IVN - Afdeling Peize

IVN - afdeling Peize

Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid december 2018

gierzwaluwen • natuurwerkdag • kidsrun pluimvoetbij • slootjesdag • ooievaars wandel app • kerkuilen • de onlanden rattenslang • exoten • vroege vogelexcursie IVN - afdeling Peize - december 2018

Van de bestuurstafel Colofon

Voorzitter en redactie Info Janneke Krooneman Kerkstraat 19, 9321 HA Peize Tel: 050-3146968

Secretaris en districtscontacten Als we terugkijken op 2018 kunnen we tevreden Sophie Kattouw zijn. Het was een prachtig jubileum jaar. Wederikweg 3, 9321 LK Peize De start van onze vereniging was 55 jaar geleden. 050-5033303 Het was die winter heel erg koud. Zo koud dat er zelfs een Elfstedentocht kon worden gereden. Een Penningmeester en ledenadministratie groep mensen besloot om de vogels op het bevroren Henk Wilkens Leekstermeer bij te voeren. Uit dit groepje ontstond Baggelaar 9, 9321 AS Peize onze IVN afdeling. Een vereniging, die gelukkig nog 050-5033614 steeds enthousiaste natuurliefhebbers trekt.

Bestuurslid en redactie Info Zo hebben we dit jaar een aantal leuke activiteiten Yolanda vd Veen georganiseerd zoals een mooie Nieuwjaars wande- Karlingakkers 1, 9321 EM Peize ling, vroege vogel excursies in De Onlanden en di- 050-3185709 verse activiteiten voor de kinderen. Dit jaar mochten we profiteren van de opbrengst Kidsrun van de Vormgeving Info: Henk Bakker Eskampen school. Ook de NLdoet dag en de Natuur- werkdag stonden weer op ons programma. Tijdens e-mail bestuur: de NL Doet dag hebben we een aantal boompjes [email protected] geplant. Door de hete droge zomer hebben we veel e-mail activiteitenCie: moeite gedaan om ze in leven te houden. De mees- [email protected] ten hebben het daardoor kunnen overleven. e-mail jeugdcommissie: [email protected] Op de Natuurwerkdag werd officieel door Janneke Krooneman, wethouder Henk Kosters en beleidsme- website: http://ivn.nl/afdeling/peize dewerker Susanne Dekker van gemeente Noorden- Facebook: @ivnpeize IVN Peize veld ons prachtige bijenhotel en het nieuwe bankje onthuld bij de vijver aan de Hoogeweg. Zittend op De kosten voor het lidmaatschap zijn het bankje dat door de gemeente is geplaatst bij € 20, - per persoon per jaar, een extra lid op de huiszwaluwtil kunnen we volgend jaar genieten het zelfde adres (= huisgenoot) kost € 8, - per van de huiszwaluwen, die dit jaar al zijn begonnen persoon per jaar extra, dus € 28, - samen. zijn met het maken van zelfbouw nesten. Het be- Voor de donateur bedraagt de bijdrage € 10, - stuur hoopt dat de bijen het insectenhotel snel gaan per persoon per jaar. vinden, de voorwaarden zijn er! Een zonnig plekje, In juni wordt het lidmaatschapsgeld of uw mooi ecologisch beheerd gras rondom de vijver en donateursbijdrage via automatische incasso het hotel staat op een flinke zandbodem voor de afgeschreven. zandbijen. Het hotel werd geplaatst en gesponsord Rekeningnummer IVN: Rabobank Peize door Albert de Boer en de grasstenen door Been & NL48 RABO 03531 63 872 Luinge. Het insectenhotel is prachtig gemaakt door Boude- wijn Wiersma van boudewijnswooddesign.nl uit Pei- ze.

Van de redactie Het hoogtepunt van dit jubileum jaar was het feest

Vervolg van pagina 3 (Redactielid gevraagd!)

Zoals jullie gemerkt hebben heeft deze tweede plaats maken voor een nieuw redactielid. Het info van 2018 even op zich laten wachten. Dat verzamelen van de stukken, de foto’s en leuke gebeurt soms, de redactie was een poosje ver- artikelen is boeiend om mee bezig te zijn. Je hinderd. Maar het is toch gelukt! Er zijn weer leert veel mensen kennen in de vereniging, je prachtige bijdrages aangeleverd en Henk Bak- weet wat er speelt en je maakt een blad om ker heeft de layout weer verzorgd. Het is mooi trots op te zijn. Lijkt je dit ook leuk, stuur dan geworden. even een mailtje naar [email protected]. En wie weet ben jij dan degene die samen met De afgelopen jaren hebben wij, Yolanda en Yolanda de volgende Info gaat samenstellen. Janneke, samen de redactionele taken op ons genomen. Janneke is al sinds het begin van ‘de Info-in-kleur’ van de partij (2012) en gaat nu Foto voorzijde Caroline de Werd Foto achterkant Janneke Krooneman

