1-) Ocak-Şubat-Mart Sayısı

Home , Nothofagus solandri, Solidago tarda

TMMOB ORMAN MÜHENDİSLERİ ODASI Beştepeler Mah. 31. Sok. No: 3 • Beştepe-Yenimahalle/ANKARA Tel: (0312) 215 00 33 pbx • Belgegeçer: (0312) 215 01 81 e-posta: [email protected] www.ormuh.org.tr İÇİNDEKİLER

Yıl: 51 • Sayı: 1-2-3 • OCAK/ŞUBAT/MART 2014

TMMOB Orman Mühendisleri Odası Adına Sahibi BAŞYAZI Ali KÜÇÜKAYDIN Yayın Sorumlusu 2 Prof. Dr. Devlet TOKSOY

Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Okan ÇANÇİN

Yayın Kurulu Sevda ERGİZ Prof. Dr. Ender MAKİNACI Orman Yük. Mühendisi İstanbul Üniv. Orm. Fak. Hüseyin AYTAÇ Prof. Dr. Erol BURDURLU Orman Mühendisi Gazi Üniv. Tek. Eğt. Fak. Ali İzzet BAŞER Prof. Dr. Mustafa AVCI Orman Mühendisi Süleyman Demirel Üniv. Orm. Fak. Fatih SARAÇ Prof. Dr. Özden GÖRÜCÜ Ağaç İşleri End. Yük. Mühendisi Sütçü İmam Üniv. Orm. Fak. Emre TOPBAŞ Prof. Dr. Selman KARAYILMAZLAR Orman End. Mühendisi Bartın Üniv. Orm. Fak. Prof. Dr. Semra ÇOLAK Karadeniz Teknik Üniv. Orm. Fak. Prof. Dr. Sezgin AYAN Kastamonu Üniv. Orm. Fak.

Yayın Koşulları ODAMIZDAN Dergimizde yayınlanması istenilen yazılar bilgisayarda yazılmalı, daha önce başka bir yerde basılıp, yayınlanmamış olmalıdır. İmzalı bir dilekçe ekinde kağıda yazılı olarak, ayrıca elektronik ortamda dergimizin yönetim yerine posta ile gönderilmelidir. Yazılar 7 sayfayı (A4) geçmemelidir. 7 sayfayı aşan yazıların birbirini izleyen sayılarda yayınlanabileceği düşünülerek bölümlere ayrılmalıdır. TMMOB Orman Mühendisleri Odası Fotoğraf net ve temiz olmalı, slayt dışında sayısal gönderilecek fotoğrafların çözünürlüğü yüksek 4 45’inci Olağan Genel Kurulu olmalıdır. Yazılarda Türkçe kelimeler kullanılmalı ve Türkçe dil kurallarına uyulmalıdır. Yayınlanacak yazı ve çevirilerdeki düşünsel ve teknik sorumluluk yazarına ait olup,oda yönetimini ve Dergi Tamamlandı Yayın Kurulunu sorumlu tutmaz. Dergide yayınlanan yazılardan kaynak göstermek koşulu ile alıntı yapılabilir. Dergiye gönderilen yazılar yayınlansın ya da yayınlanmasın geri verilmez. Yazılar Yayın Kurulu tarafından incelenir. Yayın Kurul yayınlanacak yazılarda gerekli düzenlemeleri yapabilir ve BASIN BİLDİRİSİ uygun görülen yazıları yayınlar.

Yönetim Yeri YARGI KARARLARI ASKIDA... Beştepeler Mah. 31. Sok. No: 3 Beştepe-Yenimahalle/ANKARA OGM Personel Atama Ve Yer Değiştirme Tel: (0312) 215 00 33 pbx Belgegeçer: (0312) 215 01 81 Yönetmeliğinin İlk Kurbanları e-posta: [email protected] www.ormuh.org.tr BASIN BİLDİRİSİ TMMOB Orman Mühendisleri Odası Garanti Bankası Meşrutiyet Caddesi Şubesi TR70 0006 2000 5280 0006 2981 35

Tasarım-Baskı MRK Baskı ve Tanıtım Hiz. Tic. Ltd. Şti. YÜKSEK DAĞ ORMANLARINDA Uzayçağı Cad. 355. Sok. No: 2 DOĞAL GENÇLEŞME SÜREÇLERININ Ostim/ANKARA FIRTINA VADISI ÖRNEKLEMELERIYLE Tel: (0312) 354 54 57 ANALIZI Zafer YÜCESAN, Ali Ömer ÜÇLER, Ercan OKTAN ISSN 1301-3572 KTÜ Orman Fakültesi ORMAN MÜHENDİSLİĞİ ORMAN ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ 14 AĞAÇ İŞLERİ ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ

Kapak: OMO Arşivi YAYIN KURULUNDAN YAYIN

Sevgili Okurlarımız; MODERN ORMANCILIKTA ARALAMA ÇALIŞMALARI Doç. Dr. Yaşar ŞİMŞEK 50 yıldır aralıksız yayınlanan dergimizle yeni bir Orman Yüksek Mühendisi döneme başlamanın heyacanını yaşıyoruz. Dile kolay tam yarım asırdır, aralıksız yayın hayatına her türlü 21 zorluğa rağmen devam ediyoruz. Bu özelliğiyle Orman Mühendisliği Dergisi günümüzde zamana direnen çok dikkat çekici bir dergi konumundadır.

Bu sayı, TMMOB Orman Mühendisleri Odasının BENZİNLİ EL VİNCİNİN 45. Olağan Genel Kurul’u ardından başlayan yeni ODUN HAMMADDESİNİN dönemin ilk sayısı olacaktır. 44. Dönemde Oda Genel BÖLMEDEN Merkezi ve Şubelerde görev alan meslektaşlarımızın ÇIKARILMASINDA özverili çalışmaları için teşekkür eder, 45. Dönemde KULLANIM İMKANLARI görev alan meslektaşlarımızada başarılar dileriz. Geri- Neşe GÜLCİ, Abdullah E. AKAY, de bıraktığımız dönem içinde hem oda çalışmalarımı- Orhan ERDAŞ za destek veren hem de mesleğimize olan katkılarını Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi 24 görmezden gelemiyeceğimiz pek çok meslektaşımız ne yazıkki aramızdan ayrıldı. Aramızdan ayrılan oda çalışanları ve meslektaşlarımızı bir kez daha rahmetle anıyoruz.

Bu sayımızda, meslektaşlarımızın gerek akademik MADEN SAHALARI gerekse aktüel bir çok güzel makalesini sizlerle buluş- REHABİLİTASYON turuyoruz. Yine bu sayımızda bir kaç dönemdir devam YÖNTEMLERİ eden, kamuda çalışan meslektaşlarımızı yakından Haluk ERSAN ilgilendiren atama ve yer değiştirmelerle ilgili rahatsız- Uzman (Orman Mühendisi) lıklarla birlikte, yine geçmiş dönemden devraldığımız 29 yargı ihlallerini ve yargıya taşıdığımız konularla ilgili görüşlerimizi dergimizde bulacaksınız.

“Bu Ülkede Suç İşleme Özgürlüğü Vardır” düşünce- sini zihinlerimize yerleştirmeye çalışanlara inat, hukuk ayaklar altına alınsa bile, adaletin haklılar için var olduğu bilinci ve suçu önlemenin kaçınılmaz olduğu inancıyla yolumuza devam edeceğiz. TURHAN KALYONCU (1936-2014) Dergimizin yayına hazırlandığı aylarda yaşadığı- Eşref GİRGİN Orman Yüksek Mühendisi mız 21 Mart Dünya Ormancılık Günü ve 23 Nisan Milli Egemenlik ve Çocuk Bayramı ile dergimiz elinize geçti- ğinde kutlayacağımız 19 Mayıs Atatürk’ü Anma Genç- 38 lik ve Spor Bayramını kutlarız.

Bir sonraki sayımızda buluşmak üzere.

Saygılarımızla...

HABERLER Orman Mühendisliği Dergisi 39 Yayın Kurulu

2014 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 1 BAŞYAZI

Saygıdeğer Meslektaşlarımız 12-13 Nisan 2014 tarihlerinde gerçekleştirdiğimiz 45. Dönem Genel Merkez Genel Kurul’umuzun ardından yeni dönemde yönetim kurulumuzla yeniden huzurunuzdayız. Gösterdiğiniz güvene, teveccühe layık olmaya çalışacağız. Ülkemizin ormancılık politikalarının, genel politikalardan bağımsız düşünülemeyeceği gerçe- ği, son yıllarda bütün çıplaklığı ile ortadadır. Ormanlarımız ve ormancılığımız popüler siyasetten hep olumsuz etkilenmiştir. Ancak son yıllardaki etkileşimi ve tahribatı ayrı değerlendirmek gerekir. İleri demokrasi adı altında güçlü bir propaganda ve algı yönetimi eşliğinde, hukukun askıya alındığı, kuvvetler ayrılığının hiçe sayıldığı, yargının yürütmeye bağlandığı, yolsuzluk iddialarının göz göre göre üstünün örtülmeye çalışıldığı, internet yasası ile haberleşme ve ifade özgürlüğünün tehdit edildiği, sanal düşmanlar ihdas edilerek toplumun kutuplaştırıldığı ve gerildiği, MİT Yasası ile şeffaf, hesap verebilen devlet yerine, istihbarat devletine yönelim endişelerinin arttığı süreçler- den geçiyoruz. Daha da önemlisi, açılım, özerklik gibi gündemlerle ülkemizin birliği, dirliği tehdit altına sokulmuştur. Böyle yoğun ve gergin bir ortamda halkımız, güncel sorunlarını aşarak, doğa ve çevre konusunda hassasiyetini yeterince ortaya koyamayabilir. Ancak yöneticilerin sorumluluğunu, vebalini tarih yargılayacaktır. Fakat yitirdiğimiz değerlerimiz geri gelmeyecektir. Anayasaya aykırı kanunların, yasalara aykırı yönetmeliklerin çıkarıldığı, yargı kararlarının hiçe sayıldığı böyle bir rant ortamında, ormanlarımızın, sit alanlarımızın ve diğer korunan alanlarımızın geleceğinden endişeliyiz. Anayasal koruma altında olan ormanlarımız, kamu yararı adı altında ota çöpe verilen izinlerle kevgire dönmektedir. Atatürk Orman Çiftliği bütünlüğünde yer alan 1. Derece Doğal ve Tarihi Sit Koruma Statüsündeki Orman Genel Müdürlüğü Gazi Yerleşkesini yapılaşmaya açmak amacıyla, alanın sit derecesi değiş- tirilmiş idi. Odamızın açtığı davada yargılama sonucu; Ankara 11. İdare Mahkemesinin 17.02.2014 tarihli E: 2011/2080, K:2014/168 sayılı kararı ile 46 hektarlık Gazi Yerleşkesinin “1. Derece Doğal ve Tarihi Sit Koruma” statüsünün “3. Derece Doğal Sit Koruma” statüsüne indirilmesine dair Ankara Kültür ve Tabiat Varlıkları Bölge Koruma Kurulunun 11.08.2011 tarih ve 6281 sayılı kararı iptal edil- miştir. Yani Gazi Yerleşkesi eski koruma statüsüne yeniden kavuşmuştur. Bunun anlamı; itiraz sonucu Yüksek Mahkemeden aksi karar çıkmadığı sürece, Anayasa 138. Maddesi gereği, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu 28. Maddesi gereği 30 gün içerisinde Başbakanlık binası inşaatının durdurulması gerekir. Ancak öyle olmadı. Elbette bizler bu kararın 2.5 yıl sonra değil de inşaat ve tahribat başlamadan önce verilmesini arzu ederdik. Yargı kararının uygulanması için Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığına tarafımızdan gerekli bildirim yapıldı. Suç duyu- rusu da dahil gerekli takibat yapılıyor. Ancak hukukun, yargı kararlarının kaç akçe ettiğini de hep birlikte izliyoruz. Hatırlanırsa, kararın açıklandığı günlerde Sayın Başbakana basın mensuplarınca karar hatırla- tıldığında, ekranlardan Sayın Başbakan’ın ifadesi; “güçleri yetiyorsa gelsinler yıksınlar!” oldu. Yargı kararları millet adına verilir. Hukuku korumak ve yargı kararlarını uygulamak öncelikle yürütme erkinin görevidir ve inanın hukukun askıya alınmasının bu ülkeye bedeli çok daha ağırdır.

2 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2014 Halen A.O.Ç Gazi Yerleşkesin de, inşaatın durması bir yana, inşaat bölgesinde ki özenle yetiştirilmiş yarım asırlık ağaçlar geceleyin vinçlerin ışıkları da kapatılarak motorlu tes- terelerle kesilmektedir. Gündüz ise ağaç sökme makinaları sahaya sokularak ağaçların nakledildiği görüntüsü verilmektedir. Bu da yapılan işlemin vicdanları yaraladığının ve suçluluk psikolojisinin en büyük göstergesidir. A.O.Ç Gazi Yerleşkesiyle ilgili karar tarihinin ertesi günü, 18 Şubat 2014 tarih ve28917 sayılı Resmi Gazetede Kültür ve Turizm Bakanlığının, 1996 tarih 421 sayılı “Tarihi Sit” ile ilgili ilke kararı değiştirilerek, “zorunlu altyapı uygulamaları ve kamu hizmet yapılarına” istisna getirildi. Bu ilke kararı ile yargı kararı aşılmaya çalışıldı. Bunun mümkün olmadığını bilmek için hukukçu olmaya dahi gerek yoktur. Yine 18 Mart 2014 tarih 28945 sayılı resmi gazetede; Milli Parklar Yönetmeliğinin 5. Maddesinde 2873 sayılı Milli Parklar Kanununa aykırı olarak kamu yararı bahanesiyle bazı tesisler için, “uzun devreli gelişme planı şartı aranmaz” hükmü getirildi. Her iki konu ile ilgili de dava açıldı. Ancak bu hoyratlıklara yetişmekte zorlandığımızı da ifade etmek gerekir. İstanbul 3.Boğaz köprüsü ve havaalanı tartışılan en önemli konulardan. Daha doğru- su tartışılamayan, karşı çıkanların ihanetle suçlandığı ben yaptım oldu mantığının ürünü. Oysa İstanbul’un kuzeyinden geçen, 3.köprü-havaalanı yolu (en düşük 280-300 m geniş- liğinde 40-50 km uzunluğunda ormanlık alandan geçen güzergah), bağlantı yolları ve havaalanı ormanları ve su havzalarını paramparça etmektedir. Yerleşim alanları da tetik- lenerek, su havzaları ve ekosistem geri dönülemeyecek şekilde rantın kucağına itilmiştir. Torba yasa ile Karayolları kanununa eklenen, ormanlık alanlardan geçen yol güzergah- larında Anayasaya aykırı olarak, bedelsiz “tesis kurma” izninden özellikle bu bölgelerde bakalım kimler faydalanacak. Yasaların, yargı kararlarının hiçe sayıldığı bir ortamda, ormanlarımızı korumak ve ge- liştirmekle yükümlü orman idaresinin ve idarecilerinin işi kolay değildir. Fakat ormanla- rın korunması, kurumsal yapının korunması, mesleğin ve meslektaşın korunması konusunda idarecilerimiz pek de kaygılı görülmemektedirler. Aksine; farklı sesleri nasıl keseriz, meslek örgütlerini nasıl dizayn ederiz, teşkilat çalışanlarını nasıl baskılayarak kontrol altında tutarız. Serbest çalışan mühendisleri, büro ve şirketlerini nasıl kontrol altında tutarız arayışı içindedirler. Üç yargı kararına rağmen yeniden çıkarılan, evvelce sizlerle paylaştığımız ve dava açtığımız “Teknik Personel Atama Yer Değiştirme Yönetmeliği” bunun en son örne- ğidir. Tüm personel (bazıları istisna!) rotasyon tehdidi altındadır. Uzmanlık yok olacakmış, teşkilatın içi boşalacakmış , kimsenin umurunda değil. Kulaklar tıkanmış. Yeni dönem vesilesiyle bir kez daha ifade etmek isteriz ki; Ülkemizin, ormanlarımızın, mesleğimizin, meslektaşımızın tahribine yönelik uygun duruşumuzu ve eleştirilerimizi hiçbir etki altında kalmadan sürdürürken, ormancılığımıza, mesleğimize, başta personel reformu ve 5531 sayılı yasa kapsamında hizmet sektörünün gelişimi olmak üzere mes- lektaşlarımıza fayda sağlayacak her türlü diyalog, destek ve işbirliğine hazır olduğumuzu ifade etmek isteriz.

Saygılarımızla Orman Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu

2014 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 3 ODAMIZDAN TMMOB Orman Mühendisleri Odası

45’inci Olağan Genel Kurulu

Tamamlandı 205 Delegenin katılımı ile Orman “ Mühendisleri Genel Merkez Binası salonunda gerçekleşen Olağan “Genel Kurul tamamlandı.

4 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2014 05 Delegenin katılımı ile Yerleşkesi’nde mahkeme kararla- yine OGM de görevde yükselme Orman Mühendisleri Ge- rına rağmen devam eden inşaatın ve genç mühendislerin işlendi- 2 nel Merkez Binası salo- gönüllerde ve doğada giderek rilmesi konuları konuşmada öne nunda gerçekleşen Olağan Genel büyüyen tahribatı, bir başka bi- çıkan konular oldu. Kurul tamamlandı. çimde hızla süren bir diğer tah- Daha sonra söz alan konuklar ribat 3. Boğaz Köprüsü, Orman Saygı duruşu ve istiklal mar- yaptıkları konuşmalarda, özetle Genel Müdürlüğü’nde ne sonuç- şının ardından divan seçimi ile ormancılığımızın ve ormancıların lar doğuracağı belli olmayan ve başlayan Genel Kurul, Genel bugün yaşadıkları sorunları dile başlamadan yamulmaya başlayan Başkan Ali Küçükaydın’ın konuş- getirdiler. masıyla devam etti. OGM Gazi bir haksız uygulama rotasyon,

2014 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 5 ODAMIZDAN

Ne yazık ki ormancılık sorunla- kabul edildi. değiştirilmesi oy birliği ile kabul rının açıkça konuşulduğu tek yer edildi. Diğer gündem konuları, Oda- olan Orman Mühendisleri Odası ya ait taşınır ve taşınmazların sa- Seçime girecek listelerde yer Genel Kurulunda sorunları dinle- tımı ile yeni taşınır ve taşınmaz alan isimlerin okunmasının ardın- yen yada sorunlara cevap verecek alımı ve yeni yönetmeliklerin dan dilek ve temenniler delege- Orman Teşkilatından hiçbir yetkili çıkarılması konusunda Yönetim lerin seçim öncesi son gündem yoktu. Kurulu’na yetki verilmesi, Ana Yö- maddesiydi. 44ncü döneme ait Faaliyet, netmeliğinin bazı maddelerinde Yurdun dört bir köşesinden Mali ve Denetleme raporları Ge- istenen değişiklikler ve Doğu Ak- bir araya gelen meslektaşlarımız nel Kurula sunuldu. Oy birliği ile deniz ve Elazığ Şube sınırlarında kongrede özlem giderdi.

13 Nisan Pazar günü yapılan seçimlerin sonunda 45nci Dönem Genel Merkez Yönetim Kurulunu, Ali KÜÇÜKAYDIN, İsmail Hakkı BARI, Cengiz NAHARCI, İsmail Cengiz METİN, Cemal SUNAR Muhammet SAÇMA ve Prof.Dr.Devlet TOKSOY oluşturdu.

