L’ À VÉLO Radwandern im Elsass Cycling in Alsace Fietsen in de Elzas

Grands itinéraires CANAUX DE LA SARRE ET DE LA MARNE AU RHIN Hauptradwege und Rhein-Marne Kanäle EuroVelo 5 Major Cycle trails 4 Sarre and Marne canals Via Romea Francigena lange tochten Saarkolen-en Marne-Rijnkanaal 154 km - 1228 m alsaceavelo.fr ->

Sarreguemines PFALZ (D)

e

r

r

a p. S. blz. 2-5

S

76 km l a 1 r n e - a u - M a R n h a l i a C a n n C Strasbourg 88 km BAS-RHIN 2 p. S. blz. 6-10 BADEN SCHWARZWALD (D)

Colmar Fribourg (DE)

Mulhouse HAUT-RHIN

BÂLE (CH)

L’EuroVelo 5 emprunte Der EuroVelo 5 führt über die The EuroVelo 5 leads along De EuroVelo 5 volgt de successivement les chemins de angelegten Treidelpfade der Saar- the towpaths of the Sarre and jaagpaden van het Saarkolenkanaal halage des canaux de la Sarre et de und Marne-Rhein-Kanäle. Der Saar Rhine-Marne canals. The Sarre canal en het Marne-Rijnkanaal. Het in la Marne au Rhin. Le canal de la Sarre, Kanal, auf dem einst Steinkohle was once used to carry coal from 1866 geopende Saarkolenkanaal dédié jadis au transport du charbon von Lothringen ins Elsass und Lorraine to Alsace and was vroeger gewijd aan het vervoer lorrain vers l’Alsace et l’Allemagne fut nach Deutschland transportiert and was inaugurated in 1866. From van steenkool uit Lorraine naar de inauguré en 1866. De Sarreguemines, wurde, wurde 1866 eröffnet. Ab Sarreguemines, famous for its Elzas en Duitsland. Deze verbinding grande cité de la faïence, le canal Sarreguemines, dem bekannten earthenware, it winds through the moest oorspronkelijk bijdragen aan arpente la magnifique vallée de la Steingutzentrum, schlängelt er magnificent valley of the river Saar, de ontwikkeling van de mijnen in Sarre, traverse l’Alsace Bossue et le durch das wunderschöne Saartal, crosses Alsace Bossue and then the Lorraine en het Saarland door een Parc Naturel Régional de Lorraine. führt durch das „Krumme Elsass“ Lorraine Regional Nature park. In verlaagd steenkooltarief per ton te A Gondrexange, il rejoint celui de und den herrlichen Naturpark von Gondrexange the Sarre canal joins hanteren voor de zware industrie van la Marne au Rhin. Construit de Lothringen. In Gondrexange kommt the Rhine Marne canal. Built at the . Het kanaal gaat vanuit de manière concomitante avec la ligne der Saar Kanal mit dem Rhein- same period as the -Strasbourg aardewerkstad Sarreguemines door de chemin de fer Paris – Strasbourg, Marne-Kanal zusammen. Gebaut zur railway line, the Marne-Rhine canal het prachtige Saardal, doorkruist de ce dernier fut mis en service en gleichen Zeit wie die Bahnlinie Paris- was opened in 1853. After leaving Kromme Elzas - eerste stukje Elzas 1853. En quittant et le Straßburg, wurde der Rhein-Marne- Sarrebourg and the Lorraine plateau, langs het kanaal - en het Regionaal plateau lorrain par le plan incliné Kanal 1853 in Betrieb genommen. by the Saint Louis inclined Natuurpark Lorraine. U ontdekt de Saint-Louis/Arzviller, ascenseur à Nach Sarrebourg und die plane that enables the canal to fraaie bossen, een landelijke natuur, bateaux mis en service en 1969 en Hochebene von Lothringen über das bypass a set of 17 locks since 1969, uitgestrekte waterreserves voor remplacement d’un chapelet de 17 außergewöhnliche Schiffshebewerk the cycle trail plunges down into waterrecreatie in allerlei vormen, écluses, la véloroute s’engouffre par von Saint-Louis /Arzviller, ein Aufzug the valley of locks and the en het Europese dierenpark in la vallée des éclusiers dans la vallée für Schiff e der eine Kette von 17 valley through the plain of Alsace to Rhodes. Vanaf Gondrexange kunt u de la Zorn pour traverser la plaine Schleusen seit 1969 ersetzt, führt der Strasbourg. boottochten maken richting Nancy d‘Alsace jusqu’à Strasbourg. Radweg durch das Schleusental und of Straatsburg, of de Eurovélo 5 das abschüssige Zorn-Tal über die fietsen langs het Marne-Rijnkanaal Rheine Ebene bis nach Straßburg. vanaf Arzviller en het sluizendal.

JANVIER 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 1/10 L’ALSACE À VÉLO Radwandern im Elsass Cycling in Alsace Fietsen in de Elzas

Grands itinéraires Hauptradwege CANAL DE LA SARRE EuroVelo 5 Major Cycle trails 4 Saar Kanal / Sarre canal / Saarkolenkanaal Via Romea Francigena lange tochten 1Sarreguemines -> Gondrexange 76 km - 498 m alsaceavelo.fr

London Luxembourg Saarbrücken (D)

Sarreguemines

Siltzheim

MOSELLE LORRAINE

Herbitzheim

4 D919

e r r a S

a l

e

d

D338 l

a D123

n

a C LORRAINE Vœllerdingen D8 D1061 4 D919 A4 D919 Parc Naturel D92 D8 D92 Régional Sarre Sarre-Union Wingen- D23 Waldhambach D919 des sur-Moder D92

Sarrewerden D9 du Nord Thal- D919 D239 Rexingen re Burbach Berg ar S D8 la e d l a n 4 D9 a D340 C D55 D15 D340 D55 D1061 D309 D9 D7 Drulingen 4 Lohr Weyer

Mittersheim Départ du circuit / Start der Tour / Start of trail / Vertrekpunt du circuit / Richtung der Tour / Direction of trail / Rijrichting Sarreguemines Route / Straße / Road / Verharde weg PFALZ (D) Voie à circulation restreinte/ Straße mit eingeschränktem Verkehr / Restricted access road / Weg met beperkt verkeer Parcours cyclables en site propre/ Radweg im Gelände / Separate Gondrexange cycle track / Fietspad StrasbourgBAS-RHIN

Canal de la Sarre la de Canal Bandes cyclables / Radweg auf der Straße / Cycle lanes / Fietsstrook Gare SNCF / Bahnhof / Railway 0 2,5 5 km LORRAINE BADEN station / Treinstation SCHWARZWALD (D) Autres / Andere Touren / Légendes Cartographie Other trails / Andere tochten Fribourg (DE) Diane-Capelle

Mulhouse HAUT-RHIN

BÂLE (CH) Canal de la m Marne au Rhin Gondrexange Nancy 400 Réchicourt 277 Strasbourg 230 / Roma 200 194 0 Sarreguemines Sarre-Union Gondrexange Harskirchen

JANVIER 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 2/10 L’ ALSACE À VÉLO CANAL DE LA SARRE - EUROVELO 5 Radwandern im Elsass Saar Kanal / Sarre canal / Saarkolenkanaal Cycling in ALsace 4 76 km - 498 m Fietsen in de Elzas 1

LE PARCOURS / DER WEG / THE ROUTE / DE ROUTE

Partiel Total Localités Teilabschnitt Gesamt Orte  - Towns- Gemeentes Partial Total Saarbrücken • PC 0 km 0 km ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ ◆ Sarreguemines • PC 14 km 14 km ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ ◆

Sarreguemines • PC 0 ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ ◆ Rémilfing • PC 3,3 km 3,3 km ◆ ◆ Ep-Be ◆ • PC 1,2 km 4,5 km ◆ ◆ Ep-Be • PC 2,8 km 7,3 km ◆ ◆ • PC 5,7 km 13 km ◆ ◆ • PC 4 6,8 km 19,8 km ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ Sarralbe • PC 4 4,4 km 22,2 km ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ ◆ Port de Harskirchen PC 4 8 km 30,2 km ◆ ◆ ◆ Ecluse N°16 PC 4 5,8 km 36 km ◆ écluse N°13 PC 7,5 km 43,5 km ◆ ◆ ◆ ◆ Diane-Capelle PC 15,7 km 72,2 km Jonction canaux Sarre et Marne-au-Rhin PC 4 km 76,2 km