2 IVN - afdeling Peize - december 2018

In Memoriam Jan Beuving 1938 – 2018

Toen we in 2010/2011 bij de IVN-afdeling Roden de opleiding voor Natuurgids volgden was Jan Beuving één van de inspirerende docenten. De gidsen van het IVN en vele andere deskundigen op het gebied van natuur en milieu brachten de stof zo boeiend en met zoveel enthousiasme, dat ik het jammer vond dat de cursus na ruim anderhalf jaar was afgelopen. Samen met de reeds aanwezige gidsen vormden we een hechte groep waarmee we vaak gezamenlijk excursies ontwikkelden. Voor Jan Beuving was het wandelen in de natuur en daarbij vooral het leiden van excursies, zijn grote passie. Toen er enkele jaren geleden een ernstig conflict ontstond tussen de gidsen en het bestuur (i.c. de voorzitter) van de IVN-afdeling Roden en de gidsen- werkgroep, verlieten de laatsten gezamenlijk de afdeling en sloten zich aan bij de naburige afdelingen Nietap/Leek of Peize. Jan en ik meldden ons aan bij Peize en stelden ons daar beschikbaar als natuurgids. Omdat onze kennis het gebied rond Roden betrof, bleven we met de groep “dissidenten” in de landgoederen in Noord- Drenthe excursies organiseren, waarbij Jan de drij- vende kracht was. Jan was in zijn passie een perfectionist. Als er een excursieroute was uitgestippeld, ging hij de route ook het formuleren van gedachten steeds meer een liefst 2 of 3 keer vóórlopen en bracht eventueel nog probleem vormden, was het leiden van excursies wat aanpassingen aan, of nam nog weer extra on- niet meer mogelijk. Jan wilde wel graag betrokken derdelen op. Hij wandelde de route dan alvast een blijven bij de organisatie van de activiteiten van de keer met zijn echtgenote Jannemarie en zo mogelijk gidsengroep, maar ook dat bleek na verloop van tijd nog eens met zijn “Franse club”, een vriendengroep eigenlijk niet meer mogelijk. Omdat de nestor van met wie hij al jaren een cursus frans volgde. de groep geen bijdrage meer kon leveren, zijn de Jan zat nog vol met ideeën en plannen toen hij in activiteiten van de groep ook op een laag pitje ko- april 2017 getroffen werd door een, naar men dacht men te staan. In de loop van de zomer werden de epileptische toeval, waarbij kortstondig vele func- ziekteverschijnselen zo ernstig dat Jan besefte dat ties uitvielen. De oorzaak bleek een hersentumor zijn einde naderbij kwam. Op 9 augustus overleed te zijn. Hoewel hij vrij snel weer op de been was, hij, drie weken voor zijn 80 ste verjaardag. werd duidelijk dat de tumor zeer agressief was en een zware kuur noodzakelijk was. Hij bleef optimis- We missen aan hem een lieve vriend en een inspire- tisch en wilde het liefst nog zoveel mogelijk bij de rende kracht bij ons gidsenwerk. groep landgoedgidsen, zoals wij ons noemden, betrokken blijven. Omdat het lopen moeilijker werd en Wil Schröder

3 IVN - afdeling Peize - december 2018

Van de bestuurstafel (vervolg)

Het hoogtepunt van dit jubileum jaar was het feest bij Janneke in de tuin bij Janneke in de tuin, waar iedereen wat lekkers op een wandeling. Ongelooflijk hoeveel paddenstoe- meebracht. Tijdens die bijeenkomst zijn ook de len in de gemeente Noordenveld te vinden zijn. Kijk nieuwe statuten goedgekeurd. eens op blz.464, er groeit een zeldzame paddenstoel in het Bosplan. De oliebol zwam, waar de soort op- Dit najaar werden alle IVN leden in de gemeente dook met medewerking van onze lieve jeugd. Noordenveld verrast met een prachtig paddenstoe- len boek van de 60 jarige buurvereniging IVN Roden. Het bestuur van IVN Peize wenst u fijne feestdagen Een mooi boek van handzaam formaat, kan zo mee en een gezond en gelukkig Nieuwjaar!

Exoten

Voor de echte natuurliefhebber is het niet zozeer het schillende manieren een toenemend aantal allochtonen dat hem/haar zorgen ware plaag. Je kent vast baart, maar meer de vreemdelingen (exoten) in de de reuzenbereklauw, flora en fauna. Misschien mede door de warme dro- met zijn indrukwekkende ge zomer worden we dit jaar geconfronteerd met schermbloem, maar je een aantal zeer agressieve woekeraars in de natuur. weet ook dat die bij aan- Exoten zijn planten of dieren die niet in onze omge- raking ernstige huidirri- ving thuishoren, maar hier al dan niet bewust, vaak tatie kan veroorzaken en door de mens zijn geïmporteerd. als hij eenmaal ergens Het verschijnsel is niet nieuw. Sommige soorten zijn opduikt, is hij nauwelijks Waterteunisbloem hier al vele jaren geleden geïntroduceerd, soms zelfs te bestrijden. Als er maar één zaadje, of zelfs een eeuwen geleden, zodat we ze eigenlijk niet meer als wortelstokje achterblijft, komt hij zonder meer te- exoten beschouwen, maar in feite zijn ze dat wel. rug. In de bossen is de Amerikaanse vogelkers de Voorbeelden daarvan zijn: Douglas spar, kalmoes, natuurbeheerders een doorn in het oog. Ook deze korenbloem, koolzaad en de Japanse oester, kar- woekeraar is nauwelijks te bestrijden. per, bruine rat, damhert, moeflon enz., enz. Meestal Van de lastige exoten laat ik in dit verhaal de fauna veroorzaken ze geen last en verdringen ze geen in- maar buiten beschouwing, al wil ik er wel een aantal heemse soorten, zodat we ze vaak niet eens meer noemen die in bepaalde gebieden een plaag vormen willen missen (behalve misschien de rat). Er zijn de of inheemse soorten verdringen: de halsbandpar- laatste decennia echter wel een aantal soorten ver- kiet, grijze eekhoorn, processierups, tijger mug en schenen, die zich zo explosief vermeerderen, dat ze de nijlgans. vrijwel niet te bestrijden zijn. Ze vormen op ver- Nijlganzen nestelen in bomen, vaak in oude buizerd-

