Qualitative Research) (Quantitative Research

วารสารดานการบริหารรัฐกิจและการเมือง ปที่ 8 ฉบับที่ 1 (มกราคม-เมษายน 2562)

ระบบโลจิสติกส เพื่อการทองเที่ยวเชื่อมโยงตามลําน้ําโขงไทย-ลาว กรณีศึกษา พื้นที่เขตเศรษฐกิจพิเศษมุกดาหาร-สะหวัน-เซโน และนครพนม-ทาแขก 1

ประจวบ จันทร*หมื่น 2

ได.รับบทความ: 14 มกราคม 2562 แก.ไขบทความแล.วเสร็จ: 18 กุมภาพันธ* 2562 ตอบรับตีพิมพ : 22 กุมภาพันธ* 2562 เผยแพร: 30 เมษายน 2562

บทคัดยอ การวิจัยครั้งนี้ มุ2งศึกษาระบบโลจิสติกส*การท2องเที่ยวเชื่อมโยงไทย-ลาว ในพื้นที่ เขตเศรษฐกิจพิเศษมุกดาหาร-สะหวัน-เซโนและนครพนม-ท2าแขก โดยใชแนวคิดระบบ โลจิสติกส*การท2องเที่ยวที่มองว2าโลจิสติกส*การท2องเที่ยว คือ กระบวนการสําคัญที่จะเชื่อม ประสานกิจกรรมต2าง ๆ ในเสนทางท2องเที่ยว ทําใหการเดินทางท2องเที่ยวของนักท2องเที่ยว ลื่นไหลจากจุดเริ่มตนไปจนถึงสิ้นสุดการเดินทาง จนไดรับความพึงพอใจสูงสุดจาก นักท2องเที่ยว การวิจัยครั้งนี้ใชวิธีวิทยาทั้งเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) และ เชิงปริมาณ (Quantitative Research) วิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ดําเนินการโดยใชกระบวนการ สํารวจและสัมภาษณ*ผูมีส2วนเกี่ยวของที่เปQนบุคคลสําคัญ ส2วนวิธีวิทยาเชิงปริมาณ

1 บทความนี้เปQนส2วนหนึ่งของโครงการวิจัยเรื่อง ระบบโลจิสติกส*เพื่อการท2องเที่ยวเชื่อมโยงตามลําน้ําโขง ไทย-ลาว กรณีศึกษา พื้นที่เขตเศรษฐกิจพิเศษมุกดาหาร-สะหวัน-เซโนและนครพนม-ท2าแขก ทุนสนับสนุนจากฝSายอุตสาหกรรมท2องเที่ยวและบริการ สํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) ทุนวิจัยมุ2งเปUา ปงบประมาณ 2561 2 ดร., อาจารย*ประจําสาขารัฐประศาสนศาสตร* วิทยาลัยกฎหมายและการปกครอง มหาวิทยาลัยราชภัฏ ศรีสะเกษ จังหวัดศรีสะเกษ อีเมล*: [email protected]

วารสารดานการบริหารรัฐกิจและการเมือง ปที่ 8 ฉบับที่ 1 (มกราคม-เมษายน 2562)

ใชแบบสอบถามเพื่อเก็บขอมูลเชิงสถิติ จากนั้นวิเคราะห*ขอมูลเชิงพรรณนาอีกครั้ง เพื่อเขียนรายงานการวิจัยตามวัตถุประสงค* ผลการศึกษาสามารถสรุปได 4 ประการ ดังนี้ ประการที่ 1 ความพรอมของระบบโลจิสติกส*การท2องเที่ยวบางระบบในจังหวัด นครพนม-มุกดาหารไม2สอดคลองกันแขวงคําม2วนและแขวงสะหวันนะเขต ประการที่ 2 ในการประเมินระบบโลจิสติกส*ในจังหวัดนครพนมและมุกดาหารจํานวน 14 ตัวชี้วัด พบว2า มีตัวชี้วัดที่ทั้งสองจังหวัดขาดความพรอม คือ 1) การบริการสัญญาณอินเตอร*เน็ตสาธารณะ ในแหล2งท2องเที่ยว 2) การบริการจุดพยาบาล/หน2วยแพทย* 3) การใชพลังงานทางเลือกใน แหล2งท2องเที่ยว 4) จุดตอนรับนักท2องเที่ยวและจุดพักสําหรับนักท2องเที่ยว สาเหตุประการ สําคัญของความไม2พรอม คือ ยังไม2มีการกําหนดนโยบายระดับจังหวัดใหมีแผนพัฒนา ระบบโลจีสติกส*การท2องเที่ยวในแหล2งท2องเที่ยว ประการที่ 3 จากความไม2พรอมในบาง ประการของระบบโลจีสติกส*การท2องเที่ยว ส2งผลใหการขับเคลื่อนนโยบายการท2องเที่ยว เชื่อมโยงไทย-ลาว ยังคงไม2สามารถพัฒนาความร2วมมือไดอย2างเต็มศักยภาพและจะมีผลให นโยบายการเชื่อมต2อแบบไรรอยต2อระหว2างรัฐบาลไทยและรัฐบาลลาวจะเปQนไปอย2างล2าชา ประการที่ 4 เมื่อนําผลการศึกษามาวิเคราะห*ลักษณะเมืองนครพนมและมุกดาหาร พบว2า มีลักษณะแตกต2างกัน คือ นครพนมเปQนเมืองการท2องเที่ยวนําการคา ส2วนมุกดาหาร เปQนเมืองการคานําการท2องเที่ยว ทั้งสองเมืองจําเปQนตองกําหนดแผนพัฒนาจังหวัดให สอดคลองกับลักษณะของเมือง ขอเสนอแนะจากการศึกษา คือ เสนอใหจังหวัดนครพนมและจังหวัดมุกดาหาร มีแผนพัฒนาระบบโลจีสติกส*การท2องเที่ยวใหครบทั้ง 14 ตัวชี้วัด และเสนอใหมีการกําหนด พื้นที่ปฏิบัติการดําเนินการในแหล2งท2องเที่ยวสําคัญเพื่อเปQนตนแบบ 2 แห2ง คือ 1) พระธาตุพนม อําเภอธาตุพนม จังหวัดนครพนม 2) อุทยานสมเด็จย2า อําเภอดอนตาล จังหวัดมุกดาหาร และเสนอใหทั้งสองจังหวัดกําหนดแนวทางการพัฒนาเมืองใหสอดคลอง กับสภาพเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรมและการเมือง คือ ตัวเมืองนครพนมเปQนเมือง การท2องเที่ยวนําการคา ส2วน ตัวเมืองมุกดาหารเปQนเมืองการคานําการท2องเที่ยว

คําสําคัญ: ระบบโลจิสติกส*การท2องเที่ยว/ เขตเศรษฐกิจพิเศษ/ การท2องเที่ยวเชื่อมโยงไทย-ลาว

46 วารสารดานการบริหารรัฐกิจและการเมือง ปที่ 8 ฉบับที่ 1 (มกราคม-เมษายน 2562)

TOURISM LOGISTICS LINKAGE THAILAND-LAOS ALONG THE MEKONG RIVER: A CASE STUDY OF MUKDAHAN SPECIAL ECONOMIC ZONE-SAVAN SENO AND NAKHON PHANOM-THAKHEK 1

Prajuab Janmouen 2

Received: January 14, 2019 Revised: February 18, 2019 Accepted: February 22, 2019 Available Online: April 30, 2019

ABSTRACT The investigators aimed to study tourism logistics linkage Thailand- Laos along the Mekong River, Mukdahan Special Economic Zone-Savan Seno and Nakkon Phanom-Thakhek, by using tourism logistics system viewing that the tourism logistics was a major process linking various activities along tourism route. This led the tourism to be in progress from starting point to destination and received the tourists’ highest level of satisfaction. This research used both qualitative research and quantitative research methods. Qualitative research methods proceeded by using the survey process and interviewing