6 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2014 BASIN BİLDİRİSİ Devlet ormanlarının tahribine; anayasa’nın 169 uncu maddesi ve anayasa mahkemesi kararlarına aykırı çıkarılan kanunlar ve izin yönetmelikleri ile devam edilmektedir. Ormanları arsa ofisi haline getiren ve tahribine neden olan 18 Nisan 2014 tarih ve 28976 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Orman Kanununun 17/3 ve 18 İnci Maddelerinin Uygulama Yönetmeliği” ile adet olarak sayılabilen elli iki (52) adet ve benzeri denilerek daha da artırılması mümkün olan muhtelif tesislere izin verilirken; mahalli seçimler ve tapelerin gölgesinde sessizce çıkarılan ve 1 Mart 2014 tarihli ve 28928 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 26 Şubat 2014 tarih ve 6527 sayılı “Bazı Kanunlarda Değişiklik Ya- pılmasına dair Kanun” un uygulamasına dair bu Yönetmeliğin 4’üncü maddesi 6’ıncı fıkrası düzenlemesi ile bu miktar daha da artacaktır. Anayasa Mahkemesi; ormanları kamu yararı adı altında tahrip eden 6831 sayılı Orman Kanunu’nun 3373 sayılı Kanunla değişik “Tu- rizm alan ve merkezleri dışında kalan devlet ormanlarında kamu yararına olan her türlü bina ve tesisler için gerçek ve tüzelkişilere, Tarım Or- man ve Köyişleri Bakanlığınca bedeli karşılığı izin verilebilir. Bu izin süresi kırkdokuz yılı geçemez. Devletçe yapılan tesisler dışında kalan her türlü bina ve tesisler izin süresi sonunda eksiksiz ve bedelsiz olarak Orman Genel Müdürlüğünün tasarrufuna geçer. Ancak işletmenin maksa- dına uygun faaliyet gösterdiği Orman Genel Müdürlüğünce belgelenen hak sahiplerinin kullanma hakları yer, bina ve tesislerin rayiç değeri üzerinden belirlenecek yıllık bedelle doksandokuz seneye kadar uzatılabilir. Bu durumda devir işlemleri bu uzatma sonunda yapılır. Turizm amaçlı tesisler için hak sahipleri adına tapuda irtifak hakkı tesis edilir. İzin ve irtifak hakları amaç dışı kullanılamaz.” 17’inci maddesi 3 üncü fıkrası Anayasanın 7 inci ve 169 uncu maddelerine aykırı olduğu için, 17/12/2002 tarih ve E:2000/75 ve K:2002/200 sayılı kararı ile iptal etmiştir. Anayasa Mahkemesinin anılan kararında; “…Anayasa’nın 169. maddesinde öngörülen “kamu yararı dışında irtifak hakkına konu olamaz” tümcesine dayanılarak kamu yararının bulunduğu gerekçesiyle gerçek ve tüzel kişilere bina ve tesisler yapmak üzere orman arazileri tahsis edilemez. Devlet ormanlarının gerçek ve tüzelkişilere tahsisinin, karayolları, telefon, elektrik, su, gaz, petrol boru isale hatları, savunma tesisleri, sanatoryum gibi öncelikli kamu hizmetlerinin ormandan geçmesi ya da anılan bina ve tesislerin orman arazileri üzerinde yapılması zorunluluğu bulunduğu hallerle sınırlı olması gerekir. Başka bir anlatımla, kamu yararının bulunması ve zorunluluk hallerinde Devlet ormanları üzerinde ancak irtifak hakkı tesisine olanak tanınabilir. Öte yandan, Anayasa’nın 169. maddesiyle ormanların özel olarak korunduğu gözetilerek bu maddede geçen “kamu yararı” kavramının hangi durumları kapsadığının yasayla belirlenmesi gerekirken, bu yola gidilmeyerek söz konusu kavramın kapsam ve içeriğinin tespitinin idareye bırakılması, yasama yetkisinin devredilmezliği ilkesiyle de bağdaşmamaktadır. Açıklanan nedenlerle, itiraz konusu kural, Anayasa’nın 7. ve 169. maddelerine aykırıdır. İptali gerekir.”denilerek, Devlet Orman- larında karayolları, telefon, elektrik, su, gaz, petrol boru isale hatları, savunma tesisleri, sanatoryum gibi tesislere izin verilebile- ceği hususu sayılarak düzenlenmiştir. Ancak, bu Anayasa Mahkemesinin iptal kararından sonra çıkarılan çeşitli torba yasalarla, 6831 sayılı Orman Kanununda Anayasaya aykırı düzenlemeler yapılmaya devam edilmiş ve bu kanunlara dayanarak yürürlüğe konulan izin yönetmeliklerinde de izin verilen tesisler çok çeşitlendirilmiştir. Adeta Devlet Ormanları arsa ofisi haline getirilerek her tesis ve konu için Ormanlardan izin verilmesinin önü açılmıştır. Anayasa Mahkemesi kararında Devlet Ormanlarından en fazla dokuz (9) konuda izin verilebileceğine işaret edilmiş iken; bu izin çeşitliliği sayısı, 18/4/2014 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “Orman Kanununun 17/3 ve 18 İnci Maddelerinin Uygulama Yönetmeliği” ile sayılabilen elli iki (52) konudaki tesislere ve benzeri denilerek daha da artırılmasına imkan sağlanmıştır. Diğer taraftan, 30 Mart 2014 mahalli seçimler ve tapelerin gölgesinde TBMM den geçirilerek 1 Mart 2014 tarihli ve 28928 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan, 26 Şubat 2014 tarih ve 6527 sayılı “Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına dair Kanun” ile 6831 sayılı Orman Kanununun Ek 9’uncu maddesine eklenen fıkraya göre, karayolları sınır çizgisi içindeki ormanlık alanlarda “…Devlet idareleri ile kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan, işletilen, işlettirilen veya yap-işlet-devret modeli esas alınarak yaptırılan ve işlettirilen bu tesislerden herhangi bir bedel alınmaz.” düzenlemesiyle, her hangi bir bedel alınmadan Anayasa’ya aykırı olarak kamu kurumu adı altında rantiyeye izin verilmesinin önü açılmıştır. Bu yasal düzenlemeden İstanbul Kuzey Ormanlarından geçen 3 üncü Köp- rü, otoyol ve bağlantı yolları güzergâhı başta olmak üzere, Türkiye’nin en kıymetli orman alanları içinden geçen karayolları güzergâhlarındaki orman alanlarından bedelsiz olarak, üstü gizlenmiş biçimde rant uğruna üçüncü kişilere izinler verilebilme- sine olanak sağlanmıştır. Bu Kanun değişikliğine göre, Devlet Ormanlarından verilecek rantiye tesislerine konu izinlere dair idari işlemler ise; Resmi Gazete’de yayımlanan bu Yönetmeliğin 4’üncü maddesinin 6’ıncı fıkrasında şimdilik üstü kapalı olarak düzenlenmiştir. Zira 6527 sayılı Kanunda, kamu kurumuna verilecek izinler adı altında üçüncü şahıslara bedelsiz rantiye tesislerine dair izinlerin verilebileceği hüküm altına alın- mıştır. Bu fıkraya göre ormanlardan verilecek izin çeşidi ve sayısı daha da artacaktır. Orman Mühendisleri Odası olarak, ormanlar ile çevrenin korunmasındaki bilinçlendirme ve hukuk mücadelesindeki girişimlerimizin aralıksız olarak sürdürüleceğini kamuoyuna duyurur iken; yazılı ve görsel medya, sivili toplum kuruluşları ile halkımızın da bu konularda daha duyarlı olmalarını önemle belirtmek isteriz. OMO Yönetim Kurulu Adına Ali KÜÇÜKAYDIN Genel Başkan

2014 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 7 ODAMIZDAN YARGI KARARLARI ASKIDA...

Ormancılık politikalarını Ülkemizin genel politikalarından asla ayrı düşünemeyiz. İleri demokrasi adı altında güçlü bir propaganda ve algı yönetimi eşliğinde, yargı karar- larının askıya alındığı, bir dönemde popüler siyasetten olumsuz etkilenen ormanlarımızın ve ormancılığımızın yaşadığı tahribatı hep birlikte gözlemliyoruz. Yargı kararlarının hiçe sayıldığı günümüzde Orman Genel Müdürlüğü Gazi Yerleşkesin- de inşaatın durması bir yana, vinçlerin ışıkları dahi söndürülerek gecenin ilerleyen saatlerinde yerleşke içinde özenle yetiştirilmiş yarım asırlık ağaçlar motorlu testereler ile kesilerek yok edilmiştir.

uzun yıllardan bu yana…

8 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2014 18.04.2014 ilk saatleri

Yapılan yanlışın bilincinde olanlar gündüz saatlerinde ise ağaç sökme makinelerini sahaya sokarak ağaçların nakledildiği görüntüsü vermeye çalışmaktadırlar. Bu samimiyetsiz ve takiyeci tutum da suçluluk psikolojisinin en büyük göstergesidir.

18.04.2014 sabahı 2014 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 9 ODAMIZDAN OGM PERSONEL ATAMA VE YER DEĞİŞTİRME YÖNETMELİĞİNİN İLK KURBANLARI ORMAN BÖLGE MÜDÜR YARDIMCILARI…!

Orman Genel Müdürlüğünde hukuksuzluk ve keyfi uygulamalar bitmiyor. Kendi çıkardığı ucu- be yönetmeliği dahi doğru uygulamayan orman idaresi yöneticilerinden, ormancılık adına ne bek- lenebilir? Son yapılan bölge müdür yardımcıları rotasyonunda da bu yaklaşımın en bariz uygulamaları görülmüştür. 13 Ekim 2013 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan Orman Genel Müdürlüğü Per- sonelinin Atama ve Yer Değiştirme Esaslarına İlişkin Yönetmelik hükümleri göz ardı edilmiş, tamamen keyfi yöntemlerle ben yaptım oldu yollu uygulamalara yer verilmiştir. Karşımızda kendi çıkardığı yönetmeliğe dahi saygı duymayan, bir kurum bulunmaktadır. Şöyleki; Bölge müdür yardımcıları 6. Maddedeki zorunlu yer değiştirmeye tabi personel liste- sinde yer almamaktadır. Rotasyon uygulaması yapılırken 7. Maddedeki “Hizmet bölgelerinin belirlenme kriterleri”ne uyulmamış tamamen keyfi uygulamalarla büyük çoğunluğu tercih ettikleri yerlere verilmemiştir. Hizmet bölgelerinin belirlenme kriterlerindeki; Ekonomik durumu, sosyal durumu, kültürel durumu, ulaşım durumu, nüfus yoğunluğu ve ormancılık faaliyeti iş yoğunluğu kriterlerinden acaba hangisine uyulmuştur. Yönetmelikte sayılan hizmet bölgelerine göre, 4.den başlayarak 1. Hizmet bölgesine doğru gidilirken bu uygulamada 1. Hizmet bölgelerinden daha düşük hizmet bölgelerine atamalar yapılmış ve bölge müdür yardımcıları görevlerinden ayrılarak daha alt görevlere mühendis veya başka görevle atanma isteğinde bırakılmaya zorlanmıştır. Yine aynı yönetmeliğin Beşinci bölüm olarak ifade edilen; Yer Değiştirme Kurulu, Boş ve Boşalacak Kadroların İlanı ve Başvuru Şekilleri bölümüne göre; “Madde 17 -(1) Yer değiştirme suretiyle atamaya tabi boş veya boşalacak kadro ve unvanlar ile personel ihtiyacı bulunan diğer hizmet birimlerinin listesi Ocak ve Ağustos ayları sonuna kadar Genel Müdürlük internet sitesinden ilan edilir” denilmiş fakat listeler internet sitesinden ilan edilmemiş, sadece ilgililere liste olarak gönderilmiş, ne yazık ki bu gönderilen listeye dahi uyulmamıştır. Liste- de yer alan, yer değiştirmeye tabi bölge müdür yardımcılıklardan bazılarına bölge müdür yardım- cılarının dışında, şube müdürü ve işletme müdürlerinden atama yapılmış, (Ankara, Giresun, Konya vb. gibi) ilana çıkıldığı iddia edilen listeler keyfe dayalı delinebilmiştir. Yine Yönetmeliğe göre; “Yer değiştirmeler her yılın Mart ve Ekim aylarında yapılmak üzere talep ve teklifler Ocak ve Ağustos aylarında bağlı bulunduğu birimlere yapılır. Birimler kendi görüşleriyle birlikte istek formlarını, birinci dönem tayinler için en geç Şubat ayının 15 inci gününe kadar, ikinci dönem tayinler için ise en geç Eylül ayının 15 inci gününe kadar Personel Dairesi Başkanlığına gön- derir. Talep ve teklifler Başkanlığa geliş tarihi itibariyle 30 gün içinde sonuçlandırılır” denilmesine rağmen talepler ilana çıkılmadan ocak ayının sonunda alınmış, 30 gün içinde sonuçlandırılacağı yazılı hale getirilen tayinler belirlenen tarihten sonra, nisan ayının ortasında yapılmıştır. Yönetmeliğin; Madde 16. 5 fıkrasında yer alan “Kurul, personelin durumlarını; Ek-3 Yer Değiştir- me Suretiyle Atanma İstek Formunu, Ek-2 Yer Değiştirme Başvuru Değerlendirme Formunu, boş veya boşalacak kadroları, hizmet gerekleri ve ihtiyaç durumunu, daha önce görev yapılan hizmet bölgesini, tercih sırasını, öğrenimini, uzmanlığını, iş tecrübesini, mesleki bilgisini, liyakati, özür hal-

10 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2014 lerini ve varsa diğer belgelerini kamu yararı çerçevesinde puanlamaya öncelik vermek suretiyle bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde inceler ve personelin atanacağı hizmet bölgesini belirleyerek hazırladığı teklifleri atamaya yetkili amirin onayına sunar” ifadesindeki hiçbir kıstasa uyulmamış ve ne tesadüf ki yer değiştirmeye tabi Bölge müdür yardımcılarından büyük çoğunluğu tercihlerinden hiçbirisine dahi yerleşememişlerdir. Bu madde de bahsedilen Kurul, madde de sayılan kriterlerle alakalı değerlendirme yapmış, pu- anlamış ilgilinin atanacağı hizmet bölgesini belirleyerek atamaya yetkili amirin onayına sunmuş mudur? Yapılan değerlendirmeler sonucunda hangi kriterlere göre bölge müdür yardımcılarından büyük çoğunluğu tercihlerinden hiçbirisine dahi yerleşememiş, yerlerine başka atamalar yapılmış- tır. Bölge müdür yardımcıları için ilana çıkıldığı iddia edilen bu listeden keyfe dayalı başka atamalar yapılmasının hukuki bir yaptırımı ve sonucu yok mudur? Yeterince demokratik ve adil olmadığını düşündüğümüz ve çekincelerimizi belirttiğimiz bir yönetmeliğin bile uygulanmaması ne kadar incitici! Kanunlara ve yönetmeliklere uyulmamasının hukuki sonuçlarının bulunmadığı bir zaman mı yaşanmaktadır. İyimser olmamakla beraber, yapılan uygulamayla ilgili belgelerin şeffaf olarak ortaya konulmasını bekliyor, konulmadığı takdirde konunun yetkili mercilerde takipçisi olacağımızı ve yargı mercilerine gerekli suç duyurunda bulunacağımızı ifade ediyoruz. Yukarıda alıntılarla ortaya koyduğumuz yönetmelik hükümleri göstermektedir ki Orman Genel Müdürlüğü, kendi çıkardığı Yönetmeliğe uyma lüzumunu dahi hissetmemektedir. Hukuksuzluğu ve keyfi uygulamaları kendilerine rehber edinenlerin topluma ve yönettiklerine söyleyeceği hiç bir sözü olamaz. Adil olmayan uygulamalarla vicdanları sızlatanların bir gün bunun ağırlığı altında ezileceklerini unutmamalarını hatırlatıyoruz. Yine keyfi uygulamaları kendilerine rehber edinenle- re Kur’an-ı Kerim’den ayetleri hatırlatıyoruz. Belki ibret alırlar. Allah size, emanetleri mutlaka ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman ada- letle hükmetmenizi emrediyor. Doğrusu Allah, bununla size ne güzel öğüt veriyor! Şüphesiz ki Allah hakkıyla işitendir, hakkıyla görendir. Nisa 58. Ey iman edenler! Allah için hakkı titizlikle ayakta tutan, adalet ile şahitlik eden kimseler olun. Bir topluma olan kininiz sizi adaletsizliğe itmesin. Adil olun. Bu, Allah’a karşı gelmekten sakınmaya daha yakındır. Allah’a karşı gelmekten sakının. Şüphesiz Allah yaptıklarınızdan hakkıyla haberdar- dır. Maide 8. Ey iman edenler, kendiniz, anne-babanız ve yakınlarınız aleyhine bile olsa, Allah için şahidler olarak adaleti ayakta tutun. (Onlar) ister zengin olsun, ister fakir olsun; çünkü Allah onlara daha yakındır. Öyleyse adaletten dönüp heva (tutkuları)nıza uymayın. Eğer dilinizi eğip büker (sözü ge- veler) ya da yüz çevirirseniz, şüphesiz Allah, yaptıklarınızdan haberi olandır. (4/135)

Ali KÜÇÜKAYDIN OMO- Genel Başkanı

2014 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 11 ODAMIZDAN GAZİ YERLEŞKESİNE AİT ANKARA 11. İDARE MAHKEMESİNİN İPTAL KARARINA İLİŞKİN ORMAN MÜHENDİSLERİ ODASI BASIN BÜLTENI

Atatürk Orman Çiftliği bütünlüğü içinde yer alan 1 inci derece Doğal ve Tarihi Sit Koruma Statüsündeki Orman Genel Müdürlüğü Gazi Yerleşkesini yapılaşmaya açmak amacıyla, alanın sit derecesi 1 inci dereceden 3 üncü dereceye indirilmesi üzerine Odamız tarafından Ankara 11. İdare mahkemesinde 07.11.2011 tarihinde iptal davası açılmıştır. Yargılama sonucunda; Ankara 11. İdare Mahkemesinin 17.02.2014 tarihli E:2011/2080, K:2014/168 sayılı kararı ile 46 hektarlık Gazi Yerleşkesinin 1 inci Derce Doğal ve Tarihi Sit koruma statüsünün 3 üncü derece Doğal Sit koruma statüsüne indirilmesine dair Ankara Kültür ve Tabiat Varlıkları Bölge Koruma Kurulunun 11.08.2011 tarih ve 6281 sayılı kararı iptal edilmiştir. Böylece, Gazi Yerleşkesinin eskiden sahip olduğu 1. Derece Doğal ve Tarihi Sit koruma statüsü mahkeme kararı ile tekrar korunmuş olmaktadır. Orman Mühendisleri Odası, Türk Ormancılarının özverili çalışmaları sonunda Atatürk’ün Orman Çiftliği’nin hazineye devrine ilişkin 11/06/1937 tarihinde yazdığı “...araziyi ıslah ve tanzim etmek, muhitle- rini güzelleştirmek, halka gezecek, eğlenecek ve dinlenecek sıhhi yerler...temin eylemek.” vasiyetine ve “Burasını öyle ağaçlandırınız ki, kör bir insan dahi yeşillikler arasında olduğunu fark etsin” veciz sözüne uygun olarak, bünyesinde 68’i doğal tür ve 65’i egzotik tür olmak üzere toplam 133 odunsu bitki türünü barındıran, BİRİNCİ DERECE TARİHİ VE DOĞAL SİT haline getirilen GAZİ YERLEŞKESİNİN dokusunun bozulma- ması ve amacı dışında kullanılmaması için mücadelesini aralıksız sürdürmüştür. Orman Mühendisleri Odasının, diğer ormancı sivil toplum örgütlerinin de desteğini alarak, hukuk zeminde kalmak suretiyle 15.12.2010 de “YETER ARTIK” başlıklı bir bildiri ile başlayan demokratik mücadelesi sonucunda, Ankara 11. İdare Mahkemesinin bahsedilen 17.02.2014 tarihli kararına ulaşılmıştır. Ankara 11. İdare Mahkemesi Başkanlığı’nın E:2011/2080 sayılı dosyasında 07.10.2011 tarihinde ikame edilen dava sürecine özetle bakmak gerekirse;Dava konusu edilen alanda; hali hazırda bir mahkeme kararı olmadığı için süratle devam eden Yeni Başbakanlık Yerleşkesi İnşaatının yüksek güvenlikli bir inşaat olduğu iddiası ile engellemeler yapılmaya çalışılmış ise de, kendi alanında uzman 3 Profesör, 2 Yardımcı Doçent re- fakatinde 29.03.2013 tarihinde keşif yapılmıştır. Mahallinde yapılan keşif sonucunda tanzim edilen 08.04.2013 tarihli bilirkişi raporunda; “...3. Derece doğal sit alanı olarak tescil değişikliği ile tarihi sit özelliklerinin her hangi bir gerekçe gösteril- meden iptal edilmesinin koruma kavram yasa ve mevzuata uygun olmadığı..., kurul yapısında her hangi bir bu konuda uzmanın bulunmadığı ve yasa kapsamında bu gibi durumlarda bilim kurullarından yardım alınabileceği gibi bu kadar önemli bir bölgenin önemli sit derecelendirilmesi ile ilgili kararların kurul üyelerinin yerinde bile inceleme kararı alınmadan böyle bir kararın alınmasının usul yönünden ve teamüller açısından uygun olmadığı..., sit alanı ilanında mevcut duırum itibari ile taşımış olduğu, peyzaj, ekolojik, ziraat, mimarlık tarihi, fauna değeri, yeşil bitki örtüsünün genel konumu ve çevresel değerlerini,n dikkate alınarak gerekirse ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri doğrultusunda analiz ve tespit çalışmaları öncesinde alınmış olan kamu kurum ve kuruluşları ile koruma kurulları kararları ve bu kararlarla kabul edilmiş olan sit sınırları ve sit derecelendirme paftaları ve yürürlükteki mer’i koruma amaçlı imar planlarının durumları etüd edilmeden karar alınmasının sağlıklı bir karar olmadığı, ... dava konusu kararda Atatürk Orman Çiftliği Bütüncül Sit Sınırları dikkate alınmadan ve arazi kullanışlarında önemli değişiklikler içeren mevzi sit derecelendirmesi kararlarının alınarak sit derecelendirmelerinin düşürülmesinin koruma mevzuatı açısından uygun olmadığı saptanmaktadır....” denilmek sureti ile,

12 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2014 Tarafımızca dava konusu edilen birinci derece doğal ve tarihi sit statüsünden, tarihi sit statüsünün kaldırılıp üçüncü derece doğal sit alanı olarak tesciline ilişkin kurul kararının hukuka aykırı olduğu tespit edilmiştir. Bu bilirkişi raporunda yapılan tespitlere davalı idareler tarafından itiraz edilmiş ve mahkemece itirazların değerlendirilmesi amacı ile dosya ek rapor alınmak üzere yeniden bilirkişilere tevdi edilmiştir. Bu kez 08.05.2013 tarihli ek rapor tanzim edilerek; “söz konusu bölgenin ilk ve diğer kurul kararla- rında sit alanı sınırlarının bütüncül olarak belirlendiği ve bu kararda ise bu sınırları belirli birinci derecede doğal ve tarihi sit alanının dava konusu kararla belirli, bir bölgesi açısından değerlendirilip bu bölge- nin sit derecelerinin değiştirildiği, ancak tek bir sınırları belirli sit alanının bir kısmı için böyle bir kararın üretilmesinin mümkün olmadığı ve sit sınırları belirli alanın kalan kısımlarının sit derecelendirilmesinin ne şekilde olacağının belirsizlik ifade ettiği ve sit derecelendirmesinde belirlenen tüm sit alanının bütün- cül olarak ele alınması gerektiği tek bir kararla sit alanı ilan edilen ve sınırları belirlenen alanın tek bir sit alanı olması nedeni işle bu alanın tümüyle ele alınıp sit derecelendirme paftaları oluşturularak ve üstün kamu yararı gözetilerek yeni bir bütüncül kararla konunun belirlenmesi gerektiği ve söz konusu karar ile parçacıl bir yaklaşım ile mevzuat açısından uygun olmadığı” kanısına varılmış olup bir kez daha dava konusu edilen kurul kararının hukuka ve mevzuata aykırı olduğu tespit edilmiştir. Tanzim edilen bu raporlar ve mahkemenin tespit ettiği belge ve bulgulara dayalı olarak 17.02.2014 tarihinde karar verilmiş olup, kararın gerekçesinde;“... Mevzuatta yer aldığı şekli ile yazılı bilgi – belgeler dikkate alınıp herhangi bir araştırma yapılmadan doğrudan dava konusu işlemle alanın tarihi sit sta- tüsünün herhangi bir gerekçe yer verilmeden kaldırıldığı, dosya kapsamında davalı idarelerce de su- nulan dilekçelerde de tarihi sit statüsünün kaldırılma gerekçesinin ortaya konulamadığı, hazırlayıcı işlemlerde de tarihi sit statüsünün kaldırılmasına gerekçe oluşturabilecek herhangi bir bilgi ve belgenin bulunmadığı, dolayısıyla işlemin sebep unsurunun uyuşmazlıkta ortaya konamadığı, ... mevzuatta ve ilke kararlarında milli tarihimiz açısından önemli olayların cereyan ettiği alanlar olarak tanımlanan tarihi sit statüsü değerlendirilirken idarece uyuşmazlık konusu yaklaşık 46 hektarlık alanın fiziki yapısı, görsel durumu, işlevsel değeri, kültürel durumu, anısal ve anıtsal şekli, toplumsal olaylara konu olup olmadığı, tarihi tanıklığı, özel olarak bu alanda tarihi bir olayın gerçekleşip gerçekleşmediği gibi- hu susların dikkate alınması gerekmekte iken bu noktalarda herhangi bir değerlendirmeye yer verilmediği görülmektedir. Ayrıca Atatürk Orman Çiftliği’nin kuruluşundan günümüze gelinceye kadar bir bütün- lük içinde değerlendirmeye tabi tutulduğunun görüldüğü, sınırlarının da bu bütünlüğe paralel olarak 1/25.000 ölçekli paftalarla belirlendiği, buna karşın uyuşmazlık konusu alan ile ilgili olarak alınan kararın Atatürk Orman Çiftliği’nin bütününe etki eder nitelikte olup olmadığının, gerekirse tüm çiftlik arazisi üzerinde detaylı bir araştırmaya girişilerek ortaya konması gerekirken bu hususta da idarece bir araştırmaya girişilmediği görülmektedir. ...” denilerek dava konusu işlemin iptaline karar verilmiştir. Odamız, aynı alan ile ilgili olarak Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe konulan Kentsel Dönüşüm Pro- jesinin iptali için de Danıştay’da dava açmıştır. Davanın mahallinde bilirkişi incelemesi yapılmış ve -kent sel dönüşüm projesinin şehircilik ilkelerine uygun olmadığı yönünde görüş bildirmiştir. Henüz dava sonuçlanmamıştır. Şehir Plancıları Odasınca Yeni Başbakanlık Binalarının ruhsatlarının iptali için de dava açıldığı bilinmektedir. Bundan sonraki süreçte Mahkemece verilen karar gereğinin davalı idarelerce yerine getirilmesinin takip edileceği, Atatürk Orman Çiftliği bütünlüğü içerisinde yer alan Gazi Yerleşkesi için Odamızca ikame edilen bu ve diğer davaların titizlikle takip edilmeye devam edilecektir. Basın ve Kamuoyuna saygı ile duyurulur. 05.03.2014

Ali KÜÇÜKAYDIN Genel Başkan

2014 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 13 UZMAN SAHASI UZMAN Yüksek Dağ Ormanlarında Doğal Gençleşme Süreçlerinin Fırtına Vadisi Örneklemeleriyle Analizi

Zafer YÜCESAN, Ali Ömer ÜÇLER, Ercan OKTAN Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi

Özet Yüksek dağ ormanları, yetişme ortamı koşullarının oluşturduğu dezavantaja bağlı olarak çok değişik meşcere kuruluşlarını bünyelerinde barındırırlar. Ekstrem yaşama ve var olma koşullarından dolayı koruma fonksiyonuna bağlı olarak planlamalara alınan, çoğunlukla doğal yaşlı orman yapısında olan yüksek dağ ormanlarının, mevcut yapılarının iyi analiz edilmesi, doğal yaşlanma seyri içerisinde meşcerelerde ya- şanabilecek olumsuzlukların önüne geçebilecek ve özellikle sosyal baskıya bağlı olarak ortaya çıkan yapısal bozulmaların kritik ekosistem koşulları altında giderebilecek silvikültürel müdahalelerin planlanması açı- sından önemlidir. Dolayısıyla doğal yüksek dağ ormanı başmağında yer alan ormanlardaki meşcere karak- terlerinin ve değişimlerinin gözlemlenmesi, anahtar uygulamaların geliştirilmesinde kolaylık sağlayacaktır. Bu çalışmada, Fırtına vadisinin yüksek dağlık alanlarında yer alan farklı meşcerelerde teknik gözlemler ya- pılarak, doğal gençleşme koşulları ortaya konmuş ve silvikültürel müdahaleler için yöresel tabanlı bir altlık çıkarılmaya çalışılmıştır.

