JP “SRBIJAŠUME”, BEOGRAD ŠG “Prijepolje” - Prijepolje ŠU Prijepolje

OSNOVA GAZDOVANJA ŠUMAMA ZA GJ ”Jadovnik Derventa” (2018 - 2027)

Biro za planiranje i projektovanje u šumarstvu Beograd, 2017. god.

Mihaila Pupina 113 Beograd

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 2

Mihaila Pupina 113 Beograd

0.0. UVOD

I Uvodne informacije i napomene

GAzdinska jedinica “Jadovnik - Derventa” se nalazi u šumskoj oblasti zapadne Srbije i pripada Limskom šumskom podru čju i Zlatiborskom okrugu, a njom gazduje šumsko gazdinstvo „Prijepolje“, preko šumske uprave „Prijepolje“, kao sastavni deo Javnog preduze ća za gazdovanje šumama „Srbijašume“ Beograd. Za ovu gazdinsku jedinicu ovo je sedmo ure ñivanje šuma. • Prvo ure ñivanje ovih šuma uradio je Biro za planiranje i projektovanje u šumarstvu – Beograd i to 1957 godine, kada je i izvršena ovakva prostorna podela. • Drugo po redu ure ñivanje ovih šuma, uradila je samostalna ure ñiva čka služba šumskog gazdinstva Prijepolje 1967 godine. • Tre će ure ñivanje ovih šuma izvršeno je 1977 godine. • Četvrto ure ñivanje izvršeno je 1987 godine. • Peto po redu ure ñivanje uradila je samostalna ure ñiva čka služba šumskog gazdinstva Prijepolje 1997 godine. • Šesto ure ñivanje, uradila je u toku leta 2007 god. služba za ure ñivanje i planiranje gazdovanja šumama u okviru ŠG „Prijepolje“, a osnova gazdovanja šumama „Jadovnik - Derventa“ izra ñena se za period 2008 - 2017 godine. Ovo je sedmo ure ñivanje gazdinske jedinice. Terenski podaci su prikupljeni u leto 2016 godine, po jedinstvenoj metodologiji za sve državne šume kojim gazduje JP "Srbijašume" - Beograd, koriste ći Kodni priru čnik za informacioni sistem o šumama Srbije i isti su mehanografski obra ñeni. OGŠ za GJ "Jadovnik - Derventa" ra ñena je prema odredbama Zakona o šumama (Sl. gl. RS br 30/10, 93/12 i 89/15) i Pravilnika o sadržini osnova i programa gazdovanja šumama, godišnjeg izvo ñačkog plana i privremenog godišnjeg plana gazdovanja privatnim šumama (Sl. gl. RS br.122/03), ostalih Zakona koji se odnose na gazdovanje šumama, planskih dokumenata većeg ranga važnosti. Osnova je uskla ñena sa opštom osnovom za Limsko šumsko podru čje (period važnosti od 2010. do 2019.godine). Važnost Osnove gazdovanja šumama je od 01.01.2018 do 31.12.2027 godine. Ova OGŠ ima slede će delove: - Tekstualni deo - Tabelarni deo - Karte

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 3

Mihaila Pupina 113 Beograd

1.0. PROSTORNE I POSEDOVNE PRILIKE

1.1. Topografske prilike

Gazdinska jedinica “Jadovnik - Derventa” kojom gazduje ŠG iz Prijepolja preko svoje ŠU“Prijepolje“ nalazi se u slivnom podru čju reke Lim. Gazdinsku jedinicu čine više kompleksa, šuma i šumskog zemljišta. • Mala reka: 1; 2; 3; 4; 5 • Jadovnik: 6; 7; 8, 9,10; 11, 12; 13; 14; 15; 16; 17, 18; 19; 20; 21; 22; 23; 24; 25; 26; 27 • Ogorelja ča: 28; 29; 30; 31; 32; 33; 34; 35; 36; 37; 38 • Bukova strana: 39; 40; 41; 42; 43; 44; 45; 46 • Derventa: 53; 54; 55; 56; 57; 58; 59; 60; 61; 62; 63; 64; 65; 66; 67; 68; 69 • Oranje: 70; 71; 74; 75 • Rudopolje: 77; 78; 79 • Ćetanica: 80; 81; 82; 83; 84; 85; 86; 87; 88; 89; 90 Najviša kota u gazdinskoj jedinici nalazi se u odeljenju 74 (1670 mnv) Kozomor, dok je najniža kota nalazi se u 39 odeljenju (610 mnv), kanjon reke Mileševke. Visinska razlika izme ñu najviše i najniže kote u gazdinskoj jedinici je 1060 mnv.

1.1.1. Geografski položaj gazdinske jedinice

Po svom geografskom položaju gazdinska jedinica zauzima prostor izme ñu 17° 24' i 17° 35' isto čne geografske dužine i 43° 15' i 43° 22' severne geografske širine (po Grini ču). Teritorijalno i administrativno gazdinska jedinica pripada opštini Prijepolje, koje se nalazi na jugozapadnom delu Republike Srbije.

1.1.2. Granice

Prvo ograni čavanje ovih šuma izvršeno je 1957. godine, kada je i izvršena ovakva prostorna podela. Utvr ñivanje granica šuma i šumskog zemljišta u državnoj svojini prema drugim licima izvršeno je identifikacijom na osnovu detaljnih katastarskih planova i posedovnih listova. Gazdinska jedinica „Jadovnik - Derventa“ prostire se severoisto čno i jugozapadno u odnosu na Prijepolje. Gazdinska jedinica se na severu grani či sa GJ „Zlatar II“ Prijepolje, i to u kanjonu reke Mileševke (odeljenja: 39, 40, 41, 43, 45, 46, 50, 51) i u slivu Me ñanske reke (odeljenja: 87, 88, 89, 90). Sa svoje isto čne, zapadne i južne strane GJ„Jadovnik - Derventa“ grani či se sa privatnim posedima. Najizrazitiji greben se pruža od Gvozda, pa odatle u pravcu jugozapada preko Ogorelja če izlazi na Mali Jadovnik, odatle u pravcu jugoistoka ovaj greben preko Okruglice, Prisoja izlazi na Kozomor. Odatle se u pravcu severoistoka spušta na Rudopolje, a odatle u pravcu severa na Doraticu, i dalje na Karaulu. Od Rudopolja u pravcu istoka pruža se greben koji ide na kotu 1468 mnv, a odatle u pravcu severoistoka preko kote 1354, pa preko kote 1323 mnv (Golo Brdo) do Velike Pandurice spušta se do magistralnog puta Nova Varoš – Sjenica.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 4

Mihaila Pupina 113 Beograd

1.1.3. Površina

Ova gazdinska jedinica se prostire na teritoriji opštine Prijepolje. Stanje površina prema vrsti zemljišta (na činu njegovog osnovnog koriš ćenja) prikazano je slede ćom tabelom:

1. Visoke šume 1633.03ha 45.0% 2. Izdana čke šume 490.82ha 13.5% 3. VPS 238.64ha 6.6% 4. Šikare 21.59ha 0.6% 5. Šibljaci 124.91ha 3.4% Ukupno obraslo: 2508.99ha 69.2% 6. Šumsko zemljište 886.51ha 24.4% 7. Za ostale svrhe 67.28ha 1.9% 8. Neplodno 163.33ha 4.5% Ukupno neobraslo 1117.12ha 30.8% Ukupno GJ 3626.11ha 100.0%

Površina gazdinske jedinice iznosi 3626,11 ha, šume i šumsko zemljište zauzimaju 3395,50ha (93,6%), ostalo zemljište zauzima 230,61ha (6,4%) površine gazdinske jedinice. Ukupno obraslo zemljište zauzima 2508,99ha (69,2%) površine, od toga šume zauzimaju ukupno obraslu površinu, nema šumskih kultura (vps mla ñih od 20 godina). Na šumsko zemljište otpada 886,51ha (24,4%), na zemljište za ostale svrhe 67,28ha (1,9%), na neplodno 163,33ha (4,5%). Ukupno neobraslo zemljište učestvuje sa 1117,12ha (30,8%). Gazdinska jedinica je podeljena na 90 odeljenja, a prose čna veli čina odeljenja iznosi 40,29ha.

1.2. Imovinsko pravno stanj е

1.2.1. Državni posed

U površinu gazdinske jedinice ušle su sve katastarske parcele koje su državno vlasništvo, (korisnik JP"Srbijašume" - Beograd) po katastru nepokretnosti opštine Prijepolje, a nalaze se u napred navedenim granicama gazdinske jedinice. Sve katastarske čestice nalaze se na teritoriji opštine Prijepolje, a unutar atara katastarskih opština: Donji Stranjani, Gornji Stranjani, Koprivna, Gornje Gora čiće, Karaula, Milošev Do, Ka ćevo, Hisardžik, Aljinovi ći, Me ñani, Sopotnica. Površina gazdinske jedinice „Jadovnik - Derventa“ je 3626,11ha. Ovom površinom obuhva ćene su šume i neobraslo zemljište u državnoj svojini.

1.2.2. Privatni posed

Unutar gazdinske jedinice evidentitan je odre ñeni broj enklava (privatnog poseda). Ukupna površina privatnog poseda (enklava) unutar gazdinske jedinice iznosi 8,63ha. Od privatnog poseda koje je prisutno u ovoj gazdinskoj jedinici uglavnom su pašnjaci, livade i šume. Sam na čin njihovog koriš ćenja nema bitnijeg uticaja na gazdovanje šumama ove gazdinske jedinice.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 5

Mihaila Pupina 113 Beograd

1.2.3. Rekapitulacija po KO za GJ "Jadovnik - Derventa" Rekapitulacija za gj. "Jadovnik - Derventa"

Površina Redni broj K.O. ha ar m2 1. KO Aljinovi ći 258 20 95 2. KO Gornje Gora čiće 327 95 64 3. KO Gornje Stranjani 389 83 13 4. KO Donji Stranjani 473 96 24 5. KO Karaula 31 57 93 6 KO Ka ćevo 469 18 97 7. KO Koprivna 55 70 80 8. KO Me ñeni 176 21 42 9. KO Milošev do 812 93 65 10. KO Sopotnica 459 11 47 11. KO Hisar ñžik 171 40 54 Ukupno GJ: 3626 10 75

Spisak katastarskih parcela bi će dat u prilogu osnove, poglavlje 12.0.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 6

Mihaila Pupina 113 Beograd

2.0. EKOLOŠKE OSNOVE GAZDOVANJA

2.1. Reljef i geomorfološke karakteristike

Gazdinska jedinica „Jadovnik - Derventa“ pripada starovlaškim planinama, odnosno Dinarskom planinskom sistemu, a to su mla ñe nabrane planine Balkanskog poluostrva. U reljefu se posebno isti ču prostrane visoravni i zatalasane površine, s kojih se dižu planine srednje visine, a zatim duboke rečne doline, koje su razdvojile pojedine planine i visoravni. Najizrazitiji greben prestavlja tok koji se pruža od Gvozda, pa odatle u pravcu jugozapada preko Ogorelja če izlazi na Mali Jadovnik, odatle u pravcu jugoistoka ovaj greben preko Okruglice, Prisoja izlazi na Kozomor (1665 mnv). Odatle se greben u pravcu severoistoka spušta na Rudopolje, a odatle u pravcu severa na Doraticu, i dalje na Karaulu. Sva odeljenja od po četka ovog glavnog grebena (53 – 78 odeljenja) do kraja obrazuju sliv Mileševske reke. Ovom slivu pripadaju i odeljenja koja se nalaze na Ćetanici (79 – 90 odeljenja). Od Rudopolja u pravcu istoka pruža se greben koji ide na kotu 1468 mnv, a odatle greben se u pravcu severoistoka preko kote 1354, preko kote 1323 mnv (Golo Brdo) do Velike Pandurice spušta se do magistralnog puta Nova Varoš – Sjenica. Odatle putem prema Aljinovi ćima nalaze se odeljenja od (1-5), a ona pripadaju slivu Gora čanske reke. U pravcu juga i jugoistoka od pravca pružanja glavnog grebena duž planine Jadovnik nalaze se odeljenja od broja (6 – 38) koja pripadaju slivu reke Lim. Najniža kota u gazdinskoj jedinici nalazi se u odeljenju 39, ( 610 mnv) kanjon reke Mileševke, a najviša kota nalazi se u odeljenju 74, (1670 mnv) Kozomor. Visinska razlika izme ñu najviše i najniže ta čke iznosi 1060 m, što je bio razlog nastanak razli čitih tipova šuma u okviru gazdinske jedinice. Nagib terena je u ve ćem delu jedinice vrlo strm, zbog prisustva brojnih izraženih grebena i uskih uvala izme ñu njih. Na nekim mestima teren je čak i vrletan, posebno u kanjonu reke Mileševke.

2.2. Geološka podloga i tipovi zemljišta

Geološku podlogu na podru čju ove gazdinske jedinice čine trijarski kre čnjaci i dolomiti, a na manjoj površini javljaju se škriljci. Kre čnja čki deo je na kompleksu Ćetanice, a odatle se spušta ka Mileševskoj i Me ñanskoj reci, kao i na planini Jadovnik i odeljenjima koja od Jadovnika gravitiraju ka selu Sopotnica i Stranjanima. Škriljci se nalaze u centralnom delu jedinice, tj. u kompleksu odeljenja u Derventi. Mati čna stena često izbija na površinu bilo u vidu stabilnog ili u vidu pokretnog kamenja. Na strmim stenama i liticama stena se javlja u vidu blokova. Što se ti če vlažnosti, sveže je u uvalama, a suvo je na grebenima. Na kre čnja čkoj podlozi razvila su se sme ña kre čnja čka zemljišta razli čite dubine u zavisnosti od režima vode. Biljni pokriva č je uglavnom ravnomerno raspore ñen, bogatiji je u uvalama i zasenjenim mestima, dok je na grebenima i kamenjarima jako oskudan. Na evoluciju zemljišta ove gazdinske jedinice uticale su razlike u geološkoj podlozi, osobinama reljefa i vegetaciji. Najzastupljenije geološke podloge u ovoj gazdinskoj jedinici su: - kre čnjaci dolomiti - škriljci peš čari Od zemljišta zastupljeni su: - distri čno sme ñe ili kiselo sme ñe zemljište - rendzina

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 7

Mihaila Pupina 113 Beograd

Distri čno sme ñe ili kiselo sme ñe zemljište Ova zemljišta se formiraju na terenima sa izraženim reljefom, mnogobrojnim potocima, čestim i strmim nagibima sa prore ñenim šumama što uslovljava da ovaj tip zemljišta nema razvijen profil. To su plitka zemljišta sa nedovoljno izraženim horizontima, dok je po razvijenosti profila veoma heterogeno. Pod šumom je najviše rasprostranjena faza A0 – A – C sa dubinom profila koji retko prelazi 25 cm, čak i na blažim nagibima. Profil čija dubina može iznositi i preko 50 cm sa horizontom: A0 - A1 - A - (B) - C ili A1 - (B) - C, horizont ima tamnosme ñu do sivosme ñu boju sa žutom nijansom i sitnozrnastu do sitnogrudvastu strukturu sa dosta skeleta. Prelazi izme ñu horizonata su naj češ će postepeni i odvajaju se uglavnom preko pove ćanog u češ ća odlomka mati čnog supstrata. Distri čno sme ñe ili kiselo sme ñe zemljište je dobro propustljivo za vodu i dobro aerisano. Sadržaj humusa u brdskom i srednjeplaninskom pojasu se kre će od 2% do 5%, a u višim predelima se kre će i do 10%, i zavisi od razvojne faze zemljišta, od na čina iskoriš ćavanja, od obraslosti, vrste šume i drugih činilaca. Zemljište je kiselo (ph = 4,8 – 5,5), a stepen zasi ćenosti bazama je nizak (20 – 25%). Sadržaj hranjivih materija je tako ñe dosta nizak. Usled navedenih karakteristika da bi se ova zemljišta pretvorila u dobra šumska staništa, neophodno je primeniti odgovaraju će agrotehni čke mere. Distri čno sme ñe ili kiselo sme ñe zemljište je podložno eroziji. Rendzina na kre čnjaku Rendzin se pojavljuje u raznim fazama, na ogoljenim kre čnjacima gde je erozija razvijena preovla ñuje inicijalna faza – sirozem rendzin. Na izdrobljenom kre čnjaku sre će se stadijum – crna raspršena rendzina, čiji profil nije dublji od 5 – 10 cm. Tipi čna mulrendzina dominira na zaravnima, blagim nagibima, uvalama, vrta čama gde je sloj zemljišta dubok 15 – 25 cm, re ñe do 45 cm. Rendzina pripada klasi zemljišta A – C profila, pod šumom ona ima profil A0 – A1 – C . Na razdrobljenom kre čnjaku ima A – AC – C profil. Po teksturi spada u tešku ilova ču, a manje u teksturu krupnog peska. Vodu dobro upija ali i propušta. Aeracija je dobra, podložna je eroziji. Reakcija zavisi od razvojne faze, a u plitkim do 10 cm ve ćinom je neutralna, a u dubljim slabo do srednje kisela. Rendzin je pogodan za šumu i pašnjake. Posme ñena rendzina Morfološki izgled posme ñene rendzine nije uvek isti i zavisi od stepena posme ñivanja. Ako je posme ñivanje zahvatilo ceo profil izgled profila je jednostavan. U tom slu čaju je u pitanju zemljište A-C profila pri čemu A sloj ima tamnosme ñu ili otvorenosme ñu boju, a sloj C je kre čnjak. Dubina profila zavisi od reljefa. U ve ćini slu čajeva to su plitka zemljišta sa dubinom profila 25-35 cm retko kada su dublja. Ova rendzina sadrži manje krupnih sastojaka, neke mogu imati dosta skeleta. Spada u tešku ilova ču ili laku glinušu, heterogenog je sastava. Rendzine mogu imati 50- 70% gline u svom sastavu. Ima visok procenat higroskopske vlage, kre ča nema. Slabo je do srednje kisela re ñe neutralana. Prose čna vrednost PH u vodi iznosi 5,6 - 6,5 a u KCL > 5,0 - 5,5. Kiselost je ve ća u dubljim slojevima kao i pod šumom. Koli čina humusa je manja nego kod tipi čne rendzine, jer humus u procesu posme ñivanja nestaje. Humusa ima u intervalu 2,5-11% prose čno 4,6%. Posme ñena rendzina je pogodnija za pašnja čke površine nego za šumsku proizvodnju.

2.3. Hidrografske karakteristike

Na hidrografske uslove najviše uti ču geološka podloga i reljef. Velika šumovitost ovog podru čja, pored ostalih prirodnih i ekoloških uslova, uslovljava da vodotoci imaju vode tokom cele godine. Gazdinska jedinica „Jadovnik - Derventa“ sadrži pet slivova, i to sliv Gora čanske reke od 1–5 odeljenja, sliv reke Lim sa odeljenjima od 6-28, sliv reke Zebu ñe sa odeljenjima od 29–38, sliv Mileševske reke sa odeljenjima od 39–78; 86 i 87, sliv Meñanske reke koji čine odeljenjna 79–85; 88; 89 i 90 Pored navedenih vodotoka postoje i brojni izvori. Treba navesti izvor zvani Studenac, koji je aktivan tokom cele godine, ali neki izvori u sušnom periodu izgube vodu tako da nisu od ve ćeg zna čaja.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 8

Mihaila Pupina 113 Beograd

2.4. Klima

Planinski masiv Jadovnika u pogledu regionalne klime pripada umereno kontinentalnom podru čju, blago izmenjenom tipu. Klimatski uslovi se me ñusobno razlikuju u zavisnosti od nadmorske visine i reljefa planine, a u užem smislu se razlikuju i bliži i udaljeniji delovi, a zavisno od konfiguracije terena. Za definisanje klimatskih prilika u GJ„Jadovnk - Derventa“, koriš ćeni su podaci sa meteoroloških stanica Zlatibor i Sjenica sa periodom osmatranja 2012godine i podaci iz studije "Izvo ñački projekat melioracije degradiranih šuma rekonstrukcijom" koju je izradio Institut za šumarstvo i drvnu industriju iz Beograda 1981 godine. Prema navedenoj studiji izdvajaju se tri klimatske zone: dolinska zona, zona padina i planinska zona. U konkretnom slu čaju interesantna je planinska klimatska zona koja obuhvata najviše delove Zlatara. Karakteristike klime ove zone su oštre i duge zime sa dosta snega, kratka i prohladna leta sa povremenim padavinama. Prole ća i jeseni su hladni, sa čestim kišama. Meteorološke stanice Zlatibor (1028m.n.v.) i Sjenica (1038m.n.v.) se karakterišu sli čnim opštim položajem (koordinate i nadmorske visine) ispitivanom podru čju, pa na objektivan na čin mogu prikazati klimatske prilike na potezu Jadovnika u širem smislu. Kao osnovni klimatski pokazatelji koriš ćeni su slede ći podaci: srednje mese čne i godišnje temperature, srednje maksimalne i minimalne mese čne i godišnje temperature, srednje mese čne i godišnje sume padavina, relativne vlažnosti vazduha. Temperatura Srednja godišnja temperatura vazduha za 2012 godinu.

Stanica I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII god. Zlatibor -3.6 -8.0 4.3 8.2 11.6 19.3 20.9 21.0 16.8 11.2 6.6 -2.0 8.9 Sjenica -5.1 -7.1 2.0 7.5 10.7 18.1 20.4 19.0 14.9 10.1 5.7 -3.7 7.7 Klimatski pokazatelji koji se odnose na temperaturalne uslove veoma su povoljni za razvoj šumske vegetacije. Dovoljno dug vegetacioni period koji po činje krajem aprila i završava se po četkom oktobra stvara veoma povoljne uslove za razvoj mezofilnih pa čak i nekih termofilnih vrsta drve ća. Srednja maksimalna prose čna godišnja temperatura vazduha za 2012 godinu

Stanica I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII god. Zlatibor -0.7 -4.9 9.2 13.6 16.6 25.0 27.5 27.8 22.8 17.3 11.1 1.2 13.9 Sjenica -0.4 -2.6 9.1 14.1 17.1 25.8 28.7 28.2 23.8 19.4 12.0 0.9 14.7

Srednja minimalna prose čna godišnja temperatura vazduha za 2012 godinu

Stanica I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII god. Zlatibor -6.2 -10.6 0.2 3.6 7.3 13.4 15.5 14.8 12.0 6.9 3.2 -4.7 4.7 Sjenica -9.1 -11.5 -3.9 1.2 4.6 9.1 11.3 9.3 7.3 3.2 1.4 -7.7 1.3

Ekstremne temperature ne pri činjavaju ve će štete šumskoj vegetaciji. Što se ti če ekstremno niskih temperatura one ne traju dugo već se pojavljuju nekoliko dana tako da ne nanose ve će štete. Delovanje niskih temperatura na podmladak u znatnoj meri smanjuje snežni pokriva č koji na Zlataru i Jadovniku, leži ve ći deo zimskog perioda. Rani jesenji mrazevi ne predstavljaju opasnost za šumsku vegetaciju, osim što nisu česti, oni se pojavljuju kada je vegetacioni period završen. U odnosu na njih kasni prole ćni mrazevi su mnogo više opasni po vegetaciju izazivaju ći štete na izbojcima i pupoljcima pa i olistalim granama bukve, jele i smr če.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 9

Mihaila Pupina 113 Beograd

Relativna vlažnost i padavine Srednje mese čne i godišnje relativne vlažnosti vazduha u %

Stanica I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII god. Zlatibor 90 90 65 72 75 61 62 46 60 71 83 90 72 Sjenica 85 84 72 72 76 63 60 55 66 72 83 86 73 Srednja godišnja relativna vlažnost iznosi:72 % Zlatibor i 73% Sjenica. Srednje mese čne i godišnje sume padavina u mm u periodu 2012 godine.

Stanica I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII god Zlatibor 112.6 86.7 27.2 89.4 161.7 18.6 81.7 9.2 27.3 56.2 61.1 109.4 841.1 Sjenica 77.2 90.0 11.5 60.8 82.1 11.5 44.7 1.4 33.9 100.3 44.0 95.4 652.8 Srednja godišnja suma padavina iznosi: 841,1 mm Zlatibor i 652,8mm Sjenica. U vegetacionom periodu se izlu či blizu 50 % padavina što povoljno deluje na biljke. Na osnovu sume padavina, koli čine padavina u toku vegetacionog perioda i relativne vlage može se zaklju čiti da su ovi uslovi veoma povoljni za razvoj šumske vegetacije. Znatan deo padavina javlja se u obliku snega što uzrokuje da se gotovo u celom zimskom periodu zadržava snežni pokriva č. Prve snežne padavine su obi čno u oktobru, a poslednje u aprilu, ali ponekad i u maju. Treba napomenuti negativan mestimi čan uticaj snega u vidu snegoloma i snegoizvala na šumskoj vegetaciji. Vetar Vetrovi na Zlataru i Jadovniku imaju zna čajnu ulogu u formiranju ekoloških uslova, naro čito na onim staništima koja su izložena ja čim uticajima ovog faktora. Prema raspoloživim podacima o vetrovima može se zaklju čiti da oni duvaju iz svih pravaca, me ñutim, njihova često ća i ja čina nije ista u svim mesecima. Zavisi od niza faktora kao što su orografski položaj, stanje vegetacije, otvorenost terena prema glavnim pravcima naj češ ćih i najvažnijih vetrova i dr. Izvesna kre čnja čka staništa npr. Golo Brdo, gornji delovi Orlova če, naro čito Pliješ, zajednice sa klekom, a one nisu pokrivene šumom, izložene su jakim uticajima vetrova. Ve ći deo zone padina i planinske zone su izloženi vetrovima koji duvaju iz svih pravaca. Naj češ ća su vazdušna strujanja sa severa, jugoistoka i jugozapada. Prose čna ja čina vetra iznosi za Zlatibor 1,7Bofora, a za Sjenicu 1,4Bofora.

2.5. Opšte karakteristike šumskih ekosistema

Na razvitak i današnje stanje vegetacije uticali su mnogobrojni činioci, a naro čito reljef, nagib, ekspozicija, nadmorska visina i klimatski faktori kao što su padavine i temperatura. Prema vertikalnom rasprostranjenju šuma GJ „Jadovnik - Derventa“ pripada brdsko – planinskom pojasu. Svi tipovi šuma Srbije svrstani su u jedinice višeg reda - komplekse. U ovoj gazdinskoj jedinici mogu se izdvojiti slede ći kompleksi: - kompleks (pojas) (2) kserotermofilnih sladunovo cerovih i drugih tipova šuma - kompleks (pojas) (3) kserromezofilnih kitnjakovih i grabovih tipova šuma - kompleks (4) mezofilnih bukovih i bukovo – četinarskih tipova šume - kompleks (pojas) (5) termofilnih borovih šuma na seriji zemljišta na bazi čnim stenama - kompleks (pojas) (6) frigorofilnih četinarskih tipova šuma Kompleksi (pojasevi) dalje se raš članjuju na cenoekološke grupe tipova šuma, na osnovu saznanja o vegetaciji i zemljištu. Prema navedenom kriterijumu za ovu gazdinsku jedinicu izdvojene su slede će cenoekološke grupe tipova šuma: - 2.4. – šuma grabi ća i crnog graba i grabi ća – jorgovana (Ostryo – Carpinion orientalis et Syringo – Carpinion orientalis) na crnicama - 3.2. – šuma graba (Carpinion betuli illyrico – moesiacu) na sme ñim i lesiviranim zemljištima - 4.2. – planinska šuma bukve (Fagetum moesiacae montanum) na razli čitim sme ñim zemljištima - 4.6. – šuma bukve i jele (Abieti-Fagenion moesiacae) na smedjim zeljištima i lesiviranim varijantama nekih smedjih zemljišta - 4.7. – šuma smr če, jele i bukve (Piceo-Fago-Abietetum) na humusnim kiselim sme ñim, sme ñim podzolastim zemljištima, terra fuski i izbeljenoj terra fuski - 5.1. – šuma borova na bazi čnim stenama (Orno – Ericion) na zemljištima obrazovanim na bazi čnim stenama

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 10

Mihaila Pupina 113 Beograd

- 6.1. – šuma smr če (Piceion excelsae) na distri čnim humusno – silikatnim, sme ñim podzolastim zemljištima i crnicama na kre čnjacima Cenoekološke grupe tipova šuma dalje se raš članjuju na grupe ekoloških jedinica, koje predstavljaju pojedine biljne zajednice, naj češ će ranga asocijacije okarakterisane zemljištima na kojima se javljaju. U ovoj gazdinskoj jedinici izdvojene su slede će grupe ekoloških jedinica: - 241 - šume grabi ća (Carpinion orientalis moesiacum) na crnicama i razli čitim erodiranim zemljištima - 321 - šuma kitnjaka i graba (Querco - carpinetum moesiacum) na sme ñim i lesiviranim sme ñim zemljištima. - 421 - planinska šuma bukve (Fagetum moesiacae montanum) na razli čitim sme ñim zemljištima - 462 - šume bukve i jele (Abieti-Fagetum moesiacum) na peridotitima, serpentisanim periodotitima i serpentenitima - 471 - šuma smr če, jele i bukve (Piceo-Fago-Abietetum) na humusnim kiselim sme ñim, sme ñim podzolastim zemljištima, terra fuski i izbeljenoj terra fuski - 472 - šuma smr če i jele (Piceo-Abietetum) na humusnim kiselim sme ñim, sme ñim podzolastim zemljištima, tera fuski i izbeljenoj tera fuski - 511 – šuma crnog bora (Humileto-Pinetum nigrae serbicum) na inicijalnim zemljištima i crnicama (rendzinama) na kre čnjaku i dolomitu - 611 - šuma smr če (Piceion excelsae serbicum) na distri čnim humusno-silikatnim, sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima U ovoj gazdinskoj jedinici izdvojene su slede će grupe ekoloških jedinica: 2.4.1. Šuma grabi ća (Carpionion orientalis moesiacum) na crnicama i razli čitim erodiranim zemljištima se javlja na strmim, južnim obroncima kre čnja čkih planina. Ona zauzima najtoplija i najsuvlja staništa. Sastojine se razvijaju na plitkim, skeletnim zemljištima, izdana čkog su porekla i sa malom visinom. Na vrlo strmim i suvim terenima sastojine brzo devastiraju. Od šumskih vrsta javljaju se: grabi ć, crni jasen, medunac, cer i dr. Od žbunja i prizemne vegetacije javljaju se kurika, glog, jorgovan, dren, kupina i dr. 3.2.1. Šuma kitnjaka i graba (Querco - carpinetum moesiacum) na sme ñim i lesiviranim sme ñim zemljištima , formiranje ovih sastojina uslovljeno je lokalnim prilikama, i one predstavljaju trajni stadijum u klimatogenom podru čju šuma sladuna i cera. Uzrok ovome su prvenstveno klimatske karakteristike podru čja, pošto jugozapadna Srbija u klimatskom pogledu odražava prelazno podru čje izme ñu humidnih centralnih i zapadnih delova i temperaturno kontrastnijih i suvljih isto čnih krajeva. Ove šume se javljaju u ovom podru čju na oko 500 m.n.v. (mogu i na ve ćim visinama), obi čno na manjim površinama. Zemljište pod kojima se ove šume javljaju je dosta suvo, neutralno ili slabo kisele reakcije, sa odlikama sme ñeg zemljišta. Glavne vrste su kitnjak, grab i cer. 4.2.1. Planinska šuma bukve (Fagetum moesiacae montanum) na razli čitim sme ñim zemljištima javlja se na ve ćim nadmorskim visinama od 800m. Planinska šuma bukve odlikuju se sa apsolutnom dominacijom bukve, jakom senkom, vrlo povoljnim mikroklimatskim uslovima i velikom stabilnoš ću. Karakteriše ih čitav niz mezofilnih svojstvenih vrsta (Daphne mesereum, Sambucus nigra, Athyrium ficis - mas, Anemona nemorosa, Mecurialis perennis, Epilobium montanum, Sanicula europaea). Sme ña zemljišta su ovde srednje duboka i duboka, dovoljno vlažna, povoljnih fizi čkih i hemijskih osobina i visoke produktivnosti. Sklop drve ća je vrlo razli čit, što je posledica razli čitog na čina gazdovanja. Ponekad je u raznodobnim sastojinama vrlo dobro izražen i podstojni sprat drve ća. Zastupljene su i mla ñe sastojine, a i stare jednodobne, sa jakim sklopom i pre čnicima od 50cm. U ovim slu čajevima jedina vrsta u spratu je bukva. Sprat žbunja ponekad izostaje, ili je u ve ćini slu čajeva malog sklopa i tako ñe se sastoji samo od bukve. Pokrivenost sprat prizemne flore iznosi 0,4 do 0,8 , a nekoliko karakteristi čnih vrsta javlja se vrlo obilno u svim situacijama: Glechoma hirsuta, Asperula odorata, Galeobdolon luteum, Cordamine bulbifera, Symphitum tuberosum, Dryopteris filix-mas, Aegopolium podagraria i dr. Fizi čke i hemijske osobine zemljišta su veoma dobre. To omogu ćuje da je plodnost zemljišta veoma visoka, te bukva može da postigne visoku produktivnost. 4.6.2. Tip šume bukve i jele (Abieti-Fagetum moesiacae) na sjajnim škriljcima, kontaktno metamorfnim stenama, kvarcitima i mermerisanim kre čnjacima prostire se na visinama od 1000-1300mnv. Ovo zemljište je karakteristi čno po tome što je manje toplo, ima relativno kra ći vegetacioni period, povišenu sumu padavina i ve ću relativnu vlažnost vazduha. To su mahom tereni sa lesiviranim zemljištem mada se javljaju i na rankerima. U spratu drve ća pored bukve i jele sre će se i smr ča, dok se kao žbunaste vrste javljaju: Lonicera nigra, Rhamnus fallax, Sambucus racemosa i dr. Od zeljastih vrsta zastupljene su: Asperula odorata, Oxalis acetosallis, Paris qudrifolia, Dentaria bulbifera, Deschampia flexuosa i dr. 4.7.1. Šuma smr če, jele i bukve (Piceo –Fago-Abietetum) na humusno kiselim sme ñim, sme ñim, podzolastim zemljištima, terra fuski i izbeljenoj terra fuski javljaju se na visinama 1200 – 1600mnv. To su hladna i vlažnija staništa, sa apsolutnom i relativnom vlažnoš ću ve ćom nego druga staništa. Zemljišta su dosta plitka i skeletoidna, pripadaju rankerima, vrlo su sveža sa velikim naslagama šumske stelje i grubog humusa. Ukoliko su nagibi strmiji i sa re ñom vegetacijom javljaju se procesi erozije. Javlja se kao posebna klimaregionalna šuma iznad pojasa brdske bukove šume. U zavisnosti od ekspozicije, nagiba, geološke podloge, geografskog položaja i veli čine masiva javlja se fitocenoza bukve sa jelom na raznim nadmorskim visinama. Pri tome treba imati u vidu da ovoj fitocenozi pripadaju mnoge sastojine bukve koje danas nemaju jelu u svom sastavu. jer je pose čena i nije se mogla vegetativno obnavljati kao bukva. Ekološki faktori i prizemna flora omogu ćavaju da se ove šume identifikuju kao prirodne bukovo - jelove šume. Tako ñe treba imati u vidu da se u pojasu bukve - jele mogu javiti bukove sastojine koje prirodno nemaju jelu u sebi.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 11

Mihaila Pupina 113 Beograd

Kao i kod brdske bukove šume i ovde se može izvršiti osnovna diferencijacija prema geološkoj podlozi i zemljištu na skupine Abieto - fagetum calciocolum i Abieto - fagetum silicicolum. Pored bukve i jele javljaju se u bukovo - jelovoj šumi dosta retko i stablimi čno slede će vrste: Acer pseudoplatanus, Acer platanoides, Fraxinus excelsior, Sorbus aucuparia, Picea excelsa, Sorbus aria, Ulmus montana, Tilia parvifolia. Od žbunastih vrsta javljaju se: Ilex aquifolium, Evonymus latifolia, Sambucus racemosa, Daphne meserum, Rubus hirtus, Lonicera alpigena, Rosa alpina, Rubus idaeus, Spirea media. Od prizemne flore: Polygonatum verticillatum, Gentiana asclepiadea, Lusula silvatica, Festuca drymea, Paris quadrifolia, Vaccinium myrtillus, Galium rotundifolium, Scrophularia scopoli, Asperula odorata, Anemone nemorosa, Carex silvatica, Ruscus hypoglossum, Dentaria bulbifera i dr. 4.7.2. Šuma smr če i jele (Piceo-Abietetum) na humusnim kiselim sme ñim, sme ñim podzolastim zemljištima, terra fuski i izbeljenoj terra fuski u ovom regionu nije retka. U spratu drve ća javljaju se samo jela i smr ča. U spratu žbunja pored navedenih vrsta postoji i jarebika (Sorbus aucuparia). U spratu prizemne flore ustanovljene su slede će vrste: Galium rotundifolium, Gentiana asclepiadea, Rubus hirtus, Oxalis acetosella, Luzula luzulina, Picea excelsa, Polytrichun commune, Vaccinium myrtillus, Mycelis muralis, Veronica officinalis, Dryopteris carthusiana, Sambucus racemosa, Rubus idaeus, Luzula silvatica, Prenanthes purpurea i Diacranum scoparium. 5.1.1 Šuma crnog bora (Humileto-Pinetum nigrae serbicum) na inicijalnim zemljištima i crnicama (rendzinama) na kre čnjaku i dolomitu šume crnog bora, zauzimaju južne, kamenite i strme padine. Zemljište na kojem je formirana ova šuma je plitko, skeletoidno, a podloga (mati čni supsprat) je silikatna ili kre čnja čka. Sprat drve ća je heterogen i sa činjava ga najve ćim delom crni bor sa kitnjakom, divljom kruškom i brezom. Sprat žbunja sa činjavaju: glog, šipak, trnjine i dr. U spratu prizemne vegetacije javljaju se: Thymus jonkae, Daphne blagayana, Erica carnea, Galium purpureum i dr. 6.1.1. Šuma smr če (Piceion excelsae serbicum) na distri čnim humusno-silikatnim, sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima se nalaze na nadmorskim visinama oko 1700 mnv. i više. Pošto ove sastojine pripadaju planinskom klimatskom reonu vrednosti srenje godišnje temperature su najniže, predeli su sa najvišim indeksom padavina i sa najve ćom apsolutnom i relativnom vlažnosti vazduha. Zemljišta su rankeri, i ona su redovno sveža bez obzira na nagib i ekspoziciju. Nagibi su blagi (15-20°), a geološka podloga je škriljac, tj. kvarcni filiti sa prelazom ka kvarcitima, lisnati hlorit, kao i sericitski škriljci u smenjivanju sa hlorit kvarcnim škriljcima. Reakcija zemljišta je pH 3,7-4,1 tj. jako je kiselo. U spratu drve ća dominira smr ča, a pored smr če re ñe se javljaju Sorbus aucuparia, Sambucus racemosa, Daphne mezereum i Ribes petraeum. Karakteristi čne vrste prizemne flore su: Luzula silvatica, Vaccinium myrtillus, Gentiana asclepiadea, Oxalis acetosella, Homogyne alpina i Stellaria nemorum. Obzirom na dijagnosti čki zna čaj vrste Homogyne alpina ova asocijacija može dobiti i naziv Homogyno alpinae-Piceetum. Od vrsta dominantna je smr ča, mada može da se javlja jela i bukva, a od prizemene vegetacije naj češ će je prisutna borovnica.

2.6. Opšti faktori zna čajni za stanje šumskih ekosistema

Prilikom prou čavanja šumskih ekosistema posebno mesto zauzima prou čavanje staništa. Karakteristike staništa manifestuju se kroz osnovne ekološke faktore i to: 1. Klimatski faktori, u koje spadaju: temperatura, atmosferski talog i vlaga vazduha, svetlost, vetar i dr.; 2. Orografski faktori, koje čine: reljef, nadmorska visina, ekspozicija terena, nagib terena, mikroreljef i dr.; 3. Geološka podloga (mati čni supstrat), zna čajna je za obrazovanje razli čitih tipova zemljišta; 4. Edafski faktori ili zemljišni faktori, deluju preko fizi čkih i hemijskih osobina zemljišta i kao sredina za razvoj korenovog sistema biljaka; 5. Biološki činioci me ñu kojima su najvažniji biljni i životinjski svet i čovek kao poseban antropogeni faktor. Svi gore navedeni ekološki faktori u prirodi deluju zajedno, tj. kao celina, odnosno kao kompleks faktora. Oni su me ñusobno povezani deluju ći jedan na drugoga i na sredinu, me ñusobno se dopunjiju i zamenjuju. Klimatski faktori pokazuju karakteristike kontinentalne i umereno-kontinentalne klime sa toplim i kratkim letima, dugim i oštrim zimama, sa povoljnom koli činom padavina (donji delovi gazdinske jedinice), a koja na ve ćim nadmorskim visinama prelazi u planinsku klimu sa velikom koli činom vlage koja omogu ćava dovoljno trajanje vegetativnog perioda. Mikroklima šumskih staništa Prilikom analize šumskih staništa na jednom širem podru čju (regionu) nije samo dovoljno da se upoznaju karakteristike regionalne klime (makroklime), ve ć treba da se znaju i klimatske karakteristike na užem prostoru – mikroklima svakog staništa. Ustanovljavanje razlike u mikroklimi susednih staništa, služi nam u oceni ekoloških karakteristika pojedinih šumskih – ekoloških jedinica. Pri analizi šumskih staništa mikroklimatska istraživanja su veoma dragocena za ocenu sli čnosti i razlika šumskih ekosistema, kao i veze koje postoje izme ñu njih. Orografski faktori (reljef, nadmorska visina, ekspozicija, inklinacija, konfiguracija terena itd.) ukazuju na to da su ovo tipi čna šumska staništa. Izloženost terena (ekspozicija)

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 12

Mihaila Pupina 113 Beograd

Ekspozicija terena u velikoj meri uti če na izgled i sastav šuma i staništa u celini. Ekspozicija ima bitan uticaj na klimatske i edafske (zemljišne) uslove odre ñenog staništa. Najviše se me ñusobno razlikuju severne i južne ekspozicije. Razlike su u stepenu osun čavanja terena, temperaturi i vlažnosti vazduha, zemljišta i dr. Ove razlike izme ñu severnih i južnih ekspozicija mogu biti vrlo izražene i ekstremne i uti ču na formiranje odre ñenih tipova šuma. Nagib terena i šuma Nagib terena (kao i ekpozicija) ima višestruke uticaje na promene klimatskih i edafskih uslova. Nagib terena ima vidnog uticaja na stepen zagrevanja staništa, dubinu zemljišta, vlažnost zemljišta, zadržavanje snežnog pokriva ča i dr. Sa pove ćanjem ugla nagiba terena na južnim i zapadnim ekspozicijama pove ćava se koli čina toplote i intenzitet osun čavanja, a na severnim stranama je obrnuto, smanjuje se. Prema tome, nagib terena zajedno sa ekspozicijom bitno menja mikroklimatske uslove staništa. Nadmorska visina i šuma Promene nadmorske visine uti ču na promene osnovnih karakteristika klime (temperatura vazduha, vlažnost vazduha, koli čina i raspodela atmosferskog taloga, režim svetlosti i dr.). Sniženjem temperature, manjom ukupnom koli činom toplote i skra ćenjem vegetacionog perioda, sa porastom nadmorske visine menjaju se i vrste drve ća koje grade odgovaraju će zajednice. Zbog pooštrenih klimatskih i drugih uslova na ve ćim nadmorskim visinama u sastojinama ima manji broj stabala po hektaru i ona su manjih visina i ukupna produkcija drvne zapremine je manja. Edafski faktori (tip zemljišta, dubina, skeletnost, pedološka podloga, sastav i dr.), potvr ñuju da su staništa dobra. Uslovi zemljišta Za nastanak odre ñenih tipova zemljišta zna čajni su slede ći faktori: geološka podloga, reljef, klima, vegetacija i čovek. Svi ovi faktori imaju ve ću ili manji ulogu, deluju zajedno i kompleksno, a rezultat njihovog delovanja su razli čita zemljišta. Za uspešan rast drve ća prvenstveno je potrebna dovoljna fiziološka dubina i povoljne fizi čke (dovoljno vode, vazduha) i hemijske (ph, sastav zemljišnog rastvora i dr.) osobine zemljišta. Zaklju čuje se da razli čiti faktori uti ču na formiranje razli čitih tipova zemljišta, a na njima i odgovaraju ći tipovi vegetacije, kako livadsko-pašnja čke, tako i šumske. Bioti čki faktori (uticaj antropogenih činilaca i zastupljenost pojedinih tipova šuma) povoljno uti ču na stanište, vodni režim i ostale činioce koji su u me ñusobno zavisnim odnosima. Bioti čki činioci – biljni i životinjski svet i čovek Osnovne vrste drve ća – edifikatori i subedifikatori, tj. dominantne vrste u spratu drve ća, najvažnija su karika šumske biocenoze. Pored toga što su najbrojnije zastupljene, one u najve ćoj meri uti ču na formiranje biotopa (staništa) i na život svih ostalih organizama u biocenozi. Pored toga oni su glavni nosioci produkcije, tj. razvoja proizvodnih karakteristika svakog pojedinog tipa šume. Me ñutim u lancu interakcije živih i neživih delova šumskog ekosistema, pored drve ća, zna čajni su i svi drugi biljni organizmi. Oni deluju posredno ili neposredno, na stanište, jedni na druge, na životinjski svet itd. Životinjski i biljni svet u šumskoj biogeocenozi su vrlo tesno povezani. Dok ve ćini životinja biljke služe direktno za ishranu, vrlo mali broj vrsta u šumi se hrani životinjama. Životinje u velikoj meri uti ču na biljke neposredno (oprašivanje, raznošenje semena i dr.) i posredno (svojom aktivnoš ću menjaju stanište – mehani čko usitnjavanje, mešanje i ubrzavanje razlaganja organskih materija, ñubrenje i dr.). Kao poreme ćaj prirodne ravnoteže u šumi zoogeni i fitogeni faktori su uvek tesno povezani, a naj češ ći primarni uzro čnik je čovek. Pojava kalamiteta insekata (gubar, mrazovac i dr.) naj češ će su posledica čovekovog nerazumnog odnosa prema šumi. Posledice ovih kombinovanih zooantropogernih uticaja su degradirane šume.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 13

Mihaila Pupina 113 Beograd

3.0. PRIVREDNE KARAKTERISTIKE

3.1. Opšte privredne karakteristike

Gazdinska jedinica "Jadovnik - Derventa" nalazi se na teritoriji politi čke opštine Prijepolje, a pripada šumskoj oblasti Zapadna Srbija. Podru čje opštine Prijepolje spada u red srednje razvijenih opština u Srbiji, odnosno ispod proseka Republike po procentu zaposlenosti i dohodku. Na podru čju opštine Prijepolje obradivo zemljište zauzima površinu od 36967,0ha, ostalo zemljište zauzima površinu od 5992,0ha, a pod šumom je 39741,0ha (podaci uzeti iz OOGŠ za Limsko šumsko podru čje). Stanovništvo se bavi ekstenzivnim sto čarstvom i poljoprivredom, i to uglavnom seoska domaćinstva u planinskom podru čju. Sela sa činjavaju sto čarska doma ćinstva što se negativno odražava na fizi čku radnu snagu, naro čito u šumarstvu. Ceo kraj gravitira prema Prijepolju kao administrativnom, industrijskom, zdravstvenom i kulturnom centru. Podru čje opštine Prijepolje raspolaže sa zna čajnim prirodnim i privrednim resursima, ali razvoj opštine u mnogome je usporen poslednjih godina zbog loših ekonomskih prilika (loše privatizacije).

3.2. Ekonomske i kulturne prilike

Ukupna površina opštine Prijepolje iznosi 827 km2. Na teritoriji opštine nalazi se oko 80 naselja, sa oko 36143 stanovnika. Broj zaposlenih po evidenciji (podaci uzeti iz OOGŠ za Limsko šumsko podru čje) je slede ći: Struktura zaposlenih po privrednim granama i delatnostima: - industrija i rudarstvo...... 1972 - poljoprivreda, šumarstvo i vodoprivreda...... 253 - gra ñevinarstvo ...... 391 - saobra ćaj i veze ...... 254 - trgovina i ugostiteljstvo ...... 639 - zanatstvo i stambeno-komunalne delatnosti ...... 29 - finansije i bankarstvo...... 34 - obrazovanje i kultura...... 685 - zdravstvo i socijalna zaštita...... 588 - Državna uprava i DPO ...... 207 Broj zaposlenih u društvenom setoru iznosi oko 5052, a najviše je zaposlenih u industriji i rudarstvu. Podaci iz prethodne osnove gazdovanja, dosta se razlikuju po podacima, zbog velike migracije stanovništva. Naselja u opštini, a samim tim i stanovništvo još uvek su nedovoljno komunikacijski povezani sa važnim privrednim i kulturnim centrom, što za posledicu ima ekonomsku nerazvijenost i nizak standard života. Izgradnjom i rekonstrukcijom komunikacija omogu ćiće se brži razvoj privrede, poljoprivrede i vo ćarstva, saobra ćaja i naro čito sto čarstva i šumarstva .

3.3. Organizacija i materijalna opremljenost šumskog gazdinstva

Šumama ove gazdinske jedinice gazduje šumska uprava "Prijepolje", koja se nalazi u sastavu šumskog gazdinstva Prijepolje i u sistemu Javnog preduze ća "Srbijašume", Beograd. Kadrovska struktura zaposlenih u šumskoj upravi Prijepolje: - VSS 6 - SSS 26 - KV 19

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 14

Mihaila Pupina 113 Beograd

- PK 5 - NK 2 U K U P N O : 58

Materijalno - tehni čka opremljenost šumske uprave Prijepolje: 1. Kamioni - FAP 2628 1 kom. - TAM 110 1 kom. -TAM Vojno vozilo-protivpožarno 1kom. - traktor guseni čar TG 160 K 1 kom. -GAZ 330273-terensko vozilo 1kom. -Goša-prikolica-niskonose ća 1kom. - utovariva č ULT 160 1 kom. 2. Buldozer - mašina kombinovana NEW HOLLAND B115B 1kom. - Zastava IVEKO 30.10 Rival 1 kom. 3.Vozila - Lada NIVA 6 kom. - Jugo Florida - Poli 1 kom.

Gra ñevinski objekti: - upravna zgrada (službene prostorije) 540 m 2 - radionica, garaža i magacin 339 m 2 - lugarnice: Brodarevo, Ka ćevo, Zlatar, Kamena Gora 395 m 2

3.4. Dosadašnji zahtev prema šumama gazdinske jedinice i dosadašnji na čin koriš ćenja šumskih resursa

Dosadašnji zahtevi prema šumama ove gazdinske jedinice prvenstveno su se bazirali na proizvodnji tehničkog i ogrevnog drveta. Posebni ciljevi gazdovanja trebali su da obezbede biološke, proizvodne i tehni čke ciljeve za proizvodnju kvalitetnih sortimenata, pravilno i racionalno koriš ćenje drvne mase. U celini gledano u šumama ove gazdinske jedinice bilo je izraženo dominantno koriš ćenje proizvodne funkcije šuma tj. koriš ćenje, dok ostali potencijali i mogu ćnosti nisu u potpunosti iskoriš ćeni. Na čin koriš ćenja šuma u proteklom periodu bio je takav da se težilo zadovoljenju svih potreba za drvetom, kako tehni čkim tako i ogrevnim. Gazdovanje šumama bilo je u skladu sa potrebama, zahtevima i mogu ćnostima sastojina. Prethodni zaklju čci se ne odnose samo na prethodni period , ve ć na nekoliko perioda unazad.

3.5. Mogu ćnost plasmana šumskih proizvoda

Pošto ŠU“Prijepolje“ u čijem sastavu ova gazdinska jedinica posluje na nivou ŠG“Prijepolje“, tako da je i plasman drvnih sortimenata vezan na nivou gazdinstva (tj. tri opštine) s tim da se roba prodaje i svim ostalim zainteresovanim kupcima. Plasman robe realizuje se sa slede ćim kupcima: 1. Trupci četinara: - "Jela" – Prijepolje - "Matkom" – Prijepolje - "Žarvine" – Prijepolje - "Mišo komerc" – Prijepolje - "Vihor" – Nova Varoš

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 15

Mihaila Pupina 113 Beograd

- "Sekuli ć" – Nova Varoš - "Nataša" – Nova Varoš - "Složna bra ća" – Nova Varoš - "Omo – prom" – Nova Varoš 2. Trupci bukve: - "11. maj" – Nova Varoš - "Šamal" – Ivanjica 3. Celuloza bukve: - "Viskoprom" – Loznica 4. Celuloza četinara: - "Produkt – promet" – Prijepolje 5. Ogrev: - "Viskoprom" – Loznica - "Produkt–promet"–Prijepolje - i svima po potražnji

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 16

Mihaila Pupina 113 Beograd

4.0. FUNKCIJE ŠUMA

4.1. Osnovne postavke i kriterijumi pri prostorno-funkcionalnom reoniranju šuma i šumskih staništa

Zbog stalnog pove ćanja potreba za šumama kao ekološkim prostorom, pa i potrebama za šumskim proizvodima zahteva se više funkcionalno korišćenje šuma i šumskog prostora. Na istom prostoru susre će se više namena šuma, tako da se javlja potreba za razgrani čenjem odre ñenih funkcija šuma. Zbog toga neophodno je utvrditi globalnu i osnovnu namenu pojedinih sastojina. Globalna namena se odnosi na ceo kompleks šume kao celine u skladu sa opštim ciljevima gazdovanja, a osnovna namena predstavlja prioritetnu funkciju šume.