LES SERVICES PAR COMMUNE / SERVICEANGEBOTE DER GEMEINDEN / SERVICES IN EACH TOWN / DIENSTEN PER GEMEENTE

Gare SNCF / Bahnhof / Railway station / Station Camping (*,**,***,****=classement, T=tourisme, L=loisirs, période • Hôtel-restaurant avec garage à bicyclette (H=hôtel, H/R=hôtel-restaurant, d’ouverture) / Campingplätze (*,**,***,**** =Einstufung, T=Tourismus, *,**,***,****=class. officiel, ch=nbre de chambres) / Hotel-Restaurant mit L=Freizeit, Öffnungszeiten) / Campsite (*,**,***,****=classif, T=tourism, Office de Tourisme / Verkehrsbüro / Tourist office / VVV Fahrradgarage (H: Hotel, H/R: Hotel-Restaurant, *,**,***,****=offizielle L=leisure, opening season) / Camping Klassifizierung, ch=Zimmeranzahl / Hotel-restaurant with bicycle shed Hébergement utilisant les énergies renouvelables / Alsatian accom- (h=hotel, h/r=hotel-restaurant, *,**,***,**** =official classif., ch=no. of rooms) modation using renewable energy sources / Elsässische Tourismus- Location de bicyclettes (route, VTC) / Fahrrad-Vermietung / / Hotel-restaurant met fietsenstalling Unterkünfte die erneuerbare Energien benützen /Accommodatie Bicycle hire (town & country bike) / Fietsenverhuur met duurzame energie Piscine / Schwimmbad / Swimming pool / Buitenbad Réparation de bicyclettes / Fahrrad-Reparatur / Bicycle repairs / Piscine couverte / Hallenbad / Indoor swimming pool / Binnenbad Restaurant Fietsenmaker Petit déjeuner buffet* / Frühstücksbuffet* / Buffet breakfast* / Ontbijtbuffet* Bistrot-café / Bistro-Cafe / Bistro-café / Bistro Panier repas pour le déjeuner* / Lunchpaket zum Mitnehmen* / Take-away dinner* / Lunchpakket* Nature de la voirie / Art der Straßen / Alimentation / Lebensmittel / Food shop / Levensmiddelen (Ep : épicerie/ Outils pour petites réparations/ Werkzeuge für kleine Reparaturen / Types of tracks / Wegsoorten : Lebensmittelgeschäft/grocer's/Kruidenier - Be : boulangerie/Bäcker/ Tools for small repairs / Reparatiekit baker's/ Bakker - Bo : boucherie/Metzgerei/butcher's/Slager) PC Parcours cyclable / Radweg / Cycle track / Fietspad Transport des bagages à l’étape suivante* / Gepäcktransfer zur nächsten Pharmacie / Apotheke / Pharmacy / Apotheek BC Bande cyclable / Radweg auf der Straße / Cycle lane / Fietsstrook Etappe* / Transportation of luggage to next stop* / Bagagevervoer* IC Itinéraire cyclable local / Fahrrad-Strecke / Local cycle trail / *Sur demande préalable / *auf vorige Anfrage / *on prior demand / *op aanvraag Plaatselijke fietstocht Bureau de poste / Post / Post office / Postkantoor RF Route forestière / Waldweg / Forest road / Bosweg Chambre d’hôtes / Gästezimmer / Bed and breakfast / B&B C Route communale / Gemeindestraße / Local road / Gemeenteweg Guichet automatique bancaire / Geldautomat / Cash dispenser / Geldautomaat D Route départementale / Landstraße / "B" road / Departementale weg 100 Hébergement collectif (auberge de jeunesse, gîte d’étape, etc.) / Beherbergungs­vereine (Jugendherbergen, Etappenunterkünfte usw.)  / Schnellstraße / "A" road / Snelweg Baignade / Bademöglichkeit / Bathing / Zwemmen N (lits=Bettenanzahl) / Hostel-type accomodation (youth hostel, hikers' toegestaan hostels, etc.) (lits=no. of beds) / Groepsaccommodatie

JANVIER 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 3/10 L’ ALSACE À VÉLO CANAL DE LA SARRE - EUROVELO 5 Radwandern im Elsass Saar Kanal / Sarre canal / Saarkolenkanaal Cycling in ALsace 4 76 km - 498 m Fietsen in de Elzas 1

ADRESSES UTILES / NÜTZLICHE ADRESSEN / USEFUL ADDRESSES / NUTTIGE ADRESSEN

Comment s’y rendre ■■NEUWEYERHOF / ■■FENETRANGE (57930) sind es ca. 30 Min. zu Fuß und ca. ■■ Wie erreicht man 15 Min. mit dem Rad. Auf dem How to get there ALTWILLER Office de Tourisme Les clématites – jardin anglais / Bereikbaarheid 1 kota finlandais 03 87 07 53 78 charmanten Keramik- Rundgang englischer Garten / English gar- 06 30 85 69 40 entdecken Sie Erfindergeist, Talent, den/landschapstuin ■■RHODES (57810) Wissen und Können so wie eine SNCF 36 35 (0,40 € / minute) ■ 03 87 98 11 72 www.sncf.fr ■WOLFSKIRCHEN (67260) Syndicat d’initiative zwei Jahrhunderte alte Tradition… 03 87 03 94 00 Am Ende des Rundgangs befi ndet ■■SARRALBE Ligne/Linie/Line/Lijn 2 chambres d’hôtes sich ein Verkaufsladen mit moder- Cathedrale Saint-Martin / Kirche / Strasbourg-Sarreguemines chez Marie WEBER www.rhodeslorraine.com nen Keramik- Erzeugnissen und Church /kerk Ligne/Linie/Line/Lijn 03 88 01 33 14 - 06 66 25 01 01 ■■GONDREXANGE (57815) ■ Kopien noch heute hergestellter ■■HARSKIRCHEN Sarrebourg-Sarreguemines ■MITTERSHEIM (57930) Syndicat d’initiative Saargemünder Keramikobjekte, wie • Rémelfing Escale** (13 ch.) www.otsi-gondrexange.com das berühmte Geschirr oder Moulin de Willer / Mühle von • Zetting 03 87 07 67 01 Papillon. Willer / Mill of Willer / Molen • Wittring www.lescalemittersheim.fr Que visiter The Ceramic trail in van Willer • Camping du Lac vert** Besichtigungen Sarreguemines is an original Dernier moulin du bassin de la • Herbitzheim Visits Sarre fonctionnant au moyen de la 03 87 07 67 04 Te zien tourist route, which will please • Keskastel force hydraulique – Vente de farine ■ lovers of art, history and the fi ne • Schopperten ■RHODES (57810) ■■SARREGUEMINES arts. In one full day, you can learn et visite du moulin • Sarre-Union 4 chambres d’hôtes Domaine all about one of the most impor- Letzte hydraulisch betriebene Musée des techniques Mühle an der Saar - Verkauf von Les Bachats (3 épis) faïencières / Die Bliesmühle tant Earthenware producers in Où se loger Chez Jean-B et Véronique CORSYN the world. The sites can easily be Mehl und Besichtigung Unterkünfte Museum für Steingut- Last mill using hydraulic force Where to stay 03 87 03 92 03 Technik / Mill on the Blies/ reached by car, starting at the Mill Accommodatie ■ on the Blies (Museum of Faience along the Sarre - Retail of fl our ■ (57400) Aardewerktechniekenmuseum and visit 125, avenue de la Blies Techniques). The Ceramic tour