Zes IVO's in De Bestaande Stad
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
StadsOntwikkeling Zes IVO’s in de bestaande stad Eykmanlaan Groeneweg Kanonstraat Johan Wagenaarkade Weg naar Rhijnauwen Rotsoord Inventariserend veldonderzoek aan de Johan Wagenaarkade, Weg naar Rhijnauwen, Rotsoord, Eykmanlaan, Groeneweg en de Kanonstraat in Utrecht Basisrapportage Archeologie 56 www.utrecht.nl Basisrapportage Archeologie 56 Zes IVO’s in de bestaande stad Inventariserend veldonderzoek aan de Johan Wagenaarkade, Weg naar Rhijnauwen, Rotsoord, Eykmanlaan, Groeneweg en de Kanonstraat in Utrecht C.M.W. den Hartog Afdeling Erfgoed Gemeente Utrecht Zwaansteeg 11 3511 VG Utrecht April 2013 1 Administratieve gegevens van de projecten IVO-P 1 Archeologisch proefsleuvenonderzoek IVO-P 2 Archeologisch proefsleuvenonderzoek Johan Wagenaarkade en het Victor Hugoplantsoen Weg naar Rhijnauwen Projectcode en -naam: Projectcode en –naam: JWK – Johan Wagenaarkade 2003 WNR – Weg naar Rhijnauwen 2005 Locatie: Locatie: Utrecht, Johan Wagenaarkade Utrecht, Weg naar Rhijnauwen OM-nummer: OM-nummer: 5570 12807 Landelijke coördinaten: Landelijke coördinaten: 133.999 / 455.482 139.117 / 454.845 Opdrachtgever: Opdrachtgever: Afdeling Juridische zaken, Stedenbouw en Monumenten, Ingenieursbureau gemeente Utrecht (IBU), gemeente gemeente Utrecht Utrecht Uitvoerder: Uitvoerder: Afdeling Erfgoed gemeente Utrecht Afdeling Erfgoed gemeente Utrecht Coördinator vanuit de gemeente (bevoegd gezag): Coördinator vanuit de gemeente (bevoegd gezag): A.M. Bakker A.M. Bakker Dagelijkse leiding opgraving: Dagelijkse leiding opgraving: A.M. Bakker G.R. van Veen Uitvoering veldwerk: Uitvoering veldwerk: 17 november 2003 t/m 21 november 2003 27 juni 2005 t/m 4 juli 2005 Beheer en plaats van documentatie: Beheer en plaats van documentatie: Afdeling Erfgoed Afdeling Erfgoed Zwaansteeg 11 Zwaansteeg 11 3511VG Utrecht 3511VG Utrecht ISBN: 987-90-73448-67-4 2 Zes IVO’s in de bestaande stad Basisrapportage Archeologie 56 IVO-P 3 Archeologisch proefsleuvenonderzoek IVO-P 4 Archeologisch proefsleuvenonderzoek Rotsoord Eykmanlaan Projectcode en –naam: Projectcode en –naam: ROT – Rotsoord 2005 EYL – Eykmanlaan 2005 Locatie: Locatie: Utrecht, Rotsoord-Vicona terrein Utrecht, Eykmanlaan OM-nummer: OM-nummer: 12805 12806 Landelijke coördinaten: Landelijke coördinaten: 136.699 / 453.933 137.821 / 457.902 Opdrachtgever: Opdrachtgever: Gemeente Utrecht Gemeente Utrecht Uitvoerder: Uitvoerder: Afdeling Erfgoed gemeente Utrecht Afdeling Erfgoed gemeente Utrecht Coördinator vanuit de gemeente (bevoegd gezag): Coördinator vanuit de gemeente (bevoegd gezag): A.M. Bakker A.M. Bakker Dagelijkse leiding opgraving: Dagelijkse leiding opgraving: G.R. van Veen G.R. van Veen Uitvoering veldwerk: Uitvoering veldwerk: 6 juli 2005 t/m 13 juli 2005 14 juli 2005 t/m 19 juli 2005 Beheer en plaats van documentatie: Beheer en plaats van documentatie: Afdeling Erfgoed Afdeling Erfgoed Zwaansteeg 11 Zwaansteeg 11 3511VG Utrecht 3511VG Utrecht 3 IVO-P 5 Archeologisch proefsleuvenonderzoek IVO-P 6 Archeologisch proefsleuvenonderzoek Groeneweg Kanonstraat Projectcode en –naam: Projectcode en –naam: GWG – Groeneweg 2005 KNS - Kanonstraat 2006 Locatie: Locatie: Utrecht, Groeneweg Utrecht, Kanonstraat OM-nummer: OM-nummer: 15188 55659 Landelijke coördinaten: Landelijke coördinaten: 134.759 / 455.956 135.609 / 455.989 Opdrachtgever: Opdrachtgever: Gemeente Utrecht Gemeente Utrecht Uitvoerder: Uitvoerder: Afdeling Erfgoed gemeente Utrecht Afdeling Erfgoed gemeente Utrecht Coördinator vanuit de gemeente (bevoegd gezag): Coördinator vanuit de gemeente (bevoegd gezag): A.M. Bakker A.M. Bakker Dagelijkse leiding opgraving: Dagelijkse leiding opgraving: G.R. van Veen G.R. van Veen Uitvoering veldwerk: Uitvoering veldwerk: 5 december 2005 t/m 9 december 2005 15 mei 2006 t/m 22 mei 2006 Beheer en plaats van documentatie: Beheer en plaats van documentatie: Afdeling Erfgoed Afdeling Erfgoed Zwaansteeg 11 Zwaansteeg 11 3511VG Utrecht 3511VG Utrecht 4 Zes IVO’s in de bestaande stad Basisrapportage Archeologie 56 Inhoudsopgave Samenvatting 7 Noten 47 1 Inleiding 9 Literatuur 48 1.1 Landschappelijk context van de onderzoeks- locaties 9 Eerdere uitgaven 50 1.2 Archeologische verwachting 11 1.3 Doel van het onderzoek 11 1.4 Onderzoeksvragen 11 Colofon 53 15 Methode 12 2 Archeologische en fysisch-geografische resultaten 13 2.1 IVO-P 1 Archeologisch proefsleuvenonderzoek Johan Wagenaarkade en het Victor Hugoplantsoen 13 2.1.1 Fysisch-geografische resultaten (M. van Dinter) 15 2.2 IVO-P 2 Archeologisch proefsleuvenonderzoek Weg naar Rhijnauwen 19 2.2.1 Fysisch-geografische resultaten (M. van Dinter) 20 2.3 IVO-P 3 Archeologisch proefsleuvenonderzoek Rotsoord 25 2.3.1 Fysisch-geografische resultaten (M. van Dinter) 26 2.4 IVO-P 4 Archeologisch proefsleuvenonderzoek Eykmanlaan 30 2.4.1 Fysisch-geografische resultaten (M. van Dinter) 30 2.5 IVO-P 5 Archeologisch proefsleuvenonderzoek Groeneweg 34 2.5.1 Fysisch-geografische resultaten (M. van Dinter) 34 2.6 IVO-P 6 Archeologisch proefsleuvenonderzoek Kanonstraat 39 2.6.1 Fysisch-geografische resultaten (M. van Dinter) 39 3 Conclusies 46 5 6 Zes IVO’s in de bestaande stad Basisrapportage Archeologie 56 Samenvatting In 2003 tot en met 2006 heeft inventariserend archeolo- bijdragen aan de kennis over de ontwikkeling van de gisch veldonderzoek (IVO-proefsleuven) plaatsgevonden Rijnloop. op zes verschillende locaties, respectievelijk Johan Wagenaarkade (JWK), Weg naar Rhijnauwen (WNR), Rotsoord (ROT), Eykmanlaan (EYL), Groeneweg (GWG) en de Kanonstraat (KNS) in Utrecht. Doel van de onderzoeken was na te gaan of er archeologi- sche resten aanwezig waren, en indien aanwezig, de aard, omvang, datering, gaafheid, conservering en inhoudelijke kwaliteit van deze resten vast te stellen. Ook diende de fysisch-geografische gesteldheid van de betreffende onderzoeksterreinen te worden onderzocht. Alle onderzoeksterreinen bevinden zich in de bestaande stad, waarvan vier op onbebouwd terrein zoals een groenstrook, grasveld of een parkeerterrein. Twee onder- zoeksterreinen waren (voorheen) bebouwd. Het proef- sleuvenonderzoek ROT vond plaats op het voormalige fabrieksterrein Vicona, waar ooit het buitenhuis Rotsoord heeft gestaan. Het proefsleuvenonderzoek KNS werd na de sloop van woonhuizen, voorafgaand aan de nieuwbouw uitgevoerd. Per onderzoekslocatie zijn minstens twee proefsleuven aangelegd waarbij in iedere