4.2. Funkcije šuma i namena površina u gazdinskoj jedinici

Šume imaju opštekorisnu i privrednu funkciju (Zakon o šumama br. 30/2010 - član 6): Opštekorisne funkcije šuma su: 1. opšta zaštita i unapre ñivanje životne sredine postojanjem šumskih ekosistema; 2. očuvanje biodiverziteta; 3. očuvanje genofonda šumskog drve ća i ostalih vrsta u okviru šumske zajednice; 4. ublažavanje štetnog dejstva „efekta staklene bašte“ vezivanjem ugljenika, proizvodnjom kiseonika i biomase; 5. pre čiš ćavanje zaga ñenog vazduha; 6. uravnotežavanje vodnih odnosa i spre čavanje bujica i poplavnih talasa; 7. pro čiš ćavanje vode, snabdevanje i zaštita podzemnih tokova i izvorišta pija ćom vodom; 8. zaštita zemljišta, naselja i infrastrukture od erozije i klizišta; 9. stvaranje povoljnih uslova za zdravlje ljudi; 10. povoljni uticaj na klimu i poljoprivrednu delatnost; 11. estetska funkcija; 12. obezbe ñivanje prostora za odmor i rekreaciju; 13. razvoj lovnog, seoskog i ekoturizma; 14. zaštita od buke; 15. podrška odbrani zemlje i razvoju lokalnih zajednica. Prema utvr ñenim prioritetnim funkcijama šume, odnosno njihovi delovi mogu biti: 1. privredne šume; 2. šume s posebnom namenom. Šume s posebnom namenom su: 1. zaštitne šume; 2. šume za očuvanje i koriš ćenje genofonda šumskih vrsta drve ća; 3. šume za očuvanje biodiverziteta gena, vrsta, ekosistema i predela; 4. šume zna čajne estetske vrednosti; 5. šume od zna čaja za zdravlje ljudi i rekreaciju; 6. šume od zna čaja za obrazovanje; 7. šume za nau čno-istraživa čku delatnost; 8. šume kulturno-istorijskog zna čaja; 9. šume za potrebe odbrane zemlje; 10. šume specifi čnih potreba državnih organa; 11. šume za druge specifi čne potrebe.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 17

Mihaila Pupina 113 Beograd

Šume u zašti ćenim prirodnim dobrima imaju prioritetnu funkciju šume sa posebnom namenom. Privredna funkija šuma ostvaruje se koriš ćenjem šumskih proizvoda i valorizacijom opštekorisnih funkcija šume radi ostvarivanja prihoda. Namena šuma utvr ñuje se, u skladu sa prioritetnim funkcijama šuma, u planu razvoja šumskog podru čja. Na osnovu zate čenog stanja i utvr ñenog potencijala šuma i šumskog zemljišta i Zakonske i podzakonske regulative koja se odnosi na gazdovanje šumama u gazdinskoj jedinici "Jadovnik - Derventa" utvr ñene su slede će globalne i prioritetne funkcije šuma:

Globalna namena Osnovna namena 1. Šume i šumska staništa sa proizvodnom funkcijom (10) Namenska celina 10 - Proizvodnja tehni čkog drveta 2. Šume sa proizvodno - zaštitnom funkcijom (11) Namenska celina 26 - Zaštita zemljišta od erozije 3. Šume sa prioritetnom zaštitnom funkcijom (12) Namenska celina 66 - Stalna zaštita šuma ( izvan gazdinskog tretmana) 4.Predeo izuzetnih odlika (20) Namenska celina 82. Predeo izuzetnih odlika – II stepen zaštite Namenska celina 83. Predeo izuzetnih odlika – III stepen zaštite

Namenska celina 84. Spomenik prirode – II stepen zaštite

5.Specijalni prirodni rezervat (21) Namenska celina 55 - Specijalni rezervat prirode I stepena Namenska celina 56 - Specijalni rezervat prirode II stepena

4.3. Gazdinske klase

Prema Pravilniku o sadržini osnova i programa gazdovanja šumama, godišnjeg izvo ñačkog plana i privremenog godišnjeg plana gazdovanja privatnim šumama, (Sl. gl. SRS br. 122/2003) gazdinsku klasu ( čl.4) čine sve sastojine iste namene, istih ili sli čnih stanišnih uslova (po ekološkoj pripadnosti ili tipu šume) i sastojinskog stanja (po sastojinskoj pripadnosti), za koje se utvr ñuju jedinstveni ciljevi i mere gazdovanja. Usvajaju ći napred navedeno, gazdinske klase formirali smo na osnovu tri kriterijuma: namene površine, sastojinske pripadnosti i pripadnosti grupi ekoloških jedinica. Gazdinsku klasu ozna čava osam brojeva, od kojih prva dva broja ozna čava namensku celinu, slede ća tri broja po redu ozna čavaju sastojinsku celinu, a zadnja tri broja ozna čavaju grupu ekoloških jedinica. U gazdinskoj jedinici "Jadovnik - Derventa" utvr ñene su slede će gazdinske klase, a formirana je 51 gazdinska klasa u 8 namenskih celina: Namenska celina 10 - proizvodnja tehni čkog drveta - 10.103.611 – Devastirana šuma jova na distri čnim humusno-silikatnim, sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima - 10.175.321 – Izdana čka šuma graba na smedjim i lesivirano smedjim zemljištima - 10.307.321 – Izdana čka mešovita šuma kitnjaka na smedjim i lesivirano smedjim zemljištima - 10.351.421 – Visoka (jednodobna) šuma bukve na razli čitim smedjim zemljištima - 10.352.421 – Visoka (raznodobna) šuma bukve na razli čitim smedjim zemljištima - 10.357.462 - Visoka šuma bukve i jele na sjajnim škriljcima, kontaktno metamorfnim stenama, kvarcitima i mermerisanim kre čnjacima - 10.358.421 - Visoka šuma bukve i smr če na razli čitim smedjim zemljištima - 10.360.421 – Izdana čka šuma bukve na razli čitim smedjim zemljištima - 10.361.421 – Izdana čka mešovita šuma bukve na razli čitim smedjim zemljištima - 10.362.421 – Devastirana šuma bukve na razli čitim smedjim zemljištima - 10.363.471 - Visoka šuma bukve, jele i smr če na humusnim kiselim sme ñim, sme ñim podzolastim zemljištima, terra fuski i izbeljenoj terra fuski - 10.381.421 – Visoka šuma crnog bora na razli čitim smedjim zemljištima - 10.382.421 – Visoka mešovita šuma crnog bora na razli čitim smedjim zemljištima - 10.393.462 - Visoka šuma jele i bukve na sjajnim škriljcima, kontaktno metamorfnim stenama, kvarcitima i mermerisanim kre čnjacima - 10.395.471 - Visoka šuma jele, bukve i smr če na humusnim kiselim sme ñim, sme ñim podzolastim zemljištima, terra fuski i izbeljenoj terra fuski - 10.397.472 - Visoka šuma jele i smr če na humusnim kiselim sme ñim, sme ñim podzolastim zemljištima, terra fuski i izbeljenoj terra fuski - 10.401.611 - Visoka šuma smr če na distri čnim humusno-silikatnim, sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima - 10.403.472 - Visoka šuma smr če i jele na humusnim kiselim sme ñim, sme ñim podzolastim zemljištima, terra fuski i izbeljenoj terra fuski - 10.404.471 - Visoka šuma smr če i bukve na humusnim kiselim sme ñim, sme ñim podzolastim zemljištima, terra fuski i izbeljenoj terra fuski - 10.405.471 - Visoka šuma smr če, jele i bukve na humusnim kiselim sme ñim, sme ñim podzolastim zemljištima, terra fuski i izbeljenoj terra fuski

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 18

Mihaila Pupina 113 Beograd

- 10.407.611 - Devastirana šuma smr če na distri čnim humusno-silikatnim, sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima - 10.470.421 - Vešta čki podignuta sastojina smr če na razli čitim smedjim zemljištima - 10.470.471 – Vešta čki podignuta sastojina smr če na humusnim kiselim sme ñim, smeñim podzolastim zemljištima, terra fuski i izbeljenoj terra fuski - 10.470.611 - Vešta čki podignuta sastojina smr če na distri čnim humusno-silikatnim, sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima - 10.471.611 - Vešta čki podignuta mešovita sastojina smr če na distri čnim humusno-silikatnim, sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima - 10.475.611 - Vešta čki podignute sastojine crnog bora na distri čnim humusno-silikatnim, sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima - 10.476.421 - Vešta čki podignute mešovite sastojine crnog bora na različitim smedjim zemljištima - 10.476.611 - Vešta čki podignute mešovite sastojine crnog bora na distri čnim humusno-silikatnim, sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima - 10.477.421 - Vešta čki podignute sastojine belog bora na razli čitim smedjim zemljištima - 10.477.611 - Vešta čki podignute sastojine belog bora na distri čnim humusno-silikatnim, sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima - 10.478.421 - Vešta čki podignuta mešovita sastojina belog bora na različitim smedjim zemljištima - 10.478.611 - Vešta čki podignuta mešovita sastojina belog bora na distri čnim humusno-silikatnim, sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima Namenska celina 26 - Zaštita zemljišta I stepena - 26.266.421 – Šikara na razli čitim smedjim zemljištima Namenska celina 55 - Specijalni rezervat prirode I stepena - 55.385.511 – Devastirana šuma borova na inicijalnim zemljištima i crnicama (rendzinama) na kre čnjaku i dolomitu - 55.407.611 – Devastirana šuma smr če na distri čnim humusno-silikatnim, sme ñim zemljištima i crnicama na krečnjacima Namenska celina 56 - Specijalni rezervat prirode II stepena - 56.267.241 – Šibljak na crnicama i razli čitim erodiranim zemljištima - 56.362.421 – Devasturana šuma bukve na razli čitim smedjim zemljištima Namenska celina 66 - Stalna zaštita šuma - 66.267.241 - Šibljak grabi ća na crnicama i razli čitim erodiranim zemljištima Namenska celina 82 - Predeo izuzetnih odlika – II stepen zaštite - 82.360.421 – Izdana čka šuma bukve na razli čitim smedjim zemljištima - 82.361.421 – Izdana čka mešovita šuma bukve na razli čitim smedjim zemljištima - 82.362.421 – Devastirana šuma bukve na razli čitim smedjim zemljištima - 82.401.611 – Visoka šuma smr če na distri čnim humusno-silikatnim, sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima - 82.407.611 – Devastirana šuma smr če na distri čnim humusno-silikatnim, sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima Namenska celina 83 - Predeo izuzetnih odlika – III stepen zaštite - 83.266.421 – Šikara na razli čitim smedjim zemljištima Namenska celina 84 - Spomenik prirode – II stepen zaštite - 84.175.321 – Izdana čka šuma graba na smedjim i lesivirano smedjim zemljištima - 84.266.421 – Šikara na razli čitim smedjim zemljištima - 84.351.421 – Visoka (jednodobna) šuma bukve na razli čitim smedjim zemljištima - 84.352.421 - Visoka (raznodobna) šuma bukve na razli čitim smedjim zemljištima - 84.357.462 - Visoka šuma bukve i jele na sjajnim škriljcima, kontaktno metamorfnim stenama, kvarcitima i mermerisanim kre čnjacima - 84.362.421 - Devastirana šuma bukve na razli čitim smedjim zemljištima - 84.470.421 - Vešta čki podignuta sastojina smr če na razli čitim smedjim zemljištima

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 19

Mihaila Pupina 113 Beograd

5.0. STANJE ŠUMA I ŠUMSKIH STANIŠTA U skladu sa Zakonom o šumama i odredbama Pravilnika o na činu izrade Osnova, stanja šuma prikazana su po: nameni, poreklu i o čuvanosti, smesi, vrstama drve ća, debljinskoj strukturi, starosti, gazdinskim klasama, zatim šumske kulture, neobrasle površine, zdravstveno stanje, stanje divlja či i opšti osvrt na zate čeno stanje šuma.

5.1. Stanje šuma po nameni

U gazdinskoj jedinici utvr ñene su slede će globalne i osnovne namene. Globalna namena: 1. Globalna namena 10. Šume i šumska staništa sa proizvodnom funkcijom 2. Globalna namena 11. Šume i šumska staništa sa proizvodno - zaštitnom funkcijom 3. Globalna namena 12. Šume sa prioritetnom zaštitnom funkcijom 4. Globalna namena 20. Predeo izuzetnih odlika 5. Globalna namena 21. Specijalni prirodni rezervat Namena Površina Zapremina Zapreminski prirast Zv/V% globalna ha % m3 % m3/ha m3 % m3/ha 10 1834.97 73.1 524318.7 92.0 285.7 15020.7 93.2 8.2 2.9 11 2.03 0.1 12 12.49 0.5 20 245.02 9.8 30356.1 5.3 123.9 820.3 5.1 3.3 2.7 21 414.48 16.5 15464.4 2.7 37.3 273.3 1.7 0.7 1.8 Ukupno GJ 2508.99 100.0 570139.2 100.0 227.2 16114.3 100.0 6.4 2.8 Globalna namena 10 - zastupljena je sa 1834,97 ha (73,1%) po površini, 524318,7m3 po zapremini (92,0%), sa prose čnom zapreminom 285,7m3/ha, sa prose čnim zapreminskim prirastom 8,2m3/ha i procentom teku ćeg zapreminskog prirasta 2,9%. Globalna namena 11 - zastupljena je sa 2,03ha (0,1%) po površini. Globalna namena 12 - zastupljena je sa 12,49ha (0,5%) po površini. Globalna namena 20 - zastupljena je sa 245,02ha (9,8%) po površini, 30356,1m 3 po zapremini (5,3%), sa prose čnom zapreminom 123,9m 3/ha, sa prose čnim zapreminskim prirastom 3,3m 3/ha i procentom teku ćeg zapreminskog prirasta 2,7%. Globalna namena 21 - zastupljena je sa 414,48ha (16,5%) po površini, 15464,4m 3 po zapremini (2,7%), sa prose čnom zapreminom 37,3m 3/ha, sa prose čnim zapreminskim prirastom 0,7m 3/ha i procentom teku ćeg zapreminskog prirasta 1,8%. Osnovne namene (prioritetne funkcije): 1. Namenska celina 10. Proizvodnja tehni čkog drveta 2. Namenska celina 26. Zaštita zemljišta od erozije 3. Namenska celina 55. Specijalni rezervat prirode I stepena 4. Namenska celina 56. Specijalni rezervat prirode II stepena 5. Namenska celina 66. Stalna zaštita šuma (izvan gazdinskog tretmana) 6. Namenska celina 82. Predeo izuzetnih odlika – II stepen zaštite 7. Namenska celina 83. Predeo izuzetnih odlika – III stepen zaštite 8. Namenska celina 84. Spomenik prirode – II stepen zaštite Namena Površina Zapremina Zapreminski prirast Zv/V% osnovna ha % m3 % m3/ha m3 % m3/ha 10 1834.97 73.1 524318.7 92.0 285.7 15020.7 93.2 8.2 2.9 26 2.03 0.1 55 104.17 4.2 7652.9 1.3 73.5 141.0 0.9 1.4 1.8

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 20

Mihaila Pupina 113 Beograd

Namena Površina Zapremina Zapreminski prirast Zv/V% osnovna ha % m3 % m3/ha m3 % m3/ha 56 310.31 12.4 7811.5 1.4 25.2 132.3 0.8 0.4 1.7 66 12.49 0.5 82 147.08 5.9 20738.7 3.6 141.0 625.9 3.9 4.3 3.0 83 0.69 0.0 84 97.25 3.9 9617.4 1.7 98.9 194.4 1.2 2.0 2.0 Ukupno GJ 2508.99 100.0 570139.2 100.0 227.2 16114.3 100.0 6.4 2.8

Namenska celina 10 - zastupljena je sa 1834,97ha (73,1%) po površini, 524318,7m3 po zapremini (92,0%), sa prose čnom zapreminom 285,7m3/ha, sa prose čnim zapreminskim prirastom 8,2m3/ha i procentom teku ćeg zapreminskog prirasta 2,9%. Namenska celina 26 - zastupljena je sa 2,03ha (0,1%) po površini, bez u češ ća zapremine. Namenska celina 55 - zastupljena je sa 104,17ha (4,2%) po površini, 7652,9m 3 po zapremini (1,3%), sa prose čnom zapreminom 73,5m 3/ha, sa prose čnim zapreminskim prirastom 1,4m 3/ha i procentom teku ćeg zapreminskog prirasta 1,8%. Namenska celina 56 - zastupljena je sa 310,31ha (12,4%) po površini, 7811,5m3 po zapremini (1,4%) sa prose čnom zapreminom 25,2m3/ha, sa prose čnim zapreminskim prirastom 0,4m3/ha i procentom teku ćeg zapreminskog prirasta 1,7%. Namenska celina 66 - zastupljena je sa 12,49ha (0,5 %) po površini, bez u češ ća zapremine. Namenska celina 82 - zastupljena je sa 147,08ha (5,9%) po površini, 20738,7m3 po zapremini (3,6%), sa prose čnom zapreminom 141,0m3/ha, sa prose čnim zapreminskim prirastom 4,3 m 3/ha i procentom teku ćeg zapreminskog prirasta 3,0%. Namenska celina 83 - zastupljena je sa 0,69ha (0,1 %) po površini, bez u češ ća zapremine. Namenska celina 84 - zastupljena je sa 97,25ha (3,9%) po površini, 9617,4m3 po zapremini (1,7%), sa prose čnom zapreminom 98,9m3/ha, sa prose čnim zapreminskim prirastom 2,0m3/ha i procentom teku ćeg zapreminskog prirasta 2,0 %.

5.2. Stanje šuma po gazdinskim klasama

Formiranje gazdinskih klasa izvršeno je na osnovu pripadnosti sastojina namenskoj celini, sastojinskoj pripadnosti i pripadnoš ću grupa ekoloških jedinica. Gazdinsku klasu ozna čava osam brojeva, od kojih prva dva broja ozna čava namensku celinu, slede ća tri broja ozna čavaju sastojinsku pripadnost, a zadnja tri broja ozna čavaju grupu ekoloških jedinica. Stanje šuma po gazdinskim klasama dato je u slede ćem tabelarnom prikazu: Gazdinska Površina Zapremina Zapreminski prirast Zv/V% klasa ha % m3 % m3/ha m3 % m3/ha 10351421 81.04 3.2 20296.9 3.6 250.5 465.8 2.9 5.7 2.3 10352421 39.54 1.6 10809.3 1.9 273.4 244.0 1.5 6.2 2.3 10357462 58.77 2.3 19850.8 3.5 337.8 452.5 2.8 7.7 2.3 10358421 3.05 0.1 889.0 0.2 291.5 20.5 0.1 6.7 2.3 10362421 17.55 0.7 803.0 0.1 45.8 13.7 0.1 0.8 1.7 10363471 77.53 3.1 27048.7 4.7 348.9 639.3 4.0 8.2 2.4 10381421 1.98 0.1 275.2 0.0 139.0 11.9 0.1 6.0 4.3 10382421 8.08 0.3 2105.3 0.4 260.6 86.0 0.5 10.6 4.1 10393462 11.33 0.5 3926.3 0.7 346.5 96.3 0.6 8.5 2.5 10395471 361.45 14.4 141935.6 24.9 392.7 3681.0 22.8 10.2 2.6 10397472 204.99 8.2 77199.2 13.5 376.6 2151.7 13.4 10.5 2.8 10401611 177.55 7.1 23285.4 4.1 131.1 948.1 5.9 5.3 4.1 10403472 178.21 7.1 56272.7 9.9 315.8 1724.3 10.7 9.7 3.1

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 21

Mihaila Pupina 113 Beograd

Gazdinska Površina Zapremina Zapreminski prirast Zv/V% klasa ha % m3 % m3/ha m3 % m3/ha 10404471 41.90 1.7 10300.7 1.8 245.8 318.5 2.0 7.6 3.1 10405471 140.19 5.6 53876.0 9.4 384.3 1477.1 9.2 10.5 2.7 10407611 2.13 0.1 106.5 0.0 50.0 1.9 0.0 0.9 1.8 Ukpno visoke 1405.29 56.0 448980.6 78.7 319.5 12332.7 76.5 8.8 2.7 10103611 8.55 0.3 350.7 0.1 41.0 6.3 0.0 0.7 1.8 10175321 2.13 0.1 10307321 2.20 0.1 10360421 135.15 5.4 28244.1 5.0 209.0 710.2 4.4 5.3 2.5 10361421 11.61 0.5 2694.4 0.5 232.1 73.0 0.5 6.3 2.7 10362421 32.14 1.3 1479.5 0.3 46.0 25.9 0.2 0.8 1.8 Ukupno izdana čke 191.78 7.6 32768.6 5.7 170.9 815.4 5.1 4.3 2.5 10470421 2.84 0.1 507.1 0.1 178.6 21.9 0.1 7.7 4.3 10470471 2.65 0.1 592.6 0.1 223.6 24.2 0.2 9.1 4.1 10470611 62.59 2.5 8672.7 1.5 138.6 411.3 2.6 6.6 4.7 10471611 65.64 2.6 11355.2 2.0 173.0 470.2 2.9 7.2 4.1 10475611 2.90 0.1 581.2 0.1 200.4 34.8 0.2 12.0 6.0 10476421 16.90 0.7 1963.3 0.3 116.2 114.1 0.7 6.7 5.8 10476611 18.96 0.8 5013.1 0.9 264.4 195.3 1.2 10.3 3.9 10477421 3.75 0.1 472.6 0.1 126.0 29.1 0.2 7.8 6.2 10477611 27.71 1.1 4531.8 0.8 163.5 206.1 1.3 7.4 4.5 10478611 33.96 1.4 8879.9 1.6 261.5 365.6 2.3 10.8 4.1 Ukupno VPS 237.90 9.5 42569.4 7.5 178.9 1872.6 11.6 7.9 4.4 Ukupno NC 10 1834.97 73.1 524318.7 92.0 285.7 15020.7 93.2 8.2 2.9 26266421 2.03 0.1 Ukupno šikare 2.03 0.1 Ukupno NC 26 2.03 0.1 55385511 76.34 3.0 5760.5 1.0 75.5 105.2 0.7 1.4 1.8 55407611 27.83 1.1 1892.4 0.3 68.0 35.8 0.2 1.3 1.9 Ukupno visoke 104.17 4.2 7652.9 1.3 73.5 141.0 0.9 1.4 1.8 Ukupno NC 55 104.17 4.2 7652.9 1.3 73.5 141.0 0.9 1.4 1.8 56362421 197.89 7.9 7811.5 1.4 39.5 132.3 0.8 0.7 1.7 Ukupno izdana čke 197.89 7.9 7811.5 1.4 39.5 132.3 0.8 0.7 1.7 56267241 112.42 4.5 Ukupno šibljaci 112.42 4.5 Ukupno NC 56 310.31 12.4 7811.5 1.4 25.2 132.3 0.8 0.4 1.7 66267241 12.49 0.5 Ukupno šibljaci 12.49 0.5 Ukupno NC 66 12.49 0.5 82401611 30.90 1.2 3863.0 0.7 125.0 152.4 0.9 4.9 3.9 82407611 16.76 0.7 759.4 0.1 45.3 14.2 0.1 0.8 1.9 Ukupno visoke 47.66 1.9 4622.4 0.8 97.0 166.7 1.0 3.5 3.6 82360421 80.21 3.2 13610.0 2.4 169.7 382.4 2.4 4.8 2.8 82361421 15.35 0.6 2313.3 0.4 150.7 73.5 0.5 4.8 3.2 82362421 3.86 0.2 193.0 0.0 50.0 3.4 0.0 0.9 1.7 Ukupno izdana čke 99.42 4.0 16116.3 2.8 162.1 459.2 2.8 4.6 2.8 Ukupno NC 82 147.08 5.9 20738.7 3.6 141.0 625.9 3.9 4.3 3.0 83266421 0.69 0.0

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 22

Mihaila Pupina 113 Beograd

Gazdinska Površina Zapremina Zapreminski prirast Zv/V% klasa ha % m3 % m3/ha m3 % m3/ha Ukupno šikare 0.69 0.0 Ukupno NC 83 0.69 0.0 84351421 10.18 0.4 3134.1 0.5 307.9 62.9 0.4 6.2 2.0 84352421 2.80 0.1 748.5 0.1 267.3 16.3 0.1 5.8 2.2 84357462 9.60 0.4 2980.6 0.5 310.5 67.6 0.4 7.0 2.3 84362421 53.33 2.1 2666.5 0.5 50.0 43.7 0.3 0.8 1.6 Ukupno visoke 75.91 3.0 9529.8 1.7 125.5 190.5 1.2 2.5 2.0 84175321 1.73 0.1 Ukupno izdana čke 1.73 0.1 84470421 0.74 0.0 87.7 0.0 118.5 4.0 0.0 5.4 4.5 Ukupno VPS 0.74 0.0 87.7 0.0 118.5 4.0 0.0 5.4 84266421 18.87 0.8 Ukupno šikare 18.87 0.8 Ukupno NC 84 97.25 3.9 9617.4 1.7 98.9 194.4 1.2 2.0 2.0 Ukupno GJ 2508.99 100.0 570139.2 100.0 227.2 16114.3 100.0 6.4 2.8 Rekapitulacija Ukupno visoke 1633.03 65.1 470785.7 82.6 288.3 12830.7 79.6 7.9 2.7 Ukupno izdana čke 490.82 19.6 56696.4 9.9 115.5 1407.0 8.7 2.9 2.5 Ukupno VPS 238.64 9.5 42657.1 7.5 178.8 1876.6 11.6 7.9 4.4 Ukupno šikare 21.59 0.9 Ukupno šibljaci 124.91 5.0 Ukupno GJ 2508.99 100.0 570139.2 100.0 227.2 16114.3 100.0 6.4 2.8

Namenska celina 10 Namenska celina 10 - Proizvodnja tehni čkog drveta zastupljena je na 73,1% (1834,97ha) obrasle površine gazdinske jedinice. Visoke sastojine zastupljene su na 1405,29ha, odnosno 56,0% od ukupne obrasle površine gazdinske jedinice, izdana čke šume su na 191,78ha (7,6%), a vešta čki podignute sastojine su na 237,90ha (9,5%) obrasle površine. Najzastupljenija gazdinska klasa je 10.395.471 - Visoka šuma jele, bukve i smr če na humusnim, kiselim sme ñim, sme ñim podzolastim zemljištima, terra fuski i izbeljenoj terra fuski. Gazdinska klasa 10.395.471 - Visoka šuma jele, bukve i smr če na humusnim, kiselim sme ñim, sme ñim podzolastim zemljištima, terra fuski i izbeljenoj terra fuski evidentirana je na površini od 361,45ha (14,4%) od ukupne obrasle površine gazdinske jedinice. Po zapremini zastupljena je sa 141935,6m3, odnosno 24,9% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 392,7m 3/ha. Ukupan zapreminski prirast iznosi 3681,0 m3 , onosno 22,8% od ukupnog zapreminskog prirasta. Prose čan zapreminski prirast je 10,2m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 2,6%. U okviru ovih sastojina, o čuvane sastojine su zastupljene na celoj površini gazdinske klase. Po mešovitosti ovo je mešovita gazdinska klasa četinara i liš ćara. Ovo je gazdinska klasa koja je raznodobna. Prioriteti u slede ćem ure ñajnom periodu bi će obnavljanje površina i nega u skladu sa zate čenim stanjem sastojina. Gazdinska klasa 10397.472 - Visoka šuma jele i smr če na humusnim kiselim sme ñim, sme ñim podzolastim zeljištima, terra fuski i izbeljenoj terra fuski, zastupljena je na površini od 204,99ha ili 8,2% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 77199,2m 3, odnosno 13,5% od ukupne zapremine gazdinske jedinice, zapreminski prirast obuhvata 2151,7 m3 ili 13,4%. Prose čna vrednost zapremine iznosi 376,6 m3/ha , prose čna vrednost zapreminskog prirasta iznosi 10,5 m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 2,8%. U okviru ovih sastojina o čuvane sastojine obuhvataju celu površinu. Mešovite sastojine u okviru ove gazdinske klase zastupljene su na celoj površini. To su mešovite, raznodobne sastojine četinara, sa ve ćim u ćeš ćem jeleu zapremini. Gazdinska klasa 10.403.472 - Visoka šuma smr če i jele na humusnim kiselim sme ñim, sme ñim podzolastim zeljištima, terra fuski i izbeljenoj terra fuski, zastupljena je na površini od 178,21ha ili 7,1% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 56272,7m 3, odnosno 9,9% od ukupne zapremine gazdinske jedinice, zapreminski prirast obuhvata 1724,3m 3 ili 10,7%. Prose čna vrednost zapremine iznosi 315,8m 3/ha , prose čna vrednost zapreminskog prirasta iznosi 9,7m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 3,1%. U okviru ovih sastojina o čuvane sastojine zauzimaju 99,1%, a razre ñene sastojine 0,9% površine gazdinske klase. Mešovite sastojine u okviru ove gazdinske klase zastupljene su na celoj površini. To su mešovite, raznodobne sastojine četinara, sa ve ćim u češ ćem smr če u zapremini.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 23

Mihaila Pupina 113 Beograd

Gazdinska klasa 10.401.611 - Visoka šuma smr če nadistri čnim humusno-silikatnim, sme ñim zemljiština i crnicama na kre čnjacima, zastupljena je na površini od 177,55ha ili 7,1% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 23285,4m 3, odnosno 4,1% od ukupne zapremine gazdinske jedinice, zapreminski prirast obuhvata 948,1m 3 ili 5,9%. Prose čna vrednost zapremine iznosi 131,1m3/ha , prose čna vrednost zapreminskog prirasta iznosi 5,3m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 4,1%. U okviru ovih sastojina o čuvane sastojine zauzimaju 66,3%, a razre ñene sastojine 33,7% površine gazdinske klase. Po mešovitosti , čiste sastojine su zastupljene na celoj površini. U okviru ove gazdinske klase evidentirane su i jednodobne sastojine koje obuhvataju 85,6ha ili 48,2%, a raznodobne sastojine su evidentirane na 91,95ha ili 51,8% površine gazdinske klase. Gazdinska klasa 10.405.471 - Visoka šuma smr če, jele i bukve na humusnim kiselim sme ñim, sme ñim podzolastim zemljiština, terra fuski i izbeljenoj terra fuski, zastupljena je na površini od 140,19ha ili 5,6% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 53876,0m 3, odnosno9,4% od ukupne zapremine gazdinske jedinice, zapreminski prirast obuhvata 1477,1m 3 ili 9,2%. Prose čna vrednost zapremine iznosi 384,3m 3/ha, prose čna vrednost zapreminskog prirasta iznosi 10,5m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 2,7%. U okviru ovih sastojina o čuvane sastojine zauzimaju celu površinu (100%) gazdinske klase. Po mešovitosti, gazdinska klasa je mešovita sastojina četinara i liš ćara. Ovo su raznodobne sastojine. Gazdinska klasa 10.360.421 – Izdana čka šuma bukve na razli čitim sme ñim zemljiština, zastupljena je na površini od 135,15ha ili 5,4% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 28244,1m3, odnosno 5,0% od ukupne zapremine gazdinske jedinice, zapreminski prirast obuhvata 710,2m3 ili 4,4%. Prose čna vrednost zapremine iznosi 209,0m3/ha, prose čna vrednost zapreminskog prirasta iznosi 5,3m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 2,5%. U okviru ovih sastojina o čuvane sastojine zauzimaju celu površinu (100%) gazdinske klase. Po mešovitosti, gazdinska klasa je čista sastojina liš ćara. Sastojine ove gazdinske klase su jednodobne sastojine. Gazdinska klasa 10.351.421 – Visoka (jednodobna) šuma bukve na razli čitim sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 81,04ha ili 3,2% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 20296,9m 3, odnosno 3,6% od ukupne zapremine gazdinske jedinice, zapreminski prirast obuhvata 465,8m3 ili 2,9%. Prose čna vrednost zapremine iznosi 250,5m3/ha , prose čna vrednost zapreminskog prirasta iznosi 5,7m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 2,3%. U okviru ovih sastojina o čuvane sastojine zauzimaju kompletnu površinu (100%) gazdinske klase. Čiste sastojine u okviru ove gazdinske klase zastupljene su na celoj površini. Sastojine ove gazdinske klase su, jednodobne sastojine liš ćara. Gazdinska klasa 10.363.471 - Visoka šuma bukve, jele i smr če na humusnim kiselim sme ñim, sme ñim podzolastim zemljiština, terra fuski i izbeljenoj terra fuski, zastupljena je na površini od 77,53ha ili 3,1% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 27048,7m3, odnosno 4,7% od ukupne zapremine gazdinske jedinice, zapreminski prirast obuhvata 639,3m3 ili 4,0%. Prose čna vrednost zapremine iznosi 348,9m3/ha, prose čna vrednost zapreminskog prirasta iznosi 8,2m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 2,4%. U okviru ovih sastojina o čuvane sastojine zauzimaju celu površinu (100%) gazdinske klase. Po mešovitosti, gazdinska klasa je mešovita sastojina liš ćara i četinara. Ovo su raznodobne sastojine. Gazdinska klasa 10.471.611 - Vešta čki podignuta mešovita sastojina smr če na distri čnim humusno-silikatnim , sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima, zastupljena je na površini od 65,64ha ili 2,6% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 11355,2m 3, odnosno 2,0% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 173,0m 3/ha, prose čan zapreminski prirast je 7,2m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 4,1%. Gazdinska klasa 10.470.611 - Vešta čki podignuta sastojina smr če na distri čnim humusno-silikatnim , sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima, zastupljena je na površini od 62,59ha ili 2,5% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 8672,7m 3, odnosno 1,5% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 138,6m 3/ha, prose čan zapreminski prirast je 6,6m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 4,7%. Gazdinska klasa 10.357.462 - Visoka šuma bukve i jele na sjajnim škriljcima, kontaktno metamorfnim stenama, kvarcitima i mermerisanim kre čnjacima, zastupljena je na površini od 58,77ha ili 2,3% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 19850,8m 3, odnosno 3,5% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 337,8m 3/ha, prose čan zapreminski prirast 7,7 m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 2,3%. Gazdinska klasa 10.404.471 - Visoka šuma smr če i bukve jele na humusnim kiselim sme ñim, sme ñim podzolastim zemljiština, terra fuski i izbeljenoj terra fuski zastupljena je na površini od 41,90ha ili 1,7% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 10300,7m 3, odnosno 1,8% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 245,8m 3/ha, prose čan zapreminski prirast 7,6 m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 3,1%. Gazdinska klasa 10.352.421 – Visoka (raznodobna) šuma bukve na razli čitim sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 39,54ha ili 1,6% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 10809,3m 3, odnosno 1,9% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 244,0m3/ha, prose čan zapreminski prirast 6,2m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 2,3%. Gazdinska klasa 10.478.611 - Vešta čki podignuta mešovita sastojina belog bora na distri čnim humusno-silikatnim , sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima, zastupljena je na površini od 33,96ha ili 1,4% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 8879,9m3, odnosno 1,6% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 261,5m3/ha, prose čan zapreminski prirast je 10,8m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 4,1%.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 24

Mihaila Pupina 113 Beograd

Gazdinska klasa 10.362.421 – Devastirana - izdana čka šuma bukve na razli čitim sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 32,14ha ili 1,3% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 1479,5m3, odnosno 0,3% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 46,0m3/ha, prose čan zapreminski prirast 0,8m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 1,8%. Gazdinska klasa 10.362.421 – Devastirana - visoka šuma bukve na razli čitim sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 17,55ha ili 0,7% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 803,0m 3, odnosno 0,1% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 45,8m 3/ha, prose čan zapreminski prirast 0,8m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 1,7%. Gazdinska klasa 10.477.611 - Vešta čki podignuta sastojina belog bora na distri čnim humusno-silikatnim , sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima, zastupljena je na površini od 27,71ha ili 1,1% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 4531,8m 3, odnosno 0,8% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 163,5m 3/ha, prose čan zapreminski prirast 7,4m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 4,5%. Gazdinska klasa 10.476.61 1 - Vešta čki podignute mešovite sastojine crnog bora na distri čnim humusno-silikatnim , sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima, zastupljena je na površini od 18,96ha ili 0,8% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 5013,1m3, odnosno 0,9% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 264,4m3/ha, prose čan zapreminski prirast 10,3m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 3,9%. Gazdinska klasa 10.476.421 - Vešta čki podignuta mešovita sastojina crnog bora na različitim sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 16,90ha ili 0,7% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 1963,3m 3, odnosno 0,3% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 116,2m 3/ha, prose čan zapreminski prirast 6,7m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 5,8%. Gazdinska klasa 10.361.421 - Izdana čka mešovita šuma bukve na razli čitim sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 11,61ha ili 0,5% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 2694,4m 3, odnosno 0,5% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 232,1m 3/ha, prose čan zapreminski prirast 6,3m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 2,7%. Gazdinska klasa 10.393.462 - Visoka šuma jele i bukve na sjajnim škriljcima, kontaktno metamorfnim stenama, kvarcitima i mermerisanim kre čnjacima, zastupljena je na površini od 11,33ha ili 0,5% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 3926,3m 3, odnosno 0,7% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 346,5m 3/ha, prose čan zapreminski prirast je 8,5m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 2,5%. Gazdinska klasa 10.103.611 – Devastirana šuma jova na distri čnim humusno-silikatnim , sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima, zastupljena je na površini od 8,55ha ili 0,3% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 350,7m 3, odnosno 0,1% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 41,0m 3/ha, prose čan zapreminski prirast 0,7m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 1,8%. Gazdinska klasa 10.382.421 – Visoka mešovita šuma crnog bora na razli čitim sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 8,08ha ili 0,3% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 2105,3m 3, odnosno 0,4% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 260,6m 3/ha, prose čan zapreminski prirast je 10,6m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 4,1%. Gazdinska klasa 10.477.421 - Vešta čki podignuta sastojina belog bora na razli čitim sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 3,75ha ili 0,1% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 472,6m 3, odnosno 0,1% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 126,0 m 3/ha, prose čan zapreminski prirast 7,8 m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 6,2%. Gazdinska klasa 10.358.421 – Visoka šuma bukve i smr če na razli čitim sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 3,05ha ili 0,1% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 889,0m3, odnosno 0,2% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 291,5m3/ha, prose čan zapreminski prirast 6,7m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 2,3%. Gazdinska klasa 10.475.611 - Vešta čki podignute sastojine crnog bora na distri čnim humusno-silikatnim , sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima, zastupljena je na površini od 2,90ha ili 0,1% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 581,2m 3, odnosno 0,1% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 200,4m 3/ha, prose čan zapreminski prirast 12,0m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 6,0%. Gazdinska klasa 10.470.421 - Vešta čki podignuta sastojina smr če na razli čitim sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 2,84ha ili 0,1% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 507,1m 3, odnosno 0,1% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 178,6m 3/ha, prose čan zapreminski prirast 7,7m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 4,3%. Gazdinska klasa 10.470.471 - Vešta čki podignuta sastojina smr če na humusnim kiselim sme ñim, sme ñim podzolastim zemljiština, terra fuski i izbeljenoj terra fuski, zastupljena je na površini od 2,65ha ili 0,1% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 592,6m 3, odnosno 0,1% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 223,6m 3/ha, prose čan zapreminski prirast 9,1 m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 4,1%.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 25

Mihaila Pupina 113 Beograd

Gazdinska klasa 10.307.321 - Izdana čka mešovita šuma kitnjaka na sme ñim i lesivirano sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 2,20ha ili 0,1% ukupne obrasle površine, bez u češ ća u zapremini. Gazdinska klasa 10.175.321 - Izdana čka šuma graba na sme ñim i lesivirano sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 2,13ha ili 0,1% ukupne obrasle površine, bez u češ ća u zapremini. Gazdinska klasa 10.407.611 – Devastirana šuma smr če na distri čnim humusno-silikatnim , sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima, zastupljena je na površini od 2,13ha ili 0,1% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 106,5m 3, odnosno 0,0% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 50,0m3/ha, prose čan zapreminski prirast 0,9m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 1,8%. Gazdinska klasa 10.381.421 – Visoka šuma crnog bora na razli čitim sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 1,98ha ili 0,1% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 507,1m 3, odnosno 0,1% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 178,6m 3/ha, prose čan zapreminski prirast 7,7m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 4,3%. Namenska celina 26 . Namenska celina 26 - Zaštita zemljišta I stepena zastupljena je na 0,1% (2,03 ha) obrasle površine gazdinske jedinice. Evidentirana je samo jedna gazdinska klasa 26.266.421 - Šikara na razli čitim sme ñim zemljištima. Namenska celina 55 . Namenska celina 55 – Specjalni rezervat prirode I stepena, zastupljena je na 4,2% (104,17ha) obrasle površine gazdinske jedinice. Gazdinska klasa 55.385.511 – Devastirana šuma borova na inicijalnim zemljišima i crnicama (renzinama) na kre čnjaku i dolomitu, zastupljena je na površini od 76,34ha ili 3,0% ukupne obrasle površine. Po zapremini gazdinaska klasa zastupljena je sa 5760,5m3, odnosno 1,0% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 75,5m3/ha, prose čan zapreminski prirast je 1,4m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 1,8%. Gazdinska klasa 55.407.611 – Devastirana šuma smr če na distri čnim humusno-silikatnim , sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima, zastupljena je na površini od 27,83ha ili 1,1% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 1892,4m3, odnosno 0,3% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 68,0m3/ha, prose čan zapreminski prirast je 1,3m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 1,9%. Namenska celina 56 . Namenska celina 56 – Specjalni rezervat prirode II stepena, zastupljena je na 12,4% (310,31ha) obrasle površine gazdinske jedinice. Gazdinska klasa 56.362.421 – Devastirana - izdana čka šuma bukve na razli čitim sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 197,89ha ili 7,9% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 7811,5m 3, odnosno 1,4% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 39,5m 3/ha, prose čan zapreminski prirast 0,7m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 1,7%. Gazdinska klasa 56.267.241 – Šibljak grabića na crnicama i razli čitim erodiranim zemljištima, zastupljena je na površini od 112,42ha ili 4,5% ukupne obrasle površine. Namenska celina 66 . Namenska celina 66 – Stalna zaštita šuma (izvan gazdinskog tretmana) zastupljena je na 0,5% (12,49ha) obrasle površine gazdinske jedinice. Prisutna je jedna gazdinska klasa: 66.267.241 – Šibljak grabi ća na crnicama irazli čitim erodiranim zemlištima. Namenska celina 82 . Namenska celina 82 – Predeo izuzetnih odlika II stepen zaštite, zastupljena je na 5,9% (147,08ha) obrasle površine gazdinske jedinice. Visoke sastojine zastupljene su na 47,66ha, odnosno 1,9% od ukupne obrasle površine gazdinske jedinice, izdana čke šume su na 99,42ha (4,0%). Gazdinska klasa 82.360.421 – Izdana čka šuma bukve na razli čitim sme ñim zemljiština, zastupljena je na površini od 80,21ha ili 3,2% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 13610,0m 3, odnosno 2,4% od ukupne zapremine gazdinske jedinice, zapreminski prirast obuhvata 382,4m3 ili 2,4%. Prose čna vrednost zapremine iznosi 169,7m3/ha, prose čna vrednost zapreminskog prirasta iznosi 4,8m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 2,8%. U okviru ovih sastojina o čuvane sastojine zauzimaju celu površinu (100%) gazdinske klase. Po mešovitosti, gazdinska klasa je čista sastojina liš ćara. Gazdinska klasa 82.401.611 - Visoka šuma smr če nadistri čnim humusno-silikatnim, sme ñim zemljiština i crnicama na kre čnjacima, zastupljena je na površini od 30,90ha ili 1,2% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 3863,0m 3, odnosno 0,7% od ukupne zapremine gazdinske jedinice, zapreminski prirast obuhvata 152,4m 3 ili 0,9%. Prose čna vrednost zapremine iznosi 125,0m 3/ha , prose čna vrednost zapreminskog prirasta iznosi 4,9m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 3,9%.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 26

Mihaila Pupina 113 Beograd

Gazdinska klasa 82.407.611 – Devastirana šuma smr če na distri čnim humusno-silikatnim , sme ñim zemljištima i crnicama na kre čnjacima, zastupljena je na površini od 16,76ha ili 0,7% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 759,4m 3, odnosno 0,1% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 45,3m3/ha, prose čan zapreminski prirast 0,8m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 1,9%. Gazdinska klasa 82.361.421 - Izdana čka mešovita šuma bukve na razli čitim sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 15,35ha ili 0,6% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 2313,3m 3, odnosno 0,4% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 150,7m 3/ha, prose čan zapreminski prirast je 4,8m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 3,2%. Gazdinska klasa 82.362.421 – Devastirana - izdana čka šuma bukve na razli čitim sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 3,86ha ili 0,2% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 193,0m 3, odnosno 0,0% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 50,0m 3/ha, prose čan zapreminski prirast 0,9m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 1,7%. Namenska celina 83 . Namenska celina 83 – Predeo izuzetnih odlika - III stepen zaštite, zastupljena je na 0,0% (0,69ha) obrasle površine gazdinske jedinice. Prisutna je jedna gazdinska klasa: 83.266.421 – Šikara na razli čitim sme ñim zemljištima. Namenska celina 84 . Namenska celina 84. Spomenik prirode – II stepen zaštite, zastupljena je na 3,9% (97,25ha) obrasle površine gazdinske jedinice. Visoke sastojine zastupljene su na 75,91ha, odnosno 3,0% od ukupne obrasle površine gazdinske jedinice, izdana čke šume su na 1,73ha (0,1%), vešta čki podignute sastojine su na 0,74ha (0,0%) i šikare su na 18,87ha (0,8%). Gazdinska klasa 84.362.421 – Devastirana - izdana čka šuma bukve na razli čitim sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 53,33ha ili 2,1% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 2666,5m 3, odnosno 0,5% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 50,0m 3/ha, prosečan zapreminski prirast 0,8m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 1,6%. Gazdinska klasa 84.351.421 – Visoka (jednodobna) šuma bukve na razli čitim sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 10,18ha ili 0,4% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 3134,1m3, odnosno 0,5% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 307,9m3/ha, prose čan zapreminski prirast 6,2m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 2,0%. Gazdinska klasa 84.357.462 - Visoka šuma bukve i jele na sjajnim škriljcima, kontaktno metamorfnim stenama, kvarcitima i mermerisanim kre čnjacima, zastupljena je na površini od 9,60ha ili 0,4% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 2980,6m 3, odnosno 0,5% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 310,5m 3/ha, prose čan zapreminski prirast 7,0 m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 2,3%. Gazdinska klasa 84.352.421 – Visoka (raznodobna) šuma bukve na razli čitim sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 2,80ha ili 0,1% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 748,5m3, odnosno 0,1% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 267,3m3/ha, prose čan zapreminski prirast 5,8m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 2,2%. Gazdinska klasa 84.175.321 - Izdana čka šuma graba na sme ñim i lesivirano sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 1,73ha ili 0,1% ukupne obrasle površine, bez u češ ća u zapremini. Gazdinska klasa 10.471.421 - Vešta čki podignuta mešovita sastojina smr če na razli čitim sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 0,47 ha ili 0,0% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 212,5 m 3, odnosno 0,0% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 452,2 m 3/ha, prose čan zapreminski prirast 15,0 m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 3,3%. Gazdinska klasa 84.470.421 - Vešta čki podignuta sastojina smr če na razli čitim sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 0,74ha ili 0,0% ukupne obrasle površine. Po zapremini zastupljena je sa 87,7m 3, odnosno 0,0% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ove gazdinske klase je 118,5m 3/ha, prose čan zapreminski prirast 5,4m 3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu je 4,5%. Gazdinska klasa 84.266.421 - Šikara na razli čitim sme ñim zemljištima, zastupljena je na površini od 18,87ha ili 0,8% ukupno obrasle površine.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 27

Mihaila Pupina 113 Beograd

5.3. Stanje sastojina po poreklu i o čuvanosti

Sastojine prema poreklu razvrstane su na: • Visoke sastojine - nastale generativnim putem (iz semena) • Izdana čke sastojine - nastale vegetativnim putem (iz izdanaka i izbojaka) • Vešta čki podignute sastojine - nastale sadnjom sadnica ili setvom semena • Šikare nastale destruktivnim dejstvom čoveka Sastojine prema o čuvanosti razvrstane su na: • Očuvane sastojine - koje po stepenu obraslosti, zdravstvenom stanju i kvalitetu mogu do čekati zrelost za se ču. • Razre ñene sastojine - sastojine sa manjim stepenom obraslosti, dobrog zdravstvenog stanja i kvaliteta i mogu do čekati zrelost za se ču. • Devastirane sastojine - previše razre ñene sastojine, ujedno lošeg zdravstvenog stanja i kvaliteta, te se pre zrelosti za se ču uklanjaju. Stanje sastojina po poreklu i o čuvanosti prikazano je slede ćom tabelom: Poreklo i o čuvanost Površina Zapremina Zapreminski prirast Zv/V% sastojine ha % m3 % m3/ha m3 % m3/ha 10351421 81.04 3.2 20296.9 3.6 250.5 465.8 2.9 5.7 2.3 10352421 28.87 1.2 8433.4 1.5 292.1 186.8 1.2 6.5 2.2 10357462 58.77 2.3 19850.8 3.5 337.8 452.5 2.8 7.7 2.3 10358421 3.05 0.1 889.0 0.2 291.5 20.5 0.1 6.7 2.3 10363471 77.53 3.1 27048.7 4.7 348.9 639.3 4.0 8.2 2.4 10382421 8.08 0.3 2105.3 0.4 260.6 86.0 0.5 10.6 4.1 10393462 11.33 0.5 3926.3 0.7 346.5 96.3 0.6 8.5 2.5 10395471 361.45 14.4 141935.6 24.9 392.7 3681.0 22.8 10.2 2.6 10397472 204.99 8.2 77199.2 13.5 376.6 2151.7 13.4 10.5 2.8 10401611 117.69 4.7 18114.5 3.2 153.9 733.4 4.6 6.2 4.0 10403472 176.67 7.0 56197.3 9.9 318.1 1721.0 10.7 9.7 3.1 10404471 40.58 1.6 10129.3 1.8 249.6 312.2 1.9 7.7 3.1 10405471 140.19 5.6 53876.0 9.4 384.3 1477.1 9.2 10.5 2.7 Visoke-očuvane 1310.24 52.2 440002.5 77.2 335.8 12023.7 74.6 9.2 2.7 10352421 10.67 0.4 2375.9 0.4 222.7 57.2 0.4 5.4 2.4 10381421 1.98 0.1 275.2 0.0 139.0 11.9 0.1 6.0 4.3 10401611 59.86 2.4 5170.8 0.9 86.4 214.7 1.3 3.6 4.2 10403472 1.54 0.1 75.5 0.0 49.0 3.3 0.0 2.1 4.3 10404471 1.32 0.1 171.3 0.0 129.8 6.4 0.0 4.8 3.7 Visoke-razre ñene 75.37 3.0 8068.7 1.4 107.1 293.3 1.8 3.9 3.6 10362421 17.55 0.7 803.0 0.1 45.8 13.7 0.1 0.8 1.7 10407611 2.13 0.1 106.5 0.0 50.0 1.9 0.0 0.9 1.8 Visoke-devastirane 19.68 0.8 909.5 0.2 46.2 15.6 0.1 0.8 1.7 Ukupno visoke 1405.29 56.0 448980.6 78.7 319.5 12332.7 76.5 8.8 2.7 10175321 2.13 0.1 10307321 2.20 0.1 10360421 135.15 5.4 28244.1 5.0 209.0 710.2 4.4 5.3 2.5 10361421 11.61 0.5 2694.4 0.5 232.1 73.0 0.5 6.3 2.7 Izdana čke-očuvane 151.09 6.0 30938.4 5.4 204.8 783.2 4.9 5.2 2.5 10103611 8.55 0.3 350.7 0.1 41.0 6.3 0.0 0.7 1.8 10362421 32.14 1.3 1479.5 0.3 46.0 25.9 0.2 0.8 1.8 Izdana čke-devastirane 40.69 1.6 1830.2 0.3 45.0 32.2 0.2 0.8 1.8 Ukupno izdana čke 191.78 7.6 32768.6 5.7 170.9 815.4 5.1 4.3 2.5 10470421 2.84 0.1 507.1 0.1 178.6 21.9 0.1 7.7 4.3

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 28

Mihaila Pupina 113 Beograd

Poreklo i o čuvanost Površina Zapremina Zapreminski prirast Zv/V% sastojine ha % m3 % m3/ha m3 % m3/ha 10470471 2.65 0.1 592.6 0.1 223.6 24.2 0.2 9.1 4.1 10470611 36.64 1.5 4729.8 0.8 129.1 233.8 1.5 6.4 4.9 10471611 65.64 2.6 11355.2 2.0 173.0 470.2 2.9 7.2 4.1 10475611 2.90 0.1 581.2 0.1 200.4 34.8 0.2 12.0 6.0 10476421 14.96 0.6 1862.7 0.3 124.5 107.2 0.7 7.2 5.8 10476611 17.93 0.7 4773.4 0.8 266.2 186.8 1.2 10.4 3.9 10477421 3.75 0.1 472.6 0.1 126.0 29.1 0.2 7.8 6.2 10477611 27.71 1.1 4531.8 0.8 163.5 206.1 1.3 7.4 4.5 10478611 33.96 1.4 8879.9 1.6 261.5 365.6 2.3 10.8 4.1 VPS-očuvane 208.98 8.3 38286.2 6.7 183.2 1679.7 10.4 8.0 4.4 10470611 25.95 1.0 3942.9 0.7 151.9 177.5 1.1 6.8 4.5 10476421 1.94 0.1 100.6 0.0 51.9 6.9 0.0 3.6 6.9 10476611 1.03 0.0 239.7 0.0 232.7 8.5 0.1 8.3 3.6 VPS-razre ñene 28.92 1.2 4283.2 0.8 148.1 192.9 1.2 6.7 4.5 Ukupno VPS 237.90 9.5 42569.4 7.5 178.9 1872.6 11.6 7.9 4.4 Ukupno NC 10 1834.97 73.1 524318.7 92.0 285.7 15020.7 93.2 8.2 2.9 26266421 2.03 0.1 Ukupno šikare 2.03 0.1 Ukupno NC 26 2.03 0.1 55385511 76.34 3.0 5760.5 1.0 75.5 105.2 0.7 1.4 1.8 55407611 27.83 1.1 1892.4 0.3 68.0 35.8 0.2 1.3 1.9 Visoke-devastirane 104.17 4.2 7652.9 1.3 73.5 141.0 0.9 1.4 1.8 Ukupno visoke 104.17 4.2 7652.9 1.3 73.5 141.0 0.9 1.4 1.8 Ukupno NC 55 104.17 4.2 7652.9 1.3 73.5 141.0 0.9 1.4 1.8 56362421 197.89 7.9 7811.5 1.4 39.5 132.3 0.8 0.7 1.7 Izdana čke-devastirane 197.89 7.9 7811.5 1.4 39.5 132.3 0.8 0.7 1.7 Ukupno izdana čke 197.89 7.9 7811.5 1.4 39.5 132.3 0.8 0.7 1.7 56267241 112.42 4.5 Ukupno šibljaci 112.42 4.5 Ukupno NC 56 310.31 12.4 7811.5 1.4 25.2 132.3 0.8 0.4 1.7 66267241 12.49 0.5 Ukupno šibljaci 12.49 0.5 Ukupno NC 66 12.49 0.5 82401611 6.72 0.3 901.9 0.2 134.2 35.8 0.2 5.3 4.0 Visoke-očuvane 6.72 0.3 901.9 0.2 134.2 35.8 0.2 5.3 4.0 82401611 24.18 1.0 2961.1 0.5 122.5 116.6 0.7 4.8 3.9 Visoke-razre ñene 24.18 1.0 2961.1 0.5 122.5 116.6 0.7 4.8 3.9 82407611 16.76 0.7 759.4 0.1 45.3 14.2 0.1 0.8 1.9 Visoke-devastirane 16.76 0.7 759.4 0.1 45.3 14.2 0.1 0.8 1.9 Ukupno visoke 47.66 1.9 4622.4 0.8 97.0 166.7 1.0 3.5 3.6 82360421 80.21 3.2 13610.0 2.4 169.7 382.4 2.4 4.8 2.8 82361421 15.35 0.6 2313.3 0.4 150.7 73.5 0.5 4.8 3.2 Izdana čke-očuvane 95.56 3.8 15923.3 2.8 166.6 455.9 2.8 4.8 2.9 82362421 3.86 0.2 193.0 0.0 50.0 3.4 0.0 0.9 1.7 Izdana čke-devastirane 3.86 0.2 193.0 0.0 50.0 3.4 0.0 0.9 1.7 Ukupno izdana čke 99.42 4.0 16116.3 2.8 162.1 459.2 2.8 4.6 2.8 Ukupno NC 82 147.08 5.9 20738.7 3.6 141.0 625.9 3.9 4.3 3.0

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 29

Mihaila Pupina 113 Beograd

Poreklo i o čuvanost Površina Zapremina Zapreminski prirast Zv/V% sastojine ha % m3 % m3/ha m3 % m3/ha 83266421 0.69 0.0 Ukupno šikare 0.69 0.0 Ukupno NC 83 0.69 0.0 84351421 10.18 0.4 3134.1 0.5 307.9 62.9 0.4 6.2 2.0 84357462 9.60 0.4 2980.6 0.5 310.5 67.6 0.4 7.0 2.3 Visoke-očuvane 19.78 0.8 6114.7 1.1 309.1 130.4 0.8 6.6 2.1 84352421 2.80 0.1 748.5 0.1 267.3 16.3 0.1 5.8 2.2 Visoke-razre ñene 2.80 0.1 748.5 0.1 267.3 16.3 0.1 5.8 2.2 84362421 53.33 2.1 2666.5 0.5 50.0 43.7 0.3 0.8 1.6 Visoke-devastirane 53.33 2.1 2666.5 0.5 50.0 43.7 0.3 0.8 1.6 Ukupno visoke 75.91 3.0 9529.8 1.7 125.5 190.5 1.2 2.5 2.0 84175321 1.73 0.1 Izdana čke-očuvane 1.73 0.1 Ukupno izdana čke 1.73 0.1 84470421 0.74 0.0 87.7 0.0 118.5 4.0 0.0 5.4 4.5 VPS-očuvane 0.74 0.0 87.7 0.0 118.5 4.0 0.0 5.4 4.5 Ukupno VPS 0.74 0.0 87.7 0.0 118.5 4.0 0.0 5.4 4.5 84266421 18.87 0.8 Ukupno šikare 18.87 0.8 Ukupno NC 84 97.25 3.9 9617.4 1.7 98.9 194.4 1.2 2.0 2.0 Ukupno GJ 2508.99 100.0 570139.2 100.0 227.2 16114.3 100.0 6.4 2.8 Rekapitulacija po poreklu i očuvanosti Visoke-očuvane 1336.74 53.3 447019.1 78.4 334.4 12189.9 75.6 9.1 2.7 Visoke-razre ñene 102.35 4.1 11778.3 2.1 115.1 426.3 2.6 4.2 3.6 Visoke-devastirane 193.94 7.7 11988.3 2.1 61.8 214.5 1.3 1.1 1.8 Ukupno visoke 1633.03 65.1 470785.7 82.6 288.3 12830.7 79.6 7.9 2.7 Izdanačke-očuvane 248.38 9.9 46861.7 8.2 188.7 1239.1 7.7 5.0 2.6 Izdana čke-devastirane 242.44 9.7 9834.7 1.7 40.6 167.9 1.0 0.7 1.7 Ukupno izdana čke 490.82 19.6 56696.4 9.9 115.5 1407.0 8.7 2.9 2.5 VPS-očuvane 209.72 8.4 38373.9 6.7 183.0 1683.6 10.4 8.0 4.4 VPS-razre ñene 28.92 1.2 4283.2 0.8 148.1 192.9 1.2 6.7 4.5 Ukupno VPS 238.64 9.5 42657.1 7.5 178.8 1876.6 11.6 7.9 4.4 Ukupno šikare 21.59 0.9 Ukupno šibljaci 124.91 5.0 Ukupno GJ 2508.99 100.0 570139.2 100.0 227.2 16114.3 100.0 6.4 2.8 Rekapitulacija po očuvanosti Ukupno o čuvane 1794.84 71.5 532254.8 93.4 296.5 15112.7 93.8 8.4 2.8 Ukupno razre ñene 131.27 5.2 16061.5 2.8 122.4 619.2 3.8 4.7 3.9 Ukupno devastirane 436.38 17.4 21823.0 3.8 50.0 382.4 2.4 0.9 1.8 Ukupno šikare 21.59 0.9 Ukupno šibljaci 124.91 5.0 Ukupno GJ 2508.99 100.0 570139.2 100.0 227.2 16114.3 100.0 6.4 2.8 U ovoj gazdinskoj jedinici, stanje sastojina po poreklu je slede će: Visoke sastojine zastupljene su na 65,1% (1633,03 ha) obrasle površine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ovih sastojina iznosi 288,3m3/ha, teku ći zapreminski prirast iznosi 7,9m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu iznosi 2,7%.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 30

Mihaila Pupina 113 Beograd

Izdana čke sastojine zastupljene su na 19,6% (490,82ha) obrasle površine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ovih sastojina iznosi 115,5m3/ha, teku ći zapreminski prirast iznosi 2,9m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu iznosi 2,5%. Vešta čki podignute sastojine zastupljene su na 9,5% (238,64ha) obrasle površine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ovih sastojina iznosi 178,8m3/ha, teku ći zapreminski prirast iznosi 7,9m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu iznosi 4,4%. Šikare zauzimaju 0,9% (21,59ha) obrasle površine gazdinske jedinice. Šibljaci čine 5,0% (124,91ha) obrasle površine gazdinske jedinice. Što se ti če porekla, može se konstatovati da je stanje sastojina po poreklu zadovoljavaju će. Stanje sastojina po o čuvanosti je slede će: Očuvane sastojine čine 71,5% (1794,84ha) obrasle površine, prose čna zapremina o čuvanih šuma iznosi 296,5m3/ha, teku ći zapreminski prirast iznosi 8,4 m 3/ha, a procenat prirasta u zapremini iznosi 2,8%. Razre ñene sastojine čine 5,2% (131,27 ha) obrasle površine, prose čna zapremina razre ñenih šuma je 122,4 m3/ha, teku ći zapreminski prirast iznosi 4,7 m 3/ha, a procenat prirasta u zapremini iznosi 3,9%. Devastirane sastojine čine 17,4% (436,38ha) obrasle površine, prose čna zapremina devastiranih šuma je 50,0 m 3/ha, teku ći zapreminski prirast iznosi 0,9 m 3/ha, a procenat prirasta u zapremini iznosi 1,8%. Šikare čine 0,9% (21,59ha) obrasle površine. Šibljaci čine 5,0% (124,91ha) obrasle površine. Stanje po o čuvanosti se može oceniti zadovoljavaju ćim.