in ■■SARREGUEMINES (57200) Camping la Tour du Stock Sarreguemines is a journey back Laatste molen van het Saardal 03 87 03 69 90 03 87 98 28 87 die op waterkracht draait - verkoop Union ** www.sarreguemines-museum.com time, tracing the steps of skill and 03 87 95 28 42 www.langatte-tourisme.com talent through two centuries. At van meel en rondleiding www.hotelunion.fr ■■GONDREXANGE (57815) Jardin d’hiver - Musée de la the end of the tour, you can buy a ■■SARRE-UNION faïence / Wintergarten Steingut wide range of crockery, a selection 2 chambres d’hôtes La Camping Les Mouettes Museum / Museum of ceramics / Temple Réformé / Reformierte Canadienne (4 épis) 03 87 25 96 47 of modern objects and reproduc- Kirche / Reformed Church/ Wintertuin - Aardewerkmuseum tions of former designs, in the gift Chez Rachel et Thierry AREND www.otsi-gondrexange.com 17, rue Poincaré Hervormde kerk 03 87 09 28 52 shop. Rue des Églises 03 87 98 93 50 Het Aardewerkcircuit van www.chambres-hotes- Où réparer une bicyclette 03 88 00 36 15 Le Circuit de la Faïence de Sarreguemines is een originele sarreguemines.fr Fahrrad-Reparaturen Sarreguemines est un circuit Exemple typique des églises Where to get a bicycle fixed toeristische tocht voor liefhebbers 4 chambres d’hôtes majolique Fietsreparatie touristique original pour l’amateur protestantes construites au XVIIIe van kunst, geschiedenis en mooie s. sous l’impulsion de l’architecte (3 clés) d’art, d’histoire et de beaux objets... voorwerpen. In één goed gevulde Chez Hubert et Loekie JAGER ■■SARREGUEMINES (57200) Il permet, en une seule journée Stengel, directeur de l’office des dag komt u alles te weten over een constructions des Princes de 03 87 95 14 54 Cycles Redel bien remplie, de tout savoir à van de meest gewaardeerde aarde- http://www.majolique.fr 03 87 98 51 31 propos de l’une des productions Nassau- Saarbrücken, le temple werkproducenten ter wereld. De te restauré abrite une exposition À proximité, à faïencières les plus appréciées bezoeken locaties zijn gemakkelijk Decathlon du monde. L’ensemble des sites permanente sur l’architecture (57910) 03 87 28 64 20 bereikbaar met elk vervoermiddel, religieuse en Alsace Bossue et sur est facilement accessible à tout maar u kunt het circuit ook lopen 2 chambres d’hôtes de Go Sport véhicule, mais peut également la Ville- Neuve de Sarre-Union, Neufgrange (3 épis) (5 km). Vanaf de Molen van de Blies ensemble baroque du début du 08 25 10 60 60 se faire à pied pour les amateurs (Aardewerktechniekenmuseum) Chez Josy ■ de randonnées (5 km). Au départ XVIIIe s. 03 87 95 52 14 ■SARRALBE (57430) gaat een pad langs de Blies en de Die restaurierte Kirche ist ein du Moulin de la Blies (Musée des Saar. Het Aardewerkcircuit van Camping St-Vit Aux deux roues Techniques Faïencières), un sentier typisches Beispiel des evangelischen 03 87 97 81 25 Sarreguemines is een tocht waarin Kirchenbaus im 18. Jh. unter 03 87 98 13 83 court le long des berges de la twee eeuwen vindingrijkheid, www.camping-st-vit-57.fr ■■HARSKIRCHEN (67260) Blies et de la Sarre. Le Circuit de la dem Einfl ußdes nassauischen vakkennis en talent aan de orde Hofarchitekten Stengel. Sie beher- ■■SARRALBE (57430) L’atelier de la roue Faïence de Sarreguemines est une komen. Stop aan het eind van de balade qui retrace deux siècles begt eine Dauerausstellung über À proximité, à 06 86 48 56 88 tocht even in de servieswinkel van de die Kirchenbaukunst im «Krummen d’ingéniosité, de savoir-faire et de aardewerkfabriek, waar prachtige KESKASTEL (67260) talent. En fin de parcours, le maga- Elsass» und über die «Neu-Stadt» Camping « Les Sapins »*** Offices de Tourisme moderne serviezen en kopieën van von Sarre-Union, das frühere Verkehrsämter sin de vaisselle des faïenceries pro- oude serviezen verkocht worden. 03 88 00 19 25 pose un choix d’objets modernes «Neu-», barocke Tourist Offices ■ ■■HARSKIRCHEN (67260) VVV et de copies d’anciens... ■SARREINSMING Stadt geplant und erbaut vom Der Saargemünder Fürstlich-Nassauischen Bauamt in Camping de l’Etang** ■ Ancien moulin (1727) / alte ■SAARBRÜCKEN (66133) Keramik-Rundgang ist eine Saarbrücken. 03 88 00 93 65 Mühle (1727) / old mill (1727)/ / Office de Tourisme touristische Attraktion für Kunst- oude molen (1727) Church built in the 18th c. by A proximité, à 06 81 93 80 90 Stengel, architect of the Princes und Geschichtsinteressierte ■■ZETTING SARRE-UNION (67260) www.saarbruecken.de/tourismus sowie Liebhaber schöner of the Nassau-Saarbrücken family, À la Porte Haute H/R 9 ch. ■■SARREGUEMINES (57200) Ausstellungsgegenstände… In gut Vitraux de l’église (15e s.) / presenting an exhibition about 03 88 00 22 43 einem Tag erhält man einen umfas- Kirchenfenster (15 Jh.) / the religious architecture of the Office de Tourisme senden Einblick in eine der weltweit «Alsace Bossue» and the «Ville- Le Bockenheim H/R 5 ch. Stained glass windows of 03 87 98 80 81 wichtigsten Produktionsstätten Neuve» of Sarre-Union, part of the 03 88 00 11 82 the church (15th c.) / Glas-in- www.ot-sarreguemines.fr für Steingut. Das Gelände der loodramen kerk (15e eeuw) city built in the baroque style at À proximité, the beginning of the 18th c. by the ■■LORENTZEN (ALSACE Bliesmühle, an der sich das ■■WITTRING À RIMSDORF (67260) BOSSUE) (67430) Museum für Keramiktechnik und Princes of Nassau. Miellerie Lorabeille / Imkerei / Typisch voorbeeld van een acht- 5 chambres d’hôtes 2 à 3 épis Office de Tourisme ab Juni 2009 der Keramikgarten chez Annie FORTHOFFER befi ndet, ist mit unterschiedlichen beekeeping / Imkerij tiende-eeuwse protestante kerk in de 03 88 00 40 39 stijl van architect Stengel, directeur van 03 88 00 26 14 www.tourisme.alsace-bossue.net Verkehrsmitteln gut zu erreichen. Für www.aufenil.fr Naturliebhaber empfehlen wir einen het bouwkantoor van de Prinsen van Spaziergang entlang der Blies, vom Nassau-Saarbrücken. De gerestau­ Stadtzentrum bis zur Bliesmühle reerde kerk herbergt een permanente

