(Bolu) Bentik Makroomurgasiz Faunasi Ve Dağilimi

ANKARA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

DOKTORA TEZİ

ABANT GÖLÜ (BOLU) BENTİK MAKROOMURGASIZ FAUNASI VE DAĞILIMI

Ezgi TÜZÜN TERESHENKO

BİYOLOJİ ANABİLİM DALI

ANKARA 2019

Yukarıdaki sonucu onaylarım.

Prof. Dr. Özlem YILDIRIM Enstitü Müdürü V. ETİK

Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü tez yazım kurallarına uygun olarak hazırladığım bu tez içindeki bütün bilgilerin doğru ve tam olduğunu, bilgilerin üretilmesi aşamasında bilimsel etiğe uygun davrandığımı, yararlandığım bütün kaynakları atıf yaparak belirttiğimi beyan ederim.

ÖZET

Doktora Tezi

ABANT GÖLÜ (BOLU) BENTİK MAKROOMURGASIZ FAUNASI VE DAĞILIMI

Ezgi TÜZÜN TERESHENKO

Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı

Danışman: Prof. Dr. Seyhan AKISKA

Bu çalışmada Abant Gölü bentik makroomurgasız faunasının ve dağılımlarının belirlenmesi, fizikokimyasal parametreler kullanılarak gölün su kalitesinin ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Bu amaçla Kasım 2015 – Temmuz 2017 tarihleri arasında 7 istasyondan mevsimsel olarak örneklemeler yapılmıştır.

Abant Gölü’nden çalışma boyunca toplanan bentik makroomurgasız örneklerinin incelenmesi sonucunda ortalama 10085 birey/m2 elde edilmiş ve 49 takson belirlenmiştir. Oligochaeta’ya ait 12, Chironomidae’ye ait 21, Chaoboridae’ye ait 1, Gastropoda’ya ait 7 ve Bivalvia’ya ait 2 olmak üzere toplam 43 tür tespit edilmiştir. Bu türlerden 33’ünün Abant Gölü için yeni kayıt niteliğinde olduğu saptanmıştır. Tespit edilen diğer organizmalar Hydrachnidae, Gammaridae, Megaloptera, Ephemeroptera ve Nematoda taksonlarına aittir. Göl genelinde baskın bentik makroomurgasız türlerin sırasıyla Limnodrilus hoffmeisteri, Cladopelma laccophila ve Potamothrix hammoniensis olduğu belirlenmiştir. Ayrıca kanonik uyum analizine göre toplam azot ve sıcaklık değerlerinin türler üzerinde en etkili parametreler olduğu tespit edilmiştir.

Abant Gölü’nün fizikokimyasal durumunun Yüzeysel Su Kalitesi Yönetmeliğine göre oksijen doygunluğu bakımından II. sınıf, diğer parametreler bakımından I. sınıf ve trofik durumunun ise toplam fosfor ve çözünmüş oksijen bakımından oligotrofik, toplam azot ve Secchi derinliği bakımından mezotrofik olduğu belirlenmiştir. Abant Gölü’nde tespit edilen bentik makroomurgasız faunasında ötrofik göllerin indikatör türleri baskın olmasına rağmen gölde temiz sularda bulunan türlere de rastlanılmış olması gölün trofik durumunun mezotrofik olduğunu göstermektedir.

Nisan 2019, 171 sayfa Anahtar kelimeler: Abant Gölü, Chironomidae, Oligochaeta, makrozoobentoz, dağılım, fizikokimyasal parametre, su kalitesi

ABSTRACT

Ph.D. Thesis BENTHIC MACROINVERTEBRATE FAUNA AND ITS DISTRIBUTION IN LAKE ABANT (BOLU)

Ezgi TÜZÜN TERESHENKO

Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Biology

Supervisor: Prof. Dr. Seyhan AKISKA

In this study, it was aimed to determine the benthic macroinvertebrate fauna and its distribution of lake Abant, in addition, to reveal the water quality of the lake by using physicochemical parameters. For this purpose, samples were collected from 7 stations seasonally between November 2015 and July 2017.

As a result of the examination of the benthic macroinvertebrates specimens collected from Lake Abant an average of 10085 individuals/m2 was obtained and 49 taxa were identified. A total of 43 species were identified, 12 of Oligochaeta, 21 of Chironomidae, 1 of Chaoboridae, 7 of Gastropoda and 2 of Bivalvia. 33 of these species were found to be new records for Lake Abant. Other organisms that were identified belong to Hydrachnidae, Gammaridae, Megaloptera, Ephemeroptera and Nematoda taxa. The dominant benthic macroinvertebrate species across the lake was determined respectively as Limnodrilus hoffmeisteri, Cladopelma laccophila and Potamothrix hammoniensis. In addition, according to canonical correspondence analysis, total nitrogen and temperature values were found to be the most effective parameters on species.

The physicochemical status of Lake Abant, according to the Regulation of Surface Water Quality was identified as Class II in terms of oxygen saturation and Class I in terms of other parameters. The trophic status was identified as oligotrophic in terms of total phosphorus and dissolved oxygen; mesotrophic in terms of total nitrogen and Secchi depth. Although the indicator species of eutrophic lakes are dominant in the benthic macroinvertebrate fauna, the presence of species found in fresh waters in the lake shows that the trophic status appears as mesotrophic.

April 2019, 171 pages Keywords: Lake Abant, Chironomidae, Oligochaeta, macrozoobenthos, distribution, physicochemical parameter, water quality

iii

ÖNSÖZ ve TEŞEKKÜR

Çalışmamın her aşamasında bilgi, öneri ve yardımlarını esirgemeyen, akademik olarak yetişme ve gelişmeme katkı sağlayan danışman hocam Sayın Prof. Dr. Seyhan AKISKA’ya (Ankara Üniversitesi Biyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi), çalışmam süresince öneri ve desteklerini esirgemeyen, bilgi ve tecrübeleriyle çalışmalarıma yön veren, Tez İzleme Komitesinde yer alan Sayın Prof. Dr. Ahmet ALTINDAĞ’a (Ankara Üniversitesi Biyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi) ve Sayın Prof. Dr. Ayşe Nilsun DEMİR’e (Ankara Üniversitesi Su Ürünleri Anabilim Dalı Öğretim Üyesi), bentik makroomurgasız teşhislerinde destek sağlayan Sayın Doç. Dr. Seval ARAS’a (Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Çevre Mühendisliği Anabilim Dalı Öğretim Üyesi), Sayın Dr. Öğr. Üyesi Nurcan ÖZKAN’a (Trakya Üniversitesi Biyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi) ve Sayın Doç. Dr. Burçin Aşkım GÜMÜŞ’e (Gazi Üniversitesi Biyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi), tüm hayatım boyunca maddi ve manevi desteklerini esirgemeyip her zaman yanımda olan çok değerli anneme ve babama, arazi çalışmalarımda yanımda olup her türlü yardım ve destekte bulunan sevgili eşime ve canım oğluma sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

Bu tez çalışması, TÜBİTAK tarafından ÇAYDAG-116Y060 numaralı (Abant Gölü (Bolu) Bentik Makroomurgasız Faunası (Chironomidae – Oligachaeta) ve Dağılımı) proje ile desteklenmiştir.

Ezgi TÜZÜN TERESHENKO Ankara, Nisan 2019

İÇİNDEKİLER

TEZ ONAYI ...... ETİK ...... i ÖZET ...... ii ABSTRACT ...... iii ÖNSÖZ ve TEŞEKKÜR ...... iv İÇİNDEKİLER ...... v SİMGELER DİZİNİ ...... viii ŞEKİLLER DİZİNİ ...... x ÇİZELGELER DİZİNİ ...... xii 1. GİRİŞ ...... 1 2. KAYNAK ÖZETLERİ ...... 3 2.1 Bentik Makroomurgasızlar ile İlgili Genel Bilgiler ...... 3 2.1.1 Oligochaeta (Annelida: Clitellata) ...... 3 2.1.2 Chironomidae (Insecta: Diptera) ...... 5 2.1.3 Chaoboridae (Insecta: Diptera) ...... 7 2.2 Literatür Çalışmaları ...... 8 3. MATERYAL ve YÖNTEM ...... 25 3.1 Araştırma Yeri ...... 25 3.2 Saha Çalışması ...... 27 3.2.1 1. İstasyon (IST 1) ...... 28 3.2.2 2. İstasyon (IST 2) ...... 29 3.2.3 3. İstasyon (IST 3) ...... 30 3.2.4 4. İstasyon (IST 4) ...... 31 3.2.5 5. İstasyon (IST 5) ...... 32 3.2.6 6. İstasyon (IST 6) ...... 33 3.2.7 7. İstasyon (IST 7) ...... 34 3.3 Örneklerin Alınması ...... 35 3.4 Laboratuar çalışması ...... 38 3.5 Biyolojik İndeksler ve İstatistiksel Analizler ...... 38 3.5.1 Bolluk ...... 39 3.5.2 Baskınlık (Dominans) analizi ...... 39 3.5.3 Sıklık (Frekans) analizi ...... 40 3.5.4 Çeşitlilik analizi ...... 41 3.5.5 Benzerlik analizi ...... 43 3.5.6 Düzenlilik analizi ...... 43

3.5.7 Biyotik indeksler ...... 44 4. BULGULAR ...... 47 4.1 Abant Gölü’nde Suyun Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri ...... 47 4.1.1 Su sıcaklığı ...... 47 4.1.2 Çözünmüş oksijen ve oksijen doygunluğu ...... 47 4.1.3 pH ...... 49 4.1.4 Elektriksel iletkenlik (EC) ...... 49 4.1.5 Toplam çözünmüş katı madde (TDS) ...... 50 4.1.6 Secchi Derinliği ...... 50 4.1.7 Biyolojik oksijen ihtiyacı (BOİ) ...... 50 4.1.8 Kimyasal oksijen ihtiyacı (KOİ) ...... 51 4.1.9 Amonyum azotu ...... 51 4.1.10 Nitrit azotu ...... 51 4.1.11 Nitrat azotu ...... 51 4.1.12 Sülfat ...... 51 4.1.13 Toplam sertlik ...... 52 4.1.14 Alkalinite ...... 52 4.1.15 Toplam azot ...... 52 4.1.16 Toplam fosfor ...... 52 4.1.17 Magnezyum ...... 53 4.1.18 Kalsiyum ...... 53 4.2 Bentik Makroomurgasızlara İlişkin Bulgular ...... 55 4.2.1 Mevsimsel dağılım ...... 90 4.2.2 Abant Gölü’nde tespit edilen taksonlar ve özellikleri ...... 96 4.3 Abant Gölü Su Kalitesinin Değerlendirilmesi ...... 117 4.3.1 Abant Gölü 1. İstasyon ...... 117 4.3.2 Abant Gölü 2. İstasyon ...... 118 4.3.3 Abant Gölü 3. İstasyon ...... 120 4.3.4 Abant Gölü 4. İstasyon ...... 121 4.3.5 Abant Gölü 5. İstasyon ...... 122 4.3.6 Abant Gölü 6. İstasyon ...... 124 4.3.7 Abant Gölü 7. İstasyon ...... 125 5. TARTIŞMA ve SONUÇ ...... 136 5.1 Fiziksel ve Kimyasal Su Kalite Parametreleri ...... 136 5.2 Bentik Makroomurgasız Komünite Yapısı ...... 138 5.3 Biyolojik İndeksler ...... 145 KAYNAKLAR ...... 150 EKLER ...... 164

EK 1 Abant Gölü Bentik Makroomurgasız Fotoğrafları ...... 165 ÖZGEÇMİŞ...... 170

vii

SİMGELER DİZİNİ

% Yüzde < Küçüktür > Büyüktür ± Eksiği veya fazlası µg/l Litrede 1 mikrogram µm Mikrometre µS/cm Santimetrede 1 mikrosimens BS/m2 Metrekaredeki birey sayısı cm Santimetre cm2 Santimetrekare

CO2 Karbondioksit D Baskınlık (Dominans) F Sıklık (Frekans) ha Hektar km Kilometre km2 Kilometrekare L Litre m Metre m3 Metreküp mg CaCO3/l Litrede 1 miligram kalsiyum karbonat mg/l Litrede 1 miligram ml Mililitre mm Milimetre

O2 Oksijen oC Santigrat derece pH H iyonu derişiminin (-) logaritması

PO4-P Ortofosfat-fosfor

viii

Kısaltmalar

1-DS Simpson çeşitlilik indeksi ASPT Average Score Per Taxon BOİ Biyolojik oksijen ihtiyacı BWMP Biological Monitoring Working Party CCA Kanonik Uyum Analizi CN Bray Curtis kümeleme analizi ÇO Çözünmüş oksijen D Doğu boylamı

DMg Margalef tür zenginliği indeksi E Düzenlilik (Evenness) indeksi EC Elektriksel iletkenlik FBI Family Biotic Index H’ Shannon-Wiener çeşitlilik indeksi IST İstasyon İB İlkbahar K Kuzey enlemi KOİ Kimyasal oksijen ihtiyacı

MD McIntosh çeşitlilik indeksi Ort. Ortalama SB Sonbahar TDS Toplam çözünmüş katı madde TIN Toplam inorganik nitrojen YSKY Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği

ŞEKİLLER DİZİNİ

Şekil 2.1 Naididae, Tubificidae ve Enchytraciade familyalarına ait genel vücut organizasyonu (Brinkhurst 1986’den)...... 5

Şekil 2.2 Chironomidae larvalarının genel görünüşü (Oliver vd. 1978’den) ...... 6

Şekil 2.3 Chaoboridae larva örneği (Sundermann vd. 2007’den) ...... 8

Şekil 3.1 Abant Gölü ve örnekleme istasyonları ...... 27

Şekil 3.2 Abant Gölü 1. İstasyon (IST 1) ...... 29

Şekil 3.3 Abant Gölü 2. İstasyon (IST 2) ...... 30

Şekil 3.4 Abant Gölü 3. İstasyon (IST 3) ...... 31

Şekil 3.5 Abant Gölü 4. İstasyon (IST 4) ...... 32

Şekil 3.6 Abant Gölü 5. İstasyon (IST 5) ...... 33

Şekil 3.7 Abant Gölü 6. İstasyon (IST 6) ...... 34

Şekil 3.8 Abant Gölü 7. İstasyon (IST 7) ...... 35

Şekil 3.9 Su kalite parametrelerinin belirlenmesi için suda ölçümlerin yapılması ve su numunelerinin alınması ...... 36

Şekil 3.10 Bentik makroomurgasız örneklerinin Ekman-Birge çamur alma kabı ile toplanması ...... 37

Şekil 3.11 Toplanan örneklerin seyreltilerek elek sistemi ile elenmesi ...... 37

Şekil 4.1 Abant Gölü’nde belirlenen istasyonlarda ölçülen ortalama sıcaklık ve çözünmüş oksijen değerlerinin grafiği ...... 48

Şekil 4.2 Abant Gölü’nde örnekleme dönemlerinde ölçülen ortalama sıcaklık ve çözünmüş oksijen değerlerinin grafiği ...... 48

Şekil 4.3 Abant Gölü’nde belirlenen örnekleme dönemlerinde ölçülen ortalama pH ve elektriksel iletkenlik değerlerinin grafiği ...... 49

Şekil 4.4 Abant Gölü’nde örnekleme dönemlerinde ölçülen ortalama pH ve elektriksel iletkenlik değerlerinin grafiği ...... 50

Şekil 4.5 Abant Gölü’nde tespit edilen taksonların göl genelindeki yüzde (%) dağılımları ...... 56

Şekil 4.6 Abant Gölü’nde tespit edilen taksonların istasyonlara göre yüzde (%) dağılımları ...... 56

Şekil 4.7 Taksonların dağılımlarına göre istasyonların Bray-Curtis benzerlik analiz diyagramı...... 87

Şekil 4.8 Çevresel değişkenler ile bentik makroomurgasız türleri arasındaki Kanonik Uyum Analizi ...... 90

Şekil 4.9 Abant Gölü’nde tespit edilen taksonların mevsimlere göre yüzde (%) dağılımları ...... 91

ÇİZELGELER DİZİNİ

Çizelge 3.1 Abant Gölü örnekleme alan ve koordinatları ...... 28

Çizelge 3.2 Su örneklerinde kullanılan analiz metotları ...... 36

Çizelge 3.3 Shannon Çeşitlilik İndeksi ve kirlilik düzeyi arasındaki ilişki (Wilhm ve Dorris 1968) ...... 42

Çizelge 3.4 BMWP değer aralıkları, su kalite sınıf ve kategorileri ...... 44

Çizelge 3.5 Kullanılan bazı familyaların BMWP puanları ...... 45

Çizelge 3.6 ASPT değer aralıkları, su kalite sınıf ve durumu ...... 45

Çizelge 3.7 FBI değer aralıkları, su kalite sınıf ve durumu ...... 46

Çizelge 4.1 Abant Gölü’nde istasyonlara göre minimum, maksimum ve ortalama su kalite parametreleri ...... 54

Çizelge 4.2 Abant Gölü 1.istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık ve % sıklık değerleri ...... 63

Çizelge 4.3 Abant Gölü 2.istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık ve % sıklık değerleri ...... 65

Çizelge 4.4 Abant Gölü 3. istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık ve % sıklık değerleri ...... 67

Çizelge 4.5 Abant Gölü 4.istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık ve % sıklık değerleri ...... 69

Çizelge 4.6 Abant Gölü 5.istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık ve % sıklık değerleri ...... 71

Çizelge 4.7 Abant Gölü 6.istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık ve % sıklık değerleri ...... 73

Çizelge 4.8 Abant Gölü 7.istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık ve % sıklık değerleri ...... 75

xii

Çizelge 4.9 Abant Gölü’nde tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin istasyonlara göre bolluk (BS/m2), % baskınlık ve % sıklık değerleri ...... 77

Çizelge 4.10 Abant Gölü’nde tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin örnekleme dönemlerine göre bolluk (BS/m2), % baskınlık ve % sıklık değerleri ...... 79

Çizelge 4.11 Abant Gölü’nde tespit edilen taksonlar ve sistematik konumları ...... 81

Çizelge 4.12 Abant Gölü’nde uygulanan indekslerin örnekleme dönemlerine ve istasyonlara göre değerleri ...... 84

Çizelge 4.13 Taksonların dağılımlarına göre istasyonların Bray-Curtis benzerlik matrisleri ...... 88

Çizelge 4.14 CCA analizinde kullanılan bentik makroomurgasız türleri ...... 89

Çizelge 4.15 Abant Gölü’nde tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimsel olarak bolluk (BS/m2), % baskınlık ve % sıklık değerleri ...... 94

Çizelge 4.16 Abant Gölü 1. istasyonda yer alan familyalar ...... 117

Çizelge 4.17 Abant Gölü 1. istasyondaki biyolojik indeks sonuçları ...... 118

Çizelge 4.18 Abant Gölü 2. istasyonda yer alan familyalar ...... 119

Çizelge 4.19 Abant Gölü 2. istasyondaki biyolojik indeks sonuçları ...... 119

Çizelge 4.20 Abant Gölü 3. istasyonda yer alan familyalar ...... 120

Çizelge 4.21 Abant Gölü 3. istasyondaki biyolojik indeks sonuçları ...... 121

Çizelge 4.22 Abant Gölü 4. istasyonda yer alan familyalar ...... 122

Çizelge 4.23 Abant Gölü 4. istasyondaki biyolojik indeks sonuçları ...... 122

Çizelge 4.24 Abant Gölü 5. istasyonda yer alan familyalar ...... 123

Çizelge 4.25 Abant Gölü 5. istasyondaki biyolojik indeks sonuçları ...... 124

Çizelge 4.26 Abant Gölü 6. istasyonda yer alan familyalar ...... 125

Çizelge 4.27 Abant Gölü 6. istasyondaki biyolojik indeks sonuçları ...... 125

Çizelge 4.28 Abant Gölü 7. istasyonda yer alan familyalar ...... 126

Çizelge 4.29 Abant Gölü 7. istasyondaki biyolojik indeks sonuçları ...... 127

Çizelge 4.30 Abant Gölü 1. İstasyon su kalite sınıfları (YSKY’e göre) ...... 128

xiii

Çizelge 4.31 Abant Gölü 2. İstasyon su kalite sınıfları (YSKY’e göre) ...... 129

Çizelge 4.32 Abant Gölü 3. İstasyon su kalite sınıfları (YSKY’e göre) ...... 130

Çizelge 4.33 Abant Gölü 4. İstasyon su kalite sınıfları (YSKY’e göre) ...... 131

Çizelge 4.34 Abant Gölü 5. İstasyon su kalite sınıfları (YSKY’e göre) ...... 132

Çizelge 4.35 Abant Gölü 6. İstasyon su kalite sınıfları (YSKY’e göre) ...... 133

Çizelge 4.36 Abant Gölü 7. İstasyon su kalite sınıfları (YSKY’e göre) ...... 134

Çizelge 4.37 Abant Gölü su analizi sonuçlarının Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği Trofik Durum Kriterlerine göre değerlendirilmesi ...... 135

xiv

1. GİRİŞ

Yaşamın temel maddesi olan su, yeryüzündeki tüm canlıların kimyasal bileşeninde bulunmakla birlikte yaşamsal faaliyetlerin sürdürülebilmesi ve sucul-yarı sucul canlıların yaşam ortamlarını oluşturması bakımından oldukça önemlidir. Dünyanın içerdiği toplam su kütlesi kapalı bir sistemdir, yani doğada bulunan sular atmosfer, okyanus ve karalar arasında yer değiştirmektedir (Tanyolaç 2011).

Dünya yüzeyinin yaklaşık olarak %71’i su ile kaplıdır, bunun % 97,6’sını denizler, geriye kalan % 2,4’ünü ise tatlısular oluşturmaktadır. Ancak bu suyun çok düşük bir miktarı (yaklaşık %0,3‘ü) kullanılabilir durumdadır (Çolak 2015). Kullanılabilir su kaynaklarını genel olarak iç sular (göl, gölcük, akarsu, baraj gölleri vb.) oluşturmaktadır. Bu sular fiziksel ve kimyasal özellikleri, büyüklükleri, verimlilikleri ve oluşumları bakımından çok değişken bir yapıya sahiptirler (Kocataş 1997).

Göller durgun su kütleleri olmaları bakımından canlıların yaşaması için önemli ekosistemlerdir ve kaynak suları, akarsular, kar suları ve yağışlarla beslenirler. Göllerdeki su seviyesi yağışlı aylarda yükselirken, kurak aylarda azalmaktadır. Göl suları acı, tatlı, tuzlu, sodalı, asidik ya da bazik olabilmektedir. Bu farklılıkları; gölün jeolojik yapısı, iklim koşulları, gölü besleyen kaynaklar, gölün büyüklüğü, derinliği ve alanda yaşayan canlıların türü, çeşidi ve sayısı belirlemektedir (Çolak 2015).

Dünyada ve ülkemizde her geçen gün sanayi, tarım, turizm gibi insan faaliyetlerinin ve nüfusun artması doğal alanların azalmasına ya da yok olmasına neden olmaktadır. Birçok tatlısu habitatı oluşan kirlilikten olumsuz etkilenirken, birçok canlı grubu da ya yok olmakta ya da başka bölgelere göç etmektedir. Son yıllarda küresel ısınmanın etkilerinin artan bir şekilde hissedilmesiyle birlikte hızla azalmaya başlayan su kaynakları, giderek daha da önem kazanmaya başlamıştır (Türkmen 2008). Bu sebeplerden dolayı bu alanlarda oluşabilecek değişimlerin periyodik olarak izlenmesi (monitoring) ve gerekli önlemlerin alınabilmesi için su kaynağına ait çeşitli

1 fizikokimyasal özellikler ile birlikte biyolojik çeşitliliğin de ortaya çıkarılması gerekmektedir.

Biyolojik indikatör olarak kullanılan türler sayesinde birçok su kaynağının özellikleri hakkında yorum yapılabilmektedir. Suların biyolojik izlenmesinde ve su kalitesini belirlemeye yönelik çalışmalarda bentik makroomurgasızların hemen her ortamda bulunmaları, çeşitli kirlilik kaynaklarına karşı farklı düzeyde duyarlı olmaları ve çabuk tepki vermeleri, cins bazen familya düzeyinde kullanımlarının yeterli olması ve yaşam sürelerinin uzun olması gibi özelliklere sahip olmaları nedeniyle yaygın olarak kullanılmaktadır (Kazancı vd. 1997, Çelik 2002, Gooderham ve Tsyrlin 2003, Türkgülü 2010).

Bu araştırmada, Abant Gölü’nde bulunan bentik makroomurgasız faunası belirlenerek, bölgenin biyoçeşitliliğinin ortaya çıkarılmasına katkıda bulunulmaya çalışılmıştır. Aynı zamanda araştırma süresince gölün fiziksel ve kimyasal parametreleri mevsimsel olarak ölçülmüş, su kalite sınıfları Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği’ne göre belirlenmiş ve bentik makroomurgasız komünite yapısı da incelenerek gölün trofik durumu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Abant Gölü’nde bentik makroomurgasız faunası ve mevsimsel dağılımlarıyla ilgili daha önce yapılmış detaylı bir çalışmaya rastlanmamış olup bu çalışma bu alanda bir ilki teşkil etmektedir.

2. KAYNAK ÖZETLERİ

2.1 Bentik Makroomurgasızlar ile İlgili Genel Bilgiler

Bentik makroomurgasızlar, tür kompozisyonları, biyomas değerleri, sayıları, hayat döngüleri ve mevsimsel değişimleri gibi özelliklerin biyolojik yöntemlerle değerlendirilebilmesiyle, lentik ve lotik sistemlerin ekolojik yapısının, su kalitesinin, kirliliğinin ve ötrofikasyonunun belirlenmesinde kullanılan önemli indikatör canlılardır (Sözen ve Yiğit 1996, Şimşek 2015). Bentik organizmalar fitobentoz ve zoobentoz olmak üzere iki grupta incelenmektedir. Ayrıca büyüklüklerine göre mikrobentoz ve makrobentoz olarak da ayrılmaktadırlar (Tanyolaç 2011).

Bentik makroomurgasızlar, tatlısu habitatları dip kısımlarındaki sediment, makrofitler, ipliksi algler üzerinde veya tabanda gömülü olarak hayatlarının en az bir bölümünü geçiren, 0,5 mm’den büyük hayvan grupları olarak tanımlanmaktadır. Ancak bazı türlerin erken larva dönemleri 0,5 mm’den daha küçük olabilmektedir (Hauer ve Resh 1996, Akyıldız 2008).

Bentik makroomurgasızlar, özellikle su kirliliğinden kaynaklanan bozulmayı bolluklarının ve komünite yapılarının etkilenmesiyle en iyi şekilde gösteren canlılardır (Cairns ve Dickson 1971). Bentik makroomurgasızlar içerisinde Oligochaeta ve Chironomidae larvaları hemen her türlü su sisteminde bulunmaktadır (Arslan vd. 2008).

2.1.1 Oligochaeta (Annelida: Clitellata)

Oligochaeta, deniz, nehir, tatlısu gibi sucul ve karasal ortamlarda bulunur. Yaklaşık olarak 5000 türün üçte ikisi toprak solucanlarına ait olup, geri kalan üçte biri sucul olarak tanımlanmıştır. Toprak solucanlarının çoğunluğu karasal olmasına rağmen sucul ve yarı sucul ortamlarda yaşayan türleri de bulunmaktadır. Bazı toprak solucanı (megadril) cinsleri hariç, sucul Oligochaeta’lar genellikle küçüktür (mikrodril) ve boyut

3 olarak 1 milimetreden birkaç santimetreye kadar değişen uzunluktadırlar (Ulukütük 2009).

Oligochaeta üyelerinin vücut yapıları tipik olarak segmentli, bilateral simetrili, geniş sölomlu ve hermafrodittir. Enine kesitleri genellikle silindiriktir. Peristomium hariç her segmentte iki tane dorso-lateral iki tane dorso-ventral olan belirgin seta demetleri bulunur. Setalar ektodermal kökenlidir ve kitin ve protenoid kısımlardan meydana gelir. Oligochaeta grubunun temel özelliklerinden biri olan setalar, hareketi sağlarlar. Sistematik açıdan gövdelerindeki segment sayısı ve yapısı, setaların şekli, sayısı ve konumu oldukça önemlidir (Brinkhurst ve Jamieson 1971, Timm 1999).

Vücuttaki ilk segment olarak adlandırılan prostomiumu hemen arkasında peristomium takip eder. Prostomiumda seta bulunmaz ve segment olarak kabul edilmez. Peristomium ile prostomium birbirinden ayrılmış veya kaynaşmış olabilir. Prostomiumun şekli, tür teşhislerinde ayırt edici özellik olarak kullanılmaktadır. Bazı türlerde prostomium çok küçük olabildiği gibi hiç bulunmayan türler de mevcuttur. Ağız prostomiumun ventralinde bulunmaktadır (Brinkhurst ve Jamieson 1971 ).

Oligochaeta üyeleri hermofrodit canlılardır ve genital organlar erkek, dişi ve spermoteka yapılarını içerir. Oligochaeta üyelerinde hem eşeysiz hem de eşeyli üreme gözlenir. Eşeysel olgunluğa ulaşmış bir Oligochaeta’da vücudun belirli bir bölgesinin kalınlaşmasıyla klitellum oluşmaktadır. Genel olarak genital bölgenin 5-8 ya da 10-12 segmentleri arasında aldığı yer ile ayırt edilirler. Genital organların dizilimi ve açıklıkları sistematik açıdan önemlidir (Brinkhurst ve Jamieson 1971, Wetzel vd. 2000).

Şekil 2.1 Naididae, Tubificidae ve Enchytraciade familyalarına ait genel vücut organizasyonu (Brinkhurst 1986’den).

2.1.2 Chironomidae (Insecta: Diptera)

Chironomidae familyası, Insecta (böcekler) sınıfının Diptera (iki kanatlılar) takımında yer almaktadır. Chironomidae Türkçe bilimsel kaynaklarda “titrek sinekler”, İngilizce kaynaklarda ise “non-biting midges” olarak adlandırılmaktadır.

Chironomidae üyeleri yumurta, larva, pupa ve ergin olmak üzere dört yaşam evresine sahiptirler, tam başkalaşım görülmektedir. Ergin dönemde su dışında, larva ve pupa dönemlerinde ise su içinde bulunurlar, en uzun hayat evreleri larva dönemidir (Akıl vd. 1996). Larva dönemi, dört evreden (instar) oluşur. Gelişme süreleri sıcaklık ve besin durumuna göre çeşitlilik göstermektedir (Johannson 1980). Tatlısu habitatlarının

çoğunda ve denizlerde yayılış gösteren Chironomidae larvaları besin zincirinin önemli bir parçasını oluşturmaktadır (Armitage vd. 1995).

Chironomidae larvalarının vücutları dar ve silindirik yapıdadır, genellikle hafifçe kıvrılmış bir duruşları vardır. Larva boyları 2-30 mm arasında değişebilmektedir. Kafa kapsülleri sert ve vücut içerisine retraktil edilemezler. Larvaların birinci torasik segmentinde ve abdomenin anal segmentinde birer çift parapod bulunmaktadır. Bu parapodlar yüzeye tutunmayı sağlayan çok sayıda kanca benzeri yapıya sahiptir (Taşdemir 2003, Akyıldız 2013).

Şekil 2.2 Chironomidae larvalarının genel görünüşü (Oliver vd. 1978’den) a-Tanypodinae, b-Chironominae, c-Diamesinae larvaları

Kafa kapsülünde yer alan mentum tür teşhisinde oldukça önemlidir. Mentumun şekli, mentum üzerindeki dişlerin sayısı, yapısı ve yerleşimleri, ventromental plakların şekli ve üzerinde bulunan çizgilerin sayısı teşhis sırasında en çok kullanılan özelliklerdendir. Ancak mentum Chironomidae larvalarında belirgin bir yapı olmasına rağmen, özellikle Tanypodinae larvalarında genellikle zayıf bir şekilde gelişim göstermektedir (Ulukütük 2009). Antenler de tüm altfamilyalarda ayırt edici özellik olarak kullanılır ve tür tanımlaması için oldukça önemlidir (Taşdemir 2003).

2.1.3 Chaoboridae (Insecta: Diptera)

Chaoboridae familyası Insecta (böcekler) sınıfının Diptera (iki kanatlılar) takımında yer almaktadır. Chaoboridae yaygın olarak “göl sinekleri” ya da “hayalet sinekler”, İngilizce kaynaklarda ise “phantom midges” olarak adlandırılmaktadır. Chaoboridae üyeleri yumurta, larva, pupa ve ergin olmak üzere dört yaşam evresine sahiptirler, tam başkalaşım görülmektedir. Ergin dönemde su dışında, larva ve pupa dönemlerinde ise su içinde bulunurlar.

Chaoborus larvaları küçük havuzlardan büyük göllere kadar çok çeşitli durgun sularda sıklıkla görülmektedir. Nadiren akarsularda da bulunmaktadır. Planktonik kısmen saydam organizmalardır. Yanal olarak basık bir baş kapsülüne sahiptir ve her bir göğüs kafesinde iki tane belirgin hava kesesi vardır. Beslenme çoğunlukla pelajik bölgede gerçekleşmektedir. Chaoborus larvaları su yüzeyine paralel olarak dururlar ve duyusal setaları ile tespit ettikleri avları yakalarlar (Borkent 2004). Suyun diğer tabakalarında da paralel durma davranışı görülmektedir. En fazla tercih ettikleri besin grubu Copepoda’dır, ancak Cladosera, Chironomidae larvaları, Oligochaeta, Rotifera ve diğer Chaoborus larvaları gibi çok çeşitli besinleri de tüketebilmektedirler (Taşdemir 2003).

Chaoborus larvalarının hava keselerindeki gazı kontrol etmede olağanüstü bir yetenekleri vardır. Büyük su kütlelerinde yaşayan Chaoborus larvaları, günlük ritimlerinde göç ederler; gün boyunca bentik, gece boyunca planktoniktir. Gün boyunca bentik olan larvalar gün batımına doğru yukarı göl yüzeyine yakın bölgelere çıkarlar, sabahın erken saatlerinde de tekrar dip kısımlara inmeye başlarlar (Saether 1972, Taşdemir 2003). Chaoborus larvalarının gece boyunca yüzeye yakın bölgeden bir plankton kepçesi ile toplanması bu grup için iyi bir örnekleme yöntemidir (Borkent 2004).

Şekil 2.3 Chaoboridae larva örneği (Sundermann vd. 2007’den)

2.2 Literatür Çalışmaları

Tatlısu makroomurgasızları ile ilgili bilinen ilk detaylı çalışma 1634 yılında Thomas Moufet adındaki İskoçyalı bir doktor tarafından kaleme alınmıştır. Bu eserde, aralarında Su Akrebi (Nepa sp.) ve Trichoptera üyelerinin de olduğu birkaç böcek grubu ile ilgili bilgiler verilmiştir (Gooderham ve Tsyrlin 2003, Türkgülü 2010).

1895’de L.C. Miall tarafından tatlısu makroomurgasızları üzerine ilk İngilizce kitap yazılmıştır. Yazar kitapta kendisinden önceki 200 yıl boyunca tatlısu makroomurgasızları ile ilgili olarak yapılan çalışmalar hakkında bilgiler vermiştir. Başlangıçta yalnızca taksonomi ağırlıklı gelişen bu çalışma alanı, daha sonraları birçok alt kola ayrılarak gelişmeye devam etmiştir. (Gooderham ve Tsyrlin 2003, Türkgülü 2010).

Ülkemizde ise bilimsel nitelik taşıyan bentik çalışmalar 1940’lı yıllarda başlamıştır. Ülkemiz göllerinde bentik makroomurgasızlar üzerine yapılan ilk çalışmalardan biri olan Geldiay (1949) çalışmasında, Çubuk Barajı ve Eymir Gölü’nün bentik omurgasız faunasını taksonomik açıdan incelemiş ve her iki gölü bentik organizmaları dikkate alarak karşılaştırmış ve ekolojik olarak sınıflandırmıştır.

Numann (1958), Anadolu’daki bazı göllerde balıkçılık ve limnoloji konularında yaptığı çalışmalarda bentik organizmaları cins seviyesinde tespit etmiş ve metrekaredeki birey

8 sayılarını hesaplamıştır. Yapılan çalışmada alkali bir göl olan Akşehir Gölü’nün bentik faunasının nitel bakımdan yarı yarıya Chironomidae larvaları ile Oligochaeta’dan oluştuğunu bildirmiştir. İlkbahar aylarında Oligochaeta üyelerine ait birey sayılarının Chironomidae larvalarının sayısından daha yüksek olduğunu bildirmiştir.

Bilgin (1967) tarafından yapılan araştırmada, İzmir civarı tatlısularında yaşayan Gastropodlar, sistematik ve ekolojik yönden incelenmiştir.

Şahin ve Baysal (1972) tarafından Hazar Gölü’ndeki bentik organizmaların mevsimsel kompozisyonu ve m2’deki birey sayıları saptanmıştır. Bu çalışmada Oligochaeta türlerinin baskın olduğu bildirilmiştir.

Geldiay ve Tareen (1972), Gölcük Gölü’ndeki bentik organizma türlerinin ve biomas değerlerinin mevsimsel değişimini araştırmışlardır. Çalışma sonucunda gölün ötrofik karakterde olduğu, bentik faunanın nitel ve nicel bakımdan fakir olduğu belirtilmiştir. Bentik fauna bakımından en zengin ayın nisan, en fakir ayın ise eylül olduğu tespit edilmiştir.

Tanyolaç ve Karabatak (1974), Mogan Gölü’nün hidrolojik ve aynı zamanda biyolojik özelliklerinin tespiti sırasında, Chironomidae larvalarının gölde baskın grup olduğunu ve bundan dolayı gölün ötrofik yapı gösterdiğini bildirmişlerdir.

Soylu ve Kırgız (1975) Apolyont ve Manyas Göllerinin tür kompozisyonu ve biyomas değerlerindeki mevsimsel değişimleri incelemişlerdir. Oligochaeta larvalarının ötrof olan her iki gölde de dominant grup olduğunu tespit etmişler ve her iki gölde Chironomidae familyasına ait 5 takson bildirmişlerdir.

Ustaoğlu (1980), Karagöl’ün dip fauna kompozisyonunu ve biomasın mevsimsel değişimini incelemiştir. Gölde m2’deki birey sayısı bakımından Oligochaeta’nın % 59,72, Chaoboridae larvalarının % 31,37 ve Chironomidae larvalarının % 8,91 ile temsil edildiklerini belirtmiş ve gölün ötrofik özellik gösterdiğini bildirmiştir.

Şahin (1984,1986,1987a, 1987b, 1987c), Türkiye’nin göl ve akarsularındaki Chironomidae larvalarını taksonomik olarak incelemiştir.

Kırgız (1988), Seyhan Baraj Gölü’nde bentik omurgasızların dağılımlarını incelemiş, çalışılan gruplardan % 18,6’sinin Oligochaeta’nın oluşturduğunu belirtmiştir. Chironomidae familyasından ise Chironominae, Orthocladiinae ve Tanypodinae altfamilyalarına ait toplamda 14 takson saptamış ve Seyhan Baraj Gölü’nün mezotrof özellikte olduğunu ifade etmiştir.

Kırgız (1989), Gala Gölü bentik makroomrgasızlarını incelemiş, gölde bentik faunanın 18 takson ile temsil edildiğini ve m2’de 4988 birey bulunduğunu belirtmiştir. Oligochaeta grubunu % 44,97, Chironomidae larvalarını ise % 37,89 olarak bildirmiştir.

Tanatmış (1989), Enne Çayı (Porsuk Irmağı) omurgasız limnofaunasını araştırmış ve Tubifex cinsine ait türler tespit etmiştir.

Çetinkaya (1991) ise Akşehir gölünün bentik faunasını belirlemiş ve bentik faunanın sırasıyla en yoğun mayıs, şubat ve aralık aylarında bulunduğunu belirtmiştir. Ayrıca bentik faunanın Chironomidae larvaları ve Oligochaeta’dan Tubifex cinsi tarafından temsil edildiğini ifade etmiştir.

Özdemir ve Şen, (1991) tarafından Keban Baraj Gölü’nde, Procladius (Holotanypus) sp. ve Chironomus halophilus larvalarının mevsimsel dağılımları incelenmiştir.

Ahıska ve Karabatak (1994) tarafından tuzluluk oranı yüksek ve hafif alkali su özelliği gösteren Seyfe Gölü’nde yürütülen çalışmada, bentik faunanın Chironomidae larvaları ve Gastropoda kabuklarından oluştuğu ifade edilmiştir. Gölde Chironomidae familyasına ait 3 türün saptandığı ve en yoğun haziran, ağustos ve kasım aylarında bulunduklarını bildirilmiştir.

Sözen ve Yiğit (1996), Akşehir Gölü bentik faunası ve bazı limnolojik özellikleri ile ilgili çalışmalarında gölü mezotrofik olarak değerlendirmişlerdir. Bentik faunanın Insecta, Oligochaeta, Crustacea, Nematoda ve Mollusca gruplarına ait 27 cinsten oluştuğunu ifade etmişlerdir.

Karaşahin (1998), Kovada Gölü ve Kanalı bentik faunası tespiti amacıyla yaptığı çalışmada Chironomidae familyasından 6 takson tespit etmiştir. Kovada Kanalı’nın ise kirlilik tehlikesi altında bulunduğunu bildirmiştir. Çalışma sonucunda istasyonlarda belirlenen organizma gruplarının; Bryozoa, Oligochaeta, Hirudinea, Mollusca, Bivalvia, Ostracoda, Diptera, Odonata, Trichoptera, Heteroptera, Ephemeroptera ve Coleoptera olduğu bildirilmiştir.

Demirsoy (1999), Genel ve Türkiye Zoocografyası adlı kitapta Türkiye Chironomidae faunasının nehir havzalarına ve durgun su sistemlerine göre dağılımını vermiştir.

Balık vd. (2001), Sazlıgöl (Menemen-İzmir)’ün bentik faunasını (Oligochaeta- Chironomidae) belirlemek amacıyla Şubat 1998-Temmuz 1999 tarihleri arasında aylık olarak örneklemeler yapmışlar ve Oligochaeta grubuna ait 16, Chironomidae grubuna ait 13 tür olmak üzere toplam 29 tür tespit etmişlerdir.

Balık vd. (2004)’nin Buldan Baraj Gölü’nün bentik faunasını belirlemek amacıyla yürüttükleri çalışmada, 6’sı Annelida, 3’ü Diptera, 2’si Gastropoda ve 3’ü Malacostraca olmak üzere toplam 14 tür tespit edilmiştir. Metrekarede ortalama 80 bentik makroomurgasız organizma bulunduğu belirtilirken, toplam dip faunasının kasım ayında maksimuma ulaştığı ifade edilmiştir. Çalışmada derinlik artışıyla bentik makroomurgasız çeşitliliği ve sayısının ters orantılı olarak azaldığı bildirilmekte ve ayrıca türlerin çoğunun derinliği 6 metreyi geçmeyen bölgelerde bulunduğuna dikkat çekilmiştir.

Fındık ve Göksu (2004) tarafından Berdan Baraj Gölü’nde yapılan çalışmada, bentik fauna ve aylık değişimleri incelenmiştir. Buna göre baraj gölünde bentik faunanın

Bivalvia, Gastropoda, Crustacea, Oligochaeta, Insecta olarak 5 sınıftan ve bunlara ait 22 türden oluştuğu belirtilmiştir. Gölde profundal makroomurgasız faunasının m2’de yıllık ortalama 1412 adet olarak belirlendiği, faunanın %52,77’sinin Chironomidae ve %47,23’ünün ise Oligochaeta türlerinden oluştuğu saptanmıştır.

Kazancı vd. (2004), ileri derecede alkali ve bir soda gölü olan Salda Gölü’nde yaptıkları çalışmada, gölün ekstrem koşullarını yansıtacak şekilde fitoplankton ve zooplanktonun sınırlı sayıda tür ve düşük baskınlıkla karakterize olduğu belirtilmiştir. Ayrıca, göl tabanında hiç bentik organizmaya rastlanılmadığı vurgulanmıştır.

Kırkağaç ve Köksal (2004), akarsularda bentik makroomurgasızların su kirliliğine karşı tepkilerinin belirlenmesi konulu araştırmalarında pH başlığı altında Gastropoda grubuna ait bireylerin pH 7’nin üzerinde görüldüğü, Bivalvia grubuna ait bireylerin pH 5,6-8,3 aralığında bulunduğu, Chironomidae larvalarının pH>8,5 ve pH<4,5 değerlerindeki ortamlarda baskın grup olduğu ifade edilmiştir.

Oğuzkurt (2004), Beyşehir Gölü’nde 1996-1997 tarihleri arasında yürüttüğü çalışmada hem bentik omurgasız örnekleri toplamış hem de bazı su kalitesi parametrelerini incelemiştir. Göldeki örnekleme noktalarında Gastropoda, Bivalvia ve Oligochaeta üyelerine, çay ağızlarında ise daha çok Insecta ve Crustacea üyelerine rastlandığını ifade etmiştir. Çalışma sonuçlarına göre bazı bentik türlerin su kalite değişkenlerinden etkilendiği, su kalitesi analiz sonuçlarına göre gölün ultraoligotrofik, bentik omurgasız türlerine göre β-mezotrofik olduğu saptanmıştır.

Ahıska (2005)’nın Nisan 1995 - Mayıs 1996 tarihleri arasında Kesikköprü (Ankara) Baraj Gölü’nde yaptığı çalışmada, bentik fauna ve mevsimsel değişimler gölün bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri ile birlikte araştırmıştır. Buna göre göldeki bentik faunanın sayısal olarak % 26,9’unu Chironomidae larvaları, % 32,6’sını Oligochaeta türleri ve % 40,5’ini diğer bentik omurgasız gruplarının oluşturduğu saptanmıştır.

Balık vd. (2005) tarafından Kuş Gölü’nün bentik makroomurgasız faunasını belirlemek amacıyla 1987 ve 1988 yılları arasında aylık periyotlar halinde arazi çalışması yapılmıştır. Araştırma sonucunda Oligochaeta sınıfından 10, Chironomidae familyasından 5 ve Ceratopogonidae familyasından 1 olmak üzere tür düzeyinde toplam 16 takson tespit edilmiştir. Kuş Gölü’nde metrekarede ortalama 6759 birey tespit edilmiş, grupların oransal dağılımlarının % 81,9 Oligochaeta, % 17,9 Chironomidae olduğu saptanmıştır.