5.4. Stanje sastojina po smesi

Stanje sastojina po smesi za gazdinsku jedinicu "Jadovnik - Derventa" dato je slede ćom tabelom: Mešovitost Površina Zapremina Zapreminski prirast Zv/V% sastojine ha % m3 % m3/ha m3 % m3/ha 10351421 81.04 3.2 20296.9 3.6 250.5 465.8 2.9 5.7 2.3 10352421 39.54 1.6 10809.3 1.9 273.4 244.0 1.5 6.2 2.3 10362421 15.79 0.6 697.4 0.1 44.2 11.8 0.1 0.7 1.7 10381421 1.98 0.1 275.2 0.0 139.0 11.9 0.1 6.0 4.3 10401611 177.55 7.1 23285.36 4.1 131.1 948.07 5.9 5.3 4.1 10407611 2.13 0.1 106.5 0.0 50.0 1.9 0.0 0.9 1.8 Visoke-čiste 318.03 12.7 55470.6 9.7 174.4 1683.5 10.4 5.3 3.0 10357462 58.77 2.3 19850.8 3.5 337.8 452.5 2.8 7.7 2.3 10358421 3.05 0.1 889.0 0.2 291.5 20.5 0.1 6.7 2.3 10362421 1.76 0.1 105.6 0.0 60.0 1.9 0.0 1.1 1.8 10363471 77.53 3.1 27048.7 4.7 348.9 639.3 4.0 8.2 2.4 10382421 8.08 0.3 2105.3 0.4 260.6 86.0 0.5 10.6 4.1 10393462 11.33 0.5 3926.3 0.7 346.5 96.3 0.6 8.5 2.5 10395471 361.45 14.4 141935.6 24.9 392.7 3681.0 22.8 10.2 2.6 10397472 204.99 8.2 77199.2 13.5 376.6 2151.7 13.4 10.5 2.8 10403472 178.21 7.1 56272.7 9.9 315.8 1724.3 10.7 9.7 3.1 10404471 41.90 1.7 10300.7 1.8 245.8 318.5 2.0 7.6 3.1 10405471 140.19 5.6 53876.0 9.4 384.3 1477.1 9.2 10.5 2.7 Visoke-mešovite 1087.26 43.3 393510.0 69.0 361.9 10649.2 66.1 9.8 2.7 Ukupno visoke 1405.29 56.0 448980.6 78.7 319.5 12332.7 76.5 8.8 2.7 10175321 2.13 0.1

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 31

Mihaila Pupina 113 Beograd

Mešovitost Površina Zapremina Zapreminski prirast Zv/V% sastojine ha % m3 % m3/ha m3 % m3/ha 10360421 135.15 5.4 28244.1 5.0 209.0 710.2 4.4 5.3 2.5 10362421 29.90 1.2 1389.9 0.2 46.5 24.4 0.2 0.8 1.8 Izdana čke-čiste 167.18 6.7 29634.0 5.2 177.3 734.6 4.6 4.4 2.5 10103611 8.55 0.3 350.7 0.1 41.0 6.3 0.0 0.7 1.8 10307321 2.20 0.1 10361421 11.61 0.5 2694.4 0.5 232.1 73.0 0.5 6.3 2.7 10362421 2.24 0.1 89.6 0.0 40.0 1.5 0.0 0.7 1.7 Izdana čke-mešovite 24.60 1.0 3134.6 0.5 127.4 80.9 0.5 3.3 2.6 Ukupno izdana čke 191.78 7.6 32768.6 5.7 170.9 815.4 5.1 4.3 2.5 10470421 2.84 0.1 507.1 0.1 178.6 21.9 0.1 7.7 4.3 10470471 2.65 0.1 592.6 0.1 223.6 24.2 0.2 9.1 4.1 10470611 62.59 2.5 8672.7 1.5 138.6 411.3 2.6 6.6 4.7 10475611 2.90 0.1 581.2 0.1 200.4 34.8 0.2 12.0 6.0 10477421 3.75 0.1 472.6 0.1 126.0 29.1 0.2 7.8 6.2 10477611 27.71 1.1 4531.8 0.8 163.5 206.1 1.3 7.4 4.5 VPS-čiste 102.44 4.1 15357.9 2.7 149.9 727.4 4.5 7.1 4.7 10471611 65.64 2.6 11355.2 2.0 173.0 470.2 2.9 7.2 4.1 10476421 16.90 0.7 1963.3 0.3 116.2 114.1 0.7 6.7 5.8 10476611 18.96 0.8 5013.1 0.9 264.4 195.3 1.2 10.3 3.9 10478611 33.96 1.4 8879.9 1.6 261.5 365.6 2.3 10.8 4.1 VPS-mešovite 135.46 5.4 27211.5 4.8 200.9 1145.2 7.1 8.5 4.2 Ukupno VPS 237.90 9.5 42569.4 7.5 178.9 1872.6 11.6 7.9 4.4 Ukupno NC 10 1834.97 73.1 524318.7 92.0 285.7 15020.7 93.2 8.2 2.9 26266421 2.03 0.1 Ukupno šikare 2.03 0.1 Ukupno NC 26 2.03 0.1 55385511 76.34 3.0 5760.5 1.0 75.5 105.2 0.7 1.4 1.8 55407611 27.83 1.1 1892.4 0.3 68.0 35.8 0.2 1.3 1.9 Visoke-čiste 104.17 4.2 7652.9 1.3 73.5 141.0 0.9 1.4 1.8 Ukupno visoke 104.17 4.2 7652.9 1.3 73.5 141.0 0.9 1.4 1.8 Ukupno NC 55 104.17 4.2 7652.9 1.3 73.5 141.0 0.9 1.4 1.8 56362421 197.89 7.9 7811.5 1.4 39.5 132.3 0.8 0.7 1.7 Izdana čke-čiste 197.89 7.9 7811.5 1.4 39.5 132.3 0.8 0.7 1.7 Ukupno izdana čke 197.89 7.9 7811.5 1.4 39.5 132.3 0.8 0.7 1.7 56267241 112.42 4.5 Ukupno šibljaci 112.42 4.5 Ukupno NC 56 310.31 12.4 7811.5 1.4 25.2 132.3 0.8 0.4 1.7 66267241 12.49 0.5 Ukupno šibljaci 12.49 0.5 Ukupno NC 66 12.49 0.5 82401611 30.90 1.2 3863.0 0.7 125.0 152.4 0.9 4.9 3.9 82407611 16.76 0.7 759.4 0.1 45.3 14.2 0.1 0.8 1.9 Visoke-čiste 47.66 1.9 4622.4 0.8 97.0 166.7 1.0 3.5 3.6 Ukupno visoke 47.66 1.9 4622.4 0.8 97.0 166.7 1.0 3.5 3.6 82360421 80.21 3.2 13610.0 2.4 169.7 382.4 2.4 4.8 2.8 82362421 3.86 0.2 193.0 0.0 50.0 3.4 0.0 0.9 1.7 Izdana čke-čiste 84.07 3.4 13803.0 2.4 164.2 385.8 2.4 4.6 2.8

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 32

Mihaila Pupina 113 Beograd

Mešovitost Površina Zapremina Zapreminski prirast Zv/V% sastojine ha % m3 % m3/ha m3 % m3/ha 82361421 15.35 0.6 2313.3 0.4 150.7 73.5 0.5 4.8 3.2 Izdana čke-mešovite 15.35 0.6 2313.3 0.4 150.7 73.5 0.5 4.8 3.2 Ukupno izdana čke 99.42 4.0 16116.3 2.8 162.1 459.2 2.8 4.6 2.8 Ukupno NC 82 147.08 5.9 20738.7 3.6 141.0 625.9 3.9 4.3 3.0 83266421 0.69 0.0 Ukupno šikare 0.69 0.0 Ukupno NC 83 0.69 0.0 84351421 10.18 0.4 3134.1 0.5 307.9 62.9 0.4 6.2 2.0 84352421 2.80 0.1 748.5 0.1 267.3 16.3 0.1 5.8 2.2 84362421 53.33 2.1 2666.5 0.5 50.0 43.7 0.3 0.8 1.6 Visoke-čiste 66.31 2.6 6549.1 1.1 98.8 122.9 0.8 1.9 1.9 84357462 9.60 0.4 2980.6 0.5 310.5 67.6 0.4 7.0 2.3 Visoke-mešovite 9.60 0.4 2980.6 0.5 310.5 67.6 0.4 7.0 2.3 Ukupno visoke 75.91 3.0 9529.8 1.7 125.5 190.5 1.2 2.5 2.0 84175321 1.73 0.1 Izdana čke-čiste 1.73 0.1 Ukupno izdana čke 1.73 0.1 84470421 0.74 0.0 87.7 0.0 118.5 4.0 0.0 5.4 4.5 VPS-čiste 0.74 0.0 87.7 0.0 118.5 4.0 0.0 5.4 4.5 Ukupno VPS 0.74 0.0 87.7 0.0 118.5 4.0 0.0 5.4 4.5 84266421 18.87 0.8 Ukupno šikare 18.87 0.8 Ukupno NC 84 97.25 3.9 9617.4 1.7 98.9 194.4 1.2 2.0 2.0 Ukupno GJ 2508.99 100.0 570139.2 100.0 227.2 16114.3 100.0 6.4 2.8 Rekapitulacija po poreklu i mešovitosti Visoke-čiste 536.17 21.4 74295.1 13.0 138.6 2114.0 13.1 3.9 2.8 Visoke-mešovite 1096.86 43.7 396490.6 69.5 361.5 10716.7 66.5 9.8 2.7 Ukupno visoke 1633.03 65.1 470785.7 82.6 288.3 12830.7 79.6 7.9 2.7 Izdana čke-čiste 450.87 18.0 51248.5 9.0 113.7 1252.7 7.8 2.8 2.4 Izdana čke-mešovite 39.95 1.6 5447.9 1.0 136.4 154.4 1.0 3.9 2.8 Ukupno izdana čke 490.82 19.6 56696.4 9.9 115.5 1407.0 8.7 2.9 2.5 VPS-čiste 103.18 4.1 15445.6 2.7 149.7 731.4 4.5 7.1 4.7 VPS-mešovite 135.46 5.4 27211.5 4.8 200.9 1145.2 7.1 8.5 4.2 Ukupno VPS 238.64 9.5 42657.1 7.5 178.8 1876.6 11.6 7.9 4.4 Ukupno šikare 21.59 0.9 Ukupno šibljaci 124.91 5.0 Ukupno GJ 2508.99 100.0 570139.2 100.0 227.2 16114.3 100.0 6.4 2.8 Rekapitulacija po mešovitosti Ukupno čiste 1090.22 43.5 140989.2 24.7 129.3 4098.1 25.4 3.8 2.9 Ukupno mešovite 1272.27 50.7 429150.0 75.3 337.3 12016.2 74.6 9.4 2.8 Ukupno šikare 21.59 0.9 Ukupno šibljaci 124.91 5.0 Ukupno GJ 2508.99 100.0 570139.2 100.0 227.2 16114.3 100.0 6.4 2.8

Čiste sastojine čine 43,5% (1090,22ha) površine obraslog zemljišta gazdinske jedinice. Prose čna zapremina čistih sastojina iznosi 129,3m3/ha, teku ći zapreminski prirast iznosi 3,8m3/ha, a procenat prirasta u zapremini je 2,9%.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 33

Mihaila Pupina 113 Beograd

Mešovite sastojine čine 50,7% (1272,27ha) površine obraslog zemljišta gazdinske jedinice. Prose čna zapremina mešovitih sastojina iznosi 337,3m3/ha, teku ći zapreminski prirast je 9,4m3/ha, a procenat prirasta u zapremini iznosi 2,8%. Šikare zauzimaju 0,9% (21,59ha) obrasle površine. Šibljaci čine 5,0% (124,91ha) obrasle površine. Stanje sastojina po mešovitosti je zadovoljavaju će, zato što mešovite sastojine dominiraju. Mešovite sastojine su otpornije na fitopatološka i entomološka oboljenja.

5.5. Stanje sastojina po vrstama drve ća

Zastupljenost vrsta drve ća po zapremini i teku ćem zapreminskom prirastu za gazdinsku jedinicu "Jadovnik - Derventa" prikazano je slede ćom tabelom:

Zapremina Zapreminski prirast Vrste drve ća Zv/V% m3 % m3 % Namenska celina 10 Bk 146329.5 25.7 3404.4 21.1 2.3 Jav 1316.4 0.2 30.6 0.2 2.3 Jas 962.6 0.2 30.9 0.2 3.2 CrJov 581.9 0.1 14.3 0.1 2.5 Brz 438.4 0.1 12.8 0.1 2.9 Kit 158.0 0.0 3.9 0.0 2.5 Otl 98.3 0.0 2.8 0.0 2.8 Gr 1.7 0.0 0.1 0.0 3.6 Ukupno liš ćari 149886.8 26.3 3499.7 21.7 2.3 Smr 183885.3 32.3 5871.7 36.4 3.2 Jel 162820.5 28.6 4402.0 27.3 2.7 Bbor 14258.4 2.5 641.0 4.0 4.5 Cbor 13467.6 2.4 606.3 3.8 4.5 Ukupno četinari 374431.8 65.7 11521.0 71.5 3.1 NC 10 524318.7 92.0 15020.7 93.2 2.9 Namenska celina 55 Otl 219.1 0.0 3.6 0.0 1.6 Ukupno liš ćari 219.1 0.0 3.6 0.0 1.6 Cbor 5549.4 1.0 101.6 0.6 1.8 Smr 1808.9 0.3 34.4 0.2 1.9 Omor 75.5 0.0 1.4 0.0 1.8 Ukupno četinari 7433.9 1.3 137.4 0.9 1.8 NC 55 7652.9 1.3 141.0 0.9 1.8 Namenska celina 56 Bk 7627.7 1.3 129.1 0.8 1.7 Otl 95.4 0.0 1.5 0.0 1.6 Ukupno liš ćari 7723.2 1.4 130.6 0.8 1.7 Cbor 88.3 0.0 1.8 0.0 2.0 Ukupno četinari 88.3 0.0 1.8 0.0 2.0 NC 56 7811.5 1.4 132.3 0.8 1.7 Namenska celina 82 Bk 15363.1 2.7 431.7 2.7 2.8 Jav 25.8 0.0 0.6 0.0 2.2

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 34

Mihaila Pupina 113 Beograd

Zapremina Zapreminski prirast Vrste drve ća Zv/V% m3 % m3 % Ukupno liš ćari 15389.0 2.7 432.3 2.7 2.8 Smr 5278.3 0.9 191.1 1.2 3.6 Jel 71.5 0.0 2.5 0.0 3.5 Ukupno četinari 5349.7 0.9 193.6 1.2 3.6 NC 82 20738.7 3.6 625.9 3.9 3.0 Namenska celina 84 Bk 9112.7 1.6 178.2 1.1 2.0 Ukupno liš ćari 9112.7 1.6 178.2 1.1 2.0 Jel 417.1 0.1 12.2 0.1 2.9 Smr 87.7 0.0 4.0 0.0 4.5 Ukupno četinari 504.8 0.1 16.2 0.1 3.2 NC 84 9617.4 1.7 194.4 1.2 2.0 Ukupno GJ 570139.2 100.0 16114.3 100.0 2.8 Rekapitulacija za GJ Jadovnik - Derventa Bk 178433.0 31.3 4143.4 25.7 2.3 Jav 1342.3 0.2 31.2 0.2 2.3 Jas 962.6 0.2 30.9 0.2 3.2 CrJov 581.9 0.1 14.3 0.1 2.5 Brz 438.4 0.1 12.8 0.1 2.9 Otl 412.8 0.1 7.9 0.0 1.9 Kit 158.0 0.0 3.9 0.0 2.5 Gr 1.7 0.0 0.1 0.0 3.6 Ukupno liš ćari 182330.7 32.0 4244.4 26.3 2.3 Smr 191060.2 33.5 6101.1 37.9 3.2 Jel 163309.1 28.6 4416.7 27.4 2.7 Cbor 19105.4 3.4 709.7 4.4 3.7 Bbor 14258.4 2.5 641.0 4.0 4.5 Omor 75.5 0.0 1.4 0.0 1.8 Ukupno četinari 387808.5 68.0 11869.9 73.7 3.1 Ukupno GJ 570139.2 100.0 16114.3 100.0 2.8 Namenska celina 10 - Proizvodnja tehni čkog drveta u stanju sastojina po vrstama drve ća, u čestvuje 92,0% (524318,7m3) u zapremini i 93,2% (15020,7m3) u zapreminskom prirastu gazdinske jedinice. Liš ćarske vrste, u namenskoj celini 10, zastupljene su sa 26,3% (149886,8m3) od ukupne zapremine g. j. Najzastupljenija liš ćarska vrsta je bukva sa ukupnom zapreminom od 146329,5m3 ili 25,7%, zapreminskim prirastom od 3404,4m3 ili 21,1%, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta iznosi 2,3%. Od ostalih liš ćarskih vrsta prisutni su: javor sa zapreminom od 1316,4m3 ili 0,2%, jasika sa zapreminom od 962,6m3 ili 0,2%, crna jova sa zapreminom od 581,9m3 ili 0,1%, breza sa zapreminom od 438,4m3 ili 0,1%, a sve ostale prisutne vrste: kitnjak, otl, grab zastupljene su sa 0,0% u odnosu na ukupnu zapreminu. Četinarske vrste, u namenskoj celini 10, zastupljene su sa 65,7% (374431,8m3) od ukupne zapremine g. j. Najzastupljenija četinarska vrsta je smr ča sa ukupnom zapreminom od 183885,3m3 ili 32,3%, zapreminskim prirastom od 5871,7m3 ili 36,4%, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta iznosi 3,2%. Od ostalih četinarskih vrsta prisutni su: jela sa zapreminom od 162820,5m3 ili 28,6%, beli bor sa zapreminom od 14258,4m3 ili 2,5% i crni bor sa zapreminom od 13467,6m3 ili 2,4%. Namenska celina 55 – Specijalni rezervat prirode I stepena učestvuje 1,3% (7652,9m3) u zapremini i 0,9% (141,0 m 3) u zapreminskom prirastu gazdinske jedinice. Liš ćarske vrste, u namenskoj celini 55, zastupljene su sa 0,0% od ukupne zapremine g. j. Jedina liš ćarska vrsta je otl sa ukupnom zapreminom od 219,1m3 ili 0,0%, zapreminskim prirastom od 3,6m3 ili 0,0%, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta iznosi 1,6%.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 35

Mihaila Pupina 113 Beograd

Četinarske vrste, u namenskoj celini 55, zastupljene su sa 1,3% (7433,9m3) od ukupne zapremine g. j. Najzastupljenija četinarska vrsta je crni bor sa ukupnom zapreminom od 5549,4m3 ili 1,0%. Od ostalih četinarskih vrsta prisutni su: smr ča sa zapreminom od 1808,9m3 ili 0,3% i omorika sa zapreminom od 75,5m3 ili 0,0%. Namenska celina 56 - Specijalni rezervat prirode II stepena učestvuje 1,4% (7811,5m3) u zapremini i 0,8% (132,3m3) u zapreminskom prirastu gazdinske jedinice. Liš ćarske vrste, u namenskoj celini 56, zastupljene su sa 1,4% (7723,2m3) od ukupne zapremine g. j. Najzastupljenija liš ćarska vrsta je bukva sa ukupnom zapreminom od 7627,7m3 ili 1,3%, zapreminskim prirastom od 129,1m3 ili 0,8%, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta iznosi 1,7%. Od ostalih liš ćarskih vrsta prisutan je otl sa zapreminom od 95,4 m 3 ili 0,0%. Četinarske vrste, i to samo crni bor, u namenskoj celini 56, zastupljene su sa 0,0% (88,3m3) od ukupne zapremine, zapreminskim prirastom od 1,8m3 ili 0,0%, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta iznosi 2,0%. Namenska celina 82 – Predeo izuzetnih odlika – II stepen zaštite učestvuje 3,6% (20738,7m3) u zapremini i 3,9% (625,9m3) u zapreminskom prirastu gazdinske jedinice. Liš ćarske vrste, u namenskoj celini 82, zastupljene su sa 2,7% (15389,0m3) od ukupne zapremine g. j. Najzastupljenija liš ćarska vrsta je bukva sa ukupnom zapreminom od 15363,1m3 ili 2,7%, zapreminskim prirastom od 431,7m3 ili 2,7%, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta iznosi 2,8%. Od ostalih liš ćarskih vrsta prisutn je samo javor sa zapreminom od 25,8m3 ili 0,0%. Četinarske vrste, u namenskoj celini 82, zastupljene su sa 0,9% (5349,7m3) od ukupne zapremine g. j. Najzastupljenija četinarska vrsta je smr ča sa ukupnom zapreminom od 5278,3m3 ili 0,9%, zapreminskim prirastom od 191,1m3 ili 1,2%, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta iznosi 3,6%. Od ostalih četinarskih vrsta prisutna je samo jela sa zapreminom od 71,5m3 ili 0,0%. Namenska celina 84 – Spomenik prirode II – stepen zaštite u čestvuje 1,7% (9617,4m3) u zapremini i 1,2% (194,4m3) u zapreminskom prirastu gazdinske jedinice. Liš ćarske vrste, u namenskoj celini 84, zastupljene su sa 1,6% (9112,7m3) od ukupne zapremine g. j. Najzastupljenija i jedina liš ćarska vrsta je bukva sa ukupnom zapreminom od 9112,7m3 ili 1,6%, zapreminskim prirastom od 178,2 m 3 ili 1,1%, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta iznosi 2,0%. Četinarske vrste, u namenskoj celini 84, zastupljene su sa 0,1% (504,8m3) od ukupne zapremine g. j. Najzastupljenija četinarska vrsta je jela sa ukupnom zapreminom od 417,1m3 ili 0,1%, zapreminskim prirastom od 12,2m3 ili 0,1%, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta iznosi 2,9%. Od ostalih četinarskih vrsta prisutna je samo smr ča sa zapreminom od 87,7m3 ili 0,0%. Ako posmatramo rekapitulaciju za gazdinsku jedinicu dolazimo do zaklju čka da su četinarske vrste zastupljene sa 387808,5m3 odnosno 68,0% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Treba re ći da je smr ča najzastupljenija vrsta sa ukupnom zapreminom 191060,2m3 odnosno 33,5%. Sledi jela sa zapreminom od 163309,1m3 odnosno 28,6%. Liš ćarske vrste u ovoj gazdinskoj jedinici zastupljene su sa 182330,7m3 odnosno 32,0% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Bukva je najzastupljenija liš ćarska vrsta sa ukupnom zapreminom 178433,0m3 odnosno 31,3%.

5.6. Stanje sastojina po debljinskoj strukturi

Stanje po debljinskoj strukturi prikaza ćemo posebno za svaku gazdinsku klasu za gazdinsku jedinicu "Jadovnik - Derventa":

Z A P R E M I N A P O D E B L J I N S K I M R A Z R E D I M Zap. Površina Svega prirast Gazdinska klasa do 10 cm 11 do 20 21 do 30 31 do 40 41 do 50 51 do 60 61 do 70 71 do 80 81 do 90 iznad 90

ha m3 I II III IV V VI VII VIII IX m3 10103611 8.55 350.7 350.7 6.3 10175321 2.13 10307321 2.20 10351421 81.04 20296.9 1742.0 3642.9 6388.0 4956.9 2874.2 428.4 264.5 465.8 10352421 39.54 10809.3 756.3 1401.7 2410.9 3258.2 2368.9 473.8 139.5 244.0 10357462 58.77 19850.8 1342.3 2869.4 4333.5 5872.8 4273.5 1159.3 452.5 10358421 3.05 889.0 60.6 186.0 402.7 171.5 68.3 20.5 10360421 135.15 28244.1 42.6 5357.1 12988.0 7565.3 1916.1 270.2 104.7 710.2 10361421 11.61 2694.4 357.2 694.1 712.5 223.9 706.5 73.0

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 36

Mihaila Pupina 113 Beograd

Z A P R E M I N A P O D E B L J I N S K I M R A Z R E D I M Zap. Površina Svega prirast Gazdinska klasa do 10 cm 11 do 20 21 do 30 31 do 40 41 do 50 51 do 60 61 do 70 71 do 80 81 do 90 iznad 90

ha m3 I II III IV V VI VII VIII IX m3 10362421 49.69 2282.5 2282.5 39.6 10363471 77.53 27048.7 1975.0 4749.2 7505.4 6134.6 3825.1 2130.1 729.3 639.3 10381421 1.98 275.2 14.1 17.6 125.8 117.7 11.9 10382421 8.08 2105.3 174.1 1002.0 829.7 99.6 86.0 10393462 11.33 3926.3 282.6 862.8 1565.9 877.6 337.4 96.3 10395471 361.45 141935.6 11110.4 25520.3 43591.4 39897.3 17072.6 4261.0 352.5 130.2 3681.0 10397472 204.99 77199.2 6236.0 17299.8 29782.3 18482.0 5330.0 69.1 2151.7 10401611 177.55 23285.4 5987.9 7958.9 6571.1 2355.8 411.7 948.1 10403472 178.21 56272.7 5421.7 13063.8 19969.4 13492.1 3580.6 745.1 1724.3 10404471 41.90 10300.7 652.7 1841.6 3868.1 2780.9 980.3 177.1 318.5 10405471 140.19 53876.0 4293.0 9245.3 16913.8 17976.3 4362.5 876.6 208.4 1477.1 10407611 2.13 106.5 106.5 1.9 10470421 2.84 507.1 181.7 280.0 45.3 21.9 10470471 2.65 592.6 269.1 262.9 60.5 24.2 10470611 62.59 8672.7 5750.3 2760.3 162.1 411.3 10471611 65.64 11355.2 3254.8 4487.6 2658.7 793.0 161.1 470.2 10475611 2.90 581.2 214.3 333.5 33.4 34.8 10476421 16.90 1963.3 1150.7 812.5 114.1 10476611 18.96 5013.1 540.8 2369.7 1796.3 306.3 195.3 10477421 3.75 472.60 367.90 104.70 29.07 10477611 27.71 4531.8 997.4 3242.6 291.7 206.1 10478611 33.96 8879.9 1525.8 4391.8 2744.9 217.5 365.6 NC 10 1834.97 524318.7 2782.3 60015.9 122389.0 160329.0 119930.1 46623.0 10425.1 1694.2 130.2 15020.7 26266421 2.03 NC 26 2.03 55385511 76.34 5760.5 5760.5 105.2 55407611 27.83 1892.4 1892.4 35.8 NC 55 104.17 7652.9 7652.9 141.0 56267241 112.42 56362421 197.89 7811.5 7811.5 132.3 NC 56 310.31 7811.5 7811.5 132.3 66267241 12.49 NC 66 12.49 82360421 80.21 13610.0 54.0 5931.9 5791.3 1529.6 208.7 94.5 382.4 82361421 15.35 2313.3 7.3 921.0 634.7 570.3 180.0 73.5 82362421 3.86 193.0 193.0 3.4 82401611 30.90 3863.0 510.5 1501.5 1529.8 321.2 152.4 82407611 16.76 759.4 759.4 14.2 NC 82 147.08 20738.7 1013.7 7363.4 7927.5 3629.7 709.9 94.5 625.9 83266421 0.69 NC 83 0.69 84175321 1.73 84266421 18.87 84351421 10.18 3134.1 103.5 586.5 910.4 1055.1 307.9 170.8 62.9 84352421 2.80 748.5 34.2 135.7 293.3 231.5 53.9 16.3

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 37

Mihaila Pupina 113 Beograd

Z A P R E M I N A P O D E B L J I N S K I M R A Z R E D I M Zap. Površina Svega prirast Gazdinska klasa do 10 cm 11 do 20 21 do 30 31 do 40 41 do 50 51 do 60 61 do 70 71 do 80 81 do 90 iznad 90

ha m3 I II III IV V VI VII VIII IX m3 84357462 9.60 2980.6 196.7 833.0 1187.1 680.5 83.3 67.6 84362421 53.33 2666.5 2666.5 43.7 84470421 0.74 87.7 36.0 51.7 4.0 NC 84 97.25 9617.4 2666.5 370.3 1606.9 2390.8 1967.1 445.1 170.8 194.4 Ukupno GJ 2508.99 570139.2 21927.0 67749.5 131923.4 166349.4 122607.1 47162.7 10595.8 1694.2 130.2 16114.3 Najzastupljeniji je debljinski stepen je III (31cm do 40cm) sa u češ ćem od 166349,4m3 ili 29,2 %. Slede debljinski stepeni: II (21cm do 30cm) sa u češ ćem od 23,1%, IV (41cm do 50cm) sa u češ ćem od 21,5%, I (11cm do 20cm) sa u češ ćem od 11,9%, V (51cm do 60cm) sa u češ ćem od 8,3%, O (do 10cm) sa u češ ćem od 3,8%, VI (61cm do 70cm) sa u češ ćem od 1,8 VII (71cm do 80cm) sau češ ćem od 0,3% i VIII (iznad 90cm) sa u češ ćem od 0,1%. Zapremina po debljinskim kategorijama (po Bioleju):

Zapremina po debljinskim kategorijama (m 3) Σ G.J. % do 30 cm % 31 - 50 cm % > 51 cm % 570139.2 100.0 221599.9 38.9 288956.5 50.6 59582.8 10.5 Za gazdinsku jedinicu "Jadovnik - Derventa" možemo konstatovati slede će: - tanak materijal (do 30 cm) zastupljen je sa 221599,9m3 ili 38,9% - srednje jak materijal (od 31 - 50 cm) zastupljen je sa 288956,5m3 ili 50,6% - jak materijal (iznad 50 cm) zastupljen je sa 59582,8m3 ili 10,5% Na osnovu prikaza stanja zapremine po stepenima Bioleja može se zaklju čiti da je ve ći deo drvne zapremine, ove gazdinske jedinice, skoncentrisan u srednje debelom i tankom materijalu (89,5%), tako da se više pažnje mora posvetiti sprovo ñenju grupimi čno - prebirnih se ča koje će imati karakter nege (prorede) , a u nekim sastojinama, se če će imati karakter obnavljanja sastojina.

5.7. Stanje sastojina po starosti

Prikaza ćemo tabelarno stanje sastojina po starosti za jednodobne sastojine, kod kojih se zrelost za se ču odre ñuje na osnovu istih. Širina dobnih razreda utvr ñena je Pravilnikom o na činu i sadržini posebnih osnova u odnosu na visinu ophodnje (trajanje proizvodnog procesa), a u konkretnom slu čaju širina dobnih razreda iznosi: - 20 godina - kod visokih sastojina čija je ophodnja 120 godina - 20 godina - kod vešta čki podignutih sastojina (kod vrsta drve ća koja se nalaze na svom staništu) - 10 godina - kod izdana čkih sastojina, kod vešta čki podignutih sastojina koje nisu na svom staništu Devastiranim sastojinama nije odre ñivana starost, jer kod njih starost nema uticaja na odre ñivanje zrelosti za se ču tj. visinu ophodnje. Starosna struktura za gazdinsku jedinicu "Jadovnik - Derventa" bi će prikazana slede ćom tabelom:

DOBNI RAZREDI p gazdinska klasa v svega I zv slabo dobro II III IV V VI VII VIII IX obr. obr. NAMENSKA CELINA 10 Visoke sastojine - širina dobnog razreda 20 godina p 81.04 55.04 26.00 v 20296.9 13837.8 6459.1 10351421 zv 465.8 327.8 138.1 p 1.98 1.98

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 38

Mihaila Pupina 113 Beograd

DOBNI RAZREDI p gazdinska klasa v svega I zv slabo dobro II III IV V VI VII VIII IX obr. obr. v 275.2 275.2 10381421 zv 11.9 11.9 p 8.08 8.08 v 2105.3 2105.3 10382421 zv 86.0 86.0 85.6 27.3 10.5 0.9 24.1 22.8 6270.3 153.0 2151.9 3965.3 10401611 270.6 5.8 108.4 156.4 p 176.73 27.29 10.47 0.94 32.19 77.86 27.98 v 28947.7 153.0 4257.3 17803.1 6734.3 ukupno zv 834.4 5.8 194.4 484.2 149.9 Izdana čke sastojine - širina dobnog razreda 10 godina p 2.13 2.13 v 10175321 zv p 2.20 2.20 v 10307321 zv p 135.15 63.21 36.91 35.03 v 28244.1 12432.0 8497.1 7315.0 10360421 zv 710.2 327.1 208.0 175.1 p 11.61 11.61 v 2694.4 2694.4 10361421 zv 73.0 73.0 p 151.09 4.33 63.21 36.91 46.64 v 30938.4 12432.0 8497.1 10009.3 ukupno zv 783.2 327.1 208.0 248.1 Vešta čki podignute sastojine - širina dobnog razreda 20 godina p 2.65 2.65 v 592.6 592.6 10470471 zv 24.2 24.2 p 62.59 62.59 v 8672.7 8672.7 10470611 zv 411.3 411.3 p 65.64 34.73 30.91 v 11355.2 5282.6 6072.6 10471611 zv 470.2 233.6 236.6 p 130.88 97.32 33.56 v 20620.5 13955.3 6665.2 ukupno zv 905.7 644.9 260.7 Vešta čki podignute sastojine - širina dobnog razreda 10 godina p 2.84 1.72 1.12 v 507.1 184.3 322.7 10470421 zv 21.9 9.2 12.7 p 2.90 2.90 v 581.2 581.2 10475611 zv 34.8 34.8 p 16.90 1.94 14.96 v 1963.3 100.6 1862.7

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 39

Mihaila Pupina 113 Beograd

DOBNI RAZREDI p gazdinska klasa v svega I zv slabo dobro II III IV V VI VII VIII IX obr. obr. 10476421 zv 114.1 6.9 107.2 p 18.96 17.93 1.03 v 5013.1 4773.4 239.7 10476611 zv 195.3 186.8 8.5 p 3.28 3.28 v 417.0 417.0 10477421 zv 25.7 25.7 p 27.71 27.71 v 4531.8 4531.8 10477611 zv 206.1 206.1 p 0.47 0.47 v 55.6 55.6 10478421 zv 3.4 3.4 p 33.96 33.96 v 8879.9 8879.9 10478611 zv 365.6 365.6 p 107.02 5.69 47.29 53.01 1.03 v 21948.9 573.2 7160.0 13976.1 239.7 ukupno zv 966.9 36.0 357.3 565.1 8.5 NAMENSKA CELINA 82 Izdana čke sastojine - širina dobnog razreda 10 godina p 80.21 16.18 64.03 v 13610.0 2840.5 10769.5 82360421 zv 382.4 78.7 303.7 p 15.35 15.35 v 2313.3 2313.3 82361421 zv 73.5 73.5 p 95.56 16.18 79.38 v 15923.3 2840.5 13082.8 ukupno zv 455.9 78.7 377.2 NAMENSKA CELINA 84 Visoke sastojine - širina dobnog razreda 20 godina p 10.18 10.18 v 3134.1 3134.1 84351421 zv 62.9 62.9 p 10.18 10.18 v 3134.1 3134.1 ukupno zv 62.9 62.9 Izdana čke sastojine - širina dobnog razreda 10 godina p 1.73 1.73 v 84175321 zv p 1.73 1.73 v ukupno zv Vešta čki podignute sastojine - širina dobnog razreda 10 godina p 0.74 0.74 v 87.7 87.7 84470421 zv 4.0 4.0

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 40

Mihaila Pupina 113 Beograd

DOBNI RAZREDI p gazdinska klasa v svega I zv slabo dobro II III IV V VI VII VIII IX obr. obr. p 0.74 0.74 v 87.7 87.7 ukupno zv 4.0 4.0

Namenska celina 10 U visokim sastojinama bukve gazdinska klasa (10.351.421) zastupljeni su IV dobni razred (55,04ha) i V dobni razred (26,00ha). Konstatovano je u češ će srednjodobnih i dozrevaju ćih sastojina, tako da je planirana samo nega. Kod visokih sastojina crnog bora ( 10.381.421,10.382.421) i smr če (10.401.611) sastojine se nalaze u III,IV,V,II i I dobnom razredu (srednjodobne sastojine) sa nedostatkom zrelih sastojina. Kod izdana čkih sastojina bukve (10.360.421,10361.421) šume su skoncentrisane u VII,VIII i IX dobnom razredu, dozrevaju će i zrele sastojine sa nedostatkom mladih sastojina. Zbog takvog stanja planirana je konverzija na 59,22ha. Kod vešta čki podignutih sastojina, vrste na svom staništu (10.470.471,10.470.611,10.471.611) nalaze se u III,IV i V. Kod ostalih VPS vrste koje nisu na svom staništu sastojine se nalaze u III,IV,V i VI dobnom razredu. Namenska celina 82 U namenskoj celini prisutne su samo izdana čke sastojine (82.360.421, 82.361.421), a one se nalaze samo u VI i VII dobnom razredu, sa planiranim merama nege. Namenska celina 84 Visoke sastojine (84.351.421) nalaze se samo u V dobnom razredu. Izdana čke sastojine (84.175.321) nalaze se samo u II dobnom razredu. Vešta čki podignute sastojine, vrste koje nisu na svom staništu, (84.470.421) nalaze se samo u III dobnom razredu.

5.8. Stanje vešta čki podignutih sastojina

Stanje vešta čki podignutih sastojina za gazdinsku jedinicu "Jadovnik - Derventa"prikazano je slede ćom tabelama: Gazdinska Površina Zapremina Zapreminski prirast Zv/V% klasa ha % m3 % m3/ha m3 % m3/ha Vešta čki podignute sastojine starosti preko 20 godina 10470421 2.84 1.2 507.1 1.2 178.6 21.9 1.2 7.7 4.3 10470471 2.65 1.1 592.6 1.4 223.6 24.2 1.3 9.1 4.1 10470611 62.59 26.2 8672.7 20.3 138.6 411.3 21.9 6.6 4.7 10471611 65.64 27.5 11355.2 26.6 173.0 470.2 25.1 7.2 4.1 10475611 2.90 1.2 581.2 1.4 200.4 34.8 1.9 12.0 6.0 10476421 16.90 7.1 1963.3 4.6 116.2 114.1 6.1 6.7 5.8 10476611 18.96 7.9 5013.1 11.8 264.4 195.3 10.4 10.3 3.9 10477421 3.75 1.6 472.6 1.1 126.0 29.1 1.5 7.8 6.2 10477611 27.71 11.6 4531.8 10.6 163.5 206.1 11.0 7.4 4.5 10478611 33.96 14.2 8879.9 20.8 261.5 365.6 19.5 10.8 4.1 NC 10 237.90 99.7 42569.4 99.8 178.9 1872.6 99.8 7.9 4.4 84470421 0.74 0.3 87.7 0.2 118.5 4.0 0.2 5.4 4.6 NC 84 0.74 0.3 87.7 0.2 118.5 4.0 0.2 5.4 4.6 Ukupno VPS preko 20 god 238.64 100.0 42657.1 100.0 178.8 1876.6 100.0 7.9 4.4 Ukupno VPS GJ 238.64 100.0 42657.1 100.0 178.8 1876.6 100.0 7.9 4.4

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 41

Mihaila Pupina 113 Beograd

Ukupna površina vešta čki podignutih sastojina iznosi 238,64ha, što čini 9,5% obrasle površine gazdinske jedinice. Sve površine vešta čki podignutih sastojina su ve će starosti od 20 godina, nema sastojina mla ñih od 20godina (šumskih kultura). Vps na nivou gazdinske jedinice su sa prose čnom zapreminom od 178,8m3/ha, teku ći zapreminski prirast iznosi 7,9m3/ha, a procenat prirasta u zapremini iznosi 4,4%. Vps koje pripadaju namenskoj celini 10, su sa prosečnom zapreminom od 178,9m3/ha, teku ći zapreminski prirast iznosi 7,9m3/ha, a procenat prirasta u zapremini iznosi 4,4%. Vps koje pripadaju namenskoj celini 84, imaju prose čnu zapreminu od 118,5 m3/ha, teku ći zapreminski prirast iznosi 5,4 m 3/ha, a procenat prirasta u zapremini iznosi 4,5%. Vešta čki podignute sastojine, u gazdinskoj jedinici "Jadovnik - Derventa", uglavnom su dobrog zdrastvenog stanja i u narednom periodu treba ih stabilizovati i prevesti u odrasle kvalitetne sastojine.

5.9. Zdravstveno stanje sastojina i ugroženosti od štetnih uticaja

Prilikom prikupljanja terenskih podataka za izradu ove osnove gazdovanja konstatovano je da su sastojine visokog porekla dobrog zdravstvenog stanja, što zna či da štete od entomoloških i fitopatoloških uzro čnika nisu evidentirane u ve ćem obimu. Na osnovu opšteg uvida na najve ćem delu površine ono je dobro ili zadovoljavaju će. Na manjim površinama zapaža se pojava oboljenja kod smr če i jele, ali ona ne uti če na generalno opredelenje o dobrom zdravstvenom stanju ove jedinice. Na pojedinim starim stablima i leževini, zabeležena je pojava gljiva prouzrokova ča truleži drveta. Neke od ovih gljiva, kao napr. Fomes ssp. i Ungulina ssp. naseljavaju i živa stabla. Ove gljive u po četku prouzrokuju prozuklost, a kasnije se pojavljuje trulež. Me ñutim, ova pojava nije zabrinjavaju ća jer se radi o pojedina čnim slu čajevima. Kod bora (vps sastojine), javlja se crvenilo četina, ali ne u intenzitetu koje predstavlja opasnost po te sastojine. Pored svega, potrebno je permanentno pratiti zdravstveno stanje i ako do ñe do negativnih uticaja, potrebno je blagovremeno izvršiti adekvatne preventivne mere, a u krajnjem slu čaju i neke druge mere borbe protiv štetnih uticaja (hemijske i biološke mere zaštite i suzbijanje fitopatoloških i entomoloških oboljenja). Zdravstveno stanje je važan podatak u sprovo ñenju svih mera zaštite šuma, a me ñu najvažnijim merama spada i zaštita šuma od požara. U zavisnosti od stepena ugroženosti od požara, šume i šumsko zemljište prema dr. M. Vasi ću, razvrstane su u šest kategorija: prvi stepen: sastojine i kulture borova i ariša drugi stepen: sastojine i kulture smr če, jele i drugih četinara tre ći stepen: mešovite sastojine i kulture četinara i liš ćara četvrti stepen: sastojine hrasta i graba peti stepen: sastojine bukve i drugih liš ćara šesti stepen: šikare, šibljaci i neobrasle površine Rukovode ći se napred iznetim kriterijumom formirana je sledeća tabela:

Stepen Površina ugroženosti ha % I 190.58 5.3 II 772.82 21.3 III 703.82 19.4 IV 6.06 0.2 V 689.2 19.0 VI 1263.63 34.8 Ukupno: 3626.11 100.0 Na osnovu sagledanih podataka može se konstatovati da je ova gazdinska jedinica najviše zastupljena u II stepenu (21,3%) ugroženosti od požara, što zna či da su ove šume srednje ugrožene od požara, s obzirom da su to visoke sastojine smr če i jele (nisu vešta čke kulture jedne vrste četinara-monokulture), ali se mere zaštite šuma od požara moraju sprovoditi.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 42

Mihaila Pupina 113 Beograd

5.10. Stanje neobraslih površina

Prema iskazu površina stanje neobraslih površina je slede će:

Šumsko zemljište 886.51ha Neplodno zemljište 163.33ha Zemljište za ostale svrhe 67.28ha Zauze će - Ukupno GJ 1117.12ha

U šumsko zemljište ubrajamo: zemljište pogodno za pošumljavanje, zemljište srednje pogodno za pošumljavanje, progale i dr. U neplodno zemljište svrstani su kamenjari, jaruge, kanali, putevi i dr. U zemljište za ostale svrhe svrstane su površine oko objekata u šumi (zgrade sa oku ćnicom), površine (proplanci) unutar šumskog kompleksa koje su male površine, a mogu poslužiti za ishranu divlja či i stvaranja raznovrsnog ambijenta u šumi ili ako se nalaze pored puteva mogu biti privremena šumska stovarišta ili radilišta kod prigodnog na čina se če i izrade šumskih sortimenata. Tako ñe u zemljište za ostale svrhe svrstane su i enklave državnog poseda okružene privatnim posedom, a male su površine te se njima ne može rentabilno organizovati šumska proizvodnja. Ove površine se mogu koristiti prilikom zamene površina prema ZOŠ - a ( član 98) i prilikom vra ćanja oduzetog zemljišta.

5.11. Stanje šumskih saobra ćajnica

Otvorenost šuma šumskim i javnim saobra ćajnicama je bitan preduslov intenzivnom gazdovanju šumama i šumskim podru čjima, odnosno realizaciji planiranih šumsko uzgojnih radova u okviru odre ñenog šumskog kompleksa. Da bi se sagledala i ocenila razvijenost mreže komunikacija neophodno je analizirati: Spoljašnju otvorenost i vezu šumskog kompleksa sa prera ñiva čkim i potroša čkim centrima, kao i dostupnost šumskom kompleksu kako bi se sprovele planirane mere za ostvarivanje planova gazdovanja. Unutrašnja otvorenost šuma predstavlja osnovni preduslov za optimalno gazdovanje. Od pristupa čnosti šuma zavisi i obim primene savremene mehanizacije u gazdovanju šumama.