JANVIER 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 4/10 L’ ALSACE À VÉLO CANAL DE LA SARRE - EUROVELO 5 Radwandern im Elsass Saar Kanal / Sarre canal / Saarkolenkanaal Cycling in ALsace 4 76 km - 498 m Fietsen in de Elzas 1

expositie over religieuze architectuur in Streiff von Lauenstein, Landvogt au 18ème s., époque à laquelle il en het kasteel ligt een gotisch kapel- to the public. Not forgetting the de Kromme Elzas en de Ville-Neuve van der Grafschaft Nassau-Saarwerden, fut harmonisé et agrémenté de letje uit de zestiende eeuw (H.M.). farm and the Maison de la Nature, Sarre-Union, barokwijk uit het begin gebaut und gegen 1580 vollen- corps de logis en fer à cheval qui Collégiale gothique (XVe s.) 1,000 m2 devoted to nature and van de 18e eeuw. det. Das Hauptgebäude war von donnent à la Cour d’Honneur sa Gotische Stiftskirche (15. Jh.) an environmentally-friendly house Eglise St-Georges (16 s.) / Befestigungen umgeben, die zum forme si particulière. Le Château / Gothic collegiate-church (earth walls, totem of biodiversity, St-Georges Kirche (16 Jh.) / großen Teil erhalten geblieben sind. en demi-cercle abrite une originale (15th c.)/ Gotische collegiale exhibition space...). St-Georges Church (16 c.)/ Die Restaurierungsarbeiten haben chapelle gothique du 16ème s. kerk (15e) In de sporen van de oorspronke- Kerk St-Georges (16e) ein sehr gut erhaltenes Freskendekor (M.H.), un rare exemplaire d’esca- lijke wilde dieren uit Europa: beleef freigelegt, das architektonische lier hélicoïdal (M.H.), ainsi que la ■■RHODES een dag vol avonturen en ontdek- Chapelle des Jésuites (18 s.) / Elemente in „Trompe-l’oeil“-Stil dar- cuisine seigneuriale avec sa majes- Parc animalier de Sainte-Croix kingen in het bos, aan het water en Jesuiten Kapelle (18 Jh.) / stellt. Ebenfalls wurden Decken, à la tueuse cheminée. / Tierpark / Animal park/ op de velden! Het Dierenpark van Jesuit Chapell (18 c.)/ française“ entdeckt, dessen eichene Das Schloss, Sitz der Gutsherren Dierenpark Sainte-Croix Sainte-Croix beslaat een natuur­ Jezuïetenkapel (18e) Trägerbalken mit einem geschnitz- von Croÿ, und Rhingrave im 03 87 03 92 05 lijk terrein van 120 hectaren, op ■■SARREWERDEN ten Flechtwerkmotiv verziert sind. 16. Jh., wurde im 18. Jh. umgebaut, www.parcsaintecroix.com steenworp afstand van het dorpje Collégiale St-Blaise (15 s.) The castle was built around harmonischer gestaltet und mit Sur la piste des animaux Rhodes. De bezoekers ontdekken de Stiftskirche St-Blaise (15 Jh.) / 1580 by Johann Streiff of einem Haupttrakt in Hufeisenform d’Europe, vivez une fabuleuse geheimen van de Europese fauna: Collegiate-church St-Blaise Lauenstein, bailiff of the county ausgestattet, der dem Wirtschaftsteil journée d’aventures et de décou- 1500 dieren van 100 verschillende (15th c.) / Collegiale kerk of Nassau- Saarwerden. The main seine besondere Form verleiht. Das vertes à travers forêts, étangs et soorten leven in afgebakende St-Blaise (15e) building was surrounded by a for- Schloss in Halbkreisform enthält prairies ! Niché au cœur d’un écrin vrijheid. Een leuk en instructief leer- tifi ed enclosure, a large part of it is zudem eine gotische Kapelle aus de verdure de 100 hectares, le Parc pad gaat langs de wolven in het bos, Circuit de découverte du preserved. The inner restorations dem 15. Jh. (K.D.), eine der damals Animalier de Sainte-Croix situé de weide met de herten, het water patrimoine historique (45 revealed a very well preserved seltenen Wendeltreppen (K.D.) und à Rhodes, offre aux visiteurs la met diverse vogelsoorten, het huis min) / Entdeckungsrundweg decoration of wallpaintings consis- eine herrschaftliche Küche mit impo- chance de percer les mystères de van de bever en de kinderboerderij. des Dorfes Sarrewerden (45 ting of trompe l’oeil architectural santen Kamin. la faune européenne. 800 animaux ■■GONDREXANGE Min.) Discovery trail of the elements in Renaissance style and Residence of the rich lords of de 80 espèces différentes y évo- village of Sarrewerden (45 Créé au Moyen-âge par les ceilings “à la française” with oak Croÿ, Salm and Rhingrave in the luent en semi-liberté. A travers une moines pisciculteurs, l’étang de min) /Monumentenpad van main beams sculpted with knot 16th c., this castle was reshaped in promenade ludique et instructive Sarrewerden (45 min.) Gondrexange, qui s’étend sur 700 work and rope patterns. the 18th c., an epoch during which vous découvrirez entre autres, hectares, est un haut lieu de pêche ■■DIEDENDORF Gebouwd door Jean Streiff it was harmonized and adorned la forêt des loups, la plaine des réputé pour la richesse de ses eaux Château de Diedendorf / Schloß / von Lauenstein - baljuw van het with a horseshoe shaped central cerfs, le monde aquatique avec en sandre, brochet et perche. Castle / Kasteel graafschap Nassau-Sarrewerden building which gives its distinctive ses oiseaux sauvages, la hutte du Der 700 Hektar berühmte 51, rue Principale - en gereed tegen 1580. Omgeven form of the main courtyard. The castor ou bien encore la ferme des Gondrexange Weiher wurde im 03 88 01 01 96 door vestingmuren die voor een half circle castle shelters an origi- enfants. Mittelalter von Mönche die fi www.chateau-de-diedendorf.com groot deel nog bestaan. Tijdens nal gothic chapel from the 16th c. Auf den Spuren der Tierwelt schzüchteten entworfen. Seine Le château construit par Jean de restauratie kwamen een vrijwel (A.M.), a rare example of an helical Europas. Entdecken Sie auf dem 120 Gewässer sind von den Anglern Streiff de Lauenstein, bailli du geheel bewaard gebleven muurschil- staircase (A.M.) as well as the sei- Hektar großen Parkgelände mehr als berühmt für Zander, Hechte und comté de Nassau-Sarrewerden, fut dering met trompe-l’oeileffecten en gniorial kitchen with its majestic 1 200 Exemplare der europäischen Barsche. achevé vers 1580. Il était entouré een balkenzoldering tevoorschijn. De fi replace. Tierwelt (Wölfe, Hirsche, Bären, The 700 hectare large d’une enceinte fortifi ée dont eiken draagbalken zijn voorzien van Eigendom van de heren van Croÿ, Luchse …). Nicht zu vergessen der Gondrexange lake was created in une grande partie subsiste. Les lofwerk en touwmotieven. Salm en de Rijngraven in de 16e Bauernhof und das Haus der Natur: the Middle Ages by fi sh-farming restaurations ont révélé un décor ■■FÉNÉTRANGE eeuw en in de 18e eeuw verbouwd. 1 000 m2 stehen ganz im Zeichen der monks. It is a famous fi shing De woonvertrekken kwamen in Natur und der ökologischen Bauweise presque entièrement préservé de Château de Fénétrange / Schloß / place for pike-perches, pikes and peintures murales représentant hoefijzervorm rond het midden- (Erdmauer, Totem der Artenvielfalt, perches. Castle/ Kasteel plein te liggen, waaraan het plein Ausstellungsbereiche …). des architectures en trompe l’oeil Office de Tourisme - Au Château Het meer van Gondrexange werd et de plafonds à la française dont zijn eigenaardige vorm dankt. Het On the trail of European wild in de middeleeuwen aangelegd door 03 87 07 53 78 kasteel herbergt een spiraalvormige animals. Come and discover over les poutres principales en chêne Demeure des riches seigneurs monniken. Deze plas van ruim 700 sont sculptées de motifs d’entre- stenen trap (H.M.) en de originele 1,200 European wild animals hectaren is een paradijs voor vissers: de Croÿ, Salm et Rhingrave au keuken met een enorme haard. (wolves, deer, bears, lynxes, etc.) lacs et de cordelette. 16ème s., ce château fut remanié snoekbaars, karper, snoek en baars. Das Schloß wurde von Johann Tussen de voormalige werkplaatsen on a site with 120 hectares open

JANVIER 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 5/10 L’ALSACE À VÉLO Radwandern im Elsass Cycling in Alsace Fietsen in de Elzas

Grands itinéraires CANAL DE LA MARNE AU RHIN Hauptradwege Rhein-Marne Kanäl / Rhine Marne canal EuroVelo 5 Major Cycle trails 4 Marne-Rijnkanaal Via Romea Francigena lange tochten Gondrexange -> Strasbourg 88 km - 729 m alsaceavelo.fr 2

Bouxwiller N340 Oberhoffen- sur-Moder Marienthal Sud l du D419 Zinse A4 A4 Gries Hochfelden D421 D1004 MOSELLE e Waltenheim- LORRAINE l D421 Zo a rn t l sur-Zorn rn n se o e Zornhoff s Z London Château des Rohan Mo C m a n D263 e a Luxembourg t l r n Saverne d e a r r Saarbrücken (D) o e r p Z a Sarreguemines é S d la Ma Rhin D132 Forêt de Brumath a r au M l la n e e t e i a e d Château du Haut-Barr r Hœrdt d l m n a i l n L e a a Stambach Bébing C a Mainz / Rotterdam Réchicourt n Arzviller u a D1004 Karlsruhe Nancy C R h D1063 i A35 Héming Hesse n Gondrexange

A4 Le Rhin Ill Départ du circuit / Start der Tour / Hœnheim WasselonneD1004 Start of trail / Vertrekpunt ffel Sou Bischheim Sens du circuit / Richtung der Tour / Direction of trail / Rijrichting Piscine Wacken Route / Straße / Road / Verharde weg D1004 ALLEMAGNE Voie à circulation restreinte/ A351 Parc de l’Orangerie Straße mit eingeschränktem / Verkehr / Praha (CZ) Restricted access road / Weg met beperkt verkeer Wolfisheim Strasbourg Kehl / (D) Parcours cyclables en site propre / Radweg im D Place de l’Étoile re Gelände / Separate cycle track / Fietspad i T Passerelle äle Ill r R Bruche ad Bandes cyclables / Radweg auf des Deux Rives weg der Straße / Cycle lanes / Fietsstrook B ruc he Gare SNCF / Bahnhof / Railway station / Treinstation A35 0 2,5 5 km Autres tours / Andere Touren / Ostwald Basel / Andermatt Légendes Cartographie Other trails / Andere tochten Roma / Brindisi

PFALZ (D)

m Strasbourg 400 BAS-RHIN 277 Gondrexange 200 140 LORRAINE BADEN SCHWARZWALD (D) 0 Colmar Gondrexange Arzviller Saverne Hochfelden Brumath Strasbourg Fribourg (DE)

Mulhouse HAUT-RHIN

BÂLE (CH)

JANVIER 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 6/10 L’ ALSACE À VÉLO CANAL DE LA MARNE-AU-RHIN - EUROVELO 5 Radwandern im Elsass Rhein-Marne Kanal Radweg / Rhine Marne canal / Marne-Rijnkanaal Cycling in ALsace 4 88 km - 729 m Fietsen in de Elzas 2

LE PARCOURS / DER WEG / THE ROUTE / DE ROUTE

Partiel Total Localités Teilabschnitt Gesamt Orte - Towns- Gemeentes Partial Total Passerelle Jonction canaux PC 0 km 0 km Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ ◆ Gondrexange PC 2 km 2 km ◆ ◆ ◆ Ep-Be ◆ Hertzing RC 2,5 km 4,5 km Héming D89 1,4 km 5,9 km ◆ ◆ Be ◆ Bébing D104D 3,5 km 9,4 km  Hesse RC/D42/PC 4,5 km 13,9 km ◆ ◆ Be Schneckenbusch PC/CC 3,7 km 17,6 km ◆ Niderviller D96b 2,6 km 20,2 km ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Ep-Be ◆ ◆ ◆ Arzviller RC/PC 5,7 km 25,9 km Ep ◆ Entrée Est du tunnel D98 1,5 km 27,4 km Lutzelbourg PC 6,7 km 34,1 km ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Ep-Be ◆ ◆ ◆ Stambach PC 2 5,4 km 39,5 km Saverne • PC 2 4,6 km 44,1 km ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ ◆ Zornhoff - Monswiller • PC 2 2,4 km 46,5 km ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ Steinbourg • PC 2 2,6 km 49,1 km ◆ ◆ ◆ Ep-Be ◆ ◆ Dettwiller • PC 2 4,3 km 53,4 km ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ Lupstein PC 2 3,4 km 56,8 km ◆ ◆ Ep-Be Hochfelden • PC 2 4,8 km 61,6 km ◆ ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ ◆ Schwindratzheim • PC 2 2,6 km 64,2 km ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ Waltenheim-sur-Zorn PC 2 2,2 km 66,4 km ◆ ◆ ◆ ◆ Brumath • PC 2 5,8 km 72,2 km ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ ◆ Vendenheim • PC 2 5,2 km 74,4 km ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ Reichstett PC 2 3,7 km 81,1 km ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ ◆ Souffelweyersheim PC 2 1,3 km 82,4 km ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ Hoenheim PC 2 1,0 km 83,4 km ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ Bischheim • PC 2 1,5 km 84,9 km ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ ◆ Schiltigheim PC 2 0,7 km 85,6 km ◆ ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ ◆ Strasbourg PC 2 2,4 km 88 km ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ ◆ Ep-Be-Bo ◆ ◆ ◆ ◆ Jonction EuroVelo15 ◆ ◆ ◆

