Przegląd Zachodniopomorski
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Uniwersytet s z c z e c i ń s k i przegląd zachodniopomorski k w a r t a l n i k szczecin 2012 – rocznik XXVii (lVi) – zeszyt 4 komitet redakcyjny tadeusz Białecki (szczecin, redaktor naczelny) roman Drozd (słupsk), radosław Gaziński (szczecin), Danuta kopycińska (szczecin) kazimierz kozłowski (szczecin) radosław skrycki (szczecin, sekretarz redakcji) Józef stanielewicz (szczecin), eugeniusz z. zdrojewski (koszalin) recenzenci artykułów opublikowanych w 2012 roku w „przeglądzie zachodniopomorskim” prof. dr hab. tadeusz Białecki, prof. dr hab. zdzisław chmielewski prof. dr hab. radosław Gaziński, dr hab. Bolesław Hajduk prof. Us prof. dr hab. kazimierz kozłowski, dr hab. adam Makowski prof. Us prof. dr hab. włodzimierz stępiński, prof. dr hab. Jerzy trzoska redaktor językowy teresa Jasiunas korektor Małgorzata szczęsna okładkę projektował ludwik Piosicki skład komputerowy iwona Mazurkiewicz adres redakcji: 71–101 szczecin, ul. adama Mickiewicza 66 tel. 91 444 20 12 e-mail: [email protected] www.przegladzachodniopomorski.pl wersja papierowa jest wersją pierwotną streszczenia opublikowanych artykułów są dostępne online w międzynarodowej bazie danych the central european Journal of social sciences and Humanities http://cejsh.icm.edu.pl © copyright by Uniwersytet szczeciński, szczecin 2012 issn 0552-4245 WYDAWNICTWo NAUKOWe UNIWERSYTeTU SZCZECIŃSKIEGO ark. wyd. 12,0. ark. druk. 12,0. Format B5. nakład 115 egz. cena zł 21,00 (w tym 5% VAT) spis Treści rozprawy i Studia AGNIESZKA ZAREMBA – idee Polski morskiej w latach 1945–1948 i początki rewitalizacji stoczni szczecińskiej ......................................... 5 ArkAdiusz MAłeckI – Średniowieczne zabytki w zamierzeniach władz wojewódzkich na Pomorzu zachodnim w latach 1945–1949 ....................... 17 Andrzej MichAlAK – Problematyka wspólnotowości w historii myśli społecznej i jej odniesienia do kwestii „wypędzeń” ................................ 49 EUGENIUSZ Z. ZDROJEWSKI – koszaliński ośrodek naukowo-Badawczy Utworzenie – rozwój – likwidacja ............................................................ 63 dorotA MAtulewicZ – współpraca gospodarcza Pomorza zachodniego z niemieckim Pomorzem Przednim w pierwszych dwóch dekadach III rP ........................................................................................................ 89 kronika ZBIGNIEW SZAFKOWSKI – Kronika sportowa szczecina. część XVi – rok 2011 ............................................................................... 109 RECENZJe * OMÓWIENIA * POLEMIKI krystynA Żołądkiewicz – Bogusława skulska, Regionalizm ekonomiczny Azji Wschodniej. Jedno spojrzenie – różne wymiary, wrocław: wydawnictwo Uniwersytetu ekonomicznego we wrocławiu, 2012 ....... 153 PAweł MAlendowicz – Czym jest anarchizm? Przyczynek do wydanych w szczecinie Studiów z dziejów polskiego anarchizmu ........................... 157 zygMunt szultkA – O Ceynowy i Mosbacha „Wiadomości o Kaszubach” raz jeszcze ................................................................................................. 171 Table of conTenTs papers and Studies AGNIESZKA ZAREMBA – The concept of Maritime Poland between 1945–1948 and the Beginning of the revitalized szczecin shipyard ...... 5 ArkAdiusz MAłeckI – The Medieval Monuments in the Plans of the west-Pomeranian Voivodshaft’s authorities between 1945–1949 .. 17 Andrzej MichAlAK – The Problem of community in the History of social sciences with reference to the Question of ‘expelling’ ........... 49 EUGENIUSZ Z. ZDROJEWSKI – The koszalin research centre. setting up – Development – closing down ................................................................ 63 dorotA MAtulewicZ – The economic cooperation between Polish west Pomerania and German Vorpomern in the First two Decades of the 3rd republic of Poland ................................................................... 89 chronicle ZBIGNIEW SZAFKOWSKI – The sports chronicle of szczecin. Part 26 – year 2011 ................................................................................... 109 revieWs – opinions – polemics krystynA Żołądkiewicz – Skulska, B(ogusława); 2012; Economic Regionalism of Eastern Asia. One approach – Various Dimensions; wrocław; wydawnictwo Uniwersytetu ekonomicznego we wrocławiu 153 PAweł MAlendowicz – Anarchism: what is it? a contribution to The Studies of the History of Polish Anarchism published in szczecin ... 157 zygMunt szultkA – On News about the Kaszubians (Kashubs) written by ceynowa and Mosbach ........................................................... 