RANDONNÉES PÉDESTRES EN ALSACE Wandern im Elsass Hiking through Alsace Wandeltochten in de Elzas 2 jours et + LIGNE MAGINOT ET CHATEAUX FORTS 2 Tage und + Maginot-Linie und Burgen / Castles and Maginot Line 2 days and + 7 Maginotlinie en burchtenALLEMAGNE 2 dagen en + 40 ➔ 91 km - 3 335 m

Château de Gimbelhof er Fleckenstein (358 m) 1 JOUR / Tag / day Ruines du Petit Arnsbourg 2 Col du Pigeonnier D3 Ruines Wingen Rott Froensbourg D3 Oberhoffen-lès- D3 S a Ruines Schoeneck ue r MOSELLE Parc naturel régional des du Nord 0 2,5 5 km Dambach Col du Légendes Cartographie Wineckerthal Pfaffenschlick D264Ingolsheim D27 5 Seebach D34 Refuge du Wintzenmuehle Grand Wintersberg 3 Soultzerkopf (458 m) (581 m) Plan d’eau de Mitschdorf Schœnenbourg Wolfahrtshoffen PFALZ (D) Crœttwiller Soultz-sous-Forêts Aschbach D28 Wissembourg RD1062 Kutzenhausen Hohwiller 4 Dieffenbach-lès-Wœrth Leiterswiller Oberrœdern Kuhlendorf Oberdorf-Spachbach D28 D263 LORRAINE D28 Hatten Morsbronn- BADEN SCHWARZWALD (D) les-Bains D27 Départ du circuit / StartUttenhoffen der Tour / Start of trail / VertrekpuntHegeney M Sens du circuit / RichtungEngwiller der Tour / Direction ofLaubach trail / Rijrichting Colmar od er MulhausenCircuit / TourUhrwiller / Trail / Tochte D72 Étape / Etappe / Stop / Etappe Mulhouse Autres circuits / Andere TourenBitschhoffen / Other trails / Andere trails La Walck Uberach BÂLE (CH) Gare SNCF / Bahnhof / Railway station / Treinstation N63 Soufflenheim D919 Moder Pfaffenhoffen Rountzenheim CARTES DE RANDONNÉES CF. / WANDERKARTEN SIEHE / MAPS OF TRAILS SEE / WANDELKAARTEN ZIE : www.club-vosgien.euD37 50 000 – N°2/8 Wissembourg/Niederbronn-les-Bains//Strasbourg 25 000 – N°3814 ET Haguenau/Wissembourg/L’Outre-Forêt 25 000 – N°3714 ET La Petite Pierre/Niederbronn-les-Bains

Comme cette suggestion Da dieser Wegvorschlag auf den As this suggested itinerary is Aangezien deze route d’itinéraire s’appuie sur les lignes Zugverbindungen Strasbourg – Ha- based on the Strasbourg – Haguenau zich baseert is op de spoorlijnen ferroviaires Strasbourg – Haguenau guenau – Wissembourg – Neustadt – Wissembourg – Neustadt (D) Straatsburg - Haguenau - – Wissembourg – Neustadt (D) und Strasbourg – Haguenau and Strasbourg – Haguenau – Wissembourg - Neustadt (D) (D) et Strasbourg – Haguenau – – Niederbronnles-Bains aufbaut, Niederbronn-les-Bains railway en Straatsburg - Haguenau - Niederbronn-les-Bains, il est possible besteht die Möglichkeit, die Wan- lines, it is possible to shorten the Niederbronn-les-Bains, is het de réduire cette randonnée à 3 derung auf 3 Tage zu beschränken hike to 3 days (Wissembourg – mogelijk de tocht in te korten jours (Wissembourg – Niederbronn- (Wissembourg – Niederbronn-les- Niederbronn-les-Bains: 50,5 km) tot 3 dagen (Wissembourg - les-Bains : 50,5 km) ou à 2 jours Bains: 50,5 km) oder 2 Tage (Nieder- or 2 days (Niederbronn-les-Bains – Niederbronn-les-Bains: 50,5 km) of (Niederbronn-les- Bains – bronn-les- Bains – Wissembourg: Wissembourg: 40 km). 2 dagen (Niederbronn-les-Bains - Wissembourg : 40 km). 40 km). Wissembourg: 40 km).