4 IVN - afdeling Peize - december 2018 of haviknesten. Ze treden agressief op tegen andere watervogels in hun territorium. In te- genstelling tot de meeste ganzensoorten leven ze niet in groepen maar als paartje. Er is veel over exotische vissen, insecten, vogels en zoogdieren te vertellen, maar ik zal me beperken tot de exotische flora, waar we in de waterrijke Onlanden veel mee te maken hebben. De reuzenbereklauw is al genoemd, maar niet minder problematisch is de Japanse dui- zendknoop en de reuzenspringbalsemien. Rond het Leekstermeer treffen we al enkele ja- Nijlganzen in vlucht. Foto Lia Snoek ren de waterteunisbloem aan. Het is een inva- handwerk. Op 4 april jl. vond er in Peize door geza- sieve exotische meerjarige oever- en waterplant, die menlijke natuurorganisaties een voorlichtingsavond zich in onze natuur snel vermeerdert en op den duur plaats, waar het probleem voor belangstellenden het wateroppervlak kan afsluiten. De uit Zuid-Ame- werd uiteengezet en vrijwilligers werden opgeroepen rika afkomstige plant werd als vijverplant in tuin- om te helpen met het verwijderen van de planten uit centra verkocht en is waarschijnlijk als afval in open de slenken in de westelijke Onlanden en de plas- water terechtgekomen. De verkoop is sindsdien dan sen van de Bolmert. Staatsbosbeheer zorgde voor ook verboden. materiaal (bootje, waadpakken en harken). Van de Hetzelfde geldt oorspronkelijk bijna 30 aanmeldingen, bleef bij de voor de water- uitvoering slechts een klein groepje over die enthou- plant die de groot- siast aan de slag ging. De klus bleek zwaarder dan

Jonkersvaart bedekt met waternavel. Foto Waterschap ste overlast veroorzaakt in de wateren rond het Leekster- meer, de grote waternavel. De oorsprong van deze plant Grote waternavel in de slenk nabij de monding in het Leekstermeer. Foto Lia Snoek ligt in subtropische streken, nl. in Midden-Amerika. Hij spreidt zich vanuit de oever vermoed en een aantal mensen had er fysiek te gro- uit over het wateroppervlak. Dit kan zo ver gaan, te moeite mee. Voor de uiterst kleine groep die uit- dat het volledige wateroppervlak wordt afgesloten, eindelijk overbleef, was het een onmogelijke klus en met alle gevolgen voor doorstroming, licht en lucht, het resultaat is dan ook dat er op diverse plaatsen waardoor er dood water ontstaat. Dat dit ten kos- grote oppervlakken waternavel zijn ontstaan en op te gaat van de biolo- sommige plaatsen de gische kwaliteit van slenken al bijna zijn het water zal duidelijk dichtgegroeid. zijn. De Jonkersvaart Het zal duidelijk zijn had al eens met dit dat de enorme inzet probleem te kampen. van een paar vrijwil- Door de rechte, wei- ligers geen soelaas nig begroeide oevers biedt en we mogen was de exoot hier nog hopen dat er een machinaal te verwij- strenge winter komt, deren. Bij de totaal die deze subtropische andere situatie in de plant kan uitroeien. voormalige polders en slenken rondom het Wil Schröder Leekstermeer is dat slechts mogelijk door Reuzenbereklauw, imposante plant maar wel een lastpost. Foto Lia Snoek

5 IVN - afdeling Peize - december 2018

Kidsrun, insectenhotel en de natuurwerkdag

Vorig jaar werd IVN Peize blij verrast door de Es- kampen. Of we wel doel wilden zijn voor de kidsrun, wat een bijzondere gebeurtenis, wat een cadeau! Mijn kinderen zitten nu al een tijdje op de middel- bare school, maar ze zaten op de Eskampen en ik wist dat er altijd een mooi bedrag opgehaald werd voor diverse doelen. Maar ook dat nog: we waren het enige doel van de Eskampen. Er waren ouders, die hadden gevraagd om een doel dichtbij, liefst in Peize en dat werd IVN Peize.

Op de natuurwerkdag was eerst de onthulling van het bankje dat we van de gemeente Noordenveld aangeboden hadden gekregen, omdat we 55 jaar bestaan dit jaar. Vervolgens werd het insectenhotel onthuld en bewonderd.

Daarna op naar het bosplan waar de heemtuin weer op een opknapbeurt lag te wachten. De nestkasten zijn schoongemaakt, de wallen weer opgehoogd, de

Sophie en ik zijn naar de kidsrun toe geweest en Sop- hie heeft steeds het startschot gegeven voor de drie verschillende leeftijdsgroepen. Er werd in verband met de hitte wat korter gelopen dan anders, maar de kinderen waren superfanatiek. Er werd meer dan 3000 euro opgehaald voor onze vereniging!!!

Ondertussen hadden we Boudewijn Wiersma (boudewijnswooddesign.nl) benaderd om te vragen of hij een insectenhotel kon maken. Dat wilde hij wel. Het was mooi om te zien dat Boudewijn overal en ner- gens uit het bos materiaal haalde voor het insectenhotel. Later hebben we hem ook nog gevraagd om hazelaars weer gesnoeid. als dank voor de Eskampen twee kleine insecten- Na de pauze met de lekkere koek werd de heksen- hotels te maken, die hebben we opgehangen op de ketel in stelling gebracht. De mosterdsoep werd er houten schuur, lekker in de zon. lekker door warm gehouden. Onder de ketel was nog Het grote insectenhotel is onthuld op de natuur- volop ruimte om broodjes te bakken of marshmal- werkdag. Een plaatje is het geworden, er zijn zelfs lows te roosteren. Het was weer een fijne dag. ideeën om nog zo’n hotel te laten maken en dan te plaatsen in het bosplan. Yolanda van der Veen

6 IVN - afdeling Peize - december 2018

Nu in de app stores: IVN Routes

Maak de mooiste herfstwandelingen met de app IVN Routes!