Tokgöz ve Ustaoğlu (2005), Gölcük Gölü’nün makrobentik faunasını araştırmak amacıyla Haziran 1994 ve Mayıs 1995 tarihleri arasında aylık olarak örnekleme yapmışlardır. Değerlendirmeler sonucunda, 3 ayrı familyaya ait toplam 7 takson saptanmıştır. Profundal faunanın % 93,5’inin Oligochaeta, % 4’ünün Chironomidae ve % 2,5’inin ise Chaoboridae üyelerinden oluştuğu bulunmuştur.

Yıldız vd. (2005)’nin Orta Toroslar Taşeli Platosu’nda 2000 m rakımda bulunan Eğrigöl’ün bentik makroomurgasız faunasını belirlemek amacıyla 2000 ve 2001 yıllarında yaptıkları 4 saha çalışmasında, Eğrigöl’de ortalama olarak metrekarede 1036 birey tespit edilmiş, oransal olarak % 90,64’ünün Oligochaeta, % 9,17’sinin Chironomidae ve % 0,19’unun ise Chaoboridae üyelerinden oluştuğu bildirilmiştir. Yapılan örneklemelerde maksimum bireye 7 m derinlikte rastlanıldığı belirtilmiştir

Arslan ve Şahin (2006), Türkiye Doğal Parklarından biri olan Kovada Gölü litoral bentik Oligochaeta ve Chironomidae faunasının belirlenmesine yönelik ön çalışmada 15’i Oligochaeta ve 20’si Chironomidae türü olmak üzere toplam 35 tür tespit edilmiştir.

Şendoğan (2006)’ın Sinop Sarıkum Gölü makrobentik omurgasız faunasını incelediği çalışmada, Kasım 2004 - Ekim 2005 tarihleri arasında örneklemeler yapmış, çalışma sonucunda Gastropoda’dan 6, Bivalvia’dan 7, Insecta’dan 10, Crustacea’dan 13, Polychaeta’dan 2 ve Oligochaeta’dan 8 tür olmak üzere toplam 46 bentik tür tespit etmiştir.

Ersan vd. (2009) Aksaray Mamasın Baraj Gölü’nün fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklerini incelemişler ve gölün zoobentik faunasını ve mevsimsel değişimlerini belirlemişlerdir. Gölde Gastropoda’ya ait 3, Bivalvia’ya ait 2, Oligochaeta’ya ait 8 ve Chironomidae’ye ait 4 takson olmak üzere toplam 17 takson belirlemişlerdir. Mamasın Baraj Gölü zoobentik yapısının % 86,2 oranında Chironomidae larvaları, %7,3 oranında Oligochaeta ve % 6,5 oranında da Mollusca türleri tarafından temsil edildiğini saptamışlardır. Bu değerlere dayanarak baraj gölünün ötrofik karakterde olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca Chironomidae ve Tubificidae birey sayılarının ilkbahar ve sonbahar aylarında arttığı ve yaz aylarında görülen azalmanın ise artan predatör baskısının yanında özellikle Chironomidae larvalarının ergin forma geçişinden kaynaklandığı ifade edilmiştir.

Çamur-Elipek vd. (2010), bir Milli Park olan Gala Gölü’nün çevresel değişkenlerle bentik makroomurgasız dinamiği arasındaki ilişkiyi hem tür sayısı hem de türlerin içerdiği birey sayısı bakımından analiz etmişlerdir. Mart 2004 ve Ocak 2005 tarihleri arasında bir yıl boyunca aylık periyotlarla 4 farklı istasyondan örneklemeler yapılarak, toplamda 49 zoobentik taksona ait örnek saptanmıştır. Çalışmada, bentik makroomurgasızların büyük bir kısmını, %57 bollukla temsil edilen Chironomidae larvalarının oluşturduğunu, bunu %34 bollukla Oligochaeta ve %9 bollukla diğerleri grubunun izlediğini belirtmişlerdir. Araştırma süresince zaman içerisinde, gölün zoobentik gruplarının bolluk pozisyonunun değiştiği de belirtilmiştir.

Arslan vd.. (2010), Uluabat Gölü’nde Ağustos 2004 ile Temmuz 2005 tarihleri arasında aylık periyotlarla 12 istasyondan örneklemeler yapılarak Chironomidae tür çeşitliliği ve yoğunluğu araştırmışlardır. 1812 örnek incelenmiş ve 12 taksa tespit edilmiş ve Chironomidae larvalarının %12,3’lük ortalama abundansla, göl zoobentozunu oluşturan 3. dominant grup olduğu belirlenmiştir. Chironomus (Camptochironomus) tentans %66,2’lik oranıyla en yaygın Chironomidae türü olarak tespit edilmiştir.

Duran ve Akyıldız (2011) tarafından Süleymanlı Gölü (Denizli) bentik makroomurgasız faunası ve su kalitesinin araştırılması amacıyla kış mevsimleri dışında Nisan 2008 - Ekim 2006 arasında makroomurgasız örnekleri toplanmıştır. Toplamda 61

14 makroomurgasız taksonu bulunmuş ve bunlardan 40’ının Süleymanlı Gölü için yeni kayıt olduğu belirtilmiştir. Gölün su kalitesi orta kirli olarak belirlenmiştir ve gölde makroomurgasız komünite varyasyonunu açıklayan en önemli parametrelerin su örneklerinden elde edilen çevresel değişkenler (sıcaklık, pH, çözünmüş oksijen, elektriksel iletkenlik ve toplam çözünmüş katı madde) olduğu ifade edilmiştir.

Arslan vd. (2012) tarafından Çatören ve Kunduzlar Baraj Gölleri (Eskişehir) her gölde iki istasyon olmak üzere 2010 ve 2011 yıllarında mevsimsel olarak araştırılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; Çatören Baraj Gölü bentik omurgasız faunasının %40,2 oranı ile Oligochaeta, %32,2 oranı ile Chironomidae larvaları ve %27,6 oranı ile diğerleri tarafından; Kunduzlar Baraj Gölü bentik omurgasız faunasının ise %56,7 oranı ile Oligochaeta , %18,2 oranı ile Chironomidae larvaları ve %25,1diğerleri tarafından oluştuğu belirtilmiştir. Çevresel parametreler ile organizma dinamikleri arasındaki ilişkilerin analizine göre, Çatören ve Kunduzlar Baraj Gölleri sularının sırasıyla kirli ve az kirli olduğu tespit edilmiştir.

Hepsöğütlüoğlu (2012), çalışmasında Ağustos - Eylül 2010 tarihleri arasında Bafa Gölü’nden seçilen 10 istasyonda makrobentik omurgasız gruplara ait birey sayıları, biyokütle değerlerindeki değişimler ve istasyonlardaki baskın olan türleri araştırmıştır. Yapılan çalışmada makrobentik organizmaların toplam birey sayısı ile tuzluluk arasında ve organizmaların toplam biyokütlesi ile sıcaklık arasında pozitif yönde bir korelasyon olduğu bulunmuştur.

Timm vd. (2013) tarihsel yönden koruma altında olan alkalin oligotrofik özellikte tektonik bir göl olan Hazar Gölü’nde, 2007-2012 yılları arasında 15 istasyondan örneklemeler yapmışlardır. Profundal Oligochaeta faunasının, tamamıyla Tubificinae alt familyasından oluşan 3 taksondan meydana geldiğini ortaya koymuşlardır.

Arslan vd. (2013) Hatay Gölbaşı Gölü’nde gerçekleştirdikleri çalışmada, Valvata macrostoma, Theodoxus anatolicus, Physella acuta (Gastropoda); Potamothrix hammoniensis, Psammoryctides albicola (Clitellata); Harnischia fuscimana, Einfeldia pagana, Chironomus thummi, Polypedilum sordens, Polypedilum convictum,

Polypedilum scalaenum ve Cladotanytarsus mancus (Chironomidae) türlerini Gölbaşı Gölü için ilk yayınlanmış yeni kayıt olarak vermişlerdir.

Yorulmaz vd. (2015) Güneybatı Anadolu’da bulunan Esen Nehri su kalitesini belirlemek amacıyla beş biyotik indis kullanarak karşılaştırmalı analiz yapmıştır. Su kalitesinin sınıflandırılmasında bentik makroomurgasızlar ile fiziksel ve kimyasal parametreler kullanılmıştır. Elde edilen verilere göre Esen Nehri su kalitesi ekolojik durumu düşükten yükseğe doğru değişkenlik gösterdiği belirtilmiştir.

Yıldız (2016), Türkiye’nin çeşitli bölgelerindeki sucul Oligochaeta larvalarının habitat tercihlerini belirlemek amacıyla çeşitli örnekleklemeler yapmış ve 75 farklı habitattan toplam 45 Oligochaeta türü belirlemiştir.

Aras ve Fındık (2016) Aşağı Fırat Nehri’ndeki sekiz farklı gölden yaptıkları örneklemeler sonucunda, Oligochaeta yoğunluklarını Hacıhıdır Gölü (% 62,9); Atatürk Gölü (%49,6); Üçoz Gölü (%28,9); Dumluca Gölü (% 22,01); Seve Gölü (% 13,9); Çat Gölü (% 8,5); Karakaya Gölü (% 7,8) ve Birecik Gölü (% 5) olarak bildirmişlerdir. Bunlar arasından en fazla bulunun taksonlar, Limnodrilus hoffmeisteri (% 48,94), Potamothrix hammoniensis (% 19,3), Tubifex tubifex (% 13,1), Nais simplex (% 5,2) ve Nais communis (% 4,1) olarak belirlenmiştir.

Özkan ve Akıska (2017), Garzan Çayı, Batman Çayı ve Dicle Nehri’nde (Hasankeyf) gerçekleştidikleri çalışmada Demicryptochironomus vulneratus (Zetterstedt, 1938) türü Türkiye potamofaunasına yeni kayıt olarak verilmiştir.

Dünyada bentik omurgasızlarla ilgili yapılan ilk çalışmalar genellikle bu türlerin sınıflandırılmaları ve morfolojileri üzerinde yoğunlaşmıştır sonraki yıllarda ise bentik omurgasızların ekolojileri ile çevresel ve kimyasal değişkenlerle olan ilişkileri üzerindeki çalışmalar devam etmiştir. Bu çalışmalardan bazılarını şu şekilde özetleyebiliriz:

Brinkhurst (1966) Oligochaeta grubundan Haplotaxidae familyasının tür teşhisinde kullanılan anahtar üzerinde bir düzenleme yapmış ve Haplotaxis dubius ve Haplotaxis ascaridoides türlerini alt tür olarak kabul etmiştir.

Brinkhurst (1971) Britanya sucul sistemlerinde sucul Oligochaeta’ların tür teşhisleriyle ilgili çalışma yapmıştır.

Pennak (1978), yüksek pH düzeylerinde ortamda yaşayan türlerin sayılarında ani bir düşüş görüldüğü, bu tip habitatların birkaç Copepoda’nın yanı sıra yüksek alkali Rotifera ile karakterize olduğunu, böcek faunasının ise oldukça kısıtlı olup, çoğunlukla Chironomidae familyası üyeleri ile temsil edildiğini ifade etmiştir.

Fittkau ve Roback (1983) Holarctic bölgedeki Tanypodinae alt sınıfının larval formlarının morfolojilerini incelemişlerdir.

Walker (1987) yaptığı çalışmasında Chironomidae paleoekolojisini araştırmış ve Chironomidae sistematiği, ekolojisi, morfolojisini ayrıntılı bir şekilde incelemiştir.

Alcocer vd. (1999)’nin Meksika’daki ileri derecede tuzlu ve soda - alkali bir göl olan Tecuitlapa Notre’de bentik makroomurgasız komünitesini inceledikleri çalışmada, göldeki bentik faunanın yalnızca Diptera’ya ait 5 tür ile temsil edildiği belirlenmiştir. Göldeki bu kısır bentik organizma yapısına öncelikle tuzluluğun ikinci olarak da pH’nın sebep olduğu vurgulanmıştır.

Collado ve Schmelz (2001) yaptıkları çalışmada göl sedimentindeki Oligochaeta türlerinin dağılımı ve baskınlığında farklı trofik koşulların etkisini ve bunların derinlik, mevsim ve substrat gibi çevresel değişkenler ile ilişkisini incelemişlerdir.

Bhattacharyay vd. (2005), Chironomidae larvalarında anten deformiteleri üzerinde gerçekleştirdikleri çalışmada, sudaki ve sedimentteki kurşun konsantrasyonuyla

Chironomidae bireylerinin kafa kapsülü deformiteleri arasında pozitif korelasyon bulmuşlardır.

Tall vd. (2008), Canada’daki Saint-Pierre Gölü’nün kuzey ve güney kıyılarındaki farklı habitatlarda örneklemeler yaparak vejetasyonun makroomurgasız çeşitliliği üzerine etkisini araştırmışlar ve sonuçta vejetasyon ile substrat yapısının çeşitlilik üzerinde büyük etkiye sahip olduğunu bulmuşlardır.

Takamura vd. (2009), Japonya’daki Takkobu Gölü’nün sedimentinde bulunan bentik makroomurgasızların dağılımları üzerine çevresel değişikliklerin etkilerini incelemişlerdir. Bulgulara uyguladıkları kanonik uyum analizinin su altı bitki biyoması, taban sedimentinin organik madde içeriği, Takkobu Nehri’nin ağzından uzaklık ve zemin üstü pH’sı olmak üzere 4 çevresel faktörün organizma dağılımı üzerinde etkili olduğunu ifade etmişlerdir. Buna göre düşük pH ve yüksek su altı bitki biyoması belirlenen alanlarda Chironomidae familyasından 5 türün bulunduğunu, yüksek pH ve düşük miktarda vejetasyonun bulunduğu alanlarda ise Tubificidae türlerinin ve Chironomidae’den sadece iki türün baskın olduğunu bildirmişlerdir.

Odume ve Muller (2012), Swartkops Nehri’nde biyolojik komunitede kirliliğin sub-letal etkilerini değerlendirmek için Chironomidae mentumlarında morfolojik deformiteleri kullanmışlardır. Chironomidae larvalarının deformite indeksi ile çözünmüş oksijen konsantrasyonu, toplam inorganik nitrojen (TIN), ortofosfat-fosfor (PO4-P), elektriksel iletkenlik (EC) ve bulanıklık arasında güçlü bir korelasyon bulunduğunu ortaya koymuşlardır. Chironomini bireylerinde daha çok deformite gözlenmiştir.

Barbone vd. (2012), bentik omurgasızların taksonomik çeşitlilik, biyokütle ve sayısal yoğunluklarını araştırmışlardır. Çalışma Doğu Akdeniz ve Karadeniz’de 14 gölde yürütülmüştür. Çalışma sonucunda, bentik organizma bolluğunun önemli ölçüde gölün morfolojik yapısı, mevsimsel periyodlar ve habitat farklılıkları gibi ele alınan doğal kaynak değişkenlerinden etkilendiği vurgulanmıştır.

Drinan vd. (2013), Batı İrlanda’nın yüksek ve alçak bölgelerindeki bataklık gölleri arasındaki fizikokimyasal ve biyolojik özelliklerdeki varyasyonları araştırmışlardır. Bu göller küçük sığ göl özelliğinde olduğu ve biyotik topluluklardan özellikle sucul omurgasız faunasının tür bakımından zengin olabileceği belirtilmiştir. Çalışmada Chydoridae, litoral makroomurgasız ve sucul makrofit taksonları kullanılmıştır.

Pilotto vd. (2015) tarafından Akdeniz’de bulunan 14 doğal göldeki ötrofikasyon, morfolojik değişiklikler, habitat tipi, göl morfometrisi ve coğrafik pozisyonunun litoral makroomurgasız komunitesi üzerindeki etkileri analiz edilmiştir.

Pan vd. (2015) Yangtze Deltası’nda nehir kanalından ayrılmış 20 gölde ötrofikasyonun neden olduğu rejim değişimine makroomurgasızların verdiği tepkileri belirlemek amacıyla araştırma yapmışlardır. Araştırmada bu göllerin alt gruplarında gözlenen rejim değişikliğine paralel olarak makroomurgasız topluluklarının da değiştiğini gözlemlemişlerdir. Makrofitlerin baskın olduğu göllerde en bol grupların epifitik omurgasızlar (örn., Bithyniidae) ve fitoplanktonların baskın olduğu göllerde ise kirliliğe toleranslı omurgasızların (örn., Tubificidae, Tanypus) bulunduğu tespit edilmiştir. Planktonik klorofil a konsantrasyonu ve sualtı makrofitlerin yaş biyoması, makroomurgasız topluluklarının yapılanmasında temel faktör olduğu belirtilmiştir.

Poikane vd. (2016) bentik organizmaların göllerin değerlendirilmesinde kullanılabileceğini göstermişler ve şimdiye kadar Avrupa çapında (Belçika, Estonya, Finlandiya, Almanya, Litvanya, Hollanda, Norveç, Slovenia, İsviçre ve Birleşik Krallık) birçok farklı coğrafik bölgeler ve su kaynağı tiplerini kapsayan bentik omurgasız temelli 13 değerlendirme metodu geliştirildiğini belirtmişlerdir. Bu metodlarda bentik omurgasızların referans alınması, değerlendirmenin asidifikasyon, ötrofikasyon, hidromorfolojik değişimler ve bunların kombinasyonları gibi baskılayıcı unsurlara yönlendirdiğini göstermişlerdir.

Linares vd. (2017) neo-tropikal kaynaklardaki invaziv türler olan Corbicula fluminea ve Limnoperna fortunei türlerinin makro omurgasızlar üzerindeki etkilerini

19 incelemiş ve bu türlerin bulundukları ortamdaki Chironomidae ve Oligochaeta gibi grupların dağılımını sınırlandırdıklarını göstermişledir.

Waissi vd. (2017) Chironomus riparius larvalarının oksidatif stres altındaki gelişimini incelemişler ve hücreler arasında önemli düzeyde etkiler gözlemlediklerini bildirmişlerdir.

Araştırma alanı olarak seçilen Abant Gölü ve çevresinde, orman ve göl ekosistemleri iç içe bulunmaktadır. Bu durum alanın flora, fauna ve vejetasyon yapısını zenginleştirmektedir. Bu bakımdan pek çok araştırıcı tarafından Abant Gölü’nün farklı özellikleri araştırılmıştır.

Geldiay ve Bilgin (1969) tarafından Türkiye’nin bazı bölgelerinde tatlısu Mollusca’ları üzerine yaptıkları çalışmada, Abant Gölü’ne ait 3 Mollusca türü (Viviparus contectus, Radix peregra, Stagnicola palustris) belirlemişlerdir.

Altındağ (1999) tarafından Ocak 1997-Kasım 1997 tarihleri arasında yapılan çalışmada, Abant Gölü Rotifera faunası taksonomik olarak incelenmiştir. Çalışma sonucunda 22 rotifer türü tespit edilmiş olup, bu türlerin 18’si Abant Gölü ve 4’ü ( Collotheca pelagica, Conochilus hippocrepis, Gastropus stylifer, Ascomorpha ecuadis) Türkiye için yeni kayıt olduğu belirtilmiştir.

Altındağ ve Yiğit (2000) tarafından Abant Gölü zooplankton faunasının mevsimsel değişimi araştırılmıştır. Mart 1997 - Ocak 1998 süresince kalitatif ve kantitatif olarak çalışılan gölde 8 Cladocera, 1 Copepoda ve 20 Rotifera türü teşhis edilmiştir. Ayrıca gölün fiziksel ve kimyasal parametreleri de tespit edilmiştir.

Atıcı ve Obalı (2002) tarafından Ocak 1997 - Kasım 1997 tarihleri arasında yapılan çalışmada; benzer özellikleri olan Yedigöller ve Abant Gölü fitoplanktonunu oluşturan alg gruplarının mevsimsel değişimi ve klorofil–a değerleri incelenmiştir. Yedigöller’de toplam 62 takson Abant Gölü’nde ise 68 takson teşhis edilmiştir. Her iki araştırma

20 bölgesinde de Bacillariophyta üyeleri genel olarak baskın organizma grubunu oluşturmuştur. Abant Gölü’nde Chrysophyta ve Pyrrophyta üyeleri ilkbahar sonlarında yoğun olarak gözlenmişlerdir. Klorofil-a değerlerinin mevsimsel değişimleri her iki ortamda da aynı dönemlerde benzerlik gösterdiği ve fitoplanktonun mevsimsel değişiminin ortamın fiziksel ve kimyasal faktörleri etkilediği belirtilmiştir.

Külköylüoğlu vd. (2003) tarafından 2001 – 2003 yılları arasında Abant Gölü ve çevre sularında su kalitesi ve Ostracoda dağılımı üzerine araştırma yapmışlardır. Araştırma sonucunda 16 Ostracoda türü tespit etmişlerdir. Çözünmüş oksijen miktarı ile tür sayısı arasında yapılan Spearman Korelasyon analizinde önemli bir pozitif ilişki olduğunu (P<0.05) ve oksijen miktarındaki düşüşün tür sayısını da düşürdüğünü belirlemişlerdir.

Özbek vd. (2004) tarafından Batı Karadeniz Bölgesi’ndeki 13 gölün Mollusca faunasını belirlemek amacıyla Ağustos 2002 ve Haziran 2003 yıllarında iki arazi çalışması yapılmıştır. Çalışma sonucunda 19’u Gastropoda, 4’ü Bivalvia’ya ait olmak üzere toplam 23 tür belirlenmiştir. Bu çalışmada Abant Gölü’nde 7 Gastropoda ve 1 Bivalvia türü tespit edilmiştir.

Hoş (2005) tarafından Kasım 2001 – Kasım 2003 tarihleri arasında yapılan çalışmada Abant Gölü Salmo trutta abanticus ve Tinca tinca balık populasyonlarının büyüme ve üreme durumları araştırılmıştır. Ayrıca göl suyunun fizikokimyasal özellikleri tespit edilerek bunların balık populasyonlarının büyümesine etkisi belirlenmiştir. Gölde Salmo trutta abanticus ve Tinca tinca türleri dışında Barbus tauricus, Leuciscus cephalus, Oncorhynchus mykiss, Alburnoides bipunctatus, Gobio gobio türleri ile hibrit alabalık bireylerinin (Salmo trutta abanticus x Salmo trutta macrostigma) de bulunduğu tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda Salmo trutta abanticus ve Tinca tinca populasyonlarının büyüme oranının Abant Gölü’nde diğer su kütlelerine kıyasla daha yüksek olduğu saptanmıştır.

Külköylüoğlu vd. (2005) tarafından Abant Gölü ve Gölköy Göleti’nde Ağustos 2003 – Ağustos 2005 tarihleri arasında aylık olarak fitoplankton yoğunluğu ile bazı su kalite parametreleri incelenmiştir. Araştırma sonucunda, Abant Gölü’nden (292) ve Gölköy

Göleti’nden (289) toplam 369 fitoplankton taksonu belirlenmiştir. Yapılan benzerlik analizlerine göre (Sorenson – 2,77; Jaccard – 0,99) her iki su ortamının birbirlerine benzerliklerinin yüksek olduğu tespit edilmiştir. Her iki ortamda da kirlilik indikatörü olan kozmopolit türlerin baskın olduğu belirtilmiştir. Elde edilen verilere göre fitoplankton gruplarının çevresel etkenlerden olumsuz etkilendiği ve kirlenmenin başlıca nedeninin insan kaynaklı olduğu ifade edilmiştir. Çalışma sonucunda Gölköy Göleti’nin mezotrofik-ötrofik ve Abant Gölü’nün ise mezotrofik karaktere sahip olduğu belirtilmiştir.

Çelekli ve Külköylüoğlu (2006) tarafından Abant Gölü net planktonik diyatom (Bacillariophyceae) kompozisyonu çalışılmıştır. Haziran 2003 ve Haziran 2005 yılları arasında aylık olarak üç kıyısal ve iki vertikal istasyondan yapılan çalışmada toplam 123 diyatome taksonu tanımlanmıştır. Diyatome türleri yoğunluğunda 2003 yılının Kasım ve Aralık, 2004 yılının Ağustos ve Eylül aylarında artış olduğunu tespit etmişlerdir.

Çelekli vd. (2007) tarafından Haziran 2003 ve Haziran 2005 yılları arasında Abant Gölü’nde yapılan çalışmada, üç kıyısal ve iki vertikal istasyondan olmak üzere aylık olarak toplam 162 fitoplankton türü tespit edilmştir. Chlorophyta’nın yaklaşık % 58,6 tür zenginliği ile bu gölün fitoplankton kompozisyonunda baskın olduğu belirtilmiştir.

Duman vd. (2007) tarafından Abant Gölü suyunda bazı ağır metallerin mevsimsel konsantrasyon değişiminin karşılaştırmalı analizi yapılmıştır. Buna göre Abant Gölü suyunun kurşun, krom ve nikel bakımından III. sınıf, bakır bakımından II. sınıf, manganez, çinko ve kadmiyum bakımından I. sınıf su kalitesi değerleri gösterdiğini belirlemişlerdir. Kurşun ilkbahar, krom yaz, sonbahar ve kış, bakır ve çinko yaz, manganez ve nikel sonbahar ve kadmiyumun ise kış mevsiminde en yüksek konsantrasyonlara ulaştığı tespit edilmiştir.

Dügel vd. (2008) tarafından Abant Gölü’nde Ostracoda tür toplulukları ve habitat tercihleri araştırılmıştır. Yapılan çalışmada 16 Ostracoda türü teşhis edilmiş ve bunlardan 2’sinin bu bölge için yeni kayıt olduğu belirtilmiştir. Ayrıca sıcaklık,

çözünmüş oksijen ve elektriksel iletkenlik değişimlerinin tür kompozisyonunu etkilediği ifade edilmiştir. Abant Gölü’nün oligotrofikten mezotrofiğe doğru değiştiği ve Ostracoda komünite yapısının da aynı doğrultuda değiştiği tespit edilmiştir.

Taşdemir vd. (2008) tarafından Batı Karadeniz Bölgesi’ndeki 13 gölün Diptera ve Ephemeroptera faunasını belirlemek amacıyla Ağustos 2002 ve Haziran 2003 yıllarında iki arazi çalışması yapılmıştır. Çalışma sonucunda Chironomidae familyasına ait 31 takson, Ephemeroptera familyasına ait 3 takson ve diğer familyalara (Chaoboridae, Culicidae, Rhagionidae, Scatophagidae, Tipulidae, Ceratopogonidae) ait 1’er takson olmak üzere toplam 40 takson teşhis edilmiştir. Bu çalışmada Abant Gölü’nde 7 Chironomidae, 1 Chaoboridae, 1 Culicidae, 1 Rhagionidae ve 1 Ephemeroptera türü tespit edilmiştir.

Yıldız vd. (2008) tarafından Batı Karadeniz Bölgesi’ndeki 13 gölün Oligochaeta faunasını belirlemek amacıyla Ağustos 2002 ve Haziran 2003 yıllarında iki arazi çalışması yapılmıştır. Çalışma sonucunda Oligochaeta’ya ait 30 takson teşhis edilmiştir. Bu çalışmada Abant Gölü’nde 9 Oligochaeta türü tespit edilmiştir.

Özbek (2008) tarafından Batı Karadeniz Bölgesi’ndeki 13 gölün Malacostraca (Crustacea) faunasını belirlemek amacıyla Ağustos 2002 ve Haziran 2003 yıllarında iki arazi çalışması yapılmıştır. Çalışma sonucunda Decapoda, Isopoda ve Mysidacea ordolarından 1’er, Amphipoda ordosundan 7 olmak üzere toplam 10 takson tespit edilmiştir. Bu çalışmada Abant Gölü’nde Amphipoda ordosuna ait sadece 1 tür (Gammarus balcanicus) tespit edilmiştir.

Doğan ve Kızılkaya (2010) tarafından arazi gözlemi ve bazı analitik veriler temelinde Abant Gölü ve çevresinde hava ve su kirliliği göstergeleri araştırılmıştır. Endüktif olarak eşleşmiş plazma atomik emisyon spektrometresi (ICP-AES) ve iyon kromatografi analizleri kullanılarak hava ve su kirliliğinin boyutu değerlendirilmiştir. Bu çalışmada, Xanthoria parietina likeninden elde edilen ICP-AES sonuçlarına göre çalışma alanındaki olası trafik yükünün ağır metal birikimine neden olduğu ve bunun göl sularına da ulaştığı tespit edilmiştir. Rekreasyon ve turizm faaliyetleriyle insan

23 yükünün de devam etmesi durumunda hava ve su kirliliğinin göl ortamı için potansiyel bir risk oluşturduğu ifade edilmiştir.

Karakaya vd. (2015) tarafından Abant Gölü metabolizmasının Diel Oksijen Tekniği ile belirlenmesine yönelik 2012 – 2014 yılları arasında çalışma yapılmıştır. Bu çalışmada, brüt birincil üretim, net ekosistem üretimi ve ekosistem solunumu Diel Oksijen Tekniği kullanılarak tahmin edilmiştir. Çalışma sonucunda gece ve gündüz ekosistem solunumu değerlerinin eşit kabul edilmesi durumunda gündüz ekosistem solunumu ve brüt birincil üretimin daha düşük tahmin edilmesine sebep olduğunu tespit etmişler ve gece ve gündüz ekosistem solunumu değerlerinin eşit olarak kabul edilmemesi gerektiğini bildirmişlerdir.

Coşkun (2017) tarafından Abant Gölü’nde fitoplankton ve epifitik diyatome toplulukları kullanılarak ekolojik durumun tahmin edilmesine yönelik Nisan – Aralık 2015 arasında 5 litoral ve 1 pelajial istasyondan mevsimsel olarak örnekler alınmış, fiziksel ve kimyasal analizler yapılmıştır. Bu çalışmada pelajial istasyondan toplam 65 fitoplankton ve litoral istasyonlardan ise 85 diyatome türü teşhis edilmiştir. Kanonik uyum analizine göre amonyum, nitrat, ortofosfat, toplam fosfor değerlerinin türler üzerinde etkili olduğu tespit edilmiştir. Abant Gölü’nün fiziksel ve kimyasal durumu Yüzeysel Su Kalitesi Yönetmeliğine göre I. sınıf; ekolojik durumu ise Q indeksi ve Fitoplankton trofik indeksine göre II. sınıf (iyi), Pampean diyatome indeksine göre I. ve II. sınıf (çok iyi – iyi) olarak belirlenmiştir.

3. MATERYAL ve YÖNTEM

3.1 Araştırma Yeri

Abant Gölü, Batı Karadeniz Bölgesinde Bolu ili Mudurnu ilçesinin 18 km kuzeydoğusunda, 40o 36’ K ve 31o 16’ D arasında yer almaktadır (Şekil 3.1). Abant Gölü’nün yüzey alanı 125 ha ve deniz seviyesinden yüksekliği yaklaşık 1340 m’dir. Maksimum derinlik yaklaşık 18 m’dir (Çelekli ve Külköylüoğlu 2006). Abant Gölü, büyük bir heyelan sonucunda, dik ve eğimli yamaçlardan inen kütlenin, Abant Deresi vadisini tıkaması sonucu oluşmuş doğal bir set gölüdür (Erinç vd. 1961, Tosun 2014). Gölün temel su kaynakları arasında yağmur ve eriyen kar suları ile birkaç dere bulunmaktadır. Bu kaynaklardan elde edilen su miktarı mevsime ve yıllara göre değişiklik göstermektedir ve göl suyunun yılda en az bir kere tamamen karıştığı bilinmektedir. Kış aylarındaki hızlı hava soğumaları nedeni ile de göl kıyıdan başlayarak tamamen donmaktadır (Mater ve Sunay 1985, Müderrisoğlu vd. 2005). Abant Gölü fazla sularını Büyüksu adlı çıkışıyla Dirgene Çayına boşaltmaktadır (Atıcı vd. 2005).

Abant Gölü ve çevresi, 9 Ağustos 1983 tarih ve 2873 sayılı Milli Parklar Kanununun 23. maddesinin 2. fıkrası ile 21 Ekim 1988’de tabiat parkı ilan edilmiştir. Abant Gölü Tabiat Parkı, Batı Karadeniz sıradağlarının Karadeniz sahiline paralel II. kolunu oluşturan Abant ve Keremali sıradağlarının kolları arasındadır ve tabiat parkının sınırlarını bu dağların zirveleri oluşturmaktadır (Müderrisoğlu vd. 2005, Anonim 2016a). Tabiat parkının en yüksek noktası 1794 m ile Erenler Tepesi’dir. Bunu sırasıyla Alaçam (1689 m), Türkmençalı (1627 m) ve Sarıyerçalı (1444 m) tepeleri takip etmektedir (Erençin 1960).

Abant Gölü ve çevresinin dağlarla çevrili olması ve deniz seviyesinden yüksekte bulunmasından dolayı mikroklimal özellik görülmektedir (Anonim 2010). Bu bölgede mevsimler arası sıcaklık farkı yüksektir. Göl çevresine yılın büyük bir kısmında yüksek nemlilik, düşük sıcaklık ve yüksek bağıl nemden oluşan hava hakimdir. En yağışlı

25 dönem Nisan, Mayıs aylarında, en kurak dönem ise Ağustos ayında gözlemlenmektedir (Mater ve Sunay 1985, Tosun 2014).

Abant Gölü ve çevresinde orman ve göl ekosistemlerinin birarada bulunması, iklimi, arazi yapısı ve yükseklik farkı gibi etmenler nedeniyle flora, fauna ve vejetasyon yapısı bakımından oldukça zengindir. Abant gölü tabiat parkı alanında bilimsel olarak tanımlanmış yaklaşık 1305 tür bulunmaktadır (Külköylüoğlu 2014). Göl çevresi zengin bitki örtüsüne sahiptir. Bu alanda 50’den fazla endemik bitki türünün olduğu belirtilmiştir (Türker ve Güner 2003). Bunlar arasında en bilinenlerden biri Crocus abantensis (Abant Çiğdemi)’dir. Bu bitki, Abant gölü yakınlarında ve bazı yüksek yaylalarda soğuk iklime uyum sağlamış, çevresel etkenlere karşı oldukça hassas bir tür olduğundan özel toprak yapısı ve iklim koşullarında yetişmektedir. Bu durumdan dolayı Avrupa komitesi tarafından bu tür Avrupa Yaban Hayatı ve Doğal Habitatların Korunması Antlaşması listesine dahil edilmiştir. Ayrıca göl ve park alanında belirlenen hayvan ve bitki türlerinin yanısıra, bölgede henüz çalışılmamış ve biyolojik çeşitlliğe katkısı henüz belirlenmemiş birçok sucul mikroskobik canlı, böcekler, omurgasızlar ve mantarlar da bulunmaktadır. Bunların dışında nesli artık tükenmiş birçok türün de bir dönem bu alanda yaşadığı bilinmektedir, Panthera pardus (Anadolu Parsı) bunlardan birisidir (Külköylüoğlu 2014).

Şekil 3.1 Abant Gölü ve örnekleme istasyonları

3.2 Saha Çalışması

Araştırmaya ilişkin saha çalışması 7 Kasım 2015, 24 Aralık 2015, 25 Nisan 2016, 28 Temmuz 2016, 6 Kasım 2016, 28 Nisan 2017 ve 13 Temmuz 2017 tarihlerinde mevsimsel olarak yapılmıştır. Aralık 2016’da yapılması planlanan kış örneklemesi gölün beklenenden erken donması nedeniyle yapılamamıştır. Arazi çalışmasında su ve bentik makrooomurgasız örneklerinin alınması için gölün litoral bölgesinde altı istasyon ve gölün profundal bölgesinden bir istasyon seçilmiştir. Bu istasyonların koordinatları belirlenerek örnekler alınmıştır (Şekil 3.1 ve Çizelge 3.1).

Çizelge 3.1 Abant Gölü örnekleme alan ve koordinatları

İstasyonlar Örnekleme Alanı Koordinat

40° 36' 31''K IST 1 Turbalık önü 31° 17' 21''D Büyük Abant Otel önü 40° 36' 40''K IST 2 31° 16' 55''D 40° 36' 34''K IST 3 Taksim International Abant Palas önü 31° 16' 39''D 40° 36' 6''K IST 4 Abant Köşk Otel yanı 31° 16' 22''D 40° 35' 59''K IST 5 Piknik alanı önü 31° 16' 48''D 40° 36' 15''K IST 6 Abant Göl Restoran önü 31° 17' 00''D 40° 36' 24''K IST 7 Derin göl ortası 31° 16' 55''D

3.2.1 1. İstasyon (IST 1)

Çalışma alanının kuzey doğusunda, turbalık alanın ön kısmında yer almaktadır (Şekil 3.2). Bu istasyonda derinliğin 3,10 – 4,50 m arasında değiştiği ve ortalama derinliğin 3,81±0,60 m olduğu tespit edilmiştir. İstasyonda Nymphaea alba (nilüfer) ve Nuphar lutea (sarı nilüfer) sucul bitkileri yoğun olarak bulunmaktadır. Bitki köklerinden dolayı örneklemede zorlanılmıştır. Alınan çamur örneklerinde bitki parçaları yoğun olarak bulunmaktadır. Çamur siyah renkli, ince kum taneli ve kokusuzdur.

Şekil 3.2 Abant Gölü 1. İstasyon (IST 1)

3.2.2 2. İstasyon (IST 2)

Çalışma alanının kuzeyinde, Büyük Abant Otel’in ön tarafında yer almaktadır (Şekil 3.3). Bu istasyonda derinliğin 3,00 – 4,50 m arasında değiştiği ve ortalama derinliğin 3,86±0,85 m olduğu tespit edilmiştir. Alınan çamur örneklerinde bitki parçaları bulunmakla birlikte, çamur kumlu ve taşlık yapıda, kahverengi ve kokusuzdur.

Şekil 3.3 Abant Gölü 2. İstasyon (IST 2)

3.2.3 3. İstasyon (IST 3)

Çalışma alanının kuzey batısında, Taksim International Abant Palas’ın ön tarafında yer almaktadır (Şekil 3.4). Bu istasyonda derinliğin 2,50- 5,00 m arasında değiştiği ve ortalama derinliğin 3,86±0,85 m olduğu tespit edilmiştir. İstasyonda İstasyonda Nymphaea alba L. (beyaz nilüfer), Nuphar lutea (L.) Sm. (sarı nilüfer), Phragmites australis (Cav.) Trin. Ex. Steud (kamış) ve Schoenoplectus lacustris (L.) Palla sucul bitkileri yoğun olarak bulunmaktadır. Alınan çamur örneklerinde bitki parçaları yoğun olarak bulunmakta, çamur koyu kahverengidir ve hafif koku hissedilmektedir.

Şekil 3.4 Abant Gölü 3. İstasyon (IST 3)

3.2.4 4. İstasyon (IST 4)

Çalışma alanının güney batısında, Abant Köşk Otel’in yan tarafında turbalık önünde yer almaktadır (Şekil 3.5). Bu istasyonda derinliğin 3,50 – 4,50 m arasında değiştiği ve ortalama derinliğin 4,07±0,45 m olduğu tespit edilmiştir. Alınan çamur örnekleri hafif otlu, koyu kahverengi ve kokusuzdur. Yoğun yaşam gözlemlenmiştir.

Şekil 3.5 Abant Gölü 4. İstasyon (IST 4)

3.2.5 5. İstasyon (IST 5)

Çalışma alanının güneyinde, piknik alanın ön tarafında yer almaktadır (Şekil 3.6). Bu istasyonda derinliğin 3,00 – 4,00 m arasında değiştiği ve ortalama derinliğin 3,31±0,37 m olduğu tespit edilmiştir. İstasyonda Phragmites australis (Cav.) Trin. Ex. Steud (kamış) ve Schoenoplectus lacustris (L.) Palla (su sandalye sazı) sucul bitkileri bulunmaktadır. Alınan çamur örneklerinde çok ot bulunmamakla birlikte, çamur kahverengi, kumlu ve kokusuzdur.

Şekil 3.6 Abant Gölü 5. İstasyon (IST 5)

3.2.6 6. İstasyon (IST 6)

Çalışma alanının doğusunda, Abant Göl Restoran’ın ön tarafında yer almaktadır (Şekil 3.7). Bu istasyonda derinliğin 2,70 – 4,00 m arasında değiştiği ve ortalama derinliğin 3,27±0,56 m olduğu tespit edilmiştir. İstasyonda Phragmites australis (Cav.) Trin. Ex. Steud (kamış) ve Schoenoplectus lacustris (L.) Palla (su sandalye sazı) sucul bitkileri bulunmaktadır. Alınan çamur örneklerinde küçük ot parçaları ve erime taş – beton parçaları bulunmaktadır. Çamur açık kahverengi, milli ve kokusuzdur.

Şekil 3.7 Abant Gölü 6. İstasyon (IST 6)

3.2.7 7. İstasyon (IST 7)

Derin göl ortasıdır (Şekil 3.8). Bu istasyonda derinliğin 15,50 – 20,00 m arasında değiştiği ve ortalama derinliğin 17,57±1,59 m olduğu tespit edilmiştir. Alınan çamur örneklerinde bitki parçaları bulunmamaktadır. Çamur koyu kahverengi – siyahımsı, mırık mil halindedir. Hafif koku hissedilmektedir.

Şekil 3.8 Abant Gölü 7. İstasyon (IST 7)

3.3 Örneklerin Alınması

Bentik makroomurgasız örnekleri, belirlenen her bir istasyondan Ekman-Birge çamur alma kabı (15x15 cm) ile toplanmıştır (Şekil 3.10). Toplanan örnekler arazide göz açıklığı 210-3600 µm arasında değişen elek sistemi ile elenerek, üzerinde istasyon numarası ve örnek alma tarihi yazılmış kavanozlarda %4’lük formaldehit ile fikse edilmiş halde laboratuvara getirilmiştir (Şekil 3.11).

Su kalite parametrelerinin belirlenmesi için; su sıcaklığı, çözünmüş oksijen, oksijen doygunluğu, elektriksel iletkenlik, pH ve TDS YSI marka Proplus20 Model multi parametre cihazı kullanılarak; Secchi derinliği ise 20 cm çapında Secchi Diski ile yerinde ölçülmüştür (Şekil 3.9). Su analizi örneklemeleri Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği Numune Alma ve Analiz Metodları Tebliği (R.G:10.10.2009/ 27372) ve TS Standartları dikkate alınarak yapılmıştır (Anonim 2009).

Su örnekleri ise Ruttner su alma kabı ile her örnekleme istasyonunda sedimentin 0,5 m üzerinden olacak şekilde alınmıştır. Alınan su örnekleri, örnekleme yeri, tarihi ve

35 istasyon numaraları yazılarak etiketlenmiş 1L hacimli tıpalı ve kapaklı polipropilen şişelere hava boşluğu kalmayacak şekilde doldurularak analizleri için akrediteli bir çevre laboratuvarına gönderilmiştir. Su analizleri 24 saat içerisinde yaptırılacağı için, koruma amacıyla örneklere herhangi bir kimyasal madde eklenmemiştir. Su örneklerinde kullanılan analiz metotları çizelge 3.2’de verilmiştir.

Çizelge 3.2 Su örneklerinde kullanılan analiz metotları

Parametre Birim Analiz Metodu Biyolojik oksijen ihtiyacı mg/l SM 5210 B Kimyasal oksijen ihtiyacı mg/l SM 5220 B

Amonyum azotu mg/l SM 4500-NH3 B-C Nitrit azotu mg/l SM 4110 B Nitrat azotu mg/l SM 4110 B

Sülfat mg/l SM 4500 SO4-2 E Toplam sertlik mg/l SM 2340 C

Alkalinite mgCaCO3/l SM 2320 B

Toplam azot mg/l SM 4500 Norg B, SM 4500 NO2 B,EPA 352.1 Toplam fosfor mg/l TS EN ISO 17294-1/2 Magnezyum mg/l EPA 6020 A TS EN ISO 17294-1/2 Kalsiyum mg/l

Şekil 3.9 Su kalite parametrelerinin belirlenmesi için suda ölçümlerin yapılması ve su numunelerinin alınması

Şekil 3.10 Bentik makroomurgasız örneklerinin Ekman-Birge çamur alma kabı ile toplanması

Şekil 3.11 Toplanan örneklerin seyreltilerek elek sistemi ile elenmesi

3.4 Laboratuar çalışması

Laboratuar çalışması sırasında, her istasyondan elde edilen örnekler binoküler mikroskop altında içinde bulunan birikintilerden temizlenerek, her bir grup mümkün olan taksonomik seviyeye (sınıf- takım-familya) kadar ayrılmış ve birey sayımları yapılarak falkon tüplerde %70’lik alkol içerisinde saklanmıştır.

Örnekler, daimi veya geçici preperatlar hazırlanarak mikroskop altında incelenmiş, mümkün olan seviyeye kadar teşhisleri yapılmış ve sayımları gerçekleştirilmiştir. Tespit edilen türlerin sayıları ve sistematik bilgileri kayıt defterine ve bilgisayar ortamına kaydedilmiştir. Geçici preperatlar 1/5 oranında gliserin su karışımı ile, daimi preperatlar ise Polivinil Laktofenol veya entellan kullanılarak hazırlanmıştır.

Örneklerin teşhisinde, genel zoobentik komunite için Mandaville (2002), Bouchard (2004)’dan; Oligochaeta için Sperber (1950), Brinkhurst (1971), Brinkhurst ve Jamieson (1971), Milligan (1997), Kathman ve Brinkhurst (1998), Timm (1999), Wetzel vd. (2000)’den; Chironomidae için Chernovskii (1949), Hirvenoja (1973), Cranston (1982), Fittkau ve Roback (1983), Şahin (1984, 1987a,b,c, 1991), Armitage vd. (1995), Epler (1995, 1999, 2001),’den; Gastropoda için Zhadin (1965), Bilgin (1980) ve Yıldırım vd. (2006)’den yararlanılmış ve taksonomileri ITIS (Integrated Taxonomic Information System) ve WoRMS (Word Register of Marine Species) ’den çıkarılmıştır (Anonymous 2017, Anonymous 2019).

3.5 Biyolojik İndeksler ve İstatistiksel Analizler

Araştırmada elde edilen fiziksel ve kimyasal analiz verileri ile makroomurgasız taksonlarına ait veriler Microsoft Office Excel yazılımı kullanılarak kayıt edilmiştir. Bu veriler kullanılarak her bir istasyonda toplam takson sayısı, bolluk (Welch 1948), baskınlık (Kocataş 1997), sıklık (Kocataş 1997), çeşitlilik ve örneklemeler arasındaki benzerlikler hesaplanarak, tablo ve grafikler oluşturulmuştur. İstasyonlarda tespit edilen türler ve dağılımlarına göre Shannon-Wiener çeşitlilik indeksi, Simpson çeşitlilik

38 indeksi, McIntosh çeşitlilik indeksi, Margalef tür zenginliği indeksi ve Bray-Curtis benzerlik indeksi uygulanmıştır. İndekslerin hesaplanmasında Microsoft Office Excel, Biodiversity Pro v2 ve Estimates v9.1.0 yazılımları kullanılmıştır. Biyolojik su kalitesinin belirlenmesi amacıyla BWMP (Biological Monitoring Working Party), ASPT (Average Score Per Taxon) ve FBI (Family Biotic Index) olmak üzere 3 farklı biyotik indeks uygulanmıştır. Türlerin ekolojik parametrelerle ilişkileri XLSTAT İstatistiksel Yazılımı kullanılarak Kanonik Uyum analizi (CCA) ile ortaya konulmaya çalışılmıştır.

