Luận Văn Thạc Sĩ
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐIỀU TRA, ĐÁNH GIÁ THÀNH PHẦN LOÀI ỐC MANG SAU (OPISTHOBRANCHIA) VÀ ỐC PHỔI (PULMONNATA) TRONG HỆ SINH THÁI RỪNG NGẬP MẶN HUYỆN GIAO THỦY, TỈNH NAM ĐỊNH. CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG NGUYỄN VĂN QUANG HÀ NỘI, NĂM 2018 BỘ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐIỀU TRA, ĐÁNH GIÁ THÀNH PHẦN LOÀI ỐC MANG SAU (OPISTHOBRANCHIA) VÀ ỐC PHỔI (PULMONNATA) TRONG HỆ SINH THÁI RỪNG NGẬP MẶN HUYỆN GIAO THỦY, TỈNH NAM ĐỊNH. NGUYỄN VĂN QUANG CHUYÊN NGÀNH: KHOA HỌC MÔI TRƯỜNG MÃ SỐ : 8440301 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. HOÀNG NGỌC KHẮC HÀ NỘI, NĂM 2018 CÔNG TRÌNH ĐƯỢC HOÀN THÀNH TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƢỜNG HÀ NỘI Cán bộ hướng dẫn: PGS.TS Hoàng Ngọc Khắc. Cán bộ chấm phản biện 1: PGS.TS. Đỗ Văn Nhượng Cán bộ chấm phản biện 2: PGS.TS. Phạm Đình Sắc Luận văn thạc sĩ được bảo vệ tại: HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SĨ TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG HÀ NỘI Ngày 17 tháng 01 năm 2019 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan những gì tôi đã trình bày trong luận văn là được thực hiện tại địa bàn huyện Giao Thủy, tỉnh Nam Định. Các số liệu trong bài đều trung thực, chưa được công bố trước hội đồng nào. Tác giả Nguyễn Văn Quang ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình làm bài và thực hiện công việc nghiên cứu tôi luôn được sự giúp đỡ, hướng dẫn nhiệt tình của PGS.TS Hoàng Ngọc Khắc công tác tại trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội. Tôi xin chân thành bày tỏ lời cám ơn sâu sắc đến thầy người đã luôn chỉ bảo, giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin cám ơn Ban giám hiệu nhà trường, phòng Đào tạo, và toàn bộ các cán bộ thầy, cô giáo trong khoa Môi trường, trường ĐH Tài Nguyên và Môi Trường Hà Nội đã luôn giúp đỡ chỉ bảo và tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập và làm luận văn. Tôi xin cám ơn các cán bộ và người dân thuộc huyện Giao Thủy đã luôn giúp đỡ nhiệt tình tôi trong quá trình phỏng vấn thu thập thông tin. Cuối cùng tôi xin được cám ơn gia đình và bạn bè đã luôn ủng hộ và giúp đỡ, động viên tôi trong suốt thời gian vừa qua. Hà Nội, ngày 02 tháng 12 năm 2018 Tác giả Nguyễn Văn Quang iii MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................. i DANH MỤC BẢNG ................................................................................................. ii DANH MỤC HÌNH .................................................................................................... i MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................................. 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ....................................................................................................... 2 3. Nội dung nghiên cứu ...................................................................................................... 2 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ............................... 3 1.1. Tổng quan về phân lớp ốc mang sau và ốc phổi ..................................................... 3 1.1.1. Đặc điểm của phân lớp ốc mang sau (Opisthobranchia) ..................................... 3 1.1.2. Đặc điểm của phân lớp ốc phổi (Pulmonata) ........................................................ 7 1.1.3. Đặc điểm hình thái ngoài của vỏ. ........................................................................... 9 1.1.4. Vai trò của ốc .......................................................................................................... 10 1.2. Tình hình nghiên cứu về ốc mang sau và ốc phổi ở rừng ngập mặn trên thế giới và ở Việt Nam .......................................................................................................... 11 1.2.1. Trên thế giới ............................................................................................................ 11 1.2.2 Ở Việt Nam............................................................................................................... 14 1.3. Tổng quan về điệu kiện tự nhiên và kinh tế xã hội huyện Giao Thủy ................ 15 1.3.1 Vị trí địa lý ................................................................................................................ 15 1.3.2. Địa hình, thổ nhưỡng ............................................................................................. 15 1.3.3. Nhiệt độ, lượng mưa và độ ẩm.............................................................................. 16 1.3.4. Điều kiện thủy văn.................................................................................................. 18 1.3.5. Hiện trạng về rừng ngập mặn và tài nguyên sinh học ........................................ 