Ihsan Deniz'in Şiir Poetikasi
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T. C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI YENİ TÜRK EDEBİYATI BİLİM DALI İHSAN DENİZ’İN ŞİİR POETİKASI (YÜKSEK LİSANS TEZİ) Muharrem KAPLAN BURSA – 2019 T. C. ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI YENİ TÜRK EDEBİYATI BİLİM DALI İHSAN DENİZ’İN ŞİİR POETİKASI (YÜKSEK LİSANS TEZİ) Muharrem KAPLAN Danışman Prof. Dr. Alev SINAR UĞURLU BURSA - 2019 ÖZET Yazar Adı ve Soyadı : Muharrem Üniversite : ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ Enstitü : Sosyal Bilimler Enstitüsü Anabilim Dalı : Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı : Yeni Türk Edebiyatı Tezin Niteliği : Yüksek Lisans Tezi Sayfa Sayısı: Mezuniyet Tarihi : …. / …. / 2019 Tez Danışmanı : Prof. Dr. Alev SINAR UĞURLU İhsan Deniz’in Şiir Poetikası İhsan Deniz, 1980 Dönemi şairlerinden biridir. Metafizik şiir anlayışının Cumhuriyet sonrası Türk şiirindeki en önemli temsilcilerindendir. Şiirlerinde aşk, ölüm, yalnızlık, şehir insanın sancıları ve arayış gibi temler başlıca yer alır. Bu tezde İhsan Deniz’in şiirlerinin poetikası, metafizik şiir bağlamında ele alınmıştır. Tezin birinci bölümünde poetikanın ilk ortaya çıktığı dönemden günümüze değin yaşadığı değişim ve gelişim ele alınmıştır. Tezin ikinci bölümünde 1980 dönemi şiir anlayışına ışık tutulmuştur. Tezin üçüncü bölümü, İhsan Deniz’in hayatının anlatımı ile başlayıp yetişmesinde emeği olan dergiler ve kendi poetik metinleri incelenmiştir. Tez, Türk şiirinin son zamanlardaki dönemine ve İhsan Deniz’in şiirine ışık tutma hüviyeti taşımaktadır. Anahtar Kelimeler: İhsan Deniz, poetika, şair, şiir, 1980’ler şiiri, metafizik, estetik, trajik, dil. iv ABSTRACT Name and Surname: Muharrem KAPLAN University: Uludağ University Institution: Social Science Institution Field: Turkish Language and Literature Degree Awarded: Master Page Number: Degree Date: …. / …. / 2019 Supervisor (s): Prof. Dr. Alev SINAR UĞURLU POETİCS OF İHSAN DENİZ İhsan Deniz is a poet of 1980s and is one of the most important representatives of metaphysical poetry in the Republican period. His poems mainly covers themes such as love, death, loneliness, pains stemming from urbanization and quest. This thesis approaches İhsan Deniz’s poems from a metaphysical poetic perspective. The first chapter of thesis deals with the change and development of poetry from the first period to current days. The second chapter of the thesis focuses on poetic understanding of 1980s. The third chapter starts with the life of İhsan Deniz and investigates periodicals and his own poetic texts that contributed his development. This thesis aims to shed light on the late period of Turkish poetics and İhsan Deniz’s poems. Key Words: İhsan Deniz, poetics, poet, poetry, 1980’s poem, transcendental, aesthetic, tragedy, language. v Önsöz Eğer Poetika’ya yalnızca şiir sanatı diyecek olursak bu tanım tarih kadar eski olur. Şiir tarihinin ilk başlarında en basit anlamıyla tanımlanmış şiir sanatı, kendi varlığını dile getiren ilk poetik olgudur. Şiir üzerine düşünme en az şiir kadar şiirin varlığına delil olur. Şairlerin bir kısmı şiiri felsefî boyutuyla değerlendirirken bazıları şiirde anlam aramanın gereksizliği üzerinde durur, bazıları ise şiiri amaca ulaşmak için bir araç olarak görür. Şiirin, onu sınırlayacak herhangi bir tanımı, onu kısıtlayacak herhangi bir açıklaması yoktur. Bir şeyi anlamak için o şeyin zıttını da anlayabilmeliyiz. Ne olduğu kadar ne olmadığını da anlamalıyız. Böylece onu sınırlayabilecek olan verileri elde etmiş oluruz. İhsan Deniz’in şiiri, ve daha genelinde 1980 Dönemi şiiri üzerine çalışmaların bir eseri olan “İhsan Deniz’in Şiir Poetikası”; Poetika, 1980 Dönemi ve İhsan Deniz şiiri olmak üzere üç bölümden oluşmaktadır. İhsan Deniz’in şiir anlayışını belirlemek için poetikanın genel tanımına ve çeşitli tanımlarla bir bütünün parçasını oluşturmasına vurgu yapılmıştır. 1970- 80’li yıllarda, şiirin kaderinin değişimini yaşamış şairlerin şiir anlayışları değerlendirilmiş ve bu dönemin aslî şairlerinden biri olan İhsan Deniz’in şiiri çalışmamız olarak hazırlanmıştır. İhsan Deniz ve şiiri başta olmak üzere beni her seferinde gayrete sevk eden hocam Prof. Dr. Alev Sınar Uğurlu Hanımefendiye ve çalışmamda bana desteklerini esirgemeyen Kubra Saadun JAAFER’e, Seyyid Usul erbâbına teşekkür ediyorum. vi İÇİNDEKİLER YEMİN METNİ ............................................................................................................ iiiii ÖZET ............................................................................................................................... iv ABSTRACT ...................................................................................................................... v ÖNSÖZ vi İÇİNDEKİLER ............................................................................................................... vii GİRİŞ ................................................................................................................................ 