3.5.1 Bolluk

Bolluk, bir türün belirli bir alandaki ya da hacimdeki birey sayısını ifade etmektedir. Bentik organizmalar m2’deki birey sayısı olarak hesaplanmaktadır (Welch, 1948, Tanyolaç 2011).

Bolluk;

N = B / A x S şeklinde hesaplanmaktadır.

N : m2’deki bentik makroomurgasız sayısı, B : Örnekte sayılan bentik makroomurgasız sayısı, A : Örneklenen alan (m2), S : Örnekleme sayısı

3.5.2 Baskınlık (Dominans) analizi

Baskınlık, bir türün birey sayısı ile tüm türlerin toplam birey sayısı arasındaki oranın yüzde ifadesi olarak tanımlanmaktadır (Kocataş, 1997).

Baskınlık analizi;

D = NA / NN x 100 şeklinde hesaplanmaktadır.

D : Baskınlık

NA : A türüne ait birey sayısı

NN : Tüm türlere ait birey sayısı

3.5.3 Sıklık (Frekans) analizi

Sıklık, belli bir alan içerisinde bulunan bütün türlerin ortaya çıkış yüzdesi olarak tanımlanmaktadır (Kocataş, 1997).

Sıklık analizi;

F = NA / NN x 100 şeklinde hesaplanmaktadır.

F : Frekans

NA : A türünü içeren örnekleme sayısı

NN : Tüm örnekleme sayısı

Türler sıklık yüzdeleri bakımından beş gruba ayrılmaktadır:

- %1-20 Nadir bulunan türler - %21-40 Seyrek bulunan türler - %41-60 Genellikle bulunan türler - %61-80 Çoğunlukla bulunan türler - %81-100 Sürekli bulunan türler

3.5.4 Çeşitlilik analizi

Biyolojik çeşitlilik birçok farklı şekilde ölçülebilmektedir. Çeşitliliği ölçerken göz önüne alınması gereken iki temel faktör, zenginlik ve düzenliliktir. Zenginlik, belirli bir alanda bulunan farklı türdeki organizmaların sayısının bir ölçüsüdür. Örneğin, tür zenginliği mevcut farklı türlerin sayısıdır. Bununla birlikte, çeşitlilik sadece zenginliğe değil, aynı zamanda düzenliliğe de bağlıdır. Düzenlilik, mevcut her türün populasyon büyüklüğünün benzerliğini karşılaştırmaktadır (Anonymous 2000). Çeşitliliğin değerlendirilmesinde Shannon-Wiener, Simpson, Margalef ve McIntosh indeksleri kullanılmıştır.

- Shannon-Wiener çeşitlilik indeksi (H’)

Shannon Wiener çeşitlilik indeks değeri bir örnekte bulunan tüm türleri ve bu türlere ait bireylerin dağılımlarını göstermektedir. Bu indeksin sınır değeri 0 ile 5 arasında değişmektedir. Değerin 2,5 olması ortamda dominansinin başladığını belirtmektedir (Shannon ve Wiener 1963, Jorgensen vd. 2005).

H’ = – ∑ Pi In (Pi ) Pi = ni / N

ni : Bir türe ait birey sayısı N: Bir bölgedeki türlerin birey sayılarının toplamı

Pi : i’inci türün diğerlerine göre oranı ln: doğal logaritma tabanı

Shannon İndeks değeri, bir komünite içindeki taksonların sayısı ve dağılımı arttıkça artmaktadır. Bu değerin yüksek olması, türlerin dağılımlarının daha dengeli, çeşitliliğin daha yüksek ve kirlilik düzeyinin daha zayıf olduğunu ifade etmektedir (Arslan 2015). Wilhm ve Dorris (1968) Shannon İndeks değerlerine göre kirlilik düzeyini yorumlamıştır (Çizelge 3.3). Shannon İndeks değerinin 3’ten büyük olması kirlilik düzeyinin çok hafif olduğunu, 1’den küçük olması da suyun ağır şekilde kirli olduğunu belirtmektedir (Arslan 2015).

Çizelge 3.3 Shannon Çeşitlilik İndeksi ve kirlilik düzeyi arasındaki ilişki (Wilhm ve Dorris 1968)

Çeşitlilik Düzeyi Shannon Çeşitlilik İndeksi Kirlilik Düzeyi

Çok iyi 3,0 – 4,5 Çok hafif Orta 2,0 – 3,0 Hafif Zayıf 1,0 – 2,0 Orta Çok zayıf 0,0 – 1,0 Ağır kirlilik

- Simpson çeşitlilik indeksi (1-DS)

Tür zenginliği ve düzenliliği arttıkça çeşitlilik artmaktadır. Simpson çeşitlilik indeksi, hem zenginliği hem de düzenliliği dikkate alan çeşitlilik ölçüsüdür. Simpson çeşitlilik indeksi, bir örneklemden rastgele seçilen iki bireyin farklı türlere ait olma olasılığını ölçmektedir. Bu indeksin değeri 0 ile 1 arasında sınırlıdır (Simpson 1949, Anonymous 2000, Jorgensen vd. 2005).

1 – DS = 1 - ∑ ni (ni – 1) / N (N – 1)

ni: Bir türe ait birey sayısı N: Bir bölgedeki türlerin birey sayılarının toplamı

- Margalef tür zenginliği indeksi (DMg)

Margalef indeksi tür sayısına bağlı bir değişim göstermektedir ve tür zenginliği ile doğru orantılıdır. Belirli bir sınır değeri yoktur. İndeks değeri en büyük olan istasyonda tür zenginliği en fazladır (Margalef 1958, Jorgensen vd. 2005).

DMg = (S – 1) / ln N

S: Ortamda belirlenen tür sayısı N: Toplam birey sayısı (Margalef 1958)

- McIntosh çeşitlilik indeksi (MD)

Tespit edilen türlerin çeşitlilik düzeyinin belirlenmesinde kullanılmaktadır.

2 MD = (N - U) / (N - √푁) U = √∑ 푛푖

N: Toplam birey sayısı

ni: Bir türe ait birey sayısı (McIntosh 1967)

3.5.5 Benzerlik analizi

- Bray Curtis kümeleme analizi (CN)

Tespit edilen türlerin dağılımlarına göre istasyonlar arası benzerliklerin belirlenmesinde kullanılmaktadır (Bray ve Curtis 1957) CN = 2jN / (Na + Nb)

Na: birinci alandaki toplam birey sayısını Nb: ikinci alandaki toplam birey sayısını jN: her iki alanda ortak bulunan türlerden düşük bolluk değerine sahip olanlarının toplamı

3.5.6 Düzenlilik analizi

- Düzenlilik (Evenness) indeksi (E)

Düzenlilik indeksi, türlerin birey sayılarına göre dağılımlarının düzenliliğini ve homojenliğini belirlemek için kullanılmaktadır. İndeks sınır değeri 0 ile 1 arasında

43 değişmektedir, değerin 1’e yaklaşması dağılımın düzenli olduğunu göstermektedir (Jorgensen vd. 2005).

E = H’ / Hmax Hmax = log2 S

H’: Shannon-Wiener indeks değeri

Hmax: Shannon-Wiener indeksinin maksimum çeşitliliği S: Ortamda belirlenen tür sayısı

3.5.7 Biyotik indeksler

- BMWP (Biological Monitoring Working Party Score System )

BMWP (Biyolojik İzleme Çalışma Grubu) metriğinde teşhisler familya düzeyindedir ve elde edilen makroomurgasız örneklerin bollukları önemsizdir. Bu sistemde makroomurgasız familyalarına, fizikokimyasal ve çevresel koşullara karşı toleransları göz önüne alınarak bazı puanlar verilmiştir (Çizelge 3.5). Bu değerlendirmede, kirliliğe karşı toleranssız olan familyalar yüksek puanlara sahipken, kirliliğe karşı tolerans gösterebilen familyalar düşük puanlara sahip olmaktadır. BMWP değeri, örnekleme sonucu elde edilen taksonların familyaları belirlenerek, her bir familyadan sadece bir değer alınmak koşuluyla, her familyanın BMWP puanları aritmetik olarak toplanarak bulunmaktadır. Çizelge 3.4’te BMWP değer aralıkları ve su kalite sınıfları verilmiştir.

Çizelge 3.4 BMWP değer aralıkları, su kalite sınıf ve kategorileri

BMWP Değeri Su Kalite Sınıfı Su Kalite Kategorisi Yorum 0 -10 V Çok kötü Aşırı kirlenmiş 11 – 40 IV Kötü Kirlenmiş veya etki altında 41 – 70 III Orta derece Orta derecede etkilenmiş Temiz fakat kısmen etki 71 – 100 II İyi altında > 100 I Çok temiz Temiz su, etki yok

Çizelge 3.5 Kullanılan bazı familyaların BMWP puanları

Takson BMWP Puan Oligochaeta 1 Chironomidae 2 Sphaeriidae 3 Planorbidae 3 Valvatidae 3 Lymnaeidae 3 Viviparidae 6 Caenidae 7 Baetidae 4 Gammaridae 6 Sialidae 4

- ASPT (Avarage Score Per Taxon)

ASPT (Her Taksonun Ortalama Değeri), örnekleme noktasından elde edilen toplam BMWP değerinin, örnekleme noktasındaki toplam familya sayısına bölünmesiyle elde edilir. Çizelge 3.6’da ASPT değer aralıkları ve su kalite sınıfları verilmiştir.

Çizelge 3.6 ASPT değer aralıkları, su kalite sınıf ve durumu

ASPT Değeri Su Kalite Sınıfı Su Kalite Durumu

< 4 IV Aşırı derecede kirlenmiş 4 – 5 III Orta derecede kirlenmiş 5 – 6 II Az kirlenmiş > 6 I Temiz su

-FBI ( Family Biotic Index )

Familya Biyotik indeksinde familyalar için tolerans değerleri 0 – 10 arasında değişmektedir. Değerler arttıkça suyun kalitesi düşmektedir. Çizelge 3.7’de FBI değer aralıkları ve su kalite sınıfları verilmiştir.

FBI = ∑(xi*ti)/(n)

xi: Taksona ait toplam birey sayısı ti: Taksonun tolerans değeri n: Örneklemdeki toplam birey sayısı

Çizelge 3.7 FBI değer aralıkları, su kalite sınıf ve durumu

FBI Değeri Su Kalite Sınıfı Organik Kirliliğin Derecesi

0,0 - 3,75 I Temiz su 3,76 - 4,25 I - II Çok az kirlenmiş 4,26 - 5,0 II Az kirlenmiş 5,01 - 5,75 II - III Kritik derecede kirlenmiş 5,76 - 6,50 III Oldukça kirlenmiş 6,51 - 7,25 III - IV Çok kirlenmiş 7,26 - 10 IV Aşırı derecede kirlenmiş

4. BULGULAR

4.1 Abant Gölü’nde Suyun Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri

4.1.1 Su sıcaklığı

Abant Gölü’nde araştırma süresince göl dibinden ölçülen su sıcaklığı değerlerinin 4oC (Kış 2016 - tüm istasyonlar) ile 22,5oC (Yaz 2017 - 4. istasyon) arasında değiştiği ve ortalama su sıcaklığı değerinin 11,56 ± 6,20oC olduğu tespit edilmiştir belirlenmiştir (Çizelge 4.1 ve Şekil 4.1, 4.2).

4.1.2 Çözünmüş oksijen ve oksijen doygunluğu

Abant Gölü’nde araştırma süresince dipten ölçülen çözünmüş oksijen değerlerinin 0,26 mg/l (Yaz 2016- 7. istasyon) ile 11,49 mg/l (Kış 2016 - 1. istasyon) arasında değiştiği ve ortalama 8,22 ± 2,74 mg/l olduğu belirlenmiştir (Çizelge 4.1 ve Şekil 4.1, 4.2).

Abant Gölü’nde araştırma süresince dipten ölçülen oksijen doygunluğunun % 2,2 (Yaz 2016 - 7. istasyon) ile % 97,8 (Kış 2016 - 4. istasyon) arasında değiştiği ve ortalama % 76,38 ± 23,58 olduğu saptanmıştır (Çizelge 4.1).

Sıcaklık ÇO 14,00 10,00 12,00 8,00

10,00

8,00 6,00

6,00 4,00

ÇO (mg/l) ÇO Sıcaklık (oC) Sıcaklık

4,00 2,00 2,00 0,00 0,00 IST 1 IST 2 IST 3 IST 4 IST 5 IST 6 IST 7 İstasyonlar

Şekil 4.1 Abant Gölü’nde belirlenen istasyonlarda ölçülen ortalama sıcaklık ve çözünmüş oksijen değerlerinin grafiği

Sıcaklık ÇO 25,00 12,00

20,00 10,00

8,00 15,00 6,00 10,00

4,00 (mg/l) ÇO

5,00 2,00 Sıcaklık (oC) Sıcaklık 0,00 0,00 SB 2015 KIŞ 2016 İB 2016 YAZ SB 2016 İB 2017 YAZ 2016 2017 Örnekleme Dönemleri

Şekil 4.2 Abant Gölü’nde örnekleme dönemlerinde ölçülen ortalama sıcaklık ve çözünmüş oksijen değerlerinin grafiği

4.1.3 pH

Abant Gölü’nde araştırma süresince dipten ölçülen pH değerlerinin 5,91 (Yaz 2016 - 7. istasyon) ile 8,8 (Kış 2016 - 3. istasyon) arasında değiştiği ve ortalama pH’ın 7,64 ± 0,54 olduğu belirlenmiştir (Çizelge 4.1 ve Şekil 4.3, 4.4).

4.1.4 Elektriksel iletkenlik (EC)

Abant Gölü’nde araştırma süresince dipten ölçülen elektriksel iletkenlik değerlerinin 272,2 μS/cm (Kış 2016 - 2. istasyon) ile 387,9 μS/cm (Sonbahar 2016 - 7. istasyon) arasında değiştiği ve ortalama 295,82 ± 18,72 μS/cm olduğu belirlenmiştir (Çizelge 4.1 ve Şekil 4.3, 4.4).

pH EC 8,00 315,00 7,80 310,00 7,60

305,00 7,40

7,20 300,00

μS/cm) pH 7,00 295,00 6,80 290,00 6,60 EC ( 6,40 285,00 6,20 280,00 IST 1 IST 2 IST 3 IST 4 IST 5 IST 6 IST 7 İstasyonlar

Şekil 4.3 Abant Gölü’nde belirlenen örnekleme dönemlerinde ölçülen ortalama pH ve elektriksel iletkenlik değerlerinin grafiği

pH EC 8,40 109,00 8,20 108,00

8,00 107,00

7,80 106,00

7,60 105,00 μS/cm)

pH 7,40 104,00 7,20 103,00 7,00 102,00 EC ( 6,80 101,00 6,60 100,00 SB 2015 KIŞ 2016 İB 2016 YAZ SB 2016 İB 2017 YAZ 2016 2017 Örnekleme Dönemleri

Şekil 4.4 Abant Gölü’nde örnekleme dönemlerinde ölçülen ortalama pH ve elektriksel iletkenlik değerlerinin grafiği

4.1.5 Toplam çözünmüş katı madde (TDS)

Abant Gölü’nde araştırma süresince dipten ölçülen toplam çözünmüş madde oranlarının 176,8 mg/l (Kış 2016 - 2. istasyon) ile 252,20 mg/l (SB 2016 – 7. istasyon) arasında değiştiği ve ortalama 192,37 ± 12,16 mg/l olduğu tespit edilmiştir (Çizelge 4.1).

4.1.6 Secchi Derinliği

Abant Gölü’nde araştırma süresince en düşük Secchi derinliği 225 cm ile İB 2016’da, en yüksek Secchi derinliği ise 425 cm ile yaz 2016’da ölçülmüştür (Çizelge 4.1).

4.1.7 Biyolojik oksijen ihtiyacı (BOİ)

Abant Gölü’nde araştırma süresince istasyonlarda ölçülen BOİ değeri 7,2 mg/l (İB 2017 - 7. istasyon) ve <3 mg/l arasında değiştiği belirlenmiştir (Çizelge 4.1).

4.1.8 Kimyasal oksijen ihtiyacı (KOİ)

Abant Gölü’nde araştırma süresince istasyonlarda ölçülen KOİ değerinin <10 mg/l ile 31,7 mg/l (İB 2017 - 7. istasyon) arasında değiştiği belirlenmiştir (Çizelge 4.1).

4.1.9 Amonyum azotu

Abant Gölü’nde araştırma süresince istasyonlarda ölçülen amonyum azotu değerlerinin <0,05 mg/l ile 0,9 mg/l (Kış 2016 - 5. istasyon) arasında değiştiği saptanmıştır (Çizelge 4.1).

4.1.10 Nitrit azotu

Abant Gölü’nde araştırma süresince istasyonlarda ölçülen nitrit azotu değerlerinin <0,002 mg/l ile <0,1 mg/l arasında değiştiği belirlenmiştir (Çizelge 4.1).

4.1.11 Nitrat azotu

Abant Gölü’nde araştırma süresince istasyonlarda ölçülen nitrat azotu değerlerinin <0,005 mg/l ile 0,149 mg/l arasında değiştiği saptanmıştır (Çizelge 4.1).

4.1.12 Sülfat

Abant Gölü’nde araştırma süresince istasyonlarda ölçülen sülfat değerlerinin <1 mg/l ile 7,14 mg/l (SB 2016 - 5. istasyon) arasında değiştiği belirlenmiştir (Çizelge 4.1).

4.1.13 Toplam sertlik

Abant Gölü’nde araştırma süresince istasyonlarda ölçülen toplam sertlik değerlerinin 122 mg/l (İB 2016 - 5. istasyon) – 170 mg/l (Kış 2016 - 4. istasyon) arasında değiştiği ve ortalama 139,94 ± 3,51mg/l olduğu belirlenmiştir (Çizelge 4.1).

4.1.14 Alkalinite

Abant Gölü’nde araştırma süresince istasyonlarda ölçülen alkalinite değerlerinin 86 mgCaCO3/l (İB 2016 - 5. ve 6. istasyonlar) – 193 mgCaCO3/l (Kış 2016 - 7. istasyon) arasında değiştiği ve ortalama 153,18 ± 2,12 mgCaCO3/l olduğu belirlenmiştir (Çizelge 4.1).

4.1.15 Toplam azot

Abant Gölü’nde araştırma süresince istasyonlarda ölçülen toplam azot değerlerinin <0,1 mg/l (İB 2016 - 3. 4. ve 6. istasyonlarda) ile 0,99 mg/l (Yaz 2016 - 5. istasyon) arasında değiştiği belirlenmiştir (Çizelge 4.1).

4.1.16 Toplam fosfor

Abant Gölü’nde araştırma süresince istasyonlarda ölçülen toplam fosfor değerlerinin <0,005 mg/l ile <0,1 mg/l (Yaz 2017 - 1. istasyon) arasında değiştiği belirlenmiştir (Çizelge 4.1).

4.1.17 Magnezyum

Abant Gölü’nde araştırma süresince istasyonlarda ölçülen magnezyum miktarı 3,95 mg/l (İB 2016 - 2. istasyon) ile 5,53 mg/l (Kış 2016 - 4. istasyon) arasında değiştiği ve ortalama 4,76 ± 0,11 mg/l olduğu tespit edilmiştir (Çizelge 4.1).

4.1.18 Kalsiyum

Abant Gölü’nde araştırma süresince istasyonlarda ölçülen kalsiyum miktarı 41,6 mg/l (İB 2016 - 5. istasyon) ile 59,1 mg/l (Kış 2016 - 4. istasyon) arasında değiştiği ve ortalama 48,35 ± 1,15 mg/l olduğu belirlenmiştir (Çizelge 4.1).

Çizelge 4.1 Abant Gölü’nde istasyonlara göre minimum, maksimum ve ortalama su kalite parametreleri

Su parametreleri Birim IST 1 IST2 IST 3 IST 4 IST 5 IST 6 IST 7 Genel Ortalama 12,34 12,41 12,54 12,57 12,51 12,53 6,03 Sıcaklık oC 11,56±6,20 4,00 21,60 4,00 21,40 4,00 21,40 4,00 22,50 4,00 22,00 4,00 22,30 4,00 7,20 7,54 7,81 7,86 7,86 7,87 7,69 6,83 pH - 7,64±0,54 6,87 8,50 7,31 8,70 7,45 8,80 7,49 8,70 7,49 8,70 7,40 7,95 5,91 7,56 77,10 82,59 83,10 84,74 84,27 86,96 35,87 Oksijen Doygunluğu % 76,38±23,58 65,00 93,50 71,30 90,70 69,60 90,30 67,60 97,80 66,70 92,30 70,70 94,90 2,20 92,60 8,34 8,84 8,93 9,06 8,90 9,20 4,28 Çözünmüş Oksijen mg/l 8,22±2,74 5,93 11,49 6,95 10,44 6,90 10,70 6,89 11,32 7,21 10,19 7,32 11,14 0,26 10,27 293,84 292,50 293,49 293,66 293,58 293,04 310,65 Elektriksel İletkenlik µs/cm 295,82±18,72 276,80 308,70 272,20 308,20 275,10 308,50 275,00 308,90 274,70 309,10 274,30 308,30 277,80 387,90 191,10 190,26 190,82 190,82 190,82 190,54 202,25 Toplam Çözünmüş Katı Madde mg/l 192,37±12,16 180,05 200,85 176,80 200,20 178,75 200,85 178,75 200,85 178,75 200,85 178,10 200,20 180,07 252,20 3,81 3,86 3,86 4,07 3,31 3,27 17,57 Derinlik m 5,68±4,97 3,10 4,50 3,00 4,50 2,50 5,00 3,50 4,50 3,00 4,00 2,70 4,00 15,50 20,00

54 ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ 364,29 Secchi Derinliği cm 364,29±73,40

ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ 225,00 425,00 ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ Biyolojik Oksijen İhtiyacı mg/l ˍ <3 <4 <3 <4 <3 <4 <3 5,20 <3 <4 <3 6,20 <3 7,20 ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ Kimyasal Oksijen İhtiyacı mg/l ˍ <10 22,50 <10 21,40 <10 12,20 <10 24,90 <10 11,70 <10 24,80 <10 31,70 ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ Amonyum Azotu mg/l ˍ <0,05 0,35 <0,05 0,2 <0,05 0,44 <0,05 0,46 <0,05 0,90 <0,05 0,69 <0,05 0,42 ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ Nitrit Azotu mg/l ˍ <0,002 <0,1 <0,002 <0,1 <0,002 <0,1 <0,002 <0,1 <0,002 <0,1 <0,002 <0,1 <0,002 <0,1 ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ Nitrat Azotu mg/l ˍ <0005 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 0,15 4,35 3,80 4,13 3,75 3,90 3,96 3,53 Sülfat mg/l 3,92±1,63 1,95 6,11 0,90 5,69 2,56 5,21 1,34 5,08 0,90 7,14 3,72 5,16 0,90 5,53 142,90 138,97 139,72 143,20 133,33 138,63 142,80 Toplam Sertlik mg/l 139,94±12,53 126,00 159,00 124,00 154,00 127,00 156,00 124,00 170,00 122,00 162,00 127,00 154,00 129,00 163,80 153,57 154,50 153,40 152,03 153,80 149,13 155,80 Alkalinite mgCaCO /l 153,18±29,52 3 93,20 186,00 97,60 190,00 97,80 185,00 91,20 175,00 86,00 192,00 86,00 174,00 92,80 193,00 0,55 0,50 0,55 0,56 0,61 0,60 0,47 Toplam Azot mg/l 0,55±0,24 0,11 0,84 0,11 0,70 <0,1 0,67 <0,1 0,99 0,11 0,99 <0,1 0,86 0,19 0,73 ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ ˍ Toplam Fosfor mg/l ˍ <0,005 0,083 <0,005 <0,005 <0,005 0,0052 <0,005 <0,005 <0,005 <0,005 <0,005 <0,005 <0,005 <0,005 4,73 4,68 4,82 4,92 4,79 4,79 4,57 Magnezyum mg/l 4,76±0,45 3,99 5,09 3,95 5,12 4,36 5,20 4,33 5,53 4,35 5,26 4,42 5,13 4,07 4,97 49,59 47,92 48,01 49,16 46,58 47,56 49,64 Kalsiyum mg/l 48,35±4,51 43,90 55,40 43,20 53,40 43,60 54,20 42,60 59,10 41,60 56,00 43,14 53,30 44,60 57,02 54

4.2 Bentik Makroomurgasızlara İlişkin Bulgular

Abant Gölü’nde Kasım 2015 – Temmuz 2017 tarihleri arasında mevsimsel olarak yapılan ve gölden seçilen 7 istasyondan toplanan bentik makroomurgasız örneklerinin incelenmesi sonucunda, göl zemininde ortalama olarak m2’de 10085 organizma bulunmuş ve 49 takson tespit edilmiştir. Organizma gruplarının istasyonlar arasında m2’deki birey sayılarına göre, en fazla birey 15422 ile 5. istasyonda; en düşük birey 3467 ile 7. istasyonda gözlemlenmiştir. Örnekleme dönemlerindeki dağılımlarına bakıldığında ise, m2’deki en fazla birey sayısı 12933 ile SB 2016’da; en düşük birey sayısı ise 7137 İB 2017’de tespit edilmiştir (Çizelge 4.9 - 4.10).

Yapılan çalışma sonucunda, Abant Gölü’nün bentik makroomurgasız faunasına ait 10 ana takson belirlenmiştir. Elde edilen örneklerden göl genelinde diğer taksonlara göre geniş dağılıma sahip Oligochaeta, Chironomidae ve Chaoboridae’ye ait bireylerin tür düzeyinde teşhisleri yapılmıştır. Bunun sonucunda Oligochaeta sınıfından 12, Chironomidae familyasından 21, Chaoboridae familyasından 1 tür saptanmıştır. Tespit edilen diğer organizmalar ise Hydrachnidae, Gammaridae, Megaloptera, Gastropoda, Bivalvia, Ephemeroptera ve Nematoda taksonlarına aittir (Çizelge 4.2 – 4.8). Hasar görmüş bentik makroomurgasız örnekleri hesaplamaya katılmamıştır, ancak Gastropoda ve Bivalvia takımlarına ait bireylerin eleme ve ayıklama işlemleri sırasında çok fazla kırıldıkları gözlemlendiğinden, bu iki gruba ait örneklerin birey formunu koruyanları kendi grupları altında hesaplamalara katılmıştır, teşhis edilen türler tür listesine eklenmiştir. Gastropoda sınıfından 7 ve Bivalvia sınıfından 2 tür belirlenmiştir. Abant Gölü’nde istasyonlardan toplanan bentik makroomurgasız örneklerin örnekleme dönemlerine göre birey sayıları, % baskınlık ve % sıklık değerleri çizelge 4.2 – 4.8‘de verilmiştir.

Abant Gölü’nde tespit edilen bentik makroomurgasız gruplarının % 69,6’sı Oligochaeta, % 26,2’si Chironomidae, %2’si Chaoboridae ve % 2,3’ü ise diğer taksonlar (% 0,09 Hydrachnidae, % 0,04 Gammaridae, % 0,04 Megaloptera, % 1,02 Gastropoda, % 0,67 Bivalvia, % 0,15 Ephemeroptera, %0,24 Nematoda) oluşturmaktadır (Şekil 4.5). Tespit

55 edilen taksonların istasyonlara göre yüzde (%) dağılımları şekil 4.6’da verilmiştir. Buna göre Oligochaeta taksonunun tüm istasyonlarda en fazla dağılım gösterdiği görülmektedir.

Abant Gölü'nde tespit edilen taksonların göl genelindeki % dağılımları Diğer Chaoboridae 2,3% 2%

Chironomidae 26,2% Oligochaeta 69,6%

Şekil 4.5 Abant Gölü’nde tespit edilen taksonların göl genelindeki yüzde (%) dağılımları

90 80 70 60

50 % 40 30 20 10 0 IST 1 IST 2 IST 3 IST 4 IST 5 IST 6 IST 7 İstasyonlar

Oligochaeta Chironomidae Chaoboridae Diğer

Şekil 4.6 Abant Gölü’nde tespit edilen taksonların istasyonlara göre yüzde (%) dağılımları

Abant Gölü’nde tespit edilen bentik makroomurgasız taksonları tür kategorisinde incelendiğinde, gölün baskın taksonu % 30,32 oranı ile Limnodrilus hoffmeisteri olarak belirlenmiştir. Daha sonra sırasıyla, %13,58 oranı ile Cladopelma laccophila, % 8,10 oranı ile Potamothrix hammoniensis ve %7,89 oranı ile Limnodrilus udekemianus gelmektedir (Çizelge 4.9 – 4.10).

Abant Gölü’nde örneklemelerin yapıldığı istasyonlar sahip oldukları bentik makroomurgasız takson sayılarına göre sıralandığında; ilk sırada 28 takson ile 2. istasyon yer alırken bunu 27 taksonla 5. istasyon, 26 taksonla 4. İstasyon, 24 taksonla 3. istasyon, 23 taksonla 1. istasyon, 20 taksonla 6. istasyon ve 11 taksonla 7. istasyon takip etmektedir.

Gölde tespit edilen bentik makroomurgasız taksonların % baskınlıkları her bir istasyonda ayrı olarak incelendiğinde:

1. istasyonda %25,15 oranı ile Limnodrilus hoffmeisteri ve %13,4 oranı ile Potamothrix sp.; 2. istasyonda %36,15 oranı ile Limnodrilus hoffmeisteri ve %28,77 oranı ile Cladopelma laccophila; 3. istasyonda %16,61 oranı ile Limnodrilus hoffmeisteri ve %15,07 oranı ile Cladopelma laccophila; 4. istasyonda %21,9 oranı ile Limnodrilus hoffmeisteri ve %14,07 oranı ile Potamothrix hammoniensis; 5. istasyonda %54,39 oranı ile Limnodrilus hoffmeisteri ve %16,43 oranı ile Cladopelma laccophila; 6. istasyonda %54,23 oranı ile Limnodrilus hoffmeisteri ve %25,89 oranı ile Cladopelma laccophila; 7. istasyonda %38,27 oranı ile Chaoborus flavicans ve %17,03 oranı ile Potamothrix hammoniensis baskın türler olarak belirlenmiştir (Çizelge 4.2 – 4.9).

Gölde tespit edilen bentik makroomurgasız taksonların % baskınlıkları her bir örnekleme dönemi ayrı olarak incelendiğinde ise:

SB 2015’de %41,94 oranı ile Cladopelma laccophila ve %17,17 oranı ile Limnodrilus hoffmeisteri; Kış 2016’da %33,42 oranı ile Limnodrilus hoffmeisteri ve %21,69 oranı ile Cladopelma laccophila; İB 2016’da %33,65 oranı ile Limnodrilus hoffmeisteri ve %15,6 oranı ile Cladopelma laccophila; Yaz 2016’da %42,32 oranı ile Limnodrilus

57 hoffmeisteri ve %12,2 oranı ile Limnodrilus udekemianus; SB 2016’da %40,45 oranı ile Limnodrilus hoffmeisteri ve %10,21 oranı ile Limnodrilus udekemianus; İB 2017’de %47,06 oranı ile Limnodrilus hoffmeisteri ve %15,3 oranı ile Cladopelma laccophila; Yaz 2017’de baskın türler sırasıyla %50,5 oranı ile Limnodrilus hoffmeisteri ve %10,55 oranı ile Limnodrilus udekemianus baskın türler olarak bulunmuştur (Çizelge 4.10).

Abant Gölü bentik makroomurgasızların örnekleme istasyonlarına göre sıklık değerleri incelendiğinde (Çizelge 4.9):

1. istasyonda; Limnodrilus udekemianus, Chironomus plumosus, Cladopelma laccophila sürekli bulunan taksonlardır. Limnodrilus hoffmeisteri, Potamothrix hammoniensis çoğunlukla bulunan taksonlardır. Potamothrix sp., Tubifex tubifex, Tubificinae, Chironomus tentans, Paratendipes albimanus genellikle bulunan taksonlardır. Krenopelopia binotata, Paratanytarsus lauterborni, Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum, Procladius (Holotanypus) sp., Tanypus kraatzi, Tanypus vilipennis, Ephemeroptera seyrek bulunan taksonlardır. Nais stolci, Psammoryctides sp., Chironomus dorsalis, Psectrocladius (Psectrocladius) limbatellus, Gammaridae, Nematoda nadir bulunan taksonlardır.

2. istasyonda; Limnodrilus hoffmeisteri, Limnodrilus udekemianus, Chironomus plumosus, Cladopelma laccophila ve Procladius (Holotanypus) sp. sürekli bulunan taksonlardır. Potamothrix hammoniensis çoğunlukla bulunan taksonlardır. Tubifex tubifex, Tubificinae, Krenopelopia binotata, Paratendipes albimanus, Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum, Gastropoda genellikle bulunan taksonlardır. Potamothrix sp., Chironomus tentans, Paratanytarsus lauterborni, Hydrachnidae, Ephemeroptera, Megaloptera seyrek bulunan taksonlardır. Nais communis, Nais stolci, Potamothrix bedoti, Chironomus anthracinus, Chironomus dorsalis, Cladotanytarsus mancus, Tanypus kraatzi, Tanypus punctipennis, Tanypus vilipennis, Chaoborus flavicans nadir bulunan türlerdir.

3. istasyonda; Chironomus plumosus, Cladopelma laccophila sürekli bulunan taksonlardır. Chironomus tentans çoğunlukla bulunan türdür. Limnodrilus hoffmeisteri,

Limnodrilus udekemianus, Potamothrix hammoniensis, Potamothrix sp., Tubifex tubifex, Tubificinae, Procladius (Holotanypus) sp., Tanypus kraatzi genellikle bulunan taksonlardır. Chironomus dorsalis, Cladotanytarsus mancus, Krenopelopia binotata, Paratendipes albimanus, Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum, Ephemeroptera seyrek bulunan taksonlardır. Nais communis, Ophidonais serpentina, Chironomus anthracinus, Polypedilum (Pentapedilum) exsectum, Tanypus punctipennis, Chaoborus flavicans, Hydrachnidae nadir bulunan taksonlardır.

4. istasyonda; Limnodrilus hoffmeisteri, Chironomus plumosus, Cladopelma laccophila çoğunlukla bulunan taksonlardır. Limnodrilus udekemianus, Potamothrix hammoniensis, Tubifex tubifex, Tubificinae, Chironomus tentans, Procladius (Holotanypus) sp. genellikle bulunan taksonlardır. Nais communis, Stylaria lacustris, Chironomus dorsalis, Cladotanytarsus mancus, Krenopelopia binotata, Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum seyrek bulunan taksonlardır. Chaetogaster langi, Nais stolci, Potamothrix sp., Cricotopus sylvestris, Cryptochironomus defectus, Polypedilum (Pentapedilum) exsectum, Stictochironomus devinctus, Tanypus kraatzi, Tanypus punctipennis, Ephemeroptera ve Gastropoda nadir bulunan taksonlardır.

5. istasyonda; Limnodrilus hoffmeisteri, Limnodrilus udekemianus, Cladopelma laccophila, Procladius (Holotanypus) sp. sürekli bulunan taksonlardır. Chironomus plumosus, Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum çoğunlukla bulunan taksonlardır. Chironomus dorsalis, Chironomus tentans genellikle bulunan taksonlardır. Tubifex tubifex, Tubificinae, Paratendipes albimanus, Hydrachnidae, Gastropoda seyrek bulunan taksonlardır. Nais stolci, Potamothrix hammoniensis, Potamothrix sp., Stylaria lacustris, Cladotanytarsus mancus, Cricotopus sylvestris, Cryptochironomus defectus, Hydrobaenus pilipes, Paratanytarsus lauterborni, Polypedilum (Pentapedilum) exsectum, Tanypus kraatzi, Tanypus punctipennis, Bivalvia ve Nematoda nadir bulunan taksonlardır.

6. istasyonda; Limnodrilus hoffmeisteri, Limnodrilus udekemianus, Cladopelma laccophila, Procladius (Holotanypus) sp. sürekli bulunan taksonlardır. Tubificinae, Chironomus anthracinus, Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum, Bivalvia ve

Gastropoda genellikle bulunan taksonlardır. Tubifex tubifex, Chironomus plumosus, Paratendipes albimanus, Hydrachnidae, Ephemeroptera, Nematoda seyrek bulunan taksonlardır. Chironomus dorsalis, Chironomus tentans, Pentaneurella katterjokki, Tanypus kraatzi, Megaloptera nadir bulunan taksonlardır.

7. istasyonda; Potamothrix hammoniensis, Chaoborus flavicans, Bivalvia ve Gastropoda sürekli bulunan taksonlardır. Limnodrilus hoffmeisteri, Tubifex tubifex, Tubificinae genellikle bulunan taksonlardır. Limnodrilus udekemianus seyrek bulunan taksondur. Nais stolci, Potamothrix sp., Cladopelma laccophila nadir bulunan taksonlardır.

Abant Gölü bentik makroomurgasızların örnekleme dönemlerine göre sıklık değerleri incelendiğinde (Çizelge 4.10):

SB 2015’de; Limnodrilus hoffmeisteri, Limnodrilus udekemianus, Cladopelma laccophila sürekli bulunan taksonlardır. Nais stolci, Potamothrix sp., Chironomus plumosus, Chironomus tentans, Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum çoğunlukla bulunan taksonlardır. Potamothrix hammoniensis, Procladius (Holotanypus) sp., Hydrachnidae, Gastropoda genellikle bulunan taksonlardır. Stylaria lacustris, Cladotanytarsus mancus, Cricotopus sylvestris, Krenopelopia binotata, Paratanytarsus lauterborni, Polypedilum (Pentapedilum) exsectum, Tanypus kraatzi, Tanypus vilipennis, Bivalvia, Nematoda seyrek bulunan taksonlardır. Chaetogaster langi, Hydrobaenus pilipes, Paratendipes albimanus, Pentaneurella katterjokki, Tanypus punctipennis, Chaoborus flavicans, Ephemeroptera, Megaloptera nadir bulunan taksonlardır.

Kış 2016’da; Limnodrilus hoffmeisteri, Chironomus plumosus, Cladopelma laccophila çoğunlukla bulunan taksonlardır. Limnodrilus udekemianus, Tubifex tubifex, Chironomus tentans, Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum, Procladius (Holotanypus) sp., Gastropoda genellikle bulunan taksonlardır. Potamothrix hammoniensis, Cladotanytarsus mancus, Bivalvia seyrek bulunan taksonlardır. Nais communis, Stylaria lacustris, Chironomus anthracinus, Krenopelopia binotata,

Paratanytarsus lauterborni, Paratendipes albimanus, Psectrocladius (Psectrocladius) limbatellus, Tanypus vilipennis, Chaoborus flavicans, Hydrachnidae, Megaloptera nadir bulunan taksonlardır.

İB 2016’da; Limnodrilus hoffmeisteri, Tubifex tubifex, Tubificinae, Cladopelma laccophila sürekli bulunan taksonlardır. Limnodrilus udekemianus, Potamothrix hammoniensis çoğunlukla bulunan taksonlardır. Chironomus plumosus, Chironomus tentans, Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum, Procladius (Holotanypus) sp. genellikle bulunan taksonlardır. Gastropoda seyrek bulunan taksondur. Tanypus kraatzi, Chaoborus flavicans, Bivalvia, Gammaridae nadir bulunan taksonlardır.

Yaz 2016’da; Limnodrilus hoffmeisteri, Tubifex tubifex, Tubificinae, Cladopelma laccophila, Procladius (Holotanypus) sp. sürekli bulunan taksonlardır. Limnodrilus udekemianus, Chironomus plumosus çoğunlukla bulunan taksonlardır. Potamothrix hammoniensis, Chironomus tentans, Krenopelopia binotata, Tanypus kraatzi, Tanypus punctipennis, Gastropoda genellikle bulunan taksonlardır. Nais communis, Potamothrix sp., Paratanytarsus lauterborni, Paratendipes albimanus, Ephemeroptera seyrek bulunan taksonlardır. Chironomus dorsalis, Chaoborus flavicans, Bivalvia, Nematoda nadir bulunan taksonlardır.

SB 2016’da; Limnodrilus hoffmeisteri, Limnodrilus udekemianus, Tubifex tubifex, Tubificinae sürekli bulunan taksonlardır. Cladopelma laccophila, Procladius (Holotanypus) sp., Ephemeroptera çoğunlukla bulunan taksonlardır. Chironomus plumosus, Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum, Gastropoda genellikle bulunan taksonlardır. Chironomus tentans, Cladotanytarsus mancus, Krenopelopia binotata, Paratendipes albimanus, Tanypus kraatzi seyrek bulunan taksonlardır. Potamothrix bedoti, Potamothrix hammoniensis, Potamothrix sp., Psammoryctides sp., Chironomus dorsalis, Cryptochironomus defectus, Chaoborus flavicans, Hydrachnidae, Bivalvia, Megaloptera ve Nematoda nadir bulunan taksonlardır.

İB 2017’de; Cladopelma laccophila sürekli bulunan taksonlardır. Potamothrix hammoniensis ve Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum çoğunlukla bulunan

61 taksonlardır. Limnodrilus hoffmeisteri, Limnodrilus udekemianus, Chironomus plumosus, Paratendipes albimanus, Procladius (Holotanypus) sp., Chaoborus flavicans genellikle bulunan taksonlardır. Chironomus dorsalis, Bivalvia, Gastropoda seyrek bulunan taksonlardır. Nais communis, Ophidonais serpentina, Tubifex tubifex, Tubificinae, Chironomus anthracinus, Chironomus tentans, Krenopelopia binotata, Polypedilum (Pentapedilum) exsectum, Tanypus kraatzi, Hydrachnidae, Ephemeroptera nadir bulunan taksonlardır.

Yaz 2017’de; Limnodrilus hoffmeisteri, Limnodrilus udekemianus, Chironomus plumosus, Chironomus dorsalis sürekli bulunan taksonlardır. Cladopelma laccophila çoğunlukla bulunan taksonlardır. Potamothrix hammoniensis, Potamothrix sp., Chironomus anthracinus, Procladius (Holotanypus) sp. genellikle bulunan taksonlardır. Chironomus tentans, Paratendipes albimanus seyrek bulunan taksonlardır. Cryptochironomus defectus, Stictochironomus devinctus, Bivalvia ve Gastropoda nadir bulunan taksonlardır.