Giriş tohum yıllarının çok seyrek olu- sız olmalarına neden olmaktadır. şu, aşırı otlatma baskısı, kuraklık Bu durum, güney Norveç’teki Yüksek dağ silvikültürü denil- tehlikesi ve don olayları gibi ne- dağlarda ve Alpler’deki subalpin diğinde, ekstrem yaşama ve var denlerle bazı yerlerde hiç ağaç zonda, genç ağaçların en önemli olma koşulları altında yüksek dağ yokken bazı yerlerde kümeler ölüm nedenlerinden birisi ola- ormanı fonksiyonlarına, özellikle halinde ağaç toplulukları ortaya rak belirtilmektedir (Roll-Hansen koruyucu fonksiyona, optimum çıkmaktadır. Yüksek dağ ormanla- ve diğ., 1992; Senn ve diğ., 1994; bir şekilde ulaşmak amacıyla yük- rındaki subalpin basamakta temel Senn, 1999). Kış ve ilkbaharda- sek dağ ormanı basamağı içerisin- gençleşme şekli de bu kollektif- ki önemli kar hareketi fidanların de istikrarlı ve yaşama gücü fazla lerin oluşumu ve uzun süreler gövde ve dallarında mekanik za- olan meşcereleri yaratan bütün içinde oldukça yavaş bir şekilde rarlara neden olan olumsuz bir et- silvikültürel önlemler anlaşılır genişlemesi olmaktadır. Özellikle kiye sahip olabilmektedir (Patten (Çolak ve Pitterle, 1999). Yüksek subalpin basamakta tohum yıl- ve Knight, 1994). dağlık alanlarda ormancılık etkin- larının seyrek oluşu, doğal genç- Ağaç tepelerinin uç sürgünleri liklerinin ve ekonomik koşulların leştirmeyi sınırlandıran faktörlerin çoğu kez rüzgar ve kar etkileriyle gerçekleştirilmesi zordur. Bu ne- başında gelmektedir. kırılmakta ve bunların yerine yan denle belirli koşullara uygun silvi- Dağlarda şiddetli ve devamlı dallar doğrularak sekonder tepe- kültürel sistemlerin uygulanması rüzgarlar, kar zararları, buz ve yer ler oluşturmaktadır. Bu şekilde gerekir (Schönenberger ve Brang, yer buzul oluşumları gibi faktörler şamdan ve süngü şekilleri meyda- 2001). orman ve ağaç yükselişini aşağıya na gelmektedir. Öte yandan genç Yüksek dağ ormanlarında ik- itmeye çalışmaktadır. Özellikle kar gövdelerin kar baskısı yüzünden lim, gençleşebilen ve gençleşe- örtüsünün alan üzerinde uzunca birçok kereler eğilip doğrulmaları meyen mikro yetişme ortamlarına bir süre kalması, ağaç fidanlarının sonucu deve hörgücüne benzer neden olur. Sıcaklıktaki yetersiz- mantar zararlarına karşı dayanık- şekiller oluşmaktadır (Saatçioğlu, lik, kar hareketi ve kar mantarları,

14 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2014 1976; Norton ve Schönenberger, belirgin derecede uzun olup bu yaşlı orman olarak kabul edilen 1984). Bunlara ek olarak, ağaç dalların toprakla temas durumun- ve yüksek oranda korunan yapı- türlerinin savaş kuşağı, genellikle da köklenmesiyle veya köklenme larıyla açık laboratuvar koşullarını genç bireylerden ve sık sık klima- gerçekleşmeden tepe sürgünü bünyesinde barındıran çalışma tik zararlar sonucunda ortaya çık- şeklinde yukarıya doğru yönel- alanında, doğal gençleşme koşul- mış çok gövdeli büyüme formları mesiyle yeni gövdeler oluşturma- larının ve yapılarının değerlendi- ve birçok ferdin bir arada buluna- sı oldukça sık görülür (Holtmeier, rilmesiyle, işletme ormanları te- rak yaşayıp ve geliştiği bir birlikte- 1993). melinde yüksek dağ ormanların- lik oluşturmaktadır. Gençlikte yavaş büyüme ilk da yapılabilecek silvikültürel çalış- Yüksek dağlık alanlardaki meş- başta çok büyük bir dezavantaj malara ışık tutabilecek önerilerin cereler genellikle açık alanlar ile olarak görülebilir. Uzun süre kar oluşturulması hedeflenmiştir. ağaç kümeleri ve gruplarının ka- altında kalan bireylerde kar man- rışımından oluşmaktadır. Küme- tarları zararı görülme olasılığı Fırtına Vadisi Doğal lerin içerisindeki bireylerin birço- oldukça fazladır. Ancak bununla Yaşlı Yüksek Dağ ğu sekonder gövdelerdir. Orman beraber küçük ağaçlar mekanik Ormanlarında Doğal sınırında sert çevre koşullarından yüklenmeler karşı çok daha az du- dolayı tomurcuklar, iğne yaprak- yarlıdır, gövdeler çok daha elas- Gençleşme lar ve sürgünler sıkça zarar görür. tiktir ve yedek tomurcuklar oluş- Fırtına Vadisinin yüksek dağlık Erken veya geç donlar ve ekstrem tururlar. Tepe oldukça sık dallanır alanlarında yer alan doğal yaşlı or- sıcaklıklar yeni sürgünlerle iğne ve mekanik veya klimatik etkilerle manlarda doğal gençleşme koşul- yaprakları öldürür. Bunun dışında herhangi bir şekilde kırılırsa yan larını ve bunlara etki eden ekolo- eğer toprak donmuş ve yeterin- sürgünler tarafından yenilenir. jik koşulların belirlenebilmesi için, ce su alınamıyorsa, uzun süreli, Ağacın hızlanmış boy büyümesiy- araştırmanın arazi çalışmaları bo- kuvvetli kurutucu rüzgar yeni sür- le bu tehlikeler de artar. Ağaçlar yunca çok çeşitli gözlem ve tespit- günleri, iğne yaprakları ve bütün kritik yaş evrelerini geçtiklerin- ler yapılarak notlar alınmış, ayrıca tepeyi kurutabilir (don kuraklığı). de ise yüksek yaşlara ulaşmaları fotoğraflar çekilerek elde edilen Kar örtüsü üzerindeki tepe kısmı oldukça yüksek bir olasılıktır. Bu tüm veriler büroda değerlendi- kuvvetli güneş ışınlamasından noktada aşırı yaşlanma sürecinin rilmiştir. Böylece araştırma alanı da zarar görebilir. Bundan başka gözden kaçırılmaması gerekir. içerisinde yer alan farklı ağaç tür- tomurcuklar ve sürgünler yaban Fizyolojik yaş sınırına gelmiş, za- lerinin oluşturduğu farklı kuruluş- hayvanları tarafından da zarar uğ- manında amaca uygun meşcere lardaki saf ve karışık meşcereler ratılabilir. Kışın kar altında kalan yenilenmesi güvence altına alın- için gençleştirme yöntemlerinin ve genellikle toprağa yakın dallar mamış ve sürekliliği tehlike altına değerlendirilmesine ve tayinine parazit mantarlar tarafından öldü- girmiş meşcerelerde aşırı yaşlan- bir altlık sağlanmıştır. rülür. Tüm bu nedenlerden dolayı madan söz edilebilir. Meşcerede Araştırma alanı içerisinde sa- özellikle büyüme maddelerinin aşırı yaşlanmaya ormanın yetersiz vaş zonu, orman sınırı ve orman oluşturulduğu sürgün uçlarında- gençliği, ölü örtü yararlanması, sınırının altında yapılan gözlemler ki tomurcukların kaybına ağaç orman otlatması veya aşırı odun ve incelemeler neticesinde, or- tepesi ve kök belirgin bir tepki üretimiyle neden olunur. Ancak man sınırında ve orman sınırının verir. Dal ve gövde kısmındaki bazı subalpin koşullarında doğal altında, özellikle meşcere kenar- uyuyan tomurcuklar aniden aktif yaşam ortamlarının bir sonucu larında ve meşcere içerisinde yaş- duruma geçer veya yeni adven- olarak da ortaya çıkabilir (Çolak ve lı ağaçların kar, fırtına, böcek ve tif tomurcuklar oluşturarak sür- Pitterle, 1999). mantar zararları dolayısıyla ya da gün verir. Dolayısıyla çok ince ve Bu çalışmada Fırtına Vadisi içe- sosyal baskı neticesinde kesilen sık dallanma olur. Işık, sıcaklık ve risinde yer alan Kavron, Çaymak- bir ağacın boşalttığı küçük açıklık- nem koşullarının uygun olmama- çur, Palovit, Elevit, Kito ve Avusor ların, öncü gençlikler için uygun sından dolayı doğal dal budan- gibi yan vadilerin yüksek dağ koşulları oluşturduğu görülmüş- ması oranı yok denecek kadar az, ormanı basamağını temsil eden tür. Bu alanlar orman sınırında ve dalsız gövde uzunluğu oldukça yükselti kuşağı içerisinde 87 adet orman sınırının altında meşcere kısa ve ağaçların tepe taçları çoğu örnek alan ve çevresinde göz- yan siperinin ve üst siperin etkisi zaman yere kadar uzanmaktadır. lemler yapılarak doğal gençleş- altındadır. Meşcerede fazla mik- Genellikle toprağa yakın dallar me koşulları irdelenmiştir. Doğal tarda öncü gençliğin görünmesi,

2014 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 15 UZMAN SAHASI UZMAN o yetişme ortamının iyi gençleş- me yeteneğinde olduğunun gös- tergesidir. Araştırma kapsamında özellikle orman sınırında ve orman sınırının altında, meşcere alt tabakalarında az ya da çok öncü gençliklerin varlıkları görülmekte- dir. Söz konusu gençlikler meşce- re siperi altında doğal gençleşme örneklerini oluşturmaktadır. Yan siper etkisi bu gençlikler üzerin- de daha ağırlıktadır. Meşcere üst tabakasını oluşturan bireylerin tepe çatıları altında gelmiş olan gençlikler de olmasına karşın, Şekil 1. Meşcere kenarında açık alanda oluşan ladin gençlikleri (Pokut Yay- bu şekildeki gençliklerin miktarı la, 1990 metre, Güneybatı bakı, Üst yamaç) daha azdır. Orman sınırında ve orman sı- ormanlarının ladin tohumlarının alanlarda görülebilme olasılıkları nırın altında yer alan örnek alan- çimlenmesi için uygun yetişme fazladır. larda, meşcere tipleri genellikle ortamı koşullarını hazırladığını Doğal gençleşme koşullarının saf ladin olmakla birlikte, bazı belirtmişlerdir. Ancak söz konusu bozulduğu savaş zonunda doğal alanlarda kayın ve göknar türle- yapraklı ağaç öncü ormanlarının gençleşme, generatif üremeden ri de karışıma katılmaktadır. Ka- kar hareketini engellemede ibre- ziyade vejetatif üreme ile gerçek- yın ve göknar türleri gölge ağacı lilere oranla yeterli kapasiteye sa- leşmektedir. Kollektif içerisindeki özelliğini, ladin ise yarı gölge ağa- hip olmadığı da belirtilmiştir. bireyler daha önce açıklandığı cı olma özelliğini çalışma alanında Araştırma alanında bulunan üzere, ışık, sıcaklık ve nem koşul- oldukça iyi yansıtmaktadır. Kayın ladin, göknar, titrek kavak gibi larının uygun olmamasından do- ve göknar gençlikleri gölgeye da- türlerin tohumlarının, özellikle layı zor yetişme ortamı koşulları- yanma yeteneği açısından iyi bir eğimli arazilerde rüzgarla birlikte na adaptasyon sağlayabilmek için gelişme gösterirken, meşcere üst yayılma olasılıkları kayın ve ak- sık dallıdır, doğal dal budanması siperinin kaybolduğu ya da gev- çaağaç ile kıyaslandığında daha yok denecek kadar azdır ve dallar şediği alanlarda ladin gençlikleri fazladır. Dolayısıyla hem meşcere toprak seviyesine kadar uzanır. ağırlık kazanmaktadır (Şekil 1). siperinde hem de meşcere kena- Genellikle toprağa yakın dallar Ormanın üst zonunu oluşturan rında tohumları yayılabilir. Dola- belirgin derecede uzun olup bu ve bulunduğu meşcerede hakim yısıyla gençliklerinin daha geniş dalların toprakla temas durumun- tür olarak yer alan kayın ve gök- nar, bu alanlarda ladin gibi küçük ağaç kollektifleri oluşturamamak- tadır (Şekil 2-3). Ancak meşcere üst siperi ya da yan siperin etkisi ile devamlılığını sağlayabilmek- tedir. Işık ağacı niteliğinde olan ve meşcere siperine ihtiyacı daha az olan titrek kavak, üvez gibi tür- ler ise ormanın üst zonunda diri örtü ile mücadele noktasında da başarılı olduklarından öncü genç- likler oluşturabilmektedir. Ott ve diğ. (1997)’ye atfen Çolak ve Pit- terle (1999) yüksek dağ basama- ğında yer alan ön orman olarak Şekil 2. Subalpin basamakta yaşlı göknar meşceresi (Çaymakcur Vadisi, adlandırılan yapraklı ağaç öncü 2290 metre, Kuzeydoğu bakı, Üst yamaç)

16 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2014 olduğu yüksek dağ basamağında- ki ormanlarda diri örtü eleman- ları, tohumların mineral toprakla temasını engelledikleri için doğal gençleşme koşulları açısından ol- dukça büyük bir dezavantaj oluş- turmaktadır. Orman yaşayan dinamik bir varlıktır ve ormanda bireyler, tek başlarına izole biçimde bulunma- yıp, çok sayıdaki rekabet koşulları altında, o yetişme ortamına uygun olanların seçilmesiyle oluşur- lar (Özalp ve diğ., 1999). Dolayısıy- la, meşcerelerde rastlanan doğal Şekil 3. Ormanın üst sınırında yer alan bir kayın meşceresi ve kayın kollek- gençleşme örnekleri ve meydana tifleri (Kavron Vadisi, 2150 metre, Batı bakı, Üst yamaç) gelen öncü gençlikler, bize do- ğal gençleşme çalışmalarında da köklenmesiyle veya köklenme ni daha etkin geliştiren istikrarsız ve özellikle hangi gençleştirme gerçekleşmeden tepe sürgünü ağaçlarda rüzgar ve kar kırması yönteminin seçileceği hakkında şeklinde yukarıya doğru yönel- oldukça fazla oranda görülebil- yol göstermektedir. Meşcere ya- mesiyle oluşmuş ağaç grupları mektedir. pılarının normal kapalılığa yaklaş- geniş yayılış gösterir. Bu durum Çalışma alanı içerisinde kalan ma eğilimi yüksek dağ basamağı özellikle doğu ladininde karakte- yaylalarda hayvancılık çok yaygın içerinde kalan orman alanlarında ristik olarak görülmektedir. değildir. Bu bağlamda özellikle çok fazla değildir. Ayrıca bireysel Araştırma alanının üst yükselti subalpin çayırlıklar çok yoğun gelişimle birlikte, ağaçların grup- basamağında, ladinde ve göknar- otlatma baskısı altında kalma- lar ve kümeler halinde bir arada da kozalakların Eylül sonu-Ekim maktadır. Çalışma alanı içerisinde bulunarak, birbirlerine destek ola- ortası gibi olgunlaştığı gözlem- meşcere değişimini sekteye uğra- cak şekilde gelişmelerini devam lenmiştir. Araştırma alanında üst tabilecek ve yapısal bozulmalara ettirmeleri, gençleşme örnekleri yükselti kuşağında bulunan yap- neden olabilecek miktarda böcek için az sayıda da olsa münferit ol- raklı türlerin tohum olgunlaşma zararı tespit edilmemiştir. Yoğun makla birlikte, grup ve küme siper zamanları ile ilgili ise, çalışma diri örtü özellikle orman sınırında durumunun çok daha etkin şekil- dönemi içerisinde tohum buluna- ve orman sınırının altında etkisini de görülebilmesine neden olmak- madığı için herhangi bir gözlem göstermektedir. Kapalılığın bozuk tadır (Şekil 4). yapılamamıştır. Araştırma alanında kış koşul- ları ve karın etkisi oldukça uzun sürmektedir. Ekim ayının sonunda yağan kar, haziran aynın başlarına kadar alanda kalmaktadır. Şid- detli rüzgarla birlikte biriken kar oldukça derin kar yığıntıları oluş- turmaktadır. Ayrıca yüksek eğim grubunda yer alan çalışma alanı içerisinde, kar hareketlerine bağlı olarak oluşan çığ zararına oldukça fazla oranda rastlanmaktadır. Ay- rıca meşcere siperi altında uzun süre baskı altında kalan ve çap büyümesi yapamayan, ışığa yö- Şekil 4. Meşcere içerisindeki boşlukta yoğun göknar ve ladin gençlikleri nelme sonucunda boy büyümesi- (Kavron Vadisi, 2100 metre, Batı bakı, Orta yamaç)

