Devrek Gökçebey Organize Sanayi Bölgesi
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
DEVREK GÖKÇEBEY ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ ULUSAL VE BÖLGESEL GÖSTERGELER İLE ÖN BİR DEĞERLENDİRME (EKONOMİK ÇERÇEVE) ARALIK 2019 1. SOSYO-EKONOMİK DURUM Bölgesel gelişme; ülke kalkınma politikasının bölge ve şehir düzeyinde yapı taşlarını oluşturan; bölgesel ve yerel düzeyde kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplumun karar alma süreçlerine katılmasını ve kaynaklarını kalkınma yönünde birlikte harekete geçirmesini esas alan; bölgelerin rekabet gücünün artırılması ve bölgeler arası gelişmişlik farklarının azaltılması politikaları arasında dengeyi gözeten; yapısal ve temel bir politika olarak görülmektedir. Türkiye’nin uzun vadeli kalkınma amacı, milletimizin temel değerlerini ve beklentilerini esas alarak gerçekleştirilecek yapısal dönüşümlerle dünyada Türkiye’nin uluslararası konumunu yükseltmek ve halkımızın refahını artırmaktır. Onuncu Kalkınma Planında ülke kalkınması ekonomik, sosyal ve mekansal boyutlarıyla bir bütün olarak ele alınmıştır. Bölgesel farkların azaltılması, Plan döneminde de bölgesel gelişmenin öncelikli amacı olmaya devam etmektedir. Bölgesel gelişmenin öncesine göre daha fazla vurgulanan ikincil amacı ise, tüm bölgelerin kaynaklarını ve içsel potansiyelini harekete geçirerek, bölgelerin rekabet gücünü artırmak, böylece ulusal büyümeye ve kalkınmaya katkılarını azami seviyeye çıkartmaktır. Ayrıca, bölgeler arasında ekonomik ve sosyal entegrasyonun güçlendirilmesi ve diğer ülkelerle ilişkilerin geliştirilmesi bölgesel gelişme politikasının katkı sağlayacağı önemli hususlardır. 2011 yılında hazırlanan Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksi (SEGE) demografi, eğitim, sağlık, istihdam, rekabetçi ve yenilikçi kapasite, mali kapasite, erişilebilirlik ile yaşam kalitesi göstergelerine göre iller 6 gelişmişlik grubunda sınıflandırılmış, benzer bir yöntemle de Düzey 2 bölgeleri gelişmişlik düzeyleri açısından dört kademede ele alınmıştır. Söz konusu analizler, doğu batı yönündeki gelişmişlik farklarını açıkça sergilemektedir. Türkiye’de bölgelerarası gelir farkları da geneli itibarıyla benzer bir yapı sergilemektedir. Bu bulgular, aynı zamanda aşağıda sunulan yerleşim sınıflamasını önemli ölçüde desteklemektedir. Kentsel Sınıflama İller Metropol İstanbul, Ankara, İzmir, Adana-Mersin (potansiyel) Metropol Alt Merkezleri Kocaeli, Sakarya, Bursa, Tekirdağ, Manisa Endüstriyel Büyüme Odağı Gaziantep, Konya, Kayseri, Eskişehir, Denizli, Hatay, [Kocaeli], [Sakarya], [Bursa], [Tekirdağ], [Manisa], [Adana], [Mersin], [Antalya] Bölgesel Çekim Merkezi Trabzon, Diyarbakır, Samsun, Erzurum, Van, Elazığ, Malatya, Şanlıurfa ve Sivas Turizm Odakları Antalya, Aydın, Nevşehir, Muğla, [İstanbul], [İzmir], Afyonkarahisar, Balıkesir, Çanakkale, [Denizli], Mardin (potansiyel) Yapısal Dönüşüm İlleri i-İkincil Sanayi İlleri Zonguldak, Kahramanmaraş, Kırklareli, Bilecik, Osmaniye, Düzce, Kütahya, Yalova, Uşak, Karabük, Ordu, Çorum, Rize, Kırıkkale, [Mardin] , [Aydın], [Muğla], [Afyonkarahisar], [Balıkesir], [Çanakkale] ii-Sanayisi Güçlenen İller Aksaray, Edirne, Karaman, Bartın, Sinop, Burdur, [Mardin], Adıyaman, Isparta, Batman, Bolu, [Nevşehir] iii-Sanayi Nüvesi İller Niğde, Kırşehir, Kastamonu, Yozgat, Tokat, Giresun, Artvin, Amasya, Çankırı, Gümüşhane, Erzincan, Kilis