LES SERVICES PAR COMMUNE / SERVICEANGEBOTE DER GEMEINDEN / SERVICES IN EACH TOWN/VILLAGE / DIENSTEN PER GEMEENTE

Gare SNCF / Bahnhof / Railway station / Station Chambre d’hôtes / Gästezimmer / Épicerie / Lebensmittelgeschäft / Food shop / Kruidenier Bed and breakfast / B&B Arrêt d’autobus / Bushaltstelle / Bus stop / Bushalte 100 Hébergement collectif (auberge de jeunesse, gîte d’étape, etc.) Boulangerie / Bäcker / Baker’s / Bakker Beherbergungsvereine (Jugendherbergen, Etappenunterkünfte, usw.), Bl lits = Bettenanzahl /Hostel-type accommodation (youth hostel, Hôtel-restaurant hikers’ hostel), lits= number of beds. / Groepsaccommodatie (H = hôtel, H/R= hôtel-restaurant Boucherie / Metzgerei / Butcher’s / Slager *, **, ***, **** = class. officiel, ch = nombre de chambres) Camping (*,**,*** = classement, T = tourisme, L = Loisirs, période Bc (H= Hotel, H/R= Hotel-restaurant d’ouverture)/(*,**,***= Kategorie, T= Tourismus, L: Freizeit, *, **, ***, ****= offizielle Hotelkategorie, ch= Zimmeranzahl Öffnungszeiten) / campsite (*,**,***= classif, T= tourism, L= Aire de pique nique / Picknickplatz / Picnic area / Picknickplaats (H= hotel, H/R= hotel-restaurant, *, **, ***, ****= official leisure, opening season) classif., ch= no. of rooms Hébergements utilisant les énergies renouvelables / Elsässische Unterkünfte die erneuerbare Energien benützen / Alsatian tourism Cordonnerie / Schuhmacher / Cobbler / Schoenmaker Transport des bagages à l’étape suivante - sur de accommodations using renewable energy sources / Accommodatie mande préalable / Gepäcktransfer zur nächsten Etappe met duurzame energie - auf vorige Anfrage / Transportation of luggage to next Pharmacie / Apotheke / Pharmacy / Apotheek stop - on prior demand / Bagagevervoer op aanvraag Refuge / Übernachtungstelle / Cabin / Trekkershut Petit déjeuner buffet dès 7h/ Frühstücksbuffet ab 7 Uhr / Buffet breakfast at 7 a.m. / Ontbijtbuffet Poste / Post / Post office / Postkantoor Abri / Schutzhütte / Shelter / Schuilplaats Panier repas pour le déjeuner / Lunchpaket zum Mitnehmen/ Take-away dinner / Lunchpakket Guichet automatique bancaire / Geldautomat / Restaurant Cash dispenser / Geldautomaat Piscine / Schwimmbad / Swimming-pool / Buitenbad

Piscine couverte / Hallenbad / Indoor swimming-pool / Bistrot – café / Bistro-Cafe / Bistro-café / Bistro Baignade / Bademöglichkeit / Bathing / Zwemmen toegestaan Binnenbad

JANVIER 2016 - Randonnées pédestres en Alsace / Wandern im Elsass / Hiking through Alsace / Wandeltochten in de Elzas www.tourisme-alsace.com 1/3 RANDONNÉES PÉDESTRES EN ALSACE LIGNE MAGINOT ET CHATEAUX FORTS Wandern im Elsass Maginot-Linie und Burgen / Castles and Maginot Line / Maginotlinie en burchten Hiking through Alsace 7 40 ➔ 91 km - 3 335 m Wandeltochten in de Elzas