LES SERVICES PAR COMMUNE / SERVICEANGEBOTE DER GEMEINDEN / SERVICES IN EACH TOWN / DIENSTEN PER GEMEENTE

Gare SNCF / Bahnhof / Railway station / Station Camping (*,**,***,****=classement, T=tourisme, L=loisirs, période • Hôtel-restaurant avec garage à bicyclette (H=hôtel, H/R=hôtel-restaurant, d’ouverture) / Campingplätze (*,**,***,**** =Einstufung, T=Tourismus, *,**,***,****=class. officiel, ch=nbre de chambres) / Hotel-Restaurant mit L=Freizeit, Öffnungszeiten) / Campsite (*,**,***,****=classif, T=tourism, Office de Tourisme / Verkehrsbüro / Tourist office / VVV Fahrradgarage (H: Hotel, H/R: Hotel-Restaurant, *,**,***,****=offizielle L=leisure, opening season) / Camping Klassifizierung, ch=Zimmeranzahl / Hotel-restaurant with bicycle shed Hébergement utilisant les énergies renouvelables / Alsatian accommo- (h=hotel, h/r=hotel-restaurant, *,**,***,**** =official classif., ch=no. of rooms) dation using renewable energy sources / Elsässische Tourismus- Location de bicyclettes (route, VTC) / Fahrrad-Vermietung / / Hotel-restaurant met fietsenstalling Unterkünfte die erneuerbare Energien benützen / Accommodatie met Bicycle hire (town & country bike) / Fietsenverhuur duurzame energie Piscine / Schwimmbad / Swimming pool / Buitenbad Réparation de bicyclettes / Fahrrad-Reparatur / Bicycle repairs / Piscine couverte / Hallenbad / Indoor swimming pool / Binnenbad Restaurant Fietsenmaker Petit déjeuner buffet* / Frühstücksbuffet* / Buffet breakfast* / Ontbijtbuffet* Bistrot-café / Bistro-Cafe / Bistro-café / Bistro Panier repas pour le déjeuner* / Lunchpaket zum Mitnehmen* / Take-away dinner* / Lunchpakket* Nature de la voirie / Art der Straßen / Alimentation / Lebensmittel / Food shop / Levensmiddelen (Ep : Outils pour petites réparations/ Werkzeuge für kleine Reparaturen / Types of tracks / Wegsoorten : épicerie/Lebensmittelgeschäft/grocer's/Kruidenier - Be : boulangerie/ Tools for small repairs / Reparatiekit Bäcker/baker's/ Bakker - Bo : boucherie/Metzgerei/butcher's/Slager) PC Parcours cyclable / Radweg / Cycle track / Fietspad Transport des bagages à l’étape suivante* / Gepäcktransfer zur nächsten Pharmacie / Apotheke / Pharmacy / Apotheek BC Bande cyclable / Radweg auf der Straße / Cycle lane / Fietsstrook Etappe* / Transportation of luggage to next stop* / Bagagevervoer* IC Itinéraire cyclable local / Fahrrad-Strecke / Local cycle trail / *Sur demande préalable / *auf vorige Anfrage / *on prior demand / *op aanvraag Plaatselijke fietstocht Bureau de poste / Post / Post office / Postkantoor RF Route forestière / Waldweg / Forest road / Bosweg Chambre d’hôtes / Gästezimmer / Bed and breakfast / B&B C Route communale / Gemeindestraße / Local road / Gemeenteweg Guichet automatique bancaire / Geldautomat / Cash dispenser / Geldautomaat D Route départementale / Landstraße / "B" road / Departementale weg 100 Hébergement collectif (auberge de jeunesse, gîte d’étape, etc.) / Beherbergungs­vereine (Jugendherbergen, Etappenunterkünfte usw.) Route nationale / Schnellstraße / "A" road / Snelweg Baignade / Bademöglichkeit / Bathing / Zwemmen N (lits=Bettenanzahl) / Hostel-type accomodation (youth hostel, hikers' toegestaan hostels, etc.) (lits=no. of beds) / Groepsaccommodatie

JANVIER 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 7/10 L’ ALSACE À VÉLO CANAL DE LA MARNE-AU-RHIN - EUROVELO 5 Radwandern im Elsass Rhein-Marne Kanal Radweg / Rhine Marne canal / Marne-Rijnkanaal Cycling in ALsace 4 88 km - 729 m Fietsen in de Elzas 2