Dužina Naziv putnog pravca-odeljenja koja otvara Opšte stanje-ocena m Ka ćevo-Karaula (38,47,48,49,57,58,59,63,78) Uporebljiv-srednje stanje 11300.0 Ukupno javni kamionski put sa kolovoznom konstrukcijom 11300.0 Karaula-Ivlje (76,77,78) Upotrebljiv-dobro stanje 1980.0 Javor-Studenac (32,33,35,36,37,53) Uputrebljiv-dobro stanje 3270.0 Ka ćevo-Javor (32,37,38,48) Uputrebljiv-dobro stanje 3100.0 Ivlje-Kozomor (75,76) Upotrebljiv-srednje stanje 1600.0 Put ka selu Svi čevi ći (58,59,63) Upotrebljiv-dobro stanje 2000.0 Ukupno kamionski put sa kolovoznom konstrukcijom 11950.0 Studenac-Svi čevske kose (54,55,60,61,64,65) Upotrebljiv (1700m tvrdi)-srednje stanje 4600.0 Karaula- Česte (72,73) Upotrebljiv-srednje stanje 3630.0 Karaula-Ćetanica (78,79,80,81,82,83,84,85) Delimi čno upotrebljiv-loše stanje 5000.0 Javor-Crvena stena (28,31,32) Delimi čno upotrebljiv-loše stanje 1660.0 Ogorelja ča-Sastavci (29,30,31,32,33) Upotrebljiv-srednje stanje 1830.0 Kašan-Derventa (53,54,55,56,57,58,59,61,62,64) Upotrebljiv-srednje stanje 3260.0

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 43

Mihaila Pupina 113 Beograd

Dužina Naziv putnog pravca-odeljenja koja otvara Opšte stanje-ocena m Ka ćevo-Sladanja (42,44) Upotrebljiv-srednje stanje 1270.0 Svi čevi ći-Duboki potok (57,58,59,62,63) Upotrebljiv (800m tvrdi)-srednje stanje 2250.0 Svi čevske kose-Kozomor (65,66,67,68) Upotrebljiv-srednje stanje 2100.0 Ukupno kamionski put bez kolovozne konstrukcije 25600.0 Ukupna dužina putne mreže u GJ 48850.0

Ukupna dužina puteva koji prolaze kroz šumski kompleks ili pored njega iznose: 48,85km, a prose čna otvorenost gazdinska jedinice iznosi: 13,47m/ha. S obzirom da se u okviru gazdinske jedinice nalazi velika površina pašnjaka i livada (1117,12ha neobraslog zemljišta) u velikom kompleksu. Na osnovu ukupne površine, otvorenost se čini nedovoljna, ali ona predstavlja zadovoljavaju ću otvorenost, u odnosu na obraslu površinu gazdinske jedinice (19,47m/ha). Putni pravac Ka ćevo – Karaula je glavni javni tvrdi put, koji u ovom potezu prolazi kroz gazdinsku jedinicu. On je deo javnog puta koji povezuje dolinu reke Lim sa mestom Sjenica. Ovaj put kroz gazdinsku jedinicu prolazi ili je tangira u dužini od oko 11,3km, a otvara slede ća odeljenja 38,47,48,49,57,58,59,63,78. Ostali putni pravci su podeljeni na puteve sa kolovoznom konstrukcijom (tvrdi kamionski putevi) i putevi bez kolovozne konstrukcije (meki kamionski putevi). Putevi sa kolovoznom konstrukcijom su evidentirani na 11,95km, svi su upotrbljivi i u dobrom su stanju. Putevi bez kolovozne konstrukcije evidentirani su na 25,60km, svi su upotrebljivi,a kvalitativno su u srednjem stanju.

5.12. Fond i stanje divlja či - uslovi i mogu ćnost za razvoj

Lovište “Zlatar- Jadovnik- Dubo čica” se nalazi u Zapadnoj Srbiji i pruža se u pravcu sever- jug na masivu planine Zlatar, Jadovnik i severnih ogranaka Ozrena. Nalazi se u blizini magistralnog puta Užice- Nova Varoš- Prijepolje. Ustanovljeni je 1995.godine. U geografskom pogledu /u odnosu na geografske koordinate/, Lovište “Zlatar-Jadovnik-Dubo čica” zauzima slede ći položaj: 19 ° 43 ′ - 19 ° 53 ′ isto čne geografske dužine 43 ° 11 ′ - 43 ° 27 ′ severne geografske širine Gazdinska jedinica „Jadovnik – Derventa“ nalazi se u sastavu ovog lovišta. Lovište je ustanovljeno na osnovu člana 18. Stav 1. Zakona o lovstvu („ službeni glasnik RS“, br.39/93), ministar poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede je doneo rešenje o ustanovljenju lovišta „ Zlatar – Jadovnik – Dubo čica“ pod brojem 324-02-00423/6-95-06, od 05. Juna 1995. godine ( Službeni glasnik RS, br. 29/95). Lovište „Zlatar – Jadovnik – Dubo čica“ je ustanovljeno na površinama zemljišta, šuma i voda teritorije opštine Nova Varoš ( 3250,0 ha ) i opštine Prijepolje (21900,0 ha ) u ukupnoj površini od 25150,0 ha. Lovna površina iznosi 23387,0 ha ( 93,1 %), nelovna površina iznosi 1763,0 ha (6,9 %). Na šume i šumsko zemljište otpada 12911,0 ha (51,4 %), pašnjaci i livade zauzimaju 8776,.0 ha (35,0 %), obradivo zemljište zauzima 1700,0 ha (6,8 %), neobradivo zemljište zauzima 1713,0 ( 6,8 %). Lovištem na ve ćem delu gazdinske jedinice gazduje JP „ Srbijašume“ – Beograd preko ŠG „ Prijepolje“ iz Prijepolja, na osnovu Lovne osnove „ Zlatar – Jadovnik – Dubo čica “ za period od 1.4.2011. do 31.3.2021. godine. Lovne površine su delovi lovišta na kojima divlja č ima prirodne uslove za opstanak i reprodukciju, na kojima se gaji, štiti i koristi. Prema strukturi površina nevedenoj u prethodnoj tabeli, lovna površina Lovišta "Zlatar-Jadovnik-Dubo čica" obuhvata 23.378 ha, odnosno 93,1% od ukupne površine lovišta. Lovna površina se deli na lovno-produktivnu i lovno-neproduktivnu. U lovno - produktivne površine ubrajaju se šume i šumsko zemljište, livade i pašnjaci. U lovno - neproduktivne površine ubrajaju se površne na kojima je prisustvo divlja či nepoželjno ili štetno i na ovim površinama divljač se štiti i koristi, ali se ne gaji. U ove površine ubrajaju se šumski rasadnici, neogra ñeni vo ćnjaci, bašte oko ku ća i naselja, ribnjaci, tereni izloženi poplavama. Nelovne površine su oni delovi lovišta na kojima divlja č nema uslove za opstanak i reprodukciju, ili se zbog odre ñenih specifi čnosti na tim površinama ne može gazdovati populacijama divlja či. Nelovna površina obuhvata 1763,0 ha, odnosno 6,9% od ukupne površine lovišta. Od ukupne površine Lovišta “Zlatar-Jadovnik-Dubo čica”, u privatnom posedu je približno 55,0 %, a u državnom posedu približno 45,0 % (državne šume). Lovište “ Zlatar-Jadovnik-Dubo čica”, pripada dinarskom planinskom sistemu. U reljefu se isti ču prostrane visoravni i zatalasane površine s kojih se dižu planine srednje visine, a zatim duboke re čne doline razli čite orjentacije, koje su razdvojile pojedine planine i visoravni. Nagib terena na teritoriji lovišta je ve ćim delom strm, dok se pojedini delovi lovišta nalaze na vrlo strmim pa čak i vrletnim terenima. Manji deo lovišta zauzimaju tereni sa blagim nagibom.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 44

Mihaila Pupina 113 Beograd

Glavni vodotok , odnosno sliv u lovištu je reka Mileševka koje se kod prijepolja uliva u Lim. Svi vodotoci u ovom delu pripadaju slivu reke Lim. Za hidrografiju lovišta zna čajni su i slede ći vodotoci: Me ñanska reka, Mala reka, Zebu ña, Sopotni čka reka, Mr čkova čka reka, Dubo čica, Zlatarska reka i Lim, kao zapadna granica lovišta. Svi navedeni potoci i reke ulivaju se u reku Lim. Na delu lovišta gde su zastupljeni kre čnjaci lovište je bezvodno u ve ćem delu godine, a na delu gde su prisutni škriljci i peš čari, vodeni tokovi su prisutni tokom cele godine. U lovištu ima dosta izvora pitke vode tokom cele godine. U lovištu (odnosno gazdinskoj jedinici) postoje čeke za osmatranje, kao i hranilišta za divlja č. U lovištu gajene divlja či su:srna, divlja svinja i zec, a pored ovih gajenih postoje i slede će lovostajem zašti ćene divlja či: vuk, lisica, divlja ma čka, kuna zlatica, jazavac, šumska štuka, divlji golub, jastreb kokošar, idr. Strogo zašti ćene vrste su: mrki medved, vidra, lasica, jastrebovi, sove. Srna: nalazi se u III bonitetu, lovno produktivna površina iznosi 7000,0ha, optimalna brojnost je 280kom, ekonomski kapacitet je 364kom,a brojno stanje na 31.03.2017. iznosilo je 130kom. Divlja svinja: nalazi se u II bonitetu, lovno produktivna površina iznosi 16000,0ha, optimalna brojnost je 112kom, ekonomski kapacitet je 156kom,a brojno stanje na 31.03.2017. iznosilo je 100kom. Zec: nalazi se u III bonitetu, lovno produktivna površina iznosi 4200,0ha, optimalna brojnost je 294kom, ekonomski kapacitet je 514kom,a brojno stanje na 31.03.2017. iznosilo je 200kom.

5.13. Stanje zašti ćenih delova prirode

Odredbom člana 9. i člana 102. Zakona o zaštiti prirode ("Službeni glasnik RS", broj 36/2009, 88/2010 , 91/2010i 14/2016), i člana 33. i 34. Zakona o zaštiti životne sredine ("Službeni glasnik RS", broj 135/04), odre ñeno je da organizacija za zaštitu prirode, tj. Zavod za zaštitu prirode Srbije utvr ñuje uslove zaštite i daje podatke o zašti ćenim prirodnim dobrima u postupku izrade prostornih i drugih planova, odnosno osnova (šumskih, vodoprivrednih, lovnih, ribolovnih i dr.) i druge investiciono - tehni čke dokumentacije. Nakon uvida u Centralni registar zašti ćenih prirodnih dobara Srbije koji vodi Zavod utvr ñeno je da se na podru čju GJ "Jadovnik - Derventa" nalaze slede ći zašti ćeni delovi prirode:

• Predeo izuzetnih odlika “Ozren – Jadovnik” (uredba o proglašenju, odluka 05 br. 110-1129/2014) sa režimima zaštite drugog (II) i tre ćeg (III) stepene, predeo formiran na osnovu lepote predela i raznovrsnosti biljnih vrsta, zbog zaštite biodiverziteta. • Specijalni rezervat prirode “Klisura reke Mileševke” ( uredba o proglašenju, odluka 05 br. 110-8916/2014-2) sa režimima zaštite prvog (I) i drugog (II) stepena. Prirodno nalazište izuzetno vredne i retke vrste Pan čićeve omorike na mestu „Ravništa“, a obuhvata odeljenja 50, 51 i 52 . • Spomenik prirode “Slapovi Sopotnice” (uredba o proglašenju, odluka 05 br. 353-6880/2005-1) sa režimom zaštite drugog (II) i tre ćeg stepena (III). Podru čje izvorišta reke Sopotnice, u dolini Lima ispod planine Jadovnik, stavlja se pod zaštitu. Stavlja se pod zaštitu radi o čuvanja morfo-hidroloških vrednosti predstavljenih sa četiri kraška vrela, više izvora i sedam bigrenih terasa preko kojih oti ču vrelski vodotoci grade ći živopisne vodopade i slapove, a nalaze se u 27 i 28 odeljenju.

5. 14. Opšti osvrt na zate čeno stanje šuma

Na osnovu zate čenog stanja šuma i šumskog zemljišta može da se konstatuje slede će: Prema nameni, sve šume ove gazdinske jedinice svrstane su u nekoliko namenskih celina: 10 - poizvodnja tehni čkog drveta; 26 - zaštita zemljišta od erozije; 55 - specijalni rezervat prirode I stepen; 56 - specijalni rezervat prirode II stepene; 66 - stalna zaštita šuma (izvan gazdinskog tretmana); 82 - predeo izuzetnih odlika-II stepen zaštite; 83 - predeo izuzetnih odlika- III stepen zaštite i 84 - spomenik prirode-II stepen zaštite. - Ukupna površina gazdinske jedinice iznosi 3626,11ha, što je manja površina u odnosu na predhodno ure ñivanje za – 1,03ha. - Obraslo zemljište zauzima 2508,99ha ili 69,2% od ukupne površine gazdinske jedinice. - Neobraslo zemljište (šumsko zemljište, neplodno zemljište, zemljište za ostale svrhe i zaize će) zauzima površinu od 1117,12ha ili 30,8% od ukupne površine ove gazdinske jedinice. - Ukupna zapremina gazdinske jedinice iznosi 570139,2m3, a ukupan zapreminski prirast 16114,3m3. - Prose čna zapremina iznosi 227,2m3/ha, a prose čan zapreminski prirast 6,4m3/ha i procenat prirasta 2,8%. Namenska celina 10 je nosilac zapremine, ujedno i proizvodnje, a nalazi se na površini od 1834,97ha ili 73,1% ukupne obrasle površine gazdinske jedinice. Ukupna zapremina namenske celine 10 je 524318,7m3 ili 92,0% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Ukupan zapreminski prirast namenske celine 10 iznosi 15020,7m3 ili 93,2% od ukupnog zapreminskog prirasta gazdinske jedinice.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 45

Mihaila Pupina 113 Beograd

Namenska celina 26 nalazi se na 2,03ha ili 0,1% obrasle površine, bez u češ ća u zapremini. Namenska celina 55 nalazi se na 104,17ha ili 4,2% obrasle površine, sa zapreminom od 7652,9m3 ili 1,3% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Ukupan zapreminski prirast iznosi 141,0m3 ili 0,9% od ukupnog zapreminskog prirasta gazdinske jedinice. Namenska celina 56 nalazi se na 310,31ha ili 12,4% obrasle površine, sa zapreminom od 7811,5m3 ili 1,4% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Ukupan zapreminski prirast iznosi 132,3m3 ili 0,8% od ukupnog zapreminskog prirasta gazdinske jedinice. Namenska celina 66 nalazi se na 12,49ha ili 0,5% obrasle površine, bez u češ ća u zapremini. Namenska celina 82 nalazi se na 147,08ha ili 5,9% obrasle površine, sa zapreminom od 20738,7m3 ili 3,6% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Ukupan zapreminski prirast iznosi 625,9m3 ili 3,9% od ukupnog zapreminskog prirasta gazdinske jedinice. Namenska celina 83 nalazi se na 0,69ha ili 0,0% obrasle površine, bez u češ ća u zapremini. Namenska celina 84 nalazi se na 97,25ha ili 3,9% obrasle površine, sa zapreminom od 9617,4m3 ili 1,7% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Ukupan zapreminski prirast iznosi 194,4m3 ili 1,2% od ukupnog zapreminskog prirasta gazdinske jedinice. U gazdinskoj jedinici je formirana 51 gazdinska klasa, a me ñu njima su najzna čajnije: 10.395.471, 10.397.472, 10.403.472,10.401.611,10.405.471, itd. U ovoj gazdinskoj jedinici, stanje sastojina po poreklu je na zadovoljavaju ćem nivou: Visoke sastojine zastupljene su na 65,1% (1633,03ha) obrasle površine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ovih sastojina iznosi 288,3m3/ha, teku ći zapreminski prirast iznosi 7,9m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu iznosi 2,7%. Izdana čke sastojine zastupljene su na 19,6% (490,82ha) obrasle površine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ovih sastojina iznosi 115,5m3/ha, teku ći zapreminski prirast iznosi 2,9m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu iznosi 2,5%. Vešta čki podignute sastojine zastupljene su na 9,5% (238,64ha) obrasle površine gazdinske jedinice. Prose čna zapremina ovih sastojina iznosi 178,8m3/ha, teku ći zapreminski prirast iznosi 7,9m3/ha, a procenat teku ćeg zapreminskog prirasta u odnosu na zapreminu iznosi 4,4%. Šikare čine 0,9% (21,59ha) obrasle površine gazdinske jedinice. Šibljaci čine 5,0% (124,91ha) obrasle površine gazdinske jedinice. I stanje po o čuvanosti je zadovoljavaju će: Očuvane sastojine čine 71,5% (1794,84ha) obrasle površine, prose čna zapremina o čuvanih šuma iznosi 296,5m3/ha, teku ći zapreminski prirast iznosi 8,4 m 3/ha, a procenat prirasta u zapremini iznosi 2,8%. Razre ñene sastojine čine 5,2% (131,27ha) obrasle površine, prose čna zapremina razre ñenih šuma je 122,4m3/ha, teku ći zapreminski prirast iznosi 4,7 m 3/ha, a procenat prirasta u zapremini iznosi 3,9%. Devastirane sastojine čine 17,4% (436,38ha) obrasle površine, prose čna zapremina devastiranih šuma je 50,0m3/ha, teku ći zapreminski prirast iznosi 0,9 m 3/ha, a procenat prirasta u zapremini iznosi 1,8%. Šikare čine 0,9% (21,59ha) obrasle površine. Šibljaci čine 5,0% (124,91ha) obrasle površine. Stanje sastojina po mešovitosti je zadovoljavaju će, mešovite sastojine dominiraju. Mešovite sastojine su otpornije na fitopatološka i entomološka oboljenja. Čiste sastojine čine 43,5% (1090,22ha) površine obraslog zemljišta gazdinske jedinice. Prose čna zapremina čistih sastojina iznosi 129,3m3/ha, teku ći zapreminski prirast iznosi 3,8m3/ha, a procenat prirasta u zapremini je 2,9%. Mešovite sastojine čine 50,7% (1272,27ha) površine obraslog zemljišta gazdinske jedinice. Prose čna zapremina mešovitih sastojina iznosi 337,3m3/ha, teku ći zapreminski prirast je 9,4m3/ha, a procenat prirasta u zapremini iznosi 2,8%. Šikare čine 0,9% (21,59ha) obrasle površine. Šibljaci čine 5,0% (124,91ha) obrasle površine. Ako posmatramo rekapitulaciju po vrstama drve ća, za gazdinsku jedinicu dolazimo do zaklju čka da su liš ćarske vrste zastupljene sa 182330,7m3 odnosno 32,0% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Bukva je najzastupljenija liš ćarska vrsta ( druga po zastupljenosti) sa ukupnom zapreminom 178433,0m3 odnosno 31,3%. Četinarske vrste u ovoj gazdinskoj jedinici zastupljene su sa 387808,5m3 odnosno 68,0% od ukupne zapremine gazdinske jedinice. Smr ča je najzastupljenija vrsta na nivou gazdinske jedinice, sa ukupnom zapreminom 191060,2m3 odnosno 33,5%.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 46

Mihaila Pupina 113 Beograd

Na osnovu prikaza stanja zapremine po stepenima Bioleja može se zaklju čiti da je ve ći deo drvne zapremine, ove gazdinske jedinice, skoncentrisan u srednje debelom materijalu (50,6 %), tanak materijal obuhvata (38,9%), a jak materijal obuhvata (10,5%). Dobna struktura gazdinskih klasa (visoke i izdana čke bukove sastojine) odstupa od normalnog razmera dobnih razreda, a samim tim je i ugrožena trajnost prinosa po površini. Nedostatak mladih sastojina. Zbog znatnog u češ ća površina u VIII i IX dobnom razredu u sastojinama izdana čke bukve (GK: 10.360.421 i 10.361.421) u ovom ure ñajnom periodu planirana je konverzija. Na osnovu sagledanih podataka može se konstatovati da je ova gazdinska jedinica najviše zastupljena u II stepenu ugroženosti od požara (preovladavaju visoke mešovite četinarske sastojine prirodnog porekla), što zna či da su ove šume srednje ugrožene od požara, mere zaštite šuma od požara moraju se sprovoditi. Prema iskazu površina stanje neobraslih površina je slede će:

Šumsko zemljište 886.51 Neplodno zemljište 163.33 Zemljište za ostale svrhe 67.28 Ukupno GJ 1117.12 Velike površine neobraslog zemljišta nalaze se u jednom kompleksu, a čine ga goleti i pašnjaci. GJ "Jadovnik - Derventa" ulazi u sastav lovišta " Zlatar- Jadovnik- Dubo čica " koje se prostire na teritoriji opštine Prijepolje i Nova Varoš, sa kojim gazduje JP“Srbijašume“, ŠG“Prijepolje“. Ukupna otvorenost gazdinske jedinice, šumskim komunikacijama, iznosi 13,47m/ha.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 47

Mihaila Pupina 113 Beograd

6.0. DOSADAŠNJE GAZDOVANJE

6.1. Uvodne informacije i istorijat gazdovanja

Prvo ure ñivanje ovih šuma uradio je Biro za planiranje i projektovanje u šumarstvu – Beograd i to 1957 godine, kada je i izvršena ovakva prostorna podela. Drugo po redu ure ñivanje ovih šuma, uradila je samostalna ure ñiva čka služba šumskog gazdinstva Prijepolje 1967 godine. Tre će ure ñivanje ovih šuma izvršeno je 1977 godine. Četvrto ure ñivanje izvršeno je 1987 godine. Peto po redu ure ñivanje uradila je samostalna ure ñiva čka služba šumskog gazdinstva Prijepolje 1997 godine. Šesto ure ñivanje, uradila je u toku leta 2007. god. služba za ure ñivanje i planiranje gazdovanja šumama u okviru ŠG „Prijepolje“. Ovo je sedmo ure ñivanje gazdinske jedinice. Terenski podaci su prikupljeni u leto 2016 godine., po jedinstvenoj metodologiji za sve državne šume kojim gazduje JP "Srbijašume" - Beograd, koriste ći Kodni priru čnik za informacioni sistem o šumama Srbije i isti su mehanografski obra ñeni.

6.2. Promena šumskog fonda

6.2.1. Promena šumskog fonda po površini

Promene šumskog fonda po površini prikazane su slede ćom tabelom:

Ukup na Šumske Šumsko Neplodno Ostalo Tu ñe Godina površina Šuma kulture zemljište zemljište zemljište zemljište Zauze će ure ñivanja ha ha ha ha ha ha ha ha 2007 3627.14 2397.80 18.28 983.74 226.83 0.49 16.38 2016 3626.11 2508.99 886.51 163.33 67.28 8.63 razlika -1.03 111.19 -18.28 -97.23 -63.5 66.79 -7.75 Ukupna površina gazdinske jedinice u odnosu na ure ñivanje iz 2007 godine se smanjila za 1,03ha. Prilikom ovog ure ñivanja ura ñena nova katastarska karta, a ukupna površina gazdinske jedinice dobijena je popisom svih katastarskih parcela koje se vode na JP“Srbijašume“, a nalaze se u okviru ove gazdinske jedinice. Pove ćanje pod šumom je na ra čun šumskih kultura koje su prerasle starosnu granicu od 20 godina, kao i prirodna pošumljenost odre ñenih površina koje su se vodile kao šumska zemljišta. Razlika izme ñu površina neplodnog zemljišta i zemljišta za ostale svrhe, je rezultat razli čitog kategorisanja neobraslog zemljišta u odnosu na prošlo ure ñivanje.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 48

Mihaila Pupina 113 Beograd

6.2.2. Promena šumskog fonda po zapremini i zapreminskom prirastu

2016 2007 godina Razlika godina ostvarene Ostvareni Očekivana i zapreminski prinos zapremina zapremina zapremina očekivana Vrsta drve ća prirast zapremina

m3 m3 m3 m3 m3 m3

bukva 116120.0 41434.0 18296.4 139257.6 178433 39175.4 javor 326.7 312.0 638.7 1342.3 703.6 jasika 204.8 309.0 513.8 962.6 448.8 c.jova 332.1 143.0 475.1 581.9 106.8 breza 128.0 128.0 438.4 310.4 otl 79.0 79.0 412.8 333.8 kitnjak 39.0 39.0 158 119.0 grab 51.4 1.0 52.4 1.7 -50.7 Liš ćari 117035.0 42445.0 18296.4 141183.6 182330.7 41147.1 smr ča 134234.7 61011.3 11180.9 184065.1 191060.2 6995.1 jela 127632.5 44167.0 11795.3 160004.2 163309.1 3304.9 c.bor 14503.3 7097.0 3458.6 18141.7 19105.4 963.7 b.bor 9542.1 6410.0 562 15390.1 14258.4 -1131.7 omorika 1 14.0 15.0 75.5 60.5 Četinari 285913.6 118699.3 26996.8 377616.1 387808.6 10192.5 Ukupno GJ 402948.6 161144.3 45293.2 518799.7 570139.3 51339.6 Iz uporednog prikaza šumskog fonda iz 2007 i 2016 proizilazi da ukupna zapremina (razlika izne ñu o čekivane i premerom dobijene zapremine) iznosi 51339,6m3. Navedena razlika je u višku, premerena zapremina je ve ća od o čekivane. Zapremine se razlikuju za 9,0%. Ukupna zapremina po premeru je ve ća usled pove ćanja ukupno obrasle površine za 111,19ha, kao i zbog premera kultura (vešta čki podignutih sastojina) koje u prethodnom premeru nisu evidentirane po masi.

6.3. Odnos planiranih i ostvarenih radova u dosadašnjem gazdovanju

6.3.1. Dosadašnji radovi na obnovi i gajenju šuma

Uporedni prikaz plana gajenja i izvršenih radova na osnovu dostavljene evidencije prikazan je slede ćom tabelom:

Planirano Ostvareno Vrsta rada ha ha % obnavljanje prebirnim se čama 851.07 1120.51 131.7 pošumljavanje čistina 67.97

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 49

Mihaila Pupina 113 Beograd

Planirano Ostvareno Vrsta rada ha ha % popunjavanje kultura 13.59 Ukupno obnova i podizanje šuma 932.63 1120.51 120.1 čiš ćenje 64.52 okopavanje i prašenje 135.9 prorede 785.46 979.47 124.7 Ukupno nega šuma 1133.05 1120.51 98.9 Ukupno 2065.68 2241.02 108.5 Iz navedenog uporednog prikaza planiranih i izvršenih radova na gajenju šuma konstatuje se da su planirani radovi izvršeni sa 108,5%. Do ovolike velike realizacije planova na gajenju došlo je usled evidencije slu čajnog i vanrednog prinosa po površini, kako u odeljenjima u kojima je planiran glavni prinos, tako i u odeljenjima u kojima je planirana nega. Radovi na prirodnoj obnovi u raznodobnim šumama (prebirnim se čama) su izvršeni sa 131,7%, velika površina slu čajnog prinosa. Planirani radovi na podizanju novih šuma (rekonstrukcija, pošumljavanje čistina, popunjavanje) nisu ra ñeni, a time ni radovi na nezi (čiš ćenje, okopavanje i prašenje, se ča izbojaka) novopodignutih kultura čime je umanjeno ukupno izvršenje. U okviru nege šuma izvršene su, prorede sa 124,7%, evidentirane su velike površine slu čajnog prinosa u odeljenjima gde je planirana nega šuma. Ostali radovi na negi nisu izvršeni.

6.3.2. Dosadašnji radovi na koriš ćenju šuma

PLANIRANO OSTVARENO Razlika planirano- Ukupno planirano Bespra Ukupno ostvareno Vrste ostvareno Glavni prinos Prethodni prinos Glavni -redovni Glavni slu čajni Ukupno glavni Prethodni-redovni Prethodni-slu čajni Ukupno prethodni vne drve ća se če m3 ha m3 ha m3 ha m3 ha m3 ha m3 ha m3 ha m3 ha m3 ha m3 ha m3 % c.jova 19.0 19.0 -19.0 bukva 2916.0 8277.0 11193.0 2899.9 292.2 3192.1 13930.2 1168.8 15099.0 5.4 18296.4 7103.4 163.5 jela 10211.0 10211.0 8723.0 3011.6 11734.6 20.1 15.5 35.7 24.9 11795.2 1584.2 115.5 smr ča 7119.0 2349.0 9468.0 7019.2 1819.4 8838.6 2157.3 164.4 2321.7 20.7 11180.9 1712.9 118.1 c.bor 88.0 547.0 635.0 2899.9 8.8 2908.6 529.2 20.8 550.0 3458.6 2823.6 544.7 b.bor 744.0 744.0 562.0 562.0 562.0 -182.0 75.5

20334.0 851.07 11936.0 785.46 32270.0 1636.53 21541.8 882.32 5132.0 238.2 26673.9 1120.51 17198.8 912.7 1369.5 66.78 18568.3 979.47 51.0 45293.2 2099.98 13023.2 140.4

Prethodnom osnovom gazdovanja šumama (2008-2017) planiran je ukupni prinos od 32270,0m3. Na osnovu dostavljene evidencije o izvršenim se čama ukupno je evidentiran, realizovani prinos u iznosu od 45293,2m3 ili 140,4% od planiranog etata. Ukupan slu čajni prinos (u odeljenjima sa se čama obnavljanja i odeljenjima sa negom) evidentiran je sa 6501,5m3. U okviru ove evidencije su i se če (prinosi) vezani za probijanje trase puteva (vanredni prinos). Glavni prinos, bez slu čajnog prinosa, je realizovan sa 105,9%, a prethodni sa 144,1%.

6.3.3. Dosadašnji radovi na zaštiti šuma

Zakonom o šumama propisano je da su korisnici šuma dužni da preduzmu mere radi zaštite šuma od požara i drugih elementarnih nepogoda, biljnih bolesti, šteto čina i drugih šteta. Zaštita šuma vršena je u okviru redovnih mera gazdovanja, poštuju ći stav da dobro negovane šume postižu potrebnu stabilnost, vitalnost, kao i fiziološku otpornost na štetne uticaje. Vezano za preventivnu zaštitu od insekata, postavljene su tri feromonske klopke.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 50

Mihaila Pupina 113 Beograd

U prethodnom periodu vršena su aktivna dežurstava u vreme poja čane opasnosti od izbijanja šumskih požara. U ve ćini slu čajeva gde su sastojine bile ugrožene od snegoloma i vetroizvala, kao i pojedina čna stabla četinara koja se suše, izvršene su sanitarne se če (slu čajni prinos).

6.3.4. Dosadašnji radovi na koriš ćenju ostalih šumskih proizvoda

Radovi na koriš ćenju ostalih šumskih resursa (pašarenje, koriš ćenje livada, sakupljanje lekovitog bilja, plodova, pe čuraka itd.) nisu evidentirani u protekloj osnovi, pa se može konstatovati da nije ni bilo organizovano koriš ćenje istog. Lov U proteklom periodu nije bilo nikakvih prihoda od lova, a postavljene su dve čeke (odeljenje 35 i 54). Paša Prihodi od paše u prethodnom ure ñajnom periodu nisu evidentirani. Ostali šumski proizvod U prethodnom ure ñajnom periodu nisu bili planirani, a samim tim od njih nije bilo prihoda. Ovde konstatujemo da je korisnik šume (ŠU“Prijepolje“) propustila mogu ćnost solidnog prihoda što name će potrebu da u budu ćem periodu navedena pitanja treba aktuelizovati i rešiti u pravom smislu re či, odnosno pristupiti organizovanom prikupljanju u otkupu sporednih šumskih proizvoda i tako ostvariti zna čajan prihod.

6.3.5. Dosadašnji radovi na održavanju i izgradnji šumskih komunikacija

U prethodnom ure ñajnom periodu, dosta je ura ñeno na šumskim komunikacijama, održavani su i igra ñeni novi šumski putevi. Izgra ñeni su slede ći putni pravci: Javor- Crvena stena 1,66km, Ogorelja ča-Sastavci 1,83km, Studenac-Svi čevske kose 2,90km, Svi čevske kose-Kozomor 2,10km, Svi ćevi ći-Duboki potok 1,45km, Karaula-Ivlje 1,98km, Javor-Studenac3,27km. Svi ovi šumski putevi imaju ukupnu dužinu od 15,19km. Redovno održavanje ve ć izgra ñenih puteva (tvrdih i mekih) vršeno je na dužini od 9,86km.

6.3.6. Ocena dosadašnjeg gazdovanja

Prikaz promena šumskog fonda i dosadašnjeg gazdovanja šuma na osnovu raspoložive evidencije ukazuje na nekoliko opštih zaklju čaka i konstatacija: - Ukupna površina gazdinske jedinice se smanjila za 1,03ha; - Zapremina dobijena premerom ve ća je od očekivane za 51339,6m3 (9,0%); - Planirani radovi na gajenju šuma su izvršeni sa 108,5%, evidentirane su sve površine gde je postojao slu čajni prinos; - Plan koriš ćenja šuma (planirani prinos zajedno sa slu čajnim prinosom) ostvaren je po evidenciji gazdovanja sa 140,4%; - Plan koriš ćenja ostalih šumskih proizvoda nije realizovan; - Radovi na izgradnji i rekonstrukciji šumskih puteva su ra ñeni u dužini 15,19km; Napred iznete konstatacije jasno ukazuju na da su radovi na gajenju, koriš ćenju, izgradnji šumskih komunikacija bili intenzivni i da su obezbedili biološku stabilnost čitavog kompleksa.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 51

Mihaila Pupina 113 Beograd

7.0. PLANIRANJE UNAPRE ĐIVANJA STANJA I OPTIMALNOG KORIŠ ĆENJA ŠUMA Poglavlje planiranja unapre ñivanja stanja i optimalnog koriš ćenja šuma bi će bliže obrazloženo u stavkama: • mogu ći stepen i dinamika unapre ñivanja stanja i funkcija šuma; • ciljevi gazdovanja šumama; • mere za postizanje ciljeva gazdovanja šumama; • planovi gazdovanja;

7.1. Ciljevi gazdovanja šumama

7.1.1. Opšti ciljevi gazdovanja

Analiziraju ći sadašnje i budu će potrebe i zahteve u odnosu na ove šume, i u tom kontekstu, karakteristike i potencijale ovih šuma, treba planirati osnovne pravce razvoja ovog šumskog podru čja, koji podjednako zadovoljavaju potrebe i interese društvene zajednice i preduze ća koje gazduje ovim šumama. Kao glavno opredeljenje i orijentacija, te koncepcijski razvoj za ovo, a i za slede ća dva, tri ure ñajna razdoblja može biti sadržano u pretpostavci - unapre ñivanja i kvalitetnog koriš ćenja ukupnih potencijala šumskog prostora gazdinske jedinice u skladu sa svim društvenim potrebama. Ovakvom orijentacijom se obezbe ñuje najširi društveni interes preduze ća koje upravlja šumama kao i interes ostalih preduze ća čija se delatnost zasniva na koriš ćenju pojedinih proizvoda ili funkcija šuma ove gazdinske jedinice. Polaze ći od ove orijentacije, potencijala šuma i šumskog zemljišta, i potrebe da se aktivira i unapredi sadašnji stepen koriš ćenja potencijala šumskog prostora, mogu se planirati slede ći pravci razvoja: • pove ćane biološke stabilnosti ekosistema • unapre ñenje specifi čnih društveno - potrebnih funkcija šuma (zaštita zemljišta, vodozaštita šuma itd.) • unapre ñenje proizvodnje i koriš ćenje drvne mase sa ciljem da se ostvari optimalno koriš ćenje proizvodnih potencijala zemljišta u skladu sa osnovnom namenom i ostalim funkcijama šuma

7.1.2. Posebni ciljevi gazdovanja šumama

Posebni ciljevi gazdovanja šumama proisti ču iz opštih ciljeva i uslovljeni su osobenostima gazdinske jedinice, a koji proizilaze iz stanišnih i sastojinskih prilika. Posebni ciljevi gazdovanja šumama prema dužini vremena potrebnog za ostvarenje planskih zadataka ili ciljeva mogu biti: 1. Dugoro čni ciljevi (za više ure ñajnih perioda) i 2. Kratkoro čni ciljevi ( koji se ostvaruju u toku jednog ure ñajnog perioda) Namenska celina 10 – proizvodnja tehni čkog drveta Dugoro čni ciljevi: • Popravka postoje ćeg stanja i njegovog dovo ñenja u optimalno ili približno optimalno stanje pove ćanjem prose čne zapremine • Smanjiti u češ će razre ñenih sastojina • Popravka debljinske strukture uve ćanjem u češ ća materijala iznad 50 cm, a samim time i prebirne strukture • Popravka smeše u mešovitim sastojinama liš ćera i četinara • Prevo ñenje izdana čkih sastojina u visoki uzgojni oblik. Kratkoro čni ciljevi: • Proizvodnja drveta odgovaraju ćeg kvaliteta • Proizvodnja ostalih proizvoda iz šume

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 52

Mihaila Pupina 113 Beograd

• Podržavanje prirodnog obnavljanja i zaštite šuma • Priprema i zaštita šuma pre prevo ñenja u visoki uzgojni oblik

Namenska celina 26 – zaštita zemljišta I stepena Dugoro čni ciljevi • Poboljšanje sastojina i ja čanje proizvodne snage zemljišta

Namenska celina 55 - specijalni rezervat prirode I stepen zaštite Dugoro čni ciljevi: • Sastojine ove namenske celine stavljene su u strogi režim zaštite u kojima su zabranjene sve gazdinske intervencije, odnosno cilj je zaštita prirodnih vrednosti Namenska celina 56 - specijalni rezervat prirode II stepen zaštite Dugoro čni ciljevi: • Sastojine ove namenske celine stavljene su u strogi režim zaštite u kojima su zabranjene sve gazdinske intervencije, odnosno cilj je zaštita prirodnih vrednosti. Namenska celina 66 – stalna zaštita zemljišta Dugoro čni ciljevi: • Šibljaci grabi ća nalaze se u ovoj gazdinskoj jedinici na površini od 124,91ha i edafski su uslovljeni i prepušteni spontanom prirodnom razvoju i u njima se ne će sprovoditi gazdinske mere. Namenska celina 82 – predeo izuzetnih odlika – II stepena zaštite Dugoro čni ciljevi: • Očuvanje biodiverziteta • Popravka smeše u mešovitim sastojinama liš ćera i četinara Kratkoro čni ciljevi: • Proizvodnja drveta odgovaraju ćeg kvaliteta • Podržavanje prirodnog obnavljanja i zaštite šuma

Namenska celina 83 – predeo izuzetnih odlika – III stepena zaštite Dugoro čni ciljevi: • Popravka postoje ćeg stanja i njegovog dovo ñenja u optimalno ili približno optimalno stanje pove ćanjem prose čne zapremine; • Popravka debljinske strukture uve ćanjem u češ ća materijala iznad 50 cm, a samim time i prebirne strukture; • Popravka smeše u mešovitim sastojinama liš ćera i četinara; • Obezbediti bolju zaštitu šuma od biljnih i životinjskih šteto čina. Kratkoro čni ciljevi: • Proizvodnja drveta odgovaraju ćeg kvaliteta; • Podržavanje prirodnog obnavljanja i zaštite šuma.

Namenska celina 84 – spomenik prirode – II stepen Dugoro čni ciljevi: • Očuvanje biodiverziteta gena vrsta, ekosistema i predela. Kratkoro čni ciljevi: • Proizvodnja drveta odgovaraju ćeg kvaliteta.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 53

Mihaila Pupina 113 Beograd

Neobraslo zemljište: Dugoro čni ciljevi: • sadašnji odnos obrasle i neobrasle površine iznosi 69,2 : 30,8, a optimalan je 93,0 : 7,0. On će se posti ći kroz prirodno pošumljavanje šumskog zemljišta i vešta čko pošumljavanje. Kratkoro čni ciljevi: • u ovom ure ñajnom periodu je planirano pošumljavanje neobraslog zemljišta. Proizvodni ciljevi

1. Dugoro čni ciljevi: • proizvodnja kvalitetnih drvnih sortimenata za mehani čku preradu, uz što ve će u češ će kvalitetnih klasa; • proizvodnja tehni čke oblovine iz prorednih se ča; • proizvodnja ogrevnog i celuloznog drveta kao prate ćih sortimenata u proizvodnji trupaca i oblog tehni čkog drveta; • koriš ćenje ostalih proizvoda (šumski plodovi, lekovito bilje, pe čurke i dr.).

2. Kratkoro čni ciljevi: • ostvariti dugoro čne ciljeve po principu da sastojine posle svake se če budu stabilnije, vitalnije, kvalitetnije i proizvodno vrednije; • racionalno iskoriš ćenje pose čene drvne mase izradom najvrednijih sortimenata. • proizvoditi što kvalitetnije sortimente, uz što racionalnije iskoriš ćenje drvne mase Tehni čki ciljevi

1. Dugoro čni ciljevi: • plansko otvaranje šumskog kompleksa izgradnjom mreže puteva; • maksimalno mehanizovati sve radne procese u cilju racionalizacije svih faza rada; • maksimalna produktivnost rada uz minimalne troškove; • stru čno osposobljavanje i usavršavanje kadrova za uvo ñenje novih tehnologija.

2. Kratkoro čni ciljevi: • rekonstrukcija postoje ćih puteva i prevo ñenje mekih u kamionske tvrde puteve; Opštekorisni ciljevi Pod opštekorisnim funkcijama šuma u smislu ZOŠ, se podrazumevaju pozitivni uticaji šuma na životnu sredinu, a naro čito zaštitne, hidrološke, klimatske, higijensko- zdravstvene, turisti čko-rekreativne, privredne, nastavne, nau čnoistraživa čke i odbrambene funkcije.

7.2. Mere za postizanje ciljeva gazdovanja

Prema stanju šuma i ekonomskim mogu ćnostima gazdinstva, a uzimaju ći u obzir stabilnost i procenu mogu ćnosti celokupnog ekosistema, sve mere se dele na: 1. Uzgojne mere, 2. Ure ñajne mere.

7.2.1. Uzgojne mere

Izbor sistema gazdovanja Uzgojne mere su definisane na činom obnavljanja i negovanja sastojina. U odnosu na dosadašnje gazdovanje šumama i stanja sastojinskih prilika u gazdinskoj jedinici, a prema biološkim osobinama odre ñenih vrsta drve ća, usvojeni su slede ći sistemi gazdovanja: 1. Sastojinsko (oplodna se ča kratkog perioda za podma ñivanje do 20 godina), primenjiva će se u visokim i izdana čkim (o čuvanim i razre ñenim) sastojinama i vešta čki podignutim sastojinama (vrsta drve ća na svom staništu).

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 54

Mihaila Pupina 113 Beograd

2. Grupimi čno prebirno gazdovanje primenjiva će se u visokim raznodobnim sastojinama četinara i liš ćara (bukva, jela, smr ča) i sastojinama četinara (jela, smr ča). 3. Sastojinsko ( čista se ča) sa vešta čkim pošumljavanjem posle izvršenih čistih se ča (rekonstrukcija) primenjiva će se devastiranim sastojinama. 4. Sastojinsko ( čista se ča) sa pošumljavanjem izvrši će se u vešta čki podignutim sastojinama ( vrsta drve ća nije na svom staništu) ako se ne stvore uslovi za prirodno obnavljanje. 5. Sastojinsko gazdovanje primenom grupimi čno - oplodnih se ča prmeni će se u raznodobnim šumama bukve i sastojinama bukve i smr če i čiste smr če. 6. Sastojinsko ( čista se ča) sa pošumljavanjem u izdana čkim sastojinama jove i graba. Izbor uzgojnog i strukturnog oblika Za ve ćinu sastojina ove gazdinske jedinice odre ñen je visoki uzgojni oblik, osim za pojedine devastirane sastojine i šikare, gde se ne će vršiti rekonstrukcija zbog uslova terena, kao i za šibljake kao edafski i orografski uslovljene zajednice koje se i dalje zadržavaju i stavljaju izvan tretmana. Kod ve ćine sastojina u gazdinskoj jedinici prisutan je raznodoban strukturni oblik ( mešovite sastojine lš ćara i četinara, mešovite sastojine četinara) koji treba zadržati, održavati i težiti ka prebirnom uzgojnom obliku. Što se ti če strukturnog oblika kod jednodobnih sastojina (lišćara) treba i dalje održavati njihovu jednodobnost. Izbor vrsta drve ća Prilikom izbora vrsta drve ća rukovodimo se biološkim osobinama vrste, ekološko-proizvodnim osobinama staništa, a tako ñe i ekonomskim ciljevima za postizanje najve će proizvodnje najboljeg kvaliteta. Treba se rukovoditi principom autohtonosti, forsirati vrste drve ća koje se na datom staništu nalaze od prirode, u našem slu čaju to su četinarske vrste smr ča i jela, a kod liš ćarskih vrsta to je bukva, javor, kitnjak. Me ñutim potrebno je uzeti u obzir stanje staništa, eventualne promene zemljišta (vlažnost, dubina, hemijski sastav, itd.) koje mogu nastati u me ñuvremenu tako da treba forsirati što ve ću mešovitost vrsta smr če, jele i bukve. U ovoj gazdinskoj jedinici ima dosta površina koje su pošumljene ili je ura ñena rekonstrukcija. Vešta čki podignute sastojine su srednjeg dobrog kvaliteta, a pošumljene vrste su: beli bor, crni bor i smr ča. Neke vešta čki podignute sastojine su na svom staništu. Te vešta čki podignute sastojine treba negovati, a po potrebi formirati nove sastojine smr če pošto je ovo stanište smr če. Izbor na čina se če i obnavljanja Na čin obnavljanja, pre svega zavisi od bioloških osobina vrsta drve ća koje grade sastojinu, osobina staništa, od strukturnog oblika budu ćih sastojina, ekonomskih prilika. Za sastojine ove gazdinske jedinice odre ñuju se slede ći na čini obnavljanja i koriš ćenja šuma: 1. Grupimi čno prebirna se ča za gazdinske klase: 10.357.462, 10.363.471, 10.393.462, 10.395.471, 10.397.472, 10.403.472, 10.404.471, 10.405.471, 84.357.462. 2. Sastojinsko-oplodna se ča kratkog perioda za obnavljanje za gazdinske klase: 10.351.421,10.360.421, 10.361.421, 10.381.421, 10.382.421, 82.360.421, 82.361.421, 84.351.421, 3. Sastojinsko-čista se ča sproveš će se u vešta čki podignutim sastojinama, koje se ne nalaze na svom staništu: 10.470.421, 10.476.421, 10.477.421, 10.477.611, 10.478.611, 84.470.421 a do starosti ophodnje sastojine treba negovati. 4. Vešta čki podignute sastojine koje se nalaze na svom staništu GK: 10.470.471, 10.470.611, 10.471.611, 10.476.611, obnavlja će se prirodnim putem (sastojinsko gazdovanje). 5. Grupimi čno - oplodne se če za raznodobne sastojine bukve, kao i za sastojine smr če i smr če i bukve GK: 10.352.421, 10.358.471, 10.401.611, 82.401.611, 84.352.421. Izbor na čina nege Stanje sastojina i postavljeni ciljevi gazdovanja odre ñuju izbor na čina nege. Za sastojine ove gazdinske jedinice utvr ñuju se slede ći na čini nege: • Prašenje i okopavanje u mladim šumskim kulturama (u fazi ranog podmlatka). • Selektivne prorede u odraslim sastojinama (od faze kasnog mladika do zrelosti za se ču). • Sanitarno uzgojne se če se sprovoditi u eventualno sušenjem ugroženim sastojinama. Izbor optimalnog razmera smeše U šumama gde smo se opredelili za prebirno gazdovanje želimo da regulišemo smesu zavisno od staništa, pri čemu pored proširenja u češ ća jele i smr če, na ra čun smr če, treba pravilno regulisati u češ će bukve u smeši sa četinarima, imaju ći u vidu ulogu u regulisanju procesa humifikacije i trajnom održavaju povoljne strukture zemljišta, kao uslovu za visoku prirasnu snagu ovih šuma.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 55

Mihaila Pupina 113 Beograd

U slede ćoj tabeli je prikazan optimalni razmer smeše (udaljeni cilj):

Optimalni razmer smeše Gazdinska klasa Liš ćari : četinari % 10.357.462 60:40 10.363.471 40:60 10.393.462 30:70 10.395.471 30:70 10.397.472 10:90 10.401.611 10:90 10.403.472 10:90 10.404.471 30:70 10.405.471 20:80 84.357.462 60:40 Na osnovu analize produktivnosti liš ćara i četinara na staništima pojedinih gazdinskih klasa, odre ñuje se uzgojno i ekonomski najpovoljnija smeša, ali tako da bukve u smeši bude najmanje 20 % da bi se obezbedila povoljna humifikacija, dok jela i smr ča treba da stoje u odnosu 2:1.

7.2.2. Ure ñajne mere

Pod ure ñajnim merama podrazumevaju se mere kojima se odre ñuje prinos, iskazuje prinos i ostali pokazatelji kojima se pobliže utvr ñuje stanje sastojina. Osnovna jedinica trajnosti prinosa je gazdinska klasa na nivou šumskog podru čja, mera prinosa je zapremina, a regulator trajnosti prinosa je zapreminski prirast. Izbor ophodnje i dužine podmladnog razdoblja Za izdana čke sastojine graba gazdinska klasa:10.175.321, 84.175.321 odre ñuje se ophodnja od 50 godina. Za izdana čke sastojine gazdinska klasa: 10.307.321, 10.360.421, 10.361.421, 82.360.421, 82.361.421 koje će se konverzijom prevesti u visoki uzgojni oblik odre ñuje se ophodnja od 80 godina i dužina podmladnog razdoblja od 20 godina. Za vešta čki podignute sastojine odre ñuje se orijentaciona ophodnja od 80 godina za sastojine koje se ne nalaze na svom staništu gazdinska klasa:10.470.421, 10.475.611, 10.476.421, 10.476.611, 10.477.421, 10.477.611, 10.478.421, 10.478.611, 84.470.421. Za vešta čki podignute sastojine koje se nalaze na svom staništu gazdinske klase: 10.470.471, 10.470.611,10.471.611 odre ñuje se orijentaciona ophodnja od 120 godina i dužina podmladnog razdoblja od 20 godina Za visoke sastojine bukve gazdinske klase: 10.351.421, 84.351.421 odre ñuje se ophodnja od 120 godina i dužina podmladnog razdoblja od 20 godina Za visoke čiste i mešovite sastojine borova gazdinske klase: 10.381.421, 10.382.421odre ñuje se ophodnja od 160 godina, a dužina podmladnog razdoblja od 20 godina. Za visoke raznodobne čiste i mešovite sastojine bukve gazdinske klase: 10. 352.421, 10.358.421, 84.352.421 odre ñuje se orjentaciona ophodnja od 120 godina, a dužina podmladnog razdoblja u trajanju od 50 godina. Za visoke raznodobne sastojine smr če gazdinske klase: 10.401.611, 82.401.611 odre ñuje se orjentaciona ophodnja od 120 godina, a dužina podmladnog razdoblja u trajanju od 50 godina. Izbor rekonstrukcionog razdoblj a U devastiranim sastojinama u kojima je potrebno izvršiti rekonstrukciju, treba odrediti vremenski period za koji će se rekonstrukcija izvršiti (rekonstrukciono razdoblje). S obzirom na površinu ovakvih šuma rekonstrukciono razdoblje iznosi 30 godina. U ovom ure ñajnom periodu, rekonstrukcija devastiranih sastojina nije planirana, zbog prioriteta drugih radova. Izbor konverzionog razdoblja Očuvane i razre ñene izdana čke sastojine konverzijom će se prevoditi u visoki uzgojni oblik, osnovom je planirano. Za te sastojine kao i vrstu drve ća potrebno je odrediti konverziono razdoblje, tj. vremenski period za koji će se odre ñene sastojine prevesti u visoki uzgojni oblik. Prema napred navedenom, a u odnosu na starost sastojine, konverziono razdoblje za: GK 10.360.421 iznosi od 20 do 30godina, GK 10.361.421 iznosi 20godina, GK 82.360.421 iznosi od 30 do 40godina, GK 82.361.421 iznosi 30godina.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 56

Mihaila Pupina 113 Beograd

Odre ñivanje uravnotežene zapremine Uravnoteženo stanje ovih sastojina će mo ći sa sigurnoš ću da se odredi tek posle više decenija. Normalno stanje je sredstvo za obezbe ñivanje svih funkcija šuma. Uravnoteženo stanje kojim težimo u budu ćnosti (OOGŠ za Limsko šumsko podru čje 2010-2019) iznosi:

Uravnotežena zapremina Gazdinska klasa m3/ha Sastojine prebirne seče 10.393.462 450 10.395.471 450 10.397.472 500 10.403.472 500 10.404.471 450 10.405.471 450 84.357.462 450 Sastojine grupimi čno oplodne se če 10.352.421 400 10.358.471 450 10.401.611 500 82.401.611 500 84.352.421 400

Odre ñivanje pre čnika se čive zrelosti Orijentacioni pre čnik se čive zrelosti u uslovima ove gazdinske jedinice iznosi za : smr ču 60cm, jelu 60cm i za bukvu 55cm.

7.3. Planovi gazdovanja

Na osnovu utvr ñenog stanja šuma i propisanih kratkoro čnih ciljeva i mogu ćnosti njihovog obezbeñenja, izra ñuju se planovi budu ćeg gazdovanja. Osnovni zadatak planova gazdovanja šumama je da u zavisnosti od zate čenog stanja, omogu ći podmirenje odgovaraju ćih društvenih potreba i unapre ñenje stanja šuma kao dugoro čnog cilja.

7.3.1. Plan gajenja šuma Snimanjem i analizom zate čenog stanja sastojina istovremeno su ocenjene potrebe i mogu ćnosti primene šumsko - uzgojnih radova u narednom ure ñajnom razdoblju, a u cilju popravke zate čenog stanja sastojina.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 57

Mihaila Pupina 113 Beograd

7.3.1.1. Plan obnavljanja i podizanja novih šuma

Plan obnavljanja i podizanja novih šuma po gazdinskim klasama i vrsti rada za GJ“Jadovnik - Derventa“ dat je slede ćom tabelom:

Prirodno Prirodno Prirodno obnavljanje- Pošumljavanje Popunjavanje obnavljanje- obnavljanje- Ukupno Gazdinska grupimi čno čistina 313 414 prebirne se če oplodne se če klasa oplodne se če

ha ha ha ha ha ha 10357462 58.77 58.77 10363471 77.53 77.53 10393462 11.33 11.33 10395471 361.45 361.45 10397472 204.99 204.99 10403472 176.67 176.67 10404471 37.90 37.90 10405471 140.19 140.19 84357462 9.60 9.60 10352421 39.54 39.54 10358421 3.05 3.05 10401611 91.92 91.92 82401611 19.99 19.99 84352421 2.80 2.80 10360421 47.61 47.61 10361421 11.61 11.61 10476611 0.50 0.50 čistine 44.02 8.80 52.82 Ukupno 1078.43 157.30 59.72 44.02 8.80 1348.27 U Planu obnavljanja i podizanja novih šuma planirani su slede ći radovi: Prirodno obnavljanje šuma planirano je na 1295,45ha i to: grupimi čno - prebirnim se čama na 1078,43ha u slede ćim gazdinskim klasama: 10.357.462, 10.363.471, 10.393.462, 10.395.471, 10.397.472, 10.403.472, 10.404.471, 10.405.471, 84.357.462, grupimi čno oplodnim se čama planirano je na 157,30ha u slede ćim gazdinskim klasama: 10.352.421, 10.358.421, 10.401.611, 82.401.611, 84.352.421 i oplodnim se čama planirano je na 59,72ha u slede ćim gazdinskim klasama: 10.360.421, 10.361.421, 10.476.611. Pošumljavanje čistina planirano je na površini 44,02ha Popunjavanje, vešta čki podignutih kultura, posle pošumljenih čistina planirano je na 8,80ha. Ukupan plan obnavljanja i podizanja novih šuma u GJ“Jadovnik - Derventa“ je 1348,27ha.