■■NIEDERBRONN-LES-BAINS ■■ (67110) Ouvrage du Four à Chaux - Ligne Grand - Hôtel Filippo**** H 59 ch. Maginot / Die Festung Four à Chaux er st e Comment s’y rendre 03 88 80 84 48 / Four à Chaux Fort / Bunker Four à 1 jour / 1. Tag / 1 day / 1 dag Wie erreicht man www.grand-hotel-filippo.net Chaux - Maginotlinie How to get there Muller *** H/R 46 ch. Tél. 03 88 94 48 62 Bereikbaarheid 03 88 63 38 38 www.lignemaginot.fr www.hotelmuller.com Construit entre 1930 et 1935. SNCF - Tél. 36 35 (0,40 € / minute) Important réseau souterrain (4 km) Bl Bc Bristol*** H/R 26 ch. www.sncf.fr comprenant 6 blocs de combat, centrale 03 88 09 61 44 électrique, puits artésien, centrale de ven- Lignes/Linien/Lines/Lijnen www.lebristol.com tilation, tourelles d’artillerie à éclipse. Strasbourg - Haguenau Le Parc*** H/R 46 ch. -Wissembourg -Neustadt (D) Die Festung ist zwischen 1930 und 1935 03 88 09 01 42 errichtet worden. Großes unterirdisches Strasbourg - Haguenau - www.parchotel.net Niederbronn-les-Bains Netz (4 km) mit 6 Kampfständen, elektri­ Centre A.Schweitzer (62 lits) scher Schaltstation, artesischem Brunnen, 03 88 80 81 27 Frischluftzufuhranlage, ausfahrbaren Où se loger www.cas-niederbronn.org Artillerie-Geschütztürmen, usw . Unterkünfte Gîte de séjour Le Riesack Fortress built between 1930 and 1935. Where to stay (3 épis - 42 lits) Accommodatie Important subterranean network (4 km) 06 80 20 38 69 with 6 fight units, electric station, artesian www.leriesack.fr well, ventilating system, retractable artil- ■■WISSEMBOURG (67160) Camping « Heidenkopf »** T lery turrets, etc. Au Cygne*** H/R 23 ch. (01/04 ➔ 15/10) 03 88 09 08 46 Bouw van het fort: 1930-1935. 03 88 94 00 16 www.camping-niederbronn.fr Belangrijk ondergronds netwerk (4 km) met www.hostellerie-cygne.com À proximité à 6 gevechtsblokken, krachtcentrale, welput, Moulin de la Walk*** H/R 25 ch. OBERBRONN (67110) ventilatieag­gregaat, pantserkoepels, enz. Bl Bc 03 88 94 06 44 Maison d’accueil des Sœurs du Très Château fort de Fleckenstein / Burg www.moulin-walk.com Saint Sauveur (100 lits) von Fleckenstein / Fleckenstein castle / Citôtel d’Alsace** H 41 ch. 03 88 80 84 59 Burcht van Fleckenstein 03 88 94 98 43 http://soeurs-stsauveur.cef.fr Tél. 03 88 94 28 52 e nd e www.fleckenstein.fr 2 jour / 2. Tag / 2 day / 2 dag Camping « L’Oasis »*** T www.hotel-alsace.fr Grand château fort taillé dans le roc, (01/04 ➔ 31/10) - 03 88 09 71 96 ■ emblématique des nombreuses ruines ■COL DU PIGEONNIER www.oasis-alsace.com Refuge du Pigeonnier Club Vosgien des Vosges du Nord (12e-17e s.). (18 lits) Grosse Burgruine im Felsen gehauen 12.- 03 88 54 23 87 - 03 88 94 05 94 Que visiter 17. Jh., die den Freiherren von Fleckenstein Besichtigungen gehörte. ■■ (67510) Visits Big castle in ruins 12th-17th c., hewed L’Ange*** H/R 13 ch. Te zien in the rock, that used to belong to the 03 88 94 43 72 Barons of Fleckenstein. www.hotel-ange-alsace.com ■■WISSEMBOURG Grote burcht in ruïne (12e-17e eeuw) van 1 chambre d’hôtes (3 épis) Ville labellisée / Stadt de baronnen van Fleckenstein. Uitgehouwen Chez Catherine SCHLICK-KIENY mit Auszeichnung / in de rotsen. 