2014 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 17 UZMAN SAHASI UZMAN İlk bakışta büyük ve ağır to- ması, açık alanlardaki şiddetli ve özellikle doğu ladin ağaç kollek- humların küçük ve hafif tohum- kurutucu rüzgarlar, kar hareketleri tiflerinde bu durum oldukça net lulara karşı bir dezavantajı varmış ve kar mantarlarının etkisi, topra- fark edilmektedir. Ladin ağaç kü- gibi gözükse de, büyük ve ağır to- ğın fakirliği savaş zonundaki alan- meleri içerisindeki bireylerin bir- humların içlerinde fazla miktarda ların doğal gençleşme koşullarını çoğu, dalların tepe sürgünü şek- rezerv madde içermesi, çimlenme etkileyen en önemli unsurlardır linde yukarı doğru yönelmesiyle ve büyüme açısından avantaj sağ- (Packham ve diğ., 1992; Schönen- oluşmuş olan bireylerdir. Kollek- lamaktadır (Daniel ve diğ., 1979) berger ve diğ., 2000; Üçler; 2002). tiflerin alansal olarak genişlemesi (Şekil 5). Savaş zonunda doğal gençleşme, de generatif bireylerden ziyade vejetatif olarak ortaya çıkan bu bireyler sayesinde olmaktadır. Ni- tekim Çolak ve Pitterle (1999)’un, Holzer (1972), Holtmeier (1993) ve Mayer ve Ott (1991)’e atfen bil- dirdiğine göre doğal gençleşme koşullarının bozulduğu subalpin basamakta savaş zonunda yer alan ormanlarda doğal gençleş- me, generatif üremeden ziyade vejetatif üreme ile gerçekleşmek- tedir. Yüksek alan orjinlerinin al- çak alan orjinlerine göre vejetatif olarak köklenme başarısının daha iyi olduğu belirtilmektedir. Bu sonuçlar elde ettiğimiz bulgula- rı destekler niteliktedir. Özellikle Doğu ladini Avrupa ladini ile ve- Şekil 5. Ölü ağacın açmış olduğu meşcere içerisindeki boşlukta gelişen ka- jetatif üreme noktasında benzer yın gençlikleri (Kavron Vadisi, 1975 metre, Kuzeybatı bakı, Alt yamaç) özellikler taşımaktadır. Alt yükselti basamağından Orman üst sınırında tohum orman sınırından ve orman sını- subalpin ve alpin yükselti basa- migrasyonu rüzgar etkisinden rının altındaki alanlardan yuka- mağına doğru çıkıldıkça zengin daha fazla oranda kuşlar aracılı- rıda bahsedilen özelliklere bağlı tohum yıllarının sıklığının azalma- ğıyla gerçekleşmektedir. Tohum- olarak çok daha farklıdır. Orman sının yanında tohum olgunlaşma lar kuşlar ve kemiriciler tarafından sınırında ve orman sınırının altın- süreleri de değişim göstermek- toprağın 2-4 cm altına depolan- da meşcerede üstten ve yandan tedir (Atay, 1987; Ürgenç, 1998a; dığından, subalpin basamakta siperin etkisi vardır. Savaş zonun- Atalay, 2002). Düşük yükseltilerde bu şekilde çimlenme için en iyi daki meşcereler ise alpin çayırlık- yayılış gösteren ladinlerde zengin nem koşulları da sağlanmaktadır lara doğru açık alanlardan ve bu tohum yılları 2 yılda, yüksek ra- (Kimmins, 1997). Bu durum to- açık alanlar üzerinde oluşan ağaç kımlarda ise 4 yılda bir olmakta- humların yayılması ve çimlenme- kollektifleri şeklindeki yapıları ile dır. Ancak, bazı zamanlarda zen- sinde hayvanların, özellikle kuş karakteristiktir. Genellikle topra- gin tohum yıllarında sapmaların ve memeli yaban hayvanlarının ğa yakın dallar belirgin derecede olması söz konusu olabilmektedir etkisinin büyük olduğunu göster- uzun olup bu dalların toprakla (Atasoy, 1989). Genel olarak, ladin mektedir. temas durumunda köklenmesiyle ve göknarda kozalaklar Eylül ayı Sıcaklığın yetersizliği, don veya köklenme gerçekleşmeden sonu ile Ekim ayının başlarında tehlikesi, yaban ve otlak hayvan- tepe sürgünü şeklinde yukarı- olgunlaşmaktadır. Ekim sonu ve larının aşırı baskısı, zengin tohum ya doğru yönelmesiyle oluşmuş kasım başında ise kozalaklar açılır yıllarının seyrek olması, tohumla- ağaç grupları savaş zonundaki ve tohum dökümü başlar (Kayacık rın çimlenme kabiliyetinin azlığı, kollektifler içerisinde geniş yayı- ve Aytuğ, 1979; Ata, 1980; Karaşa- yoğun kar baskısı ve alanın çok lış göstermektedir. Yapılan bu ça- hin ve diğ., 2001). Araştırma ala- uzun bir periyotta kar altında ol- lışmada savaş zonunda yer alan nının üst yükselti basamağında,

18 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2014 ladinde ve göknarda kozalakların içerisinde basamaklı kuruluş gös- ortamı koşullarında doğal ağaç Ekim-Kasım aylarında, olgunlaş- termeleri avantaj teşkil etmek- kollektifleri formunda kültürler tığı gözlemlenmiştir. Nitekim Ür- tedir. Dolayısıyla silvikültürel uy- oluşturulmalı, büyük boşluklarda genç (1998b) ladin tohumları üze- gulamalar esnasında bütün yaşlı gerçek türü belirli bir süre siper al- rinde yaptığı çalışmada, her 600 ağaçların boşaltılmasında basa- tında korumak için dağ akçaağacı, m’lik yükseklik farkının tohumla- maklı meşcere yapısına ulaşılma- titrek kavak, huş gibi daha hızlı rın olgunlaşması süresi üzerinde sı engelleneceğinden, biyolojik büyüyen türlerle öncü ormanlar iki hafta kadar bir fark yaptığını bağımsızlığına ulaşmış gençliğin oluşturulmalıdır. Bu bölgelerde, belirtmekte, bu ise araştırma ala- üzerindeki yaşlı ağaçların hepsi doğaya uygunluk ilkesi doğrul- nında yapılan yukarıdaki gözlem- birden hiçbir zaman boşaltılma- tusunda, uygun yetişme ortam- leri desteklemektedir. Araştırma malıdır. Meşcere içerisine giren larında (mikro çevrelerde) küme alanında üst yükselti kuşağında ışık şiddetinin homojen olacağı ağaçlandırmaları, fidan ölümleri- bulunan yapraklı türlerin tohum bir siper organizasyonu, diri örtü ni en aza indirecektir. Dolayısıyla olgunlaşma zamanları ile ilgili, istilasının artışına bağlı olarak özellikle yüksek dağlık alanlarda çalışma dönemi içerisinde tohum yüksek dağ ormanlarında olum- uygun mikro çevreler tespit edile- bulunamadığı için herhangi bir suz etkiye yol açacaktır. rek ağaçlandırmalar buralarda ya- gözlem yapılamamıştır. Orman sınırında ve orman pılmalıdır. Bu noktada rüzgardan Yüksek dağlık alanlarda sı- sınırının altında ladin ve göknar koruntulu yerler, ağaç dip kütük- caklık ve nem yetersizliği ve ve- türlerinin gençliklerinin en yoğun lerinin ya da kayaların etrafı, lokal jetasyon döneminin kısa olması, olarak bulunduğu yerlerin meşce- sırtlar, normal eğimli yerlerin ke- dökülen tohumların çimlenerek re içerisindeki veya meşcere ke- narları tercih edilmeli, çukur yer- büyümelerini güçleştirmektedir. narındaki boşluklar olduğu düşü- ler, dere yatakları ve kar birikimi- Olumsuz yetişme ortamı koşulları nüldüğünde, kalın çaplı ağaçların nin daha fazla olduğu düz araziler kozalaklardaki tohum sayısını ve münferit, küme veya küçük grup dikim için tercih edilmemelidir. tohum doluluk oranlarını da etki- şeklinde çıkarılması önerilebilir. Fırtına Vadisi yüksek dağlık lemektedir. Nitekim Üçler ve Bolat Böylelikle meşcere içerisinde olu- alanlarda savaş zonu içerisinde (2005), orman içinden subalpin şacak boşluklarda meşcere yan yer alan meşcerelerde ağaç kol- basamağa doğru geçişte, Doğu siperi ile gençlik gruplarının oluş- lektifi özellikleri değerlendirildi- ladininde kozalak boyutunun ve turulabileceği düşünülmelidir. ğinde, kollektif içerisindeki birey tohum sayısının azaldığını, boş Doğal gençleştirme koşulları- sayısının 2-17 arasında değiştiği tohum oranının ise arttığını be- nın var oluşu yüksek dağlık alan- ve ortalama olarak bir ağaç kol- lirtmektedirler. lardaki ormanlarda çok önemlidir. lektifi alanının yaklaşık 12 2m Tohumun dökülmesi ile birlikte olduğu gözlemlenmiştir. Üçler Yüksek Dağ çimlenme yatağının da elveriş- ve diğ. (2007) Doğu Karadeniz Ormanlarında Doğal li olması gençliğin var olabilme Bölgesi saf ladin meşcerelerinde ve Yapay Gençleştirme şansını artıracaktır. Bu nedenle yaptıkları çalışmada savaş zonun- Önerileri ölü örtünün, ham humusun veya da ağaç kollektifleri içerisinde Orman sınırında ve orman sık bir diri örtünün tohumlamayı ortama 20 adet bireyin olduğu- sınırının altında yapılacak genç- engellediği yerlerde ocaklar şek- nu belirtmektedir. Üçler (2002), leştirme planlamalarında, yine ye- linde toprak işlemeleri yapılarak Schönenberger (2001)’e atfen, tişme ortamı farklılıkları dikkate mineral toprağın açığa çıkarılması yüksek dağlık alanlarda özellikle alınarak, hem ağaçları tek tek çı- sağlanabilir. savaş zonu içerisinde yapılacak karmaktan ve hem de büyük alan- Gençleştirmenin başarısındaki ağaçlandırma çalışmalarında 2-4 lı boşluklar oluşturmaktan özenle temel nokta, çok küçük alanlarda metre çapında olan ve 20-30 adet kaçınılmalı, daha çok küçük küme bile değişebilen ekolojik faktörleri fidandan oluşan küçük kollektifler ve kümeler halinde boşluklar dikkate alarak, yüksek dağlık alan- şeklinde dikimlerin yapılmasının, oluşturarak uzun gençleştirme larda özellikle subalpin basamak- ayrıca fidanların da yaklaşık 50- süreleri esaslı gençlik getirilmeye taki savaş zonunda karakteristik 100 cm aralıklarla kollektifler içeri- çalışılmalıdır (Bakınız Şekil 1, Şekil olan ağaç kollektifi oluşumunu sine yerleştirilmesinin başarı şan- 4 ve Şekil 5). sağlamak ve stabil hale getirmek- sını artıracağını vurgulamaktadır. Yüksek dağlık alanlardaki or- tir. Doğal gençleşmenin beklen- Dolayısıyla, yapay gençleştirme manların fonksiyonel yapıları mediği uygun olmayan yetişme koşulları dikkate alındığında, diki-

2014 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 19 UZMAN SAHASI UZMAN me uygun fidan materyalini yetiş- der generativen und vegetativen Ver- and Management, 132: 73-82. tirmek amacıyla, seyrek olan bol jüngung auf das Verbreitrungsmus- Schönenberger, W. ve Brang, P., tohum yıllarından faydalanılarak, ter Der Bäume und die ökologische 2001. Structure of Mountain Forests yüksek dağlık alanlardaki ekstrem Dynamik im Waldgrenzbereich, Geo- Assessment, Impacts, Management, yetişme ortamı koşullarına en iyi ökodynamik, Band 14, Heft 3, Bens- Modelling, Forest Ecology and Mana- uyumu sağlayabilecek türlerden, heim. gement, 145: 1-2. lokal tohum temin edilerek repi- Kayacık, H. ve Aytuğ, B., 1979. Or- Senn, J., 1999. Tree Mortality Ca- kajlı tüplü fidan üretimi yapılmalı, man Ağaçlarının Hayatı İç ve Dış Yapı- used by Gremmeniela abietina in A kümelerde kullanılması gereken ları, İÜ Orman Fakültesi Yayını, Roto Subalpine Afforestation in the Central fidan sayısı, fidan dikim aralık me- Baskı, İstanbul. Alps and its Relationship wiyh Dura- safesi ve fidan yaşı tespit edilerek, Karaşahin, H., Şengün, S., Velioğ- tion of Snow Cover. Eur. J. For. Pathol. doğal yapıya uygun ağaç kollek- lu, E. ve Nur, M., 2001. Artvin Yöresi 29, 65-74. tifleri şeklinde plantasyonlar oluş- Doğu Karadeniz Göknarı [Abies nord- Senn, J., Schönenberger, W. ve turulmalıdır. manniana (Steven) Spach] Tohum Wasem, U., 1994. Survival and growth Meşcerelerinde Uygun Kozalak Hasat of Planted cembran pines at the alpi- Teşekkür Zamanının Araştırılması, TC Orman ne timberline. In: Proceeding of the Bakanlığı Orman Ağaçları ve Tohum- Workshop on Subalpine Stone Pines Bu çalışma KTÜ Fen Bilimleri ları Islah Araştırma Müdürlüğü Yayın and Their Environment: The status of Enstitüsü’nde “Çamlıhemşin-Fırtı- No: 117/14, Ankara. our Knowledge. St. Moritz, Switzer- na Vadisi Yüksek Dağlık Alanlarda- Kimmins, J.P., 1997. Forest Eco- land, 5-11 September 1992. USDA Fo- ki Saf ve Karışık Ormanların Meş- logy, A Foundation for Sustainable rest Service, Intermountain Research cere Dinamiklerinin Analizi” adlı Management, Printice Hall, New Jer- Station, General Technical Report INT- doktora tezi kapsamında gerçek- sey, USA. GTR-309, 105-110 pp. leştirilmiştir. Söz konusu doktora Norton, D.A. ve Schönenberger, Üçler, A.Ö., 2002. Alpin Zon Ağaç- tezi KTÜ Araştırma Fonu tarafın- W., 1984. The Growth Forms and Eco- landırmaları ve Doğu Karadeniz Böl- dan da 2003.113.001.2 nolu proje logy of Nothofagus solandri at the Al- gesi Uygulamaları için Yaklaşımlar, II. ile desteklenmiştir. pine Timberline, Craigieburn Range, Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongre- New Zealand, Arctic and Alpine Rese- si, Bildiriler Kitabı, II. Cilt, Artvin. Kaynaklar arch, 16 (3): 361-370. Üçler A.Ö., Yücesan, Z., Demirci, A., Ata, C., 1980. Saf Doğu Ladini Or- Özalp, G., 1989. Çitdere (Yeni- Yavuz, H., Oktan, E., 2007. Natural Tree manlarının Gençleştirme Sorunları, ce-Zonguldak) Bölgesindeki Orman Collective of Pure Oriental Spruce (Pi- T.C. Tarım Orman ve Köy İşleri Bakanlı- toplumları ve Silvikültürel Değerlen- cea orientalis (L.) Link.) on Mountain ğı, 651/59, Trabzon. dirmesi, Doktora Tezi, İ.Ü. Fen Bilimleri Forests in Turkey, Journal of Environ- Atalay, İ., 2002. Türkiye’nin Ekolo- Enstitüsü. mental Biology, 28 (2): 295-302. jik Bölgeleri, Orman Bakanlığı Yayın Packham, J.R., Harding, D.J.L., Üçler, A.Ö. ve Bolat, İ., 2005. Tire- No: 193, Meta Basımevi, İzmir. Hilton, G.M. ve Stuttard, R.A., 1992. bolu-Akılbaba Yöresi Alpin Zon Kuşa- Atasoy, H., 1989. Doğu Ladininin Functional Ecology of Woodlands and ğındaki Saf Doğu ladini Ormanların- Tohum Özellikleri, Doğu Ladini El Ki- Forests, Published by Chapman&Hall, dan Örneklenen Kozalak ve Tohum- tabı Dizisi :5, Ormancılık Araştırma London. larda Morfolojik Varyasyonlar. Ladin Enstitüsü Yayınları, Muhtelif Yayınlar Roll-Hansen, F., Roll-Hansen, H. ve Sempozyumu, 20-22 Ekim 2005, Bil- Serisi, 58, Ankara. Skröppa, T., 1992. Gremenniala abie- diriler Kitabı I.Cilt, 417-427 s. Atay, İ., 1987. Doğal Gençleştirme tina, Phacidium infestans, and other Ürgenç, S., 1998a. Ağaçlandırma Yöntemleri I-II, İstanbul Üniversitesi, causes of damage in alpine, young Tekniği, Yenilenmiş ve genişletilmiş II. Fen Bilimleri Enstitüsü, İÜ Yayın No: pine plantations in Norway. Eur.J.For. Baskı, İÜ Rektörlüğü Yayın No: 3994, 3461, FBE yayın No: 1, İstanbul. Pathol. 22: 77-94 İÜ Orman Fakültesi Yayın No: 441, İs- Çolak, A.H. ve Pitterle, A., 1999. Saatçioğlu, F., 1976. Silvikültürün tanbul. Yüksek Dağ Silvikültürü. Cilt I-Orta Biyolojik Esasları ve Prensipleri, (Silvi- Ürgenç, S., 1998b. Genel Plantas- Avrupa. Genel Prensipler. I. Baskı, İs- kültür I), İÜ Orman Fakültesi, Yayın No: yon ve Ağaçlandırma Tekniği, Geniş- tanbul. 2187/222, İstanbul. letilmiş II. Baskı, İÜ Rektörlüğü Yayın Daniel,T.W., Helms, J.A. ve Baker, Schönenberger, W., Brang, P. ve No: 3997, İÜ Orman Fakültesi Yayın F.S., 1979. Principles of Silviculture, Kräuchi, W., 2000. Forests of Moun- No: 444, İstanbul. Second edition, McGraw-Hill Book tainous Regions: Gaps in Knowledge Co., New York. and research Needs, Forest Ecology Holtmeier, F.K., 1993. Der Einfluss

20 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2014 MODERN ORMANCILIKTA ARALAMA ÇALIŞMALARI

Doç. Dr. Yaşar ŞİMŞEK Orman Yüksek Mühendisi

Bir meşcereden, kalan fertlerin 1. Yüksek Aralama: Galip ve fertler baskıdan kurtulduk- daha iyi gelişme yapabilmelerini yarı galip tabakaya müdahale ları için daha iyi bir gelişme sağlamak amacı ile, bazı fertlerin edilir. Kraft’a göre, galip ve yarı ortamı bulurlar. çıkarılmasına aralama denilir. Bu galip tabakada 2. ağaç sınıfına aralamalarda ölmüş veya ölmekte giren fertlere kısmen müdaha- 3. Seçme Aralaması: olan, kötü vasıflı fertler ile, kesim le edilir. Böylece meşcerelerin Seçme aralaması 2’ye ayrılır. yaşına gelmiş fertler çıkarılırlar. hem stabiliteleri artırılır ve 3.1 Negatif Seçme Aralama- Aralamaların genel amacı; meş- hem de meşcerelere değer ar- sı: cerelerin stabilitelerini artırmak, tışı sağlanır. Bu uygulamada arzu edilme- ağaç türlerinin karışımlarını ve 2. Alçak aralama: Meşcere- yen bütün fertler çıkarılır. Arzu büyümelerini düzenlemek, meş- lerin alt tabakalarına (Kraft’a edilmeyenlerden kasıt, kötü va- cereye değer artışı sağlamak ve göre 3. ve 4. Ağaç sınıflarına) sıflı, kaba dallı, çatallı ve ölmekte nihayetinde ara ürün elde et- müdahale edilir. Müdahale olan fertler anlaşılır. Bu uygula- mektir. Aralamaların ön safhasını negatif karakterli olur ki, böy- mada amaç üst tabakada bulu- kültür ve sıklık bakımları oluştur- lelikle meşcerelerin kollektif nan kaliteli fertlerin serbestleşti- maktadır. Müdahalelerde yapacak stabiliteleri artırılır. Bu aşama- rilmesidir. Her müdahalede gaye ve yakacak karakterli ürünlerin da ferdi stabilite çok az olur. ağaçları yeniden seçilir. Yani seçim elde edilmesiyle aralama çalış- dinamiktir. Bir defa gaye ağaç ola- maları başlatılmaktadır. Aralama Alçak aralamalar da 3’e ayrılır: rak seçilen fert, bir sonra ki müda- çalışmaları ile ilgili çok fazla sayı- 2.1 A-Grad Zayıf Aralama: halede rekabetçi olarak karşımıza da literatür olmasına rağmen, en Ölmüş ve ölmekte olan fert- çıkabilir. kapsamlı bilgiler Huss, J., O. Kah- ler ile, hastalıklı ve baskıda 3.2 Pozitif Seçme Aralaması: veci (2009) tarafından verilmiştir. kalmış fertler (Ağaç sınıfı 5) Bu yöntem yeni geliştirilmiş Aralamalar meşcerelere şu katkı- çıkarılırlar. Bu aralama tipi olup, Avrupa’nın birçok ülkesinde ları sağlarlar: meşcerede bir defa uygula- daha yeni uygulamaya koyulmak- • Fertlere yeterli büyüme alanı nır. tadır. Bu nedenle konu üzerinde sağlanır. 2.2 B-Grad Mutedil Arala- biraz geniş şekilde durulacaktır. • Çap gelişmelerini arttırarak ma: Ölmüş ve ölmekte olan 3.2.1 Pozitif Seçme Aralama- idare süreleri kısaltılır ve son fertler ile, baskıda kalmış sının Teorisi: üretimde kalite arttırılır. gelişmeyen fertler ve keza Teorinin aslı göğüs çapı ile • Fertlerin dış şartlara karşı da- galip ve yarı galip tabakadan taç çapı arasındaki ilişkiye bağ- yanıklılıkları artırılır. bazı kötü fertler çıkarılırlar. lıdır (Şekil 1). Çap ne kadar kalın • Hastalık ve zararlılara karşı (Kraft’a göre 4. ve 5. sınıf ile 1. olur ise, ağaçların tepe çapları da mukavemet yükseltilir. ve 2. sınıfın bir kısmı). o kadar geniş olmaktadır. Konu, • Fertlerin taç yapıları ve kök ge- 2.3 C-Grad Şiddetli Arala- Almanya’nın Baden Wüttemberg- lişmeleri önemli oranda teşvik ma: Amaç 1. ağaç sınıfının Eyaleti Ormancılık Araştırma Ens- edilir. hakim olduğu meşcereler titüsü tarafından geliştirilmiştir. • Topraktaki canlıların ve veje- tesis etmektir. Bu nedenle Deneme alanlarında ve deneme tasyonun aktif hale gelmesi Kraft’ın ağaç sınıflarına göre alanları dışında yapılan binlerce sağlanır. 2 - 5. sınıftaki bazı fertler ile ölçmede bu olay teyit edilmiştir 1. sınıftan bazı fertlerin çıka- (Şekil 2). Şekil 1 ve 2 Niggemeyer, Aralama uygulamaları aşağıda rılmaları şeklinde uygulanır. P. 2013 den alınmıştır. kısaca özetlenmiştir. Böylece meşcerede kalan