1 This article is part of the research project on Tourism Logistics Linkage Thailand-Laos along The Mekong River: A Case Study of Mukdahan Special Economic Zone-Savan Seno and Nakhon Phanom-Thakhek. The Grants Tourism and Service Industry Research Project, Thailand Research Fund. (Fiscal Year 2018) 2 Dr., Lecturer of Public Administration Department, College of Law and Government, Sisaket Rajabhat University, Sisaket Province, Thailand. E-mail: [email protected]

วารสารดานการบริหารรัฐกิจและการเมือง ปที่ 8 ฉบับที่ 1 (มกราคม-เมษายน 2562) stakeholders who were important persons. For quantitative research method, the questionnaire was used to collect statistical data. Before analyzing descriptive data again to write a research report for the purpose. The research findings could be concluded in 4 issues as follows: Firstly , there was no congruence between some systems of tourism logistics in Mukdahan and Nakon Phanom, and Kammuan and Savan-Seno. Secondly, with respect to the evaluation in 14 indicators of tourism logistics in Nakon Phanom and Mukdahan provinces, it found that both provinces had some indicators which were not ready including 1) the public internet service in tourism location, 2) the nursing point service/medical unit, 3) the alternative energy use in tourism location, and 4) the greeting place for tourists and resting point for tourists. The major causes of being not ready was that there was no provincial policy in development plan of tourism logistics in tourism location. Thirdly, some points in tourism logistics system were not ready. As a result, the movement of tourism policy linkage Thailand-Laos could not develop the cooperation with full potentiality. Consequently, the implementation of no edge pint in linkage policy between the Thai government and the Laos government was slow. Fourthly, according to the research finding analysis of Nakon Phanom and Mukdahan cities, it found that there were differences since Nakon Phanom was the city that tourism was dominant than trade. But, Mukdahan was the city that trade was more dominant than tourism. It was necessary for both cities to determine the provincial developmental plan being congruent with city character. The recommendations of this study were: 1) Nakon Phanom and Mukdahan provinces should establish all of 14 indicators in the tourism logistics developmental plan, and 2) the implementation area should be determined in major tourism places for being a prototype in 2 locations: 1. Phra That Phanom, Thatphanom District, Nakon Phanom Province and 2. Somdejya Park, Dontal District, Mukdahan Province. In addition, both provinces

48 วารสารดานการบริหารรัฐกิจและการเมือง ปที่ 8 ฉบับที่ 1 (มกราคม-เมษายน 2562) should specify the guidelines or directions for city development to be congruent with economic, social, cultural, and political conditions: Nakon Phanom was the city that tourism was dominant than trade, and Mukdahan was the city that trade was more dominant than tourism.

KEYWORDS: Tourism Logistics/ Special Economic Zone/ Tourism Linkage Thailand-Laos

วารสารดานการบริหารรัฐกิจและการเมือง ปที่ 8 ฉบับที่ 1 (มกราคม-เมษายน 2562)

บทนํา ระบบโลจิสติกส*การท2องเที่ยว เกี่ยวของกับการออกแบบเสนทาง การขนส2ง นักท2องเที่ยว การบริการดานขอมูลข2าวสาร การบริการความสะดวก ดานการเงินการใชจ2าย ในเสนทางท2องเที่ยว ซึ่งเปQนระบบสําคัญที่จะส2งผลใหเกิดการท2องเที่ยวของนักท2องเที่ยว (ไพรัช พิบูลย*รุ2งโรจน*, 2552) จังหวัดนครพนม-มุกดาหาร-แขวงคําม2วน-แขวงสะหวันนะเขต เปQนพื้นที่เขตเศรษฐกิจพิเศษที่ถูกกําหนดขึ้นเมื่อป พ.ศ.2558 มีแนวโนมจะเกิดการเชื่อมโยง ทางเศรษฐกิจการคา การลงทุนและการท2องเที่ยวไทย-ลาวมากขึ้นในอนาคต (สมพงษ* ศิริโสภณศิลป และคณะ, 2558) ลาวเปQนประเทศเพื่อนบานที่มีพรมแดนติดกับไทย และ เปQนหนึ่งในประเทศสมาชิกสมาคมประชาชาติแห2งเอเชียตะวันออกเฉียงใต (Association of South East Asian Nations: ASEAN) หรืออาเซียน อีกทั้งไทยเคยมีบทบาทในการ ลงทุนในลาวมากที่สุดเมื่อเทียบกับการลงทุนจากประเทศอื่นก2อนที่ในระยะหลังจีน กลายเปQนประเทศที่มีเงินลงทุนสะสมมากที่สุดในปจจุบัน (เณศรา สุขพานิช, 2560) ปจจุบัน วิถีชีวิตประจําวันของคนไทยและคนลาวยังคงมีการคาขาย แลกเปลี่ยนสินคากันเปQนประจํา ดานการท2องเที่ยวมีการส2งต2อลูกคาในธุรกิจการท2องเที่ยว มีการสนับสนุนแลกเปลี่ยนขอมูล กันทั้งภาครัฐและเอกชน รวมถึงประชุมหารือกันเพื่อพัฒนาดานการท2องเที่ยวอย2างต2อเนื่อง (ประจวบ จันทร*หมื่น, 2558) แต2อย2างไรก็ตาม เมื่อพิจารณาถึงสถานการณ*ปญหาที่เกิดขึ้น ยังคงพบว2า การบูรณาการเชิงนโยบายระหว2างประเทศไทย-ลาว เพื่อใหเกิดการเชื่อมโยง ในมิติการพัฒนาการท2องเที่ยวร2วมกันยังคงมีขอติดขัดหลายประการ โดยเฉพาะในดาน การพัฒนาระบบโลจีสติกส*เพื่อสนับสนุนการท2องเที่ยว ทั้งสองประเทศยังขาดแนวทาง การบูรณาการการเชื่อมโยงที่เปQนรูปธรรม การวิจัยเรื่อง ระบบโลจิสติกส*เพื่อการท2องเที่ยว เชื่อมโยงตามลําน้ําโขงไทย-ลาว กรณีศึกษา พื้นที่เขตเศรษฐกิจพิเศษมุกดาหาร-สะหวัน- เซโนและนครพนม-ท2าแขก มุ2งเสนอแนวทางในการพัฒนาเมืองท2องเที่ยวเชื่อมโยงไทย-ลาว ใหมีทิศทางการพัฒนาที่ชัดเจนยิ่งขึ้น

วัตถุประสงค ของการวิจัย 1. เพื่อศึกษาระบบโลจิสติกส*การท2องเที่ยวเชื่อมโยงไทย-ลาว ในพื้นที่ เขตเศรษฐกิจพิเศษมุกดาหาร-สะหวัน-เซโนและนครพนม-ท2าแขก 2. เพื่อเสนอแนะแนวทางการพัฒนาเมืองท2องเที่ยวตามลําน้ําโขงไทย-ลาว

50 วารสารดานการบริหารรัฐกิจและการเมือง ปที่ 8 ฉบับที่ 1 (มกราคม-เมษายน 2562)