Öncelikli Gelişme İlleri Kars, Iğdır, Ardahan, Bingöl, Bitlis, Siirt, Şırnak, Ağrı, Hakkâri, Muş, Tunceli, Bayburt 1 Yukarıda makro anlamda ortaya konulan ulusal strateji ve kalkınma hedeflerinden ortaya çıkan temel sonuçlardan biri Zonguldak ilinin ikincil sanayi illeri arasında yer alması ve yapısal dönüşüm potansiyeli taşımasıdır. Bölgesel gelişme ulusal stratejisinde yapısal dönüşüm illeri; çoğunlukla ekonomisi tek sektöre bağımlı veya içinde temel bir sanayi birikimi bulunan ancak endüstriyel büyüme odakları veya bölgesel çekim merkezleri kadar geniş bir gelişme ve etki alanına sahip bulunmayan şehirleri ve çevrelerini kapsamaktadır. Bu iller, üç alt grup altında dönüşüm potansiyeli taşıyan ikincil sanayi illeri, sanayisi gelişen iller ve sanayi nüvesi iller şeklinde ele alınmaktadır. Ulusal stratejinin işaret ettiği önemli noktalardan biri ilimizin tek sektöre bağımlı veya bir sanayi birikimine sahip olmakla birlikte yapısal nedenlerden dolayı ekonomik potansiyelini katma değere dönüştüremediğidir. Bu dönüşümün elbette ki mikro ölçekte pek çok nedeni bulunmaktadır. Ancak önemli nedenlerin başında ise hem ulusal hem de küresel rekabete ayak uyduracak fiziki, teknik ve kurumsal alt yapının eksikliğidir. Bölgenin sosyo-ekonomik göstergelere göre durumu ise Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi 2014-2023 planından alınarak aşağıda karşılaştırmalı olarak gösterilmiştir. Zonguldak ilinin yer aldığı TR81 Bölgesi SEGE 2011 kriterlerine göre 26 bölge içerisinde 13. Sırada yer almaktadır. Bölge ülke nüfusunun %1,3’ünü kapsamaktadır. Nüfus artış hızı ve şehirleşme oranı açısından ülke ortalamasının altındadır. Bölgenin ulusal gayri safi katma değere katkısı %1,3, büyüme hızı %2,1 olup gelişmiş cazibe merkezlerine yakınlık açısından coğrafi olarak bulunduğu konumun karşılığının altında bir değere sahiptir. İşsizlik oranı %7,2 olup ülke 2 ortalamasının altındadır. Bu noktada göstergelerin yetersizliği ve sürekli ölçülememesi önemli bir problemi ortaya koymakta, ortaya koymakta, tarihsel açıdan gelişim görülememektedir. İlimizin yer aldığı bölgenin gelişme projeksiyonu yukarıda makro anlamda da ifade edildiği üzere gerileme yönündedir. Bunun önemli göstergelerinden biri de Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisinde yer alan bölgelerin Gayri Safi Katma Değer sıralamasıdır. 2004-2011 arası dönem karşılaştırıldığında ilimizin yer aldığı bölge 9. 3 Sıradan 10. Sıraya gerilemiş görülmektedir. Yıllık ortalama kişi başına GSKD artışı ülke ortalamasının altında kalmaktadır. Düzey 2 Bölgeleri GSKD Sıralaması Yıllık Ortalama Kişi Başına Kişi Başına GSKD Sırala Endeks GSKD Artışı ($) Sıralama ma TR=100 % Değişi2004 Düzey 2 Bölgeleri 2004 2011 2004 2011 mi- 200 2011 2004-2011 TR10 İstanbul 7.943 13.86 1 1 2010 1564 150 8,3 5 0 TR21 Tekirdağ, Edirne, Kırklareli 6.300 12.02 6 5 1 123 130 9,7 9 TR22 Balıkesir, Çanakkale 4.515 8.954 10 8 2 88 97 10,3 TR31 İzmir 6.598 11.44 5 6 - 129 124 8,2 3 1 TR32 Aydın, Denizli, Muğla 5.320 8.668 8 9 - 104 94 7,2 1 TR33 Manisa, Afyon, Kütahya, Uşak 4.042 8.283 13 11 2 79 90 10,8 TR41 Bursa, Eskişehir, Bilecik 6.930 12.12 4 4 0 136 131 8,3 6 TR42 Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova 7.183 13.13 2 2 0 141 142 9,0 8 TR51 Ankara 6.978 12.25 3 3 0 137 133 8,4 9 TR52 Konya, Karaman 3.887 7.118 14 