7.3.1.2. Plan rasadni čke proizvodnje

Na podru čju šumskog gazdinstva Prijepolje postoji rasadnik oformljen rešenjem Ministarstva za zaštitu prirodnih bogastava i životne sredine, Br. 322-05-126/2002 – 06 od 02.12.2002. godine. Površina rasadnika je 31,20 ha , dok je proizvodna površina 0,50 ha i nalazi se u gazdinskoj jedinici „ Crni Vrh – Kamena Gora“. U rasadniku se planira godišnja proizvodnja do 450.000 sadnica smr če, belog bora i crnog bora, dok je kapacitet 1.000.000 sadnica svih starosti ( 1+0, 2+0 i 3+0).

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 58

Mihaila Pupina 113 Beograd

Ukupna proizvodnja rasadnika podmiruje potrebe ŠG Prijepolje za sadnicama četinara, dok se liš ćarske vrste nabavljaju od drugih proizvo ñača u okviru JP „ "Srbijašume"

Popunjavanje vešta čki Pošumljavanje- podignutih čistina sastojina Ukupno Vrsta sadnica komada komada komada smr ča 69275 13855 83130 Ukupno 69275 13855 83130 Planom rasadni čke proizvodnje planira se pošumljavanje i popunjavanje radnih površina smr čom, sa ukupnim brojem od 83130 sadnica. Pored navedenih vrsta drve ća kao alternativa mogu se koristiti i druge autohtone vrste drve ća kojima odgovara konkretno stanište.

7.3.1.3. Plan nege šuma

Plan nege šuma po gazdinskim klasama i vrsti rada za GJ“Jadovnik - Derventa“ dat je slede ćom tabelom: Okopavanje Gazdinska Prorede i prašenje u Ukupno klasa kulturama ha ha ha 10351421 81.04 81.04 10360421 87.54 87.54 10381421 1.98 1.98 10382421 8.08 8.08 10401611 28.73 28.73 10470421 2.84 2.84 10470471 2.65 2.65 10470611 62.59 62.59 10471611 65.64 65.64 10475611 2.9 2.9 10476421 14.96 14.96 10476611 18.46 18.46 10477421 3.75 3.75 10477611 27.71 27.71 10478611 33.96 33.96 82360421 79.89 79.89 82361421 15.35 15.35 84351421 10.18 10.18 84470421 0.74 0.74 čistine 88.04 88.04 Ukupno 548.99 88.04 637.03

Planom nege šuma u gazdinskoj jedinici "Jadovnik - Derventa“ planirani su slede ći radovi: Prorede su planirane na 548,99ha i to u slede ćim gazdinskim klasama: 10.351.421, 10.360.421, 10.381.421, 10.382.421, 10.401.611, 10.470.421, 10.470.471, 10.470.611, 10.471.611, 10.475.611, 10.476.421, 10.476.611, 10.477.421, 10.477.611, 10.478.611, 82.360.421, 82.361.421, 84.351.421, 84.470.421.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 59

Mihaila Pupina 113 Beograd

Okopavanje i prašenje u kulturama planirano je na 88,04ha. Ukupan plan nege šuma u gazdinskoj jedinici "Jadovnik - Derventa" iznosi 637,03ha površine. Ukupan Plan gajenja u gazdinskoj jedinici "Jadovnik - Derventa" iznosi 1985,30ha.

7.3.2. Plan zaštite šuma Korisnik šuma je dužan po Zakonu o šumama da radove i mere na zaštiti šuma izvršava u potrebnom obimu. Posebno je to zna čajno kod zaštite šuma od požara, elementarnih nepogoda, biljnih bolesti, napada insekata, stoke, divlja či itd. Uspešna borba protiv svih oblika štete može se voditi samo ako se na vreme utvrdi prostor na kome su nastali štetni uticaji. U konkretnim uslovima ove gazdinske jedinice, treba utvrditi potrebne radove na preventivnoj i represivnoj zaštiti: po čevši od ljudskog faktora, a zatim od stoke, elementarnih nepogoda, entomoloških i fitopatoloških uzro čnika, a naro čito od protiv pravnog koriš ćenja šuma. U cilju preventivne zaštite planiraju se slede će mere zaštite: • Uspostavljanje šumskog reda, • Zabrana pašarenja na površinama gde je proces obnavljanja u toku i u mladim šumskim kulturama, sve dok ne prerastu kriti čnu visinu kada stoka nije u mogu ćnosti da ošteti terminalni vrh, • Pratiti eventualne pojave sušenja šuma i kalamiteta insekata, te u slu čaju pojave istih, blagovremeno obavestiti specijalisti čku službu, • Postavljanje lovnih stabala ili feromonskih klopki (25 komada), • Štititi šumu od požara, merama propagande, posebno u prole će i leto, te u tom smislu postaviti znakove obaveštavanja i zabrane loženja vatre, organizovanja dežurstva u kriti čnom periodu godine zbog blagovremenog dejstvovanja, • U toku ure ñajnog perioda, održavati i obnavljati unutrašnje i spoljne granice. Planom zaštite šuma od požara, planirana je izgradnja osmatra čnice na potezu Ćetanica (gde je ve ći kompleks vešta čki podignutih sastojina) , a funkciju protiv požarnih pruga imaju meki kamionski put i vlake na tom potezu (odeljenja: 78,79,80,81,82,83,84,85) koje treba redovno održavati. Zakon o šumama br. 30/2010 čl. 39 stav 1 glasi: čuvanje šuma radi njene zaštite od protiv pravnog prisvajanja, korišćenja, uništavanja i drugih nezakonitih radnji obezbe ñuje korisnik, odnosno sopstvenik šuma.

7.3.3. Plan koriš ćenja šuma

Plan koriš ćenja šuma sastoji se od plana se če obnavljanja i plana prorednih se ča. Prema stanju šuma i staništa i ciljeva gazdovanja, sastojine ove gazdinske jedinice svrstane su u šume za redovno gazdovanje, sastojine za prelazno gazdovanje i sastojine bez gazdinskih intervencija. Plan se ča šuma obuhvata plan se ča obnavljanja šuma - glavni prinos i plan prorednih se ča - prethodni prinos. Na ovom mestu plan se ča šuma bi će prikazan po gazdinskim klasama, vrsti prinosa i vrsti drve ća. Plan se ča šuma po gazdinskim klasama:

STANJE PRINOS Intezitet se če Gazdinska klasa Površina Zapremina Teku ći zapreminski prirast Glavni Prethodni Ukupno V Iv ha m3 m3/ha m3 m3/ha m3 m3 m3 % % 10103611 8.55 350.7 41.0 6.3 0.7 10175321 2.13 10307321 2.20 10351421 81.04 20296.9 250.5 465.8 5.7 2762.7 2762.7 13.6 59.3 10352421 39.54 10809.3 273.4 244.0 6.2 1762.4 1762.4 16.3 72.2 10357462 58.77 19850.8 337.8 452.5 7.7 2694.0 2694.0 13.6 59.5 10358421 3.05 889.0 291.5 20.5 6.7 140.3 140.3 15.8 68.5 10360421 135.15 28244.1 209.0 710.2 5.3 2388.2 2592.3 4980.5 17.6 70.1 10361421 11.61 2694.4 232.1 73.0 6.3 1118.7 1118.7 41.5 153.2

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 60

Mihaila Pupina 113 Beograd

STANJE PRINOS Intezitet se če Gazdinska klasa Površina Zapremina Teku ći zapreminski prirast Glavni Prethodni Ukupno V Iv ha m3 m3/ha m3 m3/ha m3 m3 m3 % % 10362421 49.69 2282.5 45.9 39.6 0.8 10363471 77.53 27048.7 348.9 639.3 8.2 3187.2 3187.2 11.8 49.9 10381421 1.98 275.2 139.0 11.9 6.0 25.7 25.7 9.4 21.7 10382421 8.08 2105.3 260.6 86.0 10.6 210.1 210.1 10.0 24.4 10393462 11.33 3926.3 346.5 96.3 8.5 396.5 396.5 10.1 41.2 10395471 361.45 141935.6 392.7 3681.0 10.2 14480.9 14480.9 10.2 39.3 10397472 204.99 77199.2 376.6 2151.7 10.5 7506.3 7506.3 9.7 34.9 10401611 177.55 23285.36 131.1 948.07 5.3 1496.86 487.66 1984.5 8.5 20.9 10403472 178.21 56272.7 315.8 1724.3 9.7 4953.7 4953.7 8.8 28.7 10404471 41.90 10300.7 245.8 318.5 7.6 776.4 776.4 7.5 24.4 10405471 140.19 53876.0 384.3 1477.1 10.5 5679.8 5679.8 10.5 38.5 10407611 2.13 106.5 50.0 1.9 0.9 10470421 2.84 507.1 178.6 21.9 7.7 64.9 64.9 12.8 29.7 10470471 2.65 592.6 223.6 24.2 9.1 64.7 64.7 10.9 26.8 10470611 62.59 8672.7 138.6 411.3 6.6 827.4 827.4 9.5 20.1 10471611 65.64 11355.2 173.0 470.2 7.2 1369.8 1369.8 12.1 29.1 10475611 2.90 581.2 200.4 34.8 12.0 72.1 72.1 12.4 20.7 10476421 16.90 1963.3 116.2 114.1 6.7 230.6 230.6 11.7 20.2 10476611 18.96 5013.1 264.4 195.3 10.3 52.8 610.2 663.0 13.2 33.9 10477421 3.75 472.60 126.0 29.07 7.8 50.72 50.7 10.7 17.4 10477611 27.71 4531.8 163.5 206.1 7.4 593.1 593.1 13.1 28.8 10478611 33.96 8879.9 261.5 365.6 10.8 1134.6 1134.6 12.8 31.0 NC 10 1834.97 524318.7 285.7 15020.7 8.2 46634.0 11096.7 57730.7 11.0 38.4 26266421 2.03 NC 26 2.03 55385511 76.34 5760.5 75.5 105.2 1.4 55407611 27.83 1892.4 68.0 35.8 1.3 NC 55 104.17 7652.9 73.5 141.0 1.4 56267241 112.42 56362421 197.89 7811.5 39.5 132.3 0.7 NC 56 310.31 7811.5 25.2 132.3 0.4 66267241 12.49 NC 66 12.49 82360421 80.21 13610.0 169.7 382.4 4.8 1817.4 1817.4 13.4 47.5 82361421 15.35 2313.3 150.7 73.5 4.8 305.9 305.9 13.2 41.6 82362421 3.86 193.0 50.0 3.4 0.9 82401611 30.90 3863.0 125.0 152.4 4.9 222.5 222.5 5.8 14.6 82407611 16.76 759.4 45.3 14.2 0.8 NC 82 147.08 20738.7 141.0 625.9 4.3 222.5 2123.3 2345.9 11.3 37.5 83266421 0.69 NC 83 0.69 84175321 1.73 84266421 18.87 84351421 10.18 3134.1 307.9 62.9 6.2 407.2 407.2 13.0 64.8

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 61

Mihaila Pupina 113 Beograd

STANJE PRINOS Intezitet se če Gazdinska klasa Površina Zapremina Teku ći zapreminski prirast Glavni Prethodni Ukupno V Iv ha m3 m3/ha m3 m3/ha m3 m3 m3 % % 84352421 2.80 748.5 267.3 16.3 5.8 145.6 145.6 19.5 89.2 84357462 9.60 2980.6 310.5 67.6 7.0 355.2 355.2 11.9 52.6 84362421 53.33 2666.5 50.0 43.7 0.8 84470421 0.74 87.7 118.5 4.0 5.4 8.9 8.9 10.1 22.3 NC 84 97.25 9617.4 98.9 194.4 2.0 500.8 416.1 916.9 9.5 47.2 Ukupno GJ 2508.99 570139.2 227.2 16114.3 6.4 47357.3 13636.1 60993.5 10.7 37.9 Za gazdinsku jedinicu ukupan planirani prinos je 60993,5m3, a čine ga glavni i prethodni prinos. Glavni prinos iznosi 47357,4m3, a prethodni iznosi 13636,1m3. Od ukupno planiranog etata, prethodni prinos ima u češ će od 22,4%, a glavni prinos ima u češ će 77,6%. Prose čan intenzitet se če na nivou gazdinske jedinice iznosi 10,7%. Kalkulacija prinosa Plan se ča obnavljanja kod jednodobnih šuma ( konverzija izdana čkih sastojina i obnavljanje borove vps sastojine ) prikazan je po gazdinskim klasama: Intenzitet Površina Zapremina Zaprem.prirast Prinos Gazdinska se če klasa m3 m3 m3 m3 % 10360421 47.61 10181.6 923.3 2388.2 23.5 10361421 11.61 2694.4 182.6 1118.7 41.5 10476611 0.50 88.6 19.9 52.8 59.6 Ukupno GJ 59.72 12964.6 1125.8 3559.7 27.5

Kod plana se ča jednodobnih šuma planirana je konverzija izdana čkih šuma na površini od 59,22hektara sa ukupnim prinosom od 3506,9m3. Obnavljanje kulture bora planirano je na 0,50ha sa etatom od 52,8m3. Plan prorednih se ča prikazan je po gazdinskim klasama u slede ćem tabelarnom prikazu:. Intenzitet Površina Zapremina Zaprem.prirast Prinos Gazdinska se če klasa m3 m3 m3 m3 % 10351421 81.04 20300.5 470.0 2762.7 13.6 10360421 87.54 18059.5 472.7 2592.3 14.4 10381421 1.98 275.2 11.9 25.7 9.3 10382421 8.08 2105.6 86.5 210.1 10.0 10401611 28.73 4720.339 192.5 487.7 10.3 10470421 2.84 507.224 21.9 64.9 12.8 10470471 2.65 592.54 24.1 64.7 10.9 10470611 62.59 8674.974 413.1 827.4 9.5 10471611 65.64 11355.72 472.608 1369.8 12.1 10475611 2.9 581.16 34.8 72.1 12.4 10476421 14.96 1862.52 107.712 230.6 12.4 10476611 18.46 4925.128 191.984 610.2 12.4 10477421 3.75 472.5 29.25 50.7 10.7 10477611 27.71 4530.585 205.054 593.1 13.1

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 62

Mihaila Pupina 113 Beograd

Intenzitet Površina Zapremina Zaprem.prirast Prinos Gazdinska se če klasa m3 m3 m3 m3 % 10478611 33.96 8880.54 366.768 1134.6 12.8 82360421 79.89 13573.311 383.472 1817.5 13.4 82361421 15.35 2313.245 73.68 305.9 13.2 84351421 10.18 3134.422 63.116 407.2 13.0 84470421 0.74 87.69 3.996 8.9 10.1 Uk prorede 548.99 106952.8 3625.1 13636.1 12.7 Proredne seče su planirane na površini od 548,99hektara i prinosom od 13636,1m3. Selektivne prorede su planirane na 539,17ha sa etatom od 13444,2m3, a sanitarne prorede su planirane na 9,82ha sa prinosom od 191,9m3. Plan se ča obnavljanja kod raznodobnih šuma prikazan je po gazdinskim klasama : Intenzitet Površina Zapremina Zaprem.prirast Prinos Gazdinska klasa se če m3 m3 m3 m3 % 10357462 58.77 19852.5 452.5 2694.1 13.6 10363471 77.53 27050.2 643.5 3187.2 11.8 10393462 11.33 3925.8 96.3 396.6 10.1 10395471 361.45 141941.4 3686.8 14480.8 10.2 10397472 204.99 77199.2 2152.4 7506.3 9.7 10403472 176.67 56198.7 1713.7 4953.7 8.8 10404471 37.90 9766.8 299.4 776.4 7.9 10405471 140.19 53875.0 1472.0 5679.7 10.5 84357462 9.60 2980.8 67.2 355.2 11.9 prebirna se ča 1078.43 392790.6 10583.8 40030.0 10.2 10352421 39.54 10810.2 245.1 1762.4 16.3 10358421 3.05 889.1 20.4 140.3 15.8 10401611 91.92 17014.4 680.2 1496.9 8.8 82401611 19.99 2620.7 103.9 222.5 8.5 84352421 2.80 748.4 16.2 145.6 19.5 grupimi čno oplodne 157.30 32082.8 1066.0 3767.7 11.7 Ukupno 1235.73 424873.4 11649.8 43797.7 10.3

Planom obnavljanja raznodobnih šuma planirana je grupimi čno prebirna se ča na površini od 1078,43ha i prinosom od 40030,0m3, a grupimi čno - oplodna se ča na 157,30ha i prinosom od 3767,7m3.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 63

Mihaila Pupina 113 Beograd

Plan se ča šuma po vrstama drve ća:

Stanje šuma Planirani prinos Intenzitet se če po Vrsta Zapremina Zapreminski prirast Glavni Prethodni Ukupno V Zv drveca m3 % Bk 178433.0 4143.4 15658.0 7801.8 23459.8 13.1 56.6 Jav 1342.3 31.2 94.3 94.3 7.0 30.2 Jas 962.6 30.9 59.5 5.2 64.7 6.7 20.9 CrJov 581.9 14.3 18.5 105.8 124.3 21.4 87.2 Brz 438.4 12.8 22.3 22.3 5.1 17.4 Otl 412.8 7.9 Kit 158.0 3.9 Gr 1.7 0.1 Ukupno liš ćari 182330.7 4244.4 15852.6 7912.8 23765.4 13.0 56.0 Smr 191060.2 6101.1 15132.8 2907.9 18040.7 9.4 29.6 Jel 163309.1 4416.7 16016.2 25.1 16041.3 9.8 36.3 Cbor 19105.4 709.7 260.5 1258.5 1519.0 8.0 21.4 Bbor 14258.4 641.0 95.3 1531.9 1627.2 11.4 25.4 Omor 75.5 1.4 Ukupno četinari 387808.5 11869.9 31504.7 5723.4 37228.1 9.6 31.4 Ukupno GJ 570139.2 16114.3 47357.3 13636.2 60993.5 10.7 37.9 Intenzitet planirane se če po zapremini iznosi 10,7%, a po desetogodišnjem zapreminskom prirastu 37,9%. što se može smatrati krajnje umerenim zahvatom , a to će dovesti do pove ćanja zapremine na kraju ure ñajnog perioda. Posmatraju ći planirani prinos po vrstama drve ća: konstatujemo da bukva u čestvuje sa najve ćim etatom od 38,5%, smr ča u ukupnom prinosu u čestvuje sa 29,6%, jela sa 26,3%, beli bor sa 2,7%, crni bor sa 2,5%, a sve ostale vrste liš ćara 0,4%. Ukupan prinos po vrstama se če Zapreminski Površina Zapremina Glavni Prethodni Ukupno V Zv Vrsta se če prirast ha m3 m3 m3 m3 m3 % % Oplodne se če 59.72 12964.6 1125.8 3559.7 3559.7 27.5 31.6 Prebirne 1078.43 392790.6 10583.8 40030.0 40030 10.2 37.8 Grupimi čno - oplodna 157.30 32082.8 1066.0 3767.7 3767.7 11.7 35.3 Prorede 548.99 106952.8 3625.1 13636.1 13636.1 12.7 37.6 Ukupno 1844.44 544790.8 16400.7 47357.4 13636.1 60993.5 11.2 37.2

Ukupan prinos kod: grupimi čno - prebirnih se ča iznosi 40030,0 m3 (37,1m3/ha), kod grupimi čno – oplodnih se ča iznosi 3767,7m3 (23,9m3/ha), kod oplodnih se ča iznosi 3559,7m3 (59,6m3/ha) i kod proreda 13636,1m3 (24,8m3/ha).

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 64

Mihaila Pupina 113 Beograd

7.3.3.1. Plan se ča šuma i kalkulacija prinosa (Go čka varijanta)

Sadašnja drvna zapremina 5-god. Iv na po četku perioda Drvna masa u sredini perioda Predlaže se za se ču Intenzitet se če Odsek Liš ćari Četinari Ukupno Liš ćari Četinari Ukupno Liš ćari Četinari Ukupno Liš ćari Četinari Ukupno Liš ćari Četinari Ukupno m3/ha m3/ha m3/ha m3/ha % Gazdinska klasa 10.357.462 36a 284.3 57.5 341.8 27.5 9.0 36.5 311.8 66.5 378.3 40.0 7.0 47.0 12.8 10.5 12.4 36b 226.6 156.7 383.3 23.5 22.5 46.0 250.1 179.2 429.3 30.0 23.0 53.0 12.0 12.8 12.3 37a 258.1 33.6 291.7 27.0 5.5 32.5 285.1 39.1 324.2 35.0 4.0 39.0 12.3 10.2 12.0 64b 208.1 119.2 327.3 25.0 15.0 40.0 233.1 134.2 367.3 28.0 15.0 43.0 12.0 11.2 11.7 Gazdinska klasa 10.363.471 61a 191.9 193.9 385.8 20.0 23.0 43.0 211.9 216.9 428.8 28.0 19.0 47.0 13.2 8.8 11.0 65b 284.0 42.5 326.5 33.5 5.5 39.0 317.5 48.0 365.5 40.0 5.0 45.0 12.6 10.4 12.3 67a 197.3 157.8 355.1 25.5 25.5 51.0 222.8 183.3 406.1 23.0 17.0 40.0 10.3 9.3 9.8 68a 212.9 119.7 332.6 24.5 16.0 40.5 237.4 135.7 373.1 25.0 12.0 37.0 10.5 8.8 9.9 Gazdinska klasa 10.393.462 26b 169.2 177.4 346.6 18.5 24.0 42.5 187.7 201.4 389.1 17.0 18.0 35.0 9.1 8.9 9.0 Gazdinska klasa 10.395.471 33b 97.0 199.8 296.8 12.5 25.5 38.0 109.5 225.3 334.8 10.0 22.0 32.0 9.1 9.8 9.6 34a 147.3 176.2 323.5 15.0 25.5 40.5 162.3 201.7 364.0 12.0 14.0 26.0 7.4 6.9 7.1 35a 85.6 276.3 361.9 9.5 39.0 48.5 95.1 315.3 410.4 8.0 22.0 30.0 8.4 7.0 7.3 37b 220.0 233.5 453.5 22.5 30.5 53.0 242.5 264.0 506.5 30.0 33.0 63.0 12.4 12.5 12.4 53a 103.8 325.7 429.5 11.0 42.5 53.5 114.8 368.2 483.0 13.0 42.0 55.0 11.3 11.4 11.4 54a 85.8 322.6 408.4 10.0 45.0 55.0 95.8 367.6 463.4 8.0 32.0 40.0 8.4 8.7 8.6 56a 58.4 419.5 477.9 7.0 54.5 61.5 65.4 474.0 539.4 7.0 37.0 44.0 10.7 7.8 8.2 57a 145.3 236.6 381.9 17.5 34.0 51.5 162.8 270.6 433.4 21.0 19.0 40.0 12.9 7.0 9.2 60a 160.0 230.1 390.1 20.0 30.0 50.0 180.0 260.1 440.1 22.0 21.0 43.0 12.2 8.1 9.8 65a 48.8 399.2 448.0 5.5 49.5 55.0 54.3 448.7 503.0 3.0 41.0 44.0 5.5 9.1 8.7 66a 162.2 226.5 388.7 19.5 28.5 48.0 181.7 255.0 436.7 19.0 23.0 42.0 10.5 9.0 9.6 71a 24.5 363.6 388.1 3.5 50.5 54.0 28.0 414.1 442.1 2.0 36.0 38.0 7.1 8.7 8.6 Gazdinska klasa 10.397.472 62a 10.6 345.6 356.2 1.5 50.5 52.0 12.1 396.1 408.2 1.0 29.0 30.0 8.3 7.3 7.3 63a 0.4 380.4 380.8 0.0 53.5 53.5 0.4 433.9 434.3 0.0 52.0 52.0 0.0 12.0 12.0 64a 9.1 360.1 369.2 1.5 48.0 49.5 10.6 408.1 418.7 1.0 32.0 33.0 9.4 7.8 7.9 69a 3.5 335.7 339.2 0.5 52.5 53.0 4.0 388.2 392.2 0.0 33.0 33.0 0.0 8.5 8.4 70a 15.5 336.3 351.8 2.5 50.5 53.0 18.0 386.8 404.8 1.0 31.0 32.0 5.6 8.0 7.9 73b 2.9 426.9 429.8 0.5 55.5 56.0 3.4 482.4 485.8 0.0 42.0 42.0 0.0 8.7 8.6 75a 16.7 352.4 369.1 2.5 48.5 51.0 19.2 400.9 420.1 2.0 35.0 37.0 10.4 8.7 8.8 76a 0.0 378.7 378.7 0.0 56.0 56.0 0.0 434.7 434.7 0.0 30.0 30.0 0.0 6.9 6.9 77a 44.6 88.8 133.4 9.0 13.5 22.5 53.6 102.3 155.9 13.0 7.0 20.0 24.3 6.8 12.8 Gazdinska klasa 10.403.472 1b 2.8 272.9 275.7 0.5 41.0 41.5 3.3 313.9 317.2 0.0 22.0 22.0 0.0 7.0 6.9 57b 4.7 462.2 466.9 0.5 65.0 65.5 5.2 527.2 532.4 0.0 36.0 36.0 0.0 6.8 6.8 59a 3.4 363.1 366.5 0.5 56.0 56.5 3.9 419.1 423.0 0.0 36.0 36.0 0.0 8.6 8.5 72a 4.0 368.6 372.6 0.5 56.5 57.0 4.5 425.1 429.6 0.0 36.0 36.0 0.0 8.5 8.4 77b 13.8 184.7 198.5 3.0 37.0 40.0 16.8 221.7 238.5 1.0 11.0 12.0 6.0 5.0 5.0

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 65

Mihaila Pupina 113 Beograd

Sadašnja drvna zapremina 5-god. Iv na po četku perioda Drvna masa u sredini perioda Predlaže se za se ču Intenzitet se če Odsek Liš ćari Četinari Ukupno Liš ćari Četinari Ukupno Liš ćari Četinari Ukupno Liš ćari Četinari Ukupno Liš ćari Četinari Ukupno m3/ha m3/ha m3/ha m3/ha % Gazdinska klasa 10.404.471 23b 131.5 144.6 276.1 12.5 24.5 37.0 144.0 169.1 313.1 19.0 18.0 37.0 13.2 10.6 11.8 49a 41.8 204.2 246.0 6.0 34.5 40.5 47.8 238.7 286.5 4.0 13.0 17.0 8.4 5.4 5.9 49b 39.5 364.6 404.1 5.0 47.0 52.0 44.5 411.6 456.1 4.0 42.0 46.0 9.0 10.2 10.1 Gazdinska klasa 10.405.471 48b 38.2 389.1 427.3 4.5 50.5 55.0 42.7 439.6 482.3 4.0 47.0 51.0 9.4 10.7 10.6 55a 89.5 313.3 402.8 10.0 43.0 53.0 99.5 356.3 455.8 13.0 34.0 47.0 13.1 9.5 10.3 58a 17.7 400.9 418.6 2.5 56.5 59.0 20.2 457.4 477.6 2.0 40.0 42.0 9.9 8.7 8.8 61b 79.8 348.2 428.0 9.5 45.5 55.0 89.3 393.7 483.0 11.0 35.0 46.0 12.3 8.9 9.5 69b 35.8 293.4 329.2 5.5 49.5 55.0 41.3 342.9 384.2 3.0 27.0 30.0 7.3 7.9 7.8 69c 110.3 197.2 307.5 15.0 30.0 45.0 125.3 227.2 352.5 11.0 16.0 27.0 8.8 7.0 7.7 74a 43.1 261.1 304.2 7.0 36.5 43.5 50.1 297.6 347.7 4.0 27.0 31.0 8.0 9.1 8.9 Gazdinska klasa 84.357.462 28b 267.0 43.5 310.5 29.0 6.5 35.5 296.0 50.0 346.0 32.0 5.0 37.0 10.8 10.0 10.7

Drvna masa posle se če 5-god. Iv na V posle se če Drvna masa na kraju perioda Uravnotežena zapremina kod smese Odsek Liš ćari Četinari Ukupno Liš ćari Četinari Ukupno Liš ćari Četinari Ukupno Na po četku perioda Na kraju perioda U budu ćnosti m3/ha m3/ha m3/ha L % Č % m3/ha L % Č % m3/ha L % Č % m3/ha

Gazdinska klasa 10.357.462 36a 271.8 59.5 331.3 26.3 9.3 35.4 298.1 68.8 366.7 83.2 16.8 413.5 81.3 18.8 415.0 30.0 70.0 450.0 36b 220.1 156.2 376.3 22.8 22.4 42.1 242.9 178.6 418.4 59.1 40.9 432.7 58.1 42.7 434.2 30.0 70.0 450.0 37a 250.1 35.1 285.2 26.2 5.7 31.8 276.3 40.8 317.0 88.5 11.5 409.2 87.2 12.9 410.3 30.0 70.0 450.0 64b 205.1 119.2 324.3 24.6 15.0 42.1 229.7 134.2 366.4 63.6 36.4 429.1 62.7 36.6 429.3 30.0 70.0 450.0 Gazdinska klasa 10.363.471 61a 183.9 197.9 381.8 19.2 23.5 42.6 203.1 221.4 424.4 49.7 50.3 440.2 47.9 52.2 441.7 30.0 70.0 450.0 65b 277.5 43.0 320.5 32.7 5.6 38.3 310.2 48.6 358.8 87.0 13.0 410.4 86.5 13.5 410.8 30.0 70.0 450.0 67a 199.8 166.3 366.1 25.8 26.9 52.6 225.6 193.2 418.7 55.6 44.4 435.6 53.9 46.1 436.9 30.0 70.0 450.0 68a 212.4 123.7 336.1 24.4 16.5 40.9 236.8 140.2 377.0 64.0 36.0 428.8 62.8 37.2 429.8 30.0 70.0 450.0 Gazdinska klasa 10.393.462 26b 170.7 183.4 354.1 18.7 24.8 43.4 189.4 208.2 397.5 48.8 51.2 440.9 47.6 52.4 441.9 30.0 70.0 450.0 Gazdinska klasa 10.395.471 33b 99.5 203.3 302.8 12.8 25.9 38.8 112.3 229.2 341.6 32.7 67.3 453.9 32.9 67.1 453.7 30.0 70.0 450.0 34a 150.3 187.7 338.0 15.3 27.2 42.3 165.6 214.9 380.3 45.5 54.5 443.6 43.5 56.5 445.2 30.0 70.0 450.0 35a 87.1 293.3 380.4 9.7 41.4 51.0 96.8 334.7 431.4 23.7 76.3 461.1 22.4 77.6 462.1 30.0 70.0 450.0 37b 212.5 231.0 443.5 21.7 30.2 51.8 234.2 261.2 495.3 48.5 51.5 441.2 47.3 52.7 442.2 30.0 70.0 450.0 53a 101.8 326.2 428.0 10.8 42.6 53.3 112.6 368.8 481.3 24.2 75.8 460.7 23.4 76.6 461.3 30.0 70.0 450.0 54a 87.8 335.6 423.4 10.2 46.8 57.0 98.0 382.4 480.4 21.0 79.0 463.2 20.4 79.6 463.7 30.0 70.0 450.0 56a 58.4 437.0 495.4 7.0 56.8 63.8 65.4 493.8 559.2 12.2 87.8 470.2 11.7 88.3 470.6 30.0 70.0 450.0 57a 141.8 251.6 393.4 17.1 36.2 53.1 158.9 287.8 446.5 38.0 62.0 449.6 35.6 64.5 451.6 30.0 70.0 450.0 60a 158.0 239.1 397.1 19.8 31.2 50.9 177.8 270.3 448.0 41.0 59.0 447.2 39.7 60.3 448.3 30.0 70.0 450.0 65a 51.3 407.7 459.0 5.8 50.6 56.4 57.1 458.3 515.4 10.9 89.1 471.3 11.1 88.9 471.1 30.0 70.0 450.0 66a 162.7 232.0 394.7 19.6 29.2 48.7 182.3 261.2 443.4 41.7 58.3 446.6 41.1 58.9 447.1 30.0 70.0 450.0 71a 26.0 378.1 404.1 3.7 52.5 56.2 29.7 430.6 460.3 6.3 93.7 474.9 6.5 93.5 474.8 30.0 70.0 450.0 Gazdinska klasa 10.397.472 62a 11.1 367.1 378.2 1.6 53.6 55.2 12.7 420.7 433.4 3.0 97.0 477.6 2.9 97.1 477.7 10.0 90.0 500.0

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 66

Mihaila Pupina 113 Beograd

Drvna masa posle se če 5-god. Iv na V posle se če Drvna masa na kraju perioda Uravnotežena zapremina kod smese Odsek Liš ćari Četinari Ukupno Liš ćari Četinari Ukupno Liš ćari Četinari Ukupno Na po četku perioda Na kraju perioda U budu ćnosti m3/ha m3/ha m3/ha L % Č % m3/ha L % Č % m3/ha L % Č % m3/ha

63a 0.4 381.9 382.3 0.0 53.7 53.7 0.4 435.6 436.0 0.1 99.9 479.9 0.1 99.9 479.9 10.0 90.0 500.0 64a 9.6 376.1 385.7 1.6 50.1 51.7 11.2 426.2 437.4 2.5 97.5 478.0 2.6 97.4 478.0 10.0 90.0 500.0 69a 4.0 355.2 359.2 0.6 55.5 56.1 4.6 410.7 415.3 1.0 99.0 479.2 1.1 98.9 479.1 10.0 90.0 500.0 70a 17.0 355.8 372.8 2.7 53.4 56.2 19.7 409.2 429.0 4.4 95.6 476.5 4.6 95.4 476.3 10.0 90.0 500.0 73b 3.4 440.4 443.8 0.6 57.3 57.8 4.0 497.7 501.6 0.7 99.3 479.5 0.8 99.2 479.4 10.0 90.0 500.0 75a 17.2 365.9 383.1 2.6 50.4 52.9 19.8 416.3 436.0 4.5 95.5 476.4 4.5 95.5 476.4 10.0 90.0 500.0 76a 0.0 404.7 404.7 0.0 59.8 59.8 0.0 464.5 464.5 0.0 100.0 480.0 0.0 100.0 480.0 10.0 90.0 500.0 77a 40.6 95.3 135.9 8.2 14.5 22.9 48.8 109.8 158.8 33.4 66.6 453.3 30.7 69.1 455.3 10.0 90.0 500.0 Gazdinska klasa 10.403.472 1b 3.3 291.9 295.2 0.6 43.9 44.4 3.9 335.8 339.6 1.0 99.0 479.2 1.1 98.9 479.1 10.0 90.0 500.0 57b 5.2 491.2 496.4 0.6 69.1 69.6 5.8 560.3 566.0 1.0 99.0 479.2 1.0 99.0 479.2 10.0 90.0 500.0 59a 3.9 383.1 387.0 0.6 59.1 59.7 4.5 442.2 446.7 0.9 99.1 479.3 1.0 99.0 479.2 10.0 90.0 500.0 72a 4.5 389.1 393.6 0.6 59.6 60.2 5.1 448.7 453.8 1.1 98.9 479.1 1.1 98.9 479.1 10.0 90.0 500.0 77b 15.8 210.7 226.5 3.4 42.2 45.6 19.2 252.9 272.1 7.0 93.0 474.4 7.1 92.9 474.3 10.0 90.0 500.0 Gazdinska klasa 10.404.471 23b 125.0 151.1 276.1 11.9 25.6 37.0 136.9 176.7 313.1 47.6 52.4 441.9 43.7 56.4 445.1 30.0 70.0 450.0 49a 43.8 225.7 269.5 6.3 38.1 44.4 50.1 263.8 313.9 17.0 83.0 466.4 16.0 84.1 467.2 30.0 70.0 450.0 49b 40.5 369.6 410.1 5.1 47.6 52.8 45.6 417.2 462.9 9.8 90.2 472.2 9.9 90.1 472.1 30.0 70.0 450.0 Gazdinska klasa 10.405.471 48b 38.7 392.6 431.3 4.6 51.0 55.5 43.3 443.6 486.8 8.9 91.1 472.8 8.9 91.1 472.9 30.0 70.0 450.0 55a 86.5 322.3 408.8 9.7 44.2 53.8 96.2 366.5 462.6 22.2 77.8 462.2 20.8 79.2 463.4 30.0 70.0 450.0 58a 18.2 417.4 435.6 2.6 58.8 61.4 20.8 476.2 497.0 4.2 95.8 476.6 4.2 95.8 476.7 30.0 70.0 450.0 61b 78.3 358.7 437.0 9.3 46.9 56.2 87.6 405.6 493.2 18.6 81.4 465.1 17.8 82.2 465.8 30.0 70.0 450.0 69b 38.3 315.9 354.2 5.9 53.3 59.2 44.2 369.2 413.4 10.9 89.1 471.3 10.7 89.3 471.4 30.0 70.0 450.0 69c 114.3 211.2 325.5 15.5 32.1 47.6 129.8 243.3 373.1 35.9 64.1 451.3 34.8 65.2 452.2 30.0 70.0 450.0 74a 46.1 270.6 316.7 7.5 37.8 45.3 53.6 308.4 362.0 14.2 85.8 468.7 14.8 85.2 468.2 30.0 70.0 450.0 Gazdinska klasa 84.357.462 28b 264.0 45.0 309.0 28.7 6.7 35.3 292.7 51.7 344.3 86.0 14.0 411.2 85.0 15.0 412.0 30.0 70.0 450.0

7.3.3.2. Visoke sastojine oplodne se če dugog podmladnog razdoblja

Pri odre ñivanju etata glavnih se ča oplodne se če dugog podmladnog razdoblja primenjuju se metode zahvata u pojedine debljinske razrede i savremena francuska metoda kao glavne metode i kao pomo ćna metoda Knuhelov opšti obrazac prinosa. Kako se ovde radi o dvospratnim sastojinama bukve, čiste smr če sprovodi se na čin gazdovanja koji istovremeno ima karakter glavne i proredne se če. U odnosu na gornji sprat, u kome se koriste stabla koja su dostigla pre čnik se čive zrelosti, seča ima karakter glavne, a u odnosu na donji sprat ona ima karakter proredne se če. Savremena francuska metoda (dopunjen Melardov metod) glasi: 3V 1 1 E = + V p + M p , gde je: n 2 v q m 1. E - jednogodišnji prinos, 2. V - zapremina inventara iznad 50 cm prsnog pre čnika, 3. p - procenat prirasta 4. M - zapremina inventara do 50 cm prsnog pre čnika 5. q - deo (kvota) zapreminskog prirasta koji se iskoriš ćuje.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 67

Mihaila Pupina 113 Beograd

Gazdinska klasa 10.352.421. Visoka raznodobna šuma bukve Ova gazdinska klasa zauzima površinu od 39,54ha, sa prose čnom zapreminom od 273,4m3/ha i teku ćim zapreminskim prirastom od 6,2 m3/ha. Iznad pre čnika 50cm nalazi se 2982,2m3 dube će zapremine.

Godišnji prinos po dopunjenom Melardovom metodu iznosi: 3 x 2982,2 1 1 E = + 2982,2 x 0,023 + 7827,1 x 0,023 = 168,8m3, odnosno desetogodišnji prinos iznosi 1688,0m3 120 2 3 Detaljnom analizom sastojina, pojedina čno po odsecima, ove gazdinske klase utvr ñen je prinos od 1762,4m3 koji se usvaja kao kona čan. Ovako definisan planirani prinos, predstavlja intenzitet se če od 16,3% po zapremini i 72,2% po teku ćem zapreminskom prirastu. Gazdinska klasa 10.401.611. - Visoka šuma smr če Ova gazdinska klasa zauzima površinu od 177,55ha, sa prose čnom zapreminom od 131,1m3/ha i teku ćim zapreminskim prirastom od 5,3 m3/ha. Iznad pre čnika 50cm nalazi se 411,7m3. Godišnji prinos po dopunjenom Melardovom metodu iznosi: 3 x 411,7 1 1 E = + 411,7 x 0,04 + 22873,7 x 0,04 = 323,5m3, odnosno desetogodišnji prinos iznosi 3235,0m3 120 2 3 Detaljnom analizom sastojina, pojedina čno po odsecima, ove gazdinske klase utvr ñen je prinos od 1496,86 m 3 u delu gazdinske klase (91,92 ha), inteziteta 8,8% po zapremini i 22,0% po teku ćem zapreminskom prirastu sastojina, koje su ušle u Plan obnavljanja. U drugom delu gazdinske klase planirana je nega sastojina. Gazdinska klasa 82.401.611. - Visoka šuma smr če Ova gazdinska klasa zauzima površinu od 30,90 ha, sa prose čnom zapreminom od 125,0m3/ha i teku ćim zapreminskim prirastom od 4,9m3/ha. Iznad pre čnika 50cm nema mase.

7.3.4. Plan koriš ćenja ostalih šumskih proizvoda

U ostale šumske proizvode spadaju: • Sporedni proizvodi od šuma : seme, plodovi, pupoljci, šišarice, šušanj, itd • Proizvodi šumskog zemljišta: lekovito bilje, gljive • Proizvodi od neposrednog koriš ćenja zemljišta: zemlja, treset, kamen, itd. • Lekovita i mineralna voda • Lovstvo • Pašarenje, seno i sl. Nema pouzdanih podataka o proizvodnom potencijalu ovih resursa u gazdinskoj jedinici, ali je u okviru ostalih radova na prikupljanju podataka ustanovljeno relativno bogastvo navedenim proizvodima. U ovom ure ñajnom periodu ne će se planirati koriš ćenje ostalih šumskih proizvoda.

7.3.5. Plan unapre ñenja lovnog fonda

Gazdinska jedinica "Jadovnik - Derventa" nalazi se u sastavu lovišta " Zlatar-Jadovnik-Dubo čica " kojim gazduje JP"Srbijašume", preko gazdinstva ŠG" Prijepolje" iz Prijepolja. U okviru lovišta gajene divlja či su: srna, divlja svinja i zec koje se organizovano gaje i izlovljavaju na osnovu važe će lovne osnove čija je važnost od 1.4.2011. do 31.3.2021. godine. Ciljevi gazdovanja ovim lovištem su zaštita, gajenje, lov i koriš ćenje glavnih vrsta divlja či. Posebni ciljevi gazdovanja lovištem su postizanje ekonomskog kapaciteta glavnih vrsta. Kao i optimalne strukture osnovnog mati čnog fonda, poboljšanje prirodnih uslova u lovištu, zaštita retkih i prore ñenih vrsta. Ovi ciljevi ostvari će se sprovo ñenjem odgovaraju ćih mera propisanih lovnom osnovom. U lovištu gajene divlja či su:srna, divlja svinja i zec, a pored ovih gajenih postoje i slede će lovostajem zašti ćene divlja či: vuk, lisica, divlja ma čka, kuna zlatica, jazavac, šumska štuka, divlji golub, jastreb kokošar, idr. Strogo zašti ćene vrste su: mrki medved, vidra, lasica, jastrebovi, sove.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 68

Mihaila Pupina 113 Beograd

Srna: nalazi se u III bonitetu, lovno produktivna površina iznosi 7000,0ha, optimalna brojnost je 280kom, ekonomski kapacitet je 364kom. Divlja svinja: nalazi se u II bonitetu, lovno produktivna površina iznosi 16000,0ha, optimalna brojnost je 112kom, ekonomski kapacitet je 156kom. Zec: nalazi se u III bonitetu, lovno produktivna površina iznosi 4200,0ha, optimalna brojnost je 294kom, ekonomski kapacitet je 514kom. Posmatrano za gazdinsku jedinicu "Jadovnik - Derventa", ve ći deo lovišta se nalazi u III bonitetu, a brojno stanje gajene divlja či koje ne ugrožava pravilno koriš ćenje i gajenje je za: divlju svinju 30 kom, srnu 50 kom, zeca 60 kom. Radi poboljšanja uslova, stanja i gajenja divlja či u lovištu odnosno u gazdinskoj jedinici treba da postoji dobra saradnja sa lokalnim stanovništvom kao i sa drugim lokalnim lova čkim udruženjem radi izgradnje lovno-tehni čkih objekata kao što su: hranilišta, solišta, pojilišta i osmatra čnice koje treba izgraditi radi prehrane.

7.3.6. Plan izgradnje šumskih saobra ćajnica

U ovom ure ñajnom periodu planira se: izgradnja tvrdog kamionskog puta, rekonstrukcija tvrdog kamionskog puta, izgradnja mekog kamionskog puta i prevo ñenje mekih u tvrde kamionske puteve:

R. Dužina br. Vrsta rada Naziv putnog pravca m Studenac-Krševa-Šćepanica (25,26,27,28,33,34,35) 3500.0 Ivlje-Kozomor (plan za 2017-1600.0m) (71,75,76) 3000.0 Jasike-Vojinova ravan-Velika reka (69,70,71) 3500.0 1 Izgradnja tvrdog kamionskog puta Ukupno izgrdnja tvrdog kamionskog puta 10000.0 Put ka selu Svi čevi ći (58,59,63) 2000.0 2 Rekonstrukcija tvrdog kamionskog puta (II faza) Ukupno rekonstrukcija tvrdog puta 2000.0 Kumrina česma-šumarska ku ća-Ka ćevo-Vrata (47,48,49) 2000.0 Mlakva-Rudo polje (14,15,19,21,22,24) 4000.0 3 Izgradnja mekog kamionskog puta Ukupno izgradnja mekog kamionskog puta 6000.0 Javor-Crvena stena (28,32,33) 1660.0 Ogorelja ča-Sastavci (29,30,31,32,33) 1830.0 Studenac-Svi čevske kose (54,55,60,61,64,65) 2900.0 Svi čevske kose-Kozomor (65,66,67,68) 2100.0 Kašan-Derventa (53,54,55,56,57,58,59,61,62,64) 3260.0 Svi čevi ći-Duboki potok (57,58,59,62,63) 1450.0 Ka ćevo-Sladanja (42,44) 1270.0 Karaula-Česte (72,73) 3630.0 Karaula-Ćetanica (78,79,80,81,82,83,84,85) 5000.0 4 Prevo ñenje mekih u tvrde kamionske puteve Ukupno prevo ñenje mekih u tvrde kamionske puteve 23100.0 Ka ćevo-Javor (32,37,38,48) 3100.0 Karaula-Ivlje (76,77,78) 1980.0 Javor-Studenac (32,33,35,36,37,53) 3270.0 Studenac-Svi čevske kose (54,55,60,61,64,65) 1700.0 Svi čevi ći-Duboki potok (57,58,59,62,63) 800.0 5 Održavanje puteva Ukupno održavanje 10850.0

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 69

Mihaila Pupina 113 Beograd

Izgradnja i održavanje šumskih saobra ćajnica treba da su u skladu sa "Pravilnikom o bližim uslovima, kao i na činu dodele i koriš ćenja sredstava iz godišnjeg programa koriš ćenja sredstava Budžetskog fonda za šume Republike Srbije i Budžetskog fonda autonome pokrajine“, Službeni glasnik br.17 od 21.02.2013.godine ( član 2), a što podrazumeva normalno i bezbedno odvijanje sabra ćaja putni čkih i teretnih vozila tokom cele godime: • Širina kolovoza...... 3,0m • Širina bankina ...... 1,0m • Širina rigola ...... 1,0m • Popre čni nagib kolovoza ...... jednovodni • Kolovozna konstrukcija ...... kameni tampon • Minimalni radijus vertikalnih krivina (Rmin)...... 600,0m • Minimalni radijus horizontalnih krivina (Rmin)...... 20,0m • Minimalni radijus serpentina (Rmin)...... 12,0m • Maksimalni nagib trase (uspon – pad)...... +/-10,0% • čiš ćenje rigola • čiš ćenje propusta za odvo ñenje vode sa trase puta • nasipanje kolovoza na mestima gde je voda odnela podlogu • nasipanje udarnih rupa i dr. Planom izgradnje šumskih saobra ćajnica, planirano je: • Izgradnja tvrdog kamionskog puta je planirana na 10,00km; • Rekonstrukcija tvrdog kamionskog puta je planirana na 2,00km; • Izgradnja mekog kamionskog puta je planirana na 6,00km; • Prevo ñenje mekih u tvrde kamionske puteve je planirano na 23,10km; Svi ostali puti pravci trebaju da se održavaju i to na 10,90km. Izgradnjom tvrdog i mekog kamionskog puta u ukupnoj dužini od 16,00km, pove ćaće su ukupna otvorenost gazdinske jedinice na 64,85km, a prose čna otvorenost će biti 17,88m/ha, što predstavlja zadovoljavaju ću otvorenost za šume ovih predela.

7.3.7. Plan ure ñivanja šuma

Osnova gazdovanja šumama za gazdinsku jedinicu "Jadovnik - Derventa " ima rok važenja od 01.01. 2018. - 31.12.2027. godine. Revizija ove osnove gazdovanja šumama izvrši će se u poslednjoj godini važnosti osnove, što zna či u 2026. godini.