แนวคิดที่ใช.ในการวิจัย การศึกษาครั้งนี้คณะวิจัยใชแนวคิดการจัดการระบบโลจิสติกส*เพื่อการท2องเที่ยว เปQนหลัก เปQนแนวคิดต2อยอดจากการศึกษาของคมสัน สุริยะ (2551) ที่ไดอธิบายใหเห็นว2า แนวคิดเรื่องโลจิสติกส*สําหรับการท2องเที่ยว (Tourism Logistics) คลายคลึงกับเรื่อง การขนส2งสําหรับการท2องเที่ยว (Tourism and Transport) แต2ครอบคลุมกวางกว2า โดยโลจิสติกส*สําหรับการท2องเที่ยวครอบคลุม 3 เรื่องใหญ2 คือ การขนส2งนักท2องเที่ยวและ วัตถุสิ่งของ (Physical Flow) การใหและรับขอมูลข2าวสาร (Information Flow) และ การรับจ2ายเงิน (Financial Flow) ในขณะที่เรื่องการขนส2งสําหรับการท2องเที่ยวจะ ครอบคลุมเฉพาะเรื่องการขนส2งนักท2องเที่ยวและวัตถุสิ่งของเท2านั้น จากนั้นแนวคิดการศึกษาเกี่ยวกับการจัดการโลจิสติกส*ของการท2องเที่ยว มีพัฒนาการเพิ่มขึ้น ดังที่ ไพรัช พิบูลย*รุ2งโรจน* (2552) ไดกล2าวถึง องค*ประกอบของ การจัดการโลจิสติกส*ของแหล2งท2องเที่ยว (PIFFS Analysis) The Five Core Components of Logistics of Tourist Attractions) ไวใน 5 ดาน คือ 1) การส2งต2อทางกายภาพ (Physical Flow) 2) การส2งต2อดานขอมูลข2าวสาร (Information Flow) 3) การส2งต2อทาง การเงิน (Financial Flow) 4) สาธารณูปโภค (Facilitating Infrastructure) 5) ความยั่งยืน (Sustainability) จากการทบทวนแนวคิดและทฤษฎีที่เกี่ยวของ ทําใหเห็นว2าการศึกษาระบบ โลจิสติกส*การท2องเที่ยวมีองค*ประกอบสําคัญดังที่ไดกล2าวมาในเบื้องตน ซึ่งคณะวิจัยนํามา ประยุกต*ใชเปQนตัวชี้วัดในการประเมินระบบโลจิสติกส*การท2องเที่ยวในการวิจัยครั้งนี้จํานวน 14 ตัวชี้วัด ดังรายละเอียดในวิธีการดําเนินการวิจัยที่จะกล2าวถึงในลําดับต2อไป

วิธีการดําเนินการวิจัย การวิจัยครั้งนี้คณะวิจัยใชวิธีวิทยาทั้งเชิงคุณภาพ ( Qualitative Research) และ เชิงปริมาณ (Quantitative Research) วิธีวิจัยเชิงคุณภาพ ดําเนินการโดยใชกระบวนการ สํารวจและสัมภาษณ*ผูมีส2วนเกี่ยวของที่เปQนบุคคลสําคัญ ส2วนวิธีวิทยาเชิงปริมาณจะใช แบบสอบถามเพื่อเก็บขอมูลเชิงสถิติ ก2อนจะวิเคราะห*ขอมูลเชิงพรรณนาวิเคราะห*อีกครั้ง เพื่อเขียนรายงานการวิจัยตามวัตถุประสงค* โดยมีรายละเอียดวิธีการดําเนินการวิจัยดังนี้

วารสารดานการบริหารรัฐกิจและการเมือง ปที่ 8 ฉบับที่ 1 (มกราคม-เมษายน 2562)

เครื่องมือที่ใช.ในการวิจัย 1. การสังเกตแบบมีส2วนร2วม การสังเกตแบบมีส2วนร2วม เนนศึกษาบริบทชุมชนและแหล2งท2องเที่ยว กิจกรรมการ ท2องเที่ยว ลักษณะของเมืองท2องเที่ยวและระบบโลจิสติกส*ที่เกี่ยวของกับการท2องเที่ยวไทย- ลาว 2. แบบสัมภาษณ*/แบบสอบถาม การสัมภาษณ*ในการวิจัยครั้งนี้ นักวิจัยจะทําการวิเคราะห*กลุ2มผูมีส2วนไดเสียใน เบื้องตน ประกอบดวย กลุ2มนักท2องเที่ยว กลุ2มผูประกอบการ กลุ2มเจาหนาที่รัฐของทั้ง 2 ประเทศ เพื่อกําหนดขอบเขตในการสัมภาษณ*ในประเด็นสําคัญที่เกี่ยวของกับการวิจัย จากนั้นทําการสัมภาษณ*ใน 2 ลักษณะ คือ การสัมภาษณ*เชิงลึก (In-depth Interview) ใช เก็บรวบรวมขอมูลดานการพัฒนาการท2องเที่ยวที่สอดคลองกับการพัฒนาการท2องเที่ยวใน เขตเศรษฐกิจพิเศษ จากนั้นใชแบบสัมภาษณ*ที่มีโครงสราง (Structured Interview) เพื่อใช สัมภาษณ*เจาหนาที่ ผูประกอบการ นักท2องเที่ยว โดยโครงสรางคําถามประกอบดวย นโยบายการพัฒนาเขตเศรษฐกิจพิเศษในพื้นที่วิจัยเปQนอย2างไร ผลการดําเนินงานที่ผ2านมา เปQนอย2างไร จากนั้นสัมภาษณ*ภาคธุรกิจที่เกี่ยวของกับการพัฒนาระบบโลจิสติกส* การท2องเที่ยวในพื้นที่ว2ามีการดําเนินการหรือไม2 อย2างไร 3. การจัดประชุมระดมความคิดเห็นและสํารวจระบบโลจีสติกส*ในแหล2งท2องเที่ยว การประชุมกลุ2มในการศึกษาครั้งนี้ มุ2งเนนการประชุมเชิงปฏิบัติการอย2างมี ส2วนร2วม ประกอบดวย คณะวิจัย ผูแทนจากหน2วยราชการที่เกี่ยวของ ผูประกอบการ ชุมชน ท2องเที่ยว โดยมีประเด็น การศึกษาเกี่ยวกับระบบโลจิสติกส*การท2องเที่ยว เปQนประเด็น ศึกษาหลัก คณะวิจัยจัดประชุมเพื่อระดมความคิดสรางแบบประเมินแหล2งท2องเที่ยวในเขต เศรษฐกิจพิเศษว2ามีการจัดระบบโลจิสติกส*การท2องเที่ยวอย2างไร มีการดําเนินการหรือไม2 โดยไดกําหนดตัวชี้วัด 14 ตัว ประกอบดวย 1) การพัฒนาการเดินทางสู2แหล2งท2องเที่ยว 2) จุดตอนรับนักท2องเที่ยว 3) จุดพักสําหรับนักท2องเที่ยว 4) เสนทางการเดินทางภายใน แหล2งท2องเที่ยว 5) แผนที่ท2องเที่ยว 6) ปUายบอกทาง 7) การบริการดานการเงินสําหรับ นักท2องเที่ยว 8) การบริการดานหองน้ํา 9) การบริการสัญญาณโทรศัพท* 10) การบริการ สัญญาณอินเตอร*เน็ต 11) การบริการจุดพยาบาล/หน2วยแพทย* 12) จุดทิ้งขยะ 13) การแยกขยะ 14) การใชพลังงานทางเลือก

52 วารสารดานการบริหารรัฐกิจและการเมือง ปที่ 8 ฉบับที่ 1 (มกราคม-เมษายน 2562)

4. การสํารวจ (Survey Research) และการเก็บรวบรวมขอมูลโดยการใช แบบสํารวจในแหล2งท2องเที่ยวในจังหวัดนครพนมและมุกดาหารจํานวน 15 แห2ง และ แหล2งท2องเที่ยวในแขวงคําม2วนและแขวงสะหวันนะเขตจํานวน 10 แห2ง โดยแหล2งท2องเที่ยว เหล2านี้ตั้งอยู2ในเขตเศรษฐกิจพิเศษและมีความสําคัญต2อการท2องเที่ยว

