PRAKTISCHE INFO 50 km

Startplaats: Gemeentehuis Baarle-Hertog, Parallelweg 1, 2387 Baarle-Hertog

Parking: De Loswal, Loswal, Baarle-Nassau (gratis)

Hoe fiets je de route? Je volgt de zeshoekige bordjes met blauwe pijl. Het vlaggetje op de bordjes ENCLAVEROUTE BAARLE-HERTOG - BAARLE-NASSAU - 3. Op het kruispunt van het Bels Lijntje met de Pastoor de Katerstraat staat geeft aan of je je op Belgisch of op Nederlands grondgebied bevindt. Een een Nederlandse brievenbus. Verderop, aan het Cultuurcentrum Baarle, grote fiets duidt op de lange lus, een driewielertje op de kindvriendelijke lus. MERKSPLAS - HOOGSTRATEN een Belgische. Gescheiden postbedeling, maar wel een gezamenlijk cul- tureel centrum, met huisnummer 5 voor de Belgische post en nummer 7 Bij de kindvriendelijke lus van 22 km hoort een opdrachtenboekje dat je gratis voor de Nederlandse. kan downloaden van www.kempen.be, of kopen bij Toerisme Baarle-Hertog- 4. In de Pastoor de Katerstraat vertellen maar liefst vier verschillende versies Nassau, Singel 1, 5111 CC Baarle-Nassau, T. +31 (0)13 507 99 21. van het straatnaambordje in welke straat je bent. 5. Voor de inwoners van Baarle geldt de ‘voordeurregel’: de bewoners van Lengte: een huis moeten zich laten inschrijven in het bevolkingsregister van de Basistraject: 50 km gemeente waarin hun voordeur staat. Ook voorzieningen als elektriciteit en Verkorting: 40 km telefonie halen ze in dat land. De woning in Loveren (vlak voor het pleintje) vormt de uitzondering: hier loopt de grens dwars door de voordeur! Het Surf naar www.kempen.be voor toeristische info, fietsnieuws en logeertips. huis telt dan ook twee adressen: Loveren 2 in Baarle-Hertog en Loveren 19 in Baarle-Nassau. Meldpunt Routedokter 6. Aan de kruising van de Nassaulaan met de Generaal Maczeklaan stap je Ontdek je een probleem tijdens je fietstocht? Is een op de Belgische of de Nederlandse bus. Je hebt wel twee verschillende bordje verdwenen of beschadigd? Vul het meldings- ticketjes nodig… formulier op www.routedokter.be in. Op diezelfde 7. In de Visweg fiets je langs een Belgische enclave. Hier is de grens niet website vind je bovendien up-to-date informatie over zichtbaar want de enclave is volledig omsloten door de Nederlandse druk- werken of omleidingen. kerij. 8. Na een rustig ritje door velden en bossen bereik je een drukkere weg bij de Colofon: Grensenclave. Dit deel wees het Internationaal Gerechtshof pas in 1959 Redactie: Toerisme Provincie Antwerpen aan België toe. Wat verderop, in de Grensweg, woon je links in België en Opmaak: Phobos & Actor rechts in Nederland. Druk: Drukservice Impressa 9. Tijdens WOI bezetten de Duitsers België. Nederland bleef neutraal. Dankzij Kaart: Elke Feusels de enclavesituatie was Baarle-Hertog de enige niet-bezette Belgische ge- Foto’s: Mie De Backer en Toerisme Provincie Antwerpen meente. De ‘Dodendraad’, een elektrische versperring, sloot de rijksgrens af. Hier zie je een reconstructie van een schakelhuis. Verantwoordelijk uitgever: APB Toerisme Provincie Antwerpen, 10. In Zondereigen kan je maar in één straat wonen, namelijk Zondereigen! Koningin Elisabethlei 22, 2018 Antwerpen Het kerkdorp behoort bijna volledig tot het grondgebied van Baarle-Hertog. Eén enclave is Nederlands. Copyright tekst, kaart en traject: Toerisme Provincie Antwerpen 11. Je gaat hier even Nederland in. Het gehucht Castelré is een smalle strook De informatie werd met zorg verzameld. Wijzigingen zijn altijd mogelijk, land die door drie beken begrensd wordt. maar vallen niet onder de verantwoordelijkheid van de uitgever. 12. Het dorp Ulicoten maakt op één stukje weiland na deel uit van Baarle-Nas- sau. Na 150 jaar onenigheid werd dit weiland in 1995 de 22ste Belgische D/2020/0408/12 enclave. 13. Het laatste stukje van deze route fiets je op het Bels Lijntje, een oude spoorwegbedding tussen Tilburg en . Hier kruis je de grens wel negen keer.

Surf naar www.kempen.be voor streekinfo, fietsnieuws en logeertips. Baarle, een puzzel van enclaves

Je fietst vandaag door het merkwaardigste dorp ter wereld: 30 stukjes België Kleine Heiloop LEMBEEK en Nederland vormen - in elkaar verweven - het dorp Baarle. Die puzzelstukjes 18 etsknooppunt (Antwerpen) 24 noemen we enclaves.