03 88 94 27 99 - 06 60 34 09 28 Town listed as/ Stad ■■ ■■LEMBACH (67510) met label ‘De Mooiste Maison des Châteaux forts / Das Haus Cheval Blanc*** H/R 12 ch. Omwegen in Frankrijk’ : der Burgen / The House of Castles / 03 88 94 41 86 « Les plus beaux Burchtenhuis détours de » www.au-cheval-blanc.fr Tél. 03 88 09 50 59 - 03 88 09 56 82 Abbatiale Saints-Pierre et Paul / Peter- Présente les châteaux de la région, Au Heimbach** H 18 ch. und-Paul Abteikirche / Saint Peter and 03 88 94 43 46 leur implantation, leur accès et leurs Bc Paul’s Abbey www.hotel-au-heimbach.fr maîtres. 03 88 94 10 11 Stellt die Burgen der Region, ihre Lage, Refuge du Club Vosgien (47 lits) www.ot-wissembourg.fr die wichtige Momente in der mittelalter­ 03 88 93 83 93 e Style gothique (XIII s.), vitraux re lichen Befestigungen vor. http://cv.haguenau.pagesperso-orange.fr e e e 3e jour / 3. Tag / 3rd day / 3e dag marquables (XI au XVI s.), rosaces (XII s. Exhibition about the Middle Ages Camping « Fleckenstein » ** L et XIIIe s.), cloître (XIVe s.), tour clocher castles, their construction, their access ➔ e (15/3 2/11) romane (XI s.). and their lords. 03 88 94 40 38 - 03 88 94 42 84 Gotischer Baustil (13. Jh.), bemer­ Thema’s : over burchten, hun strate­ www.ot-lembach.com kenswerte Buntglasfenster (11. und 16. gische plekken, hun toegankelijkheid,­ hun ■■GIMBELHOF (67510) Jh.), Rosetten (12. und 13. Jh.), Kreuzgang heren. Gimbelhof ** H/R 9 ch. (14. Jh.), romanischer Glockenturm(11. Jh.). Gothic style (18th c.), remarkable 03 88 94 43 58 th th Offices de Tourisme www.gimbelhof.com stained glass windows (11 and 16 c.), rose windows (12th and 13th c.), cloisters Verkehrsämter th th Tourist Offices ■■ (67510) (14 c.), Romanesque bell tower (11 c.). VVV Cheval Blanc *** H/R 29 ch. Romaans en gotisch (11e-13e eeuw). 03 88 09 55 31 Marché du terroir : Bl Bc www.hotel-cheval-blanc.fr samedi matin ■■WISSEMBOURG Tél. 03 88 94 10 11 ■■OBERSTEINBACH (67510) Markt mit regionalen Produkten : Samstag Vormittag www.ot-wissembourg.fr Anthon*** H/R 12 ch. 03 88 09 55 01 Regional produce market : ■■LEMBACH Connection circuit www.restaurant-anthon.fr Saturday morning Tél. 03 88 90 77 50 Week-end de Pentecôte : www.tourisme-nordalsace.fr Verbindung mit Rundwanderung 8 Alsace Village** H/R 13 ch. Festivités de Pentecôte Connexion with circular trail 03 88 09 50 59 ■■NIEDERBRONN-LES-BAINS www.alsacevillage.com Pfingstwochenende : Tél. 03 88 80 89 70 2 chambres d’hôtes (3 épis) fingstfestlichkeiten www.niederbronn.com chez MULLER - Ferme du Heubuhl Whit week-end : 03 88 09 56 08 - 06 60 34 09 28 Whitsun festivities