ขอบเขตการวิจัย การศึกษาครั้งนี้คณะวิจัยวางขอบเขตการศึกษาไวดังนี้ ขอบเขตเนื้อหาการวิจัย การศึกษาครั้งนี้คณะวิจัยมุ2งศึกษาระบบโลจีสติกส*การท2องเที่ยว เพื่อสรุป ผลการวิจัยใหเกิดขอเสนอเชิงนโยบายแนวทางในการแกไขปญหาที่เกี่ยวของกับโลจิสติกส* การท2องเที่ยวไทย-ลาว และแนวทางการบริหารจัดการระบบโลจีสติกส* เพื่อเชื่อมโยงการ ท2องเที่ยวระหว2างเมืองที่ตั้งอยู2ตามลําน้ําโขง ขอบเขตกลุมประชากร การวิจัยครั้งนี้ มุ2งศึกษาผ2านกลุ2มประชากร คือ (1) ผูมีส2วนไดส2วนเสียในการ กําหนดนโยบายพัฒนาเขตเศรษฐกิจพิเศษ เช2น สํานักงานคณะกรรมการส2งเสริมการลงทุน กระทรวงพาณิชย* และหน2วยงาน/องค*กรที่เกี่ยวของในประเทศไทยและใน สปป.ลาว (2) นักท2องเที่ยวชาวไทยและต2างประเทศ (3) หน2วยงานภาครัฐดานการท2องเที่ยวในไทย และ สปป.ลาว และ (4) ภาคเอกชนหรือผูประกอบการในธุรกิจการท2องเที่ยว ขอบเขตพื้นที่ศึกษา การศึกษาครั้งนี้ คณะวิจัยเลือกพื้นที่จังหวัดมุกดาหารและจังหวัดนครพนม ในภาคอีสานของประเทศไทยและเลือกแขวงคําม2วนและแขวงสะหวันนะเขต ในประเทศ สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว เนื่องจากเปQนพื้นที่สําคัญทางเศรษฐกิจของ ทั้งสองประเทศหลายประการ คือ เปQนพื้นที่เชื่อมโยงทางเศรษฐกิจ ตามระเบียงเศรษฐกิจ แนวตะวันออก-ตะวันตก (East-West Economic Corridor: EWEC) หรือเสนทางหมายเลข 9 (R9) ที่สามารถเชื่อมโยงระบบเศรษฐกิจเสนทางการคาขายจากเวียดนาม ถึงพม2า ผ2านประเทศลาวและไทย ซึ่งในประเทศไทยจุดเชื่อมต2อสําคัญคือสะพานมิตรภาพแห2งที่ 2 ที่จังหวัดมุกดาหารและปจจุบันจังหวัดมุกดาหารไดถูกประกาศใหเปQนเขตเศรษฐกิจพิเศษ เมื่อป พ.ศ.2558 ส2วนจังหวัดนครพนมแมจะไม2ใช2เสนทางหลักแต2ดวยศักยภาพดานการคา การท2องเที่ยวทําใหเกิดการสรางสะพานมิตรภาพแห2งที่ 3 ขึ้น สามารถเชื่อมโยงการคาผ2าน

วารสารดานการบริหารรัฐกิจและการเมือง ปที่ 8 ฉบับที่ 1 (มกราคม-เมษายน 2562)

ถนนสาย R8 ไปจนถึงลาว-เวียดนามและจีนตอนใตในมณฑลกวางสี และจังหวัดนครพนมก็ ถูกประกาศใหเปQนเขตเศรษฐกิจพิเศษระยะที่ 2 ต2อจากมุกดาหาร ทั้งสองจังหวัดตั้งอยู2ตรง ขามเขตเศรษฐกิจพิเศษของลาว 2 แห2ง คือ เขตเศรษฐกิจพิเศษสะหวัน-เซโนและ เขตเศรษฐกิจเฉพาะท2าแขก เมื่อพิจารณาถึงลักษณะของพื้นที่ศึกษาครั้งนี้ จะพบว2าเปQนพื้นที่สําคัญของ การพัฒนาการท2องเที่ยวตามลําน้ําโขงดวย เนื่องจากเปQนพื้นที่ที่มีศักยภาพดาน การท2องเที่ยวในภาคอีสาน ทั้ง 2 จังหวัด 2 แขวง มีแหล2งท2องเที่ยวที่มีเอกลักษณ*สัมพันธ*กับ ลําน้ําโขง ดังนั้นการศึกษาของคณะวิจัยครั้งนี้ จึงเลือกพื้นที่ดังกล2าวเพื่อศึกษาระบบ โลจิสติกส*เพื่อการท2องเที่ยว

ภาพที่ 1 พื้นที่วิจัย (ที่มา: นักวิจัย 2562)

54 วารสารดานการบริหารรัฐกิจและการเมือง ปที่ 8 ฉบับที่ 1 (มกราคม-เมษายน 2562)

ผลการศึกษาสามารถสรุปได. 4 ประการ ดังนี้ ประการที่ 1 ความพร.อมของระบบโลจิสติกส การทองเที่ยวบางระบบในจังหวัด นครพนม-มุกดาหารไมสอดคล.องกันแขวงคํามวนและแขวงสะหวันนะเขต การศึกษา ระบบโลจีสติกส*การท2องเที่ยวไทย-ลาว กรณี การเคลื่อนที่ทางกายภาพ (Physical Flow) พบว2า ในพื้นที่จังหวัดนครพนมและมุกดาหาร มีการพัฒนาโครงสรางของ ถนนเชื่อมต2อระหว2างตําบล-อําเภอ-จังหวัดมากกว2าแขวงคําม2วนและแขวงสะหวันนะเขต จึงส2งผลใหการเขาถึงแหล2งท2องเที่ยวของนครพนมกับมุกดาหารสะดวกกว2า ส2วนดาน แขวงคําม2วนและแขวงสะหวันนะเขตมีการพัฒนาระบบโครงสรางถนนเช2นเดียวกัน แต2มีลักษณะพัฒนาในตัวเมืองสําคัญก2อน ดังเช2น การพัฒนาถนน 4 เลนในตัวแขวง สะหวันนะเขตตามเสนทาง R 9 เพื่อเชื่อมไปยังเมืองเซโน กําลังมีการพัฒนาจุดบริการนัก เดินทางเปQนอาคารขนาดใหญ2สามารถจอดรถบรรทุกและรถโดยสารได ส2วนการพัฒนาเสนทางเชื่อมไปยังแหล2งท2องเที่ยว กรณี แขวงสะหวันนะเขต มีการพัฒนาอย2างต2อเนื่องแต2จะเปQนการปรับปรุงสะพานขามลําน้ําต2าง ๆ เสียส2วนใหญ2 อาทิ เสนทางจากเมืองไกรสอนพมวิหารไปยังเมืองไซพูทอง ที่มีแหล2งท2องเที่ยวสําคัญของ แขวงคือ ปราสาทเฮือนหิน พระธาตุโพน ปจจุบันแขวงกําลังปรับปรุงสะพานโดยยกระดับ ใหสูงขึ้นจากเดิม โดยถนนเสนทางดังกล2าวนี้จะเชื่อมไปถึงด2านผ2อนปรน ไซพูทอง-ชานุมาน จังหวัดอํานาจเจริญ ได ส2วนแขวงคําม2วน มีการพัฒนาแหล2งท2องเที่ยวใหม2ตามเสนทางจาก R12 เชื่อมต2อ ผ2านถนน E1 ไปยังเสนทาง R8 เปQนเสนทางตาม Loop วงจรท2องเที่ยวที่แขวงกําหนดไว โดยเสนทางดังกล2าวจะสามารถเดินทางไดอย2างสะดวก เนื่องจากเปQนเสนทางที่แขวงไดทํา ขึ้นใหม2 นักท2องเที่ยวสามารถเดินทางและท2องเที่ยวจุดสําคัญคือ ถ้ํากองลอ เขื่อนน้ําเทิน 2 และหินแกะสลักรูปพระพุทธรูปประจําวันเกิดระหว2างเสนทาง E1 ดานการเคลื่อนที่ของนักท2องเที่ยวเชื่อมโยง กรณีผ2านด2านสะพานมิตรภาพ แห2งที่ 2 (มุกดาหาร) และแห2งที่ 3 (นครพนม) นักท2องเที่ยวสามารถเดินทางไดโดยสะดวก หากไม2ติดขัดกรณีความถูกตองชัดเจนของเอกสารการขามแดน เนื่องจากสาเหตุความล2าชา ในการเดินทางของนักท2องเที่ยวที่พบบริเวณด2านจํานวนหนึ่งคือ นักท2องเที่ยวขาดความรู ความเขาใจในกฎระเบียบบริเวณด2าน แมมีการแจงขอมูลในปUายประชาสัมพันธ* แต2ส2วนหนึ่ง นักท2องเที่ยวหรือคนเดินทางไม2ไดอ2าน ซึ่งส2วนใหญ2จะเปQนนักท2องเที่ยวที่ไม2ไดขามด2าน