7.4. O čekivani efekti realizacije planiranih radova

Gazdovanje šumama u narednom ure ñajnom periodu, a vezano za realizaciju planiranih radova, u celini gledano ima će za efekat: • Pove ćanje ukupne zapremine sa sadašnje 570139,2m3 (227,2m3/ha) na 670288,8m3 (267,1m3/ha) zahvaljuju ći pozitivnoj razlici zapreminskog prirasta i planiranog prinosa. • Negom mladih i srednjodobnih, sastojina obezbedi će se i usmeriti kvalitetan razvoj sastojina koje će dati prinos bolje vrednosti. • Realizacija plana zaštite šuma treba da u punoj meri obezbedi preventivu, a u nuždi i represivnu zaštitu zdravstvene stabilnosti ovih šumskih ekosistema, a time zaštitu i obezbe ñivanje opštih ciljeva gazdovanja. Održanje biodiverziteta. • Rekonstrukcijom, izgradnjom i održavanjem šumskih saobra ćajnica i ostalih objekata u šumi poboljšavaju se uslovi za realizaciju planiranih radova čime oni postaju realniji i lakše ostvarivi. Izgradnjom šumskih kamionskih puteva ukupna prose čna otvorenost će se pove ćati na 17,88m/ha. • Usvojeni sistem gazdovanja koji u prvi plan stavlja negu sastojina svih uzrasta, doprine će poboljšanju stabilnosti zdravstvenog stanja (forsirati mešovite sastojine), a dobi ćemo sastojine kvalitetnije strukture, tj. ve će vrednosti prirasta i prinosa. • Izvo ñenjem grupimi čno prebirnih, grupimi čno - oplodnih se ča i oplodnih se ča, nastavi će se proces podmla ñivanja, a dobi će se ve će površine pod mladim sastojinama. • Pošumljavanjem neobraslih površina, od 44,02ha, pove ćaćemo ukupnu obraslost, a odnos obraslog i neobraslog će iznositi 70,4 : 29,6. Ukupno gledano se o čekuje stabilizacija i popravka postoje ćeg stanja šuma i njene strukture.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 70

Mihaila Pupina 113 Beograd

8.0. SMERNICE ZA SPROVO ĐENJE PLANOVA GAZDOVANJA ŠUMAMA

8.1. Smernice za sprovo ñenje šumsko - uzgojnih radova

Smernice za radove na gajenju šuma, razvrstavamo prema vrsti radova i fazi u kojoj se odre ñene sastojine nalaze. Pošumljavanje čistina Za čistine bez korova, posebna priprema zemljišta nije potrebna. Ona se svodi na kopanje jama pre čnika 30 - 40 cm i isto toliko duboke merene na nižoj strani. Najpogodnije vreme za sadnju sadnica je period mirovanja vegetacije. Za podru čje ovog šumskog podru čja, jesenja sadnja može po četi polovinom meseca oktobra, a traja će sve do pojave snežnog pokriva ča i zamrzavanja zemljišta. Prole ćna sadnja po činje kada se sneg otopi i zemlja otkravi, a to je polovina meseca aprila, a traja će do pred otvaranje pupoljaka ( po četak vegetacije), a to je po četak meseca maja. Samo pošumljavanje mora se izvoditi sa kvalitetnim sadnim materijalom. Klasi čno proizvedene sadnice treba da su zdepaste, jake i sa bogato ožiljenim korenom koji svojom masom prevazilaze masu nadzemnog dela sadnice. Manipulacija sa sadnicama od rasadnika pa do same sadnje mora biti takva da sadnice najbezbolnije pretrpe "šok" promene staništa (rasadnik - objekat pošumljavanja), od čega u najve ćoj meri zavisi i uspeh pošumljavanja. Manipulacija sa sadnicama u najve ćoj meri odnosi se na slede će: prilikom prevoza koren sadnica mora biti u vlažnoj sredini, na objektu pošumljavanja sadnice se moraju staviti u zasenu i utrapiti (ako se ne koriste odmah) i povremeno se prskaju vodom, sadnice prilikom samog izvo ñenja sadnje, nijednog trenutka ne smeju biti direktno izložene suncu ili vetru, kako ne bi došlo do isušivanja korena, za raznošenje sadnica po terenu koristiti kofe, korpe, torbe od nepromo čivig platna u kojima se nalazi vlažna mahovina ili vlažna zemlja kako bi koren sadnica u njima bilo stalno vlažan. Pošumljavanje čistina će se izvršiti na 44,02ha. Nega mladih sastojina Nega mladih sastojina predstavlja sprovo ñenje svih mera koje idu u prilog željenom razvoju mladih i srednjedobnih biljaka do starosti za se ču. Nega mladih sastojina obuhvata dve vrste radova: • nega do obrazovanja sklopa • nega posle obrazovanja sklopa

U oba slu čaja, cilj je da se stvore najbolji uslovi za rast i razvoj mlade sastojine. Do stvaranja sklopa, uslovi za rast i razvoj se ostvaruju poboljšanjem zemljišta, a posle toga regulisanjem gustine i odnosa izme ñu mladih biljaka. Opšte mere nege mladih sastojina su: • okopavanje i prašenje. • se ča izbojaka itd. su radovi za poboljšanje stanišnih uslova za rast i razvoj. • popunjavanje sastojina usled raznih gubitaka; • zaštita od negativnih spoljašnih činilaca; • čiš ćenje i proreda Okopavanje i prašenj e Mera nege mladih sastojina koja se izvodi nakon podizanja šumskih kultura u svrhu regulisanja vodnog režima zemljišta i otklanjanja konkurencije korovske vegetacije. Okopavanje i prašenje pošumljenih terena je u prvih nekoliko godina izuzetno zna čajno za poboljšanje svojstva zemljišta. jer su ove mere siguran na čin za akumulaciju vlage i njeno o čuvanje u zemljištu.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 71

Mihaila Pupina 113 Beograd

Zemljište se rahli plitko motikom. samo da se razbije pokorica i ukloni korov oko sadnice. Okopavanjem se uklanja korov, a prašenjem rahli zemljište. Najpogodnije vreme za izvršenje ovih radova je neposredno posle kiše. Preporu čuje se da broj okopavanja i prašenja iznosi prose čno 3 - 4 navrata u prvoj, 2 - 3 u drugoj i 1 - 2 navrata u tre ćoj godini posle sadnje. Ako je godina sušna. broj okopavanja i prašenja se pove ćava za 1 - 2 i obrnuto. ako je godina kišna. broj navrata se smanjuje. U planinskom pojasu. okopavanje i prašenje se izvodi obavezno u junu i julu. a prve godine posle sadnje i u avgustu. Okopavanje i prašenje će se izvršiti na radnoj površini od 88,04ha. Popunjavanje kultura Popunjavanje kultura vrši se u slu čaju kada se procenat neuspelih sadnica kre će od 20% i više. Popunjavanje treba izvršiti u drugoj godini života kulture. Ako se ustanovi da je mortalitet izme ñu 10 - 20% i ravnomerno raspore ñen po površini. popunjavanje nije neophodno izvršiti. Može se desiti da procenat mortaliteta bude ispod 10%. ali da bude zastupljen. “u krpama”. tj. da postoje delovi površina na kojima pošumljavanje nije uspelo. Bez obzira što je procenat mortaliteta ispod 10%. potrebno je izvršiti popunjavanje da bi se “krpe”. zatvorile. Najpogodnije vreme za popunjavanje je prole će i to sadnjom u jame. Sadni materijal za popunjavanje treba da je iste starosti i uzrasta kao i biljke u kulturi. tj. stariji od onog kojim je pošumljavanje zapo četo. Za popunjavanje se koriste iste vrste drve ća kojima je vršeno i pošumljavanje. Popunjavanje mladih kultura sadnjom je planirano na površini 8,08hektara. Odabiranje stabala za prorednu se ču Prorede kao mere nege, izvode se u sastojinama. koje su u periodu života kasnog mladika. pa sve do zrelosti za se ču. Cilj prorednih se ča je odabiranje i pomaganje fenotipski najkvalitetnijih jedinki glavne vrste drve ća u sastojini, zatim negovanje krošnji i debala odabranih biljaka, regulisanje sastava sastojine i rasporeda stabala u sastojini. Proredama se iz sastojine uklanjaju sva stabla koja ometaju pravilan razvoj odabranih stabala budu ćnosti. Osim stabala koja ometaju razvoj stabala budu ćnosti. proredama vadimo i indiferentna stabla koja nemaju opravdanja da ostanu u sastojini. Kod izvo ñenja proreda, veoma je važno da sklop sastojine ne bude duže vremena prekinut. Proreda kao mera nege sastojina, treba da ima za cilj popravku zate čenog stanja. Pri tome se vrši selekcija fenotipski najkvalitetnijih stabala u svim spratovima, vode ći ra čuna o vrstama drve ća i njihovim mogu ćnostima i zahtevima, kako prema svetlosti, tako i prema smesi, staništu,sklopu itd. Prorede imaju za cilj omogu ćavanje perspektivnim jedinkama normalan i maksimalan razvoj i prirast, pošto su to nosioci stabilnosti, kvaliteta i prirasta budu će sastojine. Proreda se izvodi po principima selektivne prorede, gde se odaberu i trajno obeleže najkvalitetnija stabla sa dobro o čuvanom i vitalnom krunom, sposobna da reaguju na proredne zahteve, tako što će na sebe da preuzmu prirast odstranjenih konkurenata. Iz sastojine se prvenstveno uklanjaju stabla gornjeg sklopa sa nepravilno formiranim deblom i krunom, krndeljasta i druga loše formirana stabla koja istovremeno ometaju normalan razvoj stabala budu ćnosti. Kod izdana čkih sastojina koje ćemo prorednim se čama u smislu konverzije prevoditi u visoki uzgojni oblik, selektivnim proredama vršimo pozitivnu selekciju kako bi sastojinu na vreme pripremili za konverziju. Ovde je potrebno ostaviti dovoljan broj kvalitetnih stabala koja bi u odre ñenom vremenskom periodu mogla dati dovoljno kvalitetnog semena. Odaberu se i trajno obeleže najkvalitetnija stabla natprose čnih dimenzija, sa dobro o čuvanom i vitalnom krunom, sposobna da reaguju na proredne zahvate, tako što će na sebe da preuzmu prirast odstranjenih konkurenata. Broj ovih kvalitetnih stabala zavisi od uzrasta sastojine i kre će se izme ñu 250 i 350 kom/ha, a može da se kre će i do 400 kom/ha. Broj stabala je znatno ve ći nego kod visokih šuma, jer je i ophodnja u izdanačkim sastojinama kra ća. Ako je ophodnja u izdana čkim sastojinama, 80 godina i posle tog perioda po činjemo sa obnavljanjem, a dužina podmladnog razdoblja iznosi 20 godina, to zna či da će starost mati čne sastojine biti 100 godina kada se bude izvodio završni sek. Kod vešta čki podignutih sastojina, proreda se sprovodi u više navrata, u zavisnosti od starosti i opštih karakteristika sastojine. Prva proreda se obavlja kada visina stabala dominantnog sprata dostigne visinu 8 - 10m i ona treba da bude vrlo jaka. U ovom periodu, sastojina ima obi čno od 2000 - 2500 stabala/ha, pa se kombinuje šematska i selektivna proreda. Vadi se svaki četvrti red, a u preostala tri se provodi selektivna proreda sa negativnim odabiranjem. U sastojinama sa više od 3000 stabala/ha, vadi se svaki drugi red, a proreda se vrši pri visini dominantnog sprata do 8m i ta proreda je samo šematska. Zahvatanje čitavih redova ima za cilj olakšavanje se če i privla čenja deblovine, kao i smanjenje ošte ćenja dube ćih stabala. Ako je razmak izme ñu redova ve ći od 3m, tada se izostavlja šematska proreda i prelazi se na masovnu selekciju sa se čom loših individua. Druga proreda se obavlja kad glavni sprat sastojine dostigne visinu 12 - 15m i ona je strogo selektivna sa pozitivnim odabiranjem. Tada se odaberu i stabla budu ćnosti (oko 200 st/ha) koja se moraju odlikovati superiornoš ću u svakom pogledu, jer trebaju na sebe preuzeti prirast uklonjenih konkurenata). Intenzitet zahvata kod ove prorede se kre će izme ñu 25 - 30% zapremine sastojine. Kada sastojina dostigne visinu od 17 - 19m izvodi se tre ća proreda, intenziteta oko 25%, pri čemu se u potpunosti favorizuju ozna čena stabla budu ćnosti i uklanjaju se sva ona koja na bilo koji na čin ugrožavaju ili ometaju stabla budu ćnosti.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 72

Mihaila Pupina 113 Beograd

Četvrta proreda se provodi oko desetak godina nakon tre će prorede, kada visina dominantnog sprata dostigne 20 - 22m. Ovom proredom se zahvataju stabla ispod prose čnog kvaliteta u vladaju ćem spratu. kao i sva potištena stabla. Intenzitet prorede je oko 20%. Cilj ove mešovite prorede je omogu ćavanje intenzivnog debljinskog prirasta. Posle ove prorede, više nema potrebe za intenzivnim prore ñivanjem. ve ć se može intervenisati samo nekim korekcionim zahvatima. u smislu osloba ñanja kruna stablima budu ćnosti i sl. Ovo je period kada je sastojina stara oko 50 godina i kada debljinski prirast kulminira i to se nastoji održati sve do zrelosti za se ču. kada se pristupa se čama obnove. Sastojine koje su osnivane sa ve ćim brojem sadnica od 3000 kom./ha (kod liš ćara), tehnika gazdovanja je analogna svemu unapred izloženom, osim što se sa prvom proredom po činje znatno ranije. tj. kada visina sastojine dostigne 6 - 8m. U gazdinskoj jedinici proredne se če su planirane na ukupnoj površini 548,99ha. Sanitarne se če se izvode u sastojinama koje su ošte ćene abioti čkim faktorima (vetroizvale i snegoizvale, vetrolomi i snegolomi, ledolomi i sl.). kao i bioti čkim faktorima (napadi insekata i gljiva). Tom prilikom se iz šume uklanjaju sva ošte ćena, obolela i suva stabla u cilju poboljšanja stanja šume. Sanitarne se če su planirane na površini od 9,82ha. Stru čna uputstva za odabiranje stabala za se ču u prebirnoj šumi Da bi se moglo pristupiti odabiranju stabala za se ču u prebirnoj sastojini potrebno je da su prethodno (u Planskom dokumentu ili na drugom mestu) rešena slede ća pitanja: 1. odabrani ciljevi gazdovanja u pogledu izbora vrste drve ća i smeše, 2. odabrani pre čnik se čive zrelosti, 3. odre ñena uravnotežena zapremina i odabrana dinamika približavanja stvarne zapremine ovoj u svim elementima strukture, 4. odre ñena dužina trajanja ophodnjice i 5. odre ñen (kalkulisan) obim se ča u vezi s tim. Jedno od najbitnijih na čela kojim se rukovodimo pri vo ñenju prebirnog gazdovanja, jeste dovo ñenje svake sastojine u takvo stanje, koje će omogu ćiti trajno postizanje najve ćeg prirasta najboljeg kvaliteta i sa što ekonomi čnijim sredstvima. Prebirno gazdovanje nastalo je kao rezultat potrebe da se i na manjim površinama šuma omogu ći trajno koriš ćenje. Stoga, prebirna (raznodobna) sastojina mora imati naro čitu unutrašnju izgra ñenost, koja karakterišu debljinska (horizontalna) i visinska (vertikalna) struktura. Za nju je karakteristi čno da su na maloj površini izmešani razli čiti uzrasni stupnjevi, od ponika - podmladka do zrelih za se ču stabala. Debljinska struktura prebirne sastojine karakterisana je poznatim Liokurovim zakonom rasporeda stabala po debljinskim stepenima. Broj stabala postepeno i pravilno raste idu ći od ja čih ka slabijim debljinskim stepenima i ta pravilnost je izražena u vidu geometrijske progresije: N = a + ak + ak 2 +...+ ak n a = broj stabala pre čnika se čive zrelosti k = koeficijent 1,20 – 1,50 N = ukupan broj stabala po 1 ha. Iz grafi čkog prikaza prebirne sastojine vidi se da sva stabla tankih debljinskih stepena nisu potrebna u slede ćim ja čim, te je potrebno da se razlika (višak) iskoristi za trajanje vremena prelaza tanjeg debljinskog stepena. Pri koriš ćenju ovog viška vrši se postepeno pozitivna selekcija. Istovremeno, na istoj površini vrši se koriš ćenje zrelih za se ču stabala, koja su postigla pre čnik se čive zrelosti. Prebirna se ča, stoga, ima karakter i se če nege i glavne se če, odnosno, predstavlja njihovo jedinstvo. Ove dve se če ni prostorno ni vremenski nisu odvojene, ve ć se istovremeno obavljaju na istoj površini. Visinska struktura prebirne sastojine tako ñe mora biti specifi čna, da bi bilo mogu će stalno podmla ñivanje i uraštanje u glavnu sastojinu. Ovim zahvatima najbolje odgovara nazubljeni sklop, odnosno, sklop prekinut na manjim površinama da bi bilo omogu ćeno podmla ñivanje, a zatim uraštanje u sastojinu. Iz svega proizilazi da je prebirna struktura kao vešta čka tvorevina, rezultat naše želje da i na manjoj površini šume obezbedimo trajno koriš ćenje. U prirodi se prebirna struktura retko spontano obrazuje, i to samo kao prelazna faza. Nejednoli čnu strukturu prebirne sastojine možemo trajno održati samo pažljivo vo ñenim neprekidnim prebirnim se čama. U protivnom, brzo se gubi prebirna struktura usled prirodne tendencije širenja kruna naja čih stabala i formirana spratova u sastojini. Kasnije dolazi do odumiranja jako zasenjenih stabala, što dovodi do postepenog prelaženja sastojine u oblik blizak jednodobnoj sastojinskoj strukturi. Stalnim se čama ja čih stabala dovodi se u prebirnu sastojinu više svetlosti u donje slojeve sastojine i do zemljišta, koje treba da se stalno nalazi u stanju sposobnom za prijem i klijanje semena. Na taj na čin obezbe ñuje se u prebirnoj sastojini neprekidno podmla ñivanje. Se čama, radi osloba ñanja zasene ve ć formiranog podmladka, omogu ćuje se brzo uraštanje u glavnu sastojinu i time obezbe ñuje produkcija i prinosna trajnost gazdovanja.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 73

Mihaila Pupina 113 Beograd

Prebirno gazdovanje je vezano za vrste drve ća koje dobro podnose zasenu i za dobra staništa. U našim prilikama je jela osnovna i glavna vrsta drveća prebirne šume. Ona daje osnovna obeležja sastojinskim odnosima i na činu gazdovanja. Pored nje, na odgovaraju ćim staništima u čistim i mešovitim sastojinama, može se prebirno gazdovati i smr čom i bukvom. Ako se jela, smr ča i bukva nalaze u višim nadmorskim visinama ili na lošijim staništima, poja čava se njihova potreba za svetloš ću i njima sve manje odgovara prebirni na čin gazdovanja. Stoga ovde treba pre ći sa stablimi čnog na grupimi čno prebiranje, tako da su ove grupe sve ve će što su lošiji stanišni uslovi za navedene vrste drve ća. Prebirna se ča i prebirna struktura mogu biti stablimi čni i grupimi čni, u zavisnosti od vrste drve ća, stanišnih uslova i našeg stava prema kvalitetu proizvodnje drvne mase. Vrstama drve ća koje dobro podnose zasenu i dobrim staništima odgovara stablimi čno prebiranje (naro čito jela), dok vrstama sa nešto ve ćom potrebom za svetloš ću (bukva) i lošijim staništima bolje odgovara grupimi čno prebiranje. Ovo naro čito treba imati u vidu pri odabiranju stabala za seču u mešovitim sastojinama bukve - jele, gde se odabiranjem odgovaraju ćeg na čina prebiranja može najbolje regulisati željena smeša. Sa gledišta kvaliteta proizvodne drvne zapremine veliku prednost ima grupimi čno prebiranje, stoga mu u onim prilikama, gde je to mogu će, treba dati prednost pred stablimi čnim prebiranjem. Odabiranje stabala za prebirnu se ču, načelne odredbe Odabiranje stabala za se ču treba da je što više prilago ñeno prilikama staništa i sastojine. U prebirnoj šumi zemljište treba da je uvek obraslo sastojinom najpovoljnije strukture, koje će čuvati zemljište od dejstva atmosferalija i zakorovljenosti. Zato treba naro čito pažljivo odabrati stabla za se ču na suvim, mršavim i strmim zemljištima (naro čito serpentinu), zatim na stranama izloženim vetru ili drugim elementarnim nepogodama. Svaka prebirna sastojina ima neku specifi čnost u svojoj unutrašnjoj izgra ñenosti i stanišnim prilikama, i ove osebenosti moraju biti uzete u obzir pri odabiranju stabala za seču. Osnovno je pri tome da posle svake se če treba da ostane sastojina najpovoljnijih strukturnih odnosa i ve će proizvodne snage. Koriš ćenje i mere nege nerazdruživo su povezane u jednu celinu. Sve sastojine treba postepeno prevoditi u stanje najpovoljnije strukture i maksimalne produktivnosti. Ne treba i ći za tim da se tipi čne prebirne strukture izgrade u kratkim rokovima i na malim površinama. U toku naredne decenije može se smatrati kao uspeh ako se postoje ći strukturni nedostaci svedu na manju meru u granicama čitave sastojine, a ostaviti za naredne navrate se če da se to postigne i na manjim površinama. U okviru jedne iste prebirne šume, mogu s toga, postojati svi prelazi od tipi čne prebirne strukture do strukture nejednoli čnih visokih sastojina, sve u zavisnosti od prilika staništa i stanje sastojine. Treba imati u vidu da se na mršavim staništima teže obrazuje tipi čna prebirna struktura (debljinska i visinska), pa se ovde mora zadovoljiti i sa manje tipi čnom strukturom. Glavno je takve sastojine dovesti do maksimalne proizvodnosti, a tek kasnije voditi ra čuna o sastojinskom obliku i prebirnoj strukturi. Pre čnik se čive zrelosti u prebirnoj sastojini ima orjentacioni karakter. Pojedina vitalna stabla dobre forme i uzrasta mogu se ostaviti da i dalje priraš ćuju, ukoliko ne smetaju odrasli podmladak ili druga tanja stabla potrebna za izgradnju pravilne prebirne strukture. Odabiranje stabala za se ču treba da je u dovoljnoj meri individualno, bez primene šablona za čitavu sastojinu. U okviru istog odeljenja - sastojine, prema prilikama staništa i sastojine, mogu se primenjivati svi prelazi od stablimi čnog do grupimi čnog prebiranja. Najvažniji momenti koje treba imati u vidu pri odabiranju stabala za se ču u jednoj prebirnoj sastojini jesu slede ći: omogu ćiti dovoljno podmla ñivanje, obezbediti dovoljno uraštanje u sastojinu i posti ći i održati prebirnu strukturu. Posebne odredbe A) Čiste sastojine približne prebirne strukture Ako u prebirnoj sastojini ima defektnog, bolesnog ili loše formiranog materijala, tada je njegovom postepenom uklanjanju potrebno posvetiti punu pažnju i dati mu prednost nad ostalim momentima. Redosled po hitnosti momenata koje treba imati u vidu pri odabiranju stabala za se ču jeste slede ći: odabrati za se ču stabla koja iz sanitarnih razloga moraju biti uklonjena iz sastojine, zatim loše formirana stabla svih debljinskih kategorija, osloboditi ve ć podmla ñene grupe, da bi se ubrzalo uraštanje u sastojinu, u manjim ili ve ćim grupama prekidati sklop da bi se omogu ćilo dovoljno podmla ñivanje po čitavoj površini prebirne sastojine, a ve ć razre ñene površine doznakom oblikovati u podmladna jezgra koja će se vešta čki obnoviti - sadnjom,

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 74

Mihaila Pupina 113 Beograd

odabrati stabla zrela za se ču (prešla pre čnik se čive zrelosti) i odabrati stabla raznih debljinskih stepena da bi se otklonili konstatovani nedostaci prebirne strukture. ad 1. Da bi se omogu ćilo pove ćavanje produktivnosti (prirasta) sastojine i poravnjanje kvaliteta proizvedene drvne zapremine, nužno je odabiranjem obuhvatiti u prvom redu slede će kategorije stabala: • prestareo deo inventara snažnih dimenzija, slabog kvaliteta, oslabele životne snage, sklona propadanju (fizi čka zrelost odumiranja), • ošte ćena, bolesna, natrula stabla svih debljinskih kategorija, • stabla veoma loše forme debla i krune, čiji dalji opstanak u sastojini je nepoželjan sa gledišta kvaliteta, a koja smetaju razvitku boljih od sebe stabala. Naro čitu pažnju treba posvetiti: Kod bukve: hitnom uklanjaju svih stabala sa sporogenim organizmima raznih fitopatoloških oboljenja. Kod jele: hitnom uklanjanju svih jako napadnutih stabala od imele, vešti čije metle, raka i dr. ad 2. Ve ć podmla ñene grupe i grupe obraslog podmladka osloba ñati vertikalne zasene, kako bi se ubrzao proces uraštanja i skratilo vreme trajanja stadijuma vegetiranja na minimum. ad 3. Ako po čitavoj površini nema dovoljno podmla ñivanja odabrati za se ču zdrava stabla pojedina čno, u manjim ili ve ćim grupama (zavisno od stanišnih prilika i potrebe za svetlošću vrste drve ća na tom staništu) u delovima odeljenja gde je podmla ñivanje nedovoljno. Voditi ra čuna da se sa ovim ne pretera, jer će se u protivnom prebirna se ča ja če približiti oplodnoj se či duge periode podmla ñivanja i ugroziti trajnost korišćenja na manjoj površini. ad 4. Zahvat prebirne se če treba da je najja či u najvišim debljinskim stepenima (razredima) sa postepenim slabljenjem prema tanjim stepenima. Ponovo se ukazuje na orjentacioni karakter pre čnika se čive zrelosti. Pojedina stabla vitalna, pravilnog uzrasta mogu se ostaviti da i dalje prirašćuju, ukoliko ne smetaju odrasli podmladak ili druga tanja stabla potrebna za izgradnju pravilne prebirne strukture. ad 5. Tek kad se prebiranjem obuhva ćena stabla 1 - 3, uporedo sa stablima pod 4 (zrela za se ču) treba odabirati za se ču stabla onih debljinskih kategorija, kojih ima suviše i u kojima dolazi do ja čeg odstupanja od tipi čne prebirne strukture. Pri ovome baciti težište na selekciju stabala, zatim umereno prore ñivati suviše čestih grupa stabala srednjih debljinskih stepena (po potrebi uklanjati stabla iz sredine). Ako je koli čina se čive mase predvi ñena planom se ča ispunjena prebiranjem kategorija 1 - 3. tada odabiranje stabala radi popravke sastojinske strukture odložiti za narednu ophodnjicu. B) Mešovite sastojine približno prebirne strukture (jele-bukve, jele-smr če-bukve). Redosled hitnosti pri odabiranju stabala za se ču čistih prebirnih sastojina odnosi se i na mešovite. Me ñutim, u mešovitim sastojinama je mnogo složeniji problem podmla ñivanja i njegovog usmeravanja ka postizanju željene smeše, te u vezi sa ovim treba ista ći neke specifi čne momente kod mešovitih prebirnih sastojina. Željena smeša trajno se ne može posti ći ako se vodi ra čuna samo o regulisanju odnosa zapremine datih vrsta drve ća. Pored toga, pri odabiranju stabala za se ču u mešovitim prebirnim sastojinama treba voditi ra čuna i o stvaranju povoljnih uslova za proširenje u češ ća u smeši željene vrste drve ća (podmla ñivanjem i uraštanjem). Da li je mogu će ovaj cilj posti ći stablimi čnim ili grupimi čnim prebiranjem zavisi od potrebe pojedinih vrsta drve ća za svetloš ću na raznim staništima. Veli čina prekida sklopa koja najbolje odgovara podmla ñivanju posmatrane vrste drve ća, zavisi od njenih bioloških osobina, pri čemu treba imati u vidu činjenicu da potrebe za svetloš ću neke vrste drve ća rastu sa nadmorskom visinom i lošijim bonitetom staništa. Ova pojava zahteva ja če prekide sklopa za mešovite prebirne sastojine na ovakvim staništima. Do zaklju čka o najpovoljnijoj veli čini grupa (pri prekidu sklopa) treba do ći na bazi posmatranja uslova podmla ñivanja u svakom odeljenju. Osnovno je da otvori ne budu preveliki ako postoji opasnost od zakorovljavanja (na boljim staništima), ali da budu dovoljno veliki da bi se uspešno obavilo podmla ñivanje željene vrste drve ća. Tako, na primer, ako se želi da se proširi u češ će jele u bukovim sastojinama naših srednjih i boljih staništa, treba primenjivati stablimi čno prebiranje ili se ču na manje grupe. Jela bolje podnosi zasenu i ima lakše seme od bukve, te ovi uslovi osvetljavanja pogoduju podmla ñivanju jele, a ne bukve. Obnavljanje jele se može ostvariti pod zasenom stare sastojine pri re ñem sklopu, a i na manjim otvorima pre čnika cca 1/2 maksimalne visine stabla. Pri primeni grupimi čne prebirne se če koja se preporu čuje, veli čina grupe čiste jele treba, da iznosi 3-5, izuzetno i do 10 ari, a obnavljanje na ovim grupama vrši se na na čin oplodne se če u dve etape. U prvoj etapi oplodne se če, pri punom obrastu grupe treba pose ći 50-60 % postoje će drvne zapremine, a ostala stabla ostaviti radi delimi čne zasene ponika i podmlatka. Druga etapa oplodne se če na grupi - završni sek (provodi se kada podmladak dostigne visinu 1-2 m).

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 75

Mihaila Pupina 113 Beograd

Ova etapa se može odložiti sve dok vrhovi podmlatka ne dostignu po četak kruna preostalih stabala čime se može iskoristiti pove ćanje prirasta usled ja čeg osvetljavanja preostalih stabala. U sastojinama gde je opstanak bukve ugrožen usled nedovoljnog podmla ñivanja i u kojim jela nadire u podmladku i mladiku treba uvesti prebiranje na grupe takve veli čine, da pogoduju podmla ñivanju bukve (više osvetljavanja). Stablimi čno prebiranje ne omogu ćuje podmla ñivanje bukve, ve ć se stvoreni otvori brzo zatvaraju. Da bi se ča u bukovim šumama bila prebirnog karaktera, uslove za obnavljanje treba stvarati u grupama veli čine 10-30 ari ravnomerno raspore ñenim po čitavoj sastojini. Ove grupe treba da su izdužene u pravcu sever - jug, s tim da su ve će na blaže nagnutim no na strmim terenima, ve će na hladnim nego na toplim ekspozicijama. Obnavljanje grupe se vrši na na čin oplodne se če, koja se tako ñe prevodi u dve , izuzetno u tri etape. Ako postoji puni obrast na grupi, u prvoj etapi se se če 60 - 70 % drvne mase, s tim da se ovaj intenzitet ja če umanjuje sa slabijim obrastom. Osloba ñanje stvorenog podmlatka na grupi, odnosno završnu fazu oplodne se če treba izvršiti na vreme, jer bukov podmladak ima manju sposobnost podnošenja zasena. Istraživanja pokazuju da je najbolje bukov podmladak osloba ñati, kada dostigne 70 - 100 cm visine. Kada je re č o smr čevim sastojinama viših regiona, ili o njenom u češ ću u smeši mešovitih prebirnih sastojina, treba imati u vidu da samo ja če progale omogu ćuju podmla ñivamnje smr če i dalji normalan razvitak njenog podmlatka, vrlo često će se u ovakvim slu čajevima morati pribe ći vešta čkom obnavljanju smr če sadnicama, uz obavezno dalje pomaganje podmla ñenih grupa u toku njihovog razvitka. Naj češ ći slu čaj na koji se u praksi nailazi jeste odabiranje stabala za se ču u svrhu konverzije prašumskih i neurednih prebirnih tipova u prebirne tipove šuma. Stanje u kome se nalaze ove šume može biti veoma razli čito, a u zavisnosti od po četnog stanja razli čit je postupak pri njihovoj konverziji u prebirne tipove. Osnovni nedostaci ovih prebirnih šuma u odnosu na tipi čne prebirne šume jesu: • loše zdravstveno stanje, • slabo podmla ñivanje, • umanjen zapreminski prirast. Otklanjanje prva dva nedostatka jeste prvi i osnovni zadatak odabiranja stabala za se ču u ovim šumama, a kao posledica toga do ći će i do pove ćanja zapreminskog prirasta. Tek kada se otklone ovi nedostaci može se pri ći odabiranju stabala za se ču radi otklanjanja strukturnih nedostataka prebirne sastojine. Prema tome, redosled hitnosti momenata o kojima treba voditi ra čuna pri odabiranju stabala za se ču u ovakvim sastojinskim tipovima jeste: • sanitarni momenti, koji nalažu hitno uklanjanje iz sastojine prestarelog dela inventara, slabog kvaliteta i sklonog propadanju. Zatim, ošte ćena, bolesna, natrula stabla, kao i stabla veoma loše forme; • uzgojni momenti, koji nalažu da se pri odabiranju stabala omogu ći podmla ñivanje i uraštanje, a zatim i selekcija u kategoriji stabala tanjih dimenzija; • ureñajni momenti, koji nalažu da se pri odabiranju stabala za se ču vodi ra čuna o postepenom otklanjanju nedostatka prebirne strukture Postupak pri odabiranju stabala može biti dvojak: da se istovremeno vodi ra čuna o svim ovim momentima pri odabiranju stabala za se ču - da se ovo odabiranje vrši u jednoj etapi i da se odabiranje stabala za se ču vrši u dve etape, tako da se u prvoj etapi vodi ra čuna o sanitrnim momentima, a neposredno zatim, u drugoj etapi, i o drugim momentima u onoj meri ukoliko to dozvoljava predvi ñeni obim se ča i zdravstveno stanje sastojine. a) Neposredno pre odabiranja stabala za se ču u svakom odeljenju (sastojini) treba pro ći kroz čitavo odeljenje radi dobijanja opšte predstave o zdravstvenom stanju sastojine, rasporedu smeše i zapremini po površini odeljenja. Kriterijum za ocenu zdravstvenog stanja pojedinih stabala bi će strožiji - ako je zdravstveno stanje sastojine vrlo dobro, a znatno blaži - ako je zdravstveno stanje sastojine loše, gde ima mnogo bolesnih, natrulih i preživelih stabala. Vode ći ra čuna o nejednoli čnosti sastojinskih prilika po čitavoj površini odeljenja (sastojine) saobražavaju ći intenzitet odabiranja stabala za se ču, tako da približno bude ostvaren planiran obim se če u okviru celog odeljenja (sastojine). b) Istovremeno vo ñenje ra čuna o sanitarnim, uzgojnim i ure ñajnim momentima, ako se odabiranje stabala za se ču obavlja u jednoj etapi, nosi sobom mnoge nedostatke, koji često onemogu ćuju da se odabiranje stabala za se ču na čitavoj površini odeljenja obavi po istom kriterijumu. Vrlo često se u praksi dešava da se predvi ñeni obim se če realizuje samo u jednom delu odeljenja, dok u drugom delu ne može da se izvrši odabiranje za se ču ni onih stabala, koja se iz sanitarnih razloga moraju hitno ukloniti. Mada je ovaj na čin rada nešto brži, sa stru čne ta čke gledišta ispravnije je da se odabiranje stabala za se ču izvrši u dve etape, koje idu neposredno jedna za drugom. U prvoj etapi voditi ra čuna o sanitarnim momentima, te pri odabiranju primeniti blaži ili strožiji kriterijum, u zavisnosti od zdravstvenog stanja sastojine. U ovoj fazi odabiranja pre ći čitavo odeljenje i obuhvatiti sav materijal koji se iz sanitarnih razloga mora ukloniti, pa makar to sobom povla čilo i potrebu vešta čke intervencije za popunjavanje nastalih ve ćih praznina.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 76

Mihaila Pupina 113 Beograd

Tako, na primer, ako se radi o uklanjanju žarišta napada imele i vešti čine metle (od koje kasnije dolazi do raka) na jeli, tada treba energi čno zahvatiti sva stabla zaražena imelom i sva stabla ja če napadnuta vešti činom metlom i rakom (Melampsorella caryphitacearum). Ukoliko bi se ovim stvorile ve će progale preduzeti odmah mere vešta čke intervencije radi melioracija ovih praznina. Izvršiti obra čun zapremine stabala odabranih za se ču u prvoj etapi i tako do ći do iznosa zapremine koja se ima obuhvatiti odabiranjem stabala u drugoj etapi (iz uzgojnih i ure ñajnih razloga) - to je dopuna do se čive mase predvi ñene planom se ča za posmatranu sastojinu. U drugoj etapi odabiranja stabala za se ču glavnu pažnju treba posvetiti obezbe ñenju podmla ñivanja i uraštanja, pa tek kada se to omogu ći u znatnoj meri, posvetiti pažnju odabiranju stabala za se ču radi otklanjanja strukturnih nedostataka. Naj češ će se u našim prašumskim i neurednim prebirnim tipovima u prvoj ophodnjici mora zanemariti pitanje strukture i postizanje prebirne strukture ostaviti za dalje ophodnjice. Pri odabiranju stabala za se ču - u prvoj etapi - postupak je zavisan od koli čine zapremine koja je preostala za ovu etapu doznake, zatim od vrste drve ća i njene potrebe za svetloš ću na odre ñenom staništu. Ako je odabiranje stabala za se ču - u drugoj etapi - preostala mala se čiva masa, treba je tako raspodeliti da se makar i na manjim površinama omogu ći podmla ñivanje i uraštanje. Zna či, da odabiranje ne treba protegnuti na čitavu površinu odeljenja, jer tako slabi zahvat se če ne će dovesti do prekida sklopa koji omogu ćuje podmla ñivanje, naro čito ako je re č o bukvi i smr či, ili ako se radi o nešto lošijim staništima za jelu. Odabiranje treba koncentrisati na onoliko mesta odeljenja koliko dozvoljava se čiva masa, s tim da se stvaraju otvori u sklopu koji će na odre ñenom staništu omogu ćiti podmla ñivanje glavnih vrsta drve ća. Pri tome, voditi ra čuna da se stvaraju povoljni uslovi za podmla ñivanje one vrste drve ća, čije proširenje u smeši je postavljeno kao jedan od ciljeva gazdovanja. Ako je za odabiranje stabala u drugoj etapi preostala ve ća se čiva masa, tada se odabiranje može protegnuti na ve ću površinu odeljenja. Osnovno je, pri tome, da se pri odabiranju stabala za se ču primenjuje stablimi čno ili grupimi čno prebiranje (u manjim ili ve ćim grupama), imaju ći u vidu potrebu za svetloš ću posmatranih vrsta drve ća na konkretnom staništu i postavljene ciljeve u vezi sa izmenom smeše. Od veli čine se čive mase preostale za drugu etapu odabiranja, zavisi da li će se odabiranjem zahvatiti manji ili ve ći deo površine odeljenja (sastojine). Napominje se da obe etape odabiranja čine celinu i idu neposredno jedna za drugom. U toku prvog ure ñajnog razdoblja, osnovni zadatak odabiranja stabala za se ču je saniranje lošeg zdravstvenog stanja, a tek zatim dolazi u obzir pomaganje podmla ñivanju i uraštanju. Zadatak odabiranja stabala za se ču u drugom i daljim razdobljima treba da bude pomaganje stvaranje nove generacije šume koja će na sebe preuzeti produkciju po koli čini i kvalitetu, odnosno, ubrzanje procesa prevo ñenja prvih tipova šume u tipi čne prebirne tipove. U tu svrhu, prednost treba dati uzgojnim merama koje omogu ćuju da se pri odabiranju stabala za se ču postigne uraštanje i podmla ñivanje, a zatim selekcija u kategoriji stabala tanjih dimenzija. Prakti čna primena ovog principa zahteva izmenu redosleda dosadašnjeg na čina doznake. Dok je pri ranijem na činu odabiranja stabala za se ču u prvoj fazi vršeno odabiranje iz sanitarnih razloga, po ovom postupku - koji se sada uvodi odabiranje stabala za se ču treba vršiti u dve faze: I) faza: • osloba ñanje dobro podmla ñenih grupa, • stvaranje uslova za novo podmla ñivanje, • nega mladih sastojina, odnosno delova ovih. U ovoj fazi odabiranja stabala za se ču realizuje se obi čno cca 50 % etata. Pri tome, ako po površini sastojine ima dosta podmla ñenih grupa, tada se u ovoj ophodnjici zadovoljavamo njihovim osloba ñanjem, a nepristupa se stvaranju otvora za podmla ñivanje. Ako ima nedovoljno podmla ñenih grupa, tada se najpre osloba ña grupe podmlatka, a zatim stvaraju otvori za novo podmla ñivanje, do ispunjenja 50 % etata. Usput se sprovode neophodne mere nege, koje imaju za cilj popravljanje kvaliteta sastojina, uzgojnim pomaganjem najboljih individua. II) faza: • odabiranje iz sanitarnih razloga, izuzev hitnih slučajeva (pojava karpofora, sušenje i naglo propadanje), koji spadaju u prethodnu fazu, • odabiranje iz ure ñajnih razloga. U ovoj fazi, s obzirom na poreklo i zdravstveno stanje stabala - težište odabiranja je na uklanjanju iz sastojine prestarelog dela inventara, slabog kvaliteta i sklonog propadanju: zatim ošte ćenih, bolesnih i loše forme stabala. Uporedo sa ovim treba vršiti i selekciju tanjih stabala. Tek,ako to zdravstveno stanje dozvoljava, tj. ako preostane deo etata za doznaku u zdravom materijalu, treba imati u vidu i ure ñajne momente, tj. otklanjati nedostatke prebirne strukture. Napominje se da obe faze odabiranja čine celinu i idu neposredno jedna za drugom. Ostaje i dalje na snazi iskustveno pravilo da se pri odabiranju stabala za se ču realizuje samo 80 - 90 % predvi ñene se čive zapremine, s tim da se posle izvršene se če naknadno odabere razlika do punog iznosa. Od stručnosti radne snage,

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 77

Mihaila Pupina 113 Beograd

dimenzija stabala i strmine terena (od vrste i količine o čekivanih ošte ćenja pri odabiranju stabala) zavisi da li će se u ovu svrhu kao rezerva ostaviti 10 ili 20 %. Kod svih tipova naro čito je osetljivo pitanje kvaliteta odabiranja stabala, pa se stoga mora voditi ra čuna o redosledu hitnosti pri odabiranju stabala za se ču. Prethvat na kvalitet može ovde da dovede do teških posledica po budu ći razvitak i produktivnost prebirne sastojine, te se nikada ne sme vršiti. Oplodne se če dugog perioda obnavljanja – Grupimi čno oplodne se če Na osnovu prou čenih uslova sredine, sastojinskog stanja i bioloških karakteristika bukve, kao i željenog cilja gazdovanja za šume ovog šumskog podru čja, dolazi se do zaklju čka da je raznodobne šume bukve potrebno obnavljati prirodnim putem, primenom grupimi čno oplodne se če. Se ča obnavljanja po činje stvaranjem podmladnih jezgara, koja se zatim proširuju putem oplodne se če, sve dok se čitava sastojina ne obnovi.Veli čina inicijalnih jezgara kre će se od 15 do 30 ari i na njima se sprovodi oplodna se ča u dve faze, sli čno kako je to opisano i za grupimi čno prebirnu se ču. Prva faza stvaranja podmladnih jezgara je ista kod grupimi čno prebirne i oplodne se če dugog podmladnog razdoblja, kakva je ovde odabrana. Razlike nastaju kasnije , te se pri grupimi čno prebirnoj se či podmladna jezgra ne proširuju ve ć uvek stvaraju nova , dok se pri odabranoj grupimi čno oplodnoj se či, inicijalna jezgra proširuju i tako podmladi čitava sastojina. Ovde treba razlikovati opšte i posebno podmladno razdoblje: Posebno podmladno razdoblje se odnosi na grupu – pomladno jezgro i ono naj češ će za bukvu na ovim staništima iznosi 20 godina. Bitno je da se kod formiranog jezgra pri punom obrastu se če intenziteton oko 60 % , a da se kasnije podmladak oslobodi zasene zaostalih semenjaka kada podmladak dostigne visinu 0,7 – 1,0 m. Dužina posebnog podmladnog razdoblja zavisi od biološko – ekoloških osobina bukve, u prvom redu od u čestalosti njenog plodonošenja i ritma njenog visinskog rasta u periodu podmladka. Opšte podmladno razdoblje odnosi se na vreme potrebno da se zapo čne i dovrši obnavljanje čitave sastojine, imaju ći u vidu društvene potrebe i zna čaj ostalih funkcija šuma. Ukupna površina inicijalnih podmladnih jezgara u dobro obraslim zrelim sastojinama, zahvata oko 1/5 ukupne površine ( opšte podmladno od 50 godina ), a odgovaraju ća površina se svakih 10 godina uklju čuje u obnavljanje proširenjem inicijalnih podmladnih jezgara. Na površinama uklju ćenim u obnavljanje provodi se odgovaraju ća faza oplodne se če (oplodni , naknadni, završni sek), a na ostalim površinama najnužnija intervencija uglavnom sanitarnog karaktera. Najbolje je inicijalna jezgra postavljati na grebenima i kosama, jer je ovde najlakše regulisati osvetljavanje i obezbediti brzo obnavljanje. U sastojinama gde je ve ć ranije zapo čet proces obnavljanja, treba ovaj proces pratiti i dalje nastaviti, najpre oslobo ñanjem svih dobro podmla ñenih delova bez obzira na njihovu veli činu, a zatim daljim proširivanjem ovih podmla ñenih delova dok se ne obnovi čitava sastojina. Pošto je ovde ve ć prošao jedan deo opšteg podmladnog razdoblja , treba u kra ćem roku dovršiti proces obnavljanja ovakvih sastojina (srazmerno odnosu podmla ñenog i nepodmla ñenog dela). Doznaku (odabiranje stabla za se ču) treba vršiti po principu klasi čne oplodne se če , gde se pripremnim sekom iz sastojina koje nisu negovane vade najpre stabla manje vrednih vrsta, zatim bukova stabla lošijih fenotipskih karakteristika, jako granata, prezrela i defektna stabla. Ako su bukove sastojine bile pravilno negovane, u njima se ne provodi pripremni sek, ve ć se odmah prelazi na izvo ñenje oplodnog seka. Završni sek se izvodi kada je uspelo podmla ñivanje i podmladak dovoljno obrastao (70 – 100 cm). U uslovima gazdinske jedinice, grupimi čno oplodne se če u bukovim šumama planirane su u slede ćim odsecima: 23c, 28d, 32a, 33c. Grupimi čno oplodne se če u smr čevim sastojinama su planirane u slede ćim odsecima: 2c, 2d, 8a, 8b, 9a, 78b, 82a, 82c, 83a. Odabiranje stabala kod oplodne se če Zbog bioloških osobina bukve, oplodna se ča je najpovoljniji i najvažniji metod prirodnog obnavljanja, koja je kao metod i razra ñena u bukovim šumama. Prilikom obnavljanja čistih i mešovitih bukovih šuma, mogu se u zavisnosti od stanišnih uslova i sastojinskog stanja, uspešno primenjivati svi oblici oplodne se če, ili u kombinaciji sa ostalim metodama obnavljanja. Izvodi se u jednodobnim, srednje i visoko- produktivnim sastojinama. U uslovima gazdinske jedinice, oplodne se če su samo planirane u izdana čkim bukovim sastojinama, u kojima će se izvršiti konverzija. Izdana čke sastojine bukve bi će obnovljene prirodnim putem, semenom. Tehnika izvo ñenja oplodne se če sastoji se u tome da stabla stare sastojine postepeno uklanjaju u nekoliko sekova (pripremni, oplodni, završni, a po potrebi i oplodno- završni sek) u vremenskom periodu do 20 godina. U uslovima ove gazdinske jedinice zastupljeni su pripremni i oplodni sek. Pripremni sek – se izvodi u sastojinama gde ve ć ima podmladka, ali je nedovoljan gde se uz energi čnije razmicanje kruna, uklanja i prizemni sprat ekonomski malo vrednih vrsta koja se obilno reprodukuju te guše podmladak glavnih vrsta drve ća. Posebno su agresivni grab, leska, zova, iva i druge vrste koje ra ñaju obilno svake godine i brzo startuju u porastu. U uslovima gazdinske jedinice pripremni sek oplodne se če je planiran u odsecima: 38a, 47a, 48a. Oplodni sek - se izvodi u prvoj godini obilnog plodonošenja posle izvedenog pripremnog seka. Osnovni cilj oplodnog seka je da se još ve ćim smanjenjem broja stabala u sastojini, obezbede semenu najbolji uslovi za klijanje,kao i razvoj podmlatka u vremenu izmeñu oplodnog i završnog seka.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 78

Mihaila Pupina 113 Beograd

Izvodi se u prvoj godini obilnog uroda posle pripremnog seka, ravnomerno po čitavoj površini, a ako je sastojina pravilno negovana, to je prvi obnovni zahvat. Uklanja se toliko stabala da se krune preostalih stabala ne dodiruju, sa ciljem da se površina ravnomerno osemeni, da do zemljišta i podmlatka dopre dovoljno svetlosti, toplote i vlage, ali da se spreči zakorovljavanje obnovne površine do pojave podmlatka. Obi čno se oplodnim sekom uklanja oko 50 % zapremine preostale posle pripremnog seka, odnosno sklop sastojine se svodi na 0,6. U sastojinama gde se nalazi više generacije stabala, sa velikim u češ ćem prestarelih stabala (iznad 150 god.), njihovo uklanjanje se vrši postepeno da se previše ne razredi sklop. U slu čaju potrebe vrše se i neophodne pomo ćne mere prirodnom obnavljanju. Oplodni sek u uslovima ove gazdinske jedinice planiran je samo u odseku izdana čke bukve:47b, i u odseku vešta či podignutog bora u kojem se je podmladak smr če u zadovoljavaju ćem broju i kvalitetu, odsek:82d. Oplodno - završni sek - se izvodi kada je podmla ñene delove sastojine potrebno osloboditi zasene stabala stare sastojine (završni sek), a u delovima koji nisu obnovljeni ukloniti stabla tanjih dimenzija i sa manjom krunom, a ostaviti stabla koja ce izvršiti dopunsko osemenjavanje. Kada cela površina nije u potpunosti onovljena. Kod oplodno-završnog seka prvo se sprovodi završni sek u delu sastojine koji je dobro obnovljen, sa zadovoljavaju ćim brojem podmladka, vade se sva stable iz podmlatka (završni sek) kako ne bi smetala daljem razvoju podmlatka. U sastojini treba da ostane potreban broj stabala oko 80-100 stabala po hektaru. U godini punog uroda izvrši će se oplodni sek, gde će se vaditi sva stable koja smetaju razvoju podmlatka, stable manjih dimenzija, potištena stable, lošijeg zdravstvenog stanja, a treba da ostanu dobra, zdrava stabla koja treba da plodonose i da obnove datu površinu. Završni sek - izvodi se kada je podmladak dovoljno odrastao da mu više nije potrebna zaštita mati čne sastojine, čije bi dalje zadržavanje predstavljalo smetnju njegovom pravilnom razvoju. Kriterijumi za odre ñivanje vremena izvo ñenja završnog seka su izgled (stanje) i visina podmlatka. Zaostajanje u rastu, zakrivljenost u pravcu dopiranja svetlosti, kišobranast izgled podmlatka, mozai čan - horizontalan raspored listova i bledo - zelenkasta boja liš ća su pouzdan znak da treba podmladak osloboditi zasene. U povoljnim uslovima se završni sek obi čno izvodi 6-8 godina posle oplodnog seka, kada podmladak dostigne visinu 1,0 m.

8.2. Uputstva za organizovanje seče u šumi

Vo ñenje se če Pre po četka radova na se či i izradi drvnih sortimenata. potrebno je utvrditi radna polja. Radna polja su obeležena transportnom distancom i usmeravanje se če treba vršiti tako da se kre će od transportne granice prema izvoznim putevima. Treba strogo voditi ra čuna da se izbegne izvoz drvne mase kroz podmladak i podmla ñene površine. Pravilno vo ñenje se če šuma neophodno je da bi se štete kod obaranja. izrade i privla čenja svele na minimum. Odre ñivanje pravca obaranja stabala Smer obaranja stabala odre ñuje se za svaki odsek posebno. zbog racionalizacije posla i omogu ćavanja lakše manipulacije trupcima prilikom izvla čenja na najbližu trasu ili put. Cilj da se što više skrati transportna distanca kod sabiranja i izvla čenja. da se šteta svede na najmanju mogu ću meru. kao i da se omogu ći lakše kretanje radnika u se čištu. Proizvodnja šumskih sortimenata Proizvodnja šumskih sortimenata - treba da obezbedi maksimalno kvalitativno i kvantitativno. iskoriš ćenje drvne mase. uz poštovanje svih uslova standarda. Neophodno je pre po četka svih radova na se či i izradi odabrati adekvatan na čin rada, to jest da li se opredeliti za klasi čan na čin se če, ili za brigadni sistem rada. Rukovodilac se če mora kontrolisati na čin obaranja, to jest visinu panja, dubinu podseka, smer obaranja itd. Privla čenje šumskih sortimenata Privla čenje šumskih sortimenata - od panja do sabirnih mesta (rampi) ili do kamionskih puteva predstavlja I fazu transporta. Za privla čenje trupaca najpogodniji su šumski traktori sa vitlom (npr. LKT 80 (81)). Ovi traktori imaju najve ći u činak i u praksi su se pokazali kao najrentabilniji. Sa ovim traktorima se veoma uspešno mogu izvla čiti i drva za ogrev. Osim LKT traktora, mogu se koristiti i modifikovani poljoprivredni traktori, a u nekim slu čajevima kada je neophodno izbe ći i najmanja ošte ćenja mogu se koristiti i animali. Važna stavka u ovoj fazi je gustina putne mreže kojom će se mrežom šumskih vlaka omogu ćiti najoptimalnije koriš ćenje postoje će mehanizacije. Intenzivno gazdovanje mogu će je sprovoditi uz adekvatnu putnu mrežu i otvaranje ne otvorenih sastojina, kao i razmeštaj se ča (da bude koncetrisan). Ostali radovi u sastojini moraju biti me ñusobno uskla ñeni.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 79

Mihaila Pupina 113 Beograd

8.3. Smernice za sprovo ñenje radova na zaštiti šuma

Zakon o šumama jasno odreñuje da korisnici i sopstvenici šuma preduzimaju sve potrebne mere radi zaštite šuma. Naro čita pažnja poklanja se zaštiti šuma od požara. Prema ugroženosti od požara. šume ove gazdinske jedinice svrstavamo: I stepen : sastojine i kulture bora II stepen : sastojine i kulture smr če III stepen : mešovite sastojine liš ćara i četinara IV stepen : sastojine hrasta i graba V stepen : sastojine bukve i drugih liš ćara VI stepen : šikare.šibljaci i čistine Smernice - za zaštitu šuma od požara Po stepenu ugroženosti od požara ova gazdinska jedinica spada u veoma ugrožene jedinice zvog velikog učeš ća četinara. Na osnovu činjeni čnog stanja potrebno je: planiranje mera protiv potencijalnih izaziva ča šumskih požara: Šumske požare naj češ će izaziva čovek (preko 98%) iz neznanja, nehata ili namerno. Da bi se čovek kao potencijalni izaziva č požara odvratio od takvog ponašanja. planom treba predvideti preduzimanje niza preventivnih mera vaspitno - obrazovne i propagandne. Najvažnije mere su: - saradnja sa osnovnim i srednjim školama - saradnja sa goranima - saradnja sa vatrogasnim društvima - saradnja sa Vojskom Republike Srbije - saradnja sa TV. radio. štampa - postavljanje prigodnih tabli sa natpisima na putevima kroz šumu. izletištima. mestima odre ñenim za parkiranje i kampovanje. - štampani propagandni materijal - upozoravanje radnika i posetilaca na veliku opasnost od požara Planiranje mera biološko - tehni čke zaštite u šumi podrazumeva: - podizanje bioloških protivpožarnih pruga - podizanje mešovitih šuma ( četinara i liš ćara) - širenje postoje ćih ure ñajnih proseka - održavanje protivpožarnih pruga (proseka. puteva) - sprovo ñenje šumskog reda - prognoziranje opasnosti od požara - osmatranja i dežurstva u periodima pove ćane požarne opasnosti - iznošenje gorivog materijala - starost kultura - sastojina Izgradnja i održavanje požarnih puteva Uspešno gašenje požara uslovljeno je dobrim putevima koji omogu ćavaju da se na gašenje požara stigne na vreme i isti ugasi pre nego što se proširi. Snabdevanje vodom za gašenje požara Za gašenje požara u šumi najefikasnije sredstvo je voda. Planiranje opreme i sredstva za gašenje požara - oprema za gašenje požara sa zemlje - oprema za gašenje požara iz vazduha

Organizacija ljudstva i rukovo ñenja gašenja požara svakako je jedna od najvažnijih aktivnosti.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 80

Mihaila Pupina 113 Beograd

Brzina mobilisanja ljudstva i upu ćivanje na mesto požara i organizovano rukovo ñenje gašenjem požara garancija su uspešnog gašenja požara u za četku. - organizacija protivpožarnih jedinica - sabirna mesta za ljudstvo - dobra opremljenost protivpožarnih jedinica - aktiviranje radnika ŠU za gašenje požara - aktiviranjem protivpožarne jedinice za brze intervencije - organizovanje gašenja Šumskoj upravi neophodno je da poseduje i protivpožarnu kartu u razmeri 1 : 25.000. Karta treba da sadrži slede će podatke: Pregled kultura (vps) i sastojina prema stepenu ugroženosti od požara sa podelom na odeljenja i odseke. - objekti u šumi (lugarnice, naselja, turisti čki objekti) - putevi u šumi i protivpožarne proseke - voda za gašenje (vodotoci. vodene akumulacije.) - osmatra čka mesta - elektro i PTT vodovi - magacin za smeštaj opreme za gašenje požara

Mere sanacije treba zapo četi odmah. U mere sanacije spadaju: - se ča i uklanjanje svih ošte ćenih stabala; - čiš ćenje tih površina - pošumljavanje; - čiš ćenje korova; - okopavanje i prašenje, mere nege i zaštite novopodignutih kultura crnog bora (zaštita od štetnih insekata, zaštita od biljnih bolesti. zaštita od stoke i zaštita od požara).