13 1 76 77 9,0 TR61 Antalya, Isparta, Burdur 6.048 10.12 7 7 0 119 109 7,6 2 TR62 Adana, Mersin 4.065 7.232 12 12 0 80 78 8,6 TR63 Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye 3.155 5.904 19 19 0 62 64 9,4 Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, 9,8 TR71 Kırşehir 3.674 7.087 15 14 1 72 77 TR72 Kayseri, Sivas, Yozgat 3.635 6.675 16 16 0 71 72 9,1 TR81 Zonguldak, Karabük, Bartın 5.209 8.536 9 10 - 102 92 7,3 1 TR82 Kastamonu, Çankırı, Sinop 4.178 6.594 11 18 - 82 71 6,7 7 TR83 Samsun, Tokat, Çorum, Amasya 3.549 6.762 17 15 2 70 73 9,6 Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, 9,4 TR90 Gümüşhane 3.545 6.652 18 17 1 69 72 TRA1 Erzurum, Erzincan, Bayburt 2.975 5.901 21 20 1 58 64 10,3 TRA2 Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan 2.048 4.001 24 25 - 40 43 10,0 1 TRB1 Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli 3.017 5.820 20 21 - 59 63 9,8 1 TRB2 Van, Muş, Bitlis, Hakkâri 1.877 3.515 25 26 - 37 38 9,4 1 TRC1 Gaziantep, Adıyaman, Kilis 2.678 4.952 22 22 0 52 54 9,2 TRC2 Şanlıurfa, Diyarbakır 2.377 4.282 23 24 - 47 46 8,8 1 TRC3 Mardin, Batman, Şırnak, Siirt 1.853 4.689 26 23 3 36 51 14,2 TR Türkiye 5.103 9.244 8,9 4 Genel olarak 2004-2011 Döneminde Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yer alan Düzey 2 bölgelerinde kişi başına GSKD’in yıllık ortalama artışı ülke ortalamasının üzerinde olurken, TRC3 Bölgesinde en yüksek olmuştur. Kişi başına GSKD’in yıllık ortalama artışı TR81 (Zonguldak, Karabük, Bartın) bölgesinde en düşük olmuştur. Ankara, İstanbul, İzmir, TR61 (Antalya, Isparta, Burdur), TR41 (Bursa, Eskişehir, Bilecik) gibi gelişmiş bölgelerde kişi başına GSKD’in yıllık ortalama artışı ülke ortalamasının altında olurken; kişi başına GSKD değerleri ülke ortalamasının üzerindedir. Bu dönemde TR42 (Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova) ve TR21 (Tekirdağ, Edirne, Kırklareli) bölgesinde hem kişi başına GSKD’in yıllık ortalama artışı, hem de kişi başına GSKD değeri ülke ortalamasının üzerinde olmuştur. TR81 (Zonguldak, Karabük, Bartın), TR82 (Kastamonu, Çankırı, Sinop) ve TR32 (Aydın, Denizli, Muğla) bölgelerinde kişi başına GSKD’nin hem yıllık ortalama artışı, hem de değeri ülke ortalamasının altındadır. Genel olarak Ülkenin iç ve doğu kesimlerinde kişi başına ortalama yıllık GSKD artışı ülke ortalamasının üzerinde olurken kişi başına GSKD değeri ortalamanın altındadır. Hem nüfustaki hem de gelirdeki payı azalan Düzey 2 bölgeleri; TR82 (Kastamonu, Çankırı, Sinop), TR83 (Samsun, Tokat, Çorum, Amasya), TRA2 (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan), TR90 (Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane), TR71 (Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir), TR81 (Zonguldak, Karabük, Bartın), TR72 (Kayseri, Sivas, Yozgat), TR52 (Konya, Karaman) ve TRA1 (Erzurum, Erzincan, Bayburt) bölgeleridir. Düzey 2 Bölgelerinin Nüfus ve Gelirlerinin Değişimi (2004-2011) 5 Son Dönemde Yaşanan Gelişmeler Bölgesel gelişme politikalarının izleme ve değerlendirilmesi çalışmalarında öne çıkan araçlardan biri de Sosyo- Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırmalarıdır.TR81 (Zonguldak, Karabük, Bartın) bölgesinde, yer alan ilçelerin sosyal gelişmişlik seviyelerini belirleyen araştırma raporu sonucunu göre Zonguldak il sınırları içerinde yer alan ilçeler sıralamasında