วารสารดานการบริหารรัฐกิจและการเมือง ปที่ 8 ฉบับที่ 1 (มกราคม-เมษายน 2562)

เปQนประจํา ส2วนการขามเรือ (ด2านเรือนครพนม-ด2านเรือมุกดาหาร) สามารถเดินทางได อย2างสะดวก แต2ปจจุบันการบริการเรือจะไม2บริการใหกับนักท2องเที่ยวต2างชาติ ดานระบบโลจิสติกส*การท2องเที่ยวไทย-ลาว กรณี ขอมูลข2าวสาร (Information Flow) การศึกษาสรุปไดว2า ในการสืบคนขอมูลดานการท2องเที่ยวของทั้งจังหวัดนครพนม- มุกดาหาร-คําม2วน-สะหวันนะเขต สามารถสืบคนไดโดยสะดวก ผ2านเครือข2ายอินเตอร*เน็ต กล2าวคือ นักท2องเที่ยวไทยสามารถคนขอมูลแหล2งท2องเที่ยวใน สปป.ลาว จากเวปไซด*ต2าง ๆ ไดโดยสะดวก แต2เมื่อพิจารณาถึงสถานะขอมูลปจจุบันของแหล2งท2องเที่ยว การบริการ การท2องเที่ยว การศึกษาสรุปว2า การใหขอมูลในเวปไซด*ยังไม2เปQนปจจุบันทั้งในส2วนของ นครพนมและมุกดาหาร รวมทั้งในแขวงคําม2วนและสะหวันนะเขต ขอสรุปอีกประการกรณี ขอมูลข2าวสาร (Information Flow) คือ ขอมูลดาน การท2องเที่ยวเชื่อมโยงของจังหวัดนครพนม-มุกดาหาร-คําม2วน-สะหวันนะเขต ยังไม2มีขอมูล ปรากฏเปQนเอกสารเสนทางท2องเที่ยวเชื่อมโยง จึงส2งผลใหยังไม2มีการประชาสัมพันธ* การท2องเที่ยวเชื่อมโยงของทั้งสองประเทศมากนัก จะมีการประชาสัมพันธ*กิจกรรม การท2องเที่ยวเชื่อมโยงร2วมกันที่พบและมีการประชาสัมพันธ*เปQนกิจกรรมประจําป เสียส2วนใหญ2 เช2น การปนจักยาน 2 แผ2นดิน การจัดเทศกาลแข2งเรือ เปQนตน ซึ่งกิจกรรม ดังกล2าวเปQนกิจกรรมจัดตามแผนงานของหน2วยงานที่เกี่ยวของ เมื่อพิจารณาในแง2 การพัฒนาการท2องเที่ยวเชื่อมโยงในลักษณะมีเสนทางท2องเที่ยวเชื่อมโยงกัน ยังคงพบว2า มีการพัฒนากิจกรรมท2องเที่ยว เสนทางท2องเที่ยวเชื่อมโยงระหว2างกันจํานวนนอยในพื้นที่ จังหวัดนครพนม-มุกดาหาร-คําม2วน-สะหวันนะเขต ในดานโลจิสติกส*การท2องเที่ยวไทย-ลาว กรณี การเคลื่อนที่ดานการเงิน (Financial Flow) การศึกษาสรุปว2า การใชจ2ายเงินของนักท2องเที่ยวของจังหวัดนครพนม- มุกดาหาร-คําม2วน-สะหวันนะเขต สามารถใชจ2ายไดโดยสะดวก กล2าวคือ นักท2องเที่ยว ชาวไทยสามารถนําเงินบาทใชไดโดยสะดวก ขณะเดียวกัน เมื่อชาว สปป.ลาว มาเที่ยวใช จ2ายในจังหวัดนครพนม-มุกดาหาร ส2วนใหญ2จะใชเงินบาทในการใชจ2ายเช2นเดียวกัน ดานสิ่งอํานวยความสะดวกในการนําเงินมาใช เช2น ตู ATM ในพื้นที่จังหวัดนครพนม- มุกดาหาร-คําม2วน-สะหวันนะเขต มีใหบริการจํานวนมากทั้งในไทยและลาว การเก็บขอมูล ของคณะวิจัยพบว2ามีบริการตูเอทีเอ็มบริการในพื้นที่ศึกษาครั้งนี้ถึง 126 แห2ง เฉพาะในแขวงคํามวน-สะหวันนะเขตมี 57 แห2ง

56 วารสารดานการบริหารรัฐกิจและการเมือง ปที่ 8 ฉบับที่ 1 (มกราคม-เมษายน 2562)