Çizelge 4.2 Abant Gölü 1.istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık (D) ve % sıklık (F) değerleri 1. İstasyon SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ % D %F Taksonlar 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Oligochaeta Chaetogaster langi Bretscher, 1896 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Limnodrilus hoffmeisteri Claparede, 1862 0 10178 889 2622 4711 0 533 25,1 71,4 Limnodrilus udekemianus Claparede, 1862 222 4222 222 1333 1956 178 267 11,2 100 Nais communis Piguet, 1906 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Nais stolci Hrabe, 1981 44 0 0 0 0 0 0 0,1 14,3 Ophidonais serpentina (O.F. Müller, 1773) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Potamothrix bedoti (Piguet, 1913) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 63 Potamothrix hammoniensis (Michaelsen 1901) 0 89 889 1067 0 2489 1067 7,4 71,4

Potamothrix sp. 2178 0 0 1244 4533 0 2133 13,4 57,1 Psammoryctides sp. 0 0 0 0 2800 0 0 3,7 14,3 Stylaria lacustris Linnaeus, 1767 0 0 0 0 0 0 0 0,0 0,0 Tubifex tubifex (Müller, 1774) 0 1644 578 844 2044 0 0 6,8 57,1 Tubificinae 0 3244 1200 1644 4089 0 0 13,5 57,1 Chironomidae Chironomus plumosus (Linnaeus, 1758) 1200 1244 444 2222 800 89 667 8,9 100 Chironomus anthracinus Zetterstedt, 1860 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Chironomus dorsalis Meigen, 1818 0 0 0 0 0 0 267 0,4 14,3 Chironomus tentans Fabricius, 1805 444 444 222 444 0 0 0 2,1 57,1 Cladopelma laccophila (Kieffer, 1922) 1156 800 667 89 0 533 133 4,5 85,7 Cladotanytarsus mancus (Walker, 1856) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Cricotopus sylvestris (Fabricius, 1794) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Cryptochironomus defectus (Kieffer, 1913) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Hydrobaenus pilipes (Malloch, 1915) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Krenopelopia binotata (Wiedemann, 1817) 44 0 0 89 0 0 0 0,2 28,6 63

Çizelge 4.2 Abant Gölü 1.istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık (D) ve % sıklık (F) değerleri (devamı) 1. İstasyon SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ % D %F Taksonlar 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Paratanytarsus lauterborni (Kieffer, 1909) 44 89 0 0 0 0 0 0,2 28,6 Paratendipes albimanus (Meigen, 1919) 0 0 0 44 0 89 267 0,5 42,9 Pentaneurella katterjokki Fittkau, 1983 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Polypedilum (Pentapedilum) exsectum (Kieffer, 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1916) Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum (Meigen, 44 0 0 0 0 89 0 0,2 28,6 1804) 64 Procladius (Holotanypus) sp. 133 0 0 267 0 0 0 0,5 28,6

Psectrocladius (Psectrocladius) limbatellus 0 89 0 0 0 0 0 0,1 14,3 (Holmgren, 1869) Stictochironomus devinctus (Say, 1829) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Tanypus kraatzi (Kieffer,1912) 0 0 0 133 133 0 0 0,4 28,6 Tanypus punctipennis (Meigen, 1818) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Tanypus vilipennis (Kieffer, 1918) 178 89 0 0 0 0 0 0,4 28,6 Chaoboridae Chaoborus flavicans (Meigen, 1830) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Diğer Hydrachnidae 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Bivalvia 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Ephemeroptera 0 0 0 44 133 0 0 0,2 28,6 Gammaridae 0 0 222 0 0 0 0 0,3 14,3 Gastropoda 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Megaloptera 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Nematoda 0 0 0 44 0 0 0 0,1 14,3 Toplam 5689 22133 5333 12133 21200 3467 5333 100 ˗ 64

Çizelge 4.3 Abant Gölü 2.istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık (D) ve % sıklık (F) değerleri 2. İstasyon SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ % D %F Taksonlar 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Oligochaeta Chaetogaster langi Bretscher, 1896 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Limnodrilus hoffmeisteri Claparede, 1862 3244 4222 2267 1778 7600 4444 8222 36,1 100 Limnodrilus udekemianus Claparede, 1862 1067 933 400 489 2000 0 578 6,2 85,7 Nais communis Piguet, 1906 0 0 0 44 0 0 0 0,1 14,3 Nais stolci Hrabe, 1981 89 0 0 0 0 0 0 0,1 14,3 Ophidonais serpentina (O.F. Müller, 1773) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Potamothrix bedoti (Piguet, 1913) 0 0 0 0 267 0 0 0,3 14,3 65 Potamothrix hammoniensis (Michaelsen 1901) 800 0 1467 1022 0 444 1867 6,4 71,4

Potamothrix sp. 4133 0 0 0 0 0 1156 6,0 28,6 Psammoryctides sp. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Stylaria lacustris Linnaeus, 1767 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Tubifex tubifex (Müller, 1774) 0 0 178 667 267 222 0 1,5 57,1 Tubificinae 0 0 356 1333 533 400 0 3,0 57,1 Chironomidae Chironomus plumosus (Linnaeus, 1758) 489 89 0 178 44 267 978 2,3 85,7 Chironomus anthracinus Zetterstedt, 1860 0 0 0 0 0 0 267 0,3 14,3 Chironomus dorsalis Meigen, 1818 0 0 0 0 0 0 622 0,7 14,3 Chironomus tentans Fabricius, 1805 133 0 0 0 0 0 267 0,5 28,6 Cladopelma laccophila (Kieffer, 1922) 16044 3911 2133 89 356 1867 889 28,8 100 Cladotanytarsus mancus (Walker, 1856) 0 0 0 0 44 0 0 0,1 14,3 Cricotopus sylvestris (Fabricius, 1794) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Cryptochironomus defectus (Kieffer, 1913) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Hydrobaenus pilipes (Malloch, 1915) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Krenopelopia binotata (Wiedemann, 1817) 133 89 0 0 178 0 0 0,5 42,9 65

Çizelge 4.3 Abant Gölü 2.istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık (D) ve % sıklık (F) değerleri (devamı) 2. İstasyon SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ % D %F Taksonlar 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Paratanytarsus lauterborni (Kieffer, 1909) 133 0 0 89 0 0 0 0,3 28,6 Paratendipes albimanus (Meigen, 1919) 1556 0 0 178 0 0 89 2,1 42,9 Pentaneurella katterjokki Fittkau, 1983 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Polypedilum (Pentapedilum) exsectum (Kieffer, 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1916) Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum (Meigen, 267 356 133 0 0 89 0 1,0 57,1 1804) 66 Procladius (Holotanypus) sp. 444 89 267 178 311 178 178 1,9 100

Psectrocladius (Psectrocladius) limbatellus 0 0 0 0 0 0 0 0 0 (Holmgren, 1869) Stictochironomus devinctus (Say, 1829) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Tanypus kraatzi (Kieffer,1912) 0 0 0 133 0 0 0 0,2 14,3 Tanypus punctipennis (Meigen, 1818) 0 0 0 44 0 0 0 0,1 14,3 Tanypus vilipennis (Kieffer, 1918) 44 0 0 0 0 0 0 0,1 14,3 Chaoboridae Chaoborus flavicans (Meigen, 1830) 0 0 0 0 0 444 0 0,5 14,3 Diğer Hydrachnidae 89 0 0 0 44 0 0 0,2 28,6 Bivalvia 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Ephemeroptera 44 0 0 0 178 0 0 0,3 28,6 Gammaridae 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Gastropoda 267 89 0 178 0 89 0 0,7 57,1 Megaloptera 133 0 0 0 44 0 0 0,2 28,6 Nematoda 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Toplam 29111 9778 7200 6400 11867 8444 15111 100 ˗

Çizelge 4.4 Abant Gölü 3. istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık (D) ve % sıklık (F) değerleri 3. İstasyon SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ % D %F Taksonlar 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Oligochaeta Chaetogaster langi Bretscher, 1896 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Limnodrilus hoffmeisteri Claparede, 1862 1333 0 0 3822 1289 0 2178 16,6 57,1 Limnodrilus udekemianus Claparede, 1862 444 0 0 1022 356 0 489 4,5 57,1 Nais communis Piguet, 1906 0 0 0 0 0 178 0 0,3 14,3 Nais stolci Hrabe, 1981 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Ophidonais serpentina (O.F. Müller, 1773) 0 0 0 0 0 89 0 0,2 14,3 Potamothrix bedoti (Piguet, 1913) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 67 Potamothrix hammoniensis (Michaelsen 1901) 667 0 0 2622 0 711 1244 10,1 57,1

Potamothrix sp. 1022 0 0 1644 0 0 1067 7,2 42,9 Psammoryctides sp. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Stylaria lacustris Linnaeus, 1767 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Tubifex tubifex (Müller, 1774) 0 1644 800 444 1067 0 0 7,6 57,1 Tubificinae 0 3244 1644 844 2133 0 0 15,2 57,1 Chironomidae Chironomus plumosus (Linnaeus, 1758) 1111 1556 444 1333 311 267 800 11,2 100 Chironomus anthracinus Zetterstedt, 1860 0 0 0 0 0 0 267 0,5 14,3 Chironomus dorsalis Meigen, 1818 0 0 0 0 0 267 444 1,4 28,6 Chironomus tentans Fabricius, 1805 311 1111 0 844 44 89 0 4,6 71,4 Cladopelma laccophila (Kieffer, 1922) 4489 889 889 311 711 89 444 15,1 100 Cladotanytarsus mancus (Walker, 1856) 89 222 0 0 0 0 0 0,6 28,6 Cricotopus sylvestris (Fabricius, 1794) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Cryptochironomus defectus (Kieffer, 1913) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Hydrobaenus pilipes (Malloch, 1915) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Krenopelopia binotata (Wiedemann, 1817) 0 0 0 89 0 133 0 0,4 28,6 67

Çizelge 4.4 Abant Gölü 3. istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık (D) ve % sıklık (F) değerleri (devamı) 3. İstasyon SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ % D %F Taksonlar 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Paratanytarsus lauterborni (Kieffer, 1909) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Paratendipes albimanus (Meigen, 1919) 0 0 0 0 44 89 0 0,3 28,6 Pentaneurella katterjokki Fittkau, 1983 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Polypedilum (Pentapedilum) exsectum (Kieffer, 0 0 0 0 0 44 0 0,1 14,3 1916) Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum (Meigen, 0 0 222 0 0 89 0 0,6 28,6 1804) 68 Procladius (Holotanypus) sp. 267 0 0 133 44 0 0 0,9 42,9

Psectrocladius (Psectrocladius) limbatellus 0 0 0 0 0 0 0 0 0 (Holmgren, 1869) Stictochironomus devinctus (Say, 1829) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Tanypus kraatzi (Kieffer,1912) 0 0 222 756 44 0 0 2,0 42,9 Tanypus punctipennis (Meigen, 1818) 44 0 0 0 0 0 0 0,1 14,3 Tanypus vilipennis (Kieffer, 1918) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Chaoboridae Chaoborus flavicans (Meigen, 1830) 0 0 0 0 0 133 0 0,3 14,3 Diğer Hydrachnidae 89 0 0 0 0 0 0 0,2 14,3 Bivalvia 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Ephemeroptera 0 0 0 0 89 44 0 0,3 28,6 Gammaridae 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Gastropoda 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Megaloptera 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Nematoda 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Toplam 9867 8667 4222 13867 6133 2222 6933 100 ˗

Çizelge 4.5 Abant Gölü 4.istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık (D) ve % sıklık (F) değerleri 4. İstasyon SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ % D %F Taksonlar 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Oligochaeta Chaetogaster langi Bretscher, 1896 222 0 0 0 0 0 0 0,4 14,3 Limnodrilus hoffmeisteri Claparede, 1862 1422 0 7778 89 1822 0 444 21,9 71,4 Limnodrilus udekemianus Claparede, 1862 267 0 2622 0 889 0 222 7,6 57,1 Nais communis Piguet, 1906 0 667 0 44 0 0 0 1,3 28,6 Nais stolci Hrabe, 1981 311 0 0 0 0 0 0 0,6 14,3 Ophidonais serpentina (O.F. Müller, 1773) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Potamothrix bedoti (Piguet, 1913) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 69 Potamothrix hammoniensis (Michaelsen 1901) 400 0 4800 0 0 2222 0 14,1 42,9

Potamothrix sp. 844 0 0 0 0 0 0 1,6 14,3 Psammoryctides sp. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Stylaria lacustris Linnaeus, 1767 444 222 0 0 0 0 0 1,3 28,6 Tubifex tubifex (Müller, 1774) 0 2089 1200 178 2044 0 0 10,4 57,1 Tubificinae 0 4133 2400 311 4044 0 0 20,6 57,1 Chironomidae Chironomus plumosus (Linnaeus, 1758) 800 222 933 0 578 0 222 5,2 71,4 Chironomus anthracinus Zetterstedt, 1860 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Chironomus dorsalis Meigen, 1818 0 0 0 44 0 0 444 0,9 28,6 Chironomus tentans Fabricius, 1805 267 0 133 0 178 0 0 1,1 42,9 Cladopelma laccophila (Kieffer, 1922) 267 0 267 267 89 1333 0 4,2 71,4 Cladotanytarsus mancus (Walker, 1856) 0 222 0 0 44 0 0 0,5 28,6 Cricotopus sylvestris (Fabricius, 1794) 267 0 0 0 0 0 0 0,5 14,3 Cryptochironomus defectus (Kieffer, 1913) 0 0 0 0 89 0 0 0,2 14,3 Hydrobaenus pilipes (Malloch, 1915) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Krenopelopia binotata (Wiedemann, 1817) 0 0 0 44 44 0 0 0,2 28,6 69

Çizelge 4.5 Abant Gölü 4.istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık (D) ve % sıklık (F) değerleri (devamı) 4. İstasyon SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ % D %F Taksonlar 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Paratanytarsus lauterborni (Kieffer, 1909) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Paratendipes albimanus (Meigen, 1919) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Pentaneurella katterjokki Fittkau, 1983 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Polypedilum (Pentapedilum) exsectum (Kieffer, 89 0 0 0 0 0 0 0,2 14,3 1916) Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum (Meigen, 44 0 0 0 89 0 0 0,3 28,6 1804) 70 Procladius (Holotanypus) sp. 0 0 0 44 1644 1111 0 5,3 42,9

Psectrocladius (Psectrocladius) limbatellus 0 0 0 0 0 0 0 0 0 (Holmgren, 1869) Stictochironomus devinctus (Say, 1829) 0 0 0 0 0 0 222 0,4 14,3 Tanypus kraatzi (Kieffer,1912) 44 0 0 0 0 0 0 0,1 14,3 Tanypus punctipennis (Meigen, 1818) 0 0 0 44 0 0 0 0,1 14,3 Tanypus vilipennis (Kieffer, 1918) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Chaoboridae Chaoborus flavicans (Meigen, 1830) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Diğer Hydrachnidae 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Bivalvia 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Ephemeroptera 0 0 0 0 44 0 0 0,1 14,3 Gammaridae 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Gastropoda 0 0 0 0 489 0 0 0,9 14,3 Megaloptera 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Nematoda 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Toplam 5689 7556 20133 1067 12089 4667 1556 100 ˗

Çizelge 4.6 Abant Gölü 5.istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık (D) ve % sıklık (F) değerleri 5. İstasyon SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ % D %F Taksonlar 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Oligochaeta Chaetogaster langi Bretscher, 1896 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Limnodrilus hoffmeisteri Claparede, 1862 5111 11689 8089 9289 7867 7111 9556 54,4 100 Limnodrilus udekemianus Claparede, 1862 1822 2533 2578 2578 2711 889 2489 14,5 100 Nais communis Piguet, 1906 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Nais stolci Hrabe, 1981 267 0 0 0 0 0 0 0,2 14,3 Ophidonais serpentina (O.F. Müller, 1773) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Potamothrix bedoti (Piguet, 1913) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 71 Potamothrix hammoniensis (Michaelsen 1901) 0 0 1822 0 0 0 0 1,7 14,3

Potamothrix sp. 844 0 0 0 0 0 0 0,8 14,3 Psammoryctides sp. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Stylaria lacustris Linnaeus, 1767 222 0 0 0 0 0 0 0,2 14,3 Tubifex tubifex (Müller, 1774) 0 0 1244 0 444 0 1,6 28,6 Tubificinae 0 0 2444 0 933 0 0 3,1 28,6 Chironomidae Chironomus plumosus (Linnaeus, 1758) 178 267 0 711 0 89 133 1,3 71,4 Chironomus anthracinus Zetterstedt, 1860 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Chironomus dorsalis Meigen, 1818 0 0 0 0 178 44 267 0,5 42,9 Chironomus tentans Fabricius, 1805 178 89 44 0 0 0 89 0,4 57,1 Cladopelma laccophila (Kieffer, 1922) 8089 2267 2889 889 2133 889 578 16,4 100 Cladotanytarsus mancus (Walker, 1856) 44 0 0 0 0 0 0 0,04 14,3 Cricotopus sylvestris (Fabricius, 1794) 44 0 0 0 0 0 0 0,04 14,3 Cryptochironomus defectus (Kieffer, 1913) 0 0 0 0 0 0 44 0,04 14,3 Hydrobaenus pilipes (Malloch, 1915) 44 0 0 0 0 0 0 0,04 14,3 Krenopelopia binotata (Wiedemann, 1817) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 71

Çizelge 4.6 Abant Gölü 5.istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık (D) ve % sıklık (F) değerleri (devamı) 5. İstasyon SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ % D %F Taksonlar 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Paratanytarsus lauterborni (Kieffer, 1909) 0 0 0 44 0 0 0 0,04 14,3 Paratendipes albimanus (Meigen, 1919) 0 44 0 0 0 311 0 0,3 28,6 Pentaneurella katterjokki Fittkau, 1983 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Polypedilum (Pentapedilum) exsectum (Kieffer, 89 0 0 0 0 0 0 0,08 14,3 1916) Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum (Meigen, 400 444 133 0 356 44 0 1,3 71,4 1804) 72 Procladius (Holotanypus) sp. 178 178 89 356 267 178 311 1,4 100

Psectrocladius (Psectrocladius) limbatellus 0 0 0 0 0 0 0 0 0 (Holmgren, 1869) Stictochironomus devinctus (Say, 1829) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Tanypus kraatzi (Kieffer,1912) 44 0 0 0 0 0 0 0,04 14,3 Tanypus punctipennis (Meigen, 1818) 0 0 0 44 0 0 0 0,04 14,3 Tanypus vilipennis (Kieffer, 1918) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Chaoboridae Chaoborus flavicans (Meigen, 1830) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Diğer Hydrachnidae 44 0 0 0 0 44 0 0,08 28,6 Bivalvia 0 0 0 0 0 44 0 0,04 14,3 Ephemeroptera 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Gammaridae 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Gastropoda 0 0 0 533 44 0 0 0,5 28,6 Megaloptera 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Nematoda 1022 0 0 0 0 0 0 0,9 14,3 Toplam 18622 17511 19333 14444 14933 9644 13467 100 ˗

Çizelge 4.7 Abant Gölü 6.istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık (D) ve % sıklık (F) değerleri 6. İstasyon SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ % D %F Taksonlar 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Oligochaeta Chaetogaster langi Bretscher, 1896 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Limnodrilus hoffmeisteri Claparede, 1862 1067 1333 4800 12622 13556 11733 5911 54,2 100 Limnodrilus udekemianus Claparede, 1862 400 400 1200 3289 1111 1422 1511 9,9 100 Nais communis Piguet, 1906 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Nais stolci Hrabe, 1981 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Ophidonais serpentina (O.F. Müller, 1773) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Potamothrix bedoti (Piguet, 1913) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 73 Potamothrix hammoniensis (Michaelsen 1901) 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Potamothrix sp. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Psammoryctides sp. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Stylaria lacustris Linnaeus, 1767 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Tubifex tubifex (Müller, 1774) 0 0 89 933 0 0 0 1,1 28,6 Tubificinae 0 89 133 1822 0 0 0 2,2 42,9 Chironomidae Chironomus plumosus (Linnaeus, 1758) 0 0 0 489 0 0 267 0,8 28,6 Chironomus anthracinus Zetterstedt, 1860 0 44 0 0 0 44 178 0,3 42,9 Chironomus dorsalis Meigen, 1818 0 0 0 0 0 0 222 0,2 14,3 Chironomus tentans Fabricius, 1805 0 0 0 89 0 0 0 0,1 14,3 Cladopelma laccophila (Kieffer, 1922) 1867 9956 4222 889 4133 2889 400 25,9 100 Cladotanytarsus mancus (Walker, 1856) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Cricotopus sylvestris (Fabricius, 1794) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Cryptochironomus defectus (Kieffer, 1913) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Hydrobaenus pilipes (Malloch, 1915) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Krenopelopia binotata (Wiedemann, 1817) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 73

Çizelge 4.7 Abant Gölü 6.istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık (D) ve % sıklık (F) değerleri (devamı) 6. İstasyon SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ % D %F Taksonlar 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Paratanytarsus lauterborni (Kieffer, 1909) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Paratendipes albimanus (Meigen, 1919) 0 0 0 0 311 356 0 0,7 28,6 Pentaneurella katterjokki Fittkau, 1983 44 0 0 0 0 0 0 0,05 14,3 Polypedilum (Pentapedilum) exsectum (Kieffer, 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1916) Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum (Meigen, 44 178 0 0 178 89 0 0,5 57,1 1804) 74 Procladius (Holotanypus) sp. 0 178 222 356 533 89 178 1,7 85,7

Psectrocladius (Psectrocladius) limbatellus 0 0 0 0 0 0 0 0 0 (Holmgren, 1869) Stictochironomus devinctus (Say, 1829) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Tanypus kraatzi (Kieffer,1912) 0 0 0 0 0 44 0 0,05 14,3 Tanypus punctipennis (Meigen, 1818) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Tanypus vilipennis (Kieffer, 1918) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Chaoboridae Chaoborus flavicans (Meigen, 1830) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Diğer Hydrachnidae 44 89 0 0 0 0 0 0,1 28,6 Bivalvia 44 89 222 0 0 0 0 0,4 42,9 Ephemeroptera 0 0 0 44 133 0 0 0,2 28,6 Gammaridae 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Gastropoda 622 44 667 0 0 0 0 1,4 42,9 Megaloptera 0 44 0 0 0 0 0 0,05 14,3 Nematoda 44 0 0 0 89 0 0 0,1 28,6 Toplam 4178 12444 11556 20533 20044 16667 8667 100 ˗

Çizelge 4.8 Abant Gölü 7.istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık (D) ve % sıklık (F) değerleri 7. İstasyon SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ % D %F Taksonlar 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Oligochaeta Chaetogaster langi Bretscher, 1896 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Limnodrilus hoffmeisteri Claparede, 1862 756 44 44 0 0 89 0 3,8 57,1 Limnodrilus udekemianus Claparede, 1862 311 0 0 0 0 44 0 1,5 28,6 Nais communis Piguet, 1906 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Nais stolci Hrabe, 1981 89 0 0 0 0 0 0 0,4 14,3 Ophidonais serpentina (O.F. Müller, 1773) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Potamothrix bedoti (Piguet, 1913) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 75 Potamothrix hammoniensis (Michaelsen 1901) 133 489 1022 667 178 1022 622 17,0 100

Potamothrix sp. 0 0 0 0 0 0 356 1,5 14,3 Psammoryctides sp. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Stylaria lacustris Linnaeus, 1767 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Tubifex tubifex (Müller, 1774) 0 533 267 444 178 0 0 5,9 57,1 Tubificinae 0 1022 489 844 356 0 0 11,2 57,1 Chironomidae Chironomus plumosus (Linnaeus, 1758) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Chironomus anthracinus Zetterstedt, 1860 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Chironomus dorsalis Meigen, 1818 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Chironomus tentans Fabricius, 1805 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Cladopelma laccophila (Kieffer, 1922) 0 0 0 0 0 44 0 0,2 14,3 Cladotanytarsus mancus (Walker, 1856) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Cricotopus sylvestris (Fabricius, 1794) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Cryptochironomus defectus (Kieffer, 1913) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Hydrobaenus pilipes (Malloch, 1915) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Krenopelopia binotata (Wiedemann, 1817) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 75

Çizelge 4.8 Abant Gölü 7.istasyonda tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık (D) ve % sıklık (F) değerleri (devamı) 7. İstasyon SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ % D %F Taksonlar 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Paratanytarsus lauterborni (Kieffer, 1909) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Paratendipes albimanus (Meigen, 1919) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Pentaneurella katterjokki Fittkau, 1983 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Polypedilum (Pentapedilum) exsectum (Kieffer, 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1916) Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum (Meigen, 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1804) 76 Procladius (Holotanypus) sp. 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Psectrocladius (Psectrocladius) limbatellus 0 0 0 0 0 0 0 0 0 (Holmgren, 1869) Stictochironomus devinctus (Say, 1829) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Tanypus kraatzi (Kieffer,1912) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Tanypus punctipennis (Meigen, 1818) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Tanypus vilipennis (Kieffer, 1918) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Chaoboridae Chaoborus flavicans (Meigen, 1830) 1022 1778 1289 133 2711 2356 0 38,3 85,7 Diğer Hydrachnidae 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Bivalvia 267 133 0 533 622 711 667 12,1 85,7 Ephemeroptera 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Gammaridae 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Gastropoda 356 89 44 356 222 578 356 8,2 100 Megaloptera 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Nematoda 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Toplam 2933 4089 3156 2978 4267 4844 2000 100 ˗ 76

Çizelge 4.9 Abant Gölü’nde tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin istasyonlara göre bolluk (BS/m2), % baskınlık (D) ve % sıklık (F) değerleri

IST 1 IST 2 IST 3 IST 4 IST 5 IST 6 IST 7 GENEL Taksonlar BS/m2 %D %F BS/m2 %D %F BS/m2 %D %F BS/m2 %D %F BS/m2 %D %F BS/m2 %D %F BS/m2 %D %F BS/m2 %D %F Oligochaeta Chaetogaster langi Bretscher, 1896 0 0 0 0 0 0 0 0 0 32 0,42 14,3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 0,06 2,0 Limnodrilus hoffmeisteri Claparede, 1862 2705 25,15 71,4 4540 36,15 100 1232 16,61 57,1 1651 21,90 71,4 8387 54,39 100 7289 54,23 100 133 3,85 57,1 3706 30,32 79,6 Limnodrilus udekemianus Claparede, 1862 1200 11,16 100 781 6,22 85,7 330 4,45 57,1 571 7,58 57,1 2229 14,45 100 1333 9,92 100 51 1,47 28,6 927 7,89 75,5 Nais communis Piguet, 1906 0 0 0 6 0,05 14,3 25 0,34 14,3 102 1,35 28,6 0 0,00 0,0 0 0 0 0 0 0 19 0,25 8,2 Nais stolci Hrabe, 1981 6 0,06 14,3 13 0,10 14,3 0 0 0 44 0,59 14,3 38 0,25 14,3 0 0 0 13 0,37 14,3 16 0,19 10,2 Ophidonais serpentina (O.F. Müller, 1773) 0 0 0 0 0 0 13 0,17 14,3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0,02 2,0 Potamothrix bedoti (Piguet, 1913) 0 0 0 38 0,30 14,3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 0,04 2,0 Potamothrix hammoniensis (Michaelsen 1901) 800 7,44 71,4 800 6,37 71,4 749 10,10 57,1 1060 14,07 42,9 260 1,69 14,3 0 0 0 590 17,03 100 609 8,10 51,0 Potamothrix sp. 1441 13,40 57,1 756 6,02 28,6 533 7,19 42,9 121 1,60 14,3 121 0,78 14,3 0 0 0 51 1,47 14,3 432 4,35 24,5

77 Psammoryctides sp. 400 3,72 14,3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 57 0,53 2,0

Stylaria lacustris Linnaeus, 1767 0 0 0 0 0 0 0 0 0 95 1,26 28,6 32 0,21 14,3 0 0 0 0 0 0 18 0,21 6,1 Tubifex tubifex (Müller, 1774) 730 6,79 57,1 190 1,52 57,1 565 7,62 57,1 787 10,45 57,1 241 1,56 28,6 146 1,09 28,6 203 5,86 57,1 407 4,98 49,0 Tubificinae 1454 13,52 57,1 375 2,98 57,1 1124 15,15 57,1 1556 20,64 57,1 483 3,13 28,6 292 2,17 42,9 387 11,17 57,1 812 9,82 51,0 Chironomidae Chironomus plumosus (Linnaeus, 1758) 952 8,85 100 292 2,33 85,7 832 11,22 100 394 5,22 71,4 197 1,28 71,4 108 0,80 28,6 0 0 0 396 4,24 65,3 Chironomus anthracinus Zetterstedt, 1860 0 0 0 38 0,30 14,3 38 0,51 14,3 0 0 0 0 0 0 38 0,28 42,9 0 0 0 16 0,16 10,2 Chironomus dorsalis Meigen, 1818 38 0,35 14,3 89 0,71 14,3 102 1,37 28,6 70 0,93 28,6 70 0,45 42,9 32 0,24 14,3 0 0 0 57 0,58 20,4 Chironomus tentans Fabricius, 1805 222 2,07 57,1 57 0,45 28,6 343 4,62 71,4 83 1,10 42,9 57 0,37 57,1 13 0,09 14,3 0 0 0 111 1,24 38,8 Cladopelma laccophila (Kieffer, 1922) 483 4,49 85,7 3613 28,77 100 1117 15,07 100 317 4,21 71,4 2533 16,43 100 3479 25,89 100 6 0,18 14,3 1650 13,58 81,6 Cladotanytarsus mancus (Walker, 1856) 0 0 0 6 0,05 14,3 44 0,60 28,6 38 0,51 28,6 6 0,04 14,3 0 0 0 0 0 0 14 0,17 12,2 Cricotopus sylvestris (Fabricius, 1794) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 38 0,51 14,3 6 0,04 14,3 0 0 0 0 0 0 6 0,08 4,1 Cryptochironomus defectus (Kieffer, 1913) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 13 0,17 14,3 6 0,04 14,3 0 0 0 0 0 0 3 0,03 4,1 Hydrobaenus pilipes (Malloch, 1915) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 6 0,04 14,3 0 0 0 0 0 0 1 0,01 2,0 Krenopelopia binotata (Wiedemann, 1817) 19 0,18 28,6 57 0,45 42,9 32 0,43 28,6 13 0,17 28,6 0 0 0 0 0 0 0 0 0 17 0,18 18,4 Paratanytarsus lauterborni (Kieffer, 1909) 19 0,18 28,6 32 0,25 28,6 0 0 0 0 0 0 6 0,04 14,3 0 0 0 0 0 0 8 0,07 10,2 Paratendipes albimanus (Meigen, 1919) 57 0,53 42,9 260 2,07 42,9 19 0,26 28,6 0 0 0 51 0,33 28,6 95 0,71 28,6 0 0 0 69 0,56 24,5 Pentaneurella katterjokki Fittkau, 1983 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 6 0,05 14,3 0 0 0 1 0,01 2,0 Polypedilum (Pentapedilum) exsectum (Kieffer, 0 0 0 0 0 0 6 0,09 14,3 13 0,17 14,3 13 0,08 14,3 0 0 0 0 0 0 5 0,05 6,1 1916)

Çizelge 4.9 Abant Gölü’nde tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin istasyonlara göre bolluk (BS/m2), % baskınlık (D) ve % sıklık (F) değerleri (devamı)

Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum 19 0,18 28,6 121 0,96 57,1 44 0,60 28,6 19 0,25 28,6 197 1,28 71,4 70 0,52 57,1 0 0 0 67 0,54 38,8 (Meigen, 1804) Procladius (Holotanypus) sp. 57 0,53 28,6 235 1,87 100 63 0,86 42,9 400 5,31 42,9 222 1,44 100 222 1,65 85,7 0 0 0 171 1,67 57,1 Psectrocladius (Psectrocladius) limbatellus 13 0,12 14,3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2 0,02 2,0 (Holmgren, 1869) Stictochironomus devinctus (Say, 1829) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 32 0,42 14,3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 0,06 2,0 Tanypus kraatzi (Kieffer,1912) 38 0,35 28,6 19 0,15 14,3 146 1,97 42,9 6 0,08 14,3 6 0,04 14,3 6 0,05 14,3 0 0 0 32 0,38 18,4 Tanypus punctipennis (Meigen, 1818) 0 0 0 6 0,05 14,3 6 0,09 14,3 6 0,08 14,3 6 0,04 14,3 0 0 0 0 0 0 4 0,04 8,2 Tanypus vilipennis (Kieffer, 1918) 38 0,35 28,6 6 0,05 14,3 0 0,00 0,0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 6 0,06 6,1 Chaoboridae Chaoborus flavicans (Meigen, 1830) 0 0 0 63 0,51 14,3 19 0,26 14,3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1327 38,27 85,7 201 5,58 16,3 Diğer

78 Hydrachnidae 0 0 0 19 0,15 28,6 13 0,17 14,3 0 0 0 13 0,08 28,6 19 0,14 28,6 0 0 0 9 0,08 14,3

Bivalvia 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 6 0,04 14,3 51 0,38 42,9 419 12,09 85,7 68 1,79 20,4 Ephemeroptera 25 0,24 28,6 32 0,25 28,6 19 0,26 28,6 6 0,08 14,3 0 0 0 25 0,19 28,6 0 0 0 15 0,15 18,4 Gammaridae 32 0,30 14,3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 5 0,04 2,0 Gastropoda 0 0 0 89 0,71 57,1 0 0 0 70 0,93 14,3 83 0,54 28,6 190 1,42 42,9 286 8,24 100 102 1,69 34,7 Megaloptera 0 0 0 25 0,20 28,6 0 0 0 0 0 0 0 0 0 6 0,05 14,3 0 0 0 5 0,04 6,1 Nematoda 6 0,06 14,3 0 0 0 0 0 0 0 0 0 146 0,95 14,3 19 0,14 28,6 0 0 0 24 0,16 8,2 Toplam 10756 100 ˗ 12559 100 ˗ 7416 100 ˗ 7537 100 ˗ 15422 100 ˗ 13441 100 ˗ 3467 100 ˗ 10085 100 ˗

Çizelge 4.10 Abant Gölü’nde tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin örnekleme dönemlerine göre bolluk (BS/m2), % baskınlık (D) ve % sıklık (F) değerleri

SB 2015 KIŞ 2016 İB 2016 YAZ 2016 SB 2016 İB 2017 YAZ 2017 GENEL Taksonlar BS/m2 %D %F BS/m2 %D %F BS/m2 %D %F BS/m2 %D %F BS/m2 %D %F BS/m2 %D %F BS/m2 %D %F BS/m2 %D %F Oligochaeta Chaetogaster langi Bretscher, 1896 32 0,29 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 5 0,06 2,04 Limnodrilus hoffmeisteri Claparede, 1862 1867 17,17 85,71 3924 33,42 71,43 3410 33,65 85,71 4317 42,32 85,71 5232 40,45 85,71 3359 47,06 57,14 3829 50,50 85,71 3706 30,32 79,59 Limnodrilus udekemianus Claparede, 1862 629 5,78 100,00 1156 9,84 57,14 1003 9,90 71,43 1244 12,20 71,43 1321 10,21 85,71 343 4,80 57,14 800 10,55 85,71 927 7,89 75,51 Nais communis Piguet, 1906 0 0,00 0,00 95 0,81 14,29 0 0,00 0,00 13 0,12 28,57 0 0,00 0,00 25 0,36 14,29 0 0,00 0,00 19 0,25 8,16 Nais stolci Hrabe, 1981 114 1,05 71,43 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 16 0,19 10,20 Ophidonais serpentina (O.F. Müller, 1773) 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 13 0,18 14,29 0 0,00 0,00 2 0,02 2,04 Potamothrix bedoti (Piguet, 1913) 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 38 0,29 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 5 0,04 2,04 Potamothrix hammoniensis (Michaelsen 1901) 286 2,63 57,14 83 0,70 28,57 1429 14,10 71,43 768 7,53 57,14 25 0,20 14,29 984 13,79 71,43 686 9,05 57,14 609 8,10 51,02 Potamothrix sp. 1289 11,86 71,43 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 413 4,04 28,57 648 5,01 14,29 0 0,00 0,00 673 8,88 57,14 432 4,35 24,49

79 Psammoryctides sp. 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 400 3,09 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 57 0,53 2,04

Stylaria lacustris Linnaeus, 1767 95 0,88 28,57 32 0,27 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 18 0,21 6,12 Tubifex tubifex (Müller, 1774) 0 0,00 0,00 838 7,14 57,14 622 6,14 100,00 489 4,79 85,71 863 6,68 85,71 32 0,44 14,29 0 0,00 0,00 407 4,98 48,98 Tubificinae 0 0,00 0,00 1683 14,33 71,43 1238 12,22 100,00 984 9,65 85,71 1727 13,35 85,71 57 0,80 14,29 0 0,00 0,00 812 9,82 51,02 Chironomidae Chironomus plumosus (Linnaeus, 1758) 540 4,96 71,43 483 4,11 71,43 260 2,57 42,86 705 6,91 71,43 248 1,91 57,14 102 1,42 57,14 438 5,78 85,71 396 4,24 65,31 Chironomus anthracinus Zetterstedt, 1860 0 0,00 0,00 6 0,05 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 6 0,09 14,29 102 1,34 42,86 16 0,16 10,20 Chironomus dorsalis Meigen, 1818 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 6 0,06 14,29 25 0,20 14,29 44 0,62 28,57 324 4,27 85,71 57 0,58 20,41 Chironomus tentans Fabricius, 1805 190 1,75 71,43 235 2,00 42,86 57 0,56 42,86 197 1,93 42,86 32 0,25 28,57 13 0,18 14,29 51 0,67 28,57 111 1,24 38,78 Cladopelma laccophila (Kieffer, 1922) 4559 41,94 85,71 2546 21,69 71,43 1581 15,60 85,71 362 3,55 85,71 1060 8,20 71,43 1092 15,30 100,00 349 4,61 71,43 1650 13,58 81,63 Cladotanytarsus mancus (Walker, 1856) 19 0,18 28,57 63 0,54 28,57 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 13 0,10 28,57 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 14 0,17 12,24 Cricotopus sylvestris (Fabricius, 1794) 44 0,41 28,57 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 6 0,08 4,08 Cryptochironomus defectus (Kieffer, 1913) 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 13 0,10 14,29 0 0,00 0,00 6 0,08 14,29 3 0,03 4,08 Hydrobaenus pilipes (Malloch, 1915) 6 0,06 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 1 0,01 2,04 Krenopelopia binotata (Wiedemann, 1817) 25 0,23 28,57 13 0,11 14,29 0 0,00 0,00 32 0,31 42,86 32 0,25 28,57 19 0,27 14,29 0 0,00 0,00 17 0,18 18,37 Paratanytarsus lauterborni (Kieffer, 1909) 25 0,23 28,57 13 0,11 14,29 0 0,00 0,00 19 0,19 28,57 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 8 0,07 10,20 Paratendipes albimanus (Meigen, 1919) 222 2,04 14,29 6 0,05 14,29 0 0,00 0,00 32 0,31 28,57 51 0,39 28,57 121 1,69 57,14 51 0,67 28,57 69 0,56 24,49 Pentaneurella katterjokki Fittkau, 1983 6 0,06 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 1 0,01 2,04 Polypedilum (Pentapedilum) exsectum (Kieffer, 25 0,23 28,57 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 6 0,09 14,29 0 0,00 0,00 5 0,05 6,12 1916)

Çizelge 4.10 Abant Gölü’nde tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin örnekleme dönemlerine göre bolluk (BS/m2), % baskınlık (D) ve % sıklık (F) değerleri (devamı)

Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum 114 1,05 71,43 140 1,19 42,86 70 0,69 42,86 0 0,00 0,00 89 0,69 42,86 57 0,80 71,43 0 0,00 0,00 67 0,54 38,78 (Meigen, 1804) Procladius (Holotanypus) sp. 146 1,34 57,14 63 0,54 42,86 83 0,81 42,86 190 1,87 85,71 400 3,09 71,43 222 3,11 57,14 95 1,26 42,86 171 1,67 57,14 Psectrocladius (Psectrocladius) limbatellus 0 0,00 0,00 13 0,11 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 2 0,02 2,04 (Holmgren, 1869) Stictochironomus devinctus (Say, 1829) 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 32 0,42 14,29 5 0,06 2,04 Tanypus kraatzi (Kieffer,1912) 13 0,12 28,57 0 0,00 0,00 32 0,31 14,29 146 1,43 42,86 25 0,20 28,57 6 0,09 14,29 0 0,00 0,00 32 0,38 18,37 Tanypus punctipennis (Meigen, 1818) 6 0,06 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 19 0,19 42,86 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 4 0,04 8,16 Tanypus vilipennis (Kieffer, 1918) 32 0,29 28,57 13 0,11 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 6 0,06 6,12 Chaoboridae Chaoborus flavicans (Meigen, 1830) 146 1,34 14,29 254 2,16 14,29 184 1,82 14,29 19 0,19 14,29 387 2,99 14,29 419 5,87 42,86 0 0,00 0,00 201 5,58 16,33 Diğer

80 Hydrachnidae 38 0,35 57,14 13 0,11 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 6 0,05 14,29 6 0,09 14,29 0 0,00 0,00 9 0,08 14,29

Bivalvia 44 0,41 28,57 32 0,27 28,57 32 0,31 14,29 76 0,75 14,29 89 0,69 14,29 108 1,51 28,57 95 1,26 14,29 68 1,79 20,41 Ephemeroptera 6 0,06 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 13 0,12 28,57 83 0,64 71,43 6 0,09 14,29 0 0,00 0,00 15 0,15 18,37 Gammaridae 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 32 0,31 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 5 0,04 2,04 Gastropoda 178 1,64 42,86 32 0,27 42,86 102 1,00 28,57 152 1,49 42,86 108 0,83 42,86 95 1,33 28,57 51 0,67 14,29 102 1,69 34,69 Megaloptera 19 0,18 14,29 6 0,05 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 6 0,05 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 5 0,04 6,12 Nematoda 152 1,40 28,57 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 6 0,06 14,29 13 0,10 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 24 0,16 8,16 Toplam 10870 100,00 ˗ 11740 100,00 ˗ 10133 100,00 ˗ 10203 100,00 ˗ 12933 100,00 ˗ 7137 99,99 7581 100,00 ˗ 10085 100,00 ˗

Çizelge 4.11 Abant Gölü’nde tespit edilen taksonlar ve sistematik konumları

Cins, Tür ve Şube Sınıf Takım Familya Alt Familya Alttürler Chaetogaster Chaetogastrinae langi Nais communis Naididae Nais stolci Naidinae Ophidonais serpentina Stylaria lacustris Limnodrilus hoffmeisteri Annelida Clitellata Oligochaeta Limnodrilus udekemianus Potamothrix bedoti Tubificinae Potamothrix hammoniensis Potamothrix sp. Tubifex tubifex Psammoryctides sp. Chironomus plumosus Chironomus anthracinus Chironomus dorsalis Chironomus tentans Cladopelma laccophila Cryptochironomus defectus Insecta Paratendipes Arthropoda Pterygota Diptera Chironomidae Chironominae albimanus (Alt sınıf) Polypedilum (Pentapedilum) exsectum Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum Stictochironomus devinctus Paratanytarsus lauterborni Cladotanytarsus mancus

Çizelge 4.11 Abant Gölü’nde tespit edilen taksonlar ve sistematik konumları (devamı)

Cins, Tür ve Şube Sınıf Takım Familya Alt Familya Alttürler Cricotopus sylvestris Hydrobaenus Orthocladiinae pilipes Psectrocladius (Psectrocladius) limbatellus Krenopelopia binotata Pentaneurella katterjokki Procladius (Holotanypus) Tanypodinae sp. Tanypus kraatzi Tanypus punctipennis Tanypus vilipennis Chaoborus Chaoboridae flavicans Baetidae Ephemeroptera Caenidae Megaloptera Sialidae Crustacea (Alt şube) Amphipoda Gammaridae Malacostraca Trombidiformes Arachnida Prostigmata Hydrachnidae (Alt takım) Gyraulus piscinarum Planorbidae Gyraulus crista Planorbis sp. Valvata Gastropoda Valvatidae piscinalis Mollusca Valvata cristata Viviparus Viviparidae mamillatus Lymnaeidae Radix sp. Pisidium Bivalvia Sphaeriidae personatum Sphaerium sp. Cestoda Nematoda

İstasyonlarda tespit edilen türlerin dağılımlarına göre Shannon-Wiener çeşitlilik indeksi, Simpson çeşitlilik indeksi, Margalef tür zenginliği indeksi, McIntosh çeşitlilik indeksi ve düzenlilik indeksi ile biyotik indekslerden BMWP, ASPT ve FBI uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlar Çizelge 4.12’de verilmiştir. Bu değerlere göre; en yüksek takson sayısı 18 taksonla SB 2015’te 2. istasyonda, en düşük takson sayısı 3 takson ile İB 2017’de 4. istasyonda tespit edilmiştir. Shannon-Wiener çeşitlilik indeksine göre en yüksek değer 2,292 ile SB 2015’te 4. istasyonda, en düşük değer 0,816 ile Kış 2016’da 6. istasyonda; Simpson çeşitlilik indeksine göre en yüksek değer 0,871 ile SB 2015’te 4. istasyonda, en düşük değer 0,347 ile Kış 2016’da 6. istasyonda belirlenmiştir. Margaleff indeks sonuçlarına göre en yüksek değer 1,654 ile SB 2015’te 2. istasyonda, en düşük değer 0,237 ile İB 2017’de 4. istasyonda görülmüştür. McIntosh indeksine göre en yüksek değer 0,649 ile SB 2015’te 4. istasyonda, en düşük değer ise 0,194 ile Kış 2016’da 6. istasyonda tespit edilmiştir. Düzenlilik indeksi sonuçlarına göre en yüksek değer 0,969 ile Yaz 2017’de 7. istasyonda, en düşük değer de 0,340 ile Kış 2016’da 6. istasyonda gözlemlenmiştir. BMWP indeksine göre en yüksek değer 18 ile SB 2016’te 2. istasyonda, en düşük değer 3 ile 7. istasyon dışında tüm istasyonlarda çeşitli örnekleme dönemlerinde; ASPT indeksine göre en yüksek değer 3,60 ile SB 2016’da 2. istasyonda, en düşük değer 1,5 ile 7. istasyon dışında tüm istasyonlarda çeşitli örnekleme dönemlerinde tespit edilmiştir. FBI’de değerler arttıkça suyun kalitesi düşmektedir, buna göre en yüksek değer 8,00 ile İB 2016’da 7. istasyonda, en düşük değer ise 6,29 ile Kış 2016’da 6. istasyonda hesaplanmıştır.

Çizelge 4.12 Abant Gölü’nde uygulanan indekslerin örnekleme dönemlerine ve istasyonlara göre değerleri Örnekleme Takson Shannon Simpson Margaleff McIntosh Düzenlilik BMWP ASPT FBI Dönemleri sayısı (H') (1-DS) (DMg) (DM) (E ) SB 2015 11 1,693 0,758 1,157 0,515 0,706 3 1,50 6,86 KIŞ 2016 11 1,597 0,720 1,000 0,474 0,666 3 1,50 7,75 İB 2016 9 2,038 0,854 0,932 0,627 0,927 9 3,00 7,42 YAZ 2016 15 2,177 0,864 1,489 0,637 0,804 7 2,33 7,44 SB 2016 9 1,882 0,831 0,803 0,593 0,856 14 3,50 7,90

1. İstasyon 1. İB 2017 6 0,960 0,456 0,613 0,267 0,536 3 1,50 7,54 YAZ 2017 8 1,720 0,766 0,816 0,524 0,827 3 1,50 7,50 Ortalama 10 1,724 0,750 0,954 0,520 0,760 6 2,12 7,49 SB 2015 18 1,599 0,658 1,654 0,418 0,553 14 2,80 6,65

KIŞ 2016 8 1,245 0,643 0,762 0,406 0,599 6 2,00 7,07

84 İB 2016 8 1,645 0,764 0,788 0,520 0,791 3 1,50 7,30

YAZ 2016 14 2,074 0,833 1,483 0,599 0,786 6 2,00 7,72 SB 2016 13 1,306 0,556 1,279 0,337 0,509 18 3,60 7,78

2. İstasyon 2. İB 2017 10 1,508 0,664 0,995 0,425 0,655 6 2,00 7,43 YAZ 2017 11 1,611 0,671 1,039 0,430 0,672 3 1,50 7,56 Ortalama 12 1,570 0,684 1,135 0,448 0,652 8 2,20 7,36 SB 2015 11 1,747 0,743 1,087 0,498 0,729 3 1,50 6,70 KIŞ 2016 6 1,582 0,764 0,551 0,520 0,883 3 1,50 7,13 İB 2016 6 1,557 0,752 0,599 0,509 0,869 3 1,50 7,16 YAZ 2016 12 2,112 0,848 1,153 0,615 0,850 3 1,50 7,50

stasyon SB 2016 11 1,770 0,785 1,147 0,543 0,738 7 2,33 7,57

3. i 3. İB 2017 13 2,213 0,847 1,557 0,621 0,863 7 2,33 6,98 YAZ 2017 8 1,874 0,818 0,791 0,580 0,901 3 1,50 7,44 Ortalama 10 1,837 0,794 0,962 0,555 0,833 4 1,74 7,21 84

Çizelge 4.12 Abant Gölü’nde uygulanan indekslerin örnekleme dönemlerine ve istasyonlara göre değerleri (devamı) Örnekleme Takson Shannon Simpson Margaleff McIntosh Düzenlilik BMWP ASPT FBI Dönemleri sayısı (H') (1-DS) (DMg) (DM) (E ) SB 2015 14 2,292 0,871 1,504 0,649 0,868 3 1,50 7,38 KIŞ 2016 6 1,211 0,614 0,560 0,383 0,676 3 1,50 7,88 İB 2016 8 1,629 0,757 0,706 0,510 0,783 3 1,50 7,87 YAZ 2016 9 1,874 0,810 1,147 0,581 0,853 3 1,50 7,17 SB 2016 14 1,923 0,809 1,383 0,568 0,729 16 3,20 7,50

4. İstasyon 4. İB 2017 3 1,053 0,635 0,237 0,402 0,958 3 1,50 6,95 YAZ 2017 5 1,550 0,776 0,544 0,540 0,963 3 1,50 6,86 Ortalama 8 1,647 0,753 0,832 0,519 0,833 5 1,74 7,37 SB 2015 17 1,671 0,720 1,627 0,475 0,590 3 1,50 6,94

KIŞ 2016 8 1,060 0,516 0,716 0,306 0,510 3 1,50 7,62

85 İB 2016 9 1,651 0,756 0,811 0,509 0,751 3 1,50 7,67

YAZ 2016 8 1,160 0,546 0,731 0,329 0,558 12 3,00 7,69 SB 2016 9 1,434 0,663 0,832 0,423 0,653 12 3,00 7,61

5. istasyon 5. İB 2017 10 0,991 0,438 0,981 0,253 0,430 6 2,00 7,66 YAZ 2017 8 0,953 0,459 0,736 0,267 0,458 3 1,50 7,79 Ortalama 10 1,274 0,586 0,918 0,366 0,564 6 2,00 7,57 SB 2015 9 1,458 0,703 0,960 0,462 0,664 9 2,25 7,01 KIŞ 2016 11 0,816 0,347 1,061 0,194 0,340 13 2,60 6,29 İB 2016 8 1,373 0,679 0,748 0,437 0,661 9 2,25 7,19 YAZ 2016 9 1,280 0,584 0,806 0,357 0,583 7 2,33 7,82 SB 2016 8 1,011 0,496 0,707 0,292 0,486 14 4,67 7,47

6. istasyon 6. İB 2017 8 0,930 0,467 0,720 0,272 0,447 3 1,50 7,58 YAZ 2017 7 1,068 0,500 0,662 0,296 0,549 3 1,50 7,71 Ortalama 9 1,134 0,539 0,796 0,330 0,533 8 2,44 7,30

Çizelge 4.12 Abant Gölü’nde uygulanan indekslerin örnekleme dönemlerine ve istasyonlara göre değerleri (devamı)

Örnekleme Takson Shannon Simpson Margaleff McIntosh Düzenlilik BMWP ASPT FBI Dönemleri sayısı (H') (1-DS) (DMg) (DM) (E ) SB 2015 7 1,675 0,775 0,752 0,536 0,861 7 2,33 7,82 KIŞ 2016 7 1,472 0,716 0,721 0,474 0,757 7 2,33 7,91 İB 2016 6 1,349 0,697 0,621 0,457 0,753 4 2,00 8,00 YAZ 2016 6 1,677 0,799 0,625 0,562 0,936 10 2,50 7,60 SB 2016 6 1,195 0,562 0,598 0,343 0,667 10 2,50 7,63

7. istasyon 7. İB 2017 7 1,374 0,683 0,707 0,443 0,706 9 2,25 7,69 YAZ 2017 4 1,344 0,729 0,395 0,490 0,969 7 2,33 7,33 Ortalama 6 1,441 0,709 0,631 0,472 0,807 8 2,32 7,71

Abant Gölü’nden elde edilen bireylerin istasyonlardaki dağılımlarına göre istasyonlar arası benzerlikler Bray-Curtis Analiz yöntemine göre incelenmiş, elde edilen sonuçlar şekil 4.7 ve çizelge 4.13’de verilmiştir. Buna göre; Abant Gölü‘nde taksonların istasyonlardaki dağılım ve populasyon yoğunluklarına göre 3 grup belirlenmiştir. Birinci grupta % 84,66 oran ile en benzer istasyonlar olan 5. ve 6. istasyonlar yer alırken, daha sonra bu gruba 2. istasyon katılmaktadır. İkinci grupta ise 1., 3. ve 4. istasyonlar yer almaktadır. Bu iki grubun birleşerek tek bir küme oluşturduğu ve göldeki en farklı istasyon olan 7. istasyonun üçüncü grubu oluşturduğu gözlemlenmiştir. Birbirinden en farklı istasyonların ise %10,28 benzerlik oranı ile 6. ve 7. istasyonlar olduğu tespit edilmiştir.