23 etsknooppunt (Nederland) 2,5 Wat is een enclave? Enclaveroute 2,5 16 ULICOTENSEWEG Een enclave is een deel van een land dat volledig omsloten is door het grondge- Enclaveroute (verkorting) 3,2 bied van een ander land. 1,8 Met dank aan Toerisme Provincie Antwerpen © 2020 | Nadruk of aanpassing 3,5 onder gelijk welke vorm is verboden | Kaartontwerp TPA & Elke Feusels | www.provincieantwerpen.be | Voor verbeteringen en suggesties op de routes 23 79 Het ontstaan en de bewegwijzering: www.routedokter.be 2,5 1,9 Ulicoten 1 Tijdens de Middeleeuwen was Hertog Hendrik I van Brabant heer(ser) van Baar- N 12 Baarle- le. Hij schonk gronden aan de heer van , maar de ontgonnen percelen De Steppe Nassau 0 km 2 km HEERLE bleven onder hem. Alle andere gronden bleven onder de heer van Breda, die

80 2,7 93 6 0,7 2,2 later behoorde tot het huis van Nassau. De bezittingen van de Hertog werden 5 4 ‘Baarle-onder-de-Hertog’. Die van de heer van Breda werden ‘Baarle-onder(- HEERLE 3 92 7 de-Graaf-van)-Nassau’. 20 2,8 17 HABELAAR 2 2,9 2 BAARLE-HERTOG Heesboom Na de Belgische onafhankelijkheid duurde het nog tot 1843 voor de officiële 1,7 1 rijksgrens tussen België en Nederland werd vastgelegd. Ter hoogte van de 2 HAL 2,3 Baarlese puzzel bleek het onmogelijk om de grens te bepalen. Pas in 1974 werd 3,8 1,8 94 83 Hal 22 2,7 RETH dit ‘gat in de grens’ gedicht. Sinds 1995 vormen de grenzen van de 30 enclaves 18 1,8 91 de officiële rijksgrens. HAL GIERLE- 81 0,7 STRAAT Merkske BEEMDEN-DREEF CASTELRÉ Schaluinen ZIGRAECK 2 13 Meer historische achtergrond vind je op de website van de heemkundige kring Castelré 4,4 3,2 82 Amalia van Solms: http://www.amaliavansolms.org.

SCHOORSTRAAT BELSLIJNTJE 19 1,3 SCHOOTSENHOEK

3,3 2,5 BLIKVANGERS Het Marksken Nergens ter wereld is een gemeente zo sterk verweven met die van een buur- 11 87 Zondereigen land. De verstrengeling is zichtbaar in het landschap. Daarnaast bestaat er een Bootjesven 10 8 grote verwevenheid in het dagelijkse leven. Kijk goed om je heen. Onder meer BOSUIL 2,1 12 0,6 08 ZONDEREIGEN punaises in de grond, kruisjes op de weg en de nationale driekleur aan de huis- 2 6,5 HEIKANT 11 KOLONIE nummers duiden de grenzen aan. Bezoekerscentrum Noordermark 9 3,5 99 De Klapekster Wortel Wortel-Kolonie (Stiltegebied) 1,1 Enkele voorbeelden: De Steppe N N 3,4 AA OUDE BAAN RTL A 1. Het Belgische gemeentehuis is zelfs niet volledig Belgisch: je ziet de grens PO S STRIKKEWEG S S 06 A 93 U Weelde- er dwars doorheen lopen. L A 2,3 A N Station 2. Op de Singel fiets je langs het Nederlandse gemeentehuis. Net voor de 2,5 AT 610 RA ST N119 EL ‘Belse’ kerk vertelt een plakkaat in de stoep meer over de vastlegging van GOOR- DE 6,1 GEHEUL WEG N124 R OO N132 de grenzen. Je botst hier ook op de ‘Paal van Baal’. Deze symbolische 535 grenspaal staat exact in het midden van het vroegere ‘gat in de grens’. 3,2 LEGENDE 3,8 Achter de kerk geeft een kiosk meer uitleg over de enclavesituatie. SINGEL 2 LOVEREN 92 4 3 7 Graafsbos P. D E 2 DIEPTE 05

3 G K Kerk Picknickplaats A

E

T

E W R M S S TRA O I 3,6AT V L Kapel Automaat BOLK E 3,3 Kleine Mark N

S T

1 R . Kasteel Brouwerij BERKELAAR Molenzijdseheide Park Carons Grote BAARLE- 31 Klotteraard Hofke 3,5 Boerderij ZwartInfokantoor HERTOG Water Kleine Mark 0,9 Windmolen NatuurgebiedKlotteraard 07 Museum Bivakzone Bezoekerscentrum Gevaarlijke oversteek