Daarmee heb je altijd meer dan 80 wandel- en fietsroutes én een digitale IVN natuurgids op zak.

De app is ontwikkeld in samenwerking met IVN-afdelingen en vrijwilligers uit het hele land.

Microscoop dankzij kledingbeurs

Aan de rand van het vijvertje in de Heemtuin heeft dingbeurs weer kon bijdragen aan nuttige besteding de jeugdafdeling van IVN Peize 150 euro financiële voor de Peizer jeugd. steun van Kledingbeurs Peize gekregen. Voor de 4 (overgenomen van ditispeize.nl) tot 8-jarigen stond er op deze mooie zondag in september een middagje kriebelbeestjes op het programma. Rond en in het water mochten de kinderen de beestjes proberen te vangen om ze vervolgens te bekijken en te onderzoeken. Dit vangen was op sommige plaatsen wat lastig door de lage waterstand na de warme zomer.

‘De volgende keer willen we diertjes bekijken met een eigen microscoop, die we mede dankzij het kledingbeursgeld kunnen aanschaffen’, laat Alena van IVN weten. Neeltje Sprenger, die de cheque kwam brengen, was blij dat de Kle-

7 IVN - afdeling Peize - december 2018

Rattenslang in Peize

Voor het eerst is er een Russi- sche rattenslang waargenomen buiten de gemeente Tynaarlo, namelijk in Peize. Dat meldt In- stituut Ravon, de kennis- en on- derzoeksorganisatie voor amfi- bieën, reptielen en vissen. De populatie Russische rattenslangen concentreerde zich tot nu toe rond Eelde. Een dorpsbewoner liet daar in 2002 vier slangen vrij en de dieren plant- ten zich succesvol voort in de buurt van het vliegveld. Er werd al eens een rattenslang waargenomen in Vries. En nu voor het eerst ook buiten de gemeente Tynaarlo, in Peize. Daar is vorig jaar een doodgereden jonge rattenslang gevonden. inwoner van Eelde zag de rattenslang in juni nog in Ravon verwacht dat de slang gezien de geschikte zijn eigen tuin. Het beest bewoog zich voort in een omgeving zijn leefgebied langzamerhand steeds boom. verder uit zal breiden. Rattenslangen zijn voor mensen ongevaarlijk. Het Overgenomen van RTV Drenthe, juli 2018 zijn wurgslangen die vooral knaagdieren eten. Een

Met loeppotjes konden alle diertjes goed bekeken Slootjesdag juni 2018 worden. Er waren veel bootsmannetjes, larven van de geelgerande watertor, libellenlarven en ook lar- Zondagmiddag verzamelden 14 kinderen en een ven van de watersalamander. Door alle vangsten aantal ouders zich bij de Heemtuin in het Bosplan ontdekten de begeleiders van de IVN dat het, verge- voor de invulling van de Slootjesdagen door de afde- leken met vorig jaar, weer een stuk beter gaat met ling Peize van IVN. De kinderen gingen deze middag de kikkers en watersalamanders in het bosplan. Alle onderzoeken wat voor diertjes er leven in het water kleine ecologen hielpen na onderzoek ook weer goed van de Heemtuin. Met schepnetjes werd voorzichtig mee de dieren weer vrij te laten onder luid gekwaak wat uit het water geschept en in een bak gedaan. van de kikkers.

8 IVN - afdeling Peize - december 2018

Ik ben Tsjitske, 38 jaar en moeder van mijn twee zoons Lieuwe en Jelle. Samen met mijn man Arjan zijn we vorig jaar in Peize komen wonen.

In onze vrije tijd zijn we graag buiten om te sporten, te zeilen, of lekker te wandelen.

De jongens vinden het ook leuk om lekker mee te helpen in de tuin. Zij zien graag alle beestjes in en rond- Hoi!om de tuin.

Zelf vind ik het ook erg leuk om in de tuin bezig te zijn. En ik ben werk- zaam als leerkracht in het basison- derwijs.

Dan is er geen leukere taak dan in en rondom Peize activiteiten te organiseren in en met de natuur voor kinderen.

Groetjes Tsjitske

Verrassingen in de Onlanden

Op de fiets in de onlanden ben je veelal aan het kij- ningen, zag ik op een afstand een Roerdomp, buiten ken naar de kleine vogels in het riet. Je hoopt om de het bereik van mijn camera, vliegen om verderop te bijzondere vogels te zien, die worden weergegeven landen. Toen ik rondkeek om te zien wie dit nog meer op de site had waargenomen, zag ik een man met een enorme http://www.natuurindeonlanden.nl/waarnemingen. camera heel gespannen een andere kant uit kijken. html Ik dacht nog: “Jammer dat hij net verkeerd kijkt”. Soms krijg je je beloning voor het vroege opstaan. Maar uiteraard keek hij niet voor niets naar het wei- Zo ging ik op een zaterdagochtend in juli opgewekt land naast de Drentse dijk. Ik ging op onderzoek op de fiets van huis. Toen ik met mijn camera en ver- uit. In het weiland, vlak bij twee reigers, stond een rekijker klaar stond bij het bruggetje richting Gro- grote roofvogel op de grond. Na een tijdje vloog hij omhoog en ging weer op pad. Vol ongeloof keek ik naar de krach- tige kop, machtige po- ten en enorme span- wijdte. Indrukwekkend om een Zeearend te zien in de onlanden. Wat een kracht straalt er van uit. En dan was dit nog niet eens een volwassen exemplaar. Een moment om van te genieten!