Şekil 4.7 Taksonların dağılımlarına göre istasyonların Bray-Curtis benzerlik analiz diyagramı.

Çizelge 4.13 Taksonların dağılımlarına göre istasyonların Bray-Curtis benzerlik matrisleri

Benzerlik matrisleri IST 1 IST 2 IST 3 IST 4 IST 5 IST 6 IST 7

IST 1 * 57,464 69,122 68,515 45,356 42,566 20,083 IST 2 * * 52,554 48,012 68,988 76,632 19,482 IST 3 * * * 69,119 37,408 33,300 26,487 IST 4 * * * * 38,261 32,923 27,354 IST 5 * * * * * 84,657 12,643 IST 6 * * * * * * 10,280 IST 7 * * * * * * *

Abant Gölü’nde tespit edilen taksonların dağılımı üzerine çevresel değiskenlerin etkisinin ortaya konulması amacıyla XLSTAT İstatistiksel Yazılımı kullanılarak Kanonik Uyum Analizi (CCA) yapılmıştır. Kanonik Uyum Analizinde ilk iki eksene ait eigen değerleri sırasıyla 0,347 ve 0,299 olarak hesaplanmıştır. Analizde iki eksenin türlere ait varyansın % 55,76 (1. Eksen) ve % 16,81 (2. Eksen) olmak üzere toplam %72,57’sini açıklamaktadır. Elde edilen bulgular şekil 4.8’de verilmektedir. Kanonik Uyum Analizi’ne göre Abant Gölü’nde tespit edilen taksonların dağılımlarını etkileyen çevresel değişkenler gruplanarak ifade edildiğinde;

1. grup için çevresel parametreler; Sıcaklık, alkalinite, toplam azot ve pH’dır. Bu grupta Limnodrilus hoffmeisteri, Limnodrilus udekemianus, Chironomus plumosus ve Chironomus tentans türleri yer almaktadır. Bu türlerin dağılımlarını en çok sıcaklık ve toplam azot etkilemektedir.

2. grup için çevresel parametreler; Çözünmüş oksijen, amonyum azotu ve sülfattır. Bu grupta Potamothrix sp. ve Cladopelma laccophila türleri yer almaktadır. Bu türlerin dağılımını en yüksek amonyum azotu etkilemektedir, elektriksel iletkenlikten hiç etkilenmemektedir.

3. grup için çevresel parametre bulunmamaktadır. Bu grupta Potamothrix hammoniensis ve Tubifex tubifex türleri yer almaktadır. Bu türlerin ekolojik hoşgörüsü en yüksektir.

4. grup için çevresel parametre, elektriksel iletkenliktir. Bu grupta Procladius (Holotanypus) sp. ve Chaoborus flavicans türleri yer almaktadır. Procladius (Holotanypus) sp. türünün dağılımını elektriksel iletkenlik etkilemekte, Çözünmüş oksijen, amonyum azotu ve sülfat etkilememektedir.

Çizelge 4.14 CCA analizinde kullanılan bentik makroomurgasız türleri

Kısaltmalar Türler LHOF Limnodrilus hoffmeisteri Claparede, 1862 LUDE Limnodrilus udekemianus Claparede, 1862 PHAM Potamothrix hammoniensis (Michaelsen 1901) POSP Potamothrix sp. PSSP Psammoryctides sp. TTUB Tubifex tubifex (Müller, 1774) CPLU Chironomus plumosus (Linnaeus, 1758) CTEN Chironomus tentans Fabricius, 1805 CLAC Cladopelma laccophila (Kieffer, 1922) PRSP Procladius (Holotanypus) sp. CFLA Chaoborus flavicans (Meigen, 1830)

CCA Map / Symmetric (axes F1 and F2: 72,57 %) 2,5 İletkenlik 2 Sıcaklık

1,5 Alkalinite

0,5 Toplam azot CTEN LHOF CFLA CPLU PRSP LUDE

0 TTUB F2 (16,81 %) (16,81 F2 Sulfat PHAM -0,5 POSP CLAC -1

-1,5 Amonyum Cozunmus azotu oksijen -2 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 F1 (55,76 %)

Şekil 4.8 Çevresel değişkenler ile bentik makroomurgasız türleri arasındaki Kanonik Uyum Analizi

4.2.1 Mevsimsel dağılım

Abant Gölü’nden elde edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimsel dağılımları incelendiğinde m2’deki en fazla birey sayısı 11902 ile Sonbaharda; en düşük birey sayısı ise 8635 ile İlkbaharda tespit edilmiştir. Abant Gölü’nde istasyonlardan toplanan bentik makroomurgasız örneklerin mevsimlere göre m2’deki birey sayıları, % baskınlık ve % sıklık değerleri çizelge 4.15‘de verilmiştir.

Tespit edilen taksonların mevsimlere göre yüzde (%) dağılımları şekil 4.9’da verilmiştir. Buna göre Oligochaeta taksonunun tüm istasyonlarda olduğu gibi tüm mevsimlerde de en fazla dağılım gösterdiği görülmektedir.

90,00

80,00

70,00

60,00

50,00 % 40,00

30,00

20,00

10,00

0,00 SB KIŞ İB YAZ Mevsimler

Oligochaeta Chironomidae Chaoboridae Diğer

Şekil 4.9 Abant Gölü’nde tespit edilen taksonların mevsimlere göre yüzde (%) dağılımları (2015-2017)

Abant Gölü’nde bentik makroomurgasız takson sayıları mevsimsel olarak incelendiğinde; sonbahar mevsiminde 36, yaz mevsiminde 25, ilkbahar ve kış mevsimlerinde de 24 takson tespit edilmiştir.

Gölde tespit edilen bentik makroomurgasız taksonların % baskınlıkları mevsimsel olarak incelendiğinde:

Sonbahar mevsiminde %28,81 oranı ile Limnodrilus hoffmeisteri ve %25,07 oranı ile Cladopelma laccophila; Kış mevsiminde %33,42 oranı ile Limnodrilus hoffmeisteri ve %21,69 oranı ile Cladopelma laccophila; İlkbahar mevsiminde %40,35 oranı ile Limnodrilus hoffmeisteri ve %15,45 oranı ile Cladopelma laccophila; Yaz mevsiminde

91 ise %46,41 oranı ile Limnodrilus hoffmeisteri ve %11,37 oranı ile Limnodrilus udekemianus baskın türler olarak belirlenmiştir.

Abant Gölü bentik makroomurgasızların mevsimsel olarak sıklık değerleri incelendiğinde:

Sonbahar mevsiminde; Limnodrilus hoffmeisteri, Limnodrilus udekemianus sürekli bulunan taksonlardır. Cladopelma laccophila, Chironomus plumosus, Procladius (Holotanypus) sp. çoğunlukla bulunan taksonlardır. Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum, Chironomus tentans, Potamothrix sp., Tubifex tubifex, Tubificinae, Ephemeroptera, Gastropoda genellikle bulunan taksonlardır. Nais stolci, Potamothrix hammoniensis, Paratendipes albimanus, Krenopelopia binotata, Tanypus kraatzi, Cladotanytarsus mancus, Hydrachnidae, Bivalvia ve Nematoda seyrek bulunan taksonlardır. Chaetogaster langi, Potamothrix bedoti, Psammoryctides sp., Stylaria lacustris, Chironomus dorsalis, Cricotopus sylvestris, Cryptochironomus defectus, Hydrobaenus pilipes, Paratanytarsus lauterborni, Pentaneurella katterjokki, Polypedilum (Pentapedilum) exsectum, Tanypus punctipennis, Tanypus vilipennis ve Chaoborus flavicans nadir bulunan taksonlardır.

Kış mevsiminde; Limnodrilus hoffmeisteri, Chironomus plumosus, Cladopelma laccophila, Tubificinae çoğunlukla bulunan taksonlardır. Limnodrilus udekemianus, Tubifex tubifex , Chironomus tentans, Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum, Procladius (Holotanypus) sp., Gastropoda genellikle bulunan taksonlardır. Potamothrix hammoniensis, Cladotanytarsus mancus, Bivalvia seyrek bulunan taksonlardır. Nais communis, Stylaria lacustris, Chironomus anthracinus, Krenopelopia binotata, Paratanytarsus lauterborni, Paratendipes albimanus, Psectrocladius (Psectrocladius) limbatellus, Tanypus vilipennis, Chaoborus flavicans, Hydrachnidae, Megaloptera nadir bulunan taksonlardır.

İlkbahar mevsiminde; Cladopelma laccophila sürekli bulunan taksondur. Limnodrilus hoffmeisteri, Limnodrilus udekemianus, Potamothrix hammoniensis çoğunlukla bulunan taksonlardır. Tubifex tubifex, Chironomus plumosus, Polypedilum (Polypedilum)

92 nubeculosum, Procladius (Holotanypus) sp., Tubificinae genellikle bulunan taksonlardır. Chironomus tentans, Paratendipes albimanus, Chaoborus flavicans, Bivalvia, Gastropoda seyrek bulunan taksonlardır. Nais communis, Ophidonais serpentina, Chironomus anthracinus, Chironomus dorsalis, Krenopelopia binotata, Polypedilum (Pentapedilum) exsectum, Tanypus kraatzi, Hydrachnidae, Ephemeroptera, Gammaridae nadir bulunan taksonlardır.

Yaz mevsiminde; Limnodrilus hoffmeisteri sürekli bulunan taksondur. Limnodrilus udekemianus, Chironomus plumosus, Cladopelma laccophila, Procladius (Holotanypus) sp. çoğunlukla bulunan taksonlardır. Potamothrix hammoniensis, Potamothrix sp., Tubifex tubifex, Tubificinae, Chironomus dorsalis genellikle bulunan taksonlardır. Chironomus anthracinus, Chironomus tentans, Krenopelopia binotata, Paratendipes albimanus, Tanypus kraatzi, Tanypus punctipennis, Gastropoda seyrek bulunan taksonlardır. Nais communis, Cryptochironomus defectus, Paratanytarsus lauterborni, Stictochironomus devinctus, Chaoborus flavicans, Bivalvia, Ephemeroptera, Nematoda nadir bulunan taksonlardır.

Çizelge 4.15 Abant Gölü’nde tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimsel olarak bolluk (BS/m2), % baskınlık (D) ve % sıklık (F) değerleri (2015-2017)

SB KIŞ İB YAZ GENEL Taksonlar BS/m2 %D %F BS/m2 %D %F BS/m2 %D %F BS/m2 %D %F BS/m2 %D %F Oligochaeta Chaetogaster langi Bretscher, 1896 16 0,15 7,14 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 5 0,06 2,04 Limnodrilus hoffmeisteri Claparede, 1862 3549 28,81 85,71 3924 33,42 71,43 3384 40,35 71,43 4073 46,41 85,71 3706 30,32 79,59 Limnodrilus udekemianus Claparede, 1862 975 8,00 92,86 1156 9,84 57,14 673 7,35 64,29 1022 11,37 78,57 927 7,89 75,51 Nais communis Piguet, 1906 0 0,00 0,00 95 0,81 14,29 13 0,18 7,14 6 0,06 14,29 19 0,25 8,16 Nais stolci Hrabe, 1981 57 0,53 35,71 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 16 0,19 10,20 Ophidonais serpentina (O.F. Müller, 1773) 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 6 0,09 7,14 0 0,00 0,00 2 0,02 2,04 Potamothrix bedoti (Piguet, 1913) 19 0,15 7,14 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 5 0,04 2,04 Potamothrix hammoniensis (Michaelsen 1901) 156 1,41 35,71 83 0,70 28,57 1206 13,94 71,43 727 8,29 57,14 609 8,10 51,02 Potamothrix sp. 968 8,43 42,86 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 543 6,46 42,86 432 4,35 24,49

94 Psammoryctides sp. 200 1,55 7,14 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 57 0,53 2,04 Stylaria lacustris Linnaeus, 1767 32 0,27 14,29 18 0,21 6,12 48 0,44 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 Tubifex tubifex (Müller, 1774) 432 3,34 42,86 838 7,14 57,14 327 3,29 57,14 244 2,40 42,86 407 4,98 48,98 Tubificinae 863 6,68 42,86 1683 14,33 71,43 648 6,51 57,14 492 4,82 42,86 812 9,82 51,02 Chironomidae Chironomus plumosus (Linnaeus, 1758) 394 3,44 64,29 483 4,11 71,43 181 2,00 50,00 571 6,34 78,57 396 4,24 65,31 Chironomus anthracinus Zetterstedt, 1860 0 0,00 0,00 6 0,05 14,29 3 0,04 7,14 51 0,67 21,43 16 0,16 10,20 Chironomus dorsalis Meigen, 1818 13 0,10 7,14 0 0,00 0,00 22 0,31 14,29 165 2,17 50,00 57 0,58 20,41 Chironomus tentans Fabricius, 1805 111 1,00 50,00 235 2,00 42,86 35 0,37 28,57 124 1,30 35,71 111 1,24 38,78 Cladopelma laccophila (Kieffer, 1922) 2810 25,07 78,57 2546 21,69 71,43 1337 15,45 92,86 356 4,08 78,57 1650 13,58 81,63 Cladotanytarsus mancus (Walker, 1856) 16 0,14 28,57 63 0,54 28,57 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 14 0,17 12,24 Cricotopus sylvestris (Fabricius, 1794) 22 0,20 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 6 0,08 4,08 Cryptochironomus defectus (Kieffer, 1913) 6 0,05 7,14 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 3 0,04 7,14 3 0,03 4,08 Hydrobaenus pilipes (Malloch, 1915) 3 0,03 7,14 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 1 0,01 2,04 Krenopelopia binotata (Wiedemann, 1817) 29 0,24 28,57 13 0,11 14,29 10 0,13 7,14 16 0,16 21,43 17 0,18 18,37 Paratanytarsus lauterborni (Kieffer, 1909) 13 0,12 14,29 13 0,11 14,29 0 0,00 0,00 10 0,09 14,29 8 0,07 10,20 Paratendipes albimanus (Meigen, 1919) 137 1,22 21,43 6 0,05 14,29 60 0,85 28,57 41 0,49 28,57 69 0,56 24,49 Pentaneurella katterjokki Fittkau, 1983 3 0,03 7,14 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 1 0,01 2,04 Polypedilum (Pentapedilum) exsectum (Kieffer, 13 0,12 14,29 0 0,00 0,00 3 0,04 7,14 0 0,00 0,00 5 0,05 6,12 1916)

Çizelge 4.15 Abant Gölü’nde tespit edilen bentik makroomurgasız örneklerin mevsimsel olarak bolluk (BS/m2), % baskınlık (D) ve % sıklık (F) değerleri (2015-2017) (devamı)

Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum 102 0,87 57,14 140 1,19 42,86 63 0,74 57,14 0 0,00 0,00 67 0,54 38,78 (Meigen, 1804) Procladius (Holotanypus) sp. 273 2,22 64,29 63 0,54 42,86 152 1,96 50,00 143 1,56 64,29 171 1,67 57,14 Psectrocladius (Psectrocladius) limbatellus 0 0,00 0,00 13 0,11 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 2 0,02 2,04 (Holmgren, 1869) Stictochironomus devinctus (Say, 1829) 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 16 0,21 7,14 5 0,06 2,04 Tanypus kraatzi (Kieffer,1912) 19 0,16 28,57 0 0,00 0,00 19 0,20 14,29 73 0,72 21,43 32 0,38 18,37 Tanypus punctipennis (Meigen, 1818) 3 0,03 7,14 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 10 0,09 21,43 4 0,04 8,16 Tanypus vilipennis (Kieffer, 1918) 16 0,15 14,29 13 0,11 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 6 0,06 6,12 Chaoboridae Chaoborus flavicans (Meigen, 1830) 267 2,17 14,29 254 2,16 14,29 302 3,84 28,57 10 0,09 7,14 201 5,58 16,33 Diğer Hydrachnidae 22 0,20 35,71 13 0,11 14,29 3 0,04 7,14 0 0,00 0,00 9 0,08 14,29

95 Bivalvia 67 0,55 21,43 32 0,27 28,57 70 0,91 21,43 86 1,00 14,29 68 1,79 20,41

Ephemeroptera 44 0,35 42,86 0 0,00 0,00 3 0,04 7,14 6 0,06 14,29 15 0,15 18,37 Gammaridae 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 16 0,16 7,14 0 0,00 0,00 5 0,04 2,04 Gastropoda 143 1,24 42,86 32 0,27 42,86 98 1,17 28,57 102 1,08 28,57 102 1,69 34,69 Megaloptera 13 0,11 14,29 6 0,05 14,29 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 5 0,04 6,12 Nematoda 83 0,75 21,43 0 0,00 0,00 0 0,00 0,00 3 0,03 7,14 24 0,16 8,16 Toplam 11902 100,00 ˗ 11740 100,00 ˗ 8635 100,00 ˗ 8892 100,00 ˗ 10085 100,00 ˗

4.2.2 Abant Gölü’nde tespit edilen taksonlar ve özellikleri

Altsınıf: Oligochaeta

Familya: Naididae Ehrenberg, 1828

- Chaetogaster langi Bretscher, 1896

Tanımlayıcı özellikler: Prostomium belirgin olarak ayırt edilemez. II. segmentdeki ventral seta 6 tanedir. Diğer segmentlerde ise her demette 3-4 seta bulunur. Setalardaki alt dişler üst dişlere göre daha uzundur. Ekolojik özellikler: Durgun ve akarsularda yayılış göstermektedir. Türkiye’deki dağılımı: Sakarya Nehri.

- Nais communis Piguet, 1906

Tanımlayıcı özellikler: Birçoğunda göz vardır. Dorsal demetlerde bulunan kıl ve iğne setalar 1-2 tanedir. İğne setaların dişleri birbirinden ayrıktır ve 40X büyütmede belirgin bir şekilde görünür. Penial setalar her demette 2-3 tanedir. Mide kademeli olarak genişler. Ekolojik özellikler: Tatlısularda yaygın olarak bulunmakla birlikte acı sularda da yaşadıkları bilinmektedir (Brinkhurst ve Jamieson 1971, Timm 1999). Yüzme yetenekleri yoktur (Sperber 1948). Türkiye’deki dağılımı: Sakarya Nehri, Aksu Çayı (Antalya), Göller Bölgesi, Kovada Gölü (Isparta), Eğirdir Gölü (Isparta), Tunca Nehri, Musaözü Baraj Gölü (Eskişehir), Manyas Gölü (Balıkesir), Balıkdamı Sulak Alanı (Eskişehir), Yuvarlakçay (Köyceğiz-Muğla), Uluabat Gölü (Bursa), Çubuk Gölü (Batı Karadeniz), Karamenderes Akarsuyu (Çanakkale), Porsuk Çayı (Sakarya Nehri), Gala Gölü (Edirne), Delice Nehri (Kızılırmak), Sapanca Gölü (Sakarya), Trakya Bölgesi, Dicle Nehri.

- Nais stolci Hrabe, 1981

Tanımlayıcı özellikler: Dorsal seta demetleri VI. segmentten başlar. Dorsal demetlerde 1 kıl ve 1 iğne seta bulunur, iğne seta uzun dişlidir. II-V. segmentteki ventral setalardaki dişler birbirlerine paralel olarak bulunur ve üst diş alt dişten 2 katı kadar uzundur. VI. segmenten itibaren her demette 2-3 seta bulunmakla birlikte üst diş alt dişten 4 katı kadar uzundur. X. segmentte her demette 4-5 seta bulunurken, üst diş alt dişten tekrar 2 katı kadar uzundur. Mide kademeli olarak genişler. Ekolojik özellikler: Taşlı, kumlu, sert substratlı alanlarda tatlısularda bulunmaktadır. Türkiye’deki dağılımı: Dicle Nehri (Güneydoğu Anadolu).

- Ophidonais serpentina (O.F. Müller, 1773)

Tanımlayıcı özellikler: Dorsal seta demetleri VI. segmentten başlar ve tek, sağlam, düz iğne setalıdır ve bu iğne setalar iki eşit parçalı ya da basit küt uçludur. II. segmentteki ventral setalar daha uzun ve incedir, posterior segmentlere doğru setalar kısalır ve kalınlaşır ve sayıları azalır. Ventral demetlerde 2-6 seta bulunur (Kathman ve Brinkhurst 1998). Ekolojik özellikler: Göllerde ve nehirlerde, çamurlu substratlarda vejetasyonla birlikte bulunur. Türkiye’deki dağılımı: Gölcük Gölü (Bolu), Dicle Havzası ve batı Ceyhan Kanalı, Sazlıgöl (İzmir), Işıklı Gölü (Çivril-Denizli), Sakarya Nehri, Göller Bölgesi, Kovada Gölü (Isparta), Eğirdir Gölü (Isparta), Manyas Gölü (Balıkesir), Musaözü Baraj Gölü (Eskişehir), Yuvarlakçay (Köyceğiz-Muğla), Yeniçağa ve Karamurat Gölleri (Batı Karadeniz), Uludağ buzul gölleri ve akarsuları (Bursa), Çorlu Deresi (Tekirdağ), Porsuk Çayı (Sakarya Nehri), Delice Nehri (Kızılırmak), Sazlıdere (Edirne), Doğu Karadeniz, Trakya Bölgesi, Dicle Nehri.

- Stylaria lacustris Linnaeus, 1767

Tanımlayıcı özellikler: Vücutları dorso-ventral olarak yassıdır. Prostomiumun uç kısmı proboscis (hortum) şeklinde uzanır ve dokunma ile görevlidir. Dorsal seta demetleri VI. segmentten başlar. Ventral demetlerde 4-7 seta bulunur ve hepsi benzerdir. Ventral setanın üst dişi alt dişe göre uzun ve kıvrıktır. Karın genişlemesi anidir ve VII. veya VIII. segmentten başlar. Ekolojik özellikler: Göllerde yaygın olmakla birlikte tatlısu ve acısularda, nehirlerde ve gölcüklerde bulunurlar. Yüzme yetenekleri vardır. Substrattan topladıkları alg ve detriuslarla beslenirler. Türkiye’deki dağılımı: Sakarya Nehri, Işıklı Gölü (Denizli), Yuvarlakçay (Köyceğiz-Muğla), Fırat Nehri, Gediz Deltası (İzmir), Gölcük Gölü (İzmir) Göller Bölgesi, Aksu Çayı (Antalya), Dicle Nehri Havzası (Diyarbakır), Eğridir Gölü (Isparta), Gediz Nehri, Güzelhisar Çayı (İzmir), Kovada Gölü (Isparta), Manyas Gölü (Balıkesir), Musaözü Baraj Gölü (Eskişehir), Sazlıdere (Edirne).

Alt familya: Tubificinae Vejdovský, 1884

- Limnodrilus hoffmeisteri Claparede, 1862

Tanımlayıcı özellikler: Anterior segment demetlerinin her birinde 3-7 seta bulunur, posterior segmentlere doğru seta sayıları azalır. Çatal uçlu setalarda üst diş alt dişe göre çok az kısadır. Penis kılıfı belirgindir ve uç kısmı hafif kıvrıktır (Kathman ve Brinkhurst 1998). Ekolojik özellikler: Çok çeşitli habitatlarda bulunabilmektedir. Özellikle kirli sularda yoğun olarak bulunmaktadır (Kathman ve Brinkhurst 1998). Ötrofik şartların indikatörüdür (Yıldız 2003). Türkiye’deki dağılımı: Asi Nehri, Ankara Çayı, Sazlıgöl (İzmir), Işıklı Gölü (Denizli), Gediz Deltası (İzmir), Yayla Gölü (Denizli), Aksu Çayı (Antalya), Gölcük Gölü (İzmir), Göller Bölgesi, Bozalan Gölü (Menemen-İzmir), Küçük Menderes Nehri, Eğrigöl (Orta Toroslar), Tunca Nehri, Topçam Baraj Gölü (Aydın), Eğirdir Gölü (Isparta), Kovada Gölü (Isparta), Musaözü Baraj Gölü

(Eskişehir), Uluabat Gölü (Bursa), Balık ve Gıcı Gölleri, Tatlıgöl, Uzungöl (Trabzon), Manyas Gölü (Balıkesir), Balıkdamı Sulak Alanı (Eskişehir), Yuvarlakçay (Köyceğiz-Muğla), Kovada Gölü (Isparta), Çorlu Deresi (Tekirdağ), Sarıçay ve Atikhisar Barajı (Çanakkale), Batı Karadeniz, Kemer Baraj Gölü (Aydın), Mamasin Baraj Gölü (Aksaray), İkizgöl (İzmir), Karamenderes Akarsuyu (Çanakkale), Tahtalı Baraj Gölü (İzmir), Porsuk Çayı (Sakarya Nehri), Gala Gölü (Edirne), Küçük Menderes Deltası (İzmir), Delice Nehri (Kızılırmak), Sapanca Gölü (Sakarya), Sazlıdere (Edirne), Süleymanlı Gölü (Denizli), Doğu Karadeniz, Trakya Bölgesi, Denizli, Dicle Nehri.

- Limnodrilus udekemianus Claparede, 1862

Tanımlayıcı özellikler: Anterior segment demetlerinin her birinde 3-8 seta bulunur, posterior segmentlere doğru seta sayıları azalır, 1-2 setaya düşer. Üst diş alt dişe göre daha uzun ve kalındır. Penis kılıflarının uzunluğu genişliğinin 4 katı kadar olabilir. Penis kılıfının uç kısmı tabak şeklindedir (Kathman ve Brinkhurst 1998). Ekolojik özellikler: Çok çeşitli habitatlarda bulunabilmektedir. Organik kirliliğe karşı toleranslıdır. Türkiye’deki dağılımı: Ankara Çayı, Işıklı Gölü (Denizli), Gediz Deltası, Yayla Gölü (Denizli), Aksu Çayı (Antalya), Göller Bölgesi, Eğrigöl (Orta Toroslar), Kovada Gölü (Isparta), Eğirdir Gölü (Isparta), Küçük Menderes Nehri (İzmir), Tunca Nehri, Topçam Baraj Gölü (Aydın), Sarıkum Gölü (Sinop), Musaözü Baraj Gölü (Eskişehir), Susam ve İlvat Gölleri (Toros dağları), Yuvarlakçay (Köyceğiz-Muğla), Manyas Gölü (Balıkesir), Çorlu Deresi (Tekirdağ), Küçük Akgöl, Abant, Melen ve Acarlar Gölleri (Batı Karadeniz), Kovada Gölü (Isparta), Kemer Baraj Gölü (Aydın), Mamasin Baraj Gölü (Aksaray), İkizgöl (İzmir), Karamenderes Akarsuyu (Çanakkale), Küçük Menderes Deltası (İzmir), Porsuk Çayı (Sakarya Nehri), Tahtalı Baraj Gölü (İzmir), Delice Nehri (Kızılırmak), Sazlıdere (Edirne), Trakya Bölgesi, Denizli.

- Potamothrix bedoti (Piguet, 1913)

Tanımlayıcı özellikler: Anterior dorsal demetlerin her birinde 3-4 kıl seta ve 3- 4 pektin seta bulunur. Üst diş alt dişe göre hafif uzundur, posterior segmentlere doğru bu uzunluk artar. Ventral demetlerin her birinde 3-4 seta bulunur. Buradaki üst diş alt dişten hafif uzun ve incedir. Prostat bezleri yoktur (Yıldız 2003). Ekolojik özellikler: Tatlısularda yaşamaktadır. Ergin bireyler genellikle kaynaklarda bulunmaktadır (Yıldız 2003). Türkiye’deki dağılımı: Eğrigöl (Toros Dağları), Yuvarlak Çay (Köyceğiz- Muğla), Göller Bölgesi.

- Potamothrix hammoniensis (Michaelsen 1901)

Tanımlayıcı özellikler: Anterior segmentlerin dorsal demetlerinde 1-4 kıl seta ve 2-4 pektinet seta, posterior segmentlerin dorsal demetlerinde ise 1-2 kıl seta ve bifid setalar bulunur. Anterior segmentlerde ventral setalar 3-5 adet bifid setadır. Posterior segmentlere doğru azalır, 2-4 bifid setaya düşer. Üst diş alt dişten daha uzun ve incedir. Spermatekal seta genellikle X. segmentte, nadiren IX. segmentte bulunur. Spermatekal seta geniş ve distal uç oluk şeklindedir. Prostat bezi küçüktür (Kathman ve Brinkhurst 1998). Ekolojik özellikler: Tatlısularda yaygın olmakla birlikte acı sularda da bulunmaktadır. Ötrofik şartların indikatörüdür (Timm 1999, Yıldız 2003). Türkiye’deki dağılımı: Seyhan Baraj Gölü (Adana), Sazlıgöl (İzmir), Işıklı Gölü (Çivril-Denizli), Gediz Deltası, Aksu Çayı (Antalya), Göller Bölgesi, Eğrigöl (Orta Toroslar), Tunca Nehri, Kovada Gölü (Isparta), Küçük Menderes Nehri (İzmir), Sarıkum Gölü (Sinop), Manyas Gölü (Balıkesir), Topçam Baraj Gölü (Aydın), Musaözü Baraj Gölü (Eskişehir), Kızılot, Duruca, Karagöl ve İlvat Gölleri (Toros dağları), Yuvarlakçay (Köyceğiz-Muğla), Balıkdamı Sulak Alanı (Eskişehir), Balık ve Çernek Gölleri, Tatlıgöl, Uzungöl (Trabzon), Uluabat Gölü (Bursa), Kemer Baraj Gölü (Aydın), Kovada Gölü (Isparta), Eğirdir Gölü (Isparta), Çorlu Deresi (Tekirdağ), Karamenderes Akarsuyu (Çanakkale), Batı Karadeniz, Uludağ buzul gölleri ve akarsuları, Sarıçay ve Atikhisar Barajı (Çanakkale), Küçük Menderes Deltası (İzmir), Porsuk Çayı

100

(Sakarya Nehri), Gala Gölü (Edirne), Delice Nehri (Kızılırmak), Sazlıdere (Edirne), Sapanca Gölü (Sakarya), Trakya Bölgesi, Hatay- Gölbaşı, Aşağı Fırat, Ceyhan Nehri, Denizli.

- Tubifex tubifex (Müller, 1774)

Tanımlayıcı özellikler: Anterior dorsal seta demetlerinde 3-5 pektinat seta ve 1-6 kıl seta bulunur. Anterior ventral demetlerde setalar 3-6 adet ya da daha fazladır, posterior ventral demetlerde setalar 2 adete kadar azalır. Üst diş alt dişten daha incedir, dişlerin uzunlukları hemen hemen aynıdır. Vas deferens ince ve kalın olmak üzere iki bölümden oluşur. Atria virgül şeklindedir (Kathman ve Brinkhurst 1998). Ekolojik özellikler: Çok çeşitli tatlısu ortamlarında bulunabilmektedir. Organik kirliliğe karşı oldukça toleranslıdır. Taban çamurunu kazabilmektedir (Brinkhurst ve Jamieson 1971, Timm 1999). Türkiye’deki dağılımı: Ankara Çayı, Sazlıgöl (İzmir), Gediz Deltası, Aksu Çayı (Antalya), Göller Bölgesi, Gölcük Gölü (İzmir), Eğrigöl (Orta Toroslar), Kovada Gölü (Isparta), Tunca Nehri, Bozalan Gölü (Menemen-İzmir), Topçam Baraj Gölü (Aydın), Musaözü Baraj Gölü (Eskişehir), Eğirdir Gölü (Isparta), Sarıkum Gölü (Sinop), Küçük Menderes Nehri, Manyas Gölü (Balıkesir), Balıkdamı Sulak Alanı (Eskişehir), Yuvarlakçay (Köyceğiz-Muğla), Uluabat Gölü (Bursa), Kemer Baraj Gölü (Aydın), Sarıçay ve Atikhisar Barajı (Çanakkale), İkizgöl (İzmir), Karamenderes Akarsuyu (Çanakkale), Işıklı Gölü (Çivril-Denizli), Karın, Kızılot, Susam ve İlvat Gölleri (Toros Dağları), Kovada Gölü (Isparta), Tatlıgöl, Uzungöl, Balık, Çernek ve Gıcı Gölleri (Trabzon), Çorlu Deresi (Tekirdağ), Batı Karadeniz, Uludağ buzul gölleri ve akarsuları, Mamasin Baraj Gölü (Aksaray), Küçük Menderes Deltası (İzmir), Porsuk Çayı (Sakarya Nehri), Ağlasun ve Isparta Dereleri, Gala Gölü (Edirne), Delice Nehri (Kızılırmak), Sapanca Gölü (Sakarya), Sazlıdere (Edirne), Süleymanlı Gölü (Buldan-Denizli), Doğu Karadeniz, Trakya Bölgesi, Denizli Dicle Nehri. - Psammoryctides sp.

101

Tanımlayıcı özellikler: Dorsal ve ventral demetlerde posterior kroket setalar çok kalındır. Alt diş geniş ve eğiktir. Olgun bireylerin XI. segmentlerinde ventral seta yoktur. Spermatekal setalar ince, düz ve baston şekline sahiptir, distal kısımda iz bulunmaz. Ekolojik özellikler: Tatlısularda dağılım göstermektedir. Türkiye’deki dağılımı: Sazlıgöl (İzmir), Sakarya Nehri, Gediz Deltası, Aksu Çayı (Antalya), Göller Bölgesi, Tunca Nehri, Uluabat Gölü (Bursa), Kovada Gölü (Isparta), Eğirdir Gölü, Gala Gölü (Edirne), Trakya Bölgesi.

Familya: Chironomidae

- Chironomus plumosus (Linnaeus, 1758)

Tanımlayıcı özellikler: Mentumda 6 çift yan diş ile 3 median diş bulunur. VII. abdomen segmentinin posterior ucunda bir çift lateral solungaç vardır. Epifarinks tarağı 16 dişlidir (Özkan 1991). Ekolojik özellikler: Akarsu ve göl gibi tatlısu sistemlerinde bitkiler arasında ve çamur içerisinde bulunmaktadır (Özkan 1991). Türkiye’deki dağılımı: Çubuk Barajı, Eymir Gölü (Ankara), Hazar Gölü (Elazığ), Gölcük Gölü (İzmir), Karagöl (Kuşadası-Aydın), Fırat, Van, Ceyhan Havzaları, Gökçeada (Çanakkale), Marmara Bölgesi, Ege Bölgesi, Sakarya Sistemi Akarsuları, Seyhan Baraj Gölü (adana), Gala Gölü (Edirne), Aras Nehri, Susurluk Nehri, Kızılırmak Nehri, Hotamış Gölü (Karaman), Eskişehir ve çevresi durgun suları, Akşehir Gölü (Konya-Afyon), Işıklı Gölü (Denizli), Birgi Göletleri (Urla, İzmir), Yayla Gölü (Denizli), Eğrigöl (Orta Toroslar), Batı Karadeniz bölgesindeki bazı göller, Küçük Menderes Nehri, Büyük Çay (Pelte-Elazığ), Meriç Nehri, Kovada gölü ve kanalı (Isparta), Köyceğiz Gölü (Muğla), Gediz Nehri ve Deltası, Mamasin Baraj Gölü (Aksaray), Buldan Baraj Gölü (Denizli), Işıklı Gölü (Denizli), Toroslar üzerindeki bazı dağ gölleri, Sazlıgöl (İzmir), Yuvarlakçay (Köyceğiz-Muğla), İkizgöl (İzmir) Sazlıdere (Edirne), Tunca Nehri, Akgöl ve Gebekirse Gölleri (Selçuk-İzmir), Uludağ buzul gölleri ve akarsuları (Bursa), Çanakkale, Tekirdağ, İstanbul,

102

Kırklareli, Çernek Gölü, Uzungöl, Tatlıgöl (Bafra-Samsun), Küçükçekmece Gölü (İstanbul), Dalyan Gölü, Taşaltı (Enez-Edirne), Paradeniz (Silifke- Mersin), TMI 12 Göleti (Elazığ), Küçük Menderes Deltası, Tahtalı Baraj Gölü (İzmir), Ergene Nehri Havzası (Trakya), Marmara Adası (Balıkesir), Delice Nehri (Kızılırmak), Kesikköprü Baraj Gölü (Ankara), Süleymanlı Gölü (Buldan-Denizli), Karin Gölü (Toros Dağ Gölleri).

- Chironomus anthracinus Zetterstedt, 1860

Tanımlayıcı özellikler: VII. Abdomen segmentinde lateral solungaç yoktur. VIII. abdomen segmentinde iki çift ventral solungaç bulunur. Epifarinks tarağı 12 dişlidir. Larvalar kırmızı renklidir (Özkan 1991). Ekolojik özellikler: Genellikle akarsularda nadiren göllerde, bitkiler arasında ve çamur içerisinde bulunmaktadır. Türkiye’deki dağılımı: Gölcük Gölü (Bozdağ-İzmir), Fırat, Dicle, Aras Havzaları, Marmara Bölgesi, Ege Bölgesi, Sakarya Sistemi Akarsuları, Gökçeada (Çanakkale), Burdur Gölü (Burdur-Isparta), Beyşehir Gölü (Beyşehir-Isparta), Büyük Menderes, Ege Suları, Karadeniz, Orta Akdeniz, Kızılırmak ve Yeşilırmak Nehirleri, Kırklareli, Çanakkale, İstanbul, Tekirdağ, Tunca Nehri, Meriç Nehri, Yuvarlakçay (Köyceğiz-Muğla), Büyük Çay (Pelte- Elazığ), Eskişehir ve çevresi durgun suları, Cip Baraj Gölü (Elazığ), Gediz Nehri ve Deltası, (Sazlıgöl (İzmir), Sarıkum Gölü (Sinop), Gümüldür Deresi (İzmir), Kovada Gölü (Isparta), Küçük Menderes Nehri, Trakya Bölgesi, Marmara Adası (Balıkesir), Bozcaada (Çanakkale), Sazlıdere (Edirne), Mamasin Baraj Gölü (Aksaray), Balık Gölü (Bafra-Samsun), Gelemiş Gölü (Kaş-Antalya), Ergene Nehri Havzası (Trakya), Gala Gölü (Edirne), TMI 12 Göleti (Elazığ), Kesikköprü Baraj Gölü (Ankara), Karin ve Susam Gölleri (Toros Dağ Gölleri).

- Chironomus dorsalis Meigen, 1818

103

Tanımlayıcı özellikler: Anten 5 segmentlidir. Mentumda 3 median diş ve 6 çift lateral diş bulunur. XI. segmentinde iki çift ventral tübül ve X. segmentinde 1 çift tübül vardır. Larvalar kırmızı renklidir (Anonymous 1999). Ekolojik özellikler: Durgun ya da akarsuların, genellikle çamurlu ve kısmen bitki bulunan kısımlarında dağılım göstermektedir. Kirlilik indikatörüdür (Şahin 1991). Türkiye’deki dağılımı: Ergene Nehri, Trakya bölgesi, Fırat ve Dicle Havzaları, Edirne, Kapıdağ Yarımadası (Balıkesir), Burdur Gölü, Kızılırmak, Yeşilırmak ve Orta Karadeniz suları, Gediz Nehri ve Deltası, Eskişehir ve çevresi durgun suları, Sazlıgöl (İzmir), Yuvarlakçay (Köyceğiz-Muğla), Çanakkale, Büyükçekmece Gölü (İstanbul), Gökçeada (Çanakkale), Kırklareli.

- Chironomus tentans Fabricius, 1805

Tanımlayıcı özellikler: VII. Abdomen segmentinde posterior ucunda parmak şeklinde bir çift lateral solungaç bulunur. VIII. abdomen segmentinde iki çift ventral solungaç vardır. Epifarinks tarağı 13 dişlidir. Paralabial plak geniş yelpaze şeklinde olup 7 çift lateral diş ile geniş bir median diş vardır. Larvalar kırmızı renklidir (Şahin, 1991, Özkan, 1991). Ekolojik özellikler: Akarsuların yavaş akan kısımlarında ve çamurlu, milli ve bitki bakımından zengin durgun sularda dağılım göstermektedirler. Türkiye’deki dağılımı: Marmara Bölgesi, Ege Bölgesi, Sakarya Sistemi Akarsuları, Gölcük Gölü (Bozdağ-İzmir), Eskişehir ve çevresi durgun suları, Sazlıgöl (İzmir), Gediz Nehri ve Deltası, Işıklı Gölü (Çivril-Denizli), Akgöl ve Gebekirse Gölleri (Selçuk-İzmir), Işıklı Gölü (Denizli), Küçük Menderes Nehri, Toroslar üzerindeki bazı dağ gölleri, Sazlıgöl (İzmir), Batı Karadeniz Bölgesi’ndeki bazı göller, Cip Baraj Gölü (Elazığ), Ceyhan, Büyük Menderes, Gediz, Sakarya, Susurluk ve Kızılırmak, Orta ve Doğu Akdeniz Suları, Doğu Karadeniz, Uluabat Gölü (Bursa), Tunca Nehri, Kızılot, Duruca ve Karin Gölleri (Toros dağ gölleri), İkizgöl (İzmir), Eğrigöl (Orta Toroslar), Gala Gölü (Edirne), Meriç Nehri, Uludağ buzul gölleri ve akarsuları, Büyük Çay (Pelte- Elazığ), Tahtalı Baraj Gölü (İzmir), Yuvarlakçay (Köyceğiz-Muğla), Marmara

104

Adası (Balıkesir), Enne Çayı (Porsuk Irmağı), Kırklareli, Çanakkale, İstanbul, Tekirdağ, Akyatan (Karataş-Adana), Akgöl (Silifke-Mersin), Balık, Gıcı, Tatlıgöl, Uzungöl ve Çernek Gölleri (Bafra-Samsun), Dalyan Gölü (Enez- Edirne), Gebekirse Gölü (Selçukİzmir), Küçükçekmece Gölü (İstanbul), Peso ve Taşaltı Gölü (Enez-Edirne), Uzun Göl (Altınova-Balıkesir), Kovada Gölü (Isparta), Sazlıdere (Edirne), Musaözü Baraj Gölü (Eskişehir), Gökçeada (Çanakkale), Uluabat Gölü (Bursa), Trakya Bölgesi, Gala Gölü (Edirne), TMI 12 Göleti (Elazığ) (Arslan ve Saler, 2010), Küçük Menderes Deltası, Kesikköprü Baraj Gölü (Ankara), Süleymanlı Gölü (Buldan-Denizli), Ergene Nehri Havzası (Trakya), Delice Nehri (Kızılırmak).

- Cladopelma laccophila (Kieffer, 1922)

Tanımlayıcı özellikler: Antenler doğrudan baş kapsülünden ya da yükseklikleri genişliklerinden az olan kısa anten kaidelerinden çıkar. Submental plaklar geniş ve yelpaze şeklindedir. Labrumda iki tane 2-3 eklemli olan uzun palp vardır. Mentumda diş sayısı çifttir ve yan dişler iki ayrı grup şeklindedir (Arslan vd. 2008). Ekolojik özellikler: Genellikle durgun sularda çamur içinde bulunmaktadır. Türkiye’deki dağılımı: Fırat havzası, Sapanca Gölü (Sakarya), Büyük Menderes Nehri, Meriç Nehri, Marmara suları, Beyşehir Gölü (Beyşehir- Isparta), Eskişehir ve çevresi durgun suları, Gediz Deltası, Göller bölgesi, Trakya Bölgesi.