ADRESSES UTILES / NÜTZLICHE ADRESSEN / USEFUL ADDRESSES / NUTTIGE ADRESSEN Comment s’y rendre 3 chambres d’hôtes 2 épis Offices de Tourisme Die Manufaktur von Niderviller mobilier et arts décoratifs du XIXe s., Wie erreicht man Ferme auberge Verkehrsämter ist in 1735 errichtet worden. Sie ist peintures des XVIIIe et XIXe., lapidai- How to get there Tourist Offices e e Bereikbaarheid chez M. Alain FUCHS VVV berühmt für ihr Steingut und ihre rie du XII au XVIII s., etc.) et musée 03 88 51 64 57 Porzellane. Verkaufstelle. archéologique (monuments funé- SNCF 36 35 (0,40 € / minute) www.ferme-auberge-fuchs.com ■■SAVERNE** The manufacture of Niderviller, raires, stèles votives gallo-romaines, www.sncf.fr À proximité, à 03 88 91 80 47 erected in 1735, is famous for etc.). Salles consacrées à la journa- www.ot-saverne.fr its earthenware and porcelains. liste Louise Weiss qui a œuvré pour Ligne/Linie/Line/Lijn MITTELHAUSEN (67170) Factory outlet. l’idée européenne. Strasbourg-Saverne ■■STRASBOURG**** A l’Etoile *** H/R 24 ch. De aardewerk- en porseleinfa­­ Museum für Kunst und • Saverne 03 88 51 28 44 03 88 52 28 28 www.otstrasbourg.fr briek van Niderviller werd opgericht Geschichte (religiöse Skulpturen • Zornhoff-Monswiller www.hotel-etoile.net in 1735. Met outlet. der 15. und 16. Jh. Mobiliar • Steinbourg ■■VENDENHEIM (67550) ■ und Kunstgewerbe des 19. Jh., • Dettwiller Que visiter ■ARZVILLER Gemälde der 18. und 19. Jh., Argos ** H/R 50 ch. Besichtigungen • Plan Incliné / Schrägaufzug / Steinschneidekunst vom 12. bis 03 88 81 86 36 Visits • Hochfelden Te zien Shiplift / Scheepslift zum 18. Jh., usw.) und archäolo- • Schwindratzheim www.hotel-argos-strasbourg.com 03 87 25 30 69 ■ gisches Museum (gallo-römische Lignes/Linien/Line/Lijn Auberge de la Forêt H/R 8 ch. ■GONDREXANGE www.plan-incline.com Grabdenkmäler und Votivtafeln, Strasbourg-Saverne 03 88 20 01 15 Syndicat d’initiative Situé sur le canal de la Marne usw.). Säle über Louise Weiss, Strasbourg-Mommenheim www.aubergedelaforet.fr 4, rue de Diane-Capelle au Rhin, entre Lutzelbourg et Journalistin die für das Ideal von Strasbourg-Sarreguemines- À proximité, à www.otsi-gondrexange.com Dabo, cet ascenseur à bateaux Europa kämpfte. Saarbrücken fut mis en service le 27 janvier Art and history museum (reli- (67370) Café Restaurant de la Plage th • Mommenheim rue de l’Etang 1969. Il remplace un chapelet de gious sculptures from the 15 and 3 chambres d’hôtes 3 épis 17 écluses se succédant sur 4 km. th Lignes/Linien/Line/Lijn 03 87 25 09 60 16 c., furniture and decorative arts chez M. Jean-Daniel FREYSZ C’est le seul ouvrage en Europe de th Strasbourg-Saverne Créé au Moyen-âge par les from the 19 c., paintings from the 03 88 69 54 33 type transversal. th th Strasbourg-Mommenheim moines pisciculteurs, l’étang de 18 and 19 c., lapidaries from the www.freysz.com Lage: auf dem Rhein-Marne- 12th to the 18th c., aso…) and archeo- • Brumath Gondrexange, qui s’étend sur 700 ■ Kanal, zwischen Lutzelbourg logical museum (Gallo-Roman • Stephansfeld ■SCHILTIGHEIM (67300) hectares, est un haut lieu de pêche und Dabo. Der Schrägaufzug für funeral monuments and votive ste- • Vendenheim Kyriad *** H/R 66 ch. réputé pour la richesse de ses eaux 03 88 81 24 44 en sandre, brochet et perche.. Lastkähne wurde am 27. Januar 1969 lae, etc…). Louise Weiss’ exhibition www.kyriad.com Der 700 Hektar berühmte eingeweiht. Er ersetzt eine sich 4 km rooms who dedicated her life as a Où se loger hinziehende Kette von 17 Schleusen. journalist to the building of Europe. Unterkünfte ■■STRASBOURG (67000) Gondrexange Weiher wurde im Where to stay Mittelalter von Mönche die fi schzüch- Dieses Bauwerk ist das einzige in Kunst- en historisch museum Accommodatie voir / siehe / see : teten entworfen. Seine Gewässer sind Europa, in Querbauweise errichtet. (religieuze beelden - 15e en 16e eeuw, TOUR CYCLO 7 Located on the Marne-Rhine meubels en sierkunst - 19e eeuw, ■■SAVERNE (67700) von den Anglern berühmt für Zander, Hechte und Barsche. canal, between Lutzelbourg and schilderijen - 18e en 19e eeuw, edel- Villa Katz *** H/R 8 ch. Où réparer une bicyclette The 700 hectare large Dabo. The shiplift entered into steenslijperij - 12e et tot 18e eeuw, enz.) 03 88 71 02 02 Fahrrad-Reparaturen Gondrexange lake was created in service on January 27th, 1969. It en Archeologisch Museum (grafmonu- www.villakatz.com Where to get a bicycle fixed bypasses a succession of 17 locks menten, Gallo-Romeinse votiefstenen, Fietsreparatie the Middle Ages by fish-farming Chez Jean *** H/R 23 ch. monks. It is a famous fi shing place covering a distance of 4 km. It enz.). Zalen gewijd aan de journaliste 03 88 91 10 19 ■■SAVERNE (67700) for pike-perches, pikes and perches. is the only shiplift in Europe of a Louise Weiss, actief voorstandster van www.chez-jean.com Het meer van Gondrexange werd transversal type. een verenigd Europa. Ohl Cycles De Scheepslift ligt aan het Europe*** H 28 ch. 03 88 91 17 13 in de middeleeuwen aangelegd door Roseraie / Rosengarten / Rose- Marne-Rijnkanaal, tussen Dabo en garden / Rosarium ■ monniken. Het meer van ruim 700 03 88 71 12 07 ■HOCHFELDEN (67270) hectaren is een paradijs voor vissers: Lutzelbourg. Deze lift voor binnensche- 03 88 71 83 33 www.hotel-europe-fr.com JMP FISCHER Cycles snoekbaars, karper, snoek en baars. pen werd op 27 januari 1969 in gebruik www.roseraie-saverne.fr gesteld. De Scheepslift vervangt een Auberge de Jeunesse (87 lits) 03 88 91 50 51 ■■HESSE Jardin de 1,5 ha avec 8800 03 88 91 14 84 reeks van 17 sluizen op een traject van rosiers de 450 variétés différentes. ■■VENDENHEIM (67550) L’église de Hesse témoigne www.aj-saverne.com 4 kilometer. Het is de enige dwarsge- Garten von 1,5 ha mit 8800 DECATHLON admirablement de l’architecture bouwde scheepslift in Europa. Camping municipal *** T Rosensträuchern von 450 verschie- 03 88 81 99 81 du Moyen ■ denen Spielarten. (1/4 -> 30/9) Age en Lorraine. ■LUTZELBOURG 03 88 91 35 65 ■■SCHILTIGHEIM (67300) Lutzelbourg est connu pour Garden of 4 acres with 8,800 Die Kirche von Hesse ist Zeuge rose-trees of 450 different varieties. www.campingsaverne.com CYCLES XAV son château médiéval (en cours de der Mittelalterlichen Architektur Tuin van 1,5 hectaren met 8.800 09 52 05 41 38 rénovation) qui domine le village. ■■LUPSTEIN (67490) in Lothringen. rozenstruiken van 450 verschillende The church of Hesse illustrates Lutelbourg ist bekannt für 2 chambres d’hôtes 3 épis ■■STRASBOURG (67000) soorten. wonderfully the architecture of the seine mittelalterliche Burg (z.Z. chez Mme Francine voir / siehe / see / zie : Middle Ages in Lorraine. in Restaurierung), die das Dorf Tour de l’Ancien Télégraphe HUBER-VANDELOISE 7 TOUR CYCLO De kerk van Hesse is een fraai überragt. Chappe / Turm des ehemaligen 03 88 91 49 96 - 06 26 83 59 13 voorbeeld van middeleeuwse archi- Lutzelbourg is well known Chappe Telegrafen / Chappe ■■HOCHFELDEN (67270) Où louer une bicyclette tectuur in Lorraine. through its medieval stronghold Telegraph Tower / Semafoor van Fahrrad-Vermietung (actually being restored) that over- Chappe 3 chambres d’hôtes 2 et 3 clés Where to rent a bicycle Syndicat d’initiative looks the village. 03 88 52 98 99 Villa Béatrice Fietsverhuur www.otsi-gondrexange.com Het dorp Lutzelbourg staat www.shpta.com 03 88 71 97 72 ■■SAVERNE (67700) ■■NIDERVILLER bekend om de ruïnes van de mid­ Cette tour s’élève au pied du www.villa-beatrice.fr deleeuwse burcht. rocher du Haut-Barr, 200 m avant Ohl Cycles Sàrl ■■WALTENHEIM-SUR-ZORN Faïenceries de Niderviller d’arriver au château. Elle faisait 03 88 91 17 13 03 87 23 80 04 Syndicat d’initiative (67670) 03 87 25 30 19 partie de la ligne qui joignit Paris à ■■STRASBOURG (67000) www.terredest.fr Strasbourg de 1798 à 1852. Ce site 1 chambre d’hôtes 2 épis La manufacture de Niderviller a ■■SAVERNE chez Mme Marguerite SCHEHRER voir / siehe / see / zie : permet la découverte de la télé- été érigée en 1735. Elle est célèbre Musée de la ville de Saverne / 03 88 51 64 79 TOUR CYCLO 7 graphie Chappe qui fut le premier pour ses faïences et ses porce- Museum der Stadt Saverne / réseau de télécommunications au laines. Magasin d’usine. Museums of the city of Saverne / monde. Musea van de stad Saverne Am Fusse des Felsens des Haut- 03 88 91 06 28 Barr, 200 Meter von der Burg, erhebt www.ot-saverne.fr sich der Turm. Er war ein Teil der Musée d’art et d’histoire (sculp- Telegraphielinie, welche, zwischen tures religieuses des XVe et XVIe s., 1798 und 1852 Paris mit Strasbourg

JANVIER 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 8/10 L’ ALSACE À VÉLO CANAL DE LA MARNE-AU-RHIN - EUROVELO 5 Radwandern im Elsass Rhein-Marne Kanal Radweg / Rhine Marne canal / Marne-Rijnkanaal Cycling in ALsace 4 88 km - 729 m Fietsen in de Elzas 2