sleuf minstens één profiel is gezet. Wanneer mogelijk is minstens één vlak aangelegd en zijn de sporen gecoupeerd vanaf het vlak dat zij her- kend werden. In een aantal gevallen kon er geen leesbaar vlak worden aangelegd, zoals bij het proefsleuvenon- derzoek aan de Groeneweg, waar het rivierzand werd aangesneden en het grootste deel van de sleuven al snel vol met water kwam te staan. Bij de aanleg van de sleuven zijn de vondsten handmatig verzameld. De vlakken en profielen zijn getekend (1:50) en gefotografeerd. Het fysisch-geografisch onderzoek heeft zich gericht op het beschrijven van de profielen (lithologie en sedimen- tologie). Aan de hand van deze beschrijvingen zijn de profielen geïnterpreteerd. Hierdoor ontstond een beeld van de opbouw van de ondergrond, de ontstaansgeschie- denis van de ondergrond en de landschappelijke context van de vindplaats. Geen van de proefsleufonderzoeken, met uitzondering van de Weg naar Rhijnauwen (WNR), heeft archeologische resten opgeleverd. Bij het proefsleuvenonderzoek WNR werden de oude Vossegatsedijk en de voormalige loop van de Kromme Rijn in kaart gebracht. Alle proefsleufonderzoeken hebben echter wel fysisch- geografische resultaten opgeleverd, die met name 7 133000 134000 135000 136000 137000 138000 139000 459000 459000 458000 Eykmanlaan 458000 457000 457000 Groeneweg 456000 456000 Kanonstraat Johan Wagenaarkade 455000 Weg naar Rhijnauwen 455000 454000 454000 Rotsoord 453000 453000 133000 134000 135000 136000 137000 138000 139000 Afb. 1.1 Onderzoekslocaties op landelijk en gemeentelijk niveau. 8 Zes IVO’s in de bestaande stad Basisrapportage Archeologie 56 1 Inleiding In 2003 tot en met 2006 heeft inventariserend archeolo- van beddingafzettingen opgebouwd, een zogenaamde gisch veldonderzoek (IVO-proefsleuven) plaatsgevonden meandergordel (Afb. 1.2). De meandergordel van de Rijn op zes verschillende locaties, respectievelijk Johan in Utrecht is circa 1,5 – 2 km breed en die van de Vecht Wagenaarkade (JWK), Weg naar Rhijnauwen (WNR), circa 1 – 1,5 km. Rotsoord (ROT), Eykmanlaan (EYL), Groeneweg (GWG) en de Kanonstraat (KNS) in Utrecht (Afb. 1.1). De onderzoe- De Rijn en Vecht maken deel uit van het Utrechtse stroom- ken zijn uitgevoerd door archeologen van de gemeente stelsel.2 Dit stelsel loopt via Wijk bij Duurstede en Utrecht Utrecht, afdeling Erfgoed in opdracht van de gemeente naar Woerden en mondt uiteindelijk bij Katwijk in zee uit. Utrecht. Aanleiding voor de onderzoeken betrof voor- De Vecht takt in Utrecht af van de Oude Rijn richting het genomen ingrepen in de bodem, met uitzondering van noorden en is rond 800 voor Chr. ontstaan, dus rond de het proefsleuvenonderzoek Johan Wagenaarkade (JWK) overgang van de late bronstijd naar de vroege ijzertijd.3 en Eykmanlaan (EYL). Het eerste onderzoek (JWK) werd Het Utrechtse stroomstelsel vormde gedurende duizenden uitgevoerd in het kader van het bestemmingsplan Oog jaren één van de belangrijkste rivierarmen in Nederland. in Al. Het tweede (EYL) werd uitgevoerd om na te gaan of Het stelsel is rond de overgang van het vroeg- naar het zich prehistorische sporen op de dekzandrug bevonden. midden-Neolithicum actief geworden, rond 4300 jaar voor Doel van de onderzoeken was na te gaan