- Cryptochironomus defectus (Kieffer, 1913)

Tanımlayıcı özellikler: Mentumda 5 çift diş vardır, median diş sarı, lateraldekiler ise koyu kahverengidir. Paralabial plakların genişliği uzunluğunun 3 katı kadardır (Özkan 1991). Submentum plaklar iyi gelişmiş ve yelpaze şeklindedir. Labrumda 3 eklemli uzun palp bulunur. Maksil palpi I. anten ekleminin yarısından daha uzundur. Premandibuller en az 3 kollu, anten 5 eklemlidir (Şahin 1991).

105

Ekolojik özellikler: Göl ve akarsularda bitkiler arasında, çamurda ve taşlı habitatlarda bulunmaktadır (Özkan 1991, Taşdemir 2003). Türkiye’deki dağılımı: Marmara, Ege bölgeleri ve Sakarya Sistemi Akarsuları, Hazar Gölü (Elazığ), Apolyont Gölü (Bursa), Manyas Gölü (Balıkesir), Fırat, Ceyhan, Dicle, Van, Asi, Aras, Çoruh Havzaları, Susurluk, Büyük Menderes Nehir Sistemi, Seyhan Baraj Gölü (Adana), Gala Gölü (Edirne), Uluabat Gölü (Bursa), Sapanca Gölü (Sakarya), Beyşehir ve Hotamış Gölü (Konya), Eskişehir ve çevresi durgun suları, Tunca Nehri, Yuvarlakçay (Köyceğiz-Muğla), Cip Baraj Gölü (Elazığ), Kovada Gölü ve Kanalı (Isparta), Gediz Nehri ve Deltası, Toroslar üzerindeki bazı dağ gölleri, Edirne çevresi içsuları, Göller Bölgesi içsuları, Gökçeada (Çanakkale), Kırklareli, Çanakkale, İstanbul, Tekirdağ, Musaözü Baraj Gölü (Eskişehir), Sazlıdere (Edirne), Meriç Nehri, Ergene Nehri Havzası (Trakya), Trakya Bölgesi, Tatlıgöl (Bafra- Samsun), Kesikköprü Baraj Gölü (Ankara), Delice Nehri (Kızılırmak), Gala Gölü (Edirne), Süleymanlı Gölü (Buldan-Denizli), İlvat gölü (Toros dağ gölleri).

- Paratendipes albimanus (Meigen, 1919)

Tanımlayıcı özellikler: Mentumda 4 adet açık renkli median ve 6 çift koyu renkli lateral diş bulunur. I. lateral dişler median dişlerden daha uzundur. Anten 6 eklemlidir ve anten kaması 4. eklemin sonuna kadar uzanır. Larva kırmızı renklidir (Özkan 1991). Ekolojik özellikler: Akarsuların durgun kısımlarında ve kumlu zeminlerde bulunmaktadır. Türkiye’deki dağılımı: Fırat ve Dicle Havzaları, Marmara ve Ege Bölgeleri, Sakarya sistemi akarsuları, Kapıdağ Yarımadası (Balıkesir), Yuvarlakçay (Köyceğiz-Muğla), Sazlıdere (Edirne), Meriç Nehri.

- Polypedilum (Pentapedilum) exsectum (Kieffer, 1916)

106

Tanımlayıcı özellikler: VII. abdomen segmentinde ventral solungaç yoktur. Antenler doğrudan baş kapsülünden ya da yükseklikleri genişliklerinden az olan kısa anten kaidelerinden çıkar. Submental plaklar geniş ve yelpaze şeklindedir. Mentumda diş sayısı çift, mentum orta dişleri birinci lateral dişlerde küçüktür. Ekolojik özellikler: Göl ve akarsularda yaygın olarak bulunmaktadır, acı sulardan da kayıtları vardır (Illies 1978). Türkiye’deki dağılımı: Ege Suları, Susurluk Nehri, Kızılırmak, Yeşilırmak, Orta ve Doğu Karadeniz, Eskişehir ve çevresi durgun suları, Şana Deresi (Trabzon), Gediz Deltası, Işıklı Gölü (Denizli), Eğrigöl (Orta Toroslar), Göller bölgesi, Kemaliye (Erzincan), Küçük Menderes Nehri, Kovada Gölü (Isparta), Büyük Akgöl (Batı Karadeniz), Sazlıdere (Edirne), Kırklareli, Çanakkale, İstanbul, Tekirdağ, Gökçeada (Çanakkale), Ergene Nehri Havzası (Trakya), Meriç Nehri, Çanakkale, Musaözü Baraj Gölü (Eskişehir), Küçük Menderes Deltası, Uluabat Gölü (Bursa), Trakya Bölgesi, Kesikköprü Baraj Gölü (Ankara),Delice Nehri (Kızılırmak).

- Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum (Meigen, 1804)

Tanımlayıcı özellikler: Mentum ortasında birbirine eşit iki diş bulunur. I. lateral dişler diğerlerinden küçük, II. lateral dişler ise orta dişlerle eşit boyuttadır. Anten kaması anten ucuna kadar uzanmaz. 2. ve 3. anten eklemleri birbirine eşittir. Mentum dişleri koyu kahve renklidir (Şahin 1991, Epler 2001). Ekolojik özellikler: Ötrofik göllerin litoral bölgesinde ve bitkiler arasında bulunmaktadır (Brodin 1986, Özkan vd. 2010, Anonymous 2016). Türkiye’deki dağılımı: Küçük ve Büyük Menderes, Ege Suları, Susurluk, Marmara Suları, Batı ve Doğu Karadeniz suları, Yeşilırmak, Cip Baraj Gölü (Elazığ), Gediz Nehri ve Deltası, Yuvarlakçay (Köyceğiz-Muğla), Eğrigöl (Orta Toroslar), Kırklareli, Çanakkale, İstanbul, Tekirdağ, Göller Bölgesi içsuları, Uluabat Gölü (Isparta), Meriç Nehri, Gölcük Gölü (Batı Karadeniz), Sazlıdere (Edirne), Tahtalı Baraj Gölü (İzmir), Musaözü Baraj Gölü (Eskişehir), Mamasin Baraj Gölü (Aksaray), Karamenderes Akarsuyu

107

(Çanakkale), Ergene Nehri Havzası (Trakya), Trakya Bölgesi, Süleymanlı Gölü (Buldan-Denizli), TMI 12 Göleti (Elazığ), Delice Nehri (Kızılırmak).

- Stictochironomus devinctus (Say, 1829)

Tanımlayıcı özellikler: Mentumda 4 adet median diş vardır. Dıştaki median dişler lateral dişlerden daha yüksekte bulunmaz (Taşdemir 2003). Ekolojik özellikler: Göl ve nehirlerin kumlu sedimentlerinde bulunmaktadır. Türkiye’deki dağılımı: Büyük Menderes Dinar Suçıkan içi kaynakları (Afyon)

- Paratanytarsus lauterborni (Kieffer, 1909)

Tanımlayıcı özellikler: Antenler yükseklikleri genişliklerinden daha fazla olan anten kaidelerinden çıkar. Anten kaidesinde ya hiç çıkıntı yoktur, ya da tek bir çıkıntı vardır. Submental plakların iç köşeleri birbirine değecek kadar yakındır. Premandibuller 2 kollu, epifarinks tarağı bütün ve üzerinde en çok 3-5 diş bulunur (Arslan vd. 2008). Ekolojik özellikler: Göl ve akarsularda yumuşak sedimentler içinde bulunmaktadır. Türkiye’deki dağılımı: Fırat, Van, Aras, Çoruh, Kura Havzaları, Gökçeada (Çanakkale), Seyhan Baraj Gölü (Adana), Ceyhan, Küçük Menderes, Büyük Menderes, Gediz, Ege Suları, Sakarya, Susurluk, Marmara Suları, Batı Karadeniz, Kızılırmak, Yuvarlakçay (Köyceğiz-Muğla), Göller bölgesi, Trakya Bölgesi.

- Cladotanytarsus mancus (Walker, 1856)

Tanımlayıcı özellikler: Mentumda median diş geniştir ve üç parçadan oluşur. 5 çift lateral diş vardır. II. lateral dişler diğerlerine göre daha küçüktür. Mandibulun iç kısmında 1 apikal, 3 lateral diş, dış kısmında da 1 diş bulunur. Larvalar yeşilimsi krem renktedir (Özkan 1991).

108

Ekolojik özellikler: Dere ve göllerde tabanı kumlu alanlarda bulunmaktadır. Türkiye’deki dağılımı: Fırat, Ceyhan, Dicle, Aras, Çoruh Havzaları, Eğirdir Gölü(Isparta), Beyşehir Gölü (Beyşehir-Isparta), Marmara ve Ege Bölgeleri, Sakarya sistemi akarsuları.

- Cricotopus sylvestris (Fabricius, 1794)

Tanımlayıcı özellikler: Mentumdaki median diş kubbelidir ve I. lateral dişin ucunun ilerisine kadar uzanır. II. lateral diş çok küçüktür ve I. lateral dişin çok yakınında bulunur (Anonymous 2016). Ekolojik özellikler: Temiz ve durgun sularda çoğunlukla yosunlar arasında yayılış göstermektedir (Özkan 2006). Zorunlu fitofaj olarak yaşamaktadırlar (Akyıldız 2013) Türkiye’deki dağılımı: Kapıdağ Yarımadası (Balıkesir), Gala Gölü (Edirne), Ergene Nehri, Saklıgöl (Denizli), Çanakkale.

- Hydrobaenus pilipes (Malloch, 1915)

Tanımlayıcı özellikler: Mentumda 2 median diş ile 6 çift lateral diş bulunur. Ventromental tabaka iyi gelişmiştir. Boyuna kıvrılmış lakinial setalı Maksilla, genellikle neredeyse bir bütün silindir oluşturur. Anal tübüller posterior parapodlardan biraz daha kısadır (Anonymous 2010). Ekolojik özellikler: Genellikle göllerin litoral bölgesinde, göletlerde ve su birikintilerinde bulunmaktadır. Nadiren akarsu ve nehirlerde de dağılım göstermektedir (Anonymous 2010). Türkiye’deki dağılımı: Trakya Bölgesi

- Psectrocladius (Psectrocladius) limbatellus (Holmgren, 1869)

Tanımlayıcı özellikler: Mentum 12 adet diş vardır. Median diş I. lateral dişlerden 2,5 kat daha geniştir ve lateral dişler dışa doğru giderek küçülür (Taşdemir 2003).

109

Ekolojik özellikler: Çoğunlukla nehir sistemlerinde bulunmalarına rağmen durgun sularda da dağılım gösterirler (Taşdemir 2003). Türkiye’deki dağılımı: Yüksekova (Hakkari), Büyük Menderes, Susurluk, Meriç, Sakarya Nehirleri, Gediz Nehri ve deltası, Sazlıgöl (İzmir), Eğirdir Gölü (Isparta), Başhüyük Göleti (Sarayönü-Konya).

- Krenopelopia binotata (Wiedemann, 1817)

Tanımlayıcı özellikler: Abdomen segmentleri dardır, yan kısımlarında kıl saçaklar bulunmaz. Antenin son eklemi üçüncü eklemine eşittir. Lauterborn organı üçüncü anten eklemi kadar geniş ve glossa dişleri konkav bir sıra halindedir. Glossanın median dişi diğerlerinden belirgin olarak küçüktür. Maksil palpinin ring organı distale yakındır. Arka ayak kancalarının tümü sarı ve iç kenarları düzdür (Arslan vd. 2008). Ekolojik özellikler: Dağ akarsularında ve kaynak sularda yayılış göstermektedir (Illies 1978). Türkiye’deki dağılımı: Fırat, Dicle Nehirleri, Batı Akdeniz suları, Trakya Bölgesi.

- Pentaneurella katterjokki Fittkau, 1983

Tanımlayıcı özellikler: Kafa kapsülü narindir. Mandibul kademeli şekilde kıvrımlıdır. Apikal diş bazal genişliğin 3 katı, mandibul uzunluğunun üçte biri kadardır. İç diş orta derecede gelişmiştir. Palp bazal segmenti genişliğinin 4 katı kadardır. Vücut soluk kahverengi, kafa ise sarımsı kahverengidir (Anonymous 2010). Ekolojik özellikler: Genellikle su birikintili derelerde yayılış gösterirler. İsveç’te kaynak ve kaynak beslemeli akarsularda, Norveç’te ise bir dağ deresinde gözlemlenmiştir (Anonymous 2010). Türkiye’deki dağılımı: Kapıdağ Yarımadası, Çanakkale, Gökçeada, Paşalimanı Adası (Balıkesir).

110

- Procladius (Holotanypus) sp.

Tanımlayıcı özellikler: Baş kısmı geniş ve küttür. Glossa ve paraglossa gelişmiştir. Glossa 5 dişlidir ve median diş en küçüktür, dişlerin bulunduğu kısım siyah renklidir. Paraglossanın apikal çıkıntısı, yanındakilere göre en az 3 kat daha uzundur. Arka ayak kancalarında tek ve kıvrık bir diş bulunur. Larva soluk yeşil renklidir (Şahin 1991, Özkan 1991). Ekolojik özellikler: Durgun ya da yavaş akan suların çamurlu substratlarını tercih etmekte ve göl ve akarsularda çok çeşitli habitatlarda yayılış göstermektedirler. Türkiye’deki dağılımı: Marmara, Sapanca Gölü (Sakarya), Gökçeada (Çanakkale), Enne Çayı (Porsuk Irmağı), Keban Baraj Gölü (Elazığ), Marmara bölgesi, Ege Bölgesi, Sakarya Sistemi Akarsuları, Seyhan Baraj Gölü (Adana), Fırat, Dicle, Aras, Ceyhan, Çoruh, Kura, Büyük Menderes, Gediz Nehirleri, Ege Suları, Van Gölü Kapalı Suları, Meriç, Sakarya, Susurluk Nehirleri, Karadeniz, Batı ve Orta Akdeniz Suları, Orta Anadolu Suları, Seyhan, Kızılırmak, Yeşilırmak Nehirleri, Burdur Gölü Kapalı Suları, Eskişehir ve çevresi, Afyon ve çevresi termal suları, Cip Baraj Gölü (Elazığ), Kuş Gölü (Balıkesir), Küçük Menderes Nehri, Tunca Nehri, Sarıkum Gölü (Sinop), Gebekirse Gölü (Selçuk-İzmir), İkizgöl (İzmir), Kovada Gölü (Isparta), Büyük Akgöl, Yeniçağa Gölü ve Karamurat Gölü (Batı Karadeniz), Kemer Baraj Gölü (Aydın), Marmara Adası (Balıkesir), Toroslar ve üzerindeki bazı dağ gölleri, Büyük Çay (Pelte-Elazığ), Kırklareli, Çanakkale, İstanbul, Tekirdağ, Sazlıdere (Edirne), Uludağ buzul gölleri ve akarsuları, Çanakkale, Tahtalı Baraj Gölü (İzmir), Trakya Bölgesi, Balık Gölü ve Uzungöl (Bafra-Samsun), Peso Gölü (Enez-Edirne), Gediz Deltası, Karamenderes Akarsuyu (Çanakkale), Mamasin Baraj Gölü (Aksaray), Küçük Menderes Deltası, Yuvarlakçay (Köyceğiz- Muğla), TMI 12 Göleti (Elazığ), Delice Nehri (Kızılırmak), Gala Gölü (Edirne), İlvat ve Kızılot Gölleri (Toros Dağ Gölleri).

- Tanypus kraatzi (Kieffer,1912)

111

Tanımlayıcı özellikler: Mentumda 5-6 çift diş vardır. Mandibul çok karakteristiktir. Mandibulun iç kenarının distal kısmında 2 uzun yassı diş ile 2 küçük sivri uçlu aksesuar diş yanyanadır. Bazal diş, distal olarak içe katlanan bir kambur şeklindedir. Kafa vücuda göre nispeten küçüktür. Vücut uzunluğu 12 mm'ye kadar olan büyük larva. Larvalar yeşilimsi renktedir. Anal solungaçları 6 tanedir. Vücudun yanlarında kıl saçakları vardır (Anonymous 1999). Ekolojik özellikler: Kirli ve tabanı çamur olan sularda görülmektedir (Özkan 2012). Türkiye’deki dağılımı: Paşalimanı Adası (Balıkesir), Çanakkale, Gediz Deltası, Uluabat Gölü (Bursa), Meriç Nehri, Ergene Nehri.

- Tanypus punctipennis (Meigen, 1818)

Tanımlayıcı özellikler: Mentumda 7-8 çift diş vardır. Glossada birbirine eşit 5 adet diş bulunur. Paraglossa çok kolludur. Antenleri başın içine çekilebilir, halka organı (RO) birinci eklemin distaline yakındır. Vücudun yanlarında sık kıl saçakları vardır. Anal solungaçları 6 tanedir, larva yeşilimsi sarı renklidir (Şahin 1991, Anonymous 1999). Ekolojik özellikler: Göl ve akarsularda kum ve çamur içerisinde yayılış göstermektedirler (Özkan 2006). Türkiye’deki dağılımı: Hazar Gölü (Elazığ), Apolyont Gölü (Bursa) ve Manyas Gölü (Balıkesir), Küçük Menderes Nehri, Akgöl (Selçuk-İzmir), Eğirdir Gölü (Isparta), Fırat, Dicle, Ceyhan, Aras ve Van Havzaları, Marmara Bölgesi, Ege Bölgesi ve Sakarya Sistemi Akarsuları, Burdur ve Beyşehir Gölü, Seyhan Baraj Gölü (Adana), Meriç Nehri, Marmara Suları, Orta Anadolu Suları, Kızılırmak, Yeşilırmak, Orta ve Doğu Karadeniz Suları, Cip Baraj Gölü (Elazığ), Akşehir Gölü (Konya), Birgi Göletleri (Urla, İzmir), Tunca Nehri, Buldan Baraj Gölü (Denizli), Uluabat Gölü (Bursa), Eğrigöl (Orta Toroslar), Gökçeada (Çanakkale), Meriç Nehri, Musaözü Baraj Gölü (Eskişehir), Çubuk Gölü (Batı Karadeniz), Sazlıdere (Edirne), Tekirdağ, Çanakkale, İstanbul ve Kırklareli, Çanakkale, Büyük Çay (Pelte-Elazığ), Gala Gölü (Edirne), Ergene

112

Nehri Havzası (Trakya), Trakya Bölgesi, Süleymanlı Gölü (Buldan-Denizli), Küçük Menderes Deltası, Delice Nehri (Kızılırmak).

- Tanypus vilipennis (Kieffer, 1918)

Tanımlayıcı özellikler: Mentumda 6 çift diş bulunur. 4 adet anal solungaç vardır (Şahin 1991). Ekolojik özellikler: Ilıman ve sıcak iklim bölgelerinde yumuşak sedimentli göl ve akarsularda yayılış göstermektedirler (Fittkau ve Roback 1983). Türkiye’deki dağılımı: Delice Nehri

Familya: Chaoboridae

- Chaoborus flavicans (Meigen, 1830)

Tanımlayıcı özellikler: IX. Segmentin dorsal çıkıntısı konik şekilde ve posteriora doğru uzanır. 2. ve 3. dişlerin arasında mandibular diş bulunur (Taşdemir 2003). Ekolojik özellikler: Durgun sularda bol miktarda bulunur. Türkiye’deki dağılımı: Karagöl (İzmir), Gölcük Gölü (Bozdağ-İzmir), Karataş Gölü (Burdur), Eğrigöl (Orta Toroslar), Gölhisar Gölü (Isparta), Çavuşcu Gölü (Ilgın-Konya), Toros dağ gölleri.

Sınıf: Gastropoda

Familya: Planorbidae

- Gyraulus piscinarum (Bourguignat, 1852)

Tanımlayıcı özellikler: 3-4 kıvrımı vardır ve yuvarlaktır. Kabukta eksenel büyüme çizgileri ve belli belirsiz ağ şeklinde desen vardır. Çap 6 mm kadardır (Anonymous 2005).

113

Ekolojik özellikler: Akarsu ve durgun sularda yayılış göstermekle birlikte genellikle sucul bitkilerin üzerinde bulunurlar. Türkiye’deki dağılımı: Doğu Akdeniz, Gölbaşı Gölü (Hatay).

- Gyraulus crista (Linnæus, 1758)

Tanımlayıcı özellikler: 3,5-4 kıvrımı vardır ve yuvarlaktır. Üst kısımda tipik omurga şekilli çıkıntılar bulunur. Alt kısmı hafif çöküktür. Kabuk ince, şeffaf, düz ve parlaktır (Anonymous 2005). Ekolojik özellikler: Göllerde bitki bakımından zengin alanlarda yaşamaktadır. Türkiye’deki dağılımı: Yazır Gölü (Toros Dağları).

- Planorbis sp. Tanımlayıcı özellikler: Kabuk yassı sarmal şeklindedir. Kabuk ağız kısmında kapak yoktur. Kıvrımlar dışa doğru genişler. Ekolojik özellikler: Göllerde bitki bakımından zengin alanlarda yaşamaktadır. Türkiye’deki dağılımı: Marmara, Ege, Akdeniz, İç Anadolu Bölgeleri.

Familya: Valvatidae

- Valvata piscinalis (Müller, 1774)

Tanımlayıcı özellikler: Kabuk beyazımsı sarı ya da yeşilimsi gri ya da kahverengidir. Açıklık hemen hemen yuvaklak ve hafif açılıdır. 4 kıvrımı vardır ve kıvrımlar yuvarlak olup basık apekslidir. Kabuk dayanıklı ve kalın duvarlıdır (Anonymous 2005). Ekolojik özellikler: Akarsu ve durgun suların tabanında bulunmaktadır. Türkiye’deki dağılımı: Yukarı Sakarya nehir sistemi, Amik ovası Hasanlı Karasu Kanalı (Hatay), Gölbaşı Gölü (Hatay), Marmara, Ege, Akdeniz, İç Anadolu Bölgeleri.

114

- Valvata cristata Müller, 1774

Tanımlayıcı özellikler: Kabuk düz, küçük,ve üst kısmı hafif çöküktür. 3-3,5 kıvrımı vardır. Açıklık tam ve yuvarlaktır. Kabuk sarımsı beyaz renklidir ve ortalama yükseklik 2-3 mm kadardır (Anonymous 2005). Ekolojik özellikler: Genellikle göllerde, derelerde, su kaynaklarında ve göletlerde, nadiren de geçici sularda bulunmaktadır. Zengin bitki örtüsüne sahip, çamurlu substratlı ötrofik habitatları tercih etmektedir. Türkiye’deki dağılımı: Yukarı Sakarya nehir sistemi, Antalya Elmalı Avlan Gölü ve Karagöl, Güneydoğu Anadolu Bölgesi.

Familya: Viviparidae

- Viviparus mamillatus (Küster, 1852)

Tanımlayıcı özellikler: Kabuk genellikle yeşil kahverengi renklidir ve belirgin çizgileri vardır. 5-6 dışbükey kıvrımlıdır. Jüvenil kabuklar 3 renk bandına sahiptir (Anonymous 2005). Ekolojik özellikler: Göllerde yayılış göstermektedir. Türkiye’deki dağılımı: Abant Gölü (Bolu) ve Belgrat Ormanı (İstanbul).

Familya: Lymnaeidae

- Radix sp.

Tanımlayıcı özellikler: Kabuk arka kısmı sivridir ve ön açıklıktan kısadır. Son sarmal diğerlerine göre daha geniştir. Ekolojik özellikler: Genellikle durgun sularda litoral bölgenin çamurlu dip kısımlarında bulunmaktadır. Türkiye’deki dağılımı: Güneydoğu Anadolu, Marmara, Akdeniz, İç Anadolu, Ege Bölgeleri.

115

Sınıf: Bivalvia

Familya: Sphaeriidae

- Pisidium personatum Malm, 1855

Tanımlayıcı özellikler: Kabuk küçüktür, ön kısım arka kısma göre daha uzun ve dardır, eşit olmayan kabuklar en önemli özelliklerindendir (Anonymous 2005). Ekolojik özellikler: Göllerde, derelerde, göletlerde, nadiren de geçici sularda ve bataklıklarda bulunmaktadır. Türkiye’deki dağılımı: Akdeniz, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu Bölgeleri.

- Sphaerium sp.

Tanımlayıcı özellikler: Kabuklarının her iki kısmıda birbirine eşittir. Omur hafifçe ileriye doğru uzanır. Sarı ya da gri kahverengi renge sahiptirler. Ekolojik özellikler: Durgun ve yavaş akan sularda bulunmaktadır. Türkiye’deki dağılımı: Marmara, Ege, Akdeniz, İç Anadolu Bölgeleri.

116

4.3 Abant Gölü Su Kalitesinin Değerlendirilmesi

4.3.1 Abant Gölü 1. İstasyon

- Çevresel parametrelere göre su kalitesi

Abant Gölü 1. istasyonda ölçülen su analizi sonuçları ve Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliğine göre belirlenen su kalite sınıfları çizelge 4.30’da verilmiştir. Buna göre 1. İstasyon su kalitesi oksijen doygunluğu bakımından Yaz 2016’da kirlenmiş su (III) sınıfında; SB 2015, İB 2016, SB 2016, İB 2017 ve Yaz 2017’de az kirlenmiş su (II) sınıfında; Kış 2016’da ise yüksek kaliteli su (I) sınıfındadır. Çözünmüş oksijen bakımından Yaz 2016’da kirlenmiş su (III) sınıfında; , İB 2017 ve Yaz 2017’de az kirlenmiş su (II) sınıfında; diğer dönemlerde yüksek kaliteli su (I) sınıfındadır. Amonyum azotu bakımından Kış 2016’da; toplam fosfor bakımından ise Yaz 2016’da az kirlenmiş su (II) sınıfındadır.

- Biyolojik parametrelere göre su kalitesi

1. istasyonda 6 familyaya ait toplam 10756 birey/m2 tespit edilmiştir. Baskın taksonlar %81,22 baskınlık oranı ile Oligochaeta ve %18,18 baskınlık oranı ile Chironomidae olarak belirlenmiştir. 1. istasyonda yer alan familyaların listesi çizelge 4.16’da verilmiştir.

Çizelge 4.16 Abant Gölü 1. istasyonda yer alan familyalar

Oligochaeta Baetidae Gammaridae Chironomidae Caenidae Nematoda

1. istasyon belirlenen familyalara göre yapılan değerlendirme sonucunda BMWP, ASPT ve FBI metriklerine göre “aşırı kirlenmiş” olarak belirlenmiştir. Shannon çeşitlilik

117 indeks değerine göre bu istasyonun çeşitlilik düzeyi zayıf, kirlilik düzeyi ise orta olarak tespit edilmiştir (Çizelge 4.17).

Çizelge 4.17 Abant Gölü 1. istasyondaki biyolojik indeks sonuçları

Abant Gölü 1. İstasyon İndeksler Değer Su kalite sınıfı Kirlilik düzeyi Shannon 1,724 - Orta Simpson 0,75 - - Margalef 0,954 - - McIntosh 0,52 - - Düzenlilik 0,76 - - BMWP 6 V Aşırı kirlenmiş ASPT 2,12 IV Aşırı kirlenmiş FBI 7,49 IV Aşırı kirlenmiş Ortalama takson sayısı 10 - - Toplam takson sayısı 23 Bolluk (BS/m2) 10756 - -

4.3.2 Abant Gölü 2. İstasyon

- Çevresel parametrelere göre su kalitesi

Abant Gölü 2. İstasyonda ölçülen su analizi sonuçları ve Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliğine göre belirlenen su kalite sınıfları çizelge 4.31’de verilmiştir. Buna göre 2. İstasyon su kalitesi oksijen doygunluğu bakımından İB 2016 ve İB 2017’de yüksek kaliteli su (I) sınıfında; diğer dönemlerde ise az kirlenmiş su (II) sınıfındadır. Çözünmüş oksijen bakımından ise Yaz 2016 ve Yaz 2017 dönemlerinde az kirlenmiş su (II) sınıfında olduğu tespit edilmiştir.

- Biyolojik parametrelere göre su kalitesi

Abant Gölü 2. istasyonda 8 familyaya ait toplam 12559 birey/m2 tespit edilmiştir. Baskın taksonlar %59,71 baskınlık oranı ile Oligochaeta ve %38,47 baskınlık oranı ile

118

Chironomidae olarak belirlenmiştir. 2. istasyonda yer alan familyaların listesi çizelge 4.18’de verilmiştir.

Çizelge 4.18 Abant Gölü 2. istasyonda yer alan familyalar

Oligochaeta Valvatidae Sialidae Chironomidae Chaoboridae Hydrachnidae Baetidae Caenidae

2. istasyon belirlenen familyalara göre yapılan değerlendirme sonucunda BMWP, ASPT ve FBI metriklerine göre “aşırı kirlenmiş” olarak belirlenmiştir. Shannon çeşitlilik indeks değerine göre bu istasyonun çeşitlilik düzeyi zayıf, kirlilik düzeyi ise orta olarak tespit edilmiştir (Çizelge 4.19).

Çizelge 4.19 Abant Gölü 2. istasyondaki biyolojik indeks sonuçları

Abant Gölü 2. İstasyon İndeksler Değer Su kalite sınıfı Kirlilik düzeyi Shannon 1,570 - Orta Simpson 0,684 - - Margalef 1,135 - - McIntosh 0,448 - - Düzenlilik 0,652 - - BMWP 8 V Aşırı kirlenmiş ASPT 2,20 IV Aşırı kirlenmiş FBI 7,35 IV Aşırı kirlenmiş Ortalama takson sayısı 12 - - Toplam takson sayısı 28 Bolluk (BS/m2) 12559 - -

119

4.3.3 Abant Gölü 3. İstasyon

- Çevresel parametrelere göre su kalitesi

Abant Gölü 3. istasyonda ölçülen su analizi sonuçları ve Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliğine göre belirlenen su kalite sınıfları Çizelge 4.32’ de verilmiştir. Buna göre 3. İstasyon su kalitesi oksijen doygunluğu bakımından SB 2015, Kış 2016, Yaz 2016, SB 2016, İB 2017, Yaz 2017 dönemlerinde az kirlenmiş su (II); İB 2016’da ise yüksek kaliteli su (I) sınıfındadır. Çözünmüş oksijen bakımından ise Yaz 2016 ve Yaz 2017 dönemlerinde az kirlenmiş su (II) sınıfında, diğer dönemlerde yüksek kaliteli su (I) sınıfında olduğu gözlemlenmiştir. Amonyum azotu bakımından da Kış 2016’da az kirlenmiş su (II) sınıfında olduğu tespit edilmiştir.

- Biyolojik parametrelere göre su kalitesi

Abant Gölü 3. istasyonda 5 familyaya ait toplam 7416 birey/m2 tespit edilmiştir. Baskın taksonlar %61,64 baskınlık oranı ile Oligochaeta ve %37,67 baskınlık oranı ile Chironomidae olarak belirlenmiştir. 3. istasyonda yer alan familyaların listesi Çizelge 4.20’de verilmiştir.

Çizelge 4.20 Abant Gölü 3. istasyonda yer alan familyalar

Oligochaeta Baetidae Hydrachnidae Chironomidae Chaoboridae

3. istasyon belirlenen familyalara göre yapılan değerlendirme sonucunda BMWP ve ASPT metriklerine göre “aşırı kirlenmiş”; FBI metriğine göre “çok kirlenmiş” olarak belirlenmiştir. Shannon çeşitlilik indeks değerine göre bu istasyonun çeşitlilik düzeyi zayıf, kirlilik düzeyi ise orta olarak tespit edilmiştir (Çizelge 4.21).

120

Çizelge 4.21 Abant Gölü 3. istasyondaki biyolojik indeks sonuçları

Abant Gölü 3. İstasyon İndeksler Değer Su kalite sınıfı Kirlilik düzeyi Shannon 1,837 - Orta Simpson 0,794 - - Margalef 0,962 - - McIntosh 0,555 - - Düzenlilik 0,833 - - BMWP 4 V Aşırı kirlenmiş ASPT 1,74 IV Aşırı kirlenmiş FBI 7,21 III - IV Çok kirlenmiş Ortalama takson sayısı 10 - - Toplam takson sayısı 24 Bolluk (BS/m2) 7416 - -

4.3.4 Abant Gölü 4. İstasyon

- Çevresel parametrelere göre su kalitesi

Abant Gölü 4. İstasyonda ölçülen su analizi sonuçları ve Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliğine göre belirlenen su kalite sınıfları çizelge 4.33’te verilmiştir. Buna göre 4. İstasyon su kalitesi oksijen doygunluğu bakımından SB 2015, Yaz 2016, SB 2016, İB 2017, Yaz 2017 dönemlerinde az kirlenmiş su (II); Kış 2016 ve İB 2016 dönemlerinde ise yüksek kaliteli su (I) sınıfında; Çözünmüş oksijen bakımından ise Yaz 2016, SB 2016 ve Yaz 2017 dönemlerinde az kirlenmiş su (II) sınıfında, diğer dönemlerde yüksek kaliteli su (I) sınıfındadır. BOİ bakımından İB 2017’de; Amonyum azotu bakımından da Kış 2016’da az kirlenmiş su (II) sınıfında olduğu tespit edilmiştir.

- Biyolojik parametrelere göre su kalitesi

Abant Gölü 4. istasyonda 5 familyaya ait toplam 7537 birey/m2 tespit edilmiştir. Baskın taksonlar %79,86 baskınlık oranı ile Oligochaeta ve %19,12 baskınlık oranı ile Chironomidae olarak belirlenmiştir. 4. istasyonda yer alan familyaların listesi çizelge 4.22’de verilmiştir.

121

Çizelge 4.22 Abant Gölü 4. istasyonda yer alan familyalar

Oligochaeta Baetidae Valvatidae Chironomidae Viviparidae

4. istasyon belirlenen familyalara göre yapılan değerlendirme sonucunda BMWP, ASPT ve FBI metriklerine göre “aşırı kirlenmiş” olarak belirlenmiştir. Shannon çeşitlilik indeks değerine göre bu istasyonun çeşitlilik düzeyi zayıf, kirlilik düzeyi ise orta olarak tespit edilmiştir (Çizelge 4.23).

Çizelge 4.23 Abant Gölü 4. istasyondaki biyolojik indeks sonuçları

Abant Gölü 4. İstasyon İndeksler Değer Su kalite sınıfı Kirlilik düzeyi Shannon 1,647 - Orta Simpson 0,753 - - Margalef 0,832 - - McIntosh 0,519 - - Düzenlilik 1 - - BMWP 5 V Aşırı kirlenmiş ASPT 1,74 IV Aşırı kirlenmiş FBI 7,37 IV Aşırı kirlenmiş Ortalama takson sayısı 8 - - Toplam takson sayısı 26 Bolluk (BS/m2) 7537 - -

4.3.5 Abant Gölü 5. İstasyon

- Çevresel parametrelere göre su kalitesi

Abant Gölü 5. İstasyonda ölçülen su analizi sonuçları ve Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliğine göre belirlenen su kalite sınıfları çizelge 4.34’ te verilmiştir. Buna göre 5. İstasyon su kalitesi oksijen doygunluğu bakımından SB 2015, Kış 2016, Yaz 2016, SB 2016, İB 2017 ve Yaz 2017 dönemlerinde az kirlenmiş su (II); İB 2016’da ise yüksek kaliteli su (I) sınıfındadır. Çözünmüş oksijen bakımından ise Yaz 2016, SB

122

2016 ve Yaz 2017 dönemlerinde az kirlenmiş su (II) sınıfında olduğu gözlemlenmiştir. Diğer dönemlerde yüksek kaliteli su (I) sınıfındadır. Amonyum azotu bakımından da Kış 2016’da az kirlenmiş su (II) sınıfında olduğu tespit edilmiştir.

- Biyolojik parametrelere göre su kalitesi

Abant Gölü 5. istasyonda 7 familyaya ait toplam 15422 birey/m2 tespit edilmiştir. Baskın taksonlar %76,45 baskınlık oranı ile Oligochaeta ve %21,94 baskınlık oranı ile Chironomidae olarak belirlenmiştir. 5. istasyonda yer alan familyaların listesi çizelge 4.24’te verilmiştir.

Çizelge 4.24 Abant Gölü 5. istasyonda yer alan familyalar

Oligochaeta Valvatidae Hydrachnidae Chironomidae Viviparidae Nematoda Sphaeriidae

5. istasyon belirlenen familyalara göre yapılan değerlendirme sonucunda BMWP, ASPT ve FBI metriklerine göre “aşırı kirlenmiş” olarak belirlenmiştir. Shannon çeşitlilik indeks değerine göre bu istasyonun çeşitlilik düzeyi zayıf, kirlilik düzeyi ise orta olarak tespit edilmiştir (Çizelge 4.25).

123

Çizelge 4.25 Abant Gölü 5. istasyondaki biyolojik indeks sonuçları

Abant Gölü 5. İstasyon İndeksler Değer Su kalite sınıfı Kirlilik düzeyi Shannon 1,274 - Orta Simpson 0,586 - - Margalef 0,918 - - McIntosh 0,366 - - Düzenlilik 0,564 - - BMWP 6 V Aşırı kirlenmiş ASPT 2 IV Aşırı kirlenmiş FBI 7,57 IV Aşırı kirlenmiş Ortalama takson sayısı 10 - - Toplam takson sayısı 27 Bolluk (BS/m2) 15422 - -

4.3.6 Abant Gölü 6. İstasyon

- Çevresel parametrelere göre su kalitesi

Abant Gölü 6. İstasyonda ölçülen su analizi sonuçları ve Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliğine göre belirlenen su kalite sınıfları Çizelge 4.35’te verilmiştir. Buna göre 6. İstasyon su kalitesi oksijen doygunluğu bakımından Yaz 2016, SB 2016 ve Yaz 2017 dönemlerinde; çözünmüş oksijen bakımından ise Yaz 2016 ve Yaz 2017 dönemlerinde az kirlenmiş su (II) sınıfındadır. Diğer dönemlerde ise yüksek kaliteli su (I) sınıfındadır. BOİ bakımından İB 2017’de; Amonyum azotu bakımından da Kış 2016’da az kirlenmiş su (II) sınıfında olduğu tespit edilmiştir.

- Biyolojik parametrelere göre su kalitesi

Abant Gölü 6. istasyonda 8 familyaya ait toplam 13441 birey/m2 tespit edilmiştir. Baskın taksonlar %67,41 baskınlık oranı ile Oligochaeta ve %30,28 baskınlık oranı ile Chironomidae olarak belirlenmiştir. 6. istasyonda yer alan familyaların listesi Çizelge 4.26’da verilmiştir.

124

Çizelge 4.26 Abant Gölü 6. istasyonda yer alan familyalar

Oligochaeta Caenidae Hydrachnidae Chironomidae Valvatidae Nematoda Baetidae Sphaeriidae

6. istasyon belirlenen familyalara göre yapılan değerlendirme sonucunda BMWP, ASPT ve FBI metriklerine göre “aşırı kirlenmiş” olarak belirlenmiştir. Shannon çeşitlilik indeks değerine göre bu istasyonun çeşitlilik düzeyi zayıf, kirlilik düzeyi ise orta olarak tespit edilmiştir (Çizelge 4.27).

Çizelge 4.27 Abant Gölü 6. istasyondaki biyolojik indeks sonuçları

Abant Gölü 6. İstasyon İndeksler Değer Su kalite sınıfı Kirlilik düzeyi Shannon 1,134 - Orta Simpson 0,539 - - Margalef 0,796 - - McIntosh 0,330 - - Düzenlilik 0,533 - - BMWP 8 V Aşırı kirlenmiş ASPT 2,44 IV Aşırı kirlenmiş FBI 7,27 IV Aşırı kirlenmiş Ortalama takson sayısı 9 - - Toplam takson sayısı 20 - Bolluk (BS/m2) 13441 - -

4.3.7 Abant Gölü 7. İstasyon

- Çevresel parametrelere göre su kalitesi

Abant Gölü 7. İstasyonda ölçülen su analizi sonuçları ve Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliğine göre belirlenen su kalite sınıfları çizelge 4.36’da verilmiştir. Buna göre 7. İstasyon su kalitesi oksijen doygunluğu bakımından SB 2015, Yaz 2016, SB 2016, Yaz 2017 dönemlerinde çok kirlenmiş su (IV) sınıfında; İB 2016 ve İB 2017’de az

125 kirlenmiş su (II) sınıfında, Kış 2016’da ise yüksek kaliteli su (I) sınıfında olduğu belirlenmiştir. Çözünmüş oksijen bakımından ise SB 2015, Yaz 2016, SB 2016, Yaz 2017 dönemlerinde çok kirlenmiş su (IV) sınıfında, diğer dönemlerde ise yüksek kaliteli su (I) sınıfındadır. BOİ ve KOİ bakımından İB 2017’de, Amonyum azotu bakımından da Kış 2016’da az kirlenmiş su (II) sınıfında olduğu tespit edilmiştir.

- Biyolojik parametrelere göre su kalitesi

Abant Gölü 7. istasyonda 7 familyaya ait toplam 3467 birey/m2 tespit edilmiştir. Baskın taksonlar %41,20 baskınlık oranı ile Oligochaeta ve %38,27 baskınlık oranı ile Chaoboridae olarak belirlenmiştir. 7. istasyonda yer alan familyaların listesi Çizelge 4.28’de verilmiştir.

Çizelge 4.28 Abant Gölü 7. istasyonda yer alan familyalar

Oligochaeta Planorbidae Lymnaeidae Chironomidae Valvatidae Sphaeriidae Chaoboridae

7. istasyon belirlenen familyalara göre yapılan değerlendirme sonucunda BMWP, ASPT ve FBI metriklerine göre “aşırı kirlenmiş” olarak belirlenmiştir. Shannon çeşitlilik indeks değerine göre bu istasyonun çeşitlilik düzeyi zayıf, kirlilik düzeyi ise orta olarak tespit edilmiştir (Çizelge 4.29).

126

Çizelge 4.29 Abant Gölü 7. istasyondaki biyolojik indeks sonuçları

Abant Gölü 7. İstasyon İndeksler Değer Su kalite sınıfı Kirlilik düzeyi Shannon 1,441 - Orta Simpson 0,709 - - Margalef 0,631 - - McIntosh 0,472 - - Düzenlilik 0,807 - - BMWP 8 V Aşırı kirlenmiş ASPT 2,32 IV Aşırı kirlenmiş FBI 7,55 IV Aşırı kirlenmiş Ortalama takson sayısı 6 - - Toplam takson sayısı 11 Bolluk (BS/m2) 3467 - -

Abant Gölü su analizi sonuçlarının Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği Su Kalite Sınıflarına ve Trofik Durum Kriterlerine göre (Anonim 2016b) değerlendirilmesi ile elde edilen sonuçlar Çizelge 4.30 – 4.37’de verilmiştir. Buna göre Abant Gölü toplam fosfor ve çözünmüş oksijen parametrelerine göre oligotrofik, Toplam azot ve Secchi derinliği parametrelerine göre ise mezotrofik olarak belirlenmiştir.