Prilikom sprovo ñenja mera zaštite potrebno je slede će: • Stalna i stroga primena važe ćih propisa • Organizovati edukativno-propagandni rad na merama zaštite šuma u školama. mesnim zajednicama. i dr. • Zabrana loženja vatre u šumi i njenoj neposrednoj blizini • Postaviti table sa upozorenjima • Na izletni čkim mestima ukloniti sav lakozapaljiv materijal. odrediti ure ñena mesta za loženje vatre. uvesti službu nadzora. • Savremeno organizovati i opremiti službu za osmatranje i obaveštavanje. • Nadzirati vlasnike privatnih parcela (grani čnih). naro čito u rano prole će kada se vrši kr čenje i spaljivanje obradivih površina za poljoprivredu. • Razvijati intenzivnu saradnju sa MUP-om. Prema stepenu zaštite. organizovati potrebne ljude i materijalna sredstva. Ostale mere zaštite šuma. trebalo bi da prati i prou čava dijagnosti čko prognozna služba na nivou gazdinstva. a ove mere se odnose na zaštitu šuma od entomoloških i fitopatoloških uzro čnika. bespravnog koriš ćenja i drugih protivpravnih radnji. zaštita divlja či i stoke. održavanje šumskog reda itd. Naro čitu pažnju treba obratiti na striktno pridržavanje zabrane ispaše na obnovljenim i meliorisanim površinama. U cilju smanjenja ošte ćenja od šumske paše i stoke: obeležiti površine na kojima je paša dozvoljena odnosno zabranjena. utvrditi progonske puteve do ispaše i pojila. osigurati kontrolu pašarenja. Zaštita od snega. leda i jakih vetrova se najpotpunije obezbe ñuje negovanjem sastojina, kao i oblikovanjem zaštitnog plašta (ivice) šume.Tako ñe ne treba sprovoditi se če ve ćeg intenziteta i na taj na čin stvoriti progale što će se nepovoljno odraziti na vetrolome. Prilikom iskoriš ćavanja treba sprovoditi slede će preventivne mere: pravilan izbor vrste se če je zna čajan jer od ovoga često zavisi sudbina šume. Sa gledišta zaštite šuma od insekata, nepovoljne su čiste se če, te ih treba izbegavati. Kod oplodnih se ča poja čava se delovanje štetnih insekata na osetljivim stablima jer su im ona jedini izvor hrane. Duže zadržavanje trupaca u šumi treba izbegavati. naro čito ako sa njih nije skinuta kora. Pored navedenih bitnih preventivnih mera. preporu čuju se i slede će posebne mere zaštite: kontrola broja najvažnijih štetnih insekata, a treba je sprovoditi svake godine, jer se na taj na čin otkrivaju po četci insekatskih prenamnoženja i da se na vreme mogu preduzeti preventivne mere. Kontrola i brza obrada požarišta su veoma zna čajna za spre čavanje jakih napada sipaca, potkornjaka i drugih sekundarnih insekata koji se mogu namnožavati na oslabljenim biljkama (naro čito su opasni prizemni požari). Brza obrada snegoloma, snegoizvala, vetroloma i vetroizvala, tako ñe smanjuje opasnost prenamnoženja štetnih insekata.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 81

Mihaila Pupina 113 Beograd

Za gašenje požara neophodno je planom o zaštiti od požara imati pripremljene, obu čene grupe za gašenje sa posebno osposobljenim vo ñstvom (inženjeri, tehni čari, predradnici…). Grupa za gašenje požara mora biti opremljena odgovaraju ćom opremom. koja je po koli čini i strukturi utvr ñena planom zaštite i suzbijanja požara. 8.4. Uputstvo za izgradnju i održavanje šumskih saobra ćajnica

Rekonstrukcija postoje ćih puteva Rekonstrukcija šumskih puteva je promena tehni čkih i konstruktivnih elemenata postoje čih šumskih puteva i to: • osvetljavanje puta; • pove ćavanje radijusa horiontalnih krivina; • smanjenje nagiba nivelete; • proširenje planuma puta; • regulisanjeefikasnog odvodnjavljnja površinske vode sa puta (izrada odvodnih kanala, popravak propusta i dr.); • izrada i ure ñenje kolovozne konstrukcije (razastiranje i valjanje kolovozne podloge).

Izgradnja prve faze -F-I meki kamionski put Prva faza izgradnje kamionskog puta podrazumeva izradu donjeg stroja puta. Nakon snimanja terena , postavljanja nulte linije trase puta i izrade projekta za izgradnju šumskog kamionskog puta, neophodno je izvršiti slede će radove: • prosecanje trase puta; • uklanjanje suvog pose čenog drvenog materijala sa trase; • iskop zemlje u širokom otkopu; • izrada škarpe i bankine; • izrada odvodnih kanala i postavljanje propusnih cevi;

Izrada druge faze-F-II tvrdog kamionskog puta Pod drugom fazom podrazumeva se izrada gornjeg stroja puta i to: • nasipanje pripremljene (uvaljane) posteljice kamenom krupnije granulacije debljine do 30 sm, što zavisi od podloge; • valjanje nasutog kamena; • nasipanje kamenom sitnije granulacije debljine 10 sm; • valjanje nasutog kamena. Izgradnja, održavanje i koriš ćenje šumskih komunikacija Planiranje, izgradnja, koriš ćenje i održavanje šumskih primarnih i sekundarnih saobra ćajnica treba sprovoditi na na čin koji ne ugrožava: • strogo poštovanje tehni čkih elemenata iz projekta; • izvorišta voda i vodene tokove; • staništa zna čajna za ostanak zašti ćenih biljnih i životinjskih vrsta; • proces prirodnog podmla ñivanja u šumi; • kulturnu i istorisku baštinu; • ostale opšte korisne funkcije šuma; • stabilnost zemljišta i ne uzrokuje eroziju i bujice.

8.5. Uputstvo za vo ñenje evidencije gazdovanja šumama

Svi radovi koji se obavljaju u gazdinskoj jedinici i planirani su, moraju da se evidentiraju. Sva uputstva za vo ñenje evidencije gazdovanja šumama data su Pravilnikom o sadržini osnova i programa gazdovanja šumama, godišnjeg izvo ñačkog plana i privremenog izvo ñačkog plana gazdovanja privatnim šumama ( čl. 72 - 76), na to obavezuje zakon o šumama u član 34., koji jasno kaže da je korisnik šuma je dužan da u opštoj i posebnoj osnovi, kao i u godišnjem izvo ñačkom planu i programu, evidentira izvršene radove na zaštiti, gajenju i se či šuma. Korisnik šuma dužan je da evidentira izvršene radove najkasnije do 28. februara teku će godine za prethodnu godinu.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 82

Mihaila Pupina 113 Beograd

Evidentiranje izvršenih radova na se či i gajenju šuma vrši se na obrascima "Plan gajenja šuma - Evidencija izvršenih radova na gajenju šuma", "Plan se ča obnavljanja (jednodobne šume) - Evidencije izvršenih se ča"," Plan se ča obnavljanja (raznodobne šume) - Evidencija izvršenih se ča" i "Plan prorednih se ča - Evidencija izvršenih se ča". Izvršeni radovi šematski se prikazuju na privrednim kartama sa naznakom površine, koli čine i godine izvršenja radova. Evidentiranje radova izvršenih u toku godine vrši se po sastojinama, odelenjima i gazdinskim klasama. Iz dozna čnih knjiga se unosi koli čina pose čenog drveta i obra čunava se po istim zapreminskim tablicama po kojima se obra čunava ukupna drvna zapremina u OGŠ. Ostvareni prinos razvrstava se prema vrsti prinosa na glavni prinos (redovni, vanredni i slu čajni) i prethodni prinos ( redovni i slu čajni) i prema sortimetnoj strukturi na oblo i prostorno drvo. Glavni prinos obuhvata pose čenu drvnu zapreminu stabla po planu se ča obnavljanja šuma, drvnu zapreminu slu čajnih prinosa - stabala pose čenih u sastojinama dva najstarija dobna razreda kod odabrane ophodnje, drvnu zapreminu stabala pose čenu u svim prirodnim oblicima raznodobnih šuma, kao i slu čajne prinose iz ovih šuma, drvnu zapreminu stabala pose čenih čistom se čom u izdana čkim šumama u cilju obnove. Predhodni prinos obuhvata pose čenu drvnu zapreminu stabala koja je predvi ñena planom prorednih seča i slu čajne prinose u sastojinama koje su planirane za proredne se če. Redovan prinos obuhvata pose čenu drvnu zapreminu stabala koja je predvi ñena planom prorednih se ča i planom se ča obnavljanja (jednodobne i raznodobne šume). Slu čajni prinos obuhvata pose čenu drvnu zapreminu stabala koja nije predvi ñena za se ču planom se ča obnavljanja i planom prorednih se ča, a potreba za njihovom se čom je slu čajnog karaktera i rezultat je elementarnih nepogoda ili drugih nepredvidivih okolnosti. Vanredni prinos obuhvata pose čenu drvnu zapreminu stabala sa površina koje će se koristiti za druge svrhe osim za proizvodnju drvne zapremine. Osim ovih radova, potrebno je u Šumskoj hronici evidentirati sve pojave koje se primete u šumama u toku jedne godine, a to su: • štete i pojave nastanka štete od fitopatoloških ili entološkoh uzro čnika, • pojava ranih i kasnih mrazeva, • po četak listanja, • po četak cvetanja, • pojava plodonošenja i obilnosti uz ocenu kvaliteta semena, • štete od elementarnih nepogoda, • promene u posedovnim odnosima, • promene koje uti ču na izvršenje radova i dr.

8.6. Uputstvo za izradu izvo ñačkog projekta gazdovanja šumama

Sva uputstva za izradu izvo ñačkog plana gazdovanja šumama data su Pravilnikom o sadržini osnova i programa gazdovanja šumama, godišnjeg izvo ñačkog plana i privremenog izvo ñačkog plana gazdovanja privatnim šumama ( čl. 55 - 67). Izvo ñački projekat (Zakon o šuma čl. 31) donosi korisnik, odnosno sopstveni šuma, najkasnije do 31 oktobra teku će godine za narednu godinu. Osnovna jedinica za koju se izra ñuje izvoñački projekat je odsek ili odelenje, a izuzetno za više odseka ili odeljenja (sliv). U okviru osnovne jedinice plana, izdvajaju se uzgojne jedinice koje čine delovi odelenja u kojima se planiraju iste uzgojne mere. Pod gravitacionim poljem, podrazumeva se površina odelenja koja ima zajedni čki pravac privla čenja šumskih sortimenata, uslovljen konfiguracijom terena ili stanjem sastojina i planiranim uzgojnim merama. Pod transportnom granicom, podrazumeva se linija uslovljena reljefom terena i stanjem sastojina sa koje se razilaze pravci transporta šumskih sortimenata sa površine na kojoj se izvode radovi na gajenju šuma. Izvo ñačkim projektom se po odeljenjima (odsecima) za svaku uzgojnu jedinicu zavisno od uzgojnih potreba te jednice (sastojine) naro čito utvrñuje: mesto, vrsta, obim, na čin, rok, redosled i dinamika izvo ñenja radova na gajenju i koriš ćenju šuma, potreba u sadnicama, semenu i drugom materijalu, radnoj snazi, mehanizaciji i drugim sredstvima rada, saobra ćajnoj mreži, finansijskim sredstvima i dr. Izvo ñački projekat izra ñuje se na osnovu odredbi opšte i posebne osnove, podataka i zapažanja neposredno prikupljenih na terenu u vremenu najviše 12 meseci pre njegovog donošenja, analize uslova staništa, stanja sastojina i privrednih prilika i kriti čke ocene uspeha dosadašnjeg gazdovanja šumama. Izvo ñački projekat se sastoji iz tekstualnog dela, tabelarnog dela i skica. Tekstualni deo izvo ñačkog projekta sadrži opis staništa i sastojine, obrazloženje opšteg i etapnog uzgojnog cilja, obrazloženje eventualnih bitnih razlika stanja sastojine i planiranih radova prikazanih u OGŠ i u ovom planu, prikaz redosleda izvo ñenja radova na gajenju šuma i na čina izvo ñenja tih radova i prikaz tehnologije i organizacije rada na se či, izradi i privla čenju šumskih sortimenata.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 83

Mihaila Pupina 113 Beograd

Tabelarni deo izvo ñačkog projekta naro čito sadrži podatke: o površini uzgojnih jedinica, vrsti i obimu radova na gajenju i koriš ćenju šuma, koli čini, vrsti i starosti sadnog materijala, drugim sretstvima rada i materijalu za izvo ñenje pripremnih i glavnih radova na gajenju i korišćenju šuma. U izvo ñačkom projektu se prilaže skica odelenja u razmeri 1:5.000 ili 1:10.000, sa obaveznom vertikalnom predstavom terena, u kojoj se kartografski ozna čavaju osobenosti staništa i sastojina postoje će i projektovane saobra ćajnice (pristupne i unutrašnje), gravitaciona radna polja, transportne granice, pravci privla čenja šumskih sortimenata i njihova povezanost sa postoje ćim saobra ćajnicama, kao i granice uzgojnih jedinica sa oznakama nazna čenim u legendi skice. Identifikovanje osobenosti sastojina na terenu u zavisnosti od sastava, sklopljenosti, podmla ñenosti, uzrasta, zdravstvenog stanja, kvaliteta drvne mase i dr. krokiraju se na skici i obeležavaju kao posebne uzgojne jedinice u okviru izvo ñačkog plana. Radovi na gajenju šuma i koriš ćenju šuma iskazuje se po odeljenjima i vrstama rada. Pri utvr ñivanju vrste i obima radova na gajenju i koriš ćenju šuma u uzgojnoj jedinici, odnosno u gravitacionom radnom polju vrši se obavezno odabiranje i obeležavanje stabala za se ču u skladu sa odredbama opšte i posebne osnove. Dozna čena drvna masa razvrstava se na sortimente po vrstama drveta.

8.7. Vreme se če šuma

Prvilnikom o šumskom redu član 5 (Sl. gl. Republike Srbije br 38/31.05.2011‚i Pravilnika o izmenama pravilnika o šumskom redu br. 75/16), a uvažavaju ći prirodne, ekonomske i druge uslove za podru čje gde se ova gazdinska jedinica nalazi, kao i stanje šuma ove gazdinske jedinice vreme se ča šuma se odre ñuje i to: - Za sastojine u kojima se vrše oplodne se če (se če obnavljanja) seča stabala vrši će se od 10.09. teku će godine do po četka vegetacije naredne godine. - U ostalim sastojinama se ča stabala može da se vrši tokom cele godine, s tim da se redukuje u prva dva meseca vegetacionog perioda (maj, jun).

8.8. Uputstva za primenu tarifa

Za visoke sastojine. tarife se primenjuju bez interpolacije izme ñu dva debljinska stepena. pošto se obrasci zapremine u dozna čnim knjigama vrši po debljinskim stepenima od 1 cm. za odgovaraju ći tarifni niz. jer se i u dozna čnim knjigama upisuju pre čnici u centimetarskoj podeli. Za izdana čke sastojine. pre čnici se upisuju po debljinskoj podeli od 5cm. pri čemu se kod obra čuna zapremine u odgovaraju ćem tarifnom nizu koristi interpolacija centimetarskih debljinskih stepeni (7 i 8; 12 i 13; 17 i 18. itd). Obračun zapremine za dozna čenu drvnu masu u sastojinama koje su procenjene. vrši se koriš ćenjem tarifnog niza. Pri obra čunavanju zapremine kod pojedinih vrsta drve ća koristiti slede će tablice (tarife) - bukva, javor (visoka) - bukva (visoke šume) - Srbija - bukva, javor (izdana čka) -bukva (izdana čka) - Srbija - grab,otl - grab (izdana čka) - Srbija - crna jova, jasika, breza - (breza) – Srbija - kitnjak (izdana čka) - kitnjak (izdana čka) - Srbija - jela - jela(Tara) - smr ča - smr ča(Tara) - crni bor - crni bor( Srbija) - beli bor - beli bor (Srbija)

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 84

Mihaila Pupina 113 Beograd

8.8. Uputstvo za sertifikaciju šuma

8.8.1. Smernice za formiranje zaštitnih zona pored vodotoka, javnih puteva i naselja

U skladu sa zahtevima SGS QUALIFOR-a, STANDARD ZA GAZDOVANJE ŠUMA U SRBIJI, za uspostavljanje zaštitnih zona – BUFFER ZONES – pored vodotoka, javnih puteva i naselja donose se smernice, koje su obavezuju će za JP „Srbijašume“. Obzirom da je u toku proces sertifikacije za kompletan sistem JP“Srbijašuma“ tzv. „objedinjavanje sertifikata“ detaljnije smernice za formiranje zaštitnih zona pored vodotoka, javnih puteva i naselja sa konkertnim planovima na nivou gazdinskih jedinica su u izradi i još nisu operativne. Ove smernice iako imaju obavezuju ći karakter se ipak bave opštim pravilima za uspostavljanje BAFER. Imaju ći u vidu dugoro čni karakter uspostavljanja zaštitnih zona, potrebno je da se pristupi definisanju mogu će strategije i tipova pojaseva, planiranju, izboru tehnologija i obezbe ñivanju odgovaraju ćeg sadnog materijala za uspostavljanje zaštitnih zona. Formiranje zaštitnih zona je u funkciji obezbe ñivanja pozitivnih efekata na stabilnost ekosistema, o čuvanja odre ñenih staništa, biološke predeone raznolikosti i autenti čnog izgleda predela. Zaštitne zone na obodima prirodnih šuma i grani čnim pojasevima plantaža, izgra ñene prvenstveno od autohtonih vrsta drve ća, pored vodotokova, javnih puteva i naselja, utica će na obnavljanje i o čuvanje izvornog izgleda predela, što će obezbediti pozitivan uticaj na o čuvanje autenti čnih ambijenata, duševnog mira lokalnog stanovništva naviknutog na specifi čno okruženje i estetskih vrednosti predela. Podizanje zaštitnih zona predstavlja dugoro čan proces, koji se može sprovoditi isklju čivo planski i postepeno. U dosadašnjoj praksi je pored prirodnih zaštitnih zona pored vodotokova, postojala obaveza ugra ñivanja zaštitnih pojaseva u planska dokumenta samo u slu čajevima kada je to bilo propisano odgovaraju ćim aktima o proglašenju zašti ćenih prirodnih dobara u uslovim Zavoda za zaštitu prirode Srbije. Implementacija procesa sertifikacije šuma nameće obavezu o čuvanja postoje ćih i uspostavljanje novih zaštitnih zona na mestima gde one nedostaju, pored vodotokova, javnih puteva i naselja. Po čev od dana stupanja na snagu ove Smernice, u planskim dokumentima, posebnim i opštim osnovama, obavezno se planira i propisuje održavanje i podizanje zaštitnih zona u poglavlju „Smernice za sprovo ñenje potrebnih mera i planova gazdovanja šumama“, pri čemu poseban zna čaj treba dati slede ćem: • definisanju vrsta drve ća koje će se primenjivati u zaštitnim zonama, • definisanju širine zaštitnih zona, • propisivanju mera nege koje će biti primenjene u zaštitnim zonama, • odre ñivanju vremena obnavljanja zaštitnih zona, • na činu i tehnologiji obnavljanja zaštitnih zona. Podizanje zaštitnih zona u slu čaju plantaža selekcionisanih sorti topola vrši će se prvenstvo autohtonim vrstama drve ća, a u skladu sa rezultatima identifikacije stanišnih uslova datog lokaliteta, pri čemu se za pošumljavanje prioritetno preporu čuju slede će vrste drve ća: vrbe, bela topola, crna topola, hrast lužnjak, poljski jasen, crna jova i dr. U ovom planskom periodu, dok se ne obezbedi proizvodnja odgovaraju ćeg sadnog materijala za ove namene, zaštitne zone će se održavati od postoje će šumske vegetacije.Uzimaju ći u obzir iskazane zahteve, potrebno je proširiti postoje ći asortiman proizvodnje reproduktivnog materijala šumskog drve ća i pokrenuti rasadni čku proizvodnju neophodnog sadnog materijala za potrebe podizanja zaštitnih zona. Širina pojaseva definisana je u skladu sa funkcijom i zna čajem samih pojaseva, a odre ñena je slede ćim elementima: • zaštitne zone širine 30 m podižu se duž toka velikih reka, autoputeva i naselja. • zaštitne zone širine 20 m podižu se duž tokova drugih ve ćih re čnih tokova i magistralnih puteva. • zaštitne zone širine 10 – 15 m podižu se duž manjih re čnih tokova, re čnih mrtvaja i regionalnih puteva. Se ča i obnavljanje zaštitnih pojaseva ne će se vršiti u isto vreme sa glavnom sastojinom. Obnavljanje zaštitne zone vrši će se najranije po isteku vremenskog perioda odre ñenog širinom jednog dobnog razreda. Prema tome, zaštitnim pojasevima će se gazdovati sa produženom ophodnjom, što je uslovljeno održavanjem zaštitnih funkcija ovih zona. Pri tome, mora se imati u vidu da starost stabala u zaštitnom pojasu ne pre ñe biološku zrelost. Kao što se može zaklju čiti, formiranje zaštitnih zona vrši će se u dužem periodu paralelno sa realizacijom posebnih osnova gazdovanja šumama, koje će sadržati odredbe vezane za ovu problematiku.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 85

Mihaila Pupina 113 Beograd

Godišnji izvo ñački projekti, u svom tekstualnom delu, tako ñe treba da imaju definisano operativno izvo ñenje radova na osnivanju i održavanju zaštitnih zona.

8.8.2. Smernice za identifikaciju i upravljanje šuma visoke zaštitne vrednosti HCV

Sertifikacija šuma je proces kada akreditovana tre ća starna poseti organizaciju, proceni njihov sistem uprvljanja i izdaje potvrdu kojom pokazuje da organizacija poštuje principe navedene standardu. Sertifikacija koja je uspešno sprovedena i uspešno je realizovano glavno ocenjivanje i posle odobravanja izveštaja sa glavne ocene, dobijen je sertifikat sa sertifikacionim kodom SGS-FM/COC-009244 koji je važe ći za period od 21. februara 2017. do 20. februara 2022. godine. Svake godine sprovodi se redovna nadzorna provera (ukupno 4 provere) od strane ovlaš ćene sertifikacione ku će, u slu čaju da ne budu konstatovane velike neusaglašenosti, produžava se validnost sertifikata, što potvr ñuje usaglašenost rada nosioca sertifikata sa zahtevima standarda. Pre isteka važenja sertifikata, da bi se produžila validnost sertifikata, obavezno je sprovo ñenje resertifikacione provere. Posle uspešno realizovane resertifikacione provere i odobravanja izveštaja, produžava se validnost sertifikata za naredni petogodišnji ciklus. Šume visoke zaštitne vrednosti prvo su definisane od strane Saveta za upravljanje šumama u cilju sertifikacije šuma, ali se prakti čna upotreba ovog koncepta sve više koristi za zaštitu, planiranje i upravljanje prirodnim resursima. Šume sadrže ekonomske, ekološke i socijalne vrednosti koje mogu biti zna čajne na globalnom, regionalnom ili lokalnom nivou, ali kada se neka od tih vrdnosti smatra izuzetno važnom, šuma se može definisati kao šuma visoke zaštitne vrednosti. Šuma visoke zaštitne vrednosti ( High Conservation Value Forests – HCVF ili HCV šume ) tretira se kao kategorija šume sa posebnom namenom i uslovima gazdovanja, kao i posebnim vrednostima koje poseduju na odre ñenim lokalitetima. Aktivnost gazdovanja u HCV šumama moraju održavati ili poboljšavati karakteristike koje ih definišu. Fores Stewardsship Council (FSC) je definisao sledećih šest kategorija visoke vrednosti: HCV šuma može da bude mali deo velikog šumskog podru čja ( npr: izvor vode za selo, tresetište, manja površina nekog drugog retkog ekosistema i sl.) ili može da bude veliko šumsko podru čje (npr: šume koje sadrže nekoliko ugroženih vrsta koje se rasprostiru na velikoj površini). Bilo koji tip šume može da bude potencijalno HCV šuma. Izbor šume za HCV šumu zasniva se na prisustvu jedne ili više izabranih vrednosti. Šumsko gazdinstvo koje gazduje odre ñenim podru čjem, treba da identifikuje svaku visoku zaštitnu vrednost koja se nalazi unutar njihovog podru čja i da gazduje njima u cilju o čuvanja ili unapre ñenja tih vrednosti uz konsultovanje zainteresovanih strana i kontrolu uspešnosti ovog na čina gazdovanja. U po četku, ne treba izdvojiti svaku šumu koja sadrži visoko zaštitnu vrednost. Neka specifi čna zaštitna vrednost šume može da se izostavi ukoliko je ona zna čajno prisutna u okolnim podru čjima. Ipak, i u ovim slu čajevima se preporu čuje da se sve specifi čne vrednosti nekog podru čja obeleže i unesu u planove gazdovanja sa uputstvima o njihovoj zaštiti. Procena kojom se utvr ñuje postojanje atributa karakteristi čnih za HCV šume u zavisnosti od nivoa i od intenziteta aktivnosti gazdovanja zasniva se na slede ćim vrednostima, odnosno prioritetnim funkcijama šuma: Šumski ekosistemi u zašti ćenim prirodnim dobrima. Za šume sa posebnom namenom, kao šume sa prioritetnom funkcijom, mogu da budu odre ñene: • šume odnosno delovi šuma izdvojeni za proizvodnju šumskog semena; • šume koje su pogodne za izletišta i rekreaciju; • šume koje su pogodne za nau čna istraživanja i nastavu; • šume koje su od zna čaja za kulturno – istorijske spomenike; • šume koje su od posebnog interesa za narodnu odbranu. • Za HCV šume, kao šume sa prioritetnom funkcijom, mogu da budu odre ñene: • šume koje štite zemljište od erozije; • šume koje neposredno koriste izvorišta vodosnabdevanja, vrela, termomineralna i mineralna izvorišta; • šume koje štite objekte ( vodne akumulacije, železni čke pruge, puteve) i naselja; • šume koje čine poljozaštitne pojaseve Za odre ñivanje HCV šuma koristi osnovnu namenu šuma ( prioritetne funkcije) iz osnova gazdovanja šumama u skladu sa integralnim gazdovanjem funkcijama šuma. Sve kategorije šuma treba da budu date pregledno po odeljenjima i odsecima i ucrtane u sastojinske karte gazdinskih jedinica.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 86

Mihaila Pupina 113 Beograd

Važno je još jednom pomenuti, da se na čin gazdovanja u šumama odre ñenim kao HCV šume ne menja u odnosu na trenutni na čin gazdovanja. Razlika je jedino u tome da se prate atributi karakteristi čni za te šume i da aktivnosti gazdovanja u HCV šumama moraju održavati ili poboljšavati karakteristike koje ih definišu.

8.8.3. Smernice za postavljanje oznaka

Postavljanje oznaka u šumama koje su u nadležnosti Javnog preduze ća za gazdovanje šumama „ Srbijašume“ Beograd, vrši se u skladu sa zakonskim propisima. Ovim smernicama se reguliše na čin postavljanja oznaka u oblasti zaštite šuma i upravljanja zašti ćenim prirodnim dobrima. U cilju zaštite šuma od požara, Šumska gazdinstva mogu , saglasno Zakonu o zaštiti od požara postavljati ZNAKE ZABRANE i ZNAKE UPOZORENJA . Znaci zabrane ( loženje vatre i bacanje opušaka od cigareta) i znaci upozorenja ( da su šume ugrožene od šumskih požara, na opasnost od pojave požara i sl.) postavljaju se na lokalitetima koji su vidljivi za posetioce šuma ( potencijalne izaziva če šumskih požara). Znaci zabrane i upozorenja mogu se izraditi od drveta kao posebni znaci ili u vidu informativnih tabli sa sadržajima zabrane ili upozorenja koji su izra ñeni u vidu postera i postavljeni na tablu odnosno pano. Obeležavanje zašti ćenih prirodnih dobara – postavljanje oznaka definisano je Zakonom o zaštiti životne sredine. Izgled i sadržaj oznake ( table) definisan je Pravilnikom o na činu obeležavanja zašti ćenih prirodnih dobara. Postavljanje oznaka zašti ćenih prirodnih dobara vrši se u skladu sa propisanim režimima zaštite i uslovima zaštite prirode i životne sredine koje propisuje Zavod za zaštitu prirode Srbije. Šumska gazdinstva, kao neposredni staraoci zašti ćenih prirodnih dobara prilikom postavljanja oznaka postupaju u skladu sa aktima o zaštiti i aktima o na činu obeležavanja zašti ćenih prirodnih dobra. Ure ñenje zašti ćenih prirodnih dobara podrazumeva postavljanje: informativnih tabli razli čitih sadržaja (o zašti ćenom prirodnom dobru, prirodnim i kulturnim vrednostima, retkim i zašti ćenim vrstama, merama zabrane i koriš ćenja zašti ćenog prirodnog dobra, peša čkim, biciklisti čkim, planinarskim i stazama zdravlja, mestima za odmor, parking i dr.); putokaza (za posebno vredne lokalitete u zašti ćenim prirodnim dobrima) i mobilijara (klupe, stolovi, nastrešnice, ljuljaške za decu, kante za otpad, ložišta za roštilj i piknik i sl.). Ure ñenje zaštitnih prirodnih dobara planira se Programima zaštite i razvoja zašti ćenih prirodnih dobara (srednjoro čnim i godišnjim) u skladu sa propisanim režimima zaštite i uslovima zaštite prirode i životne sredine koje izdaje Zavod za zaštitu prirode Srbije. Realizacija Programa zaštite i razvoja zašti ćenih prirodnih dobara vrši se nakon dobijanja saglasnosti od strane Ministarstva nadležnog za zaštitu životne sredine. Šumska gazdinstva za oznake zašti ćenih prirodnih dobara koriste usvojeni znak i logotip zašti ćenog prirodnog dobra. U cilju zaštite životne sredine i o čuvanja šumskih ekosistema Šumska gazdinstva mogu postavljati i znake zabrane odlaganje otpada u šumama i zašti ćenim prirodnim dobrima, informativne table o dozvoljenim mestima za parkiranje automobila i dr. Oznake za obeležavanje izra ñivati od drveta i sa sadržajima u skladu sa zakonskim propisima.

8.8.4. Smernice za pra ćenje (monitoring) retkih, ranjivih i ugroženih vrsta

Očuvanje, zaštita i unapre ñivanje prirodnih vrednosti predstavlja deo strategije i jedan od klju čnih ciljeva u poslovnoj politici Javnog preduze ća za gazdovanje šumama „Srbijašume“ Beograd. Za bolje razumevanje obaveza pra ćenja stanja retkih, ranjenih i ugroženih vrsta, daje se kratak pojmovnik odnosno definicije (preuzete iz Zakona o zaštiti prirode): Prirodne vrednosti su prirodni resursi kao obnovljive ili neobnovljive geološke, hidrološke i biološke vrednosti koji se, direktno ili indirektno, mogu koristiti ili upotrebiti, a imaju realnu ili potencionalnu ekonomsku vrednost i prirodna dobra kao delovi prirode koji zaslužuju posebnu zaštitu. Ranjiva vrsta je ona vrsta koja se suo čava s visokom verovatno ćom da će is čeznuti u prirodnim uslovima u nekoj srednje bliskoj budu ćnosti. Reliktna vrsta je ona vrsta koja je u dalekoj prošlosti imala široko rasprostranjenje a čiji je današnji areal (ostatak) sveden je na prostorno male delove. Endemi čna vrsta je vrsta čije je rasprostranjenje ograni čeno na odre ñeno jasno definisano geografsko podru čje. Zašti ćene vrste su organske vrste koje su zašti ćene zakonom.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 87

Mihaila Pupina 113 Beograd

Iš čezla vrsta je ona vrsta za koju nema sumnje da je poslednji primerak iš čezao. Krajnje ugrožena vrsta je vrsta suo čena sa najvišom verovatno ćom iš čezavana u prirodi u neposrednoj budu ćnosti, što se utvr ñuje u skladu sa me ñunarodno prihva ćenim kriterijumima. Ugrožena vrsta jeste ona vrsta koja se suo čava sa visokom verovatno ćom da će iš čeznuti u prirodnim uslovima u bliskoj budu ćnosti što se utvr ñuje u skladu sa opšteprihva ćenim me ñunarodnim kriterijumima. Pra ćenje stanja ( monotoring) jeste planinsko, sistematsko i kontinualno pra ćenje stanja prirode, odnosno delova biološke, geološke i predeone raznovrsnosti, kao deo celovitog sistema pra ćenja stanja elemenata životne sredine u prostoru i vremenu. Crvena knjiga je nau čnostru čna studija ugroženih divljih vrsta raspore ñenih po kategorijama ugroženosti i faktorima ugrožavanja. Crvena lista je spisak ugroženih vrsta raspore ñenih po kategorijama ugroženosti. Crvena knjiga flore i faune Srbije ( I tom – koji sadrži preliminarnu listu najugroženijih biljaka ) ura ñena je prema kriterijumima Me ñunarodne unije za zaštitu prirode ( IUCN). Pojedine vrste biljaka su istovremeno stavljene i na svetsku i evropsku Crvenu listu čime je ukazano na njihov zna čaj. Srbija je 2001. Godine potpisala Konvenciju o me ñunarodnom prometu ugroženih vrsta divlje faune i flore ( CITES konvencija doneta 03.03. 1973. Godine u Vašingtonu; izmenjena i dopunjena 22.06.1979. godine u Bonu; potvr ñena u Srbiji 09.11.2001. godine). Zemlje potpisnice obavezale su se da budu čuvari svoje divlje flore sa ekološkog, nau čnog, kulturnog, privrednog, rekreativnog i estetskog stanovišta, uz konstataciju da divlja fauna i flora čini nezamenjiv deo prirodnog sistema zemlje koji mora da se zaštiti za sadašnje i budu će generacije. Tako ñe u cilju očuvanja prirodnih retkosti Srbije, Vlada Republike Srbije donela je Uredbu o zaštiti prirodnih retkosti (1993. godine), kojom su odre ñene divlje vrste biljaka i životinja stavljene pod zaštitu kao prirodne vrednosti od izuzetnog zna čaja sa ciljem očuvanja biološke raznovrsnosti. Zaštita prirodnih vrednosti podrazumeva zabranu koriš ćenja, uništavanja i preduzimanja drugih aktivnosti kojima bi se mogle ugroziti divlje vrste biljaka i životinja zašti ćene kao prirodne retkosti i njihova staništa. U cilju zaštite prirodnih vrednosti ura ñen je Vodi č za prepoznavanje vrsta zašti ćenih Uredbom o zaštiti prirodnih retkosti i Konvencijom o me ñunarodnom prometu ugroženih vrsta divlje flore i faune. Vodi č internog karaktera, namenjen je stru čnjacima JP „Srbijašume“ ( čuvarima šuma, šumarskim inženjerima i drugim zaposlenim u preduze ću) koji rade na poslovima zaštite, gajenja i održivog planiranja koriš ćenja šumskih ekosistema i izvo ñačima radova u šumarstvu, sa ciljem prepoznavanja, evidentiranja i zaštite prirodnih retkosti. Jedan od osnovnih ciljeva vodi ča je da šumarski inženjeri na osnovu njega prepoznaju prirodne retkosti na terenu (lokalitet) i evidentiraju ih u Izvi ñačkom planu gazdovanja šumama (na karti odeljenja), odnosno sa čine Pregled lokaliteta prirodnih retkosti (za nivo gazdinske jedinice i Šumske uprave) i Kartu prirodnih retkosti za svaku gazdinsku jedinicu (koja se svake godine dopunjava novoidentifikovanim lokalitetima prirodnih retkosti). Na osnovu evidentiranih vrsta odnosno njihovih lokaliteta, a uz pomo ć stru čnih institucija vrši će se pra ćenje stanja divljih vrsta flore i faune i predlagati mere njihovog očuvanja.

8.8.5. Smernice za ostavljanje suvovrhih i odumrlih stabala u šumi

Radi očuvanja biološke raznovrsnosti u sastojinama je potrebno ostavljati dube ća suva i polusuva stabla, kao i pala stabla pojedina čno i u manjim grupama. Pravilnik o šumskom redu daje mogu ćnost ostavljanja pojedinih takvih stabala ako se tim štite retke, ranjive i ugrožene vrste i ako je to predvi ñeno osnovom o gazdovanju šumama. Pravilnikom objavljenim u Sl. gl. Broj 106 od 18.11.2008. godine po prvi put je ostavljena mogu ćnost ostavljanja ovakvih stabala. U osnovama ura ñenim pre donošenja ovog pravilnika nije predvi ñena ta mogu ćnost. Ostavljenje stabala zavisi od stvarnog stanja na terenu, ima li ovakvih stabala i koliko, da li postoje retke, ranjive i ugrožene vrste i u kojem obimu. Preporu čuje se ostavljanje 3-4 stabala po hektaru. Prilikom ostavljenja stabala potrebno je posebno voditi ra čuna u četinarskim sastojinama, da ne bi došlo do prenamnoženja potkornjaka, kad postoji mogu ćnost da pre ñu na susedna živa stabla i izazovu njihovo sušenje. Kod izbora stabala koje treba ostaviti, treba voditi ra čuna da ona po mogu ćnosti budu ravnomerno raspore ñena po sastojini, i koja će bolje doprineti očuvanju biološke raznovrsnosti. Uglavnom se ostavljaju stabla sa lošim tehni čkim karakteristikama od čijeg eventualnog koriš ćenja bi imalli manju korist, a kvalitetnija se se čom uklanjaju.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 88

Mihaila Pupina 113 Beograd

Potrebno je ista ći da ovakva stabla mogu nastati posle izrade osnove za gazdovnje šumama (prelomi, izvale, sušike i sl.) pa zato i nisu mogla da budu predvi ñena osnovom, ali uz saglasnost nadležnih republi čkih inspektora mogu će je ova stabla ostaviti u sastojini.

8.8.6. Smernice za upravljanje otpadom

Upravljanje otpadom se mora sprovoditi u skladu sa zakonskim propisima. Neadekvatno upravljanje otpadom predstavlja veliku opasnost po zdravlje ljudi i životnu sredinu. Ovim smernicama se reguliše upravljanje otpadom u Javnom perduze ću za gazdovanje šumama “Srbijašume”. Za vreme izvo ñenja se če u šumi, izvla čenja i transporta drvnih sortimenata odnosno na radilištima je potrebno regulisati odlaganje otpada, putem ostavljanja kanti, korpi ili vre ća u koje će se odlagati otpad, koji će se iz šume uklanjati kao komunalni otpad. Za mašine i transportna sredstva koja se koriste u raznim fazama procesa proizvodnje u šumi, potrebno je obezbediti odgovaraju će posude za prihvat goriva i maziva do kojeg može do ći pri incidentnom izlivanju kako bi se spre čilo zaga ñivanje životne sredine. Za seka če treba obezbediti vre ćice sa peskom ili strugotinom za posipanje nekontrolisanog prolivenog maziva i goriva u cilju spre čavanja razlivanja te čnog otpada i zaga ñenja životne sredine. Odlaganje otpadnih pneumatika reši će se putem sakupljanja otpadnih pneumatika u prostorijama mehani čkih radionica i isporukom ovlaš ćenim institucijama za reciklažu (u Srbiji ovlaš ćen je EROREC-HOLCIM iz Para ćina). Motorno ulje koje je koriš ćeno i postalo otpad sakuplja će se u posebnim posudama u mehani čkim radionicama i isporu čivati ovalaš ćenim institucijama za reciklažu motornih ulja. Toneri i ra čunarska oprema koje je postala otpad sakuplja će se i bezbedno skladištiti do isporuke ovlaš ćenim institucijama za prikupljanje i recikliranje ili uništavanje. Ambalaža od pesticida, neutrošeni pesticidi i pesticidi kojima je prošao rok upotrebe, odnosno prestala važnost upotrebne dozvole, biće skladišteni na bezbedno mesto, obezbe ñenom od pristupa dece i ljudi, do isporuke ovlaš ćenim institucijama za uništavanje opasnih materija. Prisustvo ilegalnih deponija u šumama reši će se putem poja čane kontrole čuvarske službe, saradnjom sa nadležnim komunalnim preduze ćima i nadležnim inspekcijama.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 89

Mihaila Pupina 113 Beograd

9.0.EKONOMSKO - FINANSIJSKA ANALIZA Ekonomsko - finansijskom analizom se procenjuje finansijski efekat realizacije planiranih radova gazdovanja šumama, i prikazuju se godišnji prosek prihoda i rashoda, uz pretpostavku da će se radovi izvršiti u sopstvenoj režiji.

9.1. Obra čun vrednosti šuma

Vrednost šuma utvr ñena je metodom sadašnje se čive vrednosti. Kod ove metode utvr ñuje se vrednost drvne zapremine na panju uz pretpostavku da se ista koristi pod istim uslovima kao etat. Radi utvr ñivanja procene vrednosti drvne zapremine po ovoj metodi ura ñeno je slede će: • izra čunata neto drvna zapremina; • utvr ñena je sortimentna struktura; • utvr ñene su tržišne cene 1 m3 neto drvne zapremine po vrstama drve ća i sortimentima.

9.1.1. Kvalifikaciona struktura ukupne drvne zapremine

SORTIMENTI

Vrsta Bruto Otpad Neto Ukupno Ogrevno Ukupno F L I klasa II klasa III klasa Celuloza drve ća tehnika drvo prostorno

m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3

Bukva 178433.0 26765.0 151668.1 1061.7 1592.5 13271.0 26541.9 10616.8 53083.8 98584.2 98584.2 Javor 1342.3 201.3 1141.0 8.0 12.0 99.8 199.7 79.9 399.3 741.6 741.6 Jasika 962.6 144.4 818.2 818.2 818.2 Crna jova 581.9 87.3 494.6 494.6 494.6 Breza 438.4 65.8 372.6 372.6 372.6 Otl 412.8 61.9 350.9 350.9 350.9 Kitnjak 158 23.7 134.3 134.3 134.3 Grab 1.7 0.3 1.4 1.4 Uk. liš. 182330.7 27349.6 154981.1 1069.7 1604.5 13370.8 26741.6 10696.6 53483.2 99812.5 1685.5 101497.9 Smr ča 191060.2 28659.0 162401.2 1136.8 1136.8 56840.4 20462.5 34104.2 113680.8 48720.4 48720.4 Jela 163309.1 24496.4 138812.7 971.7 971.7 48584.5 17490.4 29150.7 97168.9 41643.8 41643.8 Crni bor 19105.4 2865.8 16239.6 5683.9 3410.3 2273.5 11367.7 4871.9 4871.9 Beli bor 14258.4 2138.8 12119.6 4241.9 2545.1 1696.7 8483.7 3635.9 3635.9 Omorika 75.4 11.3 64.1 22.4 22.4 44.9 19.2 19.2 č Uk. et. 387808.5 58171.3 329637.2 2108.5 2108.5 115373.0 43930.8 67225.2 230746.1 98891.2 98891.2 Uk GJ 570139.2 85520.9 484618.3 3178.2 3713.0 128743.8 70672.4 77921.8 284229.2 99812.5 100576.6 200389.1

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 90

Mihaila Pupina 113 Beograd

9.1.2. Vrednost drveta na panju

SORTIMENTI

Vrsta Ukupno Ukupno F L I klasa II klasa III klasa Ogrevno drvo Celuloza drve ća tehnika prostorno

m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3

Bukva 1061.7 1592.5 13271.0 26541.9 10616.8 53083.8 98584.2 98584.2 Javor 8.0 12.0 99.8 199.7 79.9 399.3 741.6 741.6 Jasika 818.2 818.2 Crna jova 494.6 494.6 Breza 372.6 372.6 Otl 350.9 350.9 Kitnjak 134.3 134.3 Grab 1.4 Uk. liš. 1069.7 1604.5 13370.8 26741.6 10696.6 53483.2 99812.5 1685.5 101497.9 Smr ča 1136.8 1136.8 56840.4 20462.5 34104.2 113680.8 48720.4 48720.4 Jela 971.7 971.7 48584.5 17490.4 29150.7 97168.9 41643.8 41643.8 Crni bor 5683.9 3410.3 2273.5 11367.7 4871.9 4871.9 Beli bor 4241.9 2545.1 1696.7 8483.7 3635.9 3635.9 Omorika 22.4 22.4 44.9 19.2 19.2 Uk. čet. 2108.5 2108.5 115373.0 43930.8 67225.2 230746.1 98891.2 98891.2 Uk GJ 3178.2 3713.0 128743.8 70672.4 77921.8 284229.2 99812.5 100576.6 200389.1

JEDINI ČNA VREDNOST SORTIMENATA

Vrsta Ogrevno F L I klasa II klasa III klasa Celuloza drve ća drvo

din/m3 din/m3 din/m3 din/m3 din/m3 din/m3 din/m3

Bukva 15158.0 9953.0 6694.0 5473.0 4534.0 3967.0 Javor 17739.0 13668.0 11127.0 8709.0 4534.0 3967.0 Jasika 2655.0 Crna jova 2655.0 Breza 2655.0 Otl 3967.0 Kitnjak 3967.0 Grab 3967.0 Uk. liš. Smr ča 14253.0 11660.0 9497.0 7960.0 6586.0 2655.0 Jela 14253.0 11660.0 9497.0 7960.0 6586.0 2655.0 Crni bor 8611.0 5868.0 4135.0 2655.0 Beli bor 9497.0 7960.0 6586.0 2655.0 Omorika 9497.0 7960.0 6586.0 2655.0 Uk. čet.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 91

Mihaila Pupina 113 Beograd

JEDINI ČNA VREDNOST SORTIMENATA

Vrsta Ogrevno F L I klasa II klasa III klasa Celuloza drve ća drvo

din/m3 din/m3 din/m3 din/m3 din/m3 din/m3 din/m3

Uk GJ

UKUPNA SORTIMENTNA VREDNOST

Ukupno Vrsta drve ća F L I klasa II klasa III klasa Ukupno tehnika Ogrevno drvo Celuloza Ukupno prostorno

din din din din din din din din din din

Bukva 16092890.1 15850297.1 88835768.6 145263866.6 48136405.7 314179228.1 391083650.3 391083650.3 705262878.4 Javor 141675.8 163743.0 1110848.0 1738901.0 362116.3 1584159.0 2942009.5 2942009.5 4526168.5 Jasika 2172347.6 2172347.6 2172347.6 Crna jova 1313202.8 1313202.8 1313202.8 Breza 989359.2 989359.2 989359.2 Otl 1391941.0 1391941.0 1391941.0

Kitnjak 532768.1 532768.1 532768.1 Grab 5732.3 5732.3 5732.3 Uk. liš. 16234565.9 16014040.1 89946616.6 147002767.6 48498522.0 315763387.0 395956101.2 4474909.6 400431010.8 716194397.8 Smr ča 16202927.1 13255183.5 539813369.0 162881877.5 224610562.2 956763919.3 129352531.9 129352531.9 1086116451.2 Jela 13849485.4 11329895.4 461406590.5 139223620.7 191986341.3 817795933.3 110564343.4 110564343.4 928360276.7 Crni bor 48943688.3 20011722.0 9401098.7 78356508.9 12934833.4 12934833.4 91291342.4 Beli bor 40285077.4 20259190.2 11174792.9 71719060.5 9653293.3 9653293.3 81372353.7 Omorika 213032.0 178554.7 391586.7 51047.7 51047.7 442634.4 Uk. čet. 30052412.5 24585078.9 1090661757.2 342554965.1 437172795.0 1925027008.7 0.0 262556049.7 262556049.7 2187583058.4 Uk GJ 46286978.4 40599119.0 1180608373.8 489557732.7 485671317.0 2240790395.7 395956101.2 267030959.3 662987060.5 2903777456.2

Ukupna proizvodna vrednost - 2903777456.2din Ukupni troškovi proizvodnje - (484618.3m3x1610.0din) 780235463.0din Ukupna vrednost šuma 2123541993.2din

9.1.3. Vrednost mladih sastojina (bez zapremine)

Ukupna Starost Površina Troškovi podizanja Faktor vrednost Poreklo sastojina šuma Ukupno godina ha din/ha 1,0 P n dinara dinara Mlade izdana čke sastojine 11 - 20 6.06 47844.3 289936.5 1.6386 475089.9 Mlade visoke sastojine 11 - 20 37.8 47844.3 1808514.5 1.4859 2687271.8 Ukupno 43.86 2098451.0 3162361.6

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 92

Mihaila Pupina 113 Beograd

9.1.4. Ukupna vrednost šuma

Ukupna vrednost šuma 2123541993.2din Ukupna vrednost mladih sastojina 3162361.6din Ukupno: 2126704354.8din

9.2. Vrsta i obim planiranih radova - prose čno godišnje

Vrsta i obim planiranih radova detaljno su obrazloženi u poglavlju 7.4. Planovi gazdovanja. U ovom delu osnove planirani radovi će poslužiti za kalkulaciju, kako bi se, kao posledica realizacije tih planova mogli ra čunati prihodi, odnosno rashodi gazdovanja u gazdinskoj jedinici i utvrditi bilans sredstva za nesmetano gazdovanje.

9.2.1. Kvalifikaciona struktura se čive zapremine - prose čno godišnje

SORTIMENTI

Vrsta Bruto Otpad Neto Ukupno Ogrevno Ukupno F L I klasa II klasa III klasa Celuloza drveća tehnika drvo prostorno

m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 Bukva 2346.0 351.9 1994.1 14.0 20.9 174.5 349.0 139.6 697.9 1296.2 1296.2 Javor 9.4 1.4 8.0 0.9 0.9 1.0 2.8 5.2 5.2 Jasika 6.5 1.0 5.5 5.5 5.5 Crna jova 12.4 1.9 10.6 10.6 10.6 Breza 2.2 0.3 1.9 1.9 1.9 Uk. liš. 2376.5 356.5 2020.1 14.0 20.9 175.4 349.9 140.5 700.7 1301.4 18.0 1319.3 Smr ča 1804.1 270.6 1533.5 10.7 10.7 536.7 193.2 322.0 1073.4 460.0 460.0 Jela 1604.1 240.6 1363.5 9.5 9.5 477.2 171.8 286.3 954.5 409.1 409.1 Crni bor 151.9 22.8 129.1 45.2 27.1 18.1 90.4 38.7 38.7 Beli bor 162.7 24.4 138.3 48.4 29.0 19.4 96.8 41.5 41.5 Uk. čet. 3722.8 558.4 3164.4 20.3 20.3 1107.5 421.2 645.8 2215.1 949.3 949.3 Uk GJ 6099.4 914.9 5184.4 34.2 41.2 1282.9 771.1 786.3 2915.8 1301.4 967.3 2268.6

9.2.2. Vrsta i obim planiranih uzgojnih radova - prose čno godišnje

P Vrsta rada ha Vešta čko pošumljavanje sadnjom 4.40 Popunjavanje vešta čki podignutih kultura sadnjom 0.88 Okopavanje i prašenje u kulturama 8.80 Ukupno gajenje 14.08

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 93

Mihaila Pupina 113 Beograd

9.2.3. Plan zaštite šuma - prose čno godišnje

P/kom Vrsta rada kom/km Postavljanje feromonskih klopki 2.5kom Održavanje protiv požarnih pruga 1.0km Izgradnja osmatra čnice 0.1kom Ukupno zaštita

9.2.4.Plan izgradnje šumskih saobra ćajnica - prose čno godišnje

Dužina Vrsta rada km Izgradnja tvrdog kamionskog puta 1.00 Rekonstrukcija tvrdog kamionskog puta 0.20 Izgradnja mekog kamionskog puta 0.60 Prevo ñenje mekih u tvrde kamionske puteve 2.31 Održavanje puteva 1.08 Ukupno putevi 5.19

9.2.5. Plan ure ñivanja šuma - prose čno godišnje

Visoke šume 163.30 Izdana čke šume 49.08 Vešta čki podignute sastojine 23.86 Šikare i šibljaci 14.65 Neobrasle površine 111.71 Ukupno: 362.61

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 94

Mihaila Pupina 113 Beograd

9.3. Utvr ñivanje troškova proizvodnje – prose čno godišnje -

9.3.1. Troškovi proizvodnje drvnih sortimenata Koli čina Troškovi Ukupno Sortimenti m3 din/m3 din Tehni čko drvo 2915.8 1610.0 4694438.0 Prostorno drvo 2268.6 1610.0 3652446.0 Ukupno 5184.4 8346884.0

9.3.2. Troškovi radova na gajenju šuma

Jedini čna Vrsta rada P cena Ukupno ha din/ha din Vešta čko pošumljavanje sadnjom 4.40 240833.0 1060146.9 Popunjavanje vešta čki podignutih kultura sadnjom 0.88 178981.0 157503.3 Okopavanje i prašenje u kulturama 8.80 25507.0 224563.6 Ukupno gajenje 14.09 1442213.8

9.3.3. Troškovi zaštite šuma

Jedini čna P/kom Ukupno Vrsta rada cena kom/km din din Postavljanje feromonskih klopki 2.5 15000.0 37500.0 Održavanje protiv požarnih pruga 1 50000.0 50000.0 Izgradnja osmatra čnice 0.1 300000.0 30000.0 Ukupno zaštita 117500.0

9.3.4. Troškovi izgradnje šumskih saobra ćajnica

Dužina Cena Ukupno Vrsta rada km din/km din Izgradnja tvrdog kamionskog puta 1.00 3641475.0 3641475 Rekonstrukcija tvrdog kamionskog puta 0.20 1820737.0 364147.4 Izgradnja mekog kamionskog puta 0.60 1509275.0 905565 Prevo ñenje mekih u tvrde kamionske puteve 2.31 2132200.0 4925382 Održavanje puteva 1.08 300000.0 324000 Ukupno putevi 5.19 10160569.4

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 95

Mihaila Pupina 113 Beograd

9.3.5. Sredstva za reprodukciju šuma 15 % od prodajne cene drveta 30392551.8 X 15 % = 4558882.8din

9.3.6. Naknada za pose čeno drvo

3 % od prodajne cene drveta 30392551.8 X 3 % = 911776.6din

9.3.7. Troškovi ure ñivanja šuma

Troškovi ure ñivanja za gazdinsku jedinicu „Jadovnik - Derventa" iznose 486509,4dinara godišnje.