กรณีดานการเงิน (Financial Flow) การใชจ2ายของนักท2องเที่ยวตามแหล2ง ท2องเที่ยวจังหวัดนครพนม-มุกดาหาร-คําม2วน-สะหวันนะเขต จะมีลักษณะแตกต2างกัน ในบางแหล2ง กล2าวคือ ในแขวงคําม2วน-สะหวันนะเขต จะมีการเก็บค2าเขาชม อาทิ ถ้ําพระ ถ้ํากองลอ ในแขวงคําม2วน พระธาตุอิงฮัง ในแขวงสะหวันนะเขต แต2ในบางแห2งก็ ไม2มีการเก็บ อาทิ พระธาตุโพน ปราสาทเฮือนหิน แขวงคําม2วน ส2วนในจังหวัดนครพนม- มุกดาหาร จะไม2เก็บค2าเขาชม แต2จะมีลักษณะใหบริจาคใส2ตูบริจาคที่ตั้งไว จากความแตกต2างนี้หากเปQนนักท2องเที่ยวที่เดินทางโดยบริษัททัวร*จะไม2รูสึกถึง ความแตกต2าง เนื่องจากค2าใชจ2ายถูกคํานวณไวในทริปการเดินทางแลว แต2หากเปQน นักท2องเที่ยวที่เดินทางท2องเที่ยวดวยตนเองจะทราบถึงความแตกต2างนี้ โดยส2วนใหญ2 นักท2องเที่ยวที่เดินทางดวยตนเองจะพบว2า ราคาท2องเที่ยวในลาวจะมีค2าใชจ2ายแพงกว2า การท2องเที่ยวในประเทศไทย ดานหนึ่งเนื่องจากปจจัยดานสินคาบริการและวัตถุดิบที่ใชใน ธุรกิจที่เกี่ยวของกับการท2องเที่ยวใน สปป.ลาว ส2วนใหญ2พึ่งพาจากประเทศไทย ทําใหตนทุน ในการผลิตสูงกว2า กรณีราคาสินคาหรือราคาการใหบริการการท2องเที่ยวของลาวที่แพงกว2า ประเทศไทยนี้ ในพื้นที่ศึกษาหรือในวงการท2องเที่ยวเชื่อมโยงไทย-ลาว ยังมีการทํา ความเขาใจใหกับนักท2องเที่ยวในประเด็นนี้นอย ประการที่ 2 ระบบโลจิสติกส ในจังหวัดนครพนมและมุกดาหารยังคงไมพร.อม ในทุกตัวชี้วัด สาเหตุประการสําคัญคือยังไมมีการกําหนดในเชิงนโยบายให.มีแผนพัฒนา ระบบโลจีสติกส การทองเที่ยวในแหลงทองเที่ยวสําคัญอยางเปdนรูปธรรม ในประเด็นนี้ สําคัญอย2างยิ่งในการพัฒนาการท2องเที่ยวในจังหวัดนครพนม- มุกดาหาร เนื่องจากที่ผ2านมาการนําแนวคิดเรื่องระบบโลจีสติกส*การท2องเที่ยวมาใชในการ พัฒนายังมีไม2มากนัก การพัฒนาการท2องเที่ยวของจังหวัดจะเนนไปในแนวทางการพัฒนา แหล2งท2องเที่ยว พัฒนากิจกรรมการท2องเที่ยว สรางอัตลักษณ*แหล2งท2องเที่ยว ซึ่งเปQน สิ่งจําเปQนและสําคัญเช2นเดียวกัน แต2เมื่อนําแนวคิดเรื่องระบบโลจิสติกส*การท2องเที่ยว มาวิเคราะห*การเชื่อมโยงแหล2งท2องเที่ยวใน 2 จังหวัด จะพบว2ามีจุดอ2อนที่ตองร2วมมือกัน พัฒนาอีกหลายประการ ดังที่คณะวิจัยไดประเมินระบบโลจิสติกส*จํานวน 14 ตัวชี้วัด จากแหล2งท2องเที่ยวที่ตั้งอยู2ในเขตเศรษฐกิจพิเศษจํานวน 15 ในจังหวัดนครพนมและ มุกดาหาร พบว2า ในดานการพัฒนาดานการเดินทางสู2แหล2งท2องเที่ยวแหล2งท2องเที่ยวทั้ง 15 แห2ง สามารถเดินทางเขาถึงไดอย2างสะดวก ส2วนดานการจัดจุดตอนรับมีเพียง 1 แห2ง ที่ยังไม2มีจุดตอนรับนักท2องเที่ยวคือ วัดมัชฌิมาวาส อําเภอดอนตาล ดานเสนทาง

วารสารดานการบริหารรัฐกิจและการเมือง ปที่ 8 ฉบับที่ 1 (มกราคม-เมษายน 2562)

การเดินทางภายในแหล2งท2องเที่ยวมีการจัดเสนทางท2องเที่ยวในแหล2งท2องเที่ยวจํานวน 11 แห2ง และมี 4 แห2งที่ไม2มีการจัดเสนทางท2องเที่ยวในแหล2งท2องเที่ยว เนื่องจากพื้นที่แคบ อาทิ วัดมัชฌิมาวาส อําเภอดอนตาล จุดชมวิวตามลําน้ําโขงอําเภอดอนตาล เปQนตน ความน2าสนใจอีกประการคือ การศึกษาพบว2าทั้ง 2 จังหวัดยังคงมีปญหาในการ จัดทําแผนที่ท2องเที่ยวสําหรับใหนักท2องเที่ยวไดศึกษาทําความเขาใจในแหล2งท2องเที่ยว ดังจะพบว2าในการศึกษาครั้งนี้มีแหล2งท2องเที่ยวที่ไม2มีแผนที่บอกรายละเอียดจํานวน 9 แห2ง จาก 15 แห2ง สะทอนใหเห็นจุดอ2อนในการพัฒนาระบบการใหขอมูลกับนักท2องเที่ยว ส2วนปUายบอกทางไปยังแหล2งท2องเที่ยว การศึกษาพบว2ามีเพียง 2 แห2งที่ไม2พบปUายบอกทาง ที่ชัดเจนไปยังแหล2งท2องเที่ยว คือ บานหนองหล2ม อําเภอดอนตาล กับแหล2งท2องเที่ยว อุทยานสมเด็จย2า อําเภอดอนตาล ในดานการบริการตู ATM พบว2าตามแหล2งท2องเที่ยวทั้ง 15 แห2ง เปQนแหล2งที่ตั้งอยู2ตามลําน้ําโขงและอยู2ในเขตเศรษฐกิจพิเศษ จึงมีการใหบริการ เพียงพอ ในกรณีหองน้ําจากการศึกษาพบว2ามีแหล2งท2องเที่ยวเพียง 1 แห2งที่ไม2มีหองน้ํา ใหบริการคือ จุดชมวิวสะพานมิตรภาพแห2งที่ 3 จังหวัดนครพนม ส2วนกรณีสัญญาณ โทรศัพท*ในทุกแหล2งสามารถใชบริการได แต2ทุกแหล2งไม2มีการบริการสัญญาณอินเตอร*เน็ต สาธารณะ ขอมูลที่น2าสนใจอีกประการคือ มีแหล2งท2องเที่ยวจํานวนถึง 12 แห2งไม2มีการให ขอมูลการบริการดานการรักษาพยาบาล หรือ อุบัติเหตุฉุกเฉิน ดานหนึ่งอาจจะเกิดจากการ สื่อสารผ2านโทรศัพท*มือถือที่มีหมายเลขแจงเหตุไดสะดวก แต2อย2างไรก็ตามในมิติการดูแล นักท2องเที่ยว จําเปQนตองมีจุดบริการสําหรับนักท2องเที่ยวในประเด็นนี้ โดยเฉพาะในแหล2ง ท2องเที่ยวสําคัญ ๆ ที่มีนักท2องเที่ยวจํานวนมาก อาทิ ตลาดอินโดจีนมุกดาหาร วัดภูมโนรมย* อําเภอเมือง จังหวัดมุกดาหาร วัดพระธาตุพนม อําเภอธาตุพนม จังหวัดนครพนม ท2าเรือ และตลาดอินโดจีนนครพนม เปQนตน กรณีจุดทิ้งขยะพบว2า มีแหล2งท2องเที่ยวจํานวน 3 แห2ง ไม2พบที่ทิ้งขยะ และมีจํานวน 5 แห2งที่มีถังขยะแต2ไม2พบการแยกขยะ ซึ่งกรณีการแยกขยะ พบว2ามีแหล2งท2องเที่ยว 10 แห2ง มีถังแยกขยะ ทายที่สุดในระบบโลจีสติกส*การท2องเที่ยวคือ การใชพลังงานทางเลือกในแหล2งท2องเที่ยว ในการศึกษาครั้งนี้พบว2า แหล2งท2องเที่ยวทั้ง 15 แห2งยังไม2มีการดําเนินการใชพลังงานทดแทนในการจัดกิจกรรมการท2องเที่ยวในแหล2ง ท2องเที่ยว ส2วนในแขวงคําม2วนและสะหวันนะเขต คณะวิจัยประเมินแหล2งท2องเที่ยวจํานวน 10 แห2ง พบว2าในดานการพัฒนาดานการเดินทางสู2แหล2งท2องเที่ยวมีครบทั้ง 10 แห2ง

58 วารสารดานการบริหารรัฐกิจและการเมือง ปที่ 8 ฉบับที่ 1 (มกราคม-เมษายน 2562)