2014 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 21 UZMAN SAHASI UZMAN de çok ön plana çıkmıştır. bu yaştan sonra da sabit gaye Dünyada birçok ülkede çok ağacı olarak adlandırılırlar. Seçilen sayıda orman halen alçak aralama gaye ağaçlarını rahatsız eden 1-3 (Negatif Seleksiyon) yöntemleri rekabetçi fert sahadan uzaklaştırı- ile işletilmektedir. Bu nedenle de lır. Ayrıca gaye ağaçları 8-10 m ye değerli odun üretimi istenilen dü- kadar budanırlar (ibreli türler). zeye ulaştırılamamıştır. Yeni geliş- 3.2.3 Pozitif Seçme Aralama- tirilmekte olan pozitif seçme ara- sının Karakteristikleri: lamaları (Gaye Çapına Dayalı Or- • Taç yapılarında ve kök saha- man İşletmeciliği) bu mahzurları sında su ve besin maddeleri ortadan kaldıracak niteliktedir. alımında, ışığa kavuşma ve Şekil 1 de ki ilişki bize çapa rekabet de oldukça aza indir- bağlı bir gaye ağacının ne kadar genir. büyüme alanına ihtiyacının oldu- • Gövde üzerindeki dallar kalın ğunun hesaplanmasına yardım- olmakla birlikte, kalite hiçbir Şekil. 1- Taç Gelişmeleri ile Çap cı olmaktadır. Gaye ağaçlarının zaman 2. sınıfın altına düşmez. Gelişmeleri Arasındaki İlişki. hektardaki sayısı, gaye çapları ve • Çap gelişmeleri, taç gelişme- gaye ağaçları arasındaki mesafe- lerine bağlı olarak oldukça ler Tablo.1 de verilmiştir (Klaetke, hızlıdır. J. 2013). • Boy/Çap değerleri kritik değer Uygulamada yapılması gere- oranı 80 sayısının altına düşer. ken işlem tablodan gaye çapını Böylece meşcereler stabilite tespit etmektir. Gaye çapını me- kazanırlar. Şekil 3’te yukarıda sela 50 cm olarak alalım. Meşcere özetlenen karakteristikler ko- üst boyu ibrelilerde 12-15 m boya layca görünmektedir (Klaetke, ulaştığında (Yapraklılarda üst boy J. 2013). 17 m) tabloda verilen sayı kadar Şekil. 2- Taç Genişliği – Gövde Çapı (260) hektarda gaye ağacı sabit Gaye ağaçlarının dışında meş- İlişkileri. bir şekilde 6.5 m mesafelerde işa- cerede bulunan bütün fertler dol- retlenir. Meşcerelerde daha önce gu fertleri olarak isimlendirilirler. Görüldüğü gibi, pozitif seçme 40 m de bir 2 m genişlikte öngö- Bu fertlerden iri cüsseli olanlar aralamalarında asıl amaç, gaye rülen patikalar da bu aşamada 4 gaye ağaçlarını rahatsız edebi- çapına erken ulaşmak için gaye m genişliğe çıkarılırlar. leceklerinden dolayı bunlar da ağaçlarının bir an önce rekabet- 3.2.2 Gaye Ağaçlarının Seçi- rekabetçi fertler olarak isimlendi- çilerden kurtarılarak taçların ışığa mi: rilirler. kavuşturulmasıdır. Dolayısı ile bu Öngörülen şartlar: Meşcere gelişme aşamaları Şe- olay bir ön şarttır. Orman işletme- • Vitalite (Sağlık) kil 4’te verilmiştir (Niggemeyer P. ciliği, eskilerde kullanılan aralama • Kalite 2013). yöntemlerinden vazgeçerek yeni • Stabilite Şeklin açıklanması: aralama yöntemleri geliştirmek • Dağılım 1. Adım: İster ağaçlandırma peşindedir. Meşcerelerin gelişme Seçilen Gaye ağaçları 20 yaşı- isterse doğal gençleştirme olsun ve kalitelerinin yanında stabilite na kadar geçici gaye ağacı olarak, fert sayısı şiddetli şekilde azaltılır. 2. Adım: Fertlerin boyları 10- Gaye Çapı Gaye Ağaçları Arasındaki Ha / Gaye Ağacı Sayısı 15 m koridoruna ulaştıkları dev- (cm) Mesafe (m) (Adet) rede geçici gaye ağaçları seçilerek 40 5,5 360 ilk aralamalara başlanır. 50 6,5 260 3. Adım: 20 yaşından sonra sabit gaye ağaçlarının seçimi yapılır. 60 7,4 200 Gaye çapı da tespit edilerek her 5 70 8,2 160 yılda bir defa usulüne uygun ola- 80 8,9 140 rak aralamaya tabi tutulurlar. 90 9,4 120 4. Adım: 50 cm çapa yaklaşan 100 9,8 110 fertlerde son üretime başlanır ve Tablo. 1- Gaye Ağaçlarının Hektardaki Sayısı. meşcere tam boşaltıldığında tak-

22 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2014 POZİTİF SEÇME ARALAMASI Müdahaleden Önce

Müdahaleden Sonra

1. Adım 2. Adım 3. Adım 4. Adım Şekil 4. Meşcere Gelişme Aşamalarının Seyri.

aralık mesafe denemesinde 21 ya- değil gruplar nazara dikkate alınır. şında 3x3 m aralık mesafede h/d Gruplardaki fert sayıları 7-10 adet Şekil.3 : Pozitif Seçme Aralaması. değerini 74 olarak tespit etmişler- olabilir. Seçilen gruplara üst taba- dir. Aynı denemenin bir ayağı da kada seçme aralaması uygulanır- Zonguldak Yayla bölgesinde tara- ken alt tabakaya da şiddetli alçak riben 1-20 yaş sınırları içerisinde fımızdan tesis edilmiştir. Deneme aralama uygulanır. Böylece saha bir doğal gençlik elde edilmiştir. 21 yaşında değerlendirildiğinde 3 büyük ölçüde açıldığından dolayı 3.2.4 Stabilitenin Artırılma- x 3.3 m aralık mesafede aynı h/d erken bir gençlik meydana gelir. sı: değeri (74) bulunmuştur. (Tosun, Gruplar aynı muameleyi gördük- Bir ferdin stabilitesi boy/çap S. ve arkadaşları - 2011). Bu da lerinden dolayı son üretimde de oranı ile değerlendirilir. göstermektedir ki, dar aralık ve fertlerin tamamı çıkarılır. h: boy (m) mesafelerde h/d oranları yüksek d: 1.3 m de kabuklu çap. olmakta, dolayısı ile stabilite azal- Kaynakça Meşcere stabilitesi ise h/d ora- makta; rüzgar-fırtına devrikleri ve HUSS, J., O. KAHVECİ, 2009. nının yanında, rüzgar pozisyonu, kar kırmaları ortaya çıkmaktadır. Türkiye’de Doğaya Yakın Yapraklı Or- meşcerenin sıklık durumunu, Böylece gaye ağaçlarının geniş man İşletmeciliği. OGEM Vakfı Yayını. meşcere kenarları ve orman zarar- aralıklarla seçilmesinin önemi de OSWALD, H., J. Parde, 1984. Die lıları ve hastalıkları gibi faktörlerin anlaşılmaktadır. Douglasie in Frankreich. Waldbau yardımı ile tahmin edilir. Fertlere und Leistung. Allg. Forstzeitschrift ait stabilite değerleri gelecek ara- 3. Grup Aralaması: 17/18 lamaların şiddeti hakkında bilgi Az veya hiç müdahale görme- TOSUN, S., Y. ŞİMŞEK, M. TOK- verir. miş meşcerelerde, hakim tabaka- CAN, M. ARSLAN, P. ŞENEL, 2011. Zonguldak -Yayla Yöresindeki Dug- da gayet kaliteli gruplar zaman las Göknarı (pseudotsuga menziesii Meşcereler için tespit edilen zaman ortaya çıkabilmektedir. Bu büyük h/d değerleri aralamalar (mirb.) franco), Dikimlerinde Aralık tip oluşumlara özellikle Karadeniz - Mesafenin Büyüme Üzerine Etkileri. yardımı ile düşürülebilir. Bölgesi ormanlarında sıkça rast- h/d değerleri üzerinde Os- Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma lanmaktadır. Bu gibi meşcereler- Müdürlüğü No:23 wald, H., J. Parde (1984) Fransa- de seçme aralaması şekillerinden da yapılan uluslararası bir Duglas KLAETKE, J., NIGGEMEYER, P. biri uygulanır. Uygulamada fertler 2013. Empfehlungen zur Durchfors- h/d değerleri: tung von Fichten, Tannen und Doug- lasienbestanden. Forstliche Versuch- çok mukavemetsiz : h/d >100 sanstalt Baden-Württemberg-Prae- mukavemetsiz : h/d 80-100 sentation. stabil : h/d 45-80 çok stabil : h/d <45

2014 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 23 UZMAN SAHASI UZMAN BENZİNLİ EL VİNCİNİN ODUN HAMMADDESİNİN BÖLMEDEN ÇIKARILMASINDA KULLANIM İMKANLARI

Neşe GÜLCİ, Abdullah E. AKAY, Orhan ERDAŞ Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Orman Fakültesi

Özet Ülkemizde özellikle dağlık arazi yapısına sahip ve yeterli yol şebekesi mevcut olmayan ormanlık alanlarda, odun hammaddesi üretim çalışmalarının en güç ve en masraflı aşamasını bölmeden çıkarma oluşturmaktadır. Odun hammaddesinin bölmeden çıkarılmasında, genellikle insan gücü, hayvan gücü ve sınırlı ölçüde makine gücü kullanılmaktadır. İnsan ve hayvan gücüyle gerçekleştirilen bölmeden çıkarma çalışmaları uzun zaman almakta, üründe değer kaybına neden olmakta, meşcere zararlarını artırmakta ve işçi sağlığı ve güvenliği açısından riskler taşımaktadır. Ayrıca, arazi eğimi artıkça özel- likle yamaç yukarı taşımada insan ve hayvan gücüyle bölmeden çıkarma yetersiz kalmaktadır. Diğer taraftan, tarım traktörleri ve orman traktörleri ile kablo çekimi veya zeminde sürütme suretiyle bölme- den çıkarma çalışmaları gerçekleştirilebilmektedir. Ancak, bu yöntemler çoğunlukla intensif ormancı- lık yapılan bölgelerde kullanılırken diğer bölgelerde operasyon masraflarının yüksek olması nedeniyle üretimi gerçekleştiren orman kooperatifleri veya orman köylüleri tarafından tercih edilmemektedir. Bu çalışmada, ülkemizde bölmeden çıkarma çalışmalarında ekonomik, çevre dostu ve ergonomik bir alternatif olarak benzinli el vinci yöntemi tanıtılmış ve kullanım imkanları sunulmuştur. Bu kapsamda, odun hammaddelerinin benzinli el vinci ile zemin üzerinde sürütülmesi, sürütme konisiyle sürütülmesi, oluk sistemi içerisinde yamaç yukarı çekilmesi ve oluk sistemi içerisinde yamaç aşağı kontrollü kaydırılması çalışmaları değerlendirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Bölmeden çıkarma, odun hammaddesi, benzinli el vinci, sürütme konisi, oluk sistemi

GİRİŞ gücü, hayvan gücü ve makina tercih edilen yöntem, bu çalışma- gücü) orman yolu kenarında bu- ların sadece verimini ve maliyetini Ülkemizde odun hammaddesi lunan rampa, istif yeri veya depo değil aynı zamanda orman eko- üretim çalışmaları kesilecek ağaç- gibi toplama yerlerine taşınması sistemini, işçi sağlığı ve çalışma ların belirlenmesi, ağaçların dev- bölmeden çıkarma olarak tanım- koşullarını ve ürün kalitesini de rilmesi, devrilen ağaçların dalları- lanmaktadır (Gülci, 2014). Ülke- etkileyen önemli bir faktördür. Bu nın temizlenmesi ve kabuklarının mizde üretim çalışmalarının en nedenle, bölmeden çıkarma çalış- soyulması, devrilen gövdelerin masraflı ve en zaman alıcı aşa- malarında kullanılacak yöntemin boylanması ve üretilen ürünlerin masını bölmeden çıkarma çalış- belirlenmesinde orman ekosiste- rampalara ve depolara taşınması maları oluşturmaktadır. Özellikle mi üzerindeki muhtemel zararlar şeklinde gerçekleşmektedir (Er- arazi şartlarının uygun olmadığı (orman toprağına, gençliğe ve daş, 2008). Orman içerisinde kesi- ve yeterli yol şebekesinin bulun- dikili ağaçlara), işçi sağlığı ve çalış- lip devrilmiş, bölümlerine ayrılmış madığı ormanlık alanlarda böl- ma koşulları, ürün kalitesi önemle ve kabukları soyularak taşınmaya meden çıkarma masrafları daha dikkate alınmalıdır. hazır hale getirilmiş ürünlerin da artmaktadır (Aykut, 1984). farklı teknikler kullanılarak (insan Ülkemizde odun hammadde- Bölmeden çıkarma çalışmalarında sinin bölmeden çıkarılmasında,

24 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2014 çoğunlukla insan gücü, hayvan dığı alanlarda ve traktörle bölme- Benzinli El Vinci gücü ve sınırlı ölçüde makine gücü den çıkarmanın tercih edilmediği Çalışma kapsamında de- kullanılmaktadır. Odun hammad- durumlarda, hafif ölçekli ve taşı- ğerlendirilen benzinli el vinci desi üretim çalışmalarından insan nabilen el vinçleri ile odun ham- “PCW5000” marka olup, toplam gücüyle bölmeden çıkarma çalış- maddelerinin kablo çekimi yapı- 100 m mesafeden kablo çekimi maları; doğrudan zemin üzerinde larak bölmeden çıkarılması etkin yapabilmektedir (Şekil 2). Benzinli kaydırarak (arazi eğimi %35-%65), bir alternatif olarak karşımıza el vincinin teknik özellikleri Çizel- doğrudan insan gücüyle taşıyarak çıkmaktadır (Gülci, 2014). Odun ge 1’de verilmiştir. “Honda” marka (düz veya yamaç aşağı inişlerde), hammaddeleri benzinli el vinci güçlü motoru sayesinde zor arazi basit el gereçleri ve yardımcı araç- ile zemin üzerinde sürütülebildiği şartlarında bölmeden çıkarma ça- lar kullanarak ve oluklar içerisinde gibi sürütme konisi ile kombine lışmalarında alternatif bir yöntem kaydırarak gerçekleştirilmektedir. edilerek de sürütülebilmektedir olarak kullanılabilmektedir. Çift Hayvan gücüyle bölmeden çı- (Şekil 1). Sürütme konisi kullanıl- halat kullanılması durumunda karma çalışmaları (yamaç yukarı dığından ürünlerin kalan ağaç, çekiş gücü iki misline çıkarılabil- arazi eğimi %0-15, yamaç aşağı kütük ve diğer engellere takılma mektedir. Odun hammaddeleri- arazi eğimi ise %0-25) ise doğru- riski azalmakta, bu durum operas- nin benzinli el vinciyle bölmeden dan zemin üzerinde sürüterek, yon verimini artırmakta ve meşce- çıkarılmasında; sentetik halat (100 hayvanların sırtına yükleyerek ve re zararını ise azaltmaktadır. Ayrı- m uzunluğunda ve 12 mm çapın- hayvan gücü ile çekilen kızak ve ca, odun hammaddeleri benzinli da), zincir çoker (1,5 m), polyester benzeri arabalarla sağlanmakta- el vinci ile oluk sistemi içerisinde çoker (2 m), üç adet metal kilit dır. Traktörle bölmeden çıkarma yamaç yukarı çekilebilmekte veya ve iki adet metal kanca kullanıl- çalışmaları; zemin üzerinde sürü- yamaç aşağı kontrollü olarak kay- maktadır (Şekil 3). Sentetik halata terek (arazi eğimi %0-33) ve kablo dırılabilmektedir. metal kilitler yardımıyla monte çekimiyle (eğimin %30’dan fazla Kahramanmaraş Sütçü İmam edilen zincir çoker odun ham- olduğu dağlık alanlarda) gerçek- Üniversitesi, Orman Fakültesi, Or- maddesine sarılarak metal kanca- leştirilmektedir. man Mühendisliği Bölümü tara- lar yardımıyla tespit edilmektedir. İnsan ve hayvan gücüyle doğ- fından Kanada’dan temin edilen Vincin kenarında yer alan 2 adet rudan zemin üzerinden kaydırma benzinli el vinci ülkemizde böl- metal kanca ve polyester çoker şeklinde gerçekleştirilen bölme- meden çıkarma çalışmalarında kullanılarak dikili ağaçlara veya den çıkarma çalışmaları meka- ilk defa olarak Kahramanmaraş’ta sahada kesilmiş ağaç kütüklerine nik yöntemlere oranla çok daha uygulanmıştır. Bu kapsamda, rahatlıkla ve kısa sürede monte fazla zaman almaktadır. Ayrıca, benzinli el vinci vadi içlerinden edilmektedir (Şekil 4). Benzinli el çoğu zaman kontrolsüz biçimde ve dere yataklarından ürünle- vinci, sentetik halat ve diğer apa- zeminde kaydırılan ürünlerde derin yamaç yukarıya doğru zemin ratlar bir orman işçisinin omuzun- ğer kaybı meydana gelmekte ve üzerinde ve sürütme konisi ile da ergonomik olarak ve kolaylıkla meşcerede kalan ağaçlar ve genç- sürütülmesinde, ürünlerin oluk taşınabilmektedir (Şekil 5). lik üzerinde önemli zararlar oluş- sistemi içerisinde yamaç yuka- maktadır. Yamaç yukarı taşımada rı çekilmesinde ve yamaç aşağı insan ve hayvan gücüyle bölme- kontrollü kaydırılmasında başarı den çıkarma özellikle dik arazi ile kullanılmıştır. koşullarında yetersiz kalmakta ve bu durum üretim çalışmalarında verim kaybına neden olmaktadır. Traktörle bölmeden çıkarma yön- temi topografik koşullarla sınır- lanmakta ve operasyon masrafları nedeniyle orman kooperatifleri veya orman köylüleri tarafından ekonomik olmadığı durumlarda tercih edilmemektedir. Şekil 2. Benzinli el vinci “PCW5000” İnsan ve hayvan gücüyle böl- Şekil 1. Benzinli el vinci ile sürütme meden çıkarmanın uygun olma- operasyonu

2014 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 25

Şekil 3. Sentetik halat, zincir çoker, polyester çoker, metal kilit ve kancalar

UZMAN SAHASI UZMAN Çizelge 1. Benzinli el vincinin teknik özellikleri Teknik Özellikler Motor 4 Zamanlı Honda GXH-50cc Ağırlık 16 kg Maksimum Çekiş Gücü (Tek Halat) 1000Benzinli kg El Vinci ile Bölmeden Çıkarma Çalışmaları Maksimum Çekiş Gücü (Çift Halat) 2000a) Do kgğrudan Zemin Üzerinde Yamaç Yukarı Sürütme Minimum Halat Çapı 10 mm Benzinli el vinci kullanılarak odun hammaddesi sürütme konisi olmadan doğrudan Maksimum Halat Çapı Şekil 4. Benzinli el vincinin kurulumu20 mm zemin ile temas edecek şekilde sürütülerek bölmeden çıkarma çalışmalarında

kullanılabilmektedir (Şekil 6). Ancak, sürütme sırasında odun hammaddesinin orman boyunca oluklar oluşmakta ve bu topradurumğına yüzeysel yaptığı akış baskı potansiyelini ile vinç zorlanmakta, sürütülen ürün doğal engellere takılarak operasyonve erozyon duraksamakta riskini arttırmaktadır ve sonuç olarak daha fazla yakıt ve zaman kaybına neden (Şekil 7a). Ayrıca, sürütme şeridi olmaktadır.boyunca Aynıodun zamandahammaddesinin, orman topra ğında sürütme şeridi boyunca oluklar oluşmakta ve bu durumuç kısımları yüzeysel kalan akış ağaçlara potansiyelini ve ve erozyon riskini arttırmaktadır (Şekil 7a). Ayrıca, gençliğe çarparak veya sürterek sürütmeciddi boyutta şeridi boyunca kabuk ve odun diri hammaddesininodun uç kısımları kalan ağaçlara ve gençliğe çarparak veyaralarınaya sürterek neden ciddi boyuttaolmaktadır kabuk (Şe ve- diri odun yaralarına neden olmaktadır (Şekil 7b). kil 7b). Benzinli El Vinci ile Bölmeden Çıkarma Çalışmaları a) Doğrudan Zemin Üzerinde Yamaç Yukarı Sürütme Benzinli el vinci kullanılarak odun hammaddesi sürütme konisi olmadan doğrudan zemin ile temas edecek şekilde sürütülerek bölmeden çıkarma çalışmalarında Şekil 3. Sentetik halat, zincir çoker, kullanılabilmektedir (Şekil 6). Ancak, sürütme sırasında odun hammaddesinin orman

polyester çoker, metal kilit ve kan- toprağına yaptığı baskı ile vinç zorlanmakta, sürütülen ürün doğal engellere takılarak Şekil 3. Sentetik halat, zincir çoker, polyester çoker, metal kilit ve kancalar calar operasyon duraksamakta ve sonuç olarak daha fazla yakıt ve zaman kaybına neden olmaktadır. Aynı zamanda, orman toprağında sürütme şeridi boyunca oluklar oluşmakta ve bu ŞekilŞekil 5 5.. BenzinliBenzinli el el vincinin vincinin taşınma taşınması- durum yüzeysel akış potansiyelini ve erozyon riskini arttırmaktadır (Şekil 7a). Ayrıca, sı sürütme şeridi boyunca odun hammaddesinin uç kısımları kalan ağaçlara ve gençliğe çarparak veya sürterek ciddi boyutta kabuk ve diri odun yaralarına neden olmaktadır (Şekil 7b).