Groet, Caroline

9 IVN - afdeling Peize - december 2018

Impressie natuurwerkdag

10 IVN - afdeling Peize - december 2018

Impressie natuurwerkdag

11 IVN - afdeling Peize - december 2018

Op pad in De Onlanden

Nou, nou, dat viel niet mee, maar gelukkig zit het er wordt bijge- weer op. Aangekomen bij mijn fiets sta ik even uit houden door te puffen van de behoorlijk inspannende expeditie een aantal die ik zojuist afgesloten heb. De eerste ronde van vrijwilligers, het braakballen verzamelen op de slaapplaatsen van die elke twee de Blauwe Kiekendieven in De Onlanden heb ik in weken een tel- drie ochtenden gelopen. Deze slaapplaatsen bevin- ling doen. Ze den zich in de één van de meest ruige delen van het beginnen daar gebied, met pitrusvegetatie van anderhalve meter eind oktober hoog en tot een halve meter water op het maaiveld. mee, als de Alleen in dit soort ontoegankelijk terrein voelen de eerste over- vogels zich veilig genoeg om de nacht door te bren- w i n t e r a a r s gen. Niet alleen ik heb grote moeite om er doorheen arriveren uit te komen, ook vossen of marters lukt dat slecht. S c a n d i n av i ë en Oost-Eu- Een slapende Blauwe Kiekendief zal dus niet snel ropa en gaan verrast kunnen worden door een onhoorbaar dich- door tot in terbij sluipende vos. In dit ruige terrein zoekt iedere april. vogel elke avond zijn of haar eigen slaapplekje op. Ze slapen niet dicht bij elkaar op één plek, zoals veel De tellingen Braakballen en poep op een veel gebruik- zangvogels of bijvoorbeeld ransuilen dat doen, maar beginnen een te slaapplek van Blauwe Kiekendieven toch wel redelijk bij elkaar in de buurt. Samen sla- uur voor zons- pen geeft net wat meer bescherming dan helemaal ondergang en gaan door tot het te donker wordt alleen; veel ogen en oren zien en horen meer. om nog iets te kunnen zien van de vogels die op de slaapplaats arriveren. Dat is soms geen pretje in De slaapplekken zijn niet meer dat wat platgedrukte vegetatie in de ruigte. Vaak zijn ze niet groter dan het formaat van een Blauwe Kiekendief. De plek is te herkennen aan de witte poepvlekken en de pluis- veertjes die los raken als de vogel zich voor het slapen nog goed poetst. Op deze plekken vind ik dan vaak één braakbal. Het is altijd leuk om ook een geruide vleugel- of staartveer te vinden. Dan weet ik iets meer over de vogel die daar geslapen heeft, bijvoorbeeld of het een mannetje of vrouwtje was. Soms wordt een slaapplek vaker gebruikt, wat dan te zien is aan het grotere aantal braakballen dat er ligt en aan de vele poepspetters.

Voor het inzamelen is zo’n plek altijd prettig, want dat schiet wat meer op dan al die losse braakballen. Het systematisch afzoeken van de slaapplaatsen kost elke maand veel tijd, maar het is de moeite waard.

Hoeveel Blauwe Kiekendieven in De Onlanden slapen Vrouwtje Blauwe Kiekendief, jagend in De Onlanden. Foto’s Wim van Boekel de winterse kou, maar toch meestal zeer de moeite waard. De Onlanden heeft één van de grotere slaapplaatsen in Noord-Nederland, met meestal tussen de 10 en 20 Blauwe Kiekendieven. Soms wordt ook de zeldzame Steppekiekendief gezien tijdens de tel- ling en er zijn vaak leuke ‘bijvangsten’, zoals Ruig- pootbuizerd, Roerdomp of Hermelijn.

De eerste ronde op de slaapplaatsen heeft me al 80 braakballen opgeleverd, een flink aantal zo aan het begin van het seizoen. Thuis maar eens kijken wat daar allemaal aan muizen en vogels in zit. En volgende maand weer een nieuwe ronde.

Wim van Boekel Eén van de slaapplaatsen van Blauwe Kiekendieven in De On- landen

12 IVN - afdeling Peize - december 2018

Op pad in De Onlanden Waarnemingen (vervolg)

Visdiefje. Foto Caroline de Werd

Geruide staartpen van een vrouwtje Blauwe Kiekendief, gevonden op de slaapplek. Foto Wim van Boekel

Lepelaar. Foto Caroline de Werd Mailbox

Soms is er een verrassend bericht in onze mailbox! Bedankt voor de uitnodiging. Helaas ben ik verhin- derd, wat niet wegneemt dat ik ieder van harte feli- citeer met het 55 jarig bestaan van IVN-Peize. Wat vliegt de tijd. Zelf was ik actief in de periode 10-6-1974 tot 1-8- 1988 als natuurgids en coördinator van de wilde plantengroep. Ik vond dat een erg mooie tijd. Trou- wens, ik volg via het blad Info met veel genoegen het wel en wee van de vereniging. Natuurlijk hoop ik dat IVN-Peize nog lang mag blijven bestaan.

Hartelijke groeten, John Boosman Earnewald

13 IVN - afdeling Peize - december 2018

De ooievaarspaal aan de Brinkweg

Het ooievaarsnest aan de Brinkweg is niet best meer! Het nest zakt helemaal naar één kant toe! Vandaag of morgen valt het nest er nog eens af! In het voorjaar van 2018 kregen wij van menig dorpsbewoner, die wel eens over de Brinkweg komt een dergelijke opmerking. Prachtig natuurlijk, dat de mensen uit Peize zo meeleven met de bewoners op de paal aan de Brinkweg. Maar dat was bij ons natuurlijk ook al wel bekend en duidelijk dat er ac- tie ondernomen moest worden! Maar om dat in het voorjaar nog op te pakken leek ons niet zo’n goed idee, met het broedseizoen voor de deur. Het leek ons een mooi avontuur om dit in het najaar op te pakken.