กล2าวคือ มีการปรับปรุงถนน เสนทางเขาถึงแต2ยังมีลักษณะแบ2งเปQนช2วง ๆ ยังพบผิวถนนที่ เปQนหลุ2มเปQนบ2อ เปQนอุปสรรคต2อการเดินทางไปยังแหล2งท2องเที่ยว ดานจุดตอนรับมี การดําเนินการ 8 แห2ง มี 2 แห2งที่ไม2พบเนื่องจากสถานที่ไม2เหมาะสม คือ แหล2งท2องเที่ยว กําแพงหินยักษ* ยังเปQนพื้นที่ปSา นักท2องเที่ยวตองเดินเขาไปชม ดานจุดพักนักท2องเที่ยวมี การบริการ 6 แห2ง ส2วนใหญ2เปQนแหล2งท2องเที่ยวในเขตตัวเมือง เช2น ย2านเมืองเก2าท2าแขก ย2านเมืองเก2าเมืองไกรสอนพมวิหาร ส2วนเสนทางการเดินทางภายในแหล2งท2องเที่ยวมี การดําเนินการ 6 แห2งเช2นเดียวกัน มี 4 แห2งที่ไม2สามารถดําเนินการได เนื่องจาก สถานที่ท2องเที่ยวเปQนปSา ภูเขาและเขตวัด อาทิ กําแพงหินยักษ* พระธาตุอิงฮัง พระธาตุโพน เปQนตน ดานแผนที่ท2องเที่ยวมีการดําเนินการ 7 แห2ง ปUายบอกทาง 9 แห2ง มีการบริการ หองน้ํา 6 แห2ง ดานสัญญาณโทรศัพท*มีสัญญาณครบทั้ง 10 แห2ง แต2ไม2มีการบริการ สัญญาณอินเตอร*เน็ตสาธารณะ จุดบริการพยาบาลมีเพียง 4 แห2ง ส2วนใหญ2ตั้งอยู2ในเขต ตัวเมืองท2าแขกและเมืองไกรสอนพมวิหาร ดานการดําเนินการจุดทิ้งขยะมีการดําเนินการ 7 แห2ง มีจุดแยกขยะเพียง 3 แห2ง ส2วนดานการใชพลังงานทางเลือกพบว2ามีการใช แผงโซล2าเซลในแหล2งท2องเที่ยว 2 แห2ง จากขอมูลดังกล2าวนี้สะทอนการพัฒนาการท2องเที่ยวในพื้นที่จังหวัดนครพนมและ จังหวัดมุกดาหาร-แขวงคําม2วนและสะหวันนะเขต ว2ายังคงตองมีการพัฒนาการท2องเที่ยวให ต2อเนื่องโดยเฉพาะการนําแนวทางการพัฒนาระบบโลจีสติกส*การท2องเที่ยวมาใชในการ พัฒนาการท2องเที่ยวใน 2 จังหวัด 2 แขวง ประการที่ 3 จากความไมพร.อมในบางประการของระบบโลจีสติกส การทองเที่ยว สงผลให.การทองเที่ยวเชื่อมโยงยังคงไมสามารถพัฒนาความรวมมือ ได.อยางเต็มศักยภาพ เนื่องระบบโลจีสติกส การทองเที่ยวยังไมสมดุลระหวางไทย-ลาว มีผลให.การเชื่อมตอแบบไร.รอยตอจะเปdนไปอยางเชื่องช.า ดังที่ไดเสนอใหเห็นในส2วนที่ผ2านมา จะพบว2า ในพื้นที่นครพนม-มุกดาหาร- คําม2วน-สะหวันนะเขต ยังคงมีปญหาในระบบโลจีสติกส*บางส2วน ซึ่งโดยสรุปแลวเปQนปญหา ที่ภาครัฐและเอกชนร2วมมือกันแกไขจุดบกพร2องนี้มาโดยตลอด แต2อย2างไรก็ตาม ผลการศึกษาครั้งนี้ไดแสดงใหเห็นว2า การจะเชื่อมต2อกันระหว2างไทย-ลาว ตามนโยบายและ แผนแม2บทว2าดวยความเชื่อมโยงระหว2างกันในอาเซียน (Master Plan on ASEAN Connectivity: MPAC) ที่จะพัฒนาไปสู2การเชื่อมโยงแบบไรรอยต2อ ในดานหนึ่งจําเปQนตอง พัฒนาระบบโลจีสติกส*การท2องเที่ยวดวย โดยกําหนดเปQนนโยบายและแผนงานในระดับ

วารสารดานการบริหารรัฐกิจและการเมือง ปที่ 8 ฉบับที่ 1 (มกราคม-เมษายน 2562)

จังหวัดและเลือกพื้นที่รูปธรรมในการดําเนินการใหเกิดการเดินทางระหว2างกันที่สะดวกมาก ขึ้น อาทิ การลดขั้นตอนบริเวณด2านสะพานมิตรภาพแห2งที่ 2 (นครพนม-คําม2วน) และ 3 (มุกดาหาร-สะหวันนะเขต) กรณีด2านใน สปป.ลาว ยังมีการกรอกเอกสารประกอบการยื่น พาสปอร*ต ส2วนในด2านฝงไทยไดยกเลิกแลว เปQนตน ประการที่ 4 เมื่อนําผลการศึกษามาวิเคราะห ลักษณะเมืองนครพนมและ มุกดาหารพบวา มีลักษณะแตกตางกัน คือ นครพนมเปdนการทองเที่ยวนําการค.า สวน มุกดาหารเปdนเมืองการค.านําการทองเที่ยว การศึกษาครั้งนี้สรุปว2าการกําหนดแนวทางในการพัฒนาเมืองบริเวณตามลําน้ําโขง ไทย-ลาว ไม2สามารถใชการท2องเที่ยวนําไดทั้งหมด กล2าวคือ จากการศึกษาบริบทลักษณะ ความเปQนเมืองโดยใชแนวคิดโลจิสติกส*ดานการท2องเที่ยวครั้งนี้พบว2าจังหวัดนครพนม- คําม2วน มีลักษณะเปQน “เมืองทองเที่ยวนําการค.า” จากการวิเคราะห*บริบทเศรษฐกิจ การคาและการท2องเที่ยวของจังหวัดพบว2า นครพนมมีนักท2องเที่ยวหลากหลายกลุ2มเขามา ท2องเที่ยว มีผูประกอบการดานการท2องเที่ยวที่สามารถเชื่อมโยงกิจกรรมการท2องเที่ยว ในระดับประเทศและต2างประเทศ ส2งผลใหมีนักท2องเที่ยวเขามาท2องเที่ยวจากหลายประเทศ ดังเช2น เมื่อวิเคราะห*จากสถิตินักท2องเที่ยวในช2วง 3 เดือน (มิถุนายน-สิงหาคม 2560) พบว2า มีนักท2องเที่ยวชาวไทย 90,778 คน ชาวลาว 2,139 คน ชาวเวียดนาม 201 คน ชาวฝรั่งเศส 379 คน อเมริกา 782 คน ออสเตรเลีย 862 คน ดานค2าใชจ2ายที่เกิดขึ้นในพื้นที่พบว2า คนไทยมีค2าใชจ2ายเฉลี่ยต2อคน 1.228.73 บาท ชาวต2างชาติมีค2าใชจ2าย 1,473.22 บาท ส2วนดานการคาขายของจังหวัดนครพนมมีมูลค2าสูงเช2นเดียวกัน จากรายงานมูลค2าการคา ชายแดนไทย-สปป.ลาว (รายด2าน) ป 2559-2561 (มกราคม-ตุลาคม) พบว2าจังหวัด นครพนมมีจํานวน 12,251.74 ลานบาท อย2างไรก็ตามมูลค2าการคาชายแดนของจังหวัด นครพนมยังคงนอยกว2ามุกดาหารในช2วงป 2559-2561 ที่ผ2านมาโดยมุกดาหารมีมูลค2า 51,415.58 ลานบาท (กองความร2วมมือการคาและการลงทุนกรมการคาต2างประเทศ, 2561) ในแง2การพัฒนาดานการท2องเที่ยว เมื่อนําสถิตินักท2องเที่ยวมาเปรียบเทียบ พบว2า จังหวัดมุกดาหารมีลักษณะแตกต2างจากจังหวัดนครพนม ในกรณีนักท2องเที่ยวต2างชาติ มีจํานวนนอยกว2าจังหวัดนครพนม ส2วนนักท2องเที่ยวคนไทยและ สปป.ลาว จังหวัด มุกดาหารมีมากกว2า จะพบว2าใน 2 จังหวัดนักท2องเที่ยวชาวไทยยังเปQนนักท2องเที่ยว กลุ2มหลัก ป 2560 ใน 3 เดือน (มิถุนายน-สิงหาคม 2560) มีจํานวนนักท2องเที่ยวชาวไทย