1 BİRİNCİ BÖLÜM ............................................................................................................ 4 1. POETİKA KAVRAMI ................................................................................................. 4 1.1. Batı Edebiyatında Poetika Eğilimleri ..................................................................... 8 1.2. Doğu Edebiyatında Poetikaya Bakış .................................................................... 12 1.3. Türk Edebiyatında Poetika ................................................................................... 16 İKİNCİ BÖLÜM ............................................................................................................. 32 2. 1980 ŞİİRİ ................................................................................................................... 32 2.1. 1980 Şiirine Genel Bir Bakış ............................................................................... 32 2.2. 1980 Şiirinin Geleneğe Bakışı ............................................................................. 35 2.3. 1980 Şiirinin Arayışları ........................................................................................ 37 2.4. 1980 Şiirinin Kuşak Şiiri Olması ya da Olmaması .............................................. 40 2.5. 1980 Şiirine Yöneltilen Eleştiriler ....................................................................... 43 2.6. 1980 Dönemi Dergileri ........................................................................................ 46 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ........................................................................................................ 51 3. İHSAN DENİZ ŞİİR POETİKASI ............................................................................. 51 3.1. İhsan Deniz’in Biyografisi ................................................................................... 51 3.2. İhsan Deniz’in Yetişmesinde Etkili Olan Dergiler .............................................. 60 3.2.1. Yönelişler ...................................................................................................... 65 3.2.2. Bürde ............................................................................................................. 71 vii 3.2.3. İpek Dili Şiir Seçkisi ..................................................................................... 74 3.3. İhsan Deniz Poetikasında Şair .............................................................................. 81 3.4. İhsan Deniz Poetikasında Şiir .............................................................................. 90 3.5. Metafizik ............................................................................................................ 106 3.6. Estetik ................................................................................................................. 117 3.7. Dil ....................................................................................................................... 121 3.7.1. Şiirde üslup ................................................................................................. 124 3.7.2. Şiirde Ahenk ............................................................................................... 128 SONSÖZ ................................................................... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. KAYNAKÇA ................................................................................................................ 134 viii GİRİŞ Hissettiğimiz, duyduğumuz, gördüğümüz hâsılı bizde bir gerçeklik payı oluşturan duygu ve düşüncelerin bir ritim, ahenk ve mâna ile ifade edilmesine şiir denir. Şiir, kelimeleri kullanarak var ettiğimiz, dile getirdiğimiz duygulanımlardır. Bir gizli antlaşmalar bütünü olan dilin en ince, en zarif ve en öz kısmı olarak da ifadelendirebileceğimiz şiir, ses ve sözden meydana gelir. Ses, belli bir ahenk, belli bir nağme ve daha çok kulağa hitap eder. Söz ise, aslî mânaya kapı aralar. Mânanın söz ile ifade edilmesi ve belli bir nağme ile seslenişi bize şiiri verir. İhsan Deniz’in Şiir Poetikası tezimiz üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm genel poetika tanımı ve poetikanın, geçmişten günümüze Doğu ve Batı edebiyatındaki adlandırmaları üstüne durulmuştur. Poetika’nın tanımı, ifade ettiği anlam ve tarih içinde anlamının nasıl değişim gösterdiği belirtilmiştir. Şiir, var olmaya başladıktan sonra şiirin nasıl ortaya çıktığını, şiirdeki ses, nağme, ahenk unsurlarını, şiirde var olan gizli ve derin manayı belli bir disiplin ve felsefî düşünüş, estetik yargılar ile ele alan duygu, düşünce ve çalışmalara poetika denir. Şiir, her ne kadar kendi