127

Çizelge 4.30 Abant Gölü 1. İstasyon su kalite sınıfları (YSKY’e göre)

İstasyon 1. İstasyon Su Kalite Sınıfları Nihai SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ sınıf Parametreler Birim I II III IV 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Ortalama Sıcaklık oC 10,70 4,00 11,50 20,40 9,00 9,20 21,60 12,34 <25 25 30 >30 I Oksijen Doygunluğu % 76,00 93,50 88,40 65,00 76,00 74,20 80,90 79,14 >90 70 40 <40 II Çözünmüş Oksijen mg/l 8,40 11,49 9,61 5,93 8,05 7,80 7,13 8,34 >8 6 3 <3 I Elektriksel iletkenlik µs/cm 277,10 276,80 289,00 307,60 308,70 301,90 295,80 293,84 <400 1000 3000 >3000 I TDS mg/l 180,05 180,05 187,85 200,20 200,85 196,30 192,40 191,10 <500 1500 5000 >5000 I pH - 7,89 8,50 7,55 6,90 7,39 7,70 6,87 7,54 6,0-9,0 6,0-9,0 6,0-9,0 6,0-9,0 I Biyolojik oksijen - <4 <3 <3 <3 <3 <3 - < 4 8 20 > 20 I 128 ihtiyacı mg/l

Kimyasal oksijen - 10,9 12 <10 <10 22,5 <10 - < 25 50 70 > 70 I ihtiyacı mg/l Amonyum azotu mg/l - 0,35 <0,05 <0,05 <0,05 <0,05 <0,05 - < 0,2 1 2 > 2 I Toplam fosfor mg/l - <0,005 <0,005 0,083 <0,005 <0,005 <0,1 - < 0,08 0,2 0,8 > 0,8 I Nitrat azotu mg/l - <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,005 - < 3 10 20 > 20 I Nitrit azotu mg/l - <0,1 <0,1 <0,1 <0,002 <0,002 <0,002 ------Sülfat mg/l - 1,95 5 6,11 5,19 2,48 5,39 4,35 - - - - - Toplam sertlik mg/l - 146 126 159 156 134 136,4 142,90 - - - - -

Alkalinite mg CaCO3/l - 186 93,2 156 162 163 161,2 153,57 - - - - - Toplam azot mg/l - 0,58 0,112 0,437 0,84 0,638 0,706 0,55 < 3,5 11,5 25 > 25 I Magnezyum mg/l - 4,95 3,99 5,09 4,64 4,34 5,37 4,73 - - - - - Kalsiyum mg/l - 51,1 43,9 55,4 54,9 46,4 45,85 49,59 - - - - -

128

Çizelge 4.31 Abant Gölü 2. İstasyon su kalite sınıfları (YSKY’e göre)

İstasyon 2. İstasyon Su Kalite Sınıfları Nihai SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ sınıf I II III IV Parametreler Birim 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Ortalama Sıcaklık oC 11,20 4 11,3 20,7 9,1 9,20 21,40 12,41 <25 25 30 >30 I Oksijen Doygunluğu % 86,4 81,5 90,7 77,9 71,3 90,70 79,6 82,59 >90 70 40 <40 II Çözünmüş Oksijen mg/l 9,49 9,82 9,91 6,95 8,22 10,44 7,04 8,84 >8 6 3 <3 I Elektriksel iletkenlik µs/cm 274,9 272,2 288,8 306,4 308,2 301,30 295,70 292,50 <400 1000 3000 >3000 I TDS mg/l 178,75 176,8 187,85 198,9 200,2 196,95 192,40 190,26 <500 1500 5000 >5000 I pH - 7,79 8,7 7,76 7,31 7,52 7,80 7,78 7,81 6,0-9,0 6,0-9,0 6,0-9,0 6,0-9,0 I Biyolojik oksijen mg/l - <4 <3 <3 <3 <3 <3 - < 4 8 20 > 20 I 129 ihtiyacı Kimyasal oksijen mg/l - <10 21,4 11,2 <10 13,5 <10 - < 25 50 70 > 70 I ihtiyacı Amonyum azotu mg/l - 0,2 <0,05 <0,05 <0,05 <0,05 <0,05 - < 0,2 1 2 > 2 I Toplam fosfor mg/l - <0,005 <0,005 <0,005 <0,005 <0,005 <0,005 - < 0,08 0,2 0,8 > 0,8 I Nitrat azotu mg/l - <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 - < 3 10 20 > 20 I Nitrit azotu mg/l - <0,1 <0,1 <0,1 <0,002 <0,002 <0,002 ------Sülfat mg/l - <1 5,04 4,1 5,69 2,18 4,86 ------Toplam sertlik mg/l - 154 124 142 132 140 141,8 119,11 - - - - -

Alkalinite mg CaCO3/l - 190 97,6 154 164 161 160,4 132,43 - - - - - Toplam azot mg/l - 0,7 0,112 0,347 0,571 0,683 0,616 0,43 < 3,5 11,5 25 > 25 I Magnezyum mg/l - 5,02 3,95 5,12 4,41 4,43 5,122 4,01 - - - - - Kalsiyum mg/l - 53,4 43,2 48,3 45,5 48,8 48,33 41,08 - - - - -

129

Çizelge 4.32 Abant Gölü 3. İstasyon su kalite sınıfları (YSKY’e göre)

İstasyon 3. İstasyon Su Kalite Sınıfları Nihai SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ sınıf I II III IV Parametreler Birim 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Ortalama Sıcaklık oC 11,10 4 11,3 21,4 8,9 9,80 21,30 10,98 <25 25 30 >30 I Oksijen Doygunluğu % 84,4 86,2 90,3 83,3 76,0 89,70 78,20 73,51 >90 70 40 <40 II Çözünmüş Oksijen mg/l 9,42 10,17 9,92 7,37 8,05 10,70 6,9 7,82 >8 6 3 <3 II Kondüktivite µs/cm 275,3 275,1 288,4 305,7 308,5 304,70 296,70 256,80 <400 1000 3000 >3000 I TDS mg/l 178,75 178,75 187,85 198,9 200,85 198,25 192,40 166,97 <500 1500 5000 >5000 I pH - 7,85 8,8 7,85 7,45 7,53 7,73 7,80 6,88 6,0-9,0 6,0-9,0 6,0-9,0 6,0-9,0 I Biyolojik oksijen mg/l - <4 <3 <3 <3 <3 <3 - < 4 8 20 > 20 I 130 ihtiyacı

Kimyasal oksijen mg/l - <10 <10 12,1 <10 12,2 <10 - < 25 50 70 > 70 I ihtiyacı Amonyum azotu mg/l - 0,44 <0,05 <0,05 <0,05 <0,05 <0,05 - < 0,2 1 2 > 2 I Toplam fosfor mg/l - <0,005 <0,005 <0,005 0,0052 <0,005 <0,005 - < 0,08 0,2 0,8 > 0,8 I Nitrat azotu mg/l - <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 - < 3 10 20 > 20 I Nitrit azotu mg/l - <0,1 <0,1 <0,1 <0,002 <0,002 <0,002 ------Sülfat mg/l - 2,56 4,92 4,29 5,21 2,17 5,62 4,13 - - - - - Toplam sertlik mg/l - 156 127 137 138 134 146,3 139,72 - - - - -

Alkalinite mg CaCO3/l - 185 97,8 154 163,8 164 155,8 153,40 - - - - - Toplam azot mg/l - 0,64 <0,1 0,571 0,672 0,672 0,672 0,65 < 3,5 11,5 25 > 25 I Magnezyum mg/l - 5,06 4,44 5,2 4,36 4,51 5,33 4,82 - - - - - Kalsiyum mg/l - 54,2 43,6 46,2 48,1 46,2 49,74 48,01 - - - - -

130

Çizelge 4.33 Abant Gölü 4. İstasyon su kalite sınıfları (YSKY’e göre)

İstasyon 4. İstasyon Su Kalite Sınıfları Nihai SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ sınıf I II III IV Parametreler Birim 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Ortalama Sıcaklık oC 11,10 4 11 21,9 8,9 8,60 22,50 12,57 <25 25 30 >30 I Oksijen Doygunluğu % 88,9 97,8 91,2 78,8 73,6 88,70 80,20 85,60 >90 70 40 <40 II Çözünmüş Oksijen mg/l 9,77 11,32 10,07 6,89 7,77 10,56 7,05 9,06 >8 6 3 <3 I Elektriksel iletkenlik µs/cm 275 277,7 289 306,1 308,9 302,50 296,40 293,66 <400 1000 3000 >3000 I TDS mg/l 178,75 180,7 187,85 198,9 200,85 196,30 192,40 190,82 <500 1500 5000 >5000 I pH - 7,84 8,7 7,82 7,59 7,49 7,77 7,84 7,86 6,0-9,0 6,0-9,0 6,0-9,0 6,0-9,0 I Biyolojik oksijen - <4 <3 <3 <3 5,2 <3 - < 4 8 20 > 20 I 131 ihtiyacı mg/l

Kimyasal oksijen - <10 11,2 <10 <10 24,9 <10 - < 25 50 70 > 70 I ihtiyacı mg/l Amonyum azotu mg/l - 0,459 <0,05 <0,05 <0,05 <0,05 <0,05 - < 0,2 1 2 > 2 I Toplam fosfor mg/l - <0,005 <0,005 <0,005 <0,005 <0,005 <0,005 - < 0,08 0,2 0,8 > 0,8 I Nitrat azotu mg/l - <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 - < 3 10 20 > 20 I Nitrit azotu mg/l - <0,1 <0,1 <0,1 <0,002 <0,002 <0,002 ------Sülfat mg/l - 1,34 5,06 4,33 5,08 2,46 4,22 3,75 - - - - - Toplam sertlik mg/l - 170 124 139 159 131 136,2 143,20 - - - - -

Alkalinite mg CaCO3/l - 175 91,2 155 168 160 163 152,03 - - - - - Toplam azot mg/l - 0,52 <0,1 0,426 0,548 0,851 0,91 0,65 < 3,5 11,5 25 > 25 I Magnezyum mg/l - 5,53 4,33 5,19 5,15 4,22 5,104 4,92 - - - - - Kalsiyum mg/l - 59,1 42,6 46,9 55 45,3 46,08 49,16 - - - - -

131

Çizelge 4.34 Abant Gölü 5. İstasyon su kalite sınıfları (YSKY’e göre)

İstasyon 5. İstasyon Su Kalite Sınıfları Nihai SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ sınıf I II III IV Parametreler Birim 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Ortalama Sıcaklık oC 11,20 4 10,6 21,8 8,9 9,10 22,00 12,51 <25 25 30 >30 I Oksijen Doygunluğu % 89,7 89 92,3 84,1 73,0 86,70 81,40 85,17 >90 70 40 <40 II Çözünmüş Oksijen mg/l 9,75 10,18 10,19 7,32 7,71 9,95 7,21 8,90 >8 6 3 <3 II Elektriksel iletkenlik µs/cm 274,7 276,2 288,6 306,3 309,1 304,05 296,10 293,58 <400 1000 3000 >3000 I TDS mg/l 178,75 179,4 187,85 198,9 200,85 197,60 192,40 190,82 <500 1500 5000 >5000 I pH - 7,89 8,7 7,85 7,72 7,49 7,65 7,79 7,87 6,0-9,0 6,0-9,0 6,0-9,0 6,0-9,0 I Biyolojik oksijen mg/l - <4 <3 <3 <3 <3 <3 - < 4 8 20 > 20 I 132 ihtiyacı

Kimyasal oksijen mg/l - <10 11,1 10,4 <10 11,7 <10 - < 25 50 70 > 70 I ihtiyacı Amonyum azotu mg/l - 0,9 <0,05 <0,05 <0,05 <0,05 <0,05 - < 0,2 1 2 > 2 I Toplam fosfor mg/l - <0,005 <0,005 <0,005 <0,005 <0,005 <0,005 - < 0,08 0,2 0,8 > 0,8 I Nitrat azotu mg/l - <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 - < 3 10 20 > 20 I Nitrit azotu mg/l - <0,1 <0,1 <0,1 <0,002 <0,002 <0,002 ------Sülfat mg/l - <1 5,05 4,3 7,14 2,17 3,81 ------Toplam sertlik mg/l - 162 122 134 124 134 124 133,33 - - - - -

Alkalinite mg CaCO3/l - 192 86 157 162 157 168,8 153,80 - - - - - Toplam azot mg/l - 0,8 0,112 0,985 0,571 0,604 0,585 0,61 < 3,5 11,5 25 > 25 I Magnezyum mg/l - 5,26 4,37 5,08 4,35 4,22 5,44 4,79 - - - - - Kalsiyum mg/l - 56 41,6 45,3 42,4 46,7 47,49 46,58 - - - - -

132

Çizelge 4.35 Abant Gölü 6. İstasyon su kalite sınıfları (YSKY’e göre)

İstasyon 6. İstasyon Su Kalite Sınıfları Nihai SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ sınıf I II III IV Parametreler Birim 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Ortalama Sıcaklık oC 11,10 4 11,3 21,2 9 8,80 22,30 12,53 <25 25 30 >30 I Oksijen Doygunluğu % 90,5 94,2 90,4 83,4 70,7 94,90 84,60 86,96 >90 70 40 <40 II Çözünmüş Oksijen mg/l 9,96 10,66 9,83 7,36 8,15 11,14 7,32 9,20 >8 6 3 <3 I Elektriksel iletkenlik µs/cm 274,3 276,7 288,1 305,1 308,3 303,30 295,50 293,04 <400 1000 3000 >3000 I TDS mg/l 178,1 180,7 187,2 198,25 200,2 196,95 192,40 190,54 <500 1500 5000 >5000 I pH - 7,86 7,4 7,95 7,47 7,56 7,77 7,79 7,69 6,0-9,0 6,0-9,0 6,0-9,0 6,0-9,0 I Biyolojik oksijen mg/l - <4 <3 <3 <3 6,2 <3 - < 4 8 20 > 20 I 133 ihtiyacı

Kimyasal oksijen mg/l - <10 <10 14,7 <10 24,8 <10 - < 25 50 70 > 70 I ihtiyacı Amonyum azotu mg/l - 0,69 <0,05 <0,05 <0,05 <0,05 <0,05 - < 0,2 1 2 > 2 I Toplam fosfor mg/l - <0,005 <0,005 <0,005 <0,005 <0,005 <0,005 - < 0,08 0,2 0,8 > 0,8 I Nitrat azotu mg/l - <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 - < 3 10 20 > 20 I Nitrit azotu mg/l - <0,1 <0,1 <0,1 <0,002 <0,002 <0,002 ------Sülfat mg/l - 3,72 5,16 4,34 4,91 2,171 3,48 9,54 - - - - - Toplam sertlik mg/l - 154 127 136 147 138 129,8 138,63 - - - - -

Alkalinite mg CaCO3/l - 174 86 157 156 160 161,8 149,13 - - - - - Toplam azot mg/l - 0,86 <0,1 0,616 0,604 0,683 0,728 0,70 < 3,5 11,5 25 > 25 I Magnezyum mg/l - 4,97 4,42 5,13 4,5 4,36 5,34 4,79 - - - - - Kalsiyum mg/l - 53,3 43,5 46,1 51,4 47,9 43,14 47,56 - - - - -

133

Çizelge 4.36 Abant Gölü 7. İstasyon su kalite sınıfları (YSKY’e göre)

İstasyon 7. İstasyon Su Kalite Sınıfları Nihai SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ sınıf I II III IV Parametreler Birim 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Ortalama Sıcaklık oC 7,20 4 5,2 5,9 6,2 6,80 6,90 6,03 <25 25 30 >30 I Oksijen Doygunluğu % 3,5 92,6 74,0 5,8 2,2 77,30 2,7 36,87 >90 70 40 <40 IV Çözünmüş Oksijen mg/l 0,42 10,27 8,35 0,73 0,26 9,60 0,34 4,28 >8 6 3 <3 III Elektriksel iletkenlik µs/cm 286,5 277,8 291,7 313,65 387,9 304,10 312,90 310,65 <400 1000 3000 >3000 I TDS mg/l 188,5 180,07 189,8 204,1 252,2 197,60 203,45 202,25 <500 1500 5000 >5000 I pH - 7,04 7 7,33 5,91 6,57 7,56 6,40 6,83 6,0-9,0 6,0-9,0 6,0-9,0 6,0-9,0 I Biyolojik oksijen mg/l - <4 <3 <3 <3 7,2 <3 - < 4 8 20 > 20 I 134 ihtiyacı

Kimyasal oksijen mg/l - <10 <10 <10 <10 31,7 <10 - < 25 50 70 > 70 I ihtiyacı Amonyum azotu mg/l - 0,42 <0,05 <0,05 <0,05 <0,05 <0,05 - < 0,2 1 2 > 2 I Toplam fosfor mg/l - <0,005 <0,005 <0,005 <0,005 <0,005 <0,005 - < 0,08 0,2 0,8 > 0,8 I Nitrat azotu mg/l - <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 <0,1 0,149 - < 3 10 20 > 20 I Nitrit azotu mg/l - <0,1 <0,1 <0,1 <0,002 <0,002 <0,002 ------Sülfat mg/l - <1 5,18 4,68 5,53 <1 3,97 ------Toplam sertlik mg/l - 154 129 142 133 135 163,8 142,80 - - - - -

Alkalinite mg CaCO3/l - 193 92,8 154 165 162 168 155,80 - - - - - Toplam azot mg/l - 0,44 0,19 0,68 0,369 0,73 0,44 0,47 < 3,5 11,5 25 > 25 I Magnezyum mg/l - 4,97 4,25 4,74 4,07 4,23 5,161 4,57 - - - - - Kalsiyum mg/l - 53,6 44,6 49,1 46,7 46,8 57,02 49,64 - - - - -

134

Çizelge 4.37 Abant Gölü su analizi sonuçlarının Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği Trofik Durum Kriterlerine göre değerlendirilmesi

Mevsimler YSKY Trofik Durum Kriterleri SB KIŞ İB YAZ SB İB YAZ Ortalama Oligotrofik Mezotrofik Ötrofik Hipertrofik Parametreler Birim 2015 2016 2016 2016 2016 2017 2017 Toplam Fosfor µg/l ˍ 4,9 4,9 16,1 4,9 4,9 17,1 8,8 <10 30 100 >100 Toplam Azot µg/l ˍ 648,6 113,7 580,3 596,4 694,4 665,3 549,8 < 350 650 1500 >1500 Secchi Derinliği m 4,0 3,0 2,3 4,3 4,0 4,0 4,0 3,6 > 4 2 1 <1 Çözünmüş mg/l 8,2 10,6 9,7 6,1 6,9 10,0 6,1 8,2 > 7 6 3 < 3 Oksijen

135

5. TARTIŞMA ve SONUÇ

Abant Gölü bentik makroomurgasız faunası ve dağılımlarını belirlemek üzere yapılan bu çalışma toplam 7 istasyonda iki yıl süresince mevsimsel örneklemeler yapılarak yürütülmüştür. Ayrıca fizikokimyasal parametreler kullanılarak gölün su kalite durumu Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği’ne göre belirlenmiştir.

5.1 Fiziksel ve Kimyasal Su Kalite Parametreleri

Yapılan bu çalışmada Abant Gölü ortalama su sıcaklığı 11,56±6,20 oC, ortalama pH 7,64±0,54, ortalama elektriksel iletkenlik 295,82±18,72 μS/cm, ortalama oksijen doygunluğu % 76,38±23,58, ortalama çözünmüş oksijen 8,22±2,74 mg/l ve ortalama toplam çözünmüş katı madde 192,37±12,16 mg/l olarak belirlenmiştir. Atıcı ve Obalı (2002), Yedigöller ve Abant Gölü’nde yaptıkları çalışmada, su sıcaklığını 14,6 oC, pH’yı 8,05 ve çözünmüş oksijeni 8,92 mg/l olarak tespit etmişlerdir. Külköylüoğlu vd. (2003), Abant Gölü ve çevre sularında mevsimsel su kalitesi değişimini ve Ostracoda dağılımını araştırdıkları çalışmada; su sıcaklığını 14,2 oC, pH’yı 7,89, çözünmüş oksijeni 8,26 mg/l, oksijen doygunluğunu %78,44 ve elektriksel iletkenliği 250,93 μS/cm olarak bildirmişlerdir. Külköylüoğlu vd. (2005), Abant gölü ve Gölköy Göleti arasında mevsime bağlı su kalitsi değişimi ve algler üzerine yaptıkları çalışmada; su sıcaklığını 10,68 oC, pH’yı 7,78, çözünmüş oksijeni 8,31 mg/l, oksijen doygunluğunu %75,16 ve elektriksel iletkenliği 219,51 μS/cm olarak saptamışlardır. Atıcı vd. (2005) Abant Gölü bentik algleri üzerine yaptıkları çalışmada; su sıcaklığını 14,22 oC, pH’yı 8,3, çözünmüş oksijeni 8,8 mg/l olarak belirlemişlerdir. Doğan ve Kızılkaya (2010); Abant Gölü ve çevresinde hava ve su kirliliği göstergeleri çalışmasında, pH’yı 7,10 – 7,23, elektriksel iletkenliği 243 – 296 μS/cm olarak bildimiştir. Yapılan bu çalışma ile tespit edilen su sıcaklığı pH, elektriksel iletkenlik, oksijen doygunluğu, çözünmüş oksijen ve toplam çözünmüş madde değerleri bakımından diğer çalışmalar ile benzer sonuçlar elde edilmiştir.

136

Abant Gölü ortalama Secchi derinliği 3,64±0,73 m olarak tespit edilmiştir. Ortalama Secchi derinliğini Altındağ ve Yiğit (2000) 3,65 m; Atıcı ve Obalı (2002) 3,65 m; Külköylüoğlu vd. (2003) 2 – 6,5 m (yaklaşık 4 m); Külköylüoğlu vd. (2005) 4,74 m olarak bildirmişlerdir. Secchi derinliği bakımından daha önceki çalışmalarda belirtilen değerler ile benzerlik göstermektedir.

Abant Gölü’nde amonyum azotu <0,05 – 0,9 mg/l; nitrat azotu <0,1– 0,15 mg/l; nitrit azotu <0,002 – <0,1 mg/l; toplam azot <0,1 – 0,99 mg/l; toplam fosfor <0,005 – 0,083 mg/l; sülfat <1 – 7,14 mg/l; alkalinite 153,18±29,52 mgCaCO3/l ve toplam sertlik 139,94±12,53 mg/l olduğu saptanmıştır. Atıcı vd. (2005), amonyum azotunu 0,41 mg/l, sülfatı 4,94 mg/l olarak bildimiştir. Külköylüoğlu vd. (2005), amonyum azotunu 0,150 mg/l, nitrat azotunu 0,001 mg/l, nitrit azotunu 0,016 mg/l olarak belirlemiştir. Karakaya vd. (2015), Abant Gölü göl metabolizmasının günlük oksijen tekniği ile belirlenmesine yönelik araştırmalarında, amonyum azotunu 0,01 – 0,52 mg/l, toplam azotu 0,14 – 2,06 mg/l, nitrat azotunu 0,1 – 0,34 mg/l, toplam fosforu 0,01 – 0,043 mg/l arasında değiştiğini tespit etmiştir. Bu çalışmada amonyum azotu, nitrat azotu, nitrit azotu, toplam azot, toplam fosfor ve sülfat bakımından daha önceki çalışmalarda belirtilen değerler ile benzerlik göstermektedir.

Abant Gölü Yaz 2016 ve 2017 örnekleme dönemlerinde litoralden ölçülen ortalama su sıcaklığı değerleri 21,23 oC ve 21,85 oC; ortalama pH değerleri 7,41 ve 7,65; ortalama çözünmüş oksijen değerleri 6,97 mg/l ve 7,11 mg/l olarak belirlenmiştir. Yıldız vd. (2008) Batı Karadeniz Bölgesindeki bazı göllerin Oligochaeta faunası üzerine 2002 – 2003 yaz dönemlerinde yaptıkları çalışmada su sıcaklığını 21,4 oC; pH’yı 6,99 ve 6,47; çözünmüş oksijeni 7,2 ve 6,9 mg/l olarak tespit etmişlerdir. Bu çalışmada su sıcaklığı, pH ve çözünmüş oksijen değerleri bakımından daha önceki çalışmada belirtilen değerler ile benzerlik göstermektedir.

Yapılan çalışmada amonyum azotunun Kış 2016’da 1., 3., 4., 5., 6. ve 7. istasyonlarda yüksek değerde, 2. istasyonda da sınır değerinde olduğu tespit edilmiştir (Çizelge 4.30- 4.36). Diğer dönemlerde ise elde edilen tüm değerlerin normal sınırlarda kaldığı saptanmıştır. Kış 2016’da amonyum azotu değerinin yüksek olması, bu dönemde göle

137 deşarj yapılmış olabileceğini göstermektedir. Egemen ve Sunlu (1996), organik maddelerin bozulması, evsel ve endüstriyel atık suların deşarjı sonucunda sularda amonyum miktarının arttığını bildirmişlerdir. Çalışma sonucu bu bilgi ile paralellik göstermektedir.

5.2 Bentik Makroomurgasız Komünite Yapısı

Abant Gölü’nde Kasım 2015 – Temmuz 2017 tarihleri arasında mevsimsel olarak yapılan ve gölden seçilen 7 istasyondan toplanan bentik makroomurgasız örneklerinin incelenmesi sonucunda, göl zemininde ortalama olarak m2’de 10085 organizma bulunmuştur. Çalışma alanında bentik makroomurgasız faunasına ait Oligochaeta sınıfından 12, Chironomidae familyasından 21, Chaoboridae familyasından 1, Gastropoda sınıfından 7 ve Bivalvia sınıfından 2 olmak üzere toplam 43 tür teşhis edilmiş, tespit edilen diğer bentik makroomurgasızlar (Hydrachnidae, Gammaridae, Megaloptera, Ephemeroptera ve Nematoda) ile birlikte toplam 49 takson saptanmıştır. Bu bentik makroomurgasız gruplarının % 69,6’sını Oligochaeta, % 26,2’sini Chironomidae, %2’sini Chaoboridae ve % 2,3’ünü ise diğer taksonlar (% 0,09 Hydrachnidia, % 0,04 Gammaridae, % 0,04 Megaloptera, % 1,02 Gastropoda, % 0,67 Bivalvia, % 0,15 Ephemeroptera, %0,24 Nematoda) oluşturmaktadır.

Abant Gölü’nde en yüksek zoobentik komunite çeşitliliği 28 takson ile 2. istasyonda gözlemlenmiştir (Çizelge 4.2 - 4.8). Bu istasyonda Oligochaeta sınıfından 9, Chironomidae familyasından 14, Chaoboridae familyasından 1 takson tespit edilmiştir. 2. istasyonun zoobentik komünite çeşitliliğinin yüksek olması su kalite parametrelerinin genelinin I. sınıf olması ile birlikte amonyum azotu değerinin de diğer istasyonlardan düşük olmasından kaynaklı olabileceği düşünülmektedir. Bu istasyonda Oligochaeta sınıfına ait en baskın tür %36,15 oranı ile Limnodrilus hoffmeisteri, Chironomidae familyasına ait en baskın tür %28,77 oranı ile Cladopelma laccophila’dır. Limnodrilus hoffmeisteri olumsuz koşullara karşı toleranslıdır ve çok farklı habitatlara uyum sağlayabilmektedir (Brinkhurst ve Jamieson 1971). Cladopelma laccophila türünün habitat tercihlerinde suyun serin ve yüksek oranda çözünmüş oksijene sahip olmasının

138

önemli olduğu bildirilmiştir (Akyıldız 2013). 2. istasyonda Cladopelma laccophila türünün baskın olması ve bu istasyonun su kalite parametrelerinden çözünmüş oksijen bakımından I. sınıf olması literatürdeki bilgiyi desteklemektedir.

En düşük zoobentik çeşitlilik ise 11 takson ile 7. istasyonda gözlemlenmiştir (Çizelge 4.2 - 4.8). Bu istasyonda Oligochaeta sınıfından 7, Chironomidae familyasından 1, Chaoboridae familyasından 1 takson tespit edilmiştir. 7. istasyonun zoobentik komünite çeşitliliğinin düşük olması su kalite parametrelerinden çözünmüş oksijen ve oksijen doygunluğu değerlerinin III. ve IV. sınıf olması ile birlikte Kış 2016 amonyum azotu değeri ile İB 2017 BOİ ve KOİ değerlerinin yüksek olmasından kaynaklı olabileceği düşünülmektedir. Bu istasyonda en baskın türler %38,27 oranı ile Chaoboridae familyasından Chaoborus flavicans ve % 17,03 oranı ile Oligochaeta sınıfından Potamothrix hammoniensis’dir. Chaoboridae larvalarının uygun olmayan koşullara karşı toleransları oldukça yüksektir ve çoğunlukla ötrofik ve distrofik sularda karşılaşılmaktadır (Saether 1972, Taşdemir 2003). Potamothrix hammoniensis de olumsuz koşullara toleranslı olmakla birlikte ötrofik şartların indikatörüdür (Brinkhurst ve Jamieson 1971). 7. İstasyonda bu iki türün baskın olması ve bu istasyonun su kalite parametrelerinden çözünmüş oksijen ve oksijen doygunluğu değerleri bakımından III. ve IV. sınıf olması literatürdeki bilgiyi desteklemektedir.

Yapılan çalışmada Abant Gölü’nde teşhis edilen taksonlar arasında Limnodrilus hoffmeisteri, Cladopelma laccophila, Potamothrix hammoniensis ve Limnodrilus udekemianus gölün en baskın türleridir. Limnodrilus hoffmeisteri kirliliğe karşı oldukça toleranslı bir türdür ve diğer Tubificinae türleriyle birlikte kirli sularda sıklıkla karşılaşılmaktadır (Brinkhurst ve Jamieson 1971, Timm 1999). Ayrıca kozmopolit bir türdür (Wetzel vd. 2000). Limnodrilus udekemianus oligotrofik habitatlardan organik madde bakımından zengin habitatlara kadar çok değişik ortamlarda bulunabilen oldukça kozmopolit bir türdür (Timm, 1970). Potamothrix hammoniensis türü akarsu ve göllerde yaygın olarak bulunur ve çok yoğun olduğu ortamlarda ötrofik şartların ve organik kirliliğin indikatörüdür (Milbrink 1980, Arslan ve Şahin 2006). Limnodrilus hoffmeisteri, Potamothrix hammoniensis ve Limnodrilus udekemianus türleri olumsuz koşullara karşı toleranslı oldukları gibi aynı zamanda çok değişik çevresel koşullara da

139 uyum sağlayabilmektedirler (Brinkhurst ve Jamieson 1971). Cladopelma laccophila türünün habitat tercihlerinde suyun serin ve yüksek oranda çözünmüş oksijene sahip olmasının önemli olduğu bildirilmiştir (Akyıldız 2013).

Abant Gölü’nde Oligochaeta sınıfına ait en baskın türlerin sırasıyla %30,32 oranı ile Limnodrilus hoffmeisteri, %8,10 oranı ile Potamothrix hammoniensis ve %7,89 oranı ile Limnodrilus udekemianus olduğu tespit edilmiştir. Yapılan bu çalışmada Limnodrilus hoffmeisteri ve Limnodrilus udekemianus türlerine tüm istasyonlarda rastlanılmıştır ve en baskın oldukları mevsimin (L. hoffmeisteri %46,41 baskınlık değeri ile, L. udekemianus %11,37 baskınlık değeri ile) yaz mevsimi olduğu görülmüştür. Potamothrix hammoniensis türüne ise 6. istasyon dışında tüm istasyonlarda rastlanılmıştır ve en baskın olduğu mevsimin (P. hammoniensis %13,94 baskınlık değeri ile) ilkbahar olduğu tespit edilmiştir. Oligochaeta sınıfına ait bu 3 türün uygun olmayan koşullara karşı toleranslarının yüksek olduğu bilinmektedir (Brinkhurst ve Jamieson 1971). Ayrıca Limnodrilus udekemianus türünün organik kirli sularda bulunmasının yanısıra oligotrofik habitatlarda da bulunduğu bildirilmiştir (Klemm 1985, Yıldız vd. 2008).

Türkiye’deki farklı göllerde yapılan çalışmalarda da benzer sonuçlar bildirilmiştir. Arslan ve Şahin (2006) tarafından Güney Anadolu’da bulunan Kovada Gölü litoral bentik Oligochaeta ve Chironomidae faunasının belirlenmesine yönelik Ocak 2002- Aralık 2002 tarihleri arasında yapılan çalışmada 7 istasyondan örnekler toplanmış, çalışma sonucunda 15 Oligochaeta (8 Naididae ve 7 Tubificidae) ve 20 Chironomidae (4 Tanypodinae, 2 Orthocladiinae, 12 Chironominae ve 2 Tanytarsinae) türü olmak üzere toplam 35 tür tespit edilmiştir. Oligochaeta sınıfına ait baskın olan türlerin, Potamothrix hammoniensis, Tubifex tubifex, Limnodrilus hoffmeisteri ve Nais communis olduğu bildirilmiştir. Yıldız ve Balık (2006) tarafından Topçam Baraj Gölü’nün Oligochaeta faunasının belirlenmesine yönelik yapılan çalışmada 11 Oligochaeta (9 Tubificidae, 2 Naididae) türü tespit edilmiş, göldeki en baskın türün Limnodrilus hoffmeisteri olduğu ve gölde bulunan Oligochaeta komünitesinin %64,64’ünü oluşturduğu belirtilmiştir. Yıldız vd. (2015), Gölcük Gölü’nde toplam bentik faunanın %96,72’sini Oligochaeta grubunun oluşturduğunu ve Potamothrix

140 hammoniensis‘in %72 oranıyla en baskın bentik tür olduğunu bildirmişlerdir. Aras ve Fındık (2016) tarafından Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Aşağı Fırat havzasındaki 8 gölde yapılan çalışmada, %48,94 oranı ile Limnodrilus hoffmeisteri, %19,3 oranı ile Potamothrix hammoniensis ve % 13,1 oranı ile Tubifex tubifex‘in bentik fauna içerisinde en baskın türler olduğu ifade edilmiştir.

Abant Gölü’nde Oligochaeta sınıfına ait tespit edilen türlerden göl genelinde nadir bulunanlar Chaetogaster langi, Nais communis, Nais stolci, Ophidonais serpentina, Potamothrix bedoti, Psammoryctides sp. ve Stylaria lacustris türleridir. Nais communis ve Nais stolci türlerinin de yer aldığı Nais cinsine ait türlerin büyük bir kısmı tatlısularda, bir kısmı ise acı sularda yaşamaktadır (Brinkhurst ve Jamieson 1971). Literatürde bu türlerin özellikle ötrofik habitatlarda yaygın olarak bulundukları ve ekolojik çalışmalarda indikatör olarak sıklıkla kullanıldıkları bildirilmiştir (Envall vd. 2012). Stylaria lacustris türü göllerde yaygın olmak üzere çok çeşitli habitatlarda (tatlısular, acısular, nehirler, gölcükler vb.) da bulunabilmektedir ve genellikle sucul bitkiler bakımından zengin habitatları tercih ettikleri bilinmektedir (Brinkhurst ve Jamieson 1971). Ayrıca temiz kabul edilen az kirli sularda bulundukları bildirilmiştir (Yıldız vd. 2008).

Abant Gölü’nde Chironomidae familyasına ait en baskın türler sırasıyla % 13,58 oranı ile Cladopelma laccophila, %4,24 oranı ile Chironomus plumosus ve %1,67 oranı ile Procladius (Holotanypus) sp. olarak belirlenmiştir. Yapılan bu çalışmada Cladopelma laccophila türü tüm istasyonlarda gözlemlenmiş ve en baskın olduğu mevsimin %25,07 oranı ile sonbahar olduğu tespit edilmiştir. Cladopelma laccophila türünün oksijen bakımından zengin suları ve serin iklim şartlarını tercih ettiği, ayrıca mezotrofik ortamlarda bulundukları bildirilmiştir (Akyıldız 2013). Bu özelliği ile baskın olan diğer iki Chironomidae türünden ayrılmaktadır. Chironomus plumosus ve Procladius (Holotanypus) sp. taksonlarına 7. istasyon dışında tüm istasyonlarda rastlanılmıştır. Chironomus plumosus %6,34 oranı ile yaz mevsiminde, Procladius (Holotanypus) sp. ise %2,22 oranı ile sonbahar mevsiminde en baskın oldukları görülmüştür. Chironomus plumosus düşük oksijen koşullarına karşı yüksek toleransa sahiptir ve çok çeşitli iklim şartlarına tolerans gösterebilen öriterm bir türdür. Ayrıca ötrofik koşulların

141 indikatörü olarak kabul edilmektedir. Procladius (Holotanypus) sp. taksonunun farklı çevresel koşullara adapte olabildiği ve tolerans yeteneklerinin yüksek olduğu bildirilmiştir (Kökçü 2016). Bu takson mezotrofik ve ötrofik göllerden elde edilen sediment örneklerinin çoğunda bulunduğu ve oksijenin yetersiz olduğu dönemlerde hayatta kalmada oldukça başarılı olduğu ifade edilmiştir (Anonymous 2016).

Türkiye’de yapılan daha önceki çalışmalarda da benzer türler tespit edilmiştir. Özkan (2006) tarafından Trakya Bölgesi (Kırklareli, Tekirdağ, İstanbul ve Çanakkale) Chironomidae faunasının belirlenmesine yönelik 171 lokaliteden toplanan Chironomidae (Diptera) larvaları ile yapılan taksonomik çalışmada, çalışılan lokalitelerde birey sayısı bakımından en fazla bulunan türün Procladius (Holotanypus) sp. olduğu bildirilmiştir. Çalışma sonucunda Chironomidae familyasının Tanypodinae, Orthocladiinae, Prodiamesinae ve Chironominae alt familyalarına ait toplam 56 cins, 102 tür saptanmıştır. Yıldız vd. (2008) tarafından Aydın’da bulunan Kemer Baraj Gölü’nün bentik faunasının tespiti amacıyla Kasım 2004 - Aralık 2005 tarihleri arasında aylık olarak örnekleme çalışmaları yapılmıştır. Çalışma sonucunda 10 Oligochaeta ve 2 Chironomidae taksonu belirlenmiş, diğer bentik makroomurgasız gruplarına rastlanmamıştır. Chironomidae familyasından tespit edilen türler Procladius (Holotanypus) sp. ve Polypedilum aberrans türleridir. Yapılan çalışmada genellikle verimsiz göllerde bulunan Procladius (Holotanypus) sp.’nin saptanması ve ötrofik göllerin biyoindikatörü Chironomus plumosus ile karşılaşılmaması sebebiyle gölün oligotrofik olduğu ifade edilmiştir. Taşdemir ve Ustaoğlu (2016) tarafından, Denizli’de yer alan Kartal Gölü, Saklıgöl, Karagöl ve Gökçeova Göleti’nin Chironomidae ve Chaoboridae faunasının tespiti amacıyla 2009-2011 yılları yaz mevsimlerinde örnekleme çalışmaları yapılmıştır. Çalışma sonucunda tespit edilen taksonların göllere göre dağılımlarına bakıldığında Procladius (Holotanypus) sp. 4 gölde, Chironomus plumosus 3 gölde ve Cladopelma laccophila ise sadece 1 gölde gözlemlenmiştir.

Abant Gölü’nde Chironomidae familyasına ait tespit edilen türlerden birçoğu göl genelinde nadir olarak bulunmaktadır. Bu türlerden biri olan Chironomus anthracinus’un ılıman, ötrofik, mezotrofik ve oligo-mezotrofik göllerde bulundukları bildirilmiştir (Brodin 1986, Marziali vd. 2008, Anonymous 2016). Genellikle gölün

142 profundal bölgesinde yer almasının yanında litoral bölgeden kayıtlar da mevcuttur. Düşük oksijen konsantrasyonuna ve düşük pH’a oldukça toleranslıdır (Anonymous 2016). Abant Gölü’den çalışma süresince elde edilen nadir türlerden olan Tanypus cinsine ait 3 tür (T. kraatzi, T. punctipennis ve T. vilipennis) belirlenmiştir. Tanypus türlerinin mezotrofikten ötrofiğe geçiş gösteren göller ile sıcak, ötrofik göllerde yayılış gösterdikleri bildirilmiştir (Saether 1979, Akyıldız 2013). Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum türü ötrofik göllerin litoralinde bulunmakla birlikte ılıman iklim özeliklerinin indikatörü olarak bildirilmiştir (Brodin 1986, Anonymous 2016). Cryptochironomus defectus türü arktik göllerinin litoral ve sublitoral bölgelerinin yanısıra nutrient bakımından zengin suların profundal bölgesinde yayılış gösterdikleri belirtilmiştir (Anonymous 2016).

Abant Gölü’nde elde edilen türlerden Cricotopus sylvestris türünün özellikle suların temiz olduğu bölgeleri tercih ettiği belirtilmiştir (Özkan 2006). Hydrobaenus pilipes türünün ise oligotrofik göllerde bulundukları ve soğuk stenoterm oldukları bildirilmiştir (Cranston ve Oliver 1983). Krenopelopia binotata türünün de soğuk stenoterm oldukları ve dağ akarsularında, kaynak sularda ya da göllerin litoralinde yayılış gösterdikleri belirtilmiştir (Fittkau ve Roback 1983, Anonymous 2016).

Bryce ve Hobart (1972) Tanytarsini ve Diamesinae altfamilyalarına ait türlerin orta dereceli oligotrofik göllerde yaygın olarak bulunduğunu bildirmişlerdir. Yapılan bu çalışmada Abant Gölü’nde Tanytarsini üyesi olan 2 tür (Paratanytarsus lauterborni ve Cladotanytarsus mancus) tespit edilmiştir. Aynı zamanda Abant Gölü’nde ötrofik göllerin indikatör türleri olan Limnodrilus hoffmeisteri, Potamothrix hammoniensis, Chironomus plumosus ve Chironomus tentans bulunmaktadır (Brinkhurst ve Jamieson 1971, Milbrink 1980, Mason 1996). Rosenberg ve Resh (1993)’e göre göl genelinde bu türlere birlikte rastlanılması göllerin oligotrofik durumdan mezotrofiğe geçişini göstermektedir (Taşdemir ve Ustaoğlu 2016). Abant Gölü literatüre göre oligo – mezotrofik göl grubuna girdiği belirtilmiştir (Altındağ ve Yiğit 2000). Ancak yapılan bu çalışmada ötrofik göllerde bulunan türlerin baskın, oligotrofik ve mezotrofik göllerde bulunan türlerin seyrek olmasından dolayı gölün ekolojik yapısının mezotrofik olduğu tahmin edilmektedir.

143

Literatüre göre Cladotanytarsus mancus türünün Cladopelma laccophila türü gibi serin ve oksijen konsantasyonu bakımından zengin suları tercih ettiği belirtilmiştir (Akyıldız 2013). Bu çalışmada Abant Gölü’nden Cladotanytarsus mancus türü sadece sonbahar ve kış dönemlerinde (su sıcaklıklarının en düşük olduğu dönemlerde) elde edilmiştir. Saether (1979) tarafından Tanypus türlerinin sıcak, ötrofik göllerde, yumuşak sediment içerisinde bulundukları bildirilmiştir. Bu çalışmada da T. kraatzi ve T. punctipennis türlerine en çok yaz döneminde rastlanmıştır. Akyıldız (2013) tarafından yürütülen çalışmada Hydrobaenus pilipes türünün soğuk suları tercih ettiği belirtilmiştir. Yapılan bu çalışmada Abant Gölü’nden Hydrobaenus pilipes türü sadece sonbahar döneminde elde edilmiştir. Elde edilen tüm bulgular literatür ile uyuşmaktadır.

Yıldız vd. (2008) tarafından Abant Gölü’nde Oligochaeta sınıfına ait 9 tür bulunmuştur, bunlardan 5’ine (Tubifex ignotus, Ilyodrilus templetoni, Haber speciosus, Pristinella menoni ve Nais variabilis) bu çalışmada rastlanılmamıştır. Potamothrix hammoniensis, Tubifex tubifex, Limnodrilus udekemianus ve Stylaria lacustris her iki çalışmada da tespit edilmiş ortak türlerdir. Chaetogaster langi, Limnodrilus hoffmeisteri, Nais communis, Nais stolci, Ophidonais serpentina, Potamothrix bedoti, Potamothrix sp., Psammoryctides sp. türlerine Yıldız vd. (2008)’in çalışmasında rastlanılmamış olup, bu türler Abant Gölü için yeni kayıt niteliğindedir.

Taşdemir vd. (2008) tarafından Abant Gölü’nde Chironomidae familyasına ait 7 tür bulunmuştur, bunlardan 5’ine (Macropelopia nebulosa, Eukiefferiella sp., Chironomus riparius, Micropsectra notescens ve Micropsectra praecox) bu çalışmada rastlanılmamıştır. Chironomus tentans ve Paratanytarsus lauterborni her iki çalışmada da tespit edilmiş ortak türlerdir. Chironomus plumosus, Chironomus anthracinus, Chironomus dorsalis, Cladopelma laccophila, Cladotanytarsus mancus, Cricotopus sylvestris, Cryptochironomus defectus, Hydrobaenus pilipes, Krenopelopia binotata, Paratendipes albimanus, Pentaneurella katterjokki, Polypedilum (Pentapedilum) exsectum, Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum, Procladius (Holotanypus) sp., Psectrocladius (Psectrocladius) limbatellus, Stictochironomus devinctus, Tanypus kraatzi, Tanypus punctipennis ve Tanypus vilipennis türlerine Taşdemir vd. (2008)’in çalışmasında rastlanılmamış olup, bu türler Abant Gölü için yeni kayıt niteliğindedir.

144

Taşdemir vd. (2008) tarafından Abant Gölü’nde Chaoboridae familyasına ait Chaoborus flavicans türü tespit edilmiştir, bu türe bu çalışmada da rastlanılmıştır.

Forcart (1961) tarafından Abant Gölü’nde Viviparus mamillatus türü bildirilmiştir (Yıldırım vd. 2006). Geldiay ve Bilgin (1969) tarafından Türkiye’nin bazı göllerinde yaptıkları çalışma kapsamında Abant Gölü’nden Mollusca’ya ait 3 türü (Viviparus contectus, Radix peregra, Stagnicola palustris) bildirmişlerdir. Özbek vd. (2004) tarafından Abant Gölü’nde Mollusca’ya ait 8 tür ( Viviparus ater, Valvata piscinalis, Lymnea stagnalis, Radix auricularia, Radix peregra, Stagnicola palustris, Gyraulus albus ve Dreissena polymorpha) tespit edilmiştir. Valvata piscinalis, Viviparus mamillatus ve Radix sp. hem literatürdeki hem de mevcut tez çalışmasındaki ortak taksonlardır. Bu tez çalışmasında tespit edilen Mollusca’ya ait diğer türler (Gyraulus piscinarum, Gyraulus crista, Planorbis sp., Valvata cristata, Pisidium personatum ve Sphaerium sp.) Abant Gölü için yeni kayıt niteliğindedir.

5.3 Biyolojik İndeksler

Shannon-Wiener çeşitlilik indeksi örnekleme dönemlerine göre incelendiğinde en yüksek değer SB 2015’te 4. istasyonda (2,292), en düşük değer Kış 2016’da 6. istasyonda (0,816) saptanmıştır. Ortalama değerler ise 1,134 – 1,837 arasında değişmektedir (Çizelge 4.11). Shannon ve Wiener (1963) tarafından indeksin sınır değerlerinin 0-5 arasında değiştiği ve değerlerin yüksek çıkmasında tür zenginliği ile türlerin dağılımlarının etkisinin büyük olduğu ifade edilmiştir. Wilhm ve Dorris (1968)’in Shannon İndeks değerleri kirlilik düzeyi yorumlamalarına göre SB 2015’te 4. istasyonda çeşitliliğin orta, kirliliğin hafif düzeyde; Kış 2016’da 6. istasyonda ise çeşitliliğin çok zayıf, kirliliğin ağır kirlilik düzeyinde olduğu tespit edilmiştir.

Simpson çeşitlilik indeksi örnekleme dönemlerine göre incelendiğinde en yüksek değer SB 2015’te 4. istasyonda (0,871), en düşük değer Kış 2016’da 6. istasyonda (0,347) saptanmıştır. Ortalama değerler ise 0,539 – 0,794 arasında değişmektedir (Çizelge 4.11). Bu indeks 0-1 arasında limitleri olan bir indekstir (Simpson 1949). Simpson

145

çeşitlilik indeksinin büyük olması tür zenginliğinin yüksek ve tür dağılımın eşit olduğunu göstermektedir (Sezen 2008). Literatürdeki bu bilgiye göre Simpson çeşitlilik indeksi verilerine dayanarak Abant Gölü’nün bentik makroomurgasız tür zenginliği bakımından orta düzeyde olduğu söylenebilmektedir.

Margalef tür zenginliği indeksi örnekleme dönemlerine göre incelendiğinde en yüksek değer SB 2015’te 2. istasyonda (1,654), en düşük değer İB 2017’de 4. istasyonda (0,237) belirlenmiştir. Ortalama değerler ise 0,631 – 1,135 arasında değişmektedir (Çizelge 4.11). Takson sayısı en yüksek 18 takson ile SB 2015’te 2. istasyonda, en düşük 3 takson ile İB 2017’de 4. istasyonda tespit edilmiştir. Margalef indeksi, takson sayısı ile paralellik gösterdiği gözlemlenmiştir. Margalef tür zenginliği indeksi verilerine göre Abant Gölü’nün bentik makroomurgasız tür çeşitliliği bakımından düşük düzeyde olduğu ifade edilebilmektedir.

McIntosh çeşitlilik indeksi örnekleme dönemlerine göre incelendiğinde en yüksek değer SB 2015’te 4. istasyonda (0,649), en düşük değer Kış 2016’da 6. istasyonda (0,194) tespit edilmiştir. Ortalama değerler ise 0,330 – 0,555 arasında değişmektedir (Çizelge 4.11). Shannon-Wiener, Simpson ve McIntosh çeşitlilik indeks sonuçları birbirleri ile paralellik göstermektedir.

Eveness düzenlilik indeksi örnekleme dönemlerine göre incelendiğinde en yüksek değer Yaz 2017’de 7. istasyonda (0,969), en düşük değer ise Kış 2016’da 6. istasyonda (0,340) belirlenmiştir. Ortalama değerler ise 0,533 – 0,833 arasında değişmektedir (Çizelge 4.11). İndeks sınır değeri 0 ile 1 arasındadır ve değerin 1’e yaklaşması dağılımın düzenli olduğunu göstermektedir (Jorgensen vd. 2005). Buna göre İB 2016’da 1. istasyonda, Yaz 2016’da 7. istasyonda, İB 2017’de 4. istasyonda ve Yaz 2017’de 3., 4., ve 7. istasyonlarda dağılımların daha düzenli olduğu tespit edilmiştir.

