeta, 21 of Chironomidae, 1 of Chaoboridae, 7 of Gastropoda and 2 of Bivalvia. 33 of these species were found to be new records for Lake Abant. Other organisms that were identified belong to Hydrachnidae, Gammaridae, Megaloptera, Ephemeroptera and Nematoda taxa. The dominant benthic macroinvertebrate species across the lake was determined respectively as Limnodrilus hoffmeisteri, Cladopelma laccophila and Potamothrix hammoniensis. In addition, according to canonical correspondence analysis, total nitrogen and temperature values were found to be the most effective parameters on species. The physicochemical status of Lake Abant, according to the Regulation of Surface Water Quality was identified as Class II in terms of oxygen saturation and Class I in terms of other parameters. The trophic status was identified as oligotrophic in terms of total phosphorus and dissolved oxygen; mesotrophic in terms of total nitrogen and Secchi depth. Although the indicator species of eutrophic lakes are dominant in the benthic macroinvertebrate fauna, the presence of species found in fresh waters in the lake shows that the trophic status appears as mesotrophic. April 2019, 171 pages Keywords: Lake Abant, Chironomidae, Oligochaeta, macrozoobenthos, distribution, physicochemical parameter, water quality iii ÖNSÖZ ve TEŞEKKÜR Çalışmamın her aşamasında bilgi, öneri ve yardımlarını esirgemeyen, akademik olarak yetişme ve gelişmeme katkı sağlayan danışman hocam Sayın Prof. Dr. Seyhan AKISKA’ya (Ankara Üniversitesi Biyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi), çalışmam süresince öneri ve desteklerini esirgemeyen, bilgi ve tecrübeleriyle çalışmalarıma yön veren, Tez İzleme Komitesinde yer alan Sayın Prof. Dr. Ahmet ALTINDAĞ’a (Ankara Üniversitesi Biyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi) ve Sayın Prof. Dr. Ayşe Nilsun DEMİR’e (Ankara Üniversitesi Su Ürünleri Anabilim Dalı Öğretim Üyesi), bentik makroomurgasız teşhislerinde destek sağlayan Sayın Doç. Dr. Seval ARAS’a (Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Çevre Mühendisliği Anabilim Dalı Öğretim Üyesi), Sayın Dr. Öğr. Üyesi Nurcan ÖZKAN’a (Trakya Üniversitesi Biyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi) ve Sayın Doç. Dr. Burçin Aşkım GÜMÜŞ’e (Gazi Üniversitesi Biyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi), tüm hayatım boyunca maddi ve manevi desteklerini esirgemeyip her zaman yanımda olan çok değerli anneme ve babama, arazi çalışmalarımda yanımda olup her türlü yardım ve destekte bulunan sevgili eşime ve canım oğluma sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Bu tez çalışması, TÜBİTAK tarafından ÇAYDAG-116Y060 numaralı (Abant Gölü (Bolu) Bentik Makroomurgasız Faunası (Chironomidae – Oligachaeta) ve Dağılımı) proje ile desteklenmiştir. Ezgi TÜZÜN TERESHENKO Ankara, Nisan 2019 iv İÇİNDEKİLER TEZ ONAYI .................................................................................................................................. ETİK ............................................................................................................................................. i ÖZET ........................................................................................................................................... ii ABSTRACT ................................................................................................................................ iii ÖNSÖZ ve TEŞEKKÜR ............................................................................................................ iv İÇİNDEKİLER ........................................................................................................................... v SİMGELER DİZİNİ ................................................................................................................ viii ŞEKİLLER DİZİNİ .................................................................................................................... x ÇİZELGELER DİZİNİ ............................................................................................................ xii 1. GİRİŞ ...................................................................................................................................... 1 2. KAYNAK ÖZETLERİ .......................................................................................................... 3 2.1 Bentik Makroomurgasızlar ile İlgili Genel Bilgiler ............................................................ 3 2.1.1 Oligochaeta (Annelida: Clitellata) .................................................................................... 3 2.1.2 Chironomidae (Insecta: Diptera) ..................................................................................... 5 2.1.3 Chaoboridae (Insecta: Diptera) ......................................................................................... 7 2.2 Literatür Çalışmaları ............................................................................................................ 8 3. MATERYAL ve YÖNTEM ................................................................................................ 25 3.1 Araştırma Yeri .................................................................................................................... 25 3.2 Saha Çalışması .................................................................................................................... 27 3.2.1 1. İstasyon (IST 1) ............................................................................................................ 28 3.2.2 2. İstasyon (IST 2) ............................................................................................................ 29 3.2.3 3. İstasyon (IST 3) ............................................................................................................ 30 3.2.4 4. İstasyon (IST 4) ............................................................................................................ 31 3.2.5 5. İstasyon (IST 5) ............................................................................................................ 32 3.2.6 6. İstasyon (IST 6) ............................................................................................................ 33 3.2.7 7. İstasyon (IST 7) ...........................................................................................................