Of het nest nu scheef of niet best meer was, de ooievaars zelf hadden er kennelijk geen moeite mee. De ooievaars hebben het afgelopen seizoen heel wat vliegbewegingen van het nest gemaakt, om het maar niet te hebben over de tal van paringspogingen die daar boven zijn uitgevoerd. Maar van het gam- mele nest zijn dit jaar geen jongen uitgevlogen! Half oktober is de paal gekanteld met behulp van buurt- bewoner Lenze Hoven en zijn tractor om het geheel te inspecteren. Tijdens het kantelen viel er met don- ders geweld, het door de ooievaars zelf opgebouwde hebben. Aan het plateau wordt aan de onderzijde deel van het nest vroegtijdig naar beneden. De ooie- een ronde buis gelast om het geheel steviger op de vaars hadden in de loop van de jaren het bestaande paal te krijgen en op de rand worden een aantal nest met zeker zo’n 30 tot 40 cm verhoogd. Je moet pennen gelast om het nieuw te vlechten nest te be- dan denken aan takken, plastic, hooi en mest, etc. vestigen. De aanpassingen aan het plateau worden met een gewicht van ze- ook door Lenze Hoven ker 50 kg, wat de dreun uitgevoerd. veroorzaakte. Nadat de paal helemaal gekanteld Dus als je op dit moment was, konden wij zien wat over de Brinkweg komt de schade was. Het oude zie je een liggende ooi- nest, gemaakt door Jan evaarspaal zonder nest. van Bergen in het voor- Een triest beeld maar jaar van 2010, was ver- dat is maar tijdelijk! Wij rot en daarom stond het gaan ervoor om eind geheel dan ook scheef van dit jaar of anders op de paal. Het restant deze winter het geheel van het nest werd van weer in orde te krijgen. het ijzeren plateau los Zodat er vanaf volgend gemaakt en het plateau jaar weer een fraai ooie- (nog in prima conditie) vaarsnest op de paal zit, werd van de kop van de zodat het vertrouwde paal gehaald. De kop beeld sinds 1996 weer van de paal was enigs- hersteld is! zins verrot, zodat wij hier een stuk afgezaagd Jaap en Ben

14 IVN - afdeling Peize - december 2018

Jonge kerkuilen uitgevlogen vanaf nieuwe broedlocatie

Aan de Driebergendijk zijn in de uitgevlogen schuur naast de boerderij van de en dat is het familie Torensma dit jaar voor het belangrijkst. eerst jonge kerkuilen uitgevlogen. Op nog twee Op deze locatie hangt al vele jaren locaties van een nestkast in de schuur. Wel werd de 14 bin- er zo af en toe eens een kerkuil ge- nen Peize, zien, maar tot broeden was het tot waar door nu toe nog nooit gekomen. Maar dit jaar op 23 juli het IVN Pei- zijn hier voor het eerst 3 jonge kerkuilen geringd. ze contact Vlakbij deze locatie, bij Ans Advocaat aan de Hoog- wordt on- haar, werden al op 12 juli vier jonge kerkuilen ge- derhouden, ringd. Aan de Weehorsterweg zijn ook nog eens 2 zijn nog wel jonge kerkuilen uitgevlogen, niet geringd, maar dat af en toe maakt het toch wel tot een mooi resultaat uit de uilen waar- westzijde van Peize. g e n o m e n , maar geen Ook waren er dit jaar jonge uilen midden in het dorp broedresultaten bekend. Peize en wel bij de familie Kooistra aan de Brinkweg. Hier zaten drie jonge uilen in de kast, helaas is op Ben Stellink een later tijdstip 1 jonge uil dood in de schuur aan- getroffen. De andere twee zijn niet geringd maar wel Vroege vogelexcursie

Het wordt al een gewoonte. Voor het derde jaar or- ganiseerde het IVN afdeling Peize in april een vroege vogel excursie voor leden en niet leden. Om 7 uur vertrokken we met 15 personen vanaf het dorpshuis per fiets. De schemering was net voorbij en de vogels lieten zich al uitbundig horen. De regen gooide een beetje roet in het eten. Het zicht was be- duidend minder. De glazen van de verrekijkers waren nat maar dat mocht de pret niet drukken. Aan de rand van de bebouwing waar het dorp overgaat in het natuurgebied was onze eerst stop. We hoorden de vink de vinkenslag ten beste geven. De zanglijs- ter en de zwartkop lieten hun zang horen. De laatste is een van de vogeltjes die je niet zo snel te zien krijgt maar die zich aan hun zang laten herkennen. Een melodieuze zang zoals van de merel maar dan sneller. De tweede stop was aan de Noorddijk. Hier hoor je andere soorten dan in de bebouwing. De Rietgors, de Tureluur en de Watersnip lieten zich horen. Bij het gemaal zwommen een Waterhoentje en Kuifeen- den. Verderop liet de Fitis die net uit Afrika terug- gekeerd is zich horen vanuit het struweel. Op het Beeld houden zich in het broedseizoen altijd enige Boompiepers op. Aan de Drentse Dijk stond de leeu- werik hoog in de lucht jubelend te zingen. Dit is een vogelsoort die met 95% achteruit gegaan is. In de Onlanden is hij nog te vinden. Gids Harry Westerhof vertelde dat het SOVON (een vogel organisatie) is afgereisd naar de Onlanden om onderzoek te doen over het hoe en waarom de Veldleeuwerik zich hier nog weet te handhaven. We hoorden de Grutto en hopen met zijn allen dat vlinderachtige vlucht. Ter afsluiting liet zich aan de deze zeldzaam wordende vogel nageslacht gaat krij- Zanddijk de Blauwborst nog goed zien en horen met gen. De Wulp liet zijn rollende zang horen. Ook de op de achtergrond het gehoemp van de Roerdomp. gillende geluiden van de Waterral gehoord en de Al was het weer niet zo mooi, toch hebben we met eerste, net uit Afrika teruggekeerde Rietzanger. In zijn allen “ in onze achtertuin” kunnen genieten van 2017 was dit samen met de Kokmeeuw de meest de natuurrijke omgeving. voorkomende broedvogel in de Onlanden. Kieviten waren prachtig synchroon aan het vliegen met hun Wilma van de Kraats