verband. Entdeckung der Chappe- ■■HOCHFELDEN Marché du terroir : Mardi matin Ein Wechsel verschiedener ■■VENDENHEIM Telegrafentechnik, die das erste Markt mit regionalen Gestaltungen- vom Mittelmeerflair Marché du terroir : samedi matin Fernmeldenetz der Welt darstellte. zu Schattenpflanzen über einen Produkten: Dienstag Vormittag Markt mit regionalen At the foot of the crag on Musée du Pays de la Zorn / Rasen mit angrenzenden Bäumen which stands the Haut-Barr castle, Regional produce market : und Ziersträuchern, quadratische Produkten : Samstag Vormittag Museum des “Zorn” Gebiets / Tuesday morning 200 meters before one reaches Museum of the “Zorn” area / Gemüsebeete, den Rosenhain und Regional produce market : the castle itself, stands the tower. It Museum Land van de Zorn Streekmarkt: dinsdagochtend einen bambusumgebenen Zen- Saturday morning was part of the line linking up Paris 12, place du Général Koenig ■■MOMMENHEIM Garten. Streekmarkt: zaterdagochtend and Strasbourg between 1798 This garden is composed of a 03 88 89 04 52 ■■SOUFFELWEYERSHEIM and 1852. This site gives visitors Le site comprend une syna- diverse selection of ambiences, the opportunity to discover the from the Mediterranean space and gogue, une école et un bain rituel. ■■BRUMATH Chappe telegraphy system, the La synagogue abrite le musée shade garden, to the lawn encir- first telecommunications network d’histoire locale et d’arts et tradi- cled with trees and ornamental ■■REICHSTETT in the world. tions populaires qui organise des shrubbery, the chequered kitchen Deze toren staat aan de voet van expositions temporaires et per- Parc d’Aventures de Brumath- garden, the Rosaceae orchard, de rots van Haut-Barr, 200 meter manentes (archéologie, histoire, plage / Abenteuerpark- and the zen garden bordered with Le Parc de la Maison Alsacienne van de burcht. De semafoor stond tuileries, four à chaux, poteries, Hochseilgarten / High wire bamboo plants. / Elsässische Häuser Park / van 1798 tot 1852 op de telegraaflijn bière et houblon). forest adventure / Klimpark Tuin met verschillende sferen: Alsatian House Park / Park van Parijs-Straatsburg. U ontdekt er Das Museum umfaßt eine 03 88 59 36 27 mediterrane ruimte, schaduwtuin, de Huizen uit de Elzas het functioneren van de optische Synagoge, eine Schule und ein www.brumath-aventure.fr met bomen en sierheesters omzoomd 34, rue Courbée telegraaf van Chappe, het eerste tele- rituelles Bad. In der Synagoge befin- Situé dans une belle forêt mêlée gazon, moestuin, rozengaard, zen- 03 88 20 59 90 communicatienetwerk ter wereld. det sich ein Volkskundemuseum (chênes, hêtres et sapins) en bordure tuin met bamboehaag. Fonteinen en http://parc.alsace.free.fr Jardin Botanique / Botanischer mit Wanderausstellungen und immédiate de la baignade aména- zithoekjes langs het pad. «Ecorue» de différents types Garten / Botanical garden / festen Ausstellungen (Archäologie, gée de Brumath, le parc compte 3 Musée Archéologique / d’habitats traditionnels : maison Botanische Tuin Geschichte, Ziegeleien, Kalkofen, ha et propose 8 parcours avec des Archäologisches Museum qui reconstitue dans le détail la 03 88 91 80 47 Töpferei, Bier und Hopfen) ateliers pour les 3/8 ans, la famille et / Archeological Museum / vie autour de 1900 (intérieurs, Jardin de 2,5 ha situé à 3 km du The site includes a synagogue, les sportifs confirmés. Programme Archeologisch Museum mobilier), grange regroupant du centre-ville, en bordure de la RN4, a school and a ritual bath. The syna- multi-activités (plongée, canoë, 03 88 51 07 61 matériel agricole des XIXe et XXe dans le Col de Saverne. Rocailles gogue houses the local history and équitation, soirées à thème (anima- 03 88 51 05 15 siècles et servant de cadre à deux fleuries, prairie avec orchidées, popular traditions museum, which tion, musique, sur demande. Dans les caves voûtées de expositions sur la paille et le grain, tourbière avec plantes insecti- organises temporary and permanent Der Park erstreckt sich auf 3 l’ancien château des Hanau- maison du XVIIe siècle (extérieurs vores, arboretum, collection de exhibitions (archaeology, history, tile- Hektar mitten in einem schönen Lichtenberg (1720), aujourd’hui uniquement). fougères, etc. ry, lime kiln, pottery, beer and hops). Mischwald (Eichen, Buchen und église protestante, exposition Kleines Freilichtmuseum Garten von 2,5 ha., 3 km vom Op de locatie vindt u een synagoge, Fichten) gleich neben dem Badesee du passé gallo-romain de la ville mit Häusern von damals. Das Stadtzentrum entfernt, am Rande een school en een ritueel bad. In de von Brumath. Er bietet 8 verschie- (éléments lapidaires, bronzes, céra- Haupthaus ist wie in 1900 einge- der RN4 Strasse, im Paß von Saverne. synagoge is het museum voor plaat­ dene Strecken und sogar Ateliers für mique, etc.) richtet. In der Scheune befinden sich Steine mit Blumen geschmückt, selijke historie en volkskunst en -tradities 3 bis 8-jährige Kinder. Er ist für die In den gewölbten Kellern Landwirtschaftsgeräte aus dem 19. Orchideenwiese, Torfmoor mit gevestigd, dat tijdelijke en permanente ganze Familie und geübte Sportler des ehemaligen Schlosses von und 20. Jh. Zwei Ausstellungen über Insektenfressende Pflanzen, exposities organiseert (archeologie, gedacht. Hanau-Lichtenberg (1720), heute Heu und Getreide, sowie ein Haus Arboretum, Farn Sammlung, usw. historie, pannenbakkerijen, kalkoven, Located in a beautiful mixed protestantische Kirche, Ausstellung aus dem 17. Jh., das nur von außen Garden of 6 acres located 3 pottenbakkerijen, bier en hop). forest (oak, beech and fir trees) on der gallo-römischen Vergangenheit erhalten ist. km away from downtown, along the edge of the Brumath lake site, der Stadt (Steinskulpturen, A “heritage street” with differ- Brasserie METEOR / Braüerei / the park covers 3 hectares and the RN4 road, in the Saverne Pass. Brewery/Brouwerij Bronzegegenstände, Keramik, usw.). ent types of traditional houses: Flowery rock-garden, grass-land offers 8 trails with a few workshops In the vaulted cellars of the for- house with a detailed reconstruc- 03 88 02 22 22 for 3 to 8 year olds, families and with orchids, turf-moor with www.brasserie-meteor.com mer Hanau-Lichtenberg residence tion of life around 1900 (interior, insect-eater plants, arboretum, col- high level sports enthusiasts. A (1720), a protestant church today, furniture), barn displaying agricul- Créée en 1640 à Hochfelden, number of activities are on offer th lection of ferns, etc… la brasserie Météor est la dernière exhibition of the Gallo-Roman past tural equipment from the 19 and Tuin van 2,5 hectaren op 3 kilo- (diving, canoeing, riding etc.), with of the town (lapidary, Bronze age 20th century and housing two exhi- grande brasserie familiale et indé- theme evenings (entertainment, th meter afstand van de binnenstad pendante d’Alsace. La visite du site metalwork, ceramics, etc…). bitions on straw and cereals, 17 langs de N4 bij de pas van Saverne. music) on request. Expositie over het Gallo- century house (exterior only). de production permet de mieux In een prachtig gemengd bos Rotstuinen met bloemen, orchi­ comprendre le processus de fabri- Romeinse verleden van de stad Klein openluchtmuseum met tra- deeënveld, veen met insectenetende (eiken, beuken, naaldbomen) tegen (stenen, bronzen beelden, keramiek, ditionele woningen uit de Elzas: huis cation de la bière. het recreatiemeer van Brumath. Park planten, arboretum, varencollectie. Météor ist die älteste Brauerei enz.) in de overwelfde kelders van de dat waarheidsgetrouw het leven van 3 hectaren met 8 verschillende oude burcht van Hanau-Lichtenberg van rond het jaar 1900 weergeeft Marchés du terroir : Jeudi, Frankreichs und befi ndet sich seit routes: voor kinderen van 3 tot 8 jaar, / Märkte mit regionalen 1640 am selben Standort. Bei einer (1720), nu protestante kerk. (interieur, meubilair), schuur met gezinnen en sportieve waaghalzen. landbouwgereedschap uit de 19e en Produkten : Donnerstag / Brauereibesichtigung können Sie Programma met diverse activiteiten Mini-Golf Regional produce market : den Produktionsweg des Biers besser 03 88 59 36 87 20e eeuw waar ook twee exposities (duiken, kanovaren, thema-avonden ondergebracht zijn over stro en Thursday / Streekmarkt: don- kennen lernen . (entertainment, muziek, op aan- www.brumath-aventure.fr derdag Founded in 1640 in graan, huis uit de 17e eeuw (alleen vraag). Marché du terroir : Mercredi buitenkant te bezichtigen). 3e dimanche de juin : Fête des Hochfelden, the Météor brewery is matin Alsace’s sole surviving independ- Jardins de l’Escalier / Fort Rapp / Festung Rapp / Fort roses / 3. Sonntag im Juni : Garten / Garden / Tuin Markt mit regionalen rd ent family Rapp / Fort Rapp Rosenfest / 3 Sunday of June : 10, rue de Pfaffenhoffen Produkten : Mittwoch Vormittag 03 88 20 06 02 Rose festival / 3e zondag van brewer. A visit to the factory pro- Regional produce market : vides a great opportunity to see at 03 88 51 99 14 Fax 03 88 81 92 85 juni: Rozenfeest www.a-lescalier.com Wednesday morning Le Fort Moltke, rebaptisé Rapp en ■ fi rst hand how beer is brewed. ■STEINBOURG Opgericht in 1640 in Hochfelden. Différentes ambiances se Streekmarkt: woensdagochtend 1918, a été construit de 1872 à 1874. 1er week-end d’août : Festival Météor is de laatste grote zelfstan- succèdent entre l’espace médi- 4e dimanche de septembre : Il faisait partie de la ceinture de forts Indien « Pow-Wow » dige familiebrouwerij van de Elzas. terranéen et le jardin d’ombre, Foire aux oignons avancés, à quelques kilomètres de Ontdek de vervaardiging van bier la pelouse cernée d’arbres et Strasbourg, pour mettre la ville hors 1. Wochenende im August : d’arbustes d’ornement, le potager 4. Sonntag im September : de portée de l’artillerie de l’époque. Indisches Fest in een bezoek aan de productieaf- Zwiebelfest deling. en carrés, le verger de rosacées, le Le circuit de visite passe par la 1st week-end of August : Indian jardin zen bordé de bambous. Des 4th Sunday of September : Onion caserne, la casemate, la poudrière, festival Centre aquatique ATOO-O / points d’eau agrémentent le par- festival les monte-charges, les systèmes Erlebsnisbad / Aquatic center/ 1e weekend van augustus: cours, des aires de repos invitent à de caponnière, l’infirmerie, la cui- Zwempaleis 4e zondag van september: Indianenfestival la détente. sine, la boulangerie… 03 88 02 20 40 Uienmarkt www.payszorn.com