Benzinli El Vinci ile Böl- 5 Şekil 3. Sentetik halat, zincir çoker, polyester çoker, metal kilit ve kancalar meden Çıkarma Çalışma- ları a) Doğrudan Zemin Üzerin-

de Yamaç Yukarı Sürütme Şekil 6. Benzinli el vinci kullanılarak Benzinli el vinci kullanılarak Şekil 6. Benzinli el vinci kullanılarak odun hammaddesinin zemin üzerinde sürütülmesi Şekil 4. Benzinli el vincinin kurulumu odun hammaddesinin zemin üze- odun hammaddesi sürütme ko- rinde sürütülmesi nisi olmadan doğrudan zemin ile Şekil 6. Benzinli el vinci kullanılarak odun hammaddesinin zemin üzerinde sürütülmesi temas edecek şekilde sürütülerek bölmeden çıkarma çalışmaların- da kullanılabilmektedir (Şekil 6). Ancak, sürütme sırasında odun hammaddesinin orman topra- ğına yaptığı baskı ile vinç zorlanmakta, sürütülen ürün doğal

Şekil 4. Benzinli el vincinin kurulumu Şekil 4. Benzinli el vincinin kurulu- engellere takılarak operasyon mu (a) (b) duraksamakta ve sonuç olarak Şekil 7. Zemin üzerinde sürütme sonucu oluşan toprak zararı ve kalan ağaç zararı (a) (b) daha fazla yakıt ve zaman kaybına 6 Şekil 5. Benzinli el vincinin taşınması Şekil 7. Zemin üzerinde sürütme so- neden olmaktadır. Aynı zamanda, nucu oluşan toprak zararı ve kalan orman toprağında sürütme şeridi ağaç zararı 5 (a) (b) Şekil 7. Zemin üzerinde sürütme sonucu oluşan toprak zararı ve kalan ağaç zararı 26 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2014 6

Şekil 5. Benzinli el vincinin taşınması

arasındaki temas tamamen ortadan kaldırılmaktadır. Böylece, odun hammaddelerinin orman toprağı üzerinde oluşturabilecekleri muhtemel zararları ve kalan ağaçlardaki yaralanmaları engellemektedir. Ancak, oluk sisteminin kurulum ve söküm zamanı toplam operasyon zamanını artırmakta ve bu durum bölmeden çıkarma yönteminin verimini olumsuz yönde etkilemektedir. Diğer taraftan, orman işçileri olukların taşınması sırasında benzinli el vincini kullandıklarında ise sistemin kurulum ve söküm zamanı önemli ölçüde azalmakta ve işçiler daha az güç sarf etmektedir (Şekil 9b).

b) Benzinli El Vinci ve Sürüt- Çizelge 2. Sürütme konisinin teknik özellikleri me Konisiyle Yamaç Yukarı Sü- Hammadde Çap Yükseklik Ağırlık rütme Polimer plastik 51 cm 67 cm 5,5 kg Benzinli el vinci ve sürütme konisi kombine olarak kullanıl- dığında odun hammaddesinin taşınmasında oluk sistemi ve orman toprağı ile teması önemli benzinli el vinci ile entegre edilen oranda düştüğünden yakıt sarfi- bölmeden çıkarma yöntemi eko- yatı ve zaman kaybı azalmakta ve nomik ve ekolojik bir çözüm sun- buna bağlı olarak operasyon veri- maktadır (Şekil 9a). Sürütme koni- mi artmaktadır (Şekil 8). Aynı za- sinin kullanıldığı yöntemde odun manda, orman toprağında derin hammaddesi ile zemin arasındaki oluklar oluşmamakta, meşcerede temas ve sürtünme minimize edi- kalan ağaçlar ve gençlik üzerinde- lirken, oluk sistemi içinde çekilen ki zarar ortadan kalkmakta veya ürünlerle zemin arasındaki temas minimum düzeye inmektedir. tamamen ortadan kaldırılmakta- Ayrıca, sürütme konisi sayesin- dır. Böylece, odun hammadde - lerinin orman toprağı üzerinde de odun hammaddesinin doğal (a) (b) (b) engellere takılması önlendiğin- oluşturabilecekleri muhtemel Şekil 9. Odunzararları hammaddesinin ve kalan ağaçlardaki oluk sistemi ya- içerisinde yamaç yukarı çekilmesi den bölmeden çıkarma çalışması Şekil 9. Odun hammaddesinin oluk arasındakiralanmaları temas engellemektedir. tamamen ortadanAn- kaldırılmaktadır. Böylece, odun hammaddelerinin orman orman işçileri ekstra güç sarf et- sistemi içerisinde yamaç yukarı çe- cak, oluk sisteminin kurulum ve meden ve ergonomik bird) şekildeOluk Sistemi İçerisinde Yamaç Aşağıkilmesi Kontrollü Kaydırma toprasökümğı üzerindezamanı toplam oluş turabileceklerioperasyon muhtemel zararları ve kalan ağaçlardaki yaralanmaları b)gerçekleşmektedir. Benzinli El Vinci ve Sürütme Konisiyle YamaçBenzinli Yukarı Sürütme el vinciBenzinli ile el kombine vinci ve sürütme olarak konisi kombine kullanılan olarak kullanıldıOluk engelleğındazamanını odu sistemin mektedir. artırmakta içerisine Ancak, ve bu yerle durum olukştirile sistemininn odun hammaddeleri kurulum ve yamaç söküm a ş zamanağı yerı toplamçekiminin operasyon hammaddesinin orman toprağı ile teması önemli oranda düştüğünden yakıt sarfiyatıbölmeden ve zaman çıkarma yönteminin d) Oluk Sistemi İçerisinde kaybısürütme azalmakta ve buna konisine bağlı olarak operasyon ait verimiteknik artmaktadır özel (Şekil 8-). Aynı zamanda, orman toprağında derin oluklar oluşmamakta, meşceredeetkisi kalan ağaçlar ileve gençlik herhangi üzerindeki bir güç uygulamadan taşınabilmektedir. Ürün hacmi ve oluk sisteminin likler Çizelge 2’de verilmiştir. Poli- zamanınıverimini artolumsuzırmakta yönde ve buetkile durum- Yamaç bölmeden Aşağı Kontrollü çıkarma Kaydır yönteminin- verimini olumsuz yönde zarar ortadan kalkmakta veya minimum düzeye inmektedir. Ayrıca, sürütme konisimektedir. sayesinde Diğer taraftan, orman ma odunmer hammaddesinin plastik doğal malzemedenengellere takılması önlendikurulduğ indeüretilenn bölmeden ğ çıkarma etkilemektedir.u çalı arazininşması eğimi Di ğer arttıkça taraftan, oluk orman sisteminde işçileri oluklarınkayan ürünlerin taşınması hızı sırasında da artmaktadır. benzinli el vincini ormansürütme işçileri ekstra güçkonisi sarf etmeden odun ve ergonomik hammadde bir şekilde gerçekleşmekt- edir.işçileri Benzinli olukların taşınması sıra- Oluk sistemi içerisine yerleş- el vinci ile kombine olarak kullanılan sürütme konisine ait teknik özellikler Çizelgesında 2’de benzinli el vincini kullan- verilmisininştir. Polimer kalan plastik ağaç, malzemeden kök üretilen ve sürütme Yüksekkütüklere konisi odun hammaddesinin hızda kullandıklarında kalan kayan ürünler ise oluk sistemin sistemini kurulumtirilenn sonuna veodun söküm ula hammaddelerişmadan zamanı sistemi önemli ya -erken ölçüde terk edebilmekteazalmakta ve işçiler ağtakılmasınıaç, kök ve kütüklere takılma önlemektedir.sını önlemektedir. dıklarında ise sistemin kurulum maç aşağı yer çekiminin etkisi ile

veya olukdaha ve sistemini sökümaz güç zamanı sarf çok etmektedir yüksek önemli ölçüde hızda (Şekil veherhangi 9bkontrolsüz). bir güç olarak uygulamadan terk etmektedirler . Bu durum, azalmakta ve işçiler daha az güç çalışan işçilerin güvenliğini tehdit etmekte,taşınabilmektedir. sistemin bağlantı Ürün noktalarına hacmi ve zarar vererek ekstra sarf etmektedir (Şekil 9b). oluk sisteminin kurulduğu arazi- bakım, onarım ve kurulum zamanı gerektirmektedir.nin eğimi arttıkça Ayrıca, oluk süratlesisteminde sistemi terk eden ürünler kayan ürünlerin hızı da artmak- değer kay bına uğramakta ve kalan ağaç tadır.zararını Yüksek arttırmaktadır. hızda kayan ürünler Bütün bu olumsuzlukların Şekil 8. Benzinli el vinci ve sürütme konisi ile bölmeden çıkarma oluk sisteminin sonuna ulaşma- ÇizelgeŞekil 2. Sürütme 8. Benzinli konisinin teknik özellikleriel vinci veortadan sürütme kaldırılma sı veya minimize edilebilmesi için dik arazilerde kurulan veya kalın çaplı Hammaddekonisi ileÇap bölmeden Yükseklik Açıkarmağırlık dan sistemi erken terk edebilmek- Polimer plastik 51 cm 67 cm 5,5 kg te veya oluk sistemini çok yüksek ürünlerin taşınmasında kullanılacak olan oluk sistemlerinde yamaç aşağı kaydırma yapılırken c) Oluk Sistemi İçerisinde Yamaç Yukarı Çekme hızda ve kontrolsüz olarak terk Benzinlic) Oluk el vinci yardımıyla Sistemi odun hammaddesi İçerisinde oluk sistemi içerisindeYa- yamaç yukarı çekilerek bölmeden çıkarma çalışmaları gerçekleştirilebilmektedirbenzinli. Özellikle el mevcut vinci orman ile kablo bağlantısı kullanılaraketmektedirler. odun hammaddeleriBu durum, çalışan kontrollü kaydırılmalıdır yolumaç şebekelerinin Yukarı yeterli olmadıÇekmeğı durumlarda, vadi içlerinden ve dere yataklarından işçilerin güvenliğini tehdit etmek- ürünlerin yamaç yukarı kurulan rampa alanına doğru ta(şınmasındaŞekil oluk sistemi 10 ve) benzinli. Ürünlerin el sentetik halata bağlanması sırasında zincir çoker kullanılması vinci ile Benzinli entegre edilen bölmedenel çıkarmavinci yöntemi yardımıyla ekonomik ve ekolojik bir çözüm te, sistemin bağlantı noktalarına sunmaktadırodun ( Şekilhammaddesi 9a). Sürütme konisinin kullanıldı olukğı yöntemde sistemi odun hammaddesi ile zemin zarar vererek ekstra bakım, ona- arasındakiiçerisinde temas ve sürtünme yamaç minimize edilirken,yukarı oluk sistemiçekilerek içinde çekilen ürünlerle zemin rım ve kurulum8 zamanı gerektir- 7 bölmeden çıkarma çalışmaları mektedir. Ayrıca, süratle sistemi

gerçekleştirilebilmektedir. Özel- terk eden ürünler değer kaybına likle mevcut orman yolu şebeke- uğramakta ve kalan ağaç zararını lerinin yeterli olmadığı durumlar- arttırmaktadır. Bütün bu olum- da, vadi içlerinden ve dere yatak- suzlukların ortadan kaldırılması (a) veya minimize edilebilmesi için larından ürünlerin yamaç yukarı (a) (b) kurulan rampa alanına doğru dik arazilerde kurulan veya kalın Şekil 9. Odun hammaddesinin oluk sistemi içerisinde yamaç yukarı çekilmesi

2014 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 27 d) Oluk Sistemi İçerisinde Yamaç Aşağı Kontrollü Kaydırma Oluk sistemi içerisine yerleştirilen odun hammaddeleri yamaç aşağı yer çekiminin etkisi ile herhangi bir güç uygulamadan taşınabilmektedir. Ürün hacmi ve oluk sisteminin kurulduğu arazinin eğimi arttıkça oluk sisteminde kayan ürünlerin hızı da artmaktadır. Yüksek hızda kayan ürünler oluk sisteminin sonuna ulaşmadan sistemi erken terk edebilmekte veya oluk sistemini çok yüksek hızda ve kontrolsüz olarak terk etmektedirler. Bu durum, çalışan işçilerin güvenliğini tehdit etmekte, sistemin bağlantı noktalarına zarar vererek ekstra bakım, onarım ve kurulum zamanı gerektirmektedir. Ayrıca, süratle sistemi terk eden ürünler değer kaybına uğramakta ve kalan ağaç zararını arttırmaktadır. Bütün bu olumsuzlukların ortadan kaldırılması veya minimize edilebilmesi için dik arazilerde kurulan veya kalın çaplı ürünlerin taşınmasında kullanılacak olan oluk sistemlerinde yamaç aşağı kaydırma yapılırken benzinli el vinci ile kablo bağlantısı kullanılarak odun hammaddeleri kontrollü kaydırılmalıdır (Şekil 10). Ürünlerin sentetik halata bağlanması sırasında zincir çoker kullanılması

UZMAN SAHASI UZMAN çaplı ürünlerin taşınmasında kul- çıkarma yöntemleri ülkemiz or- Bazı Avrupa ülkelerinde ve lanılacak olan oluk sistemlerinde mancılığı için ekonomik ve eko- Kuzey Amerika ülkelerinde böl- yamaç aşağı kaydırma yapılırken lojik bir alternatif sunmaktadır. Bu meden çıkarma çalışmalarında benzinli el vinci ile kablo bağlan- çalışmada, Kahramanmaraş Sütçü kullanılan benzinli el vincinin ül- tısı kullanılarak odun hammadde- İmam Üniversitesi, Orman Fakül- kemizde de ekonomik, ekolojik leri kontrollü kaydırılmalıdır (Şe- tesi, Orman Mühendisliği Bölümü ve ergonomik bir alternatif olarak kil 10). Ürünlerin sentetik halata tarafından temin edilen benzinli uygulamaya girmesi ormancılığı- bağlanması sırasında zincir çoker el vincinin ormancılıkta bölme- mız açısından önem taşımaktadır. kullanılması durumunda ürünün den çıkarma çalışmalarında kulla- Benzinli el vincinin bölmeden çı- oluk sistemi içinde zincirden ka- nılabilirliği değerlendirilmiştir. karma çalışmalarında tercih edil- yarak serbest kalması söz konusu Benzinli el vinci ile yamaç yu- mesini sağlayacak avantajları aşa- olmaktadır. Bu nedenle, ürünler karı bölmeden çıkarmada odun ğıda sıralanmıştır: zincir çoker kullanılmadan sadece hammaddeleri zemin üzerinde • Ülkemizde temsilcisi bulun- sentetik halata sarılmalı ve kanca sürütülebileceği gibi sürütme ması nedeniyle kolay temin yardımı ile tespit edilmelidir. Oluk konisi yardımıyla da sürütülebil- edilebilmesi sistemi içerisinde benzinli el vinci mektedir. Sonuçlara göre, ben- • Düşük yakıt sarfiyatı nedeniyle durumundayardımıyla ürünün kontrollü oluk sistemiolarak içindekay- zincirdenzinli el vinci kayarak ile sürütme serbest kalmasıkonisinin söz konusuekonomik olması dırılan odun hammaddelerinin entegre edilmesi durumunda, • Küçük ve orta ölçekli orman- olmaktadır. Bu nedenle, ürünler zincir çoker kullanılmadan sadece sentetik halata sarılmalı ve hızı kontrol edilmekte, sistemin odun hammaddelerinin doğal cılık çalışmalarında yüksek ve- kancazarar yardımı görmesi ile tespitengellenmekte edilmelidir. ve Oluk engellere sistemi içerisinde (kalan benzinliağaçlara el ve vinci kü - yardımıylarim sağlaması kontrollümuhtemel olarak meşcere kaydırılan zararları odun hammaddelerinin mi- tüklere) hızıtakılması kontrol önlendiğinden, edilmekte, sistemin • zararOrman toprağı, kalan ağaç ve görmesinimize engellenmekte edilmektedir. ve Ayrıca,muhtemel odun meş cereoperasyon zararları minimize verimi artmakta, edilmektedir. ürün Ayrıca,- odungençlik üzerindeki zararları hammaddesinin sentetik halata lerde değer kaybı olmamakta ve minimize etmesi hammaddesininbağlanması sentetikoluk sisteminin halata bağ lanmasıkuru- olukmeşcere sisteminin zararı kurulumunda (orman oluklarıntoprağı, benzinli• Zor el ve dik arazi koşullarında vincilumunda ile çekilmesi olukların kurulum benzinli ve söküm el vin zamanını- kalan minimize ağaç veetmekte gençlikdir. zararı) azal- (%0-70) kullanılabilmesi ci ile çekilmesi kurulum ve söküm maktadır. • Sürütme konisi ve oluk sistemi zamanını minimize etmektedir. Ülkemizde oluk sistemiyle böl- ile entegre edilebilir olması meden çıkarma çalışmaları genel- • Benzinli el vinci ve aparatları- likle yamaç aşağı olarak uygulan- nın işçiler tarafından kolaylıkla makta, yamaç yukarı bölmeden taşınabilmesi çıkarma çalışmalarında ise oluk • Kurulumunun kolay olması ve sistemi çok sınırlı boyutta kullanıl- kesilen ağaç kütüklerine mon- maktadır. Bu çalışmada, ülkemiz- te edilebildiğinden tıraşlama de ilk olarak benzinli el vinci ve sahalarında da kullanım imka- sentetik halat ile entegre edilen nı olması oluk sistemi kullanılarak gerçek- • Oluk sisteminde kurulum ve leştirilen yamaç yukarı çekme ve söküm aşamalarını kolaylaş- yamaç aşağı kontrollü kaydırma tırması uygulamaları değerlendirilmiştir. • Ergonomik olması Yol şebekesinin yeterli olmadığı KAYNAKLAR ŞekilŞekil 10 . Odun10. Odun hammaddesinin hammaddesinin oluk sistemi ormanlıkiçerisinde yamaçalanlarda aşağı kontodunrollü hamkaydırılması- maddelerinin benzinli el vinci ile Aykut, T. 1984. Orman Ürünleri Ta- oluk sistemi içerisinde yamaç aşağı şımacılığında Araç ve Teknikler. İstanbul Sonuçlarkontrollü ve kaydırılmasıÖneriler oluk sistemi içerisinde yamaç yu- Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları. İ.Ü. karı çekilmesi uygun ve etkin bir Yayın No: 3246, O.F. Yayın No: 370 İstanbul. Zor arazi şartlarında, insan ve hayvan gücüyle bölmeden çıkarmanın uygun olmadığı çözüm olmuştur. Diğer taraftan, 97 s. alanlardaSonuçlar ve traktörle ve bölmeden Öneriler çıkarmanın diktercih arazilerde edilmediğ ive durumlarda kalın çaplı benzinli odun el vinciErdaş, ile O. 2008. Orman Transport Tek- Zor arazi şartlarında, insan ve hammaddelerinin benzinli el vin- niği Kitabı. KSÜ Rektörlüğü Yayın No: 130, bölmeden çıkarma yöntemleri ülkemiz ormancılığı için ekonomik ve ekolojik bir alternatifDers Kitabı Yayın No: 20, 553 s. Kahraman- hayvan gücüyle bölmeden çıkar- ci ile oluk sistemi içerisinde yamaç sunmaktadır.manın uygun Bu çalıolmadığışmada, Kahramanmaraalanlarda ş Sütçü İmam Üniversitesi, Orman Fakültesimaraş. , aşağı kontrollü kaydırılmasının Gülci, N. 2014. Üretim Planlamasında Ormanve traktörle Mühendisli bölmedenği Bölümü çıkarma tarafından- temingüvenli, edilen ekonomik benzinli ve el ekolojik vincinin bir ormancılıkta Hassas Ormancılık Üzerine Araştırmalar. bölmedennın tercih çıkarma edilmediği çalışmalarında durumlar kullanıl- abiliryöntemliği değ olduğuerlendirilmi ortayaştir. konulmuş- Doktora Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam da benzinli el vinci ile bölmeden tur. Üniversitesi, Orman Fakültesi, Kahraman- Benzinli el vinci ile yamaç yukarı bölmeden çıkarmada odun hammaddelerimaraş. zemin 264 üzerinde sürütülebileceği gibi sürütme konisi yardımıyla da sürütülebilmektedir. Sonuçlara

28 ORMANgöre, MÜHENDİSLİĞİ benzinli OCAK/ŞUBAT/MART el vinci 2014 ile sürütme konisinin entegre edilmesi durumunda, odun hammaddelerinin doğal engellere (kalan ağaçlara ve kütüklere) takılması önlendiğinden, operasyon verimi artmakta, ürünlerde değer kaybı olmamakta ve meşcere zararı (orman toprağı, kalan ağaç ve gençlik zararı) azalmaktadır.

MADEN SAHALARI REHABİLİTASYON YÖNTEMLERİ

Haluk ERSAN Uzman (Orman Mühendisi)

Özet Maden sahaları rehabilitasyon yöntemlerinin genel özellikleri avantaj ve dezavantajları ele alınarak maden sahalarının doğaya yeniden kazandırılması ve iyileştirilmesi için yapılması gereken çalışmalardan söz edilmiştir. Maden sahaları rehabilitasyonunda kullanılan üç yöntem açıklanarak bazı örnek çalışmalar- dan görüntülere yer verilmiştir. Ağır metallerle kirlenmiş toprakların elektroliz ve toleranslı (toplayıcı) bitkiler kullanılarak temizlenmesi yöntemleri ayrıntılı olarak anlatılmıştır. Dünyadaki çalışmalardan söz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Maden sahası rehabilitasyonu, ağır metallerle kirlenmiş topraklar, toleranslı bitkiler, toplayıcı bitkiler, elektroliz, iyileştirme, doğaya yeniden kazandırma, üst toprak, açık ocak işletmeciliği.

1. MADEN SAHALARI REHABİLİTASYON YÖNTEMLERİ Doğaya yeniden kazandırma ve iyileştirme çalış- maları; maden işletmesinin işletmeye başlamasından, faaliyetlerini sonlandırdığı kapanışa kadar planlanması gereken süreçleri ihtiva eder. Maden sahası rehabilitasyon yöntemi seçilmeden önce madenin cinsi, işletme şekli, sahanın mevcut durumu, toprak ve su kaynakları üzerinde yarattığı etki tespit edilir. Maden sahası rehabilitasyonu için en ekonomik ve uygulanabilir olan yöntem seçilir yâda birden fazla yöntem aynı sahada tatbik edilebilir.(1) Maden sahası rehabilitasyon yön- temleri genel olarak aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir. • Üst Toprağın Sahaya Serilmesi Suretiyle Yapılan Rehabilitasyon Yöntemi • Elektroliz Yöntemi • Bitki Kullanarak Kirlenmiş Toprakların Temizlen- mesi Yöntemi (2)

1.1. ÜST TOPRAĞIN SAHAYA SERİLMESİ SURE- TİYLE YAPILAN REHABİLİTASYON YÖNTEMİ Özellikle açık ocak madenciliği yapılan alanlarda kullanılması gereken tesirli çözüm yöntemlerinden biridir, hem zaman hem ekonomik açıdan diğer yön- Şekil 1. İstanbul Kurtorman, 2012 temlere oranla avantajlıdır. Hafriyat, kazı dolgu seri- lecek üst toprak miktarı ve kalınlığı bitkilendirmede Maden işletmesi faaliyetlerini sürdürürken çalışılan kullanılacak türlerin seçimi, çukur ve basamaklandır- alanın üst toprağının uygun bir yerde depolanmış ol- mada boyutlandırma gibi detaylar iyi hesaplanarak ması ilerde yapılacak olan rehabilitasyon faaliyetleri- yapıldığında en başarılı yöntemlerden biridir. nin başarılı olmasını sağlar.

2014 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 29 UZMAN SAHASI UZMAN jeoloji durumuna göre tespit edilir. Kapatma işlemi için depolanan kazı toprağı kullanıldıktan sonra alana üst toprak 20-30 cm den az olmayacak biçimde serilerek alan bitkilendirilir. Bitkilendirmede kullanılacak ağaç- lar, çalılar ve otsu taksonlar sahanın özelliklerine göre mümkün olduğunca yerel türler kullanılarak yapılır.