15 IVN - afdeling Peize - december 2018

De gierzwaluw

Al heel lang ben ik len en slaan ogenblik- gefascineerd door de kelijk de vleugels uit, gierzwaluw, een tor- waarbij de valsnel- pedo met sikkelvor- heid via een sierlijke mige vleugels en een boog wordt omgezet wonder in de vlieg- in vliegsnelheid waar- kunst. Het is een ge- na ze wegzwieren. not om ze door de he- Bij slecht weer kun- mel te zien zwieren, nen ze wel een week zo wendbaar, zo snel wegblijven, maar als zo sierlijk, daar moe- het weer beter wordt ten ze zelf ook van ge- zijn ze er plotseling nieten. Hun gekrijs in weer en gaan ze ver- de avondhemel (eerst der met het voeren zie en hoor je er een van de jongen die er stuk of 5, dat wor- blijkbaar tegen kun- den er meer en meer, nen om zo lang niets terwijl de groep lang- te eten te krijgen. zaam hoogte wint en dan uit het zicht verdwijnt) is voor mij al jaren het Twee jaar lang heb ik van dit feest kunnen genie- sein dat de zomer echt is begonnen. Ooit heb ik er ten, tot de buurman in het najaar zijn goot repa- één gered die in lang gras terecht was gekomen en reerde met een nieuw plaatje triplex (de gierzwa- niet meer van de grond omhoog kwam. Toen ik hem luwen waren inmiddels al uitgevlogen). Ik heb toen de lucht in gooide vloog hij zonder problemen weg. een gierzwaluwkast gebouwd (tekening van internet gehaald) en opgehangen. Het gat bij de goot zat aan De gierzwaluw was tot voor kort een waar myste- de voorkant van het huis (zuidkant), maar daar kon rie. Pas de laatste jaren is er onder meer door ra- ik de kast niet kwijt en die heb ik toen aan de ach- darwaarnemingen en door ze met zendertjes uit te tergevel gehangen. Een en ander was ruimschoots rusten, een klein deel van de raadsels rond de gier- klaar voor de gierzwaluwen arriveerden. zwaluw opgelost. Ik woon in de Berkenlaan, huizen met een goot, Bij terugkomst van de gierzwaluwen hebben ze met een houten bekisting eromheen. Bij de buren een aantal dagen gezocht naar het gat in de goot: nestelden al jaren spreeuwen, volgens mij onder de steeds aanvliegen via een van de oude routes om pannen. De goot bij de buren kreeg een gat in de vervolgens te constateren dat het gat er niet was. triplex onderplaat en de spreeuwen verhuisden naar In eerste instantie meerdere malen per dag, daarna ruimte onder de goot, toegankelijk via dit gat. La- nam de frequentie af, na ongeveer een week of twee ter ontdekte een mussenpaar dit gat en die hebben heb ik ze niet meer gezien. Omdat het koloniebroe- gedurende 2 jaar daar genesteld en jongen groot- ders zijn probeerde ik ze te lokken met het afspe- gebracht. In het der- len van gierzwaluw de nestjaar van de geluiden, iedere keer mussen zag ik plots als ze bij het voorma- gierzwaluwen bij het lige gat waren, maar gat die nestmateriaal zonder resultaat. De door het gat naar bui- kast hangt er nu 3 ten trokken. De mus- jaar maar is nog nooit sen waren hier niet door een gierzwaluw van gediend en pro- bezocht. beerden de gierzwaluwen te achtervolgen. Wie meer wil weten Kansloos natuurlijk. over de gierzwaluw Na enige dagen pes- raad ik het boek “De ten door de gierzwa- gierzwaluw “ aan van luwen zijn de mussen Remco Daalder (ISBN vertrokken en hebben 978-90-450-2223-9), de gierzwaluwen de zeer informatief, veel ruimte in gebruik ge- humor, en met passie nomen. Wat een feest geschreven. was dat, ’s avonds thuiskomen en dan terwijl ik over de oprit naar achteren fiets, flitsen de gierzwaluw Het boek gaat niet alleen over gierzwaluwen, ook op minder dan een meter langs om de jongen te over vogelaars, wetenschappers, een dominee en voeren. De snelheid waarmee ze langs vliegen is on- nog veel meer. gelooflijk, de snelheid waarmee ze keren om op de kop bij de ingang van het gat uit te komen en in een Cyriel Vandeursen vloeiende beweging naar binnen kruipen is niet te volgen, zo snel gaat dat. Het verlaten van het gat is een en al sierlijkheid, ze laten zich uit het gat val- Gierzwaluwen, foto’s Ben van den Broek