171 przegląd zachodniopomorski TOM XXVII (LVI) rok 2012 zeszyt 4 r o z p r a wy i s tu d i a AGNIESZKA ZAREMBA szczecin IDEE POLSKI MORSKIEJ W LATACH 1945–1948 i początki rewitalizacji Stoczni SzczecińSkiej idee polski morskiej w latach 1945–1948 Jednym z zagadnień branżowych polityki morskiej jest polityka budowy statków. sama polityka morska związana jest ściśle z problemami gospodarczymi państwa, jak i z aspektami przestrzenno-lokalizacyjnymi oraz korzyściami wynikającymi z tych faktów. eugeniusz kwiatkowski politykę morską sprowadzał do takich czyn- ników, jak posiadanie przez państwo odpowiedniej sieci dróg komunikacyjnych, portów handlowych odpowiednio usytuowanych i technologicznie wyposażonych, posiadanie sprawnego aparatu handlowego i traktatów handlowych. Prowadzona przez niego polityka, chociażby poprzez prace Delegatury rządu dla spraw wy- brzeża, służyć miała realizacji tych założeń. same pojęcie „polityki morskiej” ma wiele aspektów. trudno jest wyróżnić jedną definicję tego pojęcia. za najbardziej słuszną można przyjąć tę, która przedstawia ją jako „celowe wysiłki państwa zmie- rzające do zrealizowania jego politycznych, gospodarczych i społecznych interesów poprzez uzyskanie, utrzymanie i wykorzystanie dostępu do morza”1. 1 a. Hutnikiewicz, Szczecin w polskiej polityce morskiej 1945–1950, szczecin 1991, s. 7. au- torka jednocześnie zwraca uwagę, że przytoczona definicja jest „historycznie zmienna”; r. wa- piński przyjął szeroki zakres zespołu zjawisk i problemów badawczych polityki morskiej: „wal- kę o dostęp do morza i o jego utrzymanie, wykorzystanie dostępu do morza dla gospodarczego rozwoju kraju, wpływ dostępu do morza na rozwój współpracy międzynarodowej (gospodarczej, politycznej, kulturalnej, turystycznej) oraz kwestię reperkusji posiadanego dostępu do morza dla przemian kulturowych w kraju” tu za: r. wapiński, Myśl polityczna i polityka morska w latach 1870–1970, zeszyty naukowe wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Gdańskiego, Historia 1973, nr 2, s. 80. 6 Agnieszka Zaremba Realizacja polityki morskiej w każdym państwie i każdym ustroju sprowa- dza się w istocie rzeczy do następujących [...] elementów: [...] należy posiadać w swym ręku czynniki rozbudowy i organizacji własnej floty handlowej, musi istnieć sprawny aparat handlowy dostosowany do możliwości produkcyjnych i rynkowych [...], wreszcie musi skodyfikować cele własnej ekspansji gospodar- czej w systemie traktatów handlowych. tymi słowami scharakteryzował główne elementy polityki morskiej państwa eugeniusz Felicjan kwiatkowski, w latach 1926–1930 minister przemysłu i handlu. człowiek, któremu wielokrotnie zarzu- cano faworyzowanie planów rozbudowy portów i stoczni Gdańska i Gdyni kosz- tem szczecina. Jednak po wizycie w szczecinie w grudniu 1945 r. przyczynił się do poparcia przyznania pomocy finansowej Pomorzu zachodniemu w celu szybszego przejęcia portu przez Polaków. weryfikując swoje poglądy w końcu lat czterdziestych, głosił znamienną myśl, że żaden ośrodek morski nie może być bardziej preferowany, zaniedbując tym samym drugi3. rozpatrując ówczesną politykę rządu w stosunku do przemysłu okręto- wego i uprzemysłowienia kraju, nie sposób pominąć instytucji, którą powołano w 1945 r., oraz dalszych koncepcji szefa tej instytucji, mających na celu zwięk- szenie aktywizacji morskiej gospodarki szczecina w organizmie państwowym Polski. oprócz działań organów państwowych Ministerstwa Przemysłu, powołu- jącego zjednoczenie stoczni Polskich, koordynującego bezpośrednio prace przed- siębiorstw przemysłu okrętowego, rada Ministrów 12 września 1945 r. powołała inżyniera eugeniusza kwiatkowskiego na Delegata rządu dla spraw wybrzeża. inżyniera eugeniusza kwiatkowskiego powołano na stanowisko, nie powołując w tym czasie formalnie samej instytucji, rozwiązując ją natomiast w styczniu 1948 r.4 tymczasowy rząd Jedności narodowej, pozyskując dla swych działań przedwojennego ministra, zyskał nie tylko silny autorytet, ale niespodziewanie przekształcił stanowisko kwiatkowskiego w konkretny urząd. inżynier kwiatkowski miał prawo poprzez istniejące już instytucje państwo- we, tj. np. prezydentów miast, współdziałać w odbudowie miast portowych, kon- e. kwiatkowski, Pisma o Rzeczypospolitej Morskiej, szczecin 1985, s. 163–164. 3 G. strauchold, Myśl zachodnia i jej realizacja w Polsce Ludowej w latach 1945–1957, toruń 2003, s. 136; t. Marczak, Kontrowersje wokół działalności Eugeniusza Kwiatkowskiego na Wy- brzeżu w latach 1945–1947, w: Eugeniusz Kwiatkowski a polskie ziemie zachodnie i północne, red. G. strauchold, wrocław 2003, s. 56–58. 4 a. Hutnikiewicz, Szczecin w polskiej polityce morskiej..., s. 27; aP Gdańsk, Delegatura rządu dla spraw wybrzeża 1945–1949, sygn. 1, organizacja i działalność Delegatury rządu dla spraw wybrzeża 1945–1948, s. 1–2. Idee Polski morskiej w latach 1945–1948 7 trolować wydatki z tym związane, odbudowywać porty handlowe na wybrzeżu, ale i nadzorować tworzenie oraz uruchamianie przemysłu nadmorskiego. Miało to swoje uzasadnienie w poglądach e. kwiatkowskiego