1.2. ELEKTROLİZ YÖNTEMİ Elektroliz yöntemi demir, nikel, bakır, kurşun, krom gibi ağır metaller tarafından yoğun biçimde kirletilmiş toprakların ağır metal muhtevasından temizlenmesi gayesiyle uygulanabilecek bir yöntemdir. Biraz zaman alan pahalı ve toprak canlıları ve mikroorganizma faaliyetleri üzerindeki etkileri olumsuz olabilen bir yön- temdir.(2) Elektroliz, elektrik akımı yardımıyla, bir toprak içinde bulunan ağır metallerin ayrıştırılması işlemidir. Bu değişiklik, maddenin elektron vermesinden (yük- seltgenme); ya da almasından (indirgenme) kaynakla- nır. Elektroliz işlemi, elektroliz kabı ya da tankı denen bir aygıt içinde uygulanır. Bu aygıt, çözünerek artı ve eksi yüklü iyonlara ayrılmış bir bileşiğin, elektrolit içine, Şekil 2. İstanbul Şile, 2012 birbirine değmeyecek biçimde daldırılmış iki elektrot- tan oluşur.(3) Doğaya yeniden kazandırma ve sahanın iyileş- tirilmesi için 1/5000 veya 1/1000 ölçekli topoğrafik haritalar hazırlanır. Sahanın toprak özellikleri, örtü tabakasının vaziyeti göz önüne alınarak ne kadar üst toprağın sıyrılacağı ve nereye depolanacağı tespit edilir.(1) Maden rezervine ulaşmak için yapılacak kazı- lar neticesinde açığa çıkacak hafriyatın nerede ve ne şekilde biriktirileceği tespit edilir. Sahadaki flora, fauna ve korunması gereken yerel endemik türler tespit edilerek bunların nakli ya da işletme öncesi taşınma- sı ile alakalı planlamalar yapılır. Kazı sonrası oluşacak pasa sahalarının, çukur alanların, atık sahalarının risk oluşturmaması için güvenlik tedbirleri alınır. İşletme alanı çit engellerle ve uyarı levhaları ile sınırlandırılır. Sahanın hidrolojik özellikleri tespit edilerek yapılacak bütün tesislerin ve depo alanlarının depolanacak mal- zeme ve atıkların çevreye yağışlarla yayılmaması için gereken drenaj ve depolama sistemi planlanır. Özellik- le atık su oluşturan maden türlerinde zararlı atık suyun depolanması liç sahalarının güvenliği, bunların arıtıl- ma ve nötralizasyon çalışmaları yapılır. Sahadaki şev açıları otuz ( 30) dereceden büyük olmayacak şekilde yapılır. Böylece basamaklarda drenaj tedbirleri alınır. Basamak genişlikleri beş metreden az olmayacak şekil- de iş makinalarının çalışmasının sınırlamayacak değer- ler seçilerek planlanır. Basamaklandırma işlemlerinde Şekil 3. Elektroliz makinesi basamak yüksekliği (3) metreden fazla olmamalıdır, Elektrotlar bir akım kaynağına bağlandığında mey- ancak bu değer genelde sahada çalışma güvenliği ve dana gelen gerilim, iyonları karşıt yüklü elektrota doğ-

30 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2014 ru hareket ettirir. Karşıt kutupta yükünü dengeleyen Alt alem: Angiosperms atom veya moleküller elektrotta çökelir veya elektrolit içindeki moleküllerle yeni reaksiyonlara girer. Böylece Bölüm: Monocots elektrotlarda toplanan ağır metaller ya da kimyasal bi- Altbölüm: Commelinids leşenleri topraktan ayrılarak temizlenebilir. (2) Takım: Poales Familya: Poaceae 1.3. BİTKİ KULLANARAK KİRLENMİŞ TOPRAK- LARIN TEMİZLENMESİ (Kirleticilere Karşı Toleranslı Cins: Agrostis ya da Toplayıcı Türlerle) YÖNTEMİ Maden işletmeleri sırasında ortaya çıkan pasa alanları ve çukurların iyileştirilmesi, cevher işleme ve zenginleştirme faaliyetleri neticesinde kirlenen top- rakların temizlenmesi gayesiyle bitki kullanılan bir yöntemdir. Özellikle ağır metal ihtiva eden maden sahalarının rehabilitasyonunda liç sahası kazalarında veya cevher işleme pasa alanlarında uygun türlerle uygun konsantrasyona sahip topraklarda uygulanan bir yöntemdir. Metal toleranslı bitkiler, topraktan bün- yelerine ağır metalleri çekebilen, üst kısmında depo- Şekil 5. Agrostis castellana layan, köklerinde tutabilen, yeşil kısmına ulaştırabilen bitki türlerinden oluşmaktadır.(2) 1.3.2. Solidago canadensis (Arsız altınbaşak) Geniş alanlarda uygulanabilir, sahaların estetik ve Kanada altınyol bitkisi olarak bilinir ve Kuzey görsel değer kazanmasında tesirli bir yöntemdir, ha- Amerika’da yayılış gösterir. Büyük baş ve küçükbaş sat edilen bitkiler değişik alanlarda kullanılabilir ya hayvanlar tarafından yenebilen bir bitkidir. Alümin- da toprağa geri karıştırılarak toprağın metal konsant- yum, manganez, kurşun ve çinko maden sahalarında rasyonu seyreltilir, kirleticileri sahada ve bünyesinde toleransı yüksek bir bitki olduğu düşünülmektedir.(2) tutarak erozyon, rüzgâr, yağış ve sellerle etrafa kirle- Alt Alem: Angiosperms ticilerin yayılmasını önler. Uzun zaman alan hassas Bölüm: Eudicots çalışma gerektiren bir yöntemdir. Yüksek kirletici kon- santrasyonuna sahip alanlarda bitkiler yetişmeyebilir Altbölüm: Asterids veya çok zayıf yetişerek istenen tesir ve neticeler elde Takım: Asterales edilemeyebilir. Familya: Asteraceae Oymak: Astereae Cins: Solidago Tür: Solidago canadensis

Şekil 4. Ağır metallerin topraktan bitkilerle ayrılma- sı

1.3.1. Agrostis castellana (Titrek Tavusotu) Buğdaygillerden çok yıllık yüksek çayır bitkisidir. Alüminyum, manganez, kurşun ve çinko maden saha- larında kullanılabilir.(4) Şekil 6. Solidago canadensis (Arsız altınbaşak)

2014 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 31 UZMAN SAHASI UZMAN Avrupa, Japonya ve Çin’de istilacı alt türleri de yetişmektedir. Çin’de Ningbo, Zhejiang ve Yunnan illerinde üretimi yapılan alanlar mevcuttur. Japonya Fukushima’da nükleer kaza sonrası terkedilen pirinç sahalarında denenen bir bitkidir.

1.3.3. Agrostis capillaris (Karahasanotu) Agrostis capillaris istilacı çok yıllık bir çim çeşidi- dir. Hayvanlar tarafından yenilebilmektedir. Asitli topraklarda yetişebilmektedir. Koloni biçiminde yayılma eğilimi gösteren bir bitkidir. Alüminyum, manganez, kurşun ve çinko maden sahalarında toleransı yüksek bir bitki olduğu düşünülmektedir.(4) Alt Alem: Angiosperms Bölüm: Monocots Altbölüm: Commelinids Takım: Poales Familya: Poaceae Cins: Agrostis Tür: Agrosis capillaris

Şekil 8. Pteris vittata (Uzun eğrelti) Şekil 7. Agrostis capillaris (Karahasanotu) Beton ve taş yapıların çatlaklı kısımlarındaki top- Beyaz ayrık çimi (Agrostis stolonifera L.) Türkiye’de raklı yerlerde yetişebilir. daha yaygındır. 1.3.5. Athyrium yokoscence (Yeleğreltisi) 1.3.4. Pteris vittata (Uzun eğrelti) Athyrium yokoscense, Japonya, Kore, Sibirya ve Pteris vittata, genellikle Çin Asya ve Afrika’da ya- Güneybatı Çin’de yayılış gösteren bir bitki türüdür. yılış gösteren bir türdür. Arsenik maden sahalarında Ağır metal çinko, krom, demir ve bakır madenlerinin toleransı yüksek bir bitki olduğu düşünülmektedir.(5) çevresinde yaşayabildiği gözlemlenmiş bir türdür. 20 cm. boylanabilen bir eğrelti otu türüdür. Bölüm: Pteridophyta Sınıf: Pteridopsida Bölüm: Pteridophyta Takım: Polypodiales Sınıf: Polypodiopsida Familya: Pteridaceae Takım: Polypodiales Altfamilya: Pteridoideae Familya: Athyriaceae Cins: Pteris Cins: Athyrium Tür: Pteris vittata Tür: Athyrium yokoscense

32 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2014 Şekil 9. Athyrium yokoscence (Yeleğreltisi)

1.3.6. Azolla filiculoides (Kızıl eğrelti) Azolla filiculoides (Water Fern) Su bitkisi olup sıcak iklimlerde yetişen bir türdür. Amerika’nın sıcak Şekil 10. Azolla filiculoides (Kızıl eğrelti) bölgelerinde Asya’da ve Avustralya’da yayılış gösterir. Suda asılı biçimde durur 1-2 cm yer kaplayan küçük Yeni Zelanda’da, Güney Afrika’da, Avustralya’da ve yaprakları vardır. Göl yüzeylerine dağılmış biçimde ya- Batı Avrupa’da istila ettiği bazı göletlerden toplanarak yılır. Soğuk havalara dayanıksız bir türdür. Alüminyum, yeşil gübre olarak kullanılmıştır. manganez, kurşun ve çinko maden sahalarında tole- ransı yüksek bir bitki olduğu düşünülmektedir. 1.3.7. Bacopa monnieri 1978 yılında elde edilen bazı fosillerden anlaşıldığı Bacopa monnieri çamurlu kıyılarda yetişen, sinir üzere Avrupa’nın sıcak iklim yaşanan bazı alanlarında otugillerden çok yıllık bir bitkidir. Kuzey Hindistan’da yayılış göstermiş bir türdür. yayılış gösterir. Cıva, bakır, kurşun ve kadmiyum maden sahalarında toleransı yüksek bir bitki olduğu dü- Bölüm: Pteridophyta şünülmektedir. (2) Sınıf: Polypodiopsida / Pteridopsida Alt Alem: Angiosperms Takım: Salviniales Bölüm: Eudicots Familya: Azollaceae Altbölüm: Asterids Cins: Azolla Takım: Lamiales Tür: Azolla filiculoides Familya: Plantaginaceae Cins: Bacopa Tür: B. monnieri

2014 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 33 UZMAN SAHASI UZMAN

Şekil 11. Bacopa monnieri Şekil 12. Brassica Juncea (Hint hardalı, lahana)

1.3.8. Brassica Juncea (Hint hardalı, lahana) 1.3.9. Vallisneria Americana (Su kerevizi) Kadmiyum, krom, bakır, nikel, kurşun ve uranyum Vallisneria americana, su altında yetişen bir bit- maden sahalarında toleransı yüksek bir bitki olduğu kidir. Uzun ince ve düz yapıda yaprakları olan bir su düşünülmektedir. Brassica juncea, Hint Hardalı ve Çin bitkisidir. Amerika’da yayılış gösteren bir türdür. Kad- Hardalı yapılan bir bitkidir. Aslında bir lahana türüdür. miyum ve kurşun maden sahalarında toleransı yüksek bir bitki olduğu düşünülmektedir. Alt Alem: Angiosperms Alt Alem: Angiosperms Bölüm: Eudicots Bölüm: Monocots Altbölüm: Rosids Takım: Alismatales Takım: Brassicales Familya: Hydrocharitaceae Familya: Brassicaceae Cins: Vallisneria Cins: Brassica Tür: Vallisneria americana Tür: B. juncea

34 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2014 Şekil 13. Vallisneria Americana (Su kerevizi) Amerika yanında, Irak, Çin, Japonya, Kore, Hindis- tan, Papua Yeni Gine, Filipinler, Avustralya, Kanada, Meksika, Küba, Haiti ve Venezüella’da tabii olarak ya- yılış gösteren bir su bitkisidir.

1.3.10. Eichhornia Crassipes (Su sümbülü) Eichhornia crassipes, Amazon Bölgesinde yayılış gösteren istilacı bir su bitkisidir. Cıva ve kurşun gibi Şekil 14. Eichhornia Crassipes (Su sümbülü) ağır metalleri bünyesine alarak suyu temizlediği dü- şünülmektedir. Kadmiyum, bakır, cıva, kurşun, çinko, 1.3.11. Helianthus annuus (Ayçiçeği) sezyum ve stronsiyum maden sahalarında toleransı yüksek bir bitki olduğu düşünülmektedir. Liç sahala- Bölüm: Magnoliophyta rının kirlettiği bataklıklarda ülkemizdeki familyaya ait Sınıf: Magnoliopsida türler kullanılabilir. Takım: Asterales Altalem: Angiosperms Familya: Asteraceae Bölüm: Monocots Alt familya: Asteroideae Altbölüm: Commelinids Oymak: Heliantheae Takım: Commelinales Cins: Helianthus Familya: Pontederiaceae Tür: Helianthus annuus L. Cins: Eichhornia Tür: Eichhornia crassipes (Mart.) Solms Ayçiçeği (Helianthus annuus), papatyagiller (Aste- raceae) familyasından çekirdekleri ve yağı için yetişti- rilen sarı çiçekli bir ziraat bitkisidir. Arsenik, uranyum ve kurşun gibi ağır metallerin topraktan uzaklaştırıl- ması için kullanılan bir bitkidir. Japonya’daki Fukushi- ma nükleer sızıntısından etkilenen alanlarda uygulan- mıştır. (6)

2014 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 35 UZMAN SAHASI UZMAN

Şekil 16. Larrea tridentata (Kreozot çalı) çiçeği

Larrea tridentata her dem yeşil bir çalı türüdür ve koloniler kurar. 1-3 metre arasında boylanır.

1.3.13. Thlaspi caerulescens Thlaspi caerulescens, Batı Amerika, İskandinavya ve Avrupa’da Alp Dağ sisteminde yayılış gösteren kü- Şekil 15. Helianthus annuus (Ayçiçeği) çük çok yıllık bir bitki türüdür. Teksas, Colarado, Wyo- ming, Montana, Finlandiya, İsveç, Hollanda, Almanya 1.3.12. Larrea tridentata (Kreozot çalı) ve Kuzey İngiltere’de yayılış gösterir. Bakır, kadmiyum Larrea tridentata Kuzey Amerika Çöllerinde, Gü- krom, nikel ve çinko maden sahalarında toleransı yük- ney Batı Kaliforniya, Arizona, Nevada, Utah, Meksika, sek bir bitki olduğu düşünülmektedir. Teksas bölgelerinde yayılış gösteren bir çalı türüdür. Altalem: Angiosperms Bakır maden sahalarında toleransı yüksek bir bitki ol- Bölüm: Eudicots duğu düşünülmektedir. Altbölüm: Rosids Altalem: Angiosperms Takım: Brassicales Bölüm: Eudicots Familya: Brassicaceae Altbölüm: Rosids Cins: Thlaspi Takım: Zygophyllales Tür: Thlaspi caerulescens Familya: Zygophyllaceae Cins: Larrea Tür: Larrea tridentata

36 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2014 lerinin gerekse kapalı ocak madencilik işletmelerinin sayısı her geçen gün artmaktadır.Tabii kaynaklar üze- rindeki bu artan baskı neticesinde maden sahalarında işletme sonrası meydana gelen tahribatın bir ölçüde telafi edilebilmesi, sahanın iyileştirilmesi ve rehabilitasyonu ile mümkündür. Maden sahası rehabilitasyon yöntemleri madenin cinsi, sahanın durumu , toprak ve bitki örtüsünün durumu göz önünde bulundurularak seçilmeli veya birden fazla yöntem kombine edilerek Şekil 17. Thlaspi caerulescens saha rehabilite edilmelidir. Maden İşletmesi faaliyetlerine başlamadan izin 1.3.14. Salix viminalis (Sepetçi söğüdü) verilen sahası ile ilgili Rehabilitasyon projesini hazırla- Çoğunlukla boylu çalı ve ender olarak da 5-10 m malı işletme süresince bu proje göz önünde bulundu- boyunda, Kışın yaprağını döken küçük bir ağaçtır. Dal- rularak kazı , dolgu, basamaklandırma , depolama ve ları sepet yapmaya çok elverişli olduğundan bu isim arıtma işlemleri buna göre planlanmalıdır.Rehabilitas- verilmiştir. yon projesi amacına göre hareket edilmelidir.Toprak Tepe tacı geniş ve yuvarlak olup sık dallı ve bol ve su kaynaklarının kirlenmemesi , kirlilik oluşan kı- yapraklıdırlar. Gri ve çatlaklıdır. Çinko, krom, cıva, kad- sımların temizlenmesi hedeflenmelidir. Maden sahası miyum ve kurşun maden sahalarında toleransı yüksek rehabilitasyon yöntemleri, bir bitki olduğu düşünülmektedir. Nehir ve su kenarla- -Üst Toprağın Sahaya Serilmesi Suretiyle Yapılan Re- rında, düzlük alanlarda bulunur. Suni yolla yetiştirilen habilitasyon Yöntemi bir söğüttür. Geniş bir coğrafi yayılışı vardır. Batı ve -Elektroliz Yöntemi Orta Avrupa ile Balkanlarda ve Türkiye’de bulunur. -Bitki Kullanarak Kirlenmiş Toprakların Temizlenmesi Altalem: Angiosperms Yöntemi olarak üç kısımda incelenebilir. Bölüm: Eudicots Bu yöntemlerden en fazla tercih edilen ve başarı şansı yüksek olan Üst Toprağın Sahaya Serilmesi Sure- Altbölüm: Rosids tiyle Yapılan Rehabilitasyon yöntemidir. Takım: Malpighiales Elektroliz yöntemi toprak içindeki mikroorganiz- Familya: Salicaceae ma ve canlılar üzerinde kısmi olumsuzluklar yarat- Cins: Salix maktadır. Bitki Kullanarak Kirlenmiş Toprakların Te- mizlenmesi Yöntemi de oldukça uzun zaman alan ve Tür: Salix viminalis sahadaki vejetasyon başarı oranlarının düşük olduğu bir yöntemdir. Sahanın özellikleri, toprak ve su kay- naklarının durumu, insanlar, flora ve fauna üzerindeki etkiler göz önünde bulundurularak bir yöntem seçile- bilir veya birden fazla yöntem kombine edilebilir.

KAYNAKÇA 1-Madencilik Faaliyetleri ile Bozulan Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması Yönetmeliği 2- İtalya Çevre ve Madencilik Eğitim ve İşbirliği Merkezi (FOR- GEA) ile Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) İşbirliğiyle Gerçekleştirilen Maden Sahalarının İyileştirilmesi ve Re- habilitasyonu Eğitimi Raporu Haluk ERSAN2009 Mart İtalya/Sar- dunya/İglesias/Monteponi 3- In Situ Treatment Technologies for Contaminated Soil United Şekil 18. Salix viminalis (Sepetçi söğüdü) States Environmental Protection Agency 4- Phytoextraction of soils contaminated with metals / Forgea / Gerwin F. Koopmans (Agrostis Castellana) SONUÇ VE ÖNERİLER 5- The Use of Plants for the Removal of Toxic Metals from Con- Ülkemizde ve Dünyada artan nufusun ihtiyaç duy- taminated Soil (Mitch M. Lasat) duğu ürünlerin üretilmesi ve hızlı gelişen teknoloji 6-Removal of heavy metals by crops in a soil polluted by pyrite ve sanayi faaliyetleri maden ihtiyacını önemli oranda cinders: a field experience / Helianthus annuus/ Marzo LEZIONE 7- The Arsenic Hyperaccumulator Fern Pteris vittata L. Qing-En artırmıştır.Bu ihtiyacın karşılanması bir zorunluluk ha- Xie; Xiu-Lan Yan; Xiao-Yong Liao; Xia Li. Environmental Science & line geldiğinden gerek açık ocak madenciliği işletme- Technology 2009, 43, 8488-8495

2014 OCAK/ŞUBAT/MART ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 37 ÜYELERİMİZDEN MUHTEREM DOSTUM TURHAN KALYONCU (1936-2014)

Eşref GİRGİN Orman Yüksek Mühendisi

Muhterem Turhan ağabey; 1988 de Orman Genel Müdürlüğü ailene ve sevenlerine şaka ya- Müfettişi olarak İhsangazi Orman par gibi, fani dünyadan ebedi işletme Müdürlüğüne normal tef- âleme 11/Nisan/2014 Cuma günü tişe geldiğinizde tanışmıştık. Ben saat:09.00 sularında ansızın göç 1992 de Orman Genel Müdürlüğü ederek hakkın rahmetine kavuş- Teftiş Kuruluna Başmüfettiş olarak tun. Allah rahmet eylesin ve kab- atandığımda Kurulda birlikte ça- rin Mekân-ı Cennet olsun. Belki de lışmaya başladık ve şu anda tarih muhtaç olmadan ani ölümünün olan Gazi yerleşkesindeki 76 nolu nedeni ibadetlerinde yaptığın apartmandaki lojmanlarda kom- dualarının karşılığıdır. Orasını Al- şu olduk. lah bilir. Biz bilemeyiz. Ancak seni, Daha sonra sırasıyla, 1993 namazını devamlı kılmaya çalışan yılında kurumlar arası yatay ge- mütedeyyin bir kişi olarak tanı- çişle birlikte geçtiğimiz Orman mam nedeniyle böyle bir tahmin Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığı yürüttüm. müfettişliğinde; 1993 de birlikte Turan ağabey, sizinle ilk tanış- kuruluşunu yapıp tasfiye edildi- tığımız 1988 yılından başlayarak ği 2007 yılına kadar çalışarak 50 mimin ne kadar yerinde olduğu- hakkın rahmetine kavuştuğunuz kişiyi konut sahibi yaptığımız SS. nu açıkça görmekten de mutlu tarihe kadar birçok noktada ya- Kaçkar Kardeleni Konut yapı Koo- oldum. şantımız kesişmiştir. peratifi Yönetim Kurulunda; 2005 Turhan ağabey, inancımıza Şöyle ki; yılında birlikte eda ettiğimiz 20 göre bu Dünyanın imtihan yeri ol- Ben Kastamonu Orman Bölge gün süreli HAC ibadetini yerine duğunu bilenlerdensiniz. Ölen in- Müdürlüğü görevinde iken, Siz getirirken hep birlikte olduk. En sanın arkasından bazı şeyler söy- son olarak da, size yapmış oldu- lendiği gibi, yaşantısı nedeniyle ğum Orman Mühendisleri Odası de bir takım mesajlar bırakabilir. Denetim Heyeti üyeliğini kabul Bu bağlamda, siz gerçekten kişi- ederek ruhunuzu teslim edinceye sel olarak iyi bir izlenim bırakarak kadar yine mesleğimize katkı yap- ebedi âleme göçtünüz. Ayrıca, in- maya çalıştınız. san sevgisinin her şeyin üstünde Bu süre için de Turan olduğunu ve ihmal edilmemesi KALYONCU’yu; kalbi insan sev- gerektiği mesajını açık ve net bir gisiyle dolu, kimseyi incitmeyen, biçimde geriye bıraktınız. Böylece yardım etmeyi seven, dost ve insanların; dünün geçtiğini, ancak meslektaşlarının hasta ziyaretle- Allah izin verirse yarının geleceği- rini yapan ve cenaze namazlarını ni düşünmelerine ve bu alandaki kılmayı ihmal etmeyen dürüst bir eksikliklerinin zaman geçirilme- kişi olarak tanıdım. Nitekim ce- den giderilmesi gerektiğini açıkça naze namazına iştirak edenlere ortaya koymuş oldunuz. Türkkonut/Çayyolu/Ankara 2007 bakıldığında, hakkınızdaki izleni- Ruhunuz şad olsun.

