Abetarja E Pushtetit: Libërth Mbi Politikën, Njerëzit Dhe
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ABETARJA E PUSHTETIT: LIBËRTH MBI POLITIKËN, NJERËZIT DHE PARTITË NË KOSOVË—1 2—ABETARJA E PUSHTETIT: LIBËRTH MBI POLITIKËN, NJERËZIT DHE PARTITË NË KOSOVË WWW.IKSWEB.ORG ABETARJA E PUSHTETIT: LIBËRTH MBI POLITIKËN, NJERËZIT DHE PARTITË NË KOSOVË—3 Ky libërth është bërë i mundshëm me përkrahjen zemërgjërë të Fondit Demokratik për Ballkan ( BTD), projekt ky i Fondit German Marshall të Shteteve të Bashkuara. 4—ABETARJA E PUSHTETIT: LIBËRTH MBI POLITIKËN, NJERËZIT DHE PARTITË NË KOSOVË WWW.IKSWEB.ORG PARATHËNIE 7 SHKURTESAT DHE AKRONIMET 8 HYRJE 10 NGRITJA DHE RËNIA E KOMUNIZMIT: 1945-1989 14 Sistemi i detyrueshëm 14 Trazirat e vitit 1981 18 Kthimi i Shtypjes pas vitit 1981 20 PARTI APO LËVIZJE? – LDK 23 Krijimi i LDK-së 24 LDK-ja si Lëvizje Masovike 26 Hegjemonia politike e LDK-së deri në vitin 1997 28 Fragmentimi i LDK-së 32 NGA TYTA E PUSHKËS: PDK DHE AAK 35 Strukturat Ilegale dhe UÇK-ja 35 Shou i një njeriu – PDK 39 Ambicioz dhe Finok – AAK 44 PROJEKTE TË KOTËSISË: ORA DHE FER 47 Partia e cila mbeti pa kohë – ORA 48 Jeta nuk është fer – FER 50 JASHTË ETALONEVE - AKR DHE VETËVENDOSJE! 51 Ndërtimi i Kosovës apo i vetvetes? – AKR 51 Vetëvendosje! – e ardhmja e ndritur e Kosovës? 53 GJEOGRAFIA, POLITIKA DHE VOTIMI 56 Regjionalizimi 56 Ndarja Rurale-Urbane 62 Partitë etnike 66 PËRSHKRIM I SHKURTËR I PARTIVE POLITIKE 70 SHTOJCA I. REZULTATET E ZGJEDHJEVE 2000 deri 2010 86 INDEX 88 ABETARJA E PUSHTETIT: LIBËRTH MBI POLITIKËN, NJERËZIT DHE PARTITË NË KOSOVË—5 6—ABETARJA E PUSHTETIT: LIBËRTH MBI POLITIKËN, NJERËZIT DHE PARTITË NË KOSOVË WWW.IKSWEB.ORG Askush nuk ka monopol mbi dijen, mirëpo në Përkundër këtyre problemeve, ekipi i Kosovë, duket se askush nuk ka monopol as mbi të hulumtuesve i përbërë nga Brikenë Hoxha, Milot vërtetën. E “vërteta” gjendet në syrin e vështruesit Rexhepi, Dren Pozhegu dhe Arbër Kuçi, kanë dhe këndvështrimi i vështruesit mbi të kaluarën bërë analizë të hollësishme dhe kanë zhvilluar ndikohet nga ajo se ku gjenden ata sot. intervista me shumicën e njerëzve që ndihmuan në Kosova është vend i vogël, me vetëm 11,000 km formësimin e skenën së sotme politike. Kjo ishte katrorë dhe me rreth 2 milion banorë. Megjithatë, kur detyrë e lodhshme dhe shpeshherë nevojitej edhe bëhet për fjalë për skenën e saj politike lirisht mund pika e fundit e energjisë për zgjidhjen e raporteve të thuhet se ajo është një rrjetë jashtëzakonisht e konfl iktuoze të cilat i merrnim. Megjithatë, ne u jemi ndërlikuar dhe e koklavitur. Hulumtimi mbi Peisazhin mirënjohës të gjithë atyre që u treguan të gatshëm ta Politik të Kosovës, ka qenë përvoj e mrekullueshme ndajnë njohurinë e tyre rreth rëndësisë së ngjarjeve dhe njëkohësisht sfi duese. Shumë ngjarje ende vendimtare që ndodhën në skenën vazhdimisht të janë ended të mbuluara me petkun misterioz. Për ndryshueshme politike në Kosovë. shembull, ne nuk e dimë saktë se kush e themeloi Ka pasur edhe të atillë që nuk ishin të gatshëm Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës (UÇK) apo kush apo të hapur t’i ndajnë informatat e tyre me ne, por e shkroi statutin e parë të Lidhjes Demokratike të ua lëmë lexuesve t’i gjykojnë ata. Kosovës (LDK). Gjatë punës sonë, shpeshherë Në fund, por po aq e rëndësishme, është dëgjonim dy apo më tepër versione të këtyre mirënjohja e jashtëzakonshme për përkrahjen e ngjarjeve nga njerëz të cilit kishin qenë prezent në palodhshme dhe këshillat që anëtarët tonë të bordit, këto mbledhje historike. Edhe në kujtimet e shkruara Eggert Hardten, Tim Judah dhe Dominik Zaum, na të personazheve kyçe mund të hasim në tregime ofruan gjatë procesit të redaktimit. Poashtu i jemi ngjashëm të ngatërruara. mirënjohës Rosie Whitehouse për ndihmën e saj gjatë Është e qartë që ndjenja e përgjegjësisë qytetarë procesit të lodhshëm të redaktimit. ndaj publikut nuk fi guron lartë në agjendën e tregimtarëve apo mund të ndodh që agjendat Engjellushe Morina personale lënë në hije çdo ndjenjë të përgjegjësisë Drejtore Ekzekutive që ne si komb kemi ndaj historisë sonë dhe ndaj Prishtinë gjeneratave të reja. Dhjetor 2011 ABETARJA E PUSHTETIT: LIBËRTH MBI POLITIKËN, NJERËZIT DHE PARTITË NË KOSOVË—7 AAK - Aleanca për Ardhmërine e GIG - Građanska Inicijativa Gora KKR - Koalicioni për Kosovë të Kosovës (Iniciativa Qytetare e Gorës) Re ADK - Alternativa Demokratike e GIS - Građanska Inicijativa KP - Koalicija za Povratak Kosovës Srbija (Iniciativa Qytetare Serbe) (Koalicioni “Kthimi”) AKR - Aleanca Kosova e Re HRW - Human Rights Watch KMLDNJ - Këshilli për AQK - Aleanca Qytetare e (Organizata për të Drejtat e Mbrojtjen e Lirive dhe të Drejtave Kosovës Njeriut) të Njeriut AVNOJ Antifašističko Vijeće ICG - International Crisis Group KTB - Kosova Türk Birligi Narodnog Oslobođenja Jugoslavije (Grupi Ndërkombëtar i Krizave) (Bashkimi Turk i Kosovës) (Këshilli Anti-Fashist Nacional ICTY - International Criminal KTV - TV Kohavisioni Çlirimtar i Jugosllavisë) Tribunal for the former Yugoslavia KVM - Kosovo Verifi cation BDA - Bosnjaćka Demokratska (Tribunali Ndërkombëtar për Mission (Misioni Verifi kues në Alternativa (Alternativa Krime në ish-Jugosllavi) Kosovë) Demokratike Boshnjake) IKS - Iniciativa Kosovare për LB - Lëvizja për Bashkim BK - Balli Kombëtar Stabilitet (Movement for Unity) BSDAK Bosnjaćka Stranka ONJQ Organizatë LBD - Lëvizja e Bashkuar Demokratske Akcije Kosova Ndërkombëtare Joqeveritare Demokratike (Partia Boshniake për Aksion IPVQ - Institucionet e LKK - Lidhja e Komunistëve të Demokratik në Kosovë) Përkohshme të Vetëqeverisjes Kosovës BTD - Balkan Trust for IRDK - Iniciativa e Re LDD - Lidhja Demokratike e Democracy (Fondi i Balkanit për Demokratike e Kosovës Dardanisë Demokraci) JNA - Jugoslovenska Narodna LDK - Lidhja Demokratike e CDS - Crnogorska Demokratska Armija (Armata Popullore e Kosovës Stranka (Partia Demokratike e Jugosllavisë) LDSH - Lëvizja Demokratike Malazezëve) JSL - Jedinstvena Srpska Lista Shqiptare LKJ - Lidhja Komuniste e (Lista e Bashkuar Serbe) LEK - Lidhja e Egjiptianëve të Jugosllavisë KACI - Kosovo Action for Civic Kosovës PKJ - Partia Komuniste e Initiatives (Aksioni Kosovar për LIB - Lëvizja për Integrim dhe Jugosllavisë Iniciativa Qytetare) Bashkim E15 - Grupi i ekspertëve KAN - Kosovo Action Network LKÇK - Lëvizja Kombëtare për ESI - European Stability Initiative (Rrjeti i Aksionit Kosovar) Çlirimin e Kosovës (Iniciativa Evropiane për Stabilitet) KDTP - Kosova Democratic Türk LPK - Lëvizja Popullore e BE - Bashkimi Evropian Partisi (Partia Demokratike Turke Kosovës EULEX European Union e Kosovës) LPRK Lëvizja Popullore për Rule of Law Mission in Kosovo KEK - Koroporata Energjetike e Republikën e Kosovës (Misioni i Bashkimit Evropian për Kosovës LRSSHJ Lëvizja për Republikën Sundim të Ligjit në Kosovë) KFOR - Kosovo Force (Forca Socialiste të Shqiptarëve në FARK - Forcat e Armatosura të paqëruajtëse e NATO-s në Jugosllavi Republikës së Kosovës Kosovë) NATO - North Atlantic Treaty FER - Partia Fryma e Re KIC - Kosovo Information Center Organisation (Organizata e FES - Friedrich Ebert Stiftung (Qendra Informative e Kosovës) Aleancës Veri-Atlantike) GAP - Institute for Advanced KIPRED Kosovar Institute for OJQ - Organizatë Joqeveritare Studies (Instituti për Studime të Policy Research and Development ND - Nova Avancuara) (Instituti Kosovar për Kërkime Demokratija (Demokracia e Re) dhe Zhvillime të Politikave) 8—ABETARJA E PUSHTETIT: LIBËRTH MBI POLITIKËN, NJERËZIT DHE PARTITË NË KOSOVË WWW.IKSWEB.ORG NDS - Nova Demokratska PSHDK Partia Shqiptare SPPA - Strukturat e Përbashkëta Stranka (Partia e Re Demokratike) Demokristiane e Kosovës të Përkohshme Administrative NP - Ndërmarrje Publike PTK - Posta dhe Telekomi i TMK - Trupat Mbrojtëse të NSH - Ndërmarrje Shoqërore Kosovës Kosovës OSCE - Organisation for Security QPK - Qeveria e Përkohshme e UÇK - Ushtria Çlirimtare e and Cooperation in Europe Kosovës Kosovës (Organizata për Siguri dhe RAE - Roma, Ashkali and UD - Unioni Demokratik Bashkëpunim në Evropë) Egyptians (Romë, Ashkali dhe UDBA - Uprava Državne ORA - Partia Reformiste ORA Egjiptas) Bezbednosti (Departmenti i OZNA - Odeljenje za Zaštitu SANU - Srpska Akademija Shërbimit Sekret Shtetëror) Naroda (Departamenti për Nauka i Umetnosti (Akademia e UJDI - Ujedinjena Jugoslovenska Mbrojtjen e Popullit) Shkencave dhe Arteve të Serbisë) Demokratska Inicijativa (Iniciativa PAI - Partia e Ashkalinjëve për PSA - Provinca Socialiste e Bashkuar Demokratike e Integrim Autonome Jugosllavisë) PBD - Partia e Bashkimit ASP - Aleanca Socialiste për UNIKOMB - Uniteti i Kombit Demokratik Punëtorët UNMIK - United Nations PD - Partia e Drejtësise SDA - Stanka Demokracija Akcije Interim Administration Mission in PDAK - Partia Demokratike e (Partia e Aksionit Demokratik) Kosovo (Misioni i Administratës Ashkalinjëve te Kosovës SDSKiM Srpska Demokratska së Kombeve të Bashkuara në PDASHK - Partia Demokratike Stranka Kosova i Metohije (Partia Kosovë) Ashkali Shqiptare e Kosovës Demokratike Serbe e Kosovës dhe UNSC - United Nations Security PDK - Partia Demokratike e Metohisë) Council (Këshilli i Sigurimit të Kosovës SFRJ - Republika Federale Kombeve të Bashkuara) PDKI - Partia Demokristiane për Socialiste e Jugosllavisë US - United States (Shtetet e Integrim SHIK - Shërbimi Informativ i Bashkuara) PFK - Partia Fshatare e Kosovës Kosovës VATAN - Koalicija VATAN PGJK - Partia e të Gjelbërve të SKMS - Srpska Kosovsko- (Koalicioni VATAN) Kosovës Metohijska Stranka (Partia Serbe e VV - Lëvizja Vetëvendosje! PK - Policia e Kosovës Kosovës dhe Metohisë) PLK - Partia Liberale e Kosovës SKOJ - Savez Komunističke PNDSh Partia Nacional Omladine Jugoslavije (Lidhja e Demokratike Shqiptare Rinisë Komuniste