Bray-Curtis kümeleme analizi, Abant Gölü’ndeki bentik makroomurgasız taksonların dağılımlarına göre 3 ana gruba ayrılmaktadır. Göl genelinde benzerlik derecesi en yüksek olan istasyonlar 5. ve 6. istasyonlardır. Bu gruba daha sonra 2. istasyon katılmaktadır. 5. ve 6. istasyonlar da tespit edilen ortak taksonlar şunlardır; Limnodrilus

146 hoffmeisteri, Limnodrilus udekemianus, Tubifex tubifex, Chironomus plumosus, Chironomus dorsalis, Chironomus tentans, Cladopelma laccophila, Paratendipes albimanus, Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum, Procladius (Holotanypus) sp., Tanypus kraatzi, Hydrachnidae, Bivalvia, Gastropoda ve Nematoda’dır. 2. istasyonda bu istasyonlardan farklı olarak Bivalvia ve Nematoda yer almamaktadır. İkinci grupta ise 1., 3. ve 4. istasyonlar yer almaktadır. Bu grupta yer alan ortak taksonlar şunlardır; Limnodrilus hoffmeisteri, Limnodrilus udekemianus, Potamothrix hammoniensis, Potamothrix sp., Tubifex tubifex, Chironomus plumosus, Chironomus dorsalis, Chironomus tentans, Cladopelma laccophila, Krenopelopia binotata, Polypedilum (Polypedilum) nubeculosum, Procladius (Holotanypus) sp., Tanypus kraatzi ve Ephemeroptera’dır. Üçüncü grubu ise göldeki en farklı istasyon olan 7. istasyon oluşturmaktadır. Bu istasyonda en baskın takson Chaoborus flavicans türüdür. Literatürde Chaoboridae larvalarının uygun olmayan koşullara karşı toleransları oldukça yüksek olduğu ve çoğunlukla ötrofik ve distrofik sularda bulundukları bildirilmiştir (Saether 1972, Taşdemir 2003). 7. istasyon göl ortasında yer almaktadır ve derinlik 15,50 – 20,00 m arasında değişmektedir. Su kalite parametrelerinden çözünmüş oksijen incelendiğinde diğer istasyonlardan farklı olarak bu istasyonun kirlenmiş su (III) sınıfında olduğu tespit edilmiştir. Bu durum literatürde verilen bilgiyi desteklemektedir. Birbirinden en farklı istasyonların ise %10,28 benzerlik oranı ile 6. ve 7. istasyonlar olduğu gözlemlenmiştir.

Kanonik Uyum Analizine göre Abant Gölü’nde tespit edilen taksonların dağılımlarını en fazla etkileyen çevresel değişkenler sıcaklık, amonyum azotu ve toplam azottur. Grafiğe göre Chironomus tentans ve Limnodrilus hoffmeisteri türlerinin sıcaklık değerleri etrafında, Chironomus plumosus ve Limnodrilus udekemianus türlerinin toplam azot değerleri etrafında, Cladopelma laccophila ve Potamothrix sp. türlerinin ise amonyum azotu etrafında yoğunlaştığı gözlemlenmiştir. Potamothrix hammoniensis ve Tubifex tubifex türlerinin ekolojik hoşgörülerinin yüksek olduğu belirlenmiştir.

Abant Gölü’nde yürütülen bu çalışmada genellikle nehirler için uygulanan BMWP, ASPT ve FBI metrikleri Abant Gölü için uygulanmıştır. Her bir istasyon için ayrı ayrı yapılan uygulama sonucunda elde edilen veriler (BMWP- V. sınıf; ASPT-IV. sınıf;

147

HBI-IV. sınıf) ile fizikokimyasal veriler (Yerüstü Su Kalite Yönetmeliğine göre I. veya II. sınıf) birbirleri ile uygunluk göstermemiştir. Duran ve Akyıldız (2011) tarafından Denizli Süleymanlı Gölü’nde nehirler için uygulanan Chandler Biyotik Skor İndeksi, BMWP, Genişletilmiş Trent Biyotik İndeksi (TBI) ve Belçika Biyotik İndeksi (BBI) metriklerini uygulamışlardır. Uygulama sonucunda göller için bu indekslerin nehir su kalitesi belirlenmesindeki gibi uygulanabilir olmadığını bildirmişlerdir. Her iki çalışmada da benzer bulgular elde edilmiştir.

Sonuç olarak, Abant Gölü’nde iki yıl süresince mevsimsel olarak yürütülen bu tez çalışmasında bentik makroomurgasız türleri ve dağılımları tespit edilmiş, 33 türün Abant Gölü için yeni kayıt niteliğinde olduğu saptanmıştır. Ayrıca fizikokimyasal parametreler ile gölün su kalite sınıfı Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği’ne göre belirlenmiştir. Bu kapsamda göl oksijen doygunluğu bakımından II. sınıf, diğer parametreler bakımından I. sınıf olduğu bulunmuştur. Shannon çeşitlilik indeks ortalama değerlerine göre tüm istasyonlarda çeşitlilik düzeyi zayıf, kirlilik düzeyi ise orta olarak tespit edilmiştir. Uygulanan biyotik indekslerden (BMWP, ASPT, FBI) elde edilen sonuçlara göre, bu indekslerin Abant Gölü’nün su kalitesini belirlemede uygunluk göstermediği ve göller için nehir su kalitesi belirlenmesindeki gibi uygulanabilir olmadığı tespit edilmiştir. Gölün Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği’ne göre trofik durumu incelendiğinde ise Abant Gölü toplam fosfor ve çözünmüş oksijen bakımından oligotrofik, toplam azot ve Secchi derinliği bakımından mezotrofik olduğu belirlenmiştir. Abant Gölü’nde tespit edilen bentik makroomurgasız faunasında ötrofik göllerin indikatör türleri baskın olmasına rağmen gölde temiz sularda bulunan türlere de rastlanmıştır. Tüm bu bulgular sonucunda gölün trofik durumunun mezotrofik olduğu düşünülmektedir.

Abant Gölü sahip olduğu biyolojik çeşitlilik bakımından hem ülkemiz hem de dünya açısından oldukça önemlidir. Özellikle gölde ve çevresinde yer alan endemik türler ile nesli tehlike altında olan türlerin korunması ve devamlılığı için, göl ve çevresinde düzenli olarak izleme çalışmaları yapılmalı ve yapılan bilimsel çalışmalar desteklenmelidir. Göl ve çevresindeki kirlilik etmenleri belirlenerek bunlarla ilgili

148

önlemler alınmalıdır. Turistik amaçlı parka gelen ziyaretçiler bilgilendirilerek, çevreye verilen zarar minimuma indirilmelidir.

149

KAYNAKLAR

Ahıska, S. 2005. Kesikköprü (Ankara) Baraj Gölü Bentik Faunası Üzerine Bir Çalışma. Ulusal Su Günleri 2005. Bildiriler kitabı. (123-127); Trabzon.

Ahıska, S. ve Karabatak, M. 1994. Seyfe (Kırşehir) Gölü’nün Dip Faunası. Doğa TU Biyoloji Dergisi, 18(1); 61-75.

Akıl, A., Ayvaz, Y. ve Şen, D. 1996. Cip Baraj Gölü (Elazığ) Chironomidae (Diptera) Larvaları. Doğa TU Zooloji Dergisi, 20(3); 217-220.

Akyıldız, G.K. 2008. Denizli Sınırlarındaki Büyük Menderes Nehri ve Yan Kolu Çürüksu Çayı’nın Su Kalitesinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Pamukkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Denizli.

Akyıldız, G.K. 2013. Türkiye’nin Bazı Göllerinde Subfosil Chironomidae – Sıcaklık İlişkisi Kullanılarak Transfer Fonksiyon Modelinin Geliştirilmesi. Doktora Tezi. Pamukkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Denizli.

Alcocer, J., Escobar, E.G., Lugo, A. and Oseguera, L.A. 1999. Benthos of a Prerennially-Astatic, Saline, Soda Lake in Mexico. International Journal of Salt Lake Research, 8 (2); 113-126.

Altındağ, A. 1999. A Taxonomical Study on The Rotifera Fauna of Abant Lake (Bolu). Turkish Journal of Zoology, 23; 211-214.

Altındağ, A. ve Yiğit, S. 2000. Abant (Bolu) Gölü Zooplankton Faunasının Mevsimsel Değişimi. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, 17(1-2); 9-18.

Anonim, 2009. Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği Numune Alma ve Analiz Metodları Tebliği. 10.10.2009 tarihli T.C. Resmi Gazete, Sayı No: 27372.

Anonim. 2010. Web Sitesi: http://blog.milliyet.com.tr/abant-golu-tabiat-parki-nda- biyolojik-cesitlilik/Blog/?BlogNo=239238 Erişim Tarihi: 26.01.2019.

Anonim. 2016a. Web Sitesi: http://abantgolu.tabiat.gov.tr/ Erişim Tarihi: 26.01.2019.

Anonim. 2016b. Yerüstü Su Kalitesi Yönetmeliği. 10.08.2016 tarihli Resmi Gazete. Sayı No: 29797.

Anonymous. 1999. Web Sitesi: https://chironomidae-larvae.linnaeus.naturalis.nl/ linnaeus_ng/app/views/introduction/topic.php?id=3419&epi=190 Erişim Tarihi: 26.01.2019.

Anonymous. 2000. Web Sitesi: http://www.countrysideinfo.co.uk/simpsons.htm Erişim Tarihi: 26.01.2019.

150

Anonymous. 2005. Web Sitesi: http://www.animalbase.uni-goettingen.de/zooweb/ servlet/AnimalBase/search Erişim Tarihi: 26.01.2019.

Anonymous. 2016. Web Sitesi: http://paleolimnology.com Erişim Tarihi: 26.01.2019.

Anonymous. 2017. Web Sitesi: https://www.itis.gov/ Erişim Tarihi: 26.01.2019.

Anonymous. 2019. Web Sitesi: http://www.marinespecies.org/index.php Erişim Tarihi: 04.02.2019.

Aras, S. and Fındık, Ö. 2016. The aquatic oligochaetes (Annelida: Clitellata) of eight lakes in the Aşağı Fırat River Basin (Lower Euphrates, Turkey). Biologia, 71(1); 38–43.

Armitage, P., Cranston, P. S. and Pinder, L. C. V. 1995. The Chironomidae: The biology and ecology of non-biting midges. Chapman & Hall, 572p, London.

Arslan, A.B. 2015. Su Çerçeve Direktifine göre biyolojik kalite unsuru: Bentik omurgasız. Uzmanlık Tezi. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Ankara.

Arslan, N. and Şahin, Y. 2006. A preliminary study into identification of the littoral Oligochaeta (Annelida) and Chironomidae Fauna of Lake Kovada, a National Park in Turkey. Turkish Journal of Zoology, 30; 67-72.

Arslan, N., Tanatmış, M. ve Kökmen, S. 2008. Kemaliye’nin Makrozoobentikleri Oligochaeta, Chironomidae, Ephemeroptera. Kemaliye (Erzincan) ve çevresinin Biyoçeşitlilik açısından değerlendirilmesi. TÜBİTAK Proje No: Çaydag 105Y016; Ankara.

Arslan, N., Ayık, Ö. and Şahin, Y. 2010. Diversity and Structure of Chironomidae (Diptera) Limnofauna of Lake Uluabat, a Ramsar Site of Turkey, and their Relation to Environmental Variables. Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 10; 315-322.

Arslan, N., Kara, D. and Kökçü, C.A. 2012. Aquatic Oligochaeta (Annelida) of Dam Lakes Çatören and Kunduzlar (Turkey). 12th International Symposium on Aquatic Oligochaeta. 10-14 September 2012. Fremantle; Western Australia.

Arslan, N., Kara, D. and Odabasi, D.A. 2013. Twelve New Records (Clitellata, Chironomidae and Gastropoda) from Lake Golbasi (Hatay-Turkey). Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences. 13; 869-873.

Atıcı, T. ve Obalı, O. 2002. Yedigöller ve Abant Gölü (Bolu) Fitoplankton’unun Mevsimsel Değişimi ve Klorofil-a Değerlerinin Karşılaştırılması. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, 19 (3-4); 281-289.

Atıcı, T., Obalı, O. ve Elmacı, A. 2005. Abant Gölü (Bolu) bentik algleri. Ekoloji, 14(56); 9-15.

151

Balık, S., Ustaoğlu, R.M., Yıldız, S. ve Taşdemir, A. 2001. Sazlıgöl (Menemen- İzmir)’ün Bentik Faunası (Oligochaeta-Chironomidae). XI. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu. 04-06 Eylül 2011. Bildiriler, Cilt-1, 198-205; Hatay.

Balık, S., Ustaoğlu, M.R., Özbek, M., Taşdemir, A. ve Yıldız, S. 2004. Buldan Baraj Gölü’nün (Denizli/Türkiye) Bentik Faunası. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 21 (1-2); 139-141.

Balık, S., Ustaoğlu, M.R., Taşdemir, A., Yıldız, S. ve Özbek, M. 2005. Kuş Gölü (Bandırma) Makrobentik Omurgasız Faunası Hakkında Bir Ön Araştırma. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 22 (3-4); 347–349.

Barbone, E., Rosati, I., Reizopoulou, S. and Basset A. 2012. Linking classification boundaries to sources of natural variability in transitional waters: A case study of benthic macroinvertebrates. Ecological Indicators, 12(1); 105–122.

Bhattacharyay, G., Sadhu, A. K., Mazumdar, A. and Chaudhuri, P. K. 2005. Antennal deformities of chironomid larvae and their use in biomonitoring of heavy metal pollution in the River Damodar of West Bangal, India. Environmental Monitoring and Assessment, 108; 67–84.

Bilgin, F.H. 1967. İzmir civarı tatlısularında yaşayan gastropodlar üzerinde sistematik ve ekolojik araştırmalar. Doktora Tezi. Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.

Bilgin, F.H. 1980. Systematics and distribution of Mollusca collected from some fresh waters of West Anatolia. Diyarbakır Üniv. Tıp Fak. Dergisi, 8(2); 1-64

Borkent, A. 2004. Insecta: Diptera, Chaoboridae. In Freshwater Invertebrates of the Malaysian Region. C.M. Yule, H.S. Yong (eds.). Academy of Sciences Malaysia, 642-645.

Boucherd, R. W. Jr. 2004. Guide to aquatic invertebrates of the Upper Midwest. Universtiy of Minnesota, p.185.

Bray, J. R. and Curtis., J. T. 1957. An ordination of upland forest communities of southern Wisconsin. Ecological Monographs, 27;325-349.

Brinkhurst, R. O. and Jamieson, B.G.M. 1971. Aquatic Oligochaeta of the World. University of Toronto Press, 860p., Toronto, Canada.

Brinkhurst, R.O. 1966. A taxonomic revision of the family Haplotaxidae (Oligochaeta). Journal of Zoology, 150(1); 1-143.

Brinkhurst, R.O. 1971. A Guide for the Identification of British Aquatic Oligochaeta. (2nd edition). Freshwater Biological Association Scientific Publication No. 22, 55 p., Toronto.

152

Brinkhurst, R.O., 1986. Guide to the Freshwater Aquatic Microdrile Oligochaetes of North America. Canadian Special Pub. of Fisheries and Aquatic Sciences, 84; 39-109.

Brodin, Y.W. 1986. The Postglacial History of Lake Flarken, Southern Sweden. Interpreted From Subfossil Insect Remains. International Review of Hydrobiology, 371-432.

Bryce, D. and Hobart, A. 1972. The biology and identification of the larvae of the Chironomidae (Diptera). Entomol. Gaz., 23; 175-217.

Cairns, J. Jr. and Dickson, K.L. 1971. A simple method for the biological assessment of the effects of waste discharges on aquatic bottom-dwelling organisms. Journal of the Water Pollution Control Federation, 43; 755-772.

Chernovskii, A. A. 1949. Identification of Larvae of The Midge Family Tendipedidae. Reproduced by the National Lending Library for Science and Technology, 299p., Boston.

Collado, R. and Schmelz, R.M. 2001. Oligochaete distribution patterns in two German hardwater lakes of different trophic state. Limnologica, 31; 317-328.

Coşkun, T. 2017. Abant Gölü’nde ekolojik durumun tahmininde fitoplankton ve epifitik diyatome topluluklarının kullanılması. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Cranston, P.S. 1982. A key to the larvae of the British Orthocladiinae (Chironomidae). Freshwater Biological Association Scientific Publication. Scientific Publication, No: 45, 152p., Ambleside, Cumbria.

Cranston, P.S. and Oliver, D.R. 1983. The larvae of the Orthocladiinae (Diptera:Chironomidae) of the Holarctic region. Keys and diagnoses, Entomologica Scandinavica Supplement, 19; 149-291.

Çamur-Elipek, B., Arslan, N., Kırgız, T., Öterler, B., Güher, H. and Özkan, N. 2010. Analysis of benthic macroinvertebrates in relation to environmental variables of Lake Gala, a National Park of Turkey. Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 10; 235-243.

Çelekli, A. and Külköylüoğlu, O. 2006. Net planktonic diatom (Bacillariophyceae) composition of Lake Abant (Bolu). Turkish Journal of Botany, 30; 331-347.

Çelekli, A., Obalı, O. and Külköylüoğlu, O. 2007. The phytoplankton community (except Bacillariophyceae) of Lake Abant (Bolu, Turkey). Turkish Journal of Botany, 31; 109-124.

153

Çelik, K. 2002. Community structure of macrobenthos of a Southeast Texas Sand-Pit Lake related to water temperature, pH and dissolved oxygen concentration. Turkish Journal of Zoology, 26; 333-339.

Çetinkaya, O. 1991. Akşehir Gölü su kalitesi, plankton ve bentik faunası üzerinde bir araştırma. Su Ürünleri Dergisi, 8(29-30); 68-70.

Çolak, Ş. 2015. Süloğlu Barajı Gölü (Edirne) zooplankton (Rotifera, Cladocera, Copepoda) faunası. Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Edirne.

Demirsoy, A. 1999. Genel ve Türkiye Zoocoğrafyası “Hayvan Cografyası”, İkinci Baskı, 965 s., Ankara.

Doğan, M. and Kızılkaya, B. 2010. Some air and water pollution indicators in and around the Lake Abant, Turkey. Journal of the Black Sea / Mediterranean Environment, 16(1); 53-74.

Drinan, T. J., O'Halloran, J. And Harrison, S. S. C. 2013. Variation in the physicochemical and biologicial characteristics between upland and lowland (Atlantic) Blanket Bog Lakes in Western Ireland. Biology And Environment-Proceedings of The Royal Irish Academy, 113B (1); 67-91.

Duman, F., Obalı, O., Aksoy, A. ve Sezen, G. 2007. Abant Gölü suyunda bazi ağir metallerin mevsimsel konsantrasyon değişiminin karşilaştirmali analizi. Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 8 (1); 131-138.

Duran, M. and Akyıldız, G. K. 2011. Evaluating benthic macroinvertebrate fauna and water quality of Suleymanli Lake (Buldan-Denizli) in Turkey. Acta Zoologica Bulgarica, 63 (2); 169-178.

Dügel, M., Külköylüoglu, O. and Kiliç, M. 2008. Species assemblages and habitat preferences of Ostracoda (Crustacea) in Lake Abant (Bolu, Turkey). Belgian Journal of Zoology, 138 (1); 50-59.

Egemen, Ö. ve Sunlu, U.1996. Su kalitesi. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yayın No: 14, Ege Üniversitesi Basımevi, 153 s., İzmir.

Envall I., Gustavsson L.M. and Erseus C. 2012. Genetic and chaetal variation in Nais worms (Annelida,Clitellata, Naididae). Zoological Journal of the Linnean Society,165; 495–520.

Epler, J. H. 1999. An introduction to the taxonomy and identification of larval Chironomidae. Workbook prepared for North American Benthological Society Technical Workshop on Larval Midge Taxonomy, 53p., Duluth, Minnesota.

154

Epler, J.H. 1995. Identification manual for the larval Chironomidae (Diptera) of Florida. State of Florida Department of Environmental Protection Division of Water Facilities, 110p., Tallahassee, Florida.

Epler, J.H. 2001. Identification manual for the larval Chironomidae (Diptera) of North and South Carolina. version 1.0, 53 p., Crawfordwille, Florida.

Erençin, Z. 1960. Abant. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 16(2); 151- 154.

Erinç, S., Bilgin, T. ve Bener, M. 1961. Abant Gölü’nün menşei hakkında. İ. Ü. Or. Fak. Seri A, sa.1, İstanbul.

Ersan, E. Altındağ, A., Ahıska, S. and Alaş, A. 2009. Zoobenthic fauna and seasonal changes of Mamasin Dam Lake (Central part of Turkey). African Journal of Biotechnology, 8 (18); 4702-4707.

Fındık, Ö. ve Göksu, M.Z.L. 2004. Berdan Baraj Gölü (İçel) Bentik Faunası. XVII. Ulusal Biyoloji Kongresi. 21-24 Haziran; Adana.

Fittkau, E.J. and Roback, S, S. 1983. The larvae of Tanypodinae (Diptera: Chironomidae) of the Holarctic region- Keys and diagnoses. Ent. Scand. Suppl., 19; 33-73.

Forcart, L., 1961. Systematisches Verzeichnis der von Herrn Klaus-Jurgen Götting 1960 in der Türkei gesammelten Mollusken und Neubeschriebung einer Paramastus- Art. Arch. Molluskende, 90 (4/6); 175-180.

Geldiay R. ve Bilgin, F.H. 1969.Türkiye'nin bazı bölgelerinde tespit edilen Tatlısu Molluskleri. Ege Ünv. Fen Fak. İlmi Raporlar Serisi, 90; 1-3.

Geldiay, R. 1949. Çubuk Barajı ve Eymir Gölü’nün makro ve mikro faunasının mukayeseli olarak incelenmesi. Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası, 2; 146-252.

Geldiay, R. ve Tareen, I. U. 1972. Gölcük Gölü dip faunası. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi İlmi Raporlar Serisi. Ege Üniversitesi Matbaası, No: 137, Bornova, İzmir.

Goderham, J. and Tsyrlin, E. 2003. The Waterbug Book: A Guide to the Freshwater Macroinvertebrates of Temperate Australia. CSIRO Publishing, Collingwood, Australia.

Hauer, F.R. and Resh, V.H. 1996. Benthic Macroinvertebrates. Methods in Stream Ecology. Ed.:Hauer, F.R., Lamberti, G.A. Academic Press, 339-369, San Diego.

155

Hepsöğütlüoğlu, D. 2012. Bafa Gölü’nün makrobentik organizmaları ve bazı fizikokimyasal değişkenleri. Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.

Hirvenoja, M. 1973. Revision der Gattung Cricotopus von der Wulp und ihrer Verwandten (Diptera, Chr). Annales Zoologici Fennici, 10; 1-363.

Hoş, A.C. 2005. Abant Gölü’nde (Bolu) yaşayan Salmo trutta abanticus Tortonese, 1954 (Abant alası) ve Tinca tinca (Linneaeus, 1758) (Kadife balığı)’nın biyo- ekolojik özellikleri üzerine bir araştırma. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Illies, J. 1978. Limnofauna Europea. A checklist of the animals inhabiting European inland waters, with accounts of their distribution and ecology. Gustav Fischer Verlag, 552 p., Stuttgart.

Johannson, O.E., 1980. Energy dynamics of the eutrophic chironomid Chironomus plumosus f. semireductus from the Bay of Quinte, Lake Ontario. Canadian Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 37; 1254-1265.

Jorgensen, S.E., Costanza, R. and Xu, F.L. 2005. Handbook of ecological indicator for assessment of ecosystem health. Taylor and Francis Group, 500 p., London.

Karakaya, N., Evrendilek, F., Güngör, K., Önal, D. ve Turan, G. S. 2015. Göl metabolizmasının diel oksijen tekniği ile belirlenmesi: Abant Gölü Örneği. TÜBİTAK ÇAYDAG. Proje No: 111Y059.

Karaşahin, S. 1998. Kovada Gölü ve Kanalı bentik faunası üzerinde bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.

Kathman, R.D. and Brinkhurst, R.O. 1998. Guide to The Freshwater Oligochaetes of North America. Aquatic Resources Center, 264 p., Tennessee, USA.

Kazancı, N., Girgin, S. and Dügel, M. 2004. On the limnology of Salda Lake, a large and deep soda lake in Southwestern Turkey: Future Management Proposals. Aquatic Conservation: Marine and Freshwater Ecosystems, 14; 151–162.

Kazancı, N., Girgin, S., Dügel, M. ve Oguzkurt, D. 1997. Akarsuların çevre kalitesi yönünden değerlendirilmesinde ve izlenmesinde biyotik indeks yöntemi. Türkiye İç Suları Araştırmaları Dizisi. II. Editör: Kazancı, N. İmaj Yayınevi, 100 s., Ankara.

Kırgız, T. 1988. Seyhan Baraj Gölü bentik hayvansal organizmalari ve bunlarin nitel ve nicel dağilimlari. Doğa TU Zool. D., 12 (3); 231-245.

156

Kırgız, T. 1989. Gala Gölü bentik faunası. Anadolu Üniversitesi Fen Fakültesi Dergisi,1 (2); 67-87.

Kırkağaç, M. ve Köksal, G. 2004. Akarsularda bentik makroomurgasızların su kirliliğine karşı tepkilerinin belirlenmesi: biyotik ve çeşitlilik indekslerinin kullanılması. Ulusal Su Günleri - İzmir. Türk Sucul Yaşam Dergisi, 345-354.

Klemm, D.J. 1985. A guide to the freshwater Annelida (Polyehaeta, naidid and tubificid Oligoehaeta, and Hirudinea) of North America. Kendall/Hunt Publishing Company, 198 p., Dubuque, Iowa,

Kocataş, A. 1997. Ekoloji, Çevre Biyolojisi. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yayınları, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.

Kökçü, C.A. 2016. Sapanca Gölü ekolojik kalitesinin makroomurgasızlara dayalı olarak Su Çerçeve Direktifi (SÇD) doğrultusunda değerlendirilmesi. Doktora Tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.

Külköylüoğlu, O., Kılıç, M., Dügel, M. ve Usta, E. 2003. Abant Gölü (Bolu) ve çevre sularında mevsime bağlı su kalitesi değişimi ve Ostrakoda (Crustacea) dağılımı. TÜBİTAK Proje no: YDABAG- 101Y030, Bolu.

Külköylüoğlu, O., Obalı, O., Dügel, M., Kılıç, M. ve Çelekli, A. 2005. Abant Gölü ve Gölköy Göleti arasında mevsime bağlı su kalitesi değişimi ve alg potansiyelinin karşılaştırmalı analizi. TÜBİTAK Proje no: TBAG- 103T028, Ankara.

Külköylüoğlu, O. 2014. Abant Gölü Tabiat Parkı’nda çevre koruması ve biyolojik çeşitliliğin önemi. Abant Mudurnulular Bülteni, 7; 12-17.

Linares, M.S., Callisto, M. and Marques J.C. 2017. Invasive bivalves increase benthic communities complexity in neotropical reservoirs. Ecological Indicators, 75; 279-285.

Mandaville, S. M. 2002. Benthic macroinvertebrates in freshwaters, taxa tolerance values, metrics and protocols. Soil and Water Conservation Society of Mero Halifex.

Margalef, R. 1958. Temporal succession and spatial heterogeneity in phytoplankton. In: Perspectives in Marine biology, Buzzati-Traverso (ed.), Univ. Calif. Press, 323- 347, Berkeley.

Marziali, L., Lencioni, V., Parenti, P. and Rossaro, B. 2008. Benthic macroinvertebrates as water quality indicators in italian lakes. Boletim Do Museu Municipal Do Funchal, 13; 5-12.

Mason, C.F. 1996. Biology of Freshwater Pollution. Longman Group Limited, 82-88, Essex.

157

Mater, B. ve Sunay, H. 1985. Abant Gölü ve çevresinde turba oluşumu. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 2(2); 77-92.

McIntosh, R.P. 1967. An index of diversity and the relations of certain concepts to diversity. Ecology, 48; 392-404.

Milbrink, G. 1980. Oligochaeta communities in Pollution Biology: The European Situation with Special Reference to Lakes in Scandinavia. In: Aquatic Oligochaeta Biology (Eds R.O. Brinkhurst and D.G. Cook). Plenum Press, 433- 455, NewYork.

Milligan, M.R. 1997. Identification manual for the aquatic Oligochaeta of Florida, Vol:I, Freshwater Oligochaetes. State of Florida Department of Environmental Protection, 175 p., Florida.

Müderrisoğlu, H., Yerli, Ö., Turan, A.A. ve Duru, N. 2005. ROS (Rekreasyonel fırsat dağılımı) yöntemi ile Abant Tabiat Parkı’nda kullanıcı memnuniyetinin belirlenmesi. Tarım Bilimleri Dergisi, 11(4); 397-405.

Numann, W. 1958. Anadolu’nun muhtelif göllerinde limnolojik ve balıkçılık ilmi bakımından araştırmalar ve bu göllerde yaşayan sazanlar hakkında özel bir etüt. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Hidrobiyoloji Araştırma Enstitüsü Yayınları, 114 s., İstanbul.

Odume O.N. , Muller W.J., Palmer C.G. and Arimoro F.O. 2012. Mentum deformities in Chironomidae communities as indicators of anthropogenic impacts in Swartkops River. Physics and Chemistry of the Earth, 50–52; 140–148.

Oğuzkurt, D. 2004. Su kalitesi değerlendirmesinde bentik omurgasız kompozisyonu, Beyşehir Gölü örneği. I. Ulusal Limnoloji Çalıştayı. 16 -19 Mayıs 2004; Sapanca.

Oliver, D.R., McClymont, D. and Roussel, M.E. 1978. A key to some larvae of Chironomidae (Diptera) from the Mackenzie and Porcupine River Watersheds. Canadian Fisheries & Marine Service Technical Report. No. 791, 73 p., Canada.

Özbek, M., Ustaoğlu, M.R., Balık, S. ve Sarı, H.M. 2004. Batı Karadeniz Bölgesi’ndeki Bazı Göllerin Mollusca Faunası. I. Ulusal Malakoloji Kongresi, Ege Üniversitesi, Su Ürünleri Fakültesi, 163-170, İzmir.

Özbek, M. 2008. Batı Karadeniz Bölgesindeki bazı göllerin Malacostraca (Crustacea) faunası. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, 25 (4); 311-314.

Özdemir, L. ve Şen, D. 1991. Keban Baraj Gölü ova bölgesinde bulunan Procladius sp. ve Chironomus halophilus larvalarının mevsimsel dağılımları. Ege Üniv. Su Ürünleri Yük. Ok. Su Ürünleri Dergisi, 8 (29-30); 60-65.

158

Özkan, N. 1991. Edirne Bölgesi Chironomidae (Diptera) limnofaunasının tespiti ve taksonomik incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Edirne. Özkan, N. 2006. Fauna of Chironomid (Chironomidae; Diptera) in Turkish Thrace Region (Kırklareli, Tekirdağ, İstanbul and Çanakkale). Ege University Journal of Fisheries & Aquatic Sciences, 23(1-2); 125–132.

Özkan, N., Moubayed-Breil, J. and Çamur-Elipek, B. 2010. Ecological analysis of Chironomid larvae (Diptera, Chironomidae) in Ergene River Basin (Turkish Thrace). Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 10 (1); 93-99.

Özkan, N. 2012. Avşa (Türkeli) ve Paşalimanı Adaları larval Chironomidae (Diptera) faunası üzerine bir ön çalışma. Trakya Üniversitesi, Journal of Natural Sciences, 13 (2); 61-73.

Özkan, N. and Akıska, S. 2017. A new larval record of Demicryptochironomus Lenz,1941 (Diptera, Chironomidae) for the Turkish fauna. Turkish Journal of Zoology, 41; 181-184.

Pan B.Z., Wang H.Z., Pusch M.T. and Wang H.J. 2015. Macroinvertebrate responses to regime shifts caused by eutrophication in subtropical shallow lakes. Freshwater Science, 34 (3); 942-952.

Pennak, R.W. 1978. Fresh-Water Invertebrates of the United States. John Wiley & Sons Inc., Wiley-Interscience Publication, 803 p., New York.

Pilotto, F., Bazzanti, M., Di Vito, V., Frosali, D., Livretti, F., Mastrantuono, L., Pusch, M.T., Sena, F. and Solimini, A.G. 2015. Relative impacts of morphological alteration to shorelines and eutrophication on littoral macroinvertebrates in Mediterranean lakes. Freshwater Science, 34 (2); 410-422.

Poikane S., Johnson R.K., Sandin L., Schartau A.K., Soliminie A.G., Urbanič G., Arbačiauskas K., Aroviita J., Gabriels W., Miler O., Pusch M.T. and Timm H.B. 2016. Benthic macroinvertebrates in lake ecological assessment: A review of methods, intercalibration and practical recommendations. Science of the Total Environment, 543 (Pt. A); 123–13.

Rosenberg, D. and Resh, V. 1993. Freshwater biomonitoring and benthic macroinvertebrates. Chapman & Hall., 488 p., New York.

Saether, O. A. 1972. Das Zooplankton der Binnengewasser. I., Teil VI., Chaoboridae. Die Binnengewasser, Band XXVI; 257-280.

Saether, O.A. 1979. Chironomid communities as water quality indicators. Holarctic Ecology, 2; 65-74.

159

Sezen, G. 2008. Sarımsaklı Baraj Gölü (Kayseri) fitoplanktonu ve su kalitesi özellikleri. Doktora Tezi. Ankara Üniversitsi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Shannon, C.E. and Weaver, W. 1963. The mathematical theory of communication. Urbana: University of Illinois Press, 127 p., Urbana.

Simpson, E. H. 1949. Measurement of diversity. Nature, 163- 688.

Soylu, E. ve Kırgız, T. 1975. Apolyont ve Manyas Göllerinde su ürünleri prodüksüyonunu etkileyen dip fauna elementlerinin yıllık görünüm ve yayılışları. TÜBİTAK V. Bilim Kongresi. VHAG. Araştırma Grubu, Ankara.

Sözen, M. ve Yiğit, S. 1996. Akşehir (Konya) Gölü bentik faunası ve bazı limnolojik özellikleri. Tr. Journal of Zoology, Ek Sayı: 3; 829-847.

Sperber, C. 1948. A Taxonomical Study of The Naididae. Zool. Bidrag, Uppsala Bd, 28; 1-296.

Sperber, C. 1950. A guide for the determination of European Naididae. Zool. Bidrag, Uppsala Bd, 29; 45-78.

Sundermann, A., Lohse, S., Beck, L. A., and Haase, P. 2007. Key to the larval stages of aquatic true flies (Diptera), based on the operational taxa list for running waters in Germany. Ann.Limnol. –Int. J. Lim., 43(1); 61–74.

Şahin Y. 1986. Akdeniz ve İç Anadolu Bölgeleri akarsuları Chironomidae larvaları ve yayılışları. TÜBİTAK TBAG Proje No: 792.

Şahin Y. 1987a. Eğirdir Gölü Chironomidae (Diptera) larvaları ve yayılışları. Doğa Tu. Zool. D., 11 (1); 60-66.

Şahin Y. 1987b. Doğu Anadolu’da tespit edilen yeni Chironomidae (Diptera: Chironomidae) türleri. Doğa Tu. Biyo. Der., 11 (2); 51-58.

Şahin Y. 1987c. Burdur, Beyşehir ve Salda Gölleri Chironomidae (Diptera) larvaları ve yayılışları. Doğa Tu. Biyo. Der., 11 (2); 59- 70.

Şahin, Y. 1984. Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri akarsu ve göllerindeki, Chironomidae (Diptera) larvalarının teşhisi ve dağılışları. Anadolu Üniv. Yay. No: 57, Fen Ed. Fak. Yay. No: 2, Eskişehir.

Şahin, Y. 1991. Türkiye Chironomidae Potamofaunası. TÜBİTAK, Proje No: TBAG- 869.

Şahin, Y. ve Baysal, A. 1972. Hazar Gölü dip faunası ve yayılışları. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Hidrobiyoloji Araştırma Enstitüsü Yayınları, Sayı 9.

160

Şendoğan, E. 2006. Sarıkum Gölü makrobentik faunası üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.

Şimşek, B. 2015. Sır Baraj Gölü (Kahramanmaraş) makroinvertebrat faunası. Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş.

Takamura, N., Ito, T., Ueno, R., Ohtaka, A., Wakana, I., Nakagawa, M., Ueno, Y. and Nakajima, H. 2009. Environmental gradients determining the distribution of benthic macroinvertebrates in Lake Takkobu, Kushiro Wetland Northern Japan. Ecological Research, 24 (2); 371-381.

Tall, L., Methot, G., Armellin, A. and Pinel-Alloul, B. 2008. Bioassessment of benthic macroinvertebrates in wetland habitats of Lake Saint-Pierre (St. Lawrence River). Journal of Great Lakes Research, 34 (4); 599-614.

Tanatmış, M. 1989. Enne Çayı (Porsuk Irmağı) omurgasız limnofaunası ile ilgili ön çalışmalar. Anadolu Üniversitesi Fen. Ed. Fak. Der., 1; 2.

Tanyolaç, J. 2011. Limnoloji Tatlısu Bilimi. Altıncı Baskı. Hatiboğlu Yayınevi, 294 s., Ankara.

Tanyolaç, J. ve Karabatak, M. 1974. Mogan Gölü’nün biyolojik ve hidrolojik özelliklerinin tespiti. TÜBİTAK-VHAG Proje No: 91.

Taşdemir A., Ustaoğlu M.R., Balik S. ve Sarı H.M. 2008. Batı Karadeniz Bölgesindeki Türkiye Bazı Göllerin Diptera ve Ephemeroptera Faunası. Journal of Fisheries Sciences, 2; 252-260.

Taşdemir, A and Ustaoğlu, M. 2016. Observations on the Chironomidae and Chaoboridae (Diptera) fauna of the Mountain Lakes in Denizli (Turkey). Su Ürünleri Dergisi, 33 (3); 279-284.

Taşdemir, A. 2003. Göller Bölgesi içsularının Chironomidae ve Chaoboridae (Diptera) faunasının taksonomik ve ekolojik yönden incelenmesi. Doktora Tezi. Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.

Timm, T. 1970. On the fauna of the Estonian Oligochaeta. Pedobiologia, 10; 52-78.

Timm, T. A. 1999. Guide to the Estonian Annelida. Naturalist’s Handbooks 1. Estonian Academy Publishers, 208 p., Tartu- Tallinn.

Timm, T., Arslan, N., Rüzgar, M., Martinsson, S. and Erséus, C. 2013. Oligochaeta (Annelida) of the profundal of Lake Hazar (Turkey), with description of Potamothrix alatus hazaricus n. ssp.. Zootaxa, 3716 (2); 144–156.

161

Tokgöz, A. ve Ustaoğlu, M.R. 2005. Gölcük Gölü’nün (Bozdağ, Ödemiş) profundal makrobentik faunası üzerine araştırmalar. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, 22 (1-2); 173–175.

Tosun, S. 2014. Doğada gizemli bir gerdanlık: Abant Gölü Turbalığı. Abant Mudurnulular Bülteni, 7; 32-38.

Türker, A.U. and Güner, A. 2003. Plant diversity in Abant Nature Park (Bolu), Turkey. Tr. J Bot., 27; 185-221.

Türkgülü, İ. 2010. Hazar Gölü litoral bölge bentik makroomurgasızları ve dağılımları. Doktora Tezi. Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.

Türkmen, G. 2008. Bolu İli’ndeki bazı akarsulardan seçilen referans istasyonlardaki makrobentik toplulukların analizi. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Ulukütük S. 2009. Uluabat (Apolyont) Gölü Havzası potamofaunası (Chironomidae- Oligochaeta) su kalitesiyle ilişkisinin belirlenmesi, Doktora Tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.

Ustaoğlu, R.M. 1980. Karagöl’ün (Yamanlar-İzmir) bentik faunası (Oligochaeta, Chaorboridae, Chironomidae) üzerinde araştırmalar. TÜBİTAK VII. Bilim Kongresi. 6-10 Ekim 1980. Mat. Fiz. ve Biyolojik Bilimler Araştırma Grubu, Kuşadası-Aydın.

Waissi G.C., Bold, S., Pakarinen, K., Akkanen, J., Leppänen, M.T., Petersen, E.J. and Kukkonen, J.V.K. 2017. Chironomus riparius exposure to fullerene- contaminated sediment results in oxidative stress and may impact life cycle parameters. Journal of Hazardous Materials, 322( Part A); 301-309.

Walker I.R. 1987. Chironomidae (Diptera) in paleoecology. Quaternary Science Reviews, 6 (1), 29-40.

Welch, P.S. 1948. Limnological Methods. McGraw-Hill Book Company, 381 p., Newyork.

Wetzel, M.J., Kathman, R.D., Fend, S.V. and Coates, K.A. 2000. Taxonomy, systematics and ecology of freshwater Oligochaeta. Workbook Prepared for North American Benthological Society Technical Information Workshop, 48th Annual Meeting, Keystone.

Wetzel, R.G. 1975. Limnology. Saunders College Publishing, 743 p., Philadelphia.

Wilhm, J.L. and Dorris, T.C. 1968. Biological parameters for water quality criteria. BioScience, 18; 477-81.

162

Yıldırım, M.Z., Koca, S.B. and Kebapçı, Ü. 2006. Supplement to the Prosobranchia (Mollusca: Gastropoda) fauna of fresh and brackish waters of Turkey. Turkish Journal of Zoology, 30; 197-204.

Yıldız, S. 2003. Göller Bölgesi İçsularının Oligochaeta (Annelida) Faunasının Taksonomik ve Ekolojik Yönlerden İncelenmesi. Doktora Tezi. Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.

Yıldız, S. and Balık, S. 2006. The Oligochaeta (Annelida) fauna of Topçam Dam-Lake (Aydın, Turkey). Turkish Journal of Zoology, 30; 83-89.

Yıldız, S., 2016. Habitat preferences of aquatıc oligochaeta (annelida) species in the lake district (Turkey). Fresenius Environmental Bulletin, 25 (10/2016); 4362- 4373.

Yıldız, S., Özbek, M., Taşdemir, A. and Topkara, E. T. 2015. Assessment of a shallow montane Lentic Ecosystem (Lake Gölcük, Izmir, Turkey) Using Benthic Community Diversity. Ekoloji, 24;1-13.

Yıldız, S., Taşdemir, A., Özbek, M., Balık, S. and Ustaoğlu, M.R. 2005. Macrobenthic invertebrate fauna of Lake Eğrigöl (Gündoğmuş-Antalya). Tr. Journal of Zoology, 29; 275-282.

Yıldız, S., Ustaoğlu, M.R., Balık, S. and Sarı, H.M. 2008. Contributions to the Knowledge of Oligochaeta (Annelida) Fauna of Some Lakes in the West Black Sea Region (Turkey). Journal of the Black Sea-Mediterranean Environment, 14(3); 193-204.

Yorulmaz, B., Sukatar.,A. and Barlas.,M. 2015. Comparative analysis of biotic indices for evaluation of water quality of Esen River in South-West Anatolia, Turkey. Fresenius Environmental Bulletin, 24 (1a); 188-194.

Zhadin, V.I. 1965. Mollusks of fresh and brackish water of the U.S.S.R. Zoological Institute of The Academy Sciences of The Union of Soviet Socialist Republics. Israel Program for Scientific Translations, 46; 1-368.

163

EKLER

EK 1 Abant Gölü Bentik Makroomurgasız Fotoğrafları

164

EK 1 Abant Gölü Bentik Makroomurgasız Fotoğrafları

Şekil 1 Abant Gölü Oligochaeta altsınıfına ait bazı örnekler

165

Şekil 2 Abant Gölü Chironomidae familyasına ait bazı örnekler

Şekil 3 Abant Gölü Chaoboridae familyasına ait örnekler

166

Şekil 4 Abant Gölü Gastropoda sınıfına ait bazı örnekler

167

Şekil 5 Abant Gölü Bivalvia sınıfına ait bazı örnekler

Şekil 6 Abant Gölü Gammaridae familyasına ait örnek

168

Şekil 7 Abant Gölü Ephemeroptera takımına ait örnekler

Şekil 8 Abant Gölü Megaloptera takımına ait örnek

Şekil 9 Abant Gölü Hydrachnidae familyasına ait örnekler

169

ÖZGEÇMİŞ

Adı Soyadı : Ezgi TÜZÜN TERESHENKO Doğum Yeri : Ankara Doğum Tarihi : 05.01.1986 Medeni Hali : Evli Yabancı Dili : İngilizce

Eğitim Durumu

Lise : Çankaya Anadolu Lisesi (2004) Lisans : Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü (2009) Yüksek Lisans: Ankara Üni. Fen Bil. Ens. Biyoloji Anabilim Dalı (2009 –Yatay geçiş) Karamanoğlu Mehmetbey Üni. Fen Bil. Ens. Biyoloji Anabilim Dalı (Şubat 2010 – Haziran 2012 )

Çalıştığı Kurum/Kurumlar ve Yıl

Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi: Araştırma Görevlisi (Aralık 2009- Aralık 2013)

Uluslararası Hakemli Dergilerde ve/veya SCI Kapsamında Yayımlanan Makaleler

Gürbüzer P., Tüzün Tereshenko E., Altındağ A. and Akıska S. 2019. Zooplankton Fauna of Abant Lake: Past and Present. Journal of Limnology and Freshwater Fisheries Research, (DOI Number: 10.17216/Limnofish-448525)

Ulusal Bilimsel Toplantılarda Sunulan Bildiriler

Gürbüzer P., Tüzün Tereshenko E., Altındağ A. ve Akıska S. 2018. Abant Gölü (Bolu) zooplankton faunası: geçmiş ve bugün. 27-29 Ağustos 2018, VIII. Ulusal Limnoloji Sempozyumu, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Sakarya.

Akbaba B., Bulut Ş., Tereshenko E.T. ve Ayaş Z. 2013. Ekolojik Bir Adacık Oluşturan Hacettepe Üniversitesi Beytepe Yerleşkesinin Karasal Omurgalı Faunası. 28-31 Ağustos 2013, 1. Ulusal Zooloji Kongresi, Nevşehir Üniversitesi, Nevşehir.

170

Emsen, B., Bozan, D., Tereshenko, E.T., Sadi, G., Kocabaş, A. ve Kaya, A. 2012. In Vitro Ortamda Schizophyllum commune ve Tricholoma fracticum Makromantar Türlerinin Serbest Radikal Yakalama Aktivitelerinin ve Biyoaktif İçeriklerinin İncelenmesi. 15-18 Kasım 2012, II. Ulusal Moleküler Biyoloji ve Biyoteknoloji Kongresi, Antalya.

171