18 1.3.6. Kinh tế và xã hội ..................................................................................................... 19 CHƢƠNG 2: ĐỊA ĐIỂM, THỜI GIAN, PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..... 22 2.1. Địa điểm và thời gian nghiên cứu ............................................................................ 22 2.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 22 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin, số liệu thứ cấp: ............................................... 22 2.2.2. Phương pháp tham vấn chuyên gia: .................................................................... 22 iv 2.2.3. Phương pháp điều tra xã hội học: ......................................................................... 22 2.2.4. Phương pháp điều tra, khảo sát thực địa .............................................................. 22 2.2.5. Phương pháp xử lý mẫu và phân tích mẫu .......................................................... 31 2.2.6. Phương pháp định danh, xác định tên loài: ......................................................... 32 2.2.7. Phương pháp xử lý số liệu: .................................................................................... 32 CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .............................. 35 3.1. Danh lục các loài ốc mang sau và ốc phổi trong khu vực nghiên cứu ................ 35 3.2. Khóa định danh ốc mang sau và ốc phổi trong khu vực nghiên cứu ................... 37 3.2.1. Một số nguyên tắc chung trong xây dựng khóa định loại. ................................ 37 3.2.2. Khóa định danh các họ ốc mang sau và ốc phổi trong khu vực nghiên cứu ... 38 3.2.3. Mô tả các loài ốc mang sau và ốc phổi trong khu vực nghiên cứu. ................. 40 3.3. Cấu trúc thành phần loài ốc mang sau và ốc phổi trong khu vực nghiên cứu .... 62 3.3.1. Cấu trúc thành phần loài ốc mang sau và ốc phổi trong khu vực nghiên cứu 62 3.3.2. Mối quan hệ của khu hệ ốc mang sau và ốc phổi trong khu vực nghiên cứu với các khu vực lân cận ........................................................................................... 66 3.4. Đa dạng loài và đặc điểm phân bố của các loài ốc mang sau và ốc phổi ........... 70 3.4.1. Đa dạng loài và phân bố của các loài tại các điểm khảo sát ............................. 70 3.4.2. Đa dạng loài và đặc điểm phân bố của các loài theo độ cao nền đáy .............. 78 3.4.3. Đa dạng loài và đặc điểm phân bố của các loài theo độ mặn của nước ........... 80 3.4.4. Đa dạng loài và đặc điểm phân bố của các loài theo thảm thực vật ................. 82 3.5. Vấn đề sử dụng và định hướng quản lý đa dạng sinh học ốc mang sau và ốc phổi ở khu vực nghiên cứu ..................................................................................... 84 3.5.1. Tình hình sử dụng ốc mang sau và ốc phổi ......................................................... 84 3.5.2. Một số định hướng quản lý đa dạng sinh học ốc mang sau và ốc phổi ........... 86 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................ 90 1. Kết luận .......................................................................................................................... 90 2. Kiến nghị ........................................................................................................................ 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 92 PHỤ LỤC:. .................................................................... Error! Bookmark not defined. i DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BQL :Ban quản lý KVNC :Khu vực nghiên cứu. RNM :Rừng ngập mặn GT :Giao Thiện GL :Giao Lạc GA :Giao An HSTRNM :Hệ sinh thái rừng ngập mặn SL :Số lượng ii DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1: Danh lục các loài ốc mang sau và có phổi trong hệ sinh thái rừng ngập mặn huyện Giao Thủy ...................................................................................... 35 Bảng 3.2: Số lượng loài và cá thể trong từng họ của phân lớp ốc mang sau và ốc có phổi ................................................................................................................... 65 Bảng 3.3: Danh sách thành phần loài ốc mang sau và ốc phổi trong HST RNM Giao Thủy (Nam Định), HST RNM Tiền Hải (Thái Bình) và HSTRNM Nghĩa Hưng (Nam Đinh). ............................................................................................ 67 Bảng 3.4: So sánh thành phần loài ốc mang sau và ốc phổi với các khu vực huyện Nghĩa Hưng và huyện Tiền Hải........................................................................ 69 Bảng 3.5: Chỉ số tương đồng về thành phần loài giữa KVNC với các KVNC khác 70 Bảng 3.7: Độ phong phú của các loài ốc mang sau và ốc phổi ở KVNC ................