JANVIER 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 9/10 L’ ALSACE À VÉLO CANAL DE LA MARNE-AU-RHIN - EUROVELO 5 Radwandern im Elsass Rhein-Marne Kanal Radweg / Rhine Marne canal / Marne-Rijnkanaal Cycling in ALsace 4 88 km - 729 m Fietsen in de Elzas 2

Die Moltke-Festung, 1918 Bain rituel juif (mikvé) le plus Garten von 30 Aren mit 5000 / Decorative Arts Museum / Visites en bâteaux / in Rapp-Festung umbenannt, exceptionnel d’Alsace avec son Rosensträuchern in 390 verschiedene Sierkunstmuseum Schiffsrundfahrten / Visits stammt aus den Jahren 1872-1874. escalier en vis à noyau creux du Arten. 03 88 52 50 04 of Strasbourg by boat / Sie war Teil der vorgelagerten XVIe s. entièrement restauré. Salle Garden of 3 000 square meters www.musees-strasbourg.org Rondvaarten Festungsmauern nahe Strasbourg David Sintzheim consacrée à with 5000 rose trees of 390 dif- Musée des Beaux-Arts / 03 88 84 13 13 und l’histoire de la communauté juive ferent varieties. Kunstmuseum / Fine Arts Visites en mini-train / Die brachte sie Stadt außer Reichweite de Bischheim (longtemps une des Tuin van 3 km² met 5.000 rozen- Museum / Museum voor Schone Altstadt mit dem Mini-Zug / fremder Artilleriegeschütze. Die plus importantes du Bas-Rhin ; des struiken van 390 verschillende soorten. Kunsten The old town by minitrain / Besichtigung führt durch die personnages célèbres en ont fait 1er ou 2e week-end d’août : Fête 03 88 52 50 04 Stadsrondleidingen in treintje Kaserne, die Kasematten, das partie), exposition d’objets rituels. de la bière www.musees-strasbourg.org 03 88 77 70 03 Munitionslager, die Lastenheber, die Jüdisches rituelles Bad (Mikvé), Marchés hebdomadaires : Festungsgräben, das Lazarett, die das alleraußergewöhnlichst im Elsaß 1. oder 2. Wochenende im Musée Archéologique / August : Bierfest Archäologisches Museum - boulevard de la Marne : Mardi, Küchen und Bäckereien und vieles mit seiner retaurierten Wendeltreppe Samedi matin mehr. aus dem 16. Jh. Im David Sintzheim 1st or 2nd week-end of August : / Archeological Museum / Archeologisch Museum - place Broglie : Mercredi, Vendredi Moltke Fort, renamed Rapp Saal, der der Geschichte der Beer festival toute la journée Fort in 1918, was built between jüdischen Gemeinschaft von 03 88 52 50 04 1e of 2e weekend van augustus: www.musees-strasbourg.org - place du marché aux poissons : 1872 and 1874. It was part of the Bischheim (während langer Zeit Bierfeest marché paysan le samedi matin belt of advanced forts lying a few einer der erheblichsten im Bas- Musée d’Art Moderne et ■■STRASBOURG - place du marché neuf : marché kilometres from Strasbourg to Rhin - Unterelsaß -, die berühmte Contemporain / Museum der de la montagne le samedi toute place the city out of the range of Persönlichkeiten zählte) gewidmet Eglises / Kirchen / Churches / Modernen Kunst / Museum of la journée the artillery at this period. The trail ist, sind rituelle Gegenstände aus- Kerken : Cathédrale - St Pierre le modern and contemporary art takes you through the barracks, gestellt. Jeune - St Thomas / Museum voor Moderne en Wochenmärkte : - boulevard de la Marne : Dienstag, the blockhouse, the gunpowder Jewish ritual bath (mikvé), the Terrasse panoramique Hedendaagse Kunst room, goods lifts, sheltered walk- most exceptional one in Alsace 03 88 23 31 31 Samstag Vormittag du Barrage Vauban / - place Broglie : Mittwoch, Freitag ways, medical post, kitchen and with its restaured spiral staircase Aussichtsterrasse des www.musees-strasbourg.org bakery… of the 16th c. The David Sintzheim den ganzen Tag Vaubandams / Panoramic ter- Musée Zoologique / - place du marché aux pois- Fort Moltke, vanaf 1918 Rapp Hall is dedicated to ritual items race of the Vauban dam / Terras Zoologisches Museum genoemd, dateert van 1872-1874. as well as to the history of the sons : Bauernmarkt am Samstag met uitzicht op de Dam van / Zoological Museum / Vormittag Het fort maakte deel uit van de linie Jewish community of Bischheim Vauban Zoölogisch Museum vooruitgeschoven forten op enkele (for a long time, one of the largest - place du marché neuf : Centre de l’Illustration Tomi 03 88 35 85 35 Bergprodukte Markt am Samstag kilometers van Straatsburg, om de of Bas-Rhin- amidst www.musees-strasbourg.org stad buiten bereik van de artillerie which used to live many famous Ungerer - den ganzen Tag Musée de Sismologie et te houden. De rondleiding gaat people). 03 88 52 50 04 Weekly Markets : Magnétisme / Museum für door de kazerne, de kazemat, het Meest opmerkelijke mikwe www.musees-strasbourg.org - boulevard de la Marne : Tuesday Seismologie und Erdanziehung kruitmagazijn, de goederenliften, het (ritueel bad) in de Elzas met volledig Musée Alsacien / Elsässisches and Saturday morning / Museum of Seismology and grachtensysteem, het hospitaal, de gerestaureerde wenteltrap met holle Museum / Alsatian Museum / - place Broglie : Wednesday and Geomagnetism / Seismologie- keuken, de bakkerij... spil uit de 16e eeuw. Zaal David Elzasmuseum Friday en Aardmagnetismemuseum ■■BISCHHEIM Sintzheim, gewijd aan de geschie- 03 88 52 50 04 - place du marché aux poissons : denis van de joodse gemeenschap www.musees-strasbourg.org Planétarium / Planetarium / Country market on Saturday van Bischheim (lange tijd een van de Musée Historique / Historisches Planetarium / Planetarium morning belangrijkste van de Bas-Rhin, telde Museum / Museum of History / 03 88 21 20 40 - place du marché neuf : Mountain Bain rituel et musée local du enkele beroemde leden), expositie http://planetarium.u-strasbg.fr products’ market on Saturday all Judaïsme / Rituelles Bad und Historisch Museum over rituele voorwerpen. Le Vaisseau / Wissenschafts day long Jüdisches Heimatmuseum / 03 88 52 50 04 - und Technikzentrum / Ritual bath and museum of ■■SCHILTIGHEIM www.musees-strasbourg.org Wekelijkse markten: Science and technology disco- local Jewish history / Mikwe Musée de l’Œuvre Notre Dame - boulevard de la Marne : di. en za. very centre / Wetenschaps- en en streekmuseum over het / Œuvre Notre-Dame Museum / ochtend Techniekcentrum jodendom Roseraie / Rosengarten / Rose- Œuvre Notre-Dame museum / - place Broglie : wo., vr. hele dag +33 (03) 88 44 44 00 garden / Rosarium Museum Oeuvre Notre Dame - place du marché aux poissons : «Cour des Boecklin» www.levaisseau.com boerenmarkt op za. ochtend 17, rue Nationale Rue Contades 03 88 52 50 04 Jardin Botanique / Der bota- - place du marché neuf : markt met 03 88 81 49 47 03 88 33 29 67 www.musees-strasbourg.org nische Garten / The botanical producten uit de bergen, hele za. www.brumath-aventure.fr Jardin de 30 ares avec 5 000 Musée des Arts Décoratifs / rosiers de 390 variétés différentes. Museum für Kunstgewerbe garden / Botanische Tuin 03 88 35 83 67

JANVIER 2016 - www.alsaceavelo.fr / www.radfahrenimelsass.de / www.cyclinginalsace.com 10/10