60 วารสารดานการบริหารรัฐกิจและการเมือง ปที่ 8 ฉบับที่ 1 (มกราคม-เมษายน 2562)

มาเที่ยวจังหวัดมุกดาหารจํานวน 136,721 คน รองลงมาเปQนชาวลาว 5,195 คน เวียดนาม 52 คน จีน 57 คน ส2วนชาวยุโรปยังมีจํานวนนอย ซึ่งต2างจากจังหวัดนครพนมที่มี นักท2องเที่ยวต2างชาติชาวยุโรปเขามาท2องเที่ยวจํานวนมากกว2า ดวยลักษณะของ เมืองนครพนมที่มีพื้นที่ท2องเที่ยวโดดเด2นหลายแห2งและสามารถเดินทางโดยเครื่องบินได โดยสะดวกกว2ามุกดาหาร และเมื่อพิจารณาถึงแนวทางการพัฒนาจังหวัดมุกดาหารที่มุ2งเปQน ประตูการคาเชื่อมอินโดจีนตามเสนทาง R9 ส2งผลใหมุกดาหารถูกวางเปQน “เมืองการค.า นําการทองเที่ยว” ดังจะพบการดําเนินกิจกรรมวางโครงสรางผังเมืองของมุกดาหารที่มีการ ประชาพิจารณ* มีการประชุมเพื่อพิจารณาการวางผังเมืองอยู2อย2างต2อเนื่อง ดังนั้นโดยสรุปแลว การพัฒนาเมืองทั้ง 2 แห2ง ในแง2การท2องเที่ยวจึงมีลักษณะ แตกต2างกัน คือ จังหวัดนครพนมควรใชแนวทาง “การท2องเที่ยวนําการคา” ส2วนมุกดาหาร ควรใชแนวทาง “การคานําการท2องเที่ยว” แต2จุดร2วมของทั้ง 2 จังหวัด ในมิติการพัฒนา การท2องเที่ยวยังเปQนประเด็นหลักที่พื้นที่ตองใหความสําคัญเปQนอันดับตน ๆ ของการพัฒนา จังหวัด

ข.อเสนอแนะจากการวิจัย การศึกษาครั้งนี้แสดงใหเห็นถึงแนวทางการพัฒนาระบบโลจีสติกส*การท2องเที่ยว เชื่อมโยง ตามตัวชี้วัด 14 ตัว และจากการวิจัยสรุปว2าทั้งสองประเทศจําเปQนเริ่มตนวางแผน และพัฒนาแหล2งท2องเที่ยวใหมีระบบโลจีสติกส*ที่สนับสนุนต2อการท2องเที่ยวของนักท2องเที่ยว จากการวิจัยสามารถสรุปขอเสนอแนะจากการวิจัยไดดังนี้ จังหวัดนครพนมและมุกดาหาร จําเปdนต.องมีนโยบายและแผนพัฒนาระบบ โลจีสติกส การทองเที่ยว ทั้ง 14 ตัวชี้วัด ในแหลงทองเที่ยวของจังหวัด โดยเริ่มต.น ในพื้นที่สําคัญ คือ 1. อุทยานสมเด็จย2า จุดชมวิวลํานําโขง บานหนองหล2ม อําเภอดอนตาล จังหวัด มุกดาหาร 2. เขตเทศบาลเมืองมุกดาหาร (ตลาดอินโดจีน-หอแกว-วัดภูมโนรมย*-วัดมโนภิรมย*- วัดศรีมณฑา -ตลาดสะพานมิตรภาพแห2งที่ 2) 3. พระธาตุพนม จุดชมวิว ท2าเรืออําเภอธาตุพนม จังหวัดนครพนม 4. เขตเทศบาลเมืองนครพนม (ย2านเมืองเก2า-ท2าเรือ-บานนาจอก-จุดชมวิวสะพาน มิตรภาพแห2งที่ 3)

วารสารดานการบริหารรัฐกิจและการเมือง ปที่ 8 ฉบับที่ 1 (มกราคม-เมษายน 2562)

5. เขตอําเภอท2าอุเทน (บานไซยบุรี-ตลาดท2าอุเทน-พระธาตุท2าอุเทน) ทั้ง 2 จังหวัด 2 แขวง เรงพัฒนาความรวมมือบริเวณดานชายแดนให.เปdน รูปธรรม สอดรับกับแนวทางของประเทศโดยมีแนวทางการดําเนินงานเรงดวน คือ 1. มุกดาหาร-สะหวันนะเขตเร2งดําเนินการจุดตรวจร2วม เร2งดําเนินงานตาม ความตกลงการขนส2งขามพรมแดน 2. นครพนม-คําม2วน-มุกดาหาร-สะหวันนะเขต ควรมีคณะทํางานวางแผน การพัฒนาระบบโลจิสติกส*การท2องเที่ยวเพื่อสนับสนุนการเชื่อมโยงไทย-ลาว โดยมีแผนพัฒนาการท2องเที่ยวระหว2างเมืองในเสนทางท2องเที่ยวเชื่อมโยงย2านเมืองเก2า คือ เมืองนครพนม-ท2าแขก และเมืองไกรสอนพมวิหาร-เมืองมุกดาหาร เปQนตัวแบบเริ่มตน ดําเนินการ 3. จังหวัดมุกดาหารเร2งจัดทําผังเมืองรวมของมุกดาหารและเร2งจัดหาที่ดินที่ใชเปQน พื้นที่พัฒนาการท2องเที่ยว

เอกสารอ.างอิง กองความร2วมมือการคาและการลงทุนกรมการคาต2างประเทศ. (2561). มูลคาการค า ชายแดน . สืบคนเมื่อ ธันวาคม 20, 2561, จาก http://www.dft.go.th-th/index คมสัน สุริยะ. (2551). กรอบแนวคิดโลจิสติกสการทองเที่ยว . สืบคนเมื่อ พฤศจิกายน 11, 2561, จาก http://www.tourismlogistics.com เณศรา สุขพานิช. (2560). การลงทุนโดยตรงจากตางประเทศใน สปป. ลาว . กรุงเทพฯ: สํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.). ประจวบ จันทร*หมื่น. (2558). เส นทางการทองเที่ยวและแผนการทองเที่ยวเชื่อมโยง อยางยั่งยืน ลุมน้ําโขงไทย-ลาว พื้นที่จังหวัดนครพนมถึงอุบลราชธานีและ แขวงคํามวนถึงแขวงจําปาสัก . กรุงเทพฯ: สํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.). ไพรัช พิบูลย*รุ2งโรจน*. (2552). กรอบแนวคิดในการวิเคราะหเรื่องโลจีสติกสสําหรับ การทองเที่ยว . สืบคนเมื่อ พฤศจิกายน 11, 2561, จาก http://www.tourismlogistics.com

62 วารสารดานการบริหารรัฐกิจและการเมือง ปที่ 8 ฉบับที่ 1 (มกราคม-เมษายน 2562)

สมพงษ* ศิริโสภณศิลป และคณะ. (2558). การจัดทําแผนแมบทการพัฒนา เขตเศรษฐกิจพิเศษในจังหวัดหนองคาย จังหวัดนครพนมและจังหวัดมุกดาหาร . กรุงเทพฯ: สํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.).