9.3.8. Ukupni troškovi proizvodnje

Ukupno Vrsta rada din 1. Proizvodnja drvnih sortimenata 8346884.0 2. Gajenje šuma 1442213.8 3. Zaštita šuma 117500.0 4. Izgradnja puteva 10160569.4 5. Ure ñivanje šuma 486509.4 6. Sredstva za reprodukciju šuma 4558882.8 7. Naknada za pose čeno drvo 911776.6 Svega: 26024336.0

9.4. Formiranje ukupnog prihoda - prose čno godišnje -

9.4.1. Prihod od prodaje drveta

JEDINI ČNA VREDNOST SORTIMENATA

Vrsta Ogrevno F L I klasa II klasa III klasa Celuloza drve ća drvo

din/m3 din/m3 din/m3 din/m3 din/m3 din/m3 din/m3

Bukva 15158 9953 6694 5473 4534 3967 Javor 11127 8709 4534 3967 Jasika 2655 Crna jova 2655 Breza 2655 Uk. liš. Smr ča 14253 11660 9497 7960 6586 2655

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 96

Mihaila Pupina 113 Beograd

JEDINI ČNA VREDNOST SORTIMENATA

Vrsta Ogrevno F L I klasa II klasa III klasa Celuloza drve ća drvo

din/m3 din/m3 din/m3 din/m3 din/m3 din/m3 din/m3

Jela 14253 11660 9497 7960 6586 2655 Crni bor 8611 5868 4135 2655 Beli bor 9497 7960 6586 2655 Uk. čet. Uk GJ

UKUPNA SORTIMENTNA VREDNOST

Vrsta Ukupno F L I klasa II klasa III klasa Ukupno tehnika Ogrevno drvo Celuloza Ukupno drve ća prostorno

m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 m3 Bukva 211584.2 208394.6 1167984.3 1909882.8 632882.1 4130728.0 5141842.7 5141842.7 9272570.7 Javor 10301.3 8062.7 4324.7 22688.7 20668.4 20668.4 43357.1 Jasika 14601.2 14601.2 Crna jova 28051.4 28051.4 Breza 5032.6 5032.6 Uk. liš. 211584.2 208394.6 1178285.5 1917945.6 637206.8 4153416.7 5162511.1 47685.1 5210196.2 9315927.8 Smr ča 152993.9 125160.3 5097114.5 1537990.0 2120854.7 9034113.4 1221393.7 1221393.7 10255507.1 Jela 136038.8 111289.7 4532240.7 1367546.5 1885816.8 8032932.6 1086036.1 1086036.1 9118968.7 Crni bor 389133.2 159105.8 74744.7 622983.7 102840.1 102840.1 725823.8 Beli bor 459742.2 231202.3 127529.2 818473.7 110165.5 110165.5 928639.2 Uk. čet. 289032.7 236450.0 10478230.6 3295844.7 4208945.4 18508503.5 2520435.4 2520435.4 21028938.9 Uk GJ 500616.9 444844.6 11656516.1 5213790.2 4846152.2 22661920.1 5162511.1 2568120.6 7730631.7 30392551.8

Ukupni prihod od prodaje drveta iznosi 30392551,8dinara. Sredstva za reprodukciju iznose: 4558882,8dinara, a naknada za pose čeno drvo: 911776,6dinara

9.5. Raspodela ukupnog prihoda

Svega Prihodi – Troškovi din Ukupan prihod 30392551.8 Ukupni troškovi 26024336.0 Dobit 4368215.8

Ukupno gledano finansijski efekat izvršenja planiranih radova izražen je u dobiti u iznosu od 4368215,8dinara prose čno godišnje. Ekonomsko - finansijska analiza je izvedena prema važe ćim elementima privre ñivanja za 2017. godinu, koju je izradila planska služba JP"Srbijašume". Ukoliko se neki od ovih elemenata u toku važenja posebne osnove menja, promeni će se i cela koncepcija finansiranja.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 97

Mihaila Pupina 113 Beograd

10.0. NA ČIN IZRADE OSNOVE Pri izradi ove posebne osnove primenjen je sistem planiranja gazdovanja koji je ustanovljen kao metodologija pri ure ñivanju pojedinih kompleksa šuma u Srbiji. Postupak u osnovi polazi od višenamenskog koriš ćenja površina gazdinske jedinice, što je logi čan zahtev prostornog definisanja namenskih celina, kao novog termina u prostornoj podeli šumskog kompleksa.

10.1. Prikupljanje terenskih podataka

Prikupljanje terenskih podataka za gazdinsku jedinicu "Jadovnik - Derventa" vršeno je tokom leta 2016. godine. Sve radove na prikupljanju terenskih podataka, uradili su šumarski inženjeri Biroa za ure ñivanje iz Beograda i šumarski tehni čari i šumari šumskog gazdinstva Prijepolje.

10.2. Obrada podataka

Za obradu podataka koriš ćen je program za izradu osnova gazdovanja šumama jedinstven za sve državne šume kojima gazduje JP "Srbijašume" – Beograd. Unos i obradu podataka uradili su inž. šumarstva iz Biroa: Dejan Stojanovi ć, dipl. inž. šumarstva i Aleksandra Kati ć, dipl, inž.

10.3. Izrada karata

Karte koje su sastavni deo ove posebne osnove gazdovanja šumama ura ñene su u Birou za planiranje i projektovanje u šumarstvu, a to su: 1. Osnovna karta = 1 : 10.000 2. Karta sa vertikalnom predstavom = 1 : 10.000 3. Sastojinska karta = 1 : 25.000 4. Karta gazdinskih klasa = 1 : 25.000 5. Karta namena površina = 1 : 25.000 6. Privredna karta = 1 : 20.000 7. Pregledna (topografska) karta = 1 : 50.000

10.4. Izrada tekstualnog dela osnove

Tekstualni deo osnove i planove gazdovanja, uradio je Biro za planiranje i projektovanje u šumarstvu iz Beograda, dipl. inž. šumarstve Radoje Š ćeki ć.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 98

Mihaila Pupina 113 Beograd

11.0. ZAVRŠNE ODREDBE

Usaglašavanje ove Osnove gazdovanja šumama sa zakonskim i podzakonskim aktima, vršeno je za sve vreme izrade osnove, a naro čito se vodilo ra čuna o usaglašavanju sa odredbama Zakona o šumama i Pravilnikom o sadržini i na činu izrade opštih i posebnih osnova gazdovanja šumama, spisak zakona, pravilnika i odluka o kojima se vodilo ra čuna dat je u uvodnom delu osnove.

Zakoni – pravilnici – Službeni Datum objavljivanja uredbe, odluke, planovi upravljanja glasnik Zakon o šumama 30/10 05.05.2010. Zakon o izmenama Zakona o šumama 93/12 Zakon o planiranju i izgradnji 22.04.2003. 47/03 Zakon o prostornom planu Republike Srbije od 2010. do 2020. godine 23.11.2010. 88/10 Zakon o vodama 30/10 05.05.2010. Zakon o izmenama Zakona o vodama 93/12 Zakon o divlja či i lovstvu 23.03.2010. 18/10 Zakon o zaštiti od požara 29.12.2009. 111/09 Zakon o zaštiti prirode 12.05.2009. 36/09 Zakon o izmenama i dopunama Zakona o zaštiti prirode 23.11.2010. 88/10 Zakon o izmenama i dopunama Zakona o zaštiti prirode 03.12.2010. 133/10 Zakon o zaštiti životne sredine 21.12.2004. 135/04 Zakon o izmenama i dopunama Zakona o zaštiti životne sredine 15.05.2009. 36/09 Zakon o državnom premeru i katastru 31.08.2009. 72/09 Zakon o izmenama i dopunama Zakona o državnom premeru i katastru 23.03.2010. 18/10 Zakon o strateškoj proceni uticaja na životnu sredinu 21.12.2004. 135/04 Zakon o izmenama i dopunama Zakona o strateškoj proceni uticaja na životnu sredinu 23.11.2010. 88/10 Zakon o proceni uticaja na životnu sredinu 21.12.2004. 135/04 Zakon o izmenama i dopunama Zakona o proceni uticaja na životnu sredinu 12.05.2010. 36/09 Zakon o reproduktivnom materijalu šumskog drve ća 21.12.2004. 135/04 Zakon o izmenama i dopunama Zakon o reproduktivnom materijalu šumskog drve ća 29.05.2009. 41/09 Zakon o odbrani 11.12.2007 116/07 Zakon o izmenama i dopunama Zakona o odbrani 26.10.2009. 88/09 Zakon o poljoprivrednom zemljištu 19.07.2006. 23/06 Zakon o izmenama i dopunama zakona o poljoprivrednom zemljištu 02.06.2009. 41/09 Zakon o standardizaciji 13.05.2009. 36/09 Pravilnik o sadržini osnova i programa gazdovanja šumama, godišnjeg izvo ñačkog plana i privremenog godišnjeg 12.12.2003 122/03 plana gazdovanja privatnim šumama Pravilnik o sadržini zahteva za izdavanje vodnih akata i sadržini mišljenja u postupku izdavanja vodnih uslova 15.10.2010. 74/10 Odluka o utvr ñivanju granica vodnih podru čja 20.10.2010. 13/10 Odluka o utvr ñivanju Popisa voda I reda 09.11.2010. 149/10 Pravilnik o uslovima i kriterijumima za dodelu i koriš ćenje sredstava za zaštitu i unapre ñivanje šuma 29.01.2010. 26/10 Pravilnik o šumskom rеду 18.11.2008. 20/08 Правилник о изменама и допунама Правилника о шумском реду 07.05.2009. 17/09 Pravilnik o izmenama i dopunama Pravilnika o šumskom redu 24.02.2010. 8/10 Pravilnik o kriterijumima za izdvajanje tipova staništa, o tipovima staništa, osetljivim, ugroženim, retkim i 26.05.2010. 35/10 zašti ćenim prioritetnim tipovima staništa i o merama zaštite za njihovo o čuvanje Pravilnik o proglašenju i zaštiti strogo zašti ćenih i zašti ćenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva 05.02.2010. 46/10

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 99

Mihaila Pupina 113 Beograd

Zakoni – pravilnici – Službeni Datum objavljivanja uredbe, odluke, planovi upravljanja glasnik Uredba o utvr ñivanju Regionalnog prostornog plana opština Južnog pomoravlja 09.11.2010. 83/10 Odluka o proglašenju erozivnih podru čja i propisivanju protiv erozivnih mera 31.01.1997. Šumsko gazdinstvo je u obavezi da konkuriše za sredstva iz Budžeta Republike za radove na gajenju, unapre ñivanju, koriš ćenju, zaštiti i reprodukciji šuma, i da ista koristi u skladu sa namenom. Pri sprovo ñenju ove OGŠ, korisnik šuma obavezan je da se pridržava odredbi ove OGŠ i odredbi napred navedenih zakona. U tome će sara ñivati sa organima (inspektorima), koji se staraju o izvršenju odgovaraju ćih zakona. Eventualna neslaganja zbirova kod tabela prikaza stanja šuma i planova gazdovanja posledica su zaokruživanja kod mehanografske obrade podataka. Važnost OGŠ za gazdinsku jedinicu Jadovnik - Derventa bi će u vremenu od 01.01.2018 do 31.12.2027 godine, a njeno sprovo ñenje po činje od dana davanja saglasnosti od strane Ministarstvo poljoprivrede i zaštite životne sredine.

Samostalni projektant Direktor M.P. Radoje Š ćeki ć,dipl.inž. Ljubomir Joka, dipl. inž.

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 100

Mihaila Pupina 113 Beograd

Sadržaj :

0.0. UVOD...... 3 I UVODNE INFORMACIJE I NAPOMENE ...... 3 1.0. PROSTORNE I POSEDOVNE PRILIKE...... 4 1.1. TOPOGRAFSKE PRILIKE ...... 4 1.1.1. Geografski položaj gazdinske jedinice...... 4 1.1.2. Granice...... 4 1.1.3. Površina ...... 5 1.2. IMOVINSKO PRAVNO STANJЕ ...... 5 1.2.1. Državni posed ...... 5 1.2.2. Privatni posed...... 5 1.2.3. Rekapitulacija po KO za GJ "Jadovnik - Derventa" ...... 6 2.0. EKOLOŠKE OSNOVE GAZDOVANJA...... 7 2.1. RELJEF I GEOMORFOLOŠKE KARAKTERISTIKE ...... 7 2.2. GEOLOŠKA PODLOGA I TIPOVI ZEMLJIŠTA ...... 7 2.3. HIDROGRAFSKE KARAKTERISTIKE ...... 8 2.4. KLIMA ...... 9 2.5. OPŠTE KARAKTERISTIKE ŠUMSKIH EKOSISTEMA ...... 10 2.6. OPŠTI FAKTORI ZNA ČAJNI ZA STANJE ŠUMSKIH EKOSISTEMA ...... 12 3.0. PRIVREDNE KARAKTERISTIKE...... 14 3.1. OPŠTE PRIVREDNE KARAKTERISTIKE ...... 14 3.2. EKONOMSKE I KULTURNE PRILIKE ...... 14 3.3. ORGANIZACIJA I MATERIJALNA OPREMLJENOST ŠUMSKOG GAZDINSTVA ...... 14 3.4. DOSADAŠNJI ZAHTEV PREMA ŠUMAMA GAZDINSKE JEDINICE I DOSADAŠNJI NA ČIN KORIŠ ĆENJA ŠUMSKIH RESURSA ...... 15 3.5. MOGU ĆNOST PLASMANA ŠUMSKIH PROIZVODA...... 15 4.0. FUNKCIJE ŠUMA ...... 17 4.1. OSNOVNE POSTAVKE I KRITERIJUMI PRI PROSTORNO -FUNKCIONALNOM REONIRANJU ŠUMA I ŠUMSKIH STANIŠTA ...... 17 4.2. FUNKCIJE ŠUMA I NAMENA POVRŠINA U GAZDINSKOJ JEDINICI ...... 17 4.3. GAZDINSKE KLASE ...... 18 5.0. STANJE ŠUMA I ŠUMSKIH STANIŠTA ...... 20 5.1. STANJE ŠUMA PO NAMENI ...... 20 5.2. STANJE ŠUMA PO GAZDINSKIM KLASAMA ...... 21 5.3. STANJE SASTOJINA PO POREKLU I O ČUVANOSTI ...... 28 5.4. STANJE SASTOJINA PO SMESI ...... 31 5.5. STANJE SASTOJINA PO VRSTAMA DRVE ĆA ...... 34 5.6. STANJE SASTOJINA PO DEBLJINSKOJ STRUKTURI ...... 36 5.7. STANJE SASTOJINA PO STAROSTI ...... 38 5.8. STANJE VEŠTA ČKI PODIGNUTIH SASTOJINA ...... 41 5.9. ZDRAVSTVENO STANJE SASTOJINA I UGROŽENOSTI OD ŠTETNIH UTICAJA ...... 42 5.10. STANJE NEOBRASLIH POVRŠINA ...... 43 5.11. STANJE ŠUMSKIH SAOBRA ĆAJNICA ...... 43 5.12. FOND I STANJE DIVLJA ČI - USLOVI I MOGU ĆNOST ZA RAZVOJ ...... 44 5.13. STANJE ZAŠTI ĆENIH DELOVA PRIRODE ...... 45 5. 14. OPŠTI OSVRT NA ZATE ČENO STANJE ŠUMA ...... 45 6.0. DOSADAŠNJE GAZDOVANJE...... 48 6.1. UVODNE INFORMACIJE I ISTORIJAT GAZDOVANJA ...... 48 6.2. PROMENA ŠUMSKOG FONDA ...... 48

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 101

Mihaila Pupina 113 Beograd

6.2.1. Promena šumskog fonda po površini ...... 48 6.2.2. Promena šumskog fonda po zapremini i zapreminskom prirastu...... 49 6.3. ODNOS PLANIRANIH I OSTVARENIH RADOVA U DOSADAŠNJEM GAZDOVANJU ...... 49 6.3.1. Dosadašnji radovi na obnovi i gajenju šuma...... 49 6.3.2. Dosadašnji radovi na koriš ćenju šuma...... 50 6.3.3. Dosadašnji radovi na zaštiti šuma...... 50 6.3.4. Dosadašnji radovi na koriš ćenju ostalih šumskih proizvoda...... 51 6.3.5. Dosadašnji radovi na održavanju i izgradnji šumskih komunikacija ...... 51 6.3.6. Ocena dosadašnjeg gazdovanja...... 51 7.0. PLANIRANJE UNAPRE ĐIVANJA STANJA I OPTIMALNOG KORIŠ ĆENJA ŠUMA ...... 52 7.1. CILJEVI GAZDOVANJA ŠUMAMA ...... 52 7.1.1. Opšti ciljevi gazdovanja...... 52 7.1.2. Posebni ciljevi gazdovanja šumama...... 52 7.2. MERE ZA POSTIZANJE CILJEVA GAZDOVANJA ...... 54 7.2.1. Uzgojne mere...... 54 7.2.2. Ure ñajne mere...... 56 7.3. PLANOVI GAZDOVANJA ...... 57 7.3.1. Plan gajenja šuma ...... 57 7.3.1.1. Plan obnavljanja i podizanja novih šuma...... 58 7.3.1.2. Plan rasadni čke proizvodnje ...... 58 7.3.1.3. Plan nege šuma ...... 59 7.3.2. Plan zaštite šuma...... 60 7.3.3. Plan koriš ćenja šuma ...... 60 7.3.3.1. Plan se ča šuma i kalkulacija prinosa (Go čka varijanta) ...... 65 7.3.3.2. Visoke sastojine oplodne se če dugog podmladnog razdoblja...... 67 7.3.4. Plan koriš ćenja ostalih šumskih proizvoda ...... 68 7.3.5. Plan unapre ñenja lovnog fonda...... 68 7.3.6. Plan izgradnje šumskih saobra ćajnica...... 69 7.3.7. Plan ure ñivanja šuma...... 70 7.4. OČEKIVANI EFEKTI REALIZACIJE PLANIRANIH RADOVA ...... 70 8.0. SMERNICE ZA SPROVO ĐENJE PLANOVA GAZDOVANJA ŠUMAMA...... 71 8.1. SMERNICE ZA SPROVO ĐENJE ŠUMSKO - UZGOJNIH RADOVA ...... 71 8.2. UPUTSTVA ZA ORGANIZOVANJE SE ČE U ŠUMI ...... 79 8.3. SMERNICE ZA SPROVO ĐENJE RADOVA NA ZAŠTITI ŠUMA...... 80 8.4. UPUTSTVO ZA IZGRADNJU I ODRŽAVANJE ŠUMSKIH SAOBRA ĆAJNICA ...... 82 8.5. UPUTSTVO ZA VO ĐENJE EVIDENCIJE GAZDOVANJA ŠUMAMA ...... 82 8.6. UPUTSTVO ZA IZRADU IZVO ĐAČKOG PROJEKTA GAZDOVANJA ŠUMAMA ...... 83 8.7. VREME SE ČE ŠUMA ...... 84 8.8. UPUTSTVA ZA PRIMENU TARIFA ...... 84 8.8. UPUTSTVO ZA SERTIFIKACIJU ŠUMA ...... 85 8.8.1. Smernice za formiranje zaštitnih zona pored vodotoka, javnih puteva i naselja...... 85 8.8.2. Smernice za identifikaciju i upravljanje šuma visoke zaštitne vrednosti HCV...... 86 8.8.3. Smernice za postavljanje oznaka ...... 87 8.8.4. Smernice za pra ćenje (monitoring) retkih, ranjivih i ugroženih vrsta...... 87 8.8.5. Smernice za ostavljanje suvovrhih i odumrlih stabala u šumi...... 88 8.8.6. Smernice za upravljanje otpadom...... 89 9.0.EKONOMSKO - FINANSIJSKA ANALIZA...... 90 9.1. OBRA ČUN VREDNOSTI ŠUMA...... 90 9.1.1. Kvalifikaciona struktura ukupne drvne zapremine...... 90 9.1.2. Vrednost drveta na panju ...... 91 9.1.3. Vrednost mladih sastojina (bez zapremine) ...... 92 9.1.4. Ukupna vrednost šuma...... 93

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 102

Mihaila Pupina 113 Beograd

9.2. VRSTA I OBIM PLANIRANIH RADOVA - PROSE ČNO GODIŠNJE ...... 93 9.2.1. Kvalifikaciona struktura se čive zapremine - prose čno godišnje...... 93 9.2.2. Vrsta i obim planiranih uzgojnih radova - prose čno godišnje...... 93 9.2.3. Plan zaštite šuma - prose čno godišnje...... 94 9.2.4.Plan izgradnje šumskih saobra ćajnica - prose čno godišnje...... 94 9.2.5. Plan ure ñivanja šuma - prose čno godišnje ...... 94 9.3. UTVR ĐIVANJE TROŠKOVA PROIZVODNJE – PROSE ČNO GODIŠNJE -...... 95 9.3.1. Troškovi proizvodnje drvnih sortimenata ...... 95 9.3.2. Troškovi radova na gajenju šuma...... 95 9.3.3. Troškovi zaštite šuma...... 95 9.3.4. Troškovi izgradnje šumskih saobra ćajnica...... 95 9.3.5. Sredstva za reprodukciju šuma...... 96 9.3.6. Naknada za pose čeno drvo...... 96 9.3.7. Troškovi ure ñivanja šuma...... 96 9.3.8. Ukupni troškovi proizvodnje...... 96 9.4. FORMIRANJE UKUPNOG PRIHODA - PROSE ČNO GODIŠNJE -...... 96 9.4.1. Prihod od prodaje drveta...... 96 9.5. RASPODELA UKUPNOG PRIHODA ...... 97 10.0. NA ČIN IZRADE OSNOVE ...... 98 10.1. PRIKUPLJANJE TERENSKIH PODATAKA ...... 98 10.2. OBRADA PODATAKA ...... 98 10.3. IZRADA KARATA ...... 98 10.4. IZRADA TEKSTUALNOG DELA OSNOVE ...... 98 11.0. ZAVRŠNE ODREDBE ...... 99

Prilozi

TABELARNI DEO

Obr. br. I Iskaz površina Obr. br. II Opis staništa i sastojina Obr. br. III Tabela o razmeru debljinskih razreda Obr. br. IV Tabela o razmeru dobnih razreda Obr. br. V Plan gajenja šuma (evidencija izvršenih radova na gajenju šuma) Obr. br. VIa Plan se ča obnavljanja (jednodobne šume) - evidencija izvršenih se ča Obr. br. VII Plan prorednih se ča - evidencija izvršenih se ča VIII Ostale evidencije IX Šumska hronika

KARTE

1. Osnovna karta R - 1:10.000 2. Karta sa vertikalnom predstavom (topografska karta) R - 1:10.000 3. Karta gazdinskih klasa R - 1:25.000 4. Sastojinska karta R - 1:25.000 5. Karta namene površina R - 1:25.000 6. Pregledna karta R - 1:50.000

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 103

Mihaila Pupina 113 Beograd

SPISAK KATASTARSKIH PARCELA

Posedovni list br. 94 Broj Vrsta Površina Broj K.O: Gornje Gora čiće parcele kulture ha ar m2 odeljenja 134 šuma 7 22 3

Broj Vrsta Površina Broj 135 šuma 4 23 3 parcele kulture ha ar m2 odeljenja 136 neplodno 6 00 3 105 pašnjak 55 92 67 3,4 1728 šuma 62 15 5 106 neplodno 9 61 3 1729 šuma 30 38 5 107 šuma 3 72 3 1730 pašnjak 21 18 53 5 108 šuma 37 50 3 1733 pašnjak 1 94 17 4 109 šuma 22 32 3 1734 neplodno 46 82 4 110 šuma 12 74 3 1735 šuma 19 44 4 111 šuma 45 11 3 1736 pašnjak 5 02 4 112 šuma 7 20 3 1737 šuma 61 37 4 113 šuma 9 56 3 1738 pašnjak 3 73 86 4 114 šuma 30 52 3 1760 pašnjak 13 62 2 115 neplodno 10 85 3 1761 pašnjak 2 89 81 2 116 pašnjak 4 77 3 1767 pašnjak 46 72 2 117 šuma 85 41 3,4 1779 pašnjak 29 35 2 118 pašnjak 12 79 3 1780 šuma 74 97 2 119 šuma 1 41 83 3,4 1781 šuma 29 18 2 120 neplodno 19 69 4 1782 pašnjak 3 37 95 2 121 neplodno 3 01 4 1783 šuma 5 96 2 122 šuma 17 32 4 1784 šuma 11 90 2 123 šuma 59 08 4 1785 šuma 51 56 2 124 šuma 48 06 4 1786 šuma 16 63 2 125 šuma 37 20 3,4 1787 pašnjak 24 47 28 77,2 126 šuma 50 56 3 1788 neplodno 14 51 2 127 šuma 7 81 3 1789 šuma 17 24 77 128 šuma 53 47 3 1790 šuma 30 18 77 129 šuma 1 91 42 3,4 1791 šuma 15 92 77 130 šuma 11 35 3 1792 šuma 16 55 77 131 šuma 8 89 3 1793 neplodno 13 04 77 132 šuma 79 41 3 1794 pašnjak 3 60 67 77 133 neplodno 39 77 3 1795 pašnjak 16 48 76,77

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 104

Mihaila Pupina 113 Beograd

Posedovni list br 94 Broj Vrsta Površina Broj K.O: Gornje Gora čiće parcele kulture ha ar m2 Odeljenja 1829 pašnjak 40 76 74

Broj Vrsta Površina Broj 1830 pašnjak 35 57 74,75 parcele kulture ha ar m2 odeljenja 1831 pašnjak 18 68 74,75 1796 pašnjak 22 74 76 1832 šuma 16 23 52 74,75 1797 pašnjak 7 52 76 1833 šuma 15 73 74,75 1798 šuma 5 51 00 76,77 1834 neplodno 7 34 74,75 1799 pašnjak 5 48 76 1835 šuma 5 02 74,75 1800 šuma 5 18 76 1836 pašnjak 9 99 74 1801 pašnjak 25 76 76 1837 pašnjak 9 96 74 1802 pašnjak 31 70 76 568 pašnjak 1 08 24 1 1803 pašnjak 7 34 76,77 569 pašnjak 21 72 1 1804 šuma 12 84 76,77 570 neplodno 4 84 1 1805 pašnjak 1 91 76 76,77 571 pašnjak 10 12 1 1806 pašnjak 18 22 76 572 pašnjak 22 75 1 1807 pašnjak 13 75 76 573 šuma 12 78 20 1 1808 pašnjak 6 46 76 574 pašnjak 1 22 43 1 1809 pašnjak 3 89 76 575 šuma 18 31 1 1810 pašnjak 10 63 76 576 šuma 46 06 1 1811 šuma 20 84 42 71,75-77 577 pašnjak 2 82 1 1812 šuma 30 75 36 71,74-76 578 neplodno 8 96 1 1813 pašnjak 11 70 75,76 638 pašnjak 12 00 1 1814 pašnjak 18 44 75 639 šuma 6 44 1 1815 pašnjak 35 82 75,76 640 pašnjak 8 35 1 1816 pašnjak 31 76 75 642 pašnjak 4 54 1 1817 pašnjak 51 03 75 643 šuma 11 87 1 1818 pašnjak 11 00 75 644 pašnjak 12 01 1 1819 pašnjak 1 39 10 75 646 pašnjak 14 10 1 1820 pašnjak 8 42 75 647 šuma 3 35 93 1 1821 pašnjak 6 38 75 648 pašnjak 1 08 55 1 1822 pašnjak 14 62 75 650 pašnjak 9 96 1 1824 pašnjak 8 20 74,75 683 pašnjak 1 26 63 1,78 1825 pašnjak 3 50 74,75 684 pašnjak 1 12 42 1 1826 pašnjak 3 56 74 685 pašnjak 24 08 1 1827 pašnjak 25 55 74 695 pašnjak 32 25 78 1828 pašnjak 14 69 74 696 šuma 12 18 78

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 105

Mihaila Pupina 113 Beograd

Posedovni list br 94 Broj Vrsta Površina Broj K.O: Gornje Gora čiće Parcele kulture ha ar m2 Odeljenja 721 pašnjak 14 55 76

Broj Vrsta Površina Broj 722 pašnjak 13 47 76 parcele kulture ha ar m2 odeljenja 723 pašnjak 6 58 76 697 pašnjak 7 54 78 724 pašnjak 6 27 76 698 šuma 9 51 78 725 pašnjak 37 75 76 699 šuma 6 71 78 726 šuma 7 01 13 76,77 700 šuma 2 59 78 727 pašnjak 3 57 10 77 701 pašnjak 63 27 78 728 pašnjak 67 16 77 702 pašnjak 1 53 34 78 729 pašnjak 70 99 77 703 pašnjak 21 00 78 730 pašnjak 61 22 77 704 šuma 7 35 14 78 731 pašnjak 13 37 77 705 pašnjak 1 09 24 78 732 pašnjak 18 72 77 706 pašnjak 5 90 78 733 pašnjak 36 77 77 707 pašnjak 20 38 78 734 šuma 17 91 77 77,78 708 pašnjak 63 89 78 735 pašnjak 18 75 78 709 pašnjak 39 97 78 736 šuma 4 59 78 710 pašnjak 2 65 78 737 pašnjak 57 19 78 711 šuma 1 20 76 78 738 šuma 10 24 78 712 Šuma 3 67 78 739 pašnjak 25 67 78 713 pašnjak 12 24 78 740 šuma 66 96 78 714 pašnjak 9 94 78 741 pašnjak 18 06 93 1,77,78 717 šuma 1 42 97 77 743 pašnjak 14 06 22 1 718 pašnjak 20 70 77 744 šuma 23 03 1 719 pašnjak 5 50 77 745 šuma 19 42 1 720 pašnjak 4 80 42 76,77 Ukupno 327 95 64

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 106

Mihaila Pupina 113 Beograd

Posedovni list br 83 Broj Vrsta Površina Broj K.O: Gornje Stranjani parcele kulture ha ar m2 Odeljenja 1050 pašnjak 19 18 8 neplodno Broj Vrsta Površina Broj 1062 35 56 8 parcele kulture ha ar m2 odeljenja 1063 pašnjak 8 31 8 10 pašnjak 33 63 13 11 pašnjak 40 92 13 1011 Pašnjak 164 61 38 9,10,11 1152 pašnjak 21 16 8 1012 šuma 4 02 52 11 1153 pašnjak 23 84 17 1013 šuma 15 43 11 1154 Neplodno 10 52 17 1016 šuma 2 10 65 10 1155 Njiva 6 16 99 17 1017 šuma 2 96 50 10 1156 pašnjak 2 55 65 17 1018 neplodno 40 99 9 1178 pašnjak 50 13 17 1019 pašnjak 2 99 23 9 1193 pašnjak 1 06 44 17 1020 pašnjak 60 11 9 12 neplodno 45 44 13 1021 pašnjak 94 95 9 1218 neplodno 7 73 17 1022 pašnjak 20 75 9 13 pašnjak 92 71 13 1023 neplodno 21 50 9 14 pašnjak 13 76 13 1024 neplodno 68 30 9 15 pašnjak 29 90 90 12,13 1025 neplodno 58 60 9 1504 pašnjak 55 43 8 1026 neplodno 43 55 9 1528 pašnjak 20 69 8 1027 neplodno 49 93 9 1529 šuma 8 08 99 8 1028 neplodno 52 52 9 1530 pašnjak 1 11 77 8 1030 pašnjak 29 02 70 9 16 neplodno 32 55 12 1031 neplodno 16 13 9 17 pašnjak 5 63 59 12 1032 neplodno 7 45 9 18/1 neplodno 74 83 15 1033 neplodno 30 08 9 18/2 pašnjak 4 24 64 15 1034 šuma 1 39 18 9 1809/1 neplodno 17 96 17 1036 šuma 76 46 9 1809/2 neplodno 16 45 17 1037 neplodno 17 69 9 1809/3 neplodno 34 60 17 1039 pašnjak 11 38 85 8 1828 pašnjak 17 36 17 1040 neplodno 20 51 8 19 pašnjak 10 36 47 16 1041 pašnjak 15 58 8 1903 pašnjak 2 66 22 17 1042 pašnjak 1 60 89 8 1905 pašnjak 12 47 17 1043 neplodno 14 29 93 8 1915 pašnjak 37 21 17 1045 pašnjak 29 65 8 1917 pašnjak 32 91 17 1046 neplodno 95 95 8 20 pašnjak 1 22 35 16 1047 pašnjak 42 45 8 711 neplodno 7 55 99 7

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 107

Mihaila Pupina 113 Beograd

Posedovni list br 83 Broj Vrsta Površina Broj K.O: Gornje Stranjani Parcele kulture ha ar m2 Odeljenja 724 pašnjak 1 00 05 7,8

Broj Vrsta Površina Broj 725 šuma 1 10 40 8 parcele kulture ha ar m2 odeljenja 726 pašnjak 18 40 8 712 neplodno 56 85 7 727 neplodno 1 54 48 7,8 713 neplodno 7 61 7 728 šuma 45 47 8 714 neplodno 1 06 97 7 729 neplodno 1 75 24 7,8 715 neplodno 37 19 7 730 neplodno 2 37 18 8 716 neplodno 1 75 24 7 731 šuma 2 41 65 7,8 717 neplodno 6 90 7 732 neplodno 42 32 7,8 718 neplodno 85 43 7 733 pašnjak 37 91 66 7,8 719 neplodno 30 55 7 734 neplodno 55 25 7 720 neplodno 20 63 7 735 neplodno 2 38 42 7 721 neplodno 25 62 7 736 neplodno 45 85 7 722 neplodno 25 23 7 Ukupno 389 83 13 723 neplodno 12 76 7

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 108

Mihaila Pupina 113 Beograd

Posedovni list br 140 Broj Vrsta Površina Broj K.O: Donje Stranjani parcele kulture ha ar m2 Odeljenja 430 pašnjak 49 94 20

Broj Vrsta Površina Broj 431 krš 12 62 20 parcele kulture ha ar m2 odeljenja 432 krš 6 37 20 116 pašnjak 12 44 21 433 šuma 3 36 38 20,21 347 pašnjak 1 58 55 60 434 pašnjak 15 96 20 410 krš 78 73 13 435 krš 24 60 20 411 pašnjak 342 36 61 12-16,18-22,38 436 šuma 7 14 20 19-22 412 šuma 10 94 22 437 pašnjak 16 81 20,21 413 šuma 30 18 22,23 438 šuma 95 91 20 414 pašnjak 2 02 99 22,23,38 439 šuma 27 50 19 415 pašnjak 77 22 22 440 šuma 12 06 19 416 šuma 6 80 32 22,23,38 441 šuma 42 54 98 14-16,19-23,38 417 šuma 1 26 67 22 442 pašnjak 22 76 14 418 šuma 80 67 22 443 šuma 52 89 15 419 šuma 62 93 21,22 444 šuma 8 97 15 420 šuma 32 54 21,22 445 pašnjak 4 85 23 17 421 šuma 92 08 21 446 njiva 1 67 34 17 422 šuma 78 54 21,22 447 šuma 29 94 17 423 šuma 44 20 21,22 448 krš 97 30 17 424 šuma 47 77 21 450 pašnjak 27 49 57 17 425 šuma 30 47 21 451 krš 7 29 49 17 426 pašnjak 34 45 21 861 pašnjak 1 61 84 20 427 šuma 5 90 74 21 862 pašnjak 1 53 92 20 428 šuma 66 36 21 863 šuma 3 81 73 20 429 šuma 12 58 20,21 Ukupno 473 96 24

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 109

Mihaila Pupina 113 Beograd

Posedovni list br 159 Broj Vrsta Površina Broj K.O: Aljinovi ći parcele kulture ha ar m2 Odeljenja 2666 šuma 9 62 83

Broj Vrsta Površina Broj 2667 pašnjak 2 17 27 83 parcele kulture ha ar m2 odeljenja 2668 šuma 1 99 80 83 2093 pašnjak 1 26 82 2669 šuma 2 00 37 83 2563/1 pašnjak 2 02 82 2670 pašnjak 25 75 83 2563/2 pašnjak 9 82 2671 pašnjak 43 93 85 2565/1 pašnjak 4 62 82 2672 šuma 22 30 70 84,85 2566/1 pašnjak 16 82 2673 pašnjak 79 04 84 2571/1 neplodno 10 03 83 2674 šuma 1 20 09 84 2638 pašnjak 2 84 04 83 2675 šuma 82 22 80,81 2639 neplodno 13 62 83 2676 šuma 29 10 80 2647 pašnjak 81 81 82 2677 krš 21 56 84,85 2654 šuma 2 32 32 81,82 2678 krš 13 51 84 2655 neplodno 18 47 82 2679 krš 6 26 84 2656 šuma 11 91 81,82 2680 krš 11 47 84 2657 šuma 12 02 82 2681 krš 13 91 80 2658 krš 14 33 82 2682 šuma 23 88 80 2659 šuma 75 31 82 2683 šuma 7 73 80 2660 krš 13 56 82 2685 šuma 19 02 79,81 2661 šuma 35 11 82 2686 krš 35 20 79 2662 krš 29 47 83 2687 krš 21 80 79 2663 krš 13 91 82,83 2689 pašnjak 10 93 79 2664 krš 15 58 78 2690 krš 5 57 79 2684 šuma 214 81 74 79-85 2691 pašnjak 2 51 79 2665 krš 38 32 82 Ukupno 258 20 95

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 110

Mihaila Pupina 113 Beograd

Posedovni list br 33 Broj Vrsta Površina Broj K.O: Karaula parcele kulture ha ar m2 Odeljenja 432 šuma 22 51 78

Broj Vrsta Površina Broj 433 pašnjak 8 53 78 parcele kulture ha ar m2 odeljenja 434 šuma 4 05 78 1 pašnjak 6 65 41 78,79 435 pašnjak 40 15 78 10 neplodno 33 79 78 436 šuma 30 14 78 11 pašnjak 17 76 78 437 pašnjak 20 80 78 2 neplodno 6 87 78 438 šuma 75 84 78 250 neplodno 16 42 1 439 pašnjak 63 39 78 251 šuma 12 20 1 440 šuma 17 08 78 252 pašnjak 54 95 1 441 pašnjak 13 65 78 253 neplodno 17 07 1 5 neplodno 69 05 78 254 šuma 1 00 65 1 6 neplodno 11 23 78 255 pašnjak 9 08 51 1 7 pašnjak 55 09 78 256 neplodno 30 53 1 73/2 neplodno 38 68 79 257 šuma 12 88 1 73/3 pašnjak 2 17 46 79 258 šuma 1 34 07 1 8 neplodno 90 97 78 259 šuma 9 91 1 9 pašnjak 1 66 07 78 260 šuma 40 87 1 94 neplodno 19 54 79 3 neplodno 14 43 78 95 pašnjak 50 94 79 4 neplodno 58 92 78 97 pašnjak 2 73 79 430 šuma 4 80 78 Ukupno 31 57 93

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 111

Mihaila Pupina 113 Beograd

Posedovni list br 102 Broj Vrsta Površina Broj K.O: Ka ćevo parcele kulture ha ar m2 Odeljenja 1476 šuma 79 31 47

Broj Vrsta Površina Broj 1477 pašnjak 78 44 47 parcele kulture ha ar m2 odeljenja 1478 šuma 1 78 58 47 1 šuma 309 41 41 42-47, 49-52,87 1479 pašnjak 31 41 47 12 pašnjak 60 15 44 1480 šuma 86 85 47 1405 pašnjak 1 32 82 38 1923 šuma 86 35 16 32,35-37,56 1406 šuma 2 31 82 38 267 pašnjak 2 40 43 38 1408 pašnjak 68 97 38 268 pašnjak 56 85 38 1409 pašnjak 46 96 38 3 pašnjak 2 34 59 42,44 1410 pašnjak 81 44 38,48 453/1 pašnjak 69 95 38 1411 pašnjak 13 03 48 458 pašnjak 1 00 75 38 1412 pašnjak 21 51 48 539 pašnjak 24 85 38 1413 pašnjak 5 96 48 544 pašnjak 1 57 68 38 1414 šuma 47 12 23 38,48 61 pašnjak 10 67 38 1415 pašnjak 8 51 48 625 pašnjak 62 31 38 1416 zgrade 40 40 47 71 pašnjak 14 51 38 1417 pašnjak 8 84 47 891 pašnjak 36 85 48 1474 šuma 12 60 47 910 pašnjak 1 09 97 48 2 pašnjak 98 91 47 1922 pašnjak 31 56 32 1475 pašnjak 1 92 68 47 Ukupno 469 18 97

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 112

Mihaila Pupina 113 Beograd

Posedovni list br..33 Broj Vrsta Površina Broj K.O: Koprivna parcele kulture ha ar m2 Odeljenja 115 pašnjak 1 45 55 6

Broj Vrsta Površina Broj 116 livada 63 98 6 parcele kulture ha ar m2 odeljenja 117 pašnjak 21 58 6 1 pašnjak 3 09 79 7,8 145 neplodno 41 70 19 6 2 pašnjak 8 14 45 7 Ukupno 55 70 80 114 livada 45 27 6

Posedovni list br 70 Broj Vrsta Površina Broj K.O: Me ñani parcele kulture ha ar m2 Odeljenja 1134 pašnjak 7 52 59 85

Broj Vrsta Površina Broj 1208 pašnjak 6 98 01 83 parcele kulture ha ar m2 odeljenja 965 krš 6 35 98 86,87 1129 pašnjak 46 50 85 966 šuma 124 34 15 51,52,86-90 1130 pašnjak 4 62 66 85 967 krš 4 83 95 88,89 1131 pašnjak 28 39 85 968 krš 6 28 77 90 1132 krš 13 91 41 85 Ukupno 176 21 42 1133 šuma 59 01 85

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 113

Mihaila Pupina 113 Beograd

Posedovni list br 81 Broj Vrsta Površina Broj K.O: Milošev do parcele kulture ha ar m2 Odeljenja 1399 pašnjak 19 04 54,55 neplodno Broj Vrsta Površina Broj 1400 28 25 60 parcele kulture ha ar m2 odeljenja 1401 pašnjak 74 53 60 1049 pašnjak 7 89 57 1402 pašnjak 5 45 60 1050 pašnjak 10 03 57 1403 pašnjak 6 04 60 1051 šuma 40 20 57 1404 pašnjak 4 71 60 1052 pašnjak 7 82 57 1405 pašnjak 14 39 60 1053/1 šuma 1 44 74 57 1406 pašnjak 9 05 60 1053/2 šuma 38 13 57 1407 pašnjak 17 48 60 1053/3 šuma 25 26 57 1408 neplodno 2 77 32 60 1053/4 šuma 27 64 57 1409 neplodno 10 26 60 1053/5 šuma 56 89 57 1410 pašnjak 80 44 60 1054 šuma 37 09 57 1411 neplodno 4 02 60 1204 pašnjak 27 70 49 1412 pašnjak 7 19 60 1379 pašnjak 7 23 59 1413 pašnjak 31 07 60 1380 pašnjak 8 27 63 1414 pašnjak 26 18 55,61 1381 pašnjak 17 16 63 1415 pašnjak 40 25 59,62 1382 neplodno 15 92 63 1416 pašnjak 1 53 92 59,61,62 1383 pašnjak 93 41 63 1417 pašnjak 2 17 58 64 1384 pašnjak 4 36 58 1419 pašnjak 7 40 64 1385 pašnjak 42 19 58 1420/1 pašnjak 19 12 64 1386 pašnjak 13 25 57 1421 pašnjak 1 46 54 64 1387 pašnjak 29 04 57 1422 pašnjak 73 16 64 1388 pašnjak 22 05 59 1423 pašnjak 3 21 65 1389 pašnjak 64 29 53,54,56 1424 pašnjak 39 62 65 1390 pašnjak 5 11 53 1425 pašnjak 36 67 65 1391 pašnjak 33 71 53 1426 neplodno 8 30 65 1392 pašnjak 10 27 54 1427 šuma 416 36 51 53-65 1393 pašnjak 1 45 24 54 148 pašnjak 3 89 49 1394 šuma 20 06 54 1554 šuma 2 00 63 35 1395 pašnjak 71 31 54 1555 pašnjak 14 31 35 1396 šuma 12 64 54 1556 pašnjak 48 23 35 1397/1 pašnjak 19 39 91 54,55,60 1943 pašnjak 3 66 63 1397/2 pašnjak 51 00 60 1944 šuma 36 38 63 1397/3 pašnjak 15 70 60 1945 pašnjak 5 88 63 1398 šuma 56 50 54 1946 pašnjak 19 75 63

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 114

Mihaila Pupina 113 Beograd

Posedovni list br 81 Broj Vrsta Površina Broj K.O: Milošev do parcele kulture ha ar m2 Odeljenja 2850 pašnjak 2 90 73

Broj Vrsta Površina Broj 2851 pašnjak 21 20 73 parcele kulture ha ar m2 odeljenja 2852 šuma 5 25 73 1947 pašnjak 7 80 63 2853 pašnjak 1 73 14 72,73 1948 Šuma 82 45 63 2854 šuma 65 90 72 72,73 1949 pašnjak 10 23 63 3076 pašnjak 42 67 71 1981 dvorište 7 73 62 3077 šuma 3 27 40 71,76 255 pašnjak 49 79 85 3081 pašnjak 3 91 71 2620 pašnjak 9 76 70 3082 pašnjak 34 92 71 2622 pašnjak 12 58 70 3083 pašnjak 39 14 71 2740 pašnjak 5 79 71 3084 pašnjak 5 32 71 2741 šuma 7 07 71 3085 šuma 31 58 85 70,71,75 2742 pašnjak 5 17 71 3086 pašnjak 2 67 60 71 2743 šuma 7 57 71 3087 šuma 7 58 71 2744 pašnjak 6 45 71 3088 šuma 14 31 71 2745 jaruga 12 75 71 3089 šuma 8 00 71 2746 šuma 5 32 71 3090 šuma 6 63 71 2747 šuma 8 08 71 3091 šuma 24 24 71 2748 pašnjak 23 77 71 3092 pašnjak 5 14 71 2833 pašnjak 15 29 72 3093 pašnjak 23 03 71 2834 pašnjak 94 39 72 3094 pašnjak 51 01 71 2835 neplodno 9 40 72 3095 šuma 5 38 71 2836 pašnjak 56 48 72 3096 pašnjak 62 43 71 2837 pašnjak 3 82 72 3097 šuma 18 27 71 3838 šuma 11 68 72 3098 pašnjak 15 30 70 2839 pašnjak 61 12 72 3099 šuma 18 87 83 70 2840 šuma 10 82 72 3100 pašnjak 22 86 70 2841 pašnjak 14 20 72 3101 pašnjak 6 29 70 2842 pašnjak 15 48 73 3102 pašnjak 5 36 70 2843 pašnjak 17 74 72 3104 pašnjak 2 76 09 70 2844 pašnjak 33 91 73 3105 neplodno 16 87 70 2845 pašnjak 7 92 73 3106 pašnjak 3 77 70 2846 pašnjak 39 82 73 3107 šuma 88 75 70 2847 pašnjak 5 54 73 3108 pašnjak 22 19 70 2848 pašnjak 30 00 73 3110 pašnjak 40 56 70 2849 pašnjak 13 91 73 3111 šuma 8 11 70

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 115

Mihaila Pupina 113 Beograd

Posedovni list br 81 Broj Vrsta Površina Broj K.O: Milošev do parcele kulture ha ar m2 Odeljenja 3262 šuma 33 79 71

Broj Vrsta Površina Broj 3263 pašnjak 63 86 71 parcele kulture ha ar m2 Odeljenja 3264 pašnjak 33 12 71 3112 pašnjak 33 38 70 3265 šuma 4 33 22 71,74 3113 šuma 6 06 70 3266 pašnjak 7 97 74 3114 pašnjak 9 09 70 3267 pašnjak 9 39 74 3163 pašnjak 40 81 70 3268 pašnjak 7 89 74 3164 pašnjak 89 58 70 3269 šuma 4 29 74 3165 šuma 13 19 55 70 327 šuma 4 32 91 72 3166 pašnjak 10 26 70 3270 pašnjak 44 59 71,74 3168 pašnjak 4 46 70 328 pašnjak 1 25 30 72 3201 pašnjak 48 69 69 330 šuma 24 75 72 3204 neplodno 1 89 73 66 331/2 šuma 1 05 60 72 3205 pašnjak 7 60 66 3314 pašnjak 1 85 59 74 3214 pašnjak 8 17 66 36 neplodno 12 51 49 3215 pašnjak 20 51 66 38 pašnjak 2 28 85 49 3216 pašnjak 3 24 66 39 šuma 1 32 85 49 3217 pašnjak 4 19 66 40 pašnjak 12 18 49 3218 pašnjak 71 38 66 41/1 pašnjak 12 49 49 3219 šuma 5 59 66 42 pašnjak 2 81 49 322 pašnjak 24 39 72 44 pašnjak 21 04 49 3221 pašnjak 19 49 66 45 šuma 4 71 49 3222 pašnjak 53 68 66 61 šuma 19 52 49 3223 pašnjak 4 94 66,67 62 šuma 29 25 49 3224 pašnjak 31 51 67 63 pašnjak 9 12 49 3225 pašnjak 14 08 69 64 neplodno 75 46 49 3226 pašnjak 20 30 67-69 65 pašnjak 69 37 49 3227 pašnjak 9 27 68,69 66 šuma 86 09 49 3228 pašnjak 15 36 68 67 pašnjak 23 36 49 3229 pašnjak 3 74 50 68,69 69 Pašnjak 7 57 49 323 neplodno 43 48 72 80 šuma 10 78 51 52 3230 šuma 120 66 76 66-69 81 neplodno 61 58 52 324 šuma 6 71 73 82 pašnjak 50 69 52 325 pašnjak 30 92 72,73 83 neplodno 4 10 52 326 pašnjak 26 42 72 84 šuma 59 46 87 3261 pašnjak 8 51 71 85 šuma 17 77 86

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 116

Mihaila Pupina 113 Beograd

Posedovni list br 81 Broj Vrsta Površina Broj K.O: Milošev do parcele Kulture ha ar m2 Odeljenja 95 neplodno 23 82 86

Broj Vrsta Površina Broj 1418 pašnjak 4 67 64 parcele kulture ha ar m2 odeljenja 3103 pašnjak 5 34 70 86 neplodno 1 36 21 86,87 3200 pašnjak 9 33 69 87 neplodno 32 62 86 3202 pašnjak 7 94 69 88 šuma 6 94 49 85,86 3203 pašnjak 20 15 67,69,70 89 šuma 12 91 85 3220 pašnjak 20 39 66 91 šuma 11 61 01 85,86,87 60 pašnjak 27 44 49 92 šuma 16 92 86 90 neplodno 2 40 33 85,86 93 neplodno 2 12 12 86 Ukupno 812 93 65 94 šuma 84 54 86

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 117

Mihaila Pupina 113 Beograd

Posedovni list br 94 Broj Vrsta Površina Broj K.O: Sopotnica parcele kulture ha ar m2 Odeljenja 1583 pašnjak 27 38 25

Broj Vrsta Površina Broj 1584 pašnjak 43 62 38 parcele kulture ha ar m2 Odeljenja 1585 šuma 69 87 38 1387 pašnjak 2 12 79 27 1586 šuma 1 82 52 23 1428 šuma 19 28 27 1587 pašnjak 17 75 23 1429 pašnjak 1 54 29 27 1588 pašnjak 4 63 23 1462 pašnjak 24 60 27 1589 pašnjak 37 31 23 1464 pašnjak 1 29 27 27 1590 pašnjak 24 92 23 1470 pašnjak 2 10 27 1591 šuma 11 30 23 1474/1 pašnjak 15 52 27 1592 pašnjak 68 87 23,38 1541 šuma 1 57 41 27 1593 šuma 18 59 38 1542/2 šuma 2 28 27 1595 šuma 20 09 38 1542/7 pašnjak 10 46 27 1596 šuma 41 35 38 1543 šuma 82 32 27 1597 šuma 40 97 38 1563 pašnjak 71 40 27 1598 šuma 29 16 38 1564/1 pašnjak 3 56 38 27 1599 Šuma 42 68 23 1564/2 pašnjak 6 45 27 1600 pašnjak 62 46 83 21,35,38 1565 pašnjak 28 83 27 1601 pašnjak 1 29 96 21,25,38 1566 neplodno 1 36 21 27,28 1602 šuma 230 93 59 21,32-35,38 1567 pašnjak 21 09 27 1603 pašnjak 25 19 35 1568 pašnjak 2 44 80 27,28 1604 pašnjak 28 80 35 1569 šuma 17 69 28 1605 šuma 14 17 02 35 1570 neplodno 5 69 20 27 1615/2 šuma 51 03 35 1571 šuma 70 84 28 1619/2 šuma 26 65 35 1572 pašnjak 2 22 78 28,33 1621 šuma 44 20 35 1573 pašnjak 51 25 33 1626 šuma 21 86 35 1574 pašnjak 11 68 32,33 1696 pašnjak 77 92 21 1575 pašnjak 19 64 33 329 šuma 79 50 38 29-32,36 1576 pašnjak 22 12 34 330 pašnjak 48 49 30 1577 pašnjak 54 62 35 331 pašnjak 16 36 30 1578 pašnjak 1 30 98 38 332 pašnjak 40 76 30,31 1579 pašnjak 15 24 27,38 333 pašnjak 19 45 32,36 1580 neplodno 2 86 99 25,38 334 pašnjak 7 89 32 1581 pašnjak 73 21 25 335 pašnjak 15 17 31 1582 pašnjak 23 68 25 336 pašnjak 4 64 90 29

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 118

Mihaila Pupina 113 Beograd

Posedovni list br 94 Broj Vrsta Površina Broj K.O: Sopotnica parcele kulture ha ar m2 Odeljenja 420 šuma 3 86 30 29

Broj Vrsta Površina Broj 1474/2 pašnjak 1 39 27 parcele kulture ha ar m2 Odeljenja 1542/1 pašnjak 70 78 27 369 pašnjak 3 77 06 28 1542/3 šuma 4 63 27 373/2 neplodno 5 99 28 1542/5 šuma 4 22 27 417 šuma 1 10 52 29 1594 šuma 12 46 38 418 pašnjak 2 01 37 29 421/1 pašnjak 10 76 95 29 419 pašnjak 6 95 29 Ukupno 459 11 47

Posedovni list br 168 Broj Vrsta Površina Broj K.O: Hisar ñzik parcele kulture ha ar m2 Odeljenja 364 pašnjak 85 97 39

Broj Vrsta Površina Broj 365 šuma 81 74 38,39 parcele kulture ha ar m2 Odeljenja 366 pašnjak 1 62 94 38 1254 pašnjak 2 63 38 404 šuma 11 88 39 1257 pašnjak 9 45 38 405/2 šuma 7 13 39 1308 pašnjak 73 25 38,39 407 šuma 12 71 39 361 šuma 163 33 54 39-45 408 pašnjak 7 78 39 362 pašnjak 2 16 03 42,44 417 šuma 77 04 39 363 neplodno 58 47 39 Ukupno 171 40 54

Osnova gazdovanja šumama za GJ“Jadovnik - Derventa“ 119