JANVIER 2016 - Randonnées pédestres en Alsace / Wandern im Elsass / Hiking through Alsace / Wandeltochten in de Elzas www.tourisme-alsace.com 2/3 RANDONNÉES PÉDESTRES EN ALSACE LIGNE MAGINOT ET CHATEAUX FORTS Wandern im Elsass Maginot-Linie und Burgen / Castles and Maginot Line / Maginotlinie en burchten Hiking through Alsace 7 40 ➔ 91 km - 3 335 m Wandeltochten in de Elzas

Où se loger Collections d’archéologie locale : Dit museum beschrijft de bloedige Unterkünfte préhistoire, époques gallo-romaine et gevechten tussen Franse en Duitse troe­ e th e Where to stay médiévale. Production des usines De pen op 6 augustus 1870 (documenten,­ 4 jour / 4. Tag / 4 day / 4 dag Accommodatie Dietrich du début à l’ère industrielle. uniformen, steekwapens, vuurwapens, Sammlungen von Lokalarchäologie schilderijen, enz.). De gebeurtenissen van de ■■ (67110) der Vorgeschichte, gallo-römischen slag worden uitgelegd in een diavertoning 3 chambres d’hôtes (3 épis) und mittelalterlichen Zeiten. Von den waarin vierduizend handbeschilderde tin­ chez Anny et Jean BUNDSCHUH De Dietrich Werken am Anfang der Zeit der nen soldaatjes de hoofdrollen spelen. 03 88 80 31 06 Industrialisierung hergestellten Geräten. ■■MERKWILLER-PECHELBRONN www.mittelbuehl.com Local archeological collections : pre- history, Gallo-Roman and medieval ages. (67250) ■■LIEBFRAUENTHAL- Equipment produced by the De Dietrich Musée Français du Pétrole Bl Bc GOERSDORF (67360) factories at the beginning of the indus- Erdölmuseum / Petroleum Museum / Le Palais Gourmand** H/R 6 ch. trial era. Oliemuseum van Pechelbronn 03 88 09 42 74 Collecties plaatselijke vondsten: Tél. 03 88 80 91 08 www.restaurant-palais-gourmand.com prehistorie, Gallo-Romeinse tijd en mid­ www.musee-du-petrole.com Bl Bc Le Liebfrauenberg (129 lits) deleeuwen. Productie van de fabriek De Histoire du pétrole en Alsace depuis 03 88 09 31 21 Dietrich aan het begin van het industriële 1498 jusqu’à la fermeture de la raffinerie www.liebfrauenberg.com tijdperk. Organiseert ook archeologische en 1970. opgravingen. Geschichte des Petroleums im Elsass ■■ Marché le vendredi / Markt am von 1498 bis zur Stillegung der Raffinerie im À proximité du Col du Pfaffenschlick Freitag / Market on Friday / Markt : Jahre 1970. 3 km vrijdagochtend History of petroleum in Alsace from Refuge du Soultzerkopf Club Vosgien 1498 to the closing down of the refinery (38 lits) ■■REICHSHOFFEN (67110) in 1970. (15/3 ➔15/11) - 03 88 73 51 19 Musée du Fer / Eisen-Museum / Iron Geschiedenis van de oliewinning­ in de www.club-vosgien.com/REFUGES.htm Museum / IJzermuseum Elzas van 1498 tot aan de sluiting van de Tél. 03 88 80 34 49 raffinaderij in 1970. ■■MERKWILLER-PECHELBRONN Reflète particulièrement les activités Bl Bc (67250) des établissements De Dietrich et Tréca, ■■KUTZENHAUSEN (67250) A l’Etoile** H/R 39 ch. ainsi que l’évolution industrielle du haut Maison rurale de l’Outre-Forêt / 03 88 80 71 80 fourneau de 1767 au TGV de 1986. Bauernhofmuseum / Farm house 5e jour / 5. Tag / 5th day / 5e dag www.hotel-restaurant-etoile.com Das Eisen-Museum beleuchtet beson­ Museum / Plattelandsmuseum Tél. 03 88 80 53 00 - fax 03 88 80 63 33 1 chambre d’hôtes (3 épis) ders die Arbeit von Betrieben wie De Dietrich www.maison-rurale.fr chez Anny HAUSHALTER und Tréca sowie die industrielle Entwicklung Installé dans un ancien corps de 03 88 80 90 87 vom Hochofen von 1767 bis zum TGV von ferme 18e s., entièrement restauré, le www.gitehaushalter.com 1986. The Iron Museum is particularly musée des arts et traditions populaires ■■DRACHENBRONN (67160) informative on the De Dietrich and Tréca fait revivre la vie paysanne d’autrefois. 5 chambres d’hôtes (2 épis) factories, and on the industrial evolution Das Museum befindet sich in einem chez Philippe FINCK - 03 88 94 50 90 from the 1767 blast-furnace to the TGV ehemaligen landwirtschaftlichen Gebäude www.auberge7fontaines.com (high speed train) in 1986. des 18. Jh.. Das vollkommen restaurierte 5 chambres d’hôtes (2 et 3 épis) Het hoofdthema van het museum is de Bauernhaus zeigt Volkskunst und das chez Claude FINCK - 03 88 94 50 90 bewerking van ijzer, met aandacht voor de frühere Landleben. bedrijven De Dietrich en Tréca en de indus­ Set up in a fully renovated farm dat- www.auberge7fontaines.com th triële revolutie - van de hoogoven uit 1767 ing from the 18 c., the rural museum of ■■ (67160) tot de TGV uit 1986. popular arts and traditions evokes peas- Le Cleebourg *** H/R 22ch. Marché le jeudi / Markt am ant life from a bygone era.