38 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ OCAK/ŞUBAT/MART 2014 AKIL-ADALET-İLİM RUHU/ORUNU1

Kaşgarlı Türkçenin Divanında sağduyu der buna , Hain ruh, girmiş bu kez Ulu Erdebil Ocağına, Lazım bu fazilet “özünü bilen” her insana, Allah’a adanmışları düşürmüş siyasetin toruna; Malikse toplum “yüce ruha ” sahip çok adama Şah İsmail’i koşmuş münafık Emir Zekeriya’na, Hakkı ve haysiyetiyle öncü olur cihana… Adını çıkarmış, han kızı ana Âlem Şah’ı boğdurana, Akıl-adalet-bilim orunu/ruhu benzer canana, Baba katli Emevi-Eşarıci Yavuz’la satranç oynayana… Gönlü kayarmış, ona kendisini adayana, Getirmiş bu ikisini; milleti bölen Çaldıran’a… Merhametli, erdemli, tutarlı insan olana, Yüce ruh veda etmiş Horasan, Tebriz, Şuşa, Şirvan’a… Samimi, kararlı, tutkulu sevdalanana, Henüz gidilecek yeni yar ve yer bulamayınca, Hakka, hukuka ve emeğe saygı duyana… Elveda diyememiş güzelim Anadolu’ya; Tahammül edemezmiş korkak ve kararsıza, Şaşırmış tabii, “Yunus Emre”sini unutanlara, Egoist, bencil yoza, yobaza, hokkabaza, Osman Gazi’nin Kutlu davasını satanlara, Tanrı kelamıyla halkı istismar eden şarlatana; Fatih’in kurdurduğu kurumları kapatanlara, Bunun için uzak durmuş papaza ve engizisyona… Aklı dışı Emevi-Eşari vükelasına kulak asanlara, Bakmamış renge, dine, mezhebe, ulusa ve ırka… Halâ Kerbelâ siyaseti ve vahşeti yapanlara, Kavuşmuş Hazreti Peygamber ile İslam’a… Rus Smirnoff’un izahıyla; çıkara gelen Rum’a, Kötü ruh müşrik olmuş karşı durmuş bu Nura, Ermeni, Yahudi, Kıpti, İtalyan, Sırp, Hırvat’a, Sonra dönüşmüş müşrikten kerhen Müslümana; “Xaç’ı koynunda” bütün bu sözde Osmanlılara, Ebu Süfyan, Muaviye, Yezit, Emevi münafığına Evlatları atıp bu sözde yanaşmaları tutanlara, Düşürmüş Ümmeti Muhammedi Hilafet kavgasına; Hürrem’e amade evlat katili süslü Süleyman’a; Yol açmış, Ümmeti parçalayan Sıffın, Kerbelâ’sına… Şehzade Mustafa’ya, Türkmen’e yapılanlara… Düşman kesilmiş Ali’deki ilme ve İslam’a, Ali Kuşçulara, matbaa ve bilim yuvalarına, Hasan, Hüseyin soyuna, İmamı Azam anlayışına… Ve bütün bu “akıl-adalet-ilim” sevdalılarına, Yüce ruh, yılmış gitmiş Bilge Kağanlar diyarına; Görülünce tahkirler, kapatmalar, sürgünler reva; Kavuşmuş nihayet “bidat bilmez Müslüman”a; Ulu ruh veda zorunda kalmış emsalsiz İstanbul’a… Mansur, Nesimi, Maturidi, Aslan Baba, Yesili Hoca’ya Bin altı yüz elli beşte, gitmiş ne zorluklarla, Farabi, Bîrûnî, Tûsî, Harezmî, İbni Sina, Hayyam’a Zîc-i Ulûgî’nin yayımlandığı Oxford’a. Kıskanç kötü ruh buyurmuş, büyük bir telaşla: Maderin matbaanın çalıştığı Alman/Mainz’a “Hoca Ahmet adlı bir şeyh çıkmış Türkistan’da Kaçmamış bakarak; salt ölüme, katliama, Sohbet kılıyormuş kızlı erkekli hep bir arada, Dayanamamış, bunca akıl, mantık dışı oyuna, Gitmeli ve menetmeliyiz onları hemen orada Nefsi için yaşayan onca köksüz ahlaksızına, Asırlarca durmamış saldırmış Yesevi Hocaya, Kanana hükmeden domuz fıtratlı kanmazına, Sonunda sızmış Şahı Nakşıbendi Ocağına, Devşirme-dönme Haçlı ruhlu yoz ve yobazına… Başlamış ahkâma; İslam ve Peygamber adına, Üzülmüş gafilce boğdurulan o Genç Osman’a, Nifak ekmiş insanlığın umudu kutlu İslam’a… Üçüncü Selim ile İkinci Mahmut Hana, Konuşmuş Ulu Şâh-ı Nakşıbend’i adına; İngiliz kurması “31 Mart Vakası” yobazına, Dinsiz demiş Mirza Uluğ Bey’e ve bilim yoluna; Aldanarak naçar kalan Sultan Abdülhamit Hana… Saldırtmış ahmak oğul Abdüllatif’i, atasına Yüce ruh referans olmuş Gökalp muasırlaşmasına, Abdüllatif cellat salmış Uluğ Bey babasına… Mustafa Kemal’in, ulus ve “akıl çağı” sevdasına… Kalmayınca sevdalı, akıl-adalet-bilim ruhuna, Lakin o yerleşmişti Avrupa-Amerika’sına; Veda etmek zorunda kalmış Ali Kuşçu’yla, Şimdiler çok üzgün, asırlık Haçlılaşmasına, Kâşgar, Semerkant, Buhara, Tanrı Dağı-Tiyanşan’a… Âlemin rızkına, namusuna musallat olmasına, Boyun eğerek kötü ruhlu Hatice adlı karısına, Soysuzca insanlığın vicdanını kanatmasına… Oğlu Bedizzaman, torunu Mümin Mirza’ya O hazırlanıyor şimdi, yeni sevdalılarına… Çifter cellat gönderince Hüseyin Baykara; Yüce ruh ile Nevai duramaz olmuş Herat’ta… (Hamit Hetemoğlu)

[1] Orun: Erdem, meleke, fazilet, ilke, prensip, temel insanı vazife, hayat anlayışı [2] Türkçenin Divanı: Mahmut Kaşgarlı’nın Divanü Lugati’t Türk adlı eseri. [3] Bidat bilmez Müslümanlar: Riya, hile, desise, entrika bilmez; grup, hizip, ötekileştirme, mezhepçilik, bölücülük yapmayan, bilmeyen ve ikilik içine girmeyen; ikili ahlak ve hukuk anlayışı taşımayan, riyasız insanlar/Müslümanlar. [4] Ahmet Yesevi’in hikmetlerinden alınmış iki mısra. [5] Zîc-i Ulûgî: Uluğ Beyin kitabının İngilizce adı. Bu eser, daha önce yazılan ‘zîc’lerin yanlışlarını düzeltiyor ve yıldızların hareketini daha mükemmel gösteriyordu. [6] Bilen ve anlayan anlayış sahibi insana hükmeden, insanlıktan nasipsiz zorbalar. Azerbaycan’da, Stalin’in hükmetmesini kastederek söylenmiş bir sözdür. Cengiz Aytmatov’un, Cengiz Hana Küsen bulut hikâyesi de bu konuyu işlemektedir. Stalin’in halka yaptığı zalimliğin yüzünden talihin (iyi ruhun) Sovyetleri terk ettiği vurgulanmaktadır.

2013 EKİM/KASIM/ARALIK ORMAN MÜHENDİSLİĞİ 39 HABERLER Genel Sekreterimiz Rıfat KURAL Görevine Başladı... Rıfat KURAL 21.04.2014 tarihinde 12 sene Başmüfettiş, 2 yıl Teftiş Odamız Genel Sekreteri olarak gö- Kurulu Başkan Yardımcılığı, Teftiş revine başlamıştır. Kurulu Başkanlığı yaptıktan sonra 1972 yılında Kastamonu Or- Orman Genel Müdürü Danışman man İşletme Müdürlüğünde göre- Başmüfettişi olarak çalışmakta iken ve başlayan Rıfat Kural. Orman İş- emekli olmuştur. letme Şefliği, Ağaçlandırma Şefliği, Müdür Yardımcılığı, Orman İşletme Rıfat KURAL’a yeni görevinde Müdürlüğü görevlerinden sonra, başarılar diler, Odamız ve Meslek Orman Genel Müdürlüğü Tef- 1991 yılında OGM Başmüfettişliği- Camiamıza hayırlı olmasını dileriz. tiş Kurulu Başkanlığından emekli ne atandı.

TMMOB Orman Mühendisleri Odası Merkez Şubemiz Ankara 2. Mobilya Fuarına katıldı. Fuarda açılan standımıza ilk günden itibaren yoğun bir ilgi ol- muş, birçok öğrenci ve çalışan mü- hendis meslektaşlarımız standımızı ziyaret ederek görüş ve önerilerini bizlerle paylaşmıştır. Fuarın Orman Endüstri Mühendisliği ve Ağaç İşle- ri Endüstri Mühendisliği açısından değerlendirildiği SONUÇ RAPORU yayınlanmıştır. Raporun tam met- nine www.ormuh.org.tr adresin- den ulaşabilirsiniz.

VEFAT

Y. SAVAŞ EMEK 20.01.2014, NEVZAT CEBECİ 27.01.2014, LÜTFİ TORCUK 05.02.2014, RASİM GÜRBÜZ 07.02.2014, HALİL BUHUR 18.02.2014, CEVAT GENÇ 01.03.2014, HÜSEYİN ÖZALP 10.03.2014, ALPTUĞ TEKELİ 23.03.2014, ALİ DEMİRCİ 29.03.2014, TEKİN YÜKSEL 30.03.2014 ve TURHAN KALYONCU 11.03.2014 tarihlerinde aramızdan ayrılmışlardır.

Kendilerine rahmet, ailelerine ve meslektaşlarımıza başsağlığı dileriz. TMMOB Orman Mühendisleri Odası Genel Merkez Yönetimi

40 ORMAN MÜHENDİSLİĞİ EKİM/KASIM/ARALIK 2013 KREDİ KARTI FORMU KREDİ KARTI FORMU KREDİ KARTI FORMU KREDİ KARTI FORMUARTI FORMU KREDİ KARTI FORMU UÜ ZY ME L A E N R İ SM A İ HZ D A ES NI - - O O R R M M A A N N M M Ü Ü H H E E N N D D İ İ S S L L İ İ Ğ Ğ İ İ Y Y ı I l L: : 4 4 7 8 S S A A Y Y I :I : 4 1 - 05 - 16 1 -N 1 i 2s a nE -k M i m a - y K ı sa - s H ı m a z- iA r r a a n l ı 2k 0 2 1 0 0 1 1 RMU KREDİ KARTI FORMU KREDİ KARTI FO RMU KREDİ KARTI FORMURTI FORMU KREDİ K KREDİ KARTI FORMU KREDİ KA KREDİ KARTI FO Hacmini hesaplamak istediğimiz şekil prizma değil, “kesik dikkate alınarak bu uygulamadan da vazgeçilmelidir. U KREDİ KARTI FORMU KREDİ KARTI FORMU çokgen piramit”tir. Kesik piramidin taban ve tavan alanları 7-Özel işaretler tablosunda sırtların ve derelerin 5, KREDİ KARTI FORMU S1, S2 yüksekliği h ise hacmi: KREDİ KARTI FORMU münhanilerin ise 3 kalınlıkta olması KREDİ istenmektedir. KARTI Bu FORMARTI FORMUSayın Üyemiz, ORMU h şekilde yapılan plan haritalarında bir boğulma ve kargaşa aidatlarınızı Kredi Kartı ile otomatik olarak ödeyebilirsiniz.KREDİ KARTI FORMU V = ++xSSSSx ) m3'dür.2121( olmakta, gösterilmek istenen mevcut ve planlanmış yollar KREDİ K KREDİ KARTI F 3 ikinci planda kalmaktadır. Bu husustaki önerim sırt ve U KREDİ KARTI FORMU EDİ KARTI FORMU Orman Genel Müdürlüğü daha önceki yıllarda yol kazı derelerin 3, münhanilerin 2 kalınlıkta olmasıdır. Buna KREDİ KARTI FORMU hesaplarında tebliğde belirtilen hacim formülünü KREDİ KARTI FORMU uygun çizilecek plan haritalarında mevcutKREDİ ve planlanan KARTI FORM KREDİ KARTI FORMU ORMU mecburen kullanmıştır. Çünkü yüzlerce kalem karekök yollar bariz olarak fark edilecek planın objesi haline ARTI FORMU KREDİ KARTI FORMU KR hesaplaması mevcut imkânlarla çok zaman alacağı ve bir gelecektir. KREDİ K KREDİ KARTI F yerde hesaplama işleminin sonuçlandırılmasının imkansız KREDİ KARTI FORMU T.C. Kimlik No. : ...... KREDİ KARTI FORMU hale getireceği için kabul edilebilir hata sınırları içinde 8- Orman Yol Ağı Planı Düzenlenmesi Baz Birim Fiyatı tarif MU KREDİ KARTI FORMU kalınarak uygulama yapmıştır. ve analizlerinin 4 üncü maddesinde “Orman yol ağı planı Banka - Kredi Kartı Cinsi : KREDİ...... KARTI FORMU düzenlenmesi teknik şartnamesine göre mevcut yolların Kredi Kartı Numarası : ...... Tebliğde belirtilen metotla hazırlanmış ulaşabildiğim hacim KREDİ KARTI FORİ KARTI FORMU KREDİ KARTI FORMU I FORMU yetersiz olduğu alanlar için yeni yapılacak taslak yol KRED Kredi Kartı Son Kullanma Tarihi : ...... hesaplarında yaptığım incelemede: hesaplanmış toplam güzergâhlarının çizilmesi, mekanizasyon uygulama alan- KREDİ KART hacmin ortalama % 2 daha fazla hesap edilmiş olduğunu KREDİ OdaKARTI Sicil No FORMU: ...... KREDİ KARTI FORMU larının belirlenmesi, arazide bu güzergâhların incelenerek, RMU Adı : ...... tespit ettim. Önerdiğim formül kullanıldığı zaman Orman uygulanabilirliğinin araştırılması, en uygun olanın Soyadı : ...... KREDİ KARTI FORMU Genel Müdürlüğünün yıllık yol yapım programı aynı kararlaştırılması, işaretlenmesi ve kayıtlarının tutulması” KREDİ KARTI FO Ev Adresi : ...... TI FORMU ödenekle % 2 fazla gerçekleştirilebilecektir. Günümüzde denilmektedir. Dİ KARTI FORMU KREDİ KARTI FORMU KREDİ KARTI FORMU bilgisayar imkânlarını kullanarak çok hızlı şekilde gerçeğe KRE Soyadı : ...... KREDİ KAR Bizce bu bölüm ikiye ayrılarak “a) Orman yol ağı planı en yakın hacmi hesaplayabiliriz. Bizce Tebliğin 2.4.5 KREDİEv AdresiKARTI FORMU: ...... KREDİ KARTI FORMU düzenlenmesi teknik şartnamesine göre mevcut yolların bölümünün şöyle olması daha uygun olacaktır. ORMU Ev Telefonu KREDİ KARTI: ...... FORMU yetersiz olduğu alanlar için yeni yapılacak taslak yol KREDİ KARTI FORMU “Kazı hacmi, çizilmiş kazı alanları en kesitlerinde, üçgen ve güzergâhlarının çizilmesi, mekanizasyon uygulamaKREDİ alan- KARTI F İş Adresi : ...... KREDİ KARTI FORMURTI FORMU trapezlere ayrılmış alanların yüksekliklerini toplama EDİ KARTI FORMUİş Telefonu : ...... larının belirlenmesi, arazide bu güzergâhların incelenerek, KR KREDİ KA metodu ile hesaplanan iki komşu en kesit alanları S1 ve S2, uygulanabilirliğinin araştırılması, en uygun olanın KREDİCep Telefonu KARTI FORMU: ...... kazı alanları arasındaki mesafe h ise RTI FORMU kararlaştırılması, b) Uygunluğu kararlaştırılan dere ve ORMU yamaç yollarından Kontrol Heyetince işaretlenmesi istenen h Orman Mühendisleri Odası'na ödemem gerekenKREDİ geçmiş borçlarımınKARTI toplamı FORMU olan V = ++xSSSSx )2121( yolların araziye işaretlenmesi ve kayıtlarının tutulması,”KREDİ KARTI F U 3 şeklinde olmalıdır. Tabii olarak Baz birim fiyat cetveline 4.1 REDİ KARTI FORMU...... (...... KREDİ KARTI TÜRKLİRASI) FORMU TL'nin, formülü ile hesaplanır.” K ve 4.2 satırları ilave edilmeli birim fiyat analizleri de KREDİ...... (...... KARTI) taksitte FORMU ve ...../...... /201..... tarihindenKREDİ itibaren KARTI aylık Oda aidatlarımın FORMU KREDİ KA 4- Ön Onay esnasında 3 nolu cetvelde karayolu genişliği 10 ayrılarak yapılmalıdır. Mevcut analizin yaklaşık 1/3'ü düzenli olarak yukarıda numarasını vermiş olduğum kredi kartımdan çekilmesiKREDİ için KARTI FORMARTI FORMU m olarak alınması istenmekte (yol yoğunluğunu görünürde planlama (a), 2/32'sinin de işaretleme (b) olacağı aşikârdır. I FORMU gerekli işlemlerin yapılmasını arz ederim. KREDİ K azaltmak için), hâlbuki Kara Yolları standartlarında yol KREDİ KARTI FORMU 9- Planlanan yolların uzunlukları çizilmiş olan bilgisayarKREDİ KART genişliği minimum 13 m dir. 3 nolu cetvelin tanziminde KREDİ KARTI FORMU U ortamında sorgulanarak olduğu gibi alınırsa o yolun gerçek I FORMU karayolu genişliği minimum 13 m (Çift şeritli duble yollar ile KREDİ KARTI FORMU uzunluğundan ortalama % 10 az olmaktadır. Çok kırık Adı, Soyadı otoban hariç), köy yolu genişliği 6 m ve orman yolu KREDİ KART KREDİ KARTI FORM arazilerde bu oran % 20'ye kadar çıkmaktadır. Bu nedenle İ KARTI FORMU genişliğinin 5 m alınarak cetvelin doldurulması istenmelidir. KREDİ KARTI FORMU sorgulanan yol uzunluğuna % 10 ilave yapılarak 4 nolu KRED 5- Özel işaretler tablosunda Asfalt Köy Yolu yoktur. KREDİ KARTI FORMU cetvel düzenlenmelidir. Bilgisayar ortamına çizilen mevcut KREDİ KARTITarih, İmzaFORMU MU Belirtilen Karayolu da evrensel harita işaretlerine yolların uzunlukları sorgulandığında arazide ölçülen TI FORMU KREDİ KARTI FORMU uymamaktadır. Bunun için Karayolu ve Asfalt köy yolu değerlerden yaklaşık % 10 az bulunmaktadır. Mevcut yollar KREDİ KAR 1/25000 ölçekli haritalarda olduğu gibi gösterilmeli yani arazide ölçüldüğü için bu artışa gerek yoktur. KREDİ KARTI FORMU KREDİ KARTI FORMU Karayolu içi tamamen 4 renginde dolu 3 kalınlığında köy 3 yolu ise tabloda belirtilen karayolu gibi olmalıdır. 10- Yol ağı plan haritasında bozuk, normal ve 250 m /ha KREDİ KARTI FORMU dan fazla olan orman alanları (3 kısma) ayrılarak çizilmeli KREDİ KARTI FORMU KREDİ KARTI FOR RMU 6- Plan haritasında mevcut orman yollarının meyil değişim ve uygun renklerde boyanmalıdır. KREDİ KARTI FORMURTI FORMU noktaları çapı 50 m olan daire ile kesilerek iki daire KREDİ KA KREDİ KARTI FO arasındaki yol meylinin yazılması istenmekte, bu işlem Bu konuda uzun yıllar uygulama yapmış biri olarak ve KREDİ KARTI FORMU Dİ KARTI FORMU genellikle mevcut yolların kısa mesafelerde meyil yılların birikimi ile ilgi alanıma giren kısımları inceleyerek ve KRE değişikliği gösterdiği için yapılamamakta, gösterilenlerde çözüm önerilerimi de acizane tavsiye ettim. KREDİ KARTI FORMU RMU yuvarlanarak yapılmaktadır. Mevcut orman yollarının Yukarıda belirttiğim hususları meslektaşlarımınKREDİ bilgilerine KARTI FORMUARTI FORMU KREDİ KARTI FORMU KREDİKREDİ KARTI KARTI FORMU FORMU meyil değişim noktaları koordinatları ile birlikte 6 nolu ve yetkililerin uygulamada dikkate alacağı ümidi ile KREDİ K KREDİ KARTI FO cetvelde gösterildiği halde niçin plan haritasında gösteril- saygılarımla arz ederim. KREDİ KARTI FORMU KREDİ KARTI FORMU mesi istendiği anlaşılamamıştır. Yapılan uygulamada U KREDİ KARTI FORMU mevcut orman yolu üstüne yazılan meylin iniş mi? yoksa KREDİ KARTI FORMU yokuş mu? olduğunu belirtmekte mümkün değildir. O KREDİ KARTI FORMARTI FORMU ORMU halde yazılan meylin iniş ya da yokuş olduğu belirtile- KREDİ K KREDİ KARTI F mediğine göre niçin yazılması istenmektedir. Meylin KREDİ KARTI FORMU KREDİ KARTI FORMU yazılması planın sıhhati için ne sağlamaktadır? Bu hususlar MU KREDİ KARTI FORMU KREDİ KARTI FORMU KREDİ KARTI FORMU KREDİ KARTI FORİ KARTI FORMU KREDİ KARTI FORMU I FORMU 40 KRED KREDİ KARTI FORMUARTI FORMU KREDİ KART KREDİ K ORMU KREDİ KARTI FORMU KREDİ KARTI F KREDİ KARTI FORMU KREDİ KARTI FORMU KREDİ KARTI FORMU KREDİ KARTI FORMU TMMOB ORMAN MÜHENDİSLERİ ODASI Beştepeler Mah. 31. Sok. No: 3 • Beştepe-Yenimahalle/ANKARA Tel: (0312) 215 00 33 pbx • Belgegeçer: (0312) 215 01 81 e-posta: [email protected] www.ormuh.org.tr