03 88 54 94 80 Donnerstag / Market on Thursday / Gevestigd in een voormalige boer­derij www.lecleebourg.com Streekmarkt : donderdagoch­tend uit het eind van de achttiende eeuw, geheel 4 chambres d’hôtes (3 épis) gerestaureerd. Het museum beschrijft het Bl Bc + table d’hôtes ■■WOERTH (67360) boerenleven van vroeger via volkskunst en chez Anne KLEIN - 03 88 94 50 95 Musée de la Bataille du 6 août 1870 volkstradities.­ www.chez.com/cleebourg / Museum der Schlacht vom 6. August th 1870 / Museum of the 6 August 1870 Offices de Tourisme ■■WISSEMBOURG (67160) Battle Commemorative Museum / cf./siehe/see/zie Verkehrsämter er st Museum van de Slag van 6 Augustus Tourist Offices 1 jour /1. Tag / 1 day 1870 VVV Tél. 03 88 09 40 96 Que visiter www.woerth-en-alsace.com ■ Besichtigungen Evoque la sanglante journée qui vit ■MERKWILLER-PECHELBRONN Visits l’affrontement entre les troupes françaises Tél. 03 88 90 77 50 Te zien et allemandes. Un diorama de 4 000 figu- www.tourisme-nordalsace.fr rines en étain retrace les péripéties de ■■WISSEMBOURG ■■NIEDERBRONN-LES-BAINS la bataille. Tél. 03 88 94 10 11 (67110) Das Museum der Schlacht vom 6. www.ot-wissembourg.fr August 1870 erinnert an den blutigen Zusammenstoß deutscher und franzö­ sischer Truppen. Ein großes Diorama von Musée de l’Archéologie des Vosges 4 000 handgemalten Zinnfiguren zeigt den du Nord / Archäologisches Haus Verlauf der Schlacht. der Nordvogesen / Archeological The 6th August 1870 Commemorative house of the Northern Vosges Museum commemorates the glory battle / Archeologiemuseum van de fought between the French and German Noordelijke Vogezen troops. A large diorama containing 4,000 Tél. 03 88 80 36 37 hand-painted tin soldiers represents the www.musee-niederbronn.fr battle.

JANVIER 2016 - Randonnées pédestres en Alsace / Wandern im Elsass / Hiking through Alsace / Wandeltochten in de Elzas www.tourisme-alsace.com 3/3