16 IVN - afdeling Peize - december 2018

De Kolibrievlinder

De kolibrievlinder was deze zomer een paar weken in onze tuin. Deze vlinder is een trekvlin- der die overwintert in Zuid-Europa en Noord- Afrika. Vooral in warme zomers komen ze met grote aantallen naar het noorden. In de hete droge zomers in 2003 en 2006 is de soort heel massaal waargenomen. Dit jaar zijn er bij de Vlinderstichting ook veel meldingen van koli- brievlinders binnen gekomen. Vroeger trokken deze vlinders in het najaar weer terug naar het zuiden, maar omdat de winters zachter zijn geworden blijft een aantal van de vlinders hier hangen. Dit gaat goed, mits er maar geen vorst komt. De kolibrievlinder is in Nederland geen zeld- zaamheid meer, de laatste 15 jaar is hij in ons land een gewone verschijning geworden. De vlinder kan net als het gelijknamige vogeltje uit Amerika stilhangen voor een bloem, terwijl hij razendsnel met zijn vleugels slaat, op die manier zuigt hij met zijn lange tong nectar uit de bloemen. De vlinder vliegt onrustig heen en weer om nectar te verzamelen, hij heeft veel brandstof nodig om te vliegen en in de lucht te han- gewone zomer ook waar te nemen. Heel voorzichtig gen. De vlinder wordt daarom ook wel de onrustvlin- gaan kijken. Want voor je het weet is hij er vandoor. der genoemd. Een foto van de vlinder maken is lastig, wanneer je hem in beeld hebt is ie er al ook alweer vandoor. In de tuin kun je hem herkennen aan 2 oranje stip- Gelukkig hebben we een mooie foto van de Vlinder- jes, dat zijn de mooie oranje achtervleugeltjes wan- stichting gekregen, gemaakt door Tineke Cramer. neer hij op een blad zit. Gelukkig is de vlinder in een De pluimvoetbij

Harry Westerhuis van IVN Groningen belde mij en den me denken aan een mol, die ook zo goed is in vertelde dat er pluimvoetbijen waren te zien in de graven. Zonnehof, een straatje achter de Plus in Peize. On- De pluimvoetbij is dus een zandbij die nestelt in zelf danks een aantal jaren lidmaatschap van een IVN gegraven holtes in zandbodems. Gelukkig is de Zon- Peize, kwam de pluimvoetbij mij niet bekend voor. nehof een kleine niet doorgaande straat. Je moet Hoewel deze wilde bij vrij algemeen voorkomt in er niet aan denken dat er grote vrachtwagens over Nederland. Harry vertelde dat de bijen waren be- heen gaan rijden. gonnen in oude mieren nesten in de straat en zich Het bestuur hoopt dat de pluimvoetbij het nieuwe verder hadden uitgebreid tussen de straatstenen. insectenhotel weet te vinden. Albert de Boer heeft Een paar keer ben ik wezen kijken naar de bijen. Er het insectenhotel geplaatst in een flink zandbed waren niet een paar bijen maar wel een hele kolo- met er omheen grastegels van Been & Luinge. In nie. De bijen vlogen af en aan en verdwenen als de de grastegel zitten in flinke gaten, hierin kunnen de wiedeweerga tussen de straatstenen. Het is prachtig bijen mooi hun gang gaan. om te zien hoe snel dat graven gaat, met die kleine pootjes met een pluim aan de achterpoten. Ze de- Sophie Kattouw

17 IVN - afdeling Peize - december 2018

Zwevende kerkuilenkast aan de Horst

Sinds enkele jaren woont Jan Onne Bosman aan de Horst in Peize. Al tijdens het eerste contact met hem was het al duidelijk dat hij erg ingeno- men was met de kerkuilen in zijn boerderij. Maar er was één probleem, de kast hangt zo hoog in de nok van de schuur dat je er niet meer bij kunt komen. In het verleden lagen er pakken stuk plastic om “de troep” van de kerkuilen op te hooi of stro in de schuur, zodat het nog wel moge- vangen, zodat de vloer van de schuur schoon blijft. lijk was om bij de kast te komen. Er werden wel af en toe kerkuilen waargenomen, maar of er gebroed Dit najaar hebben wij de kast eens flink schoonge- werd was niet te controleren! maakt, waarbij een kruiwagen vol mest en braakballen uit de kerkuilenkast gehaald is. Er waren ook en- Afgelopen zomer tijdens het schilderwerk werd er kele verse braakballen bij, een teken dat er nog wel door de aannemer met een steiger gewerkt. Jan kerkuilen aanwezig zijn. Nu maar afwachten, wat Onne maakte dankbaar gebruik van de deze stel- het volgend broedseizoen uit deze zwevende kast lage om de kerkuilenkast uit de nok van de schuur vliegt aan jonge kerkuilen. te halen. Op de grond, bleek de kerkuilenkast nog in een goede conditie te zijn. De kast werd in een hijs- Ben Stellink band gehangen, waar vervolgens het touw aan werd vastgemaakt. Het touw loopt over een katrol om de kast naar boven te trekken of in omgekeerde volg- orde weer te laten zakken. Aan de onderzijde van de kast zijn links en rechts 2 kleinere touwen beves- tigd. Dit is gedaan om de kast stabiel in de nok van de boerderij te laten hangen, om het tollen van de kast tegen te gaan! Onder de kast hangt een groot

18 IVN - afdeling Peize - december 2018

Waarnemingen Waarnemingen

Goudhaantje. Foto Aart Wedemeijer

Blauwborst. Foto Caroline de Werd Activiteitenkalender

Activiteit Voor wie? Wanneer? Tijdstip Nadere informatie Nestkastjes Kinderen Zondag 10 februari locatie: dorpshuis maximaal 15 kinderen maken van 13.30u-16.00u de Essen kosten €2,00

NL-doet: Nest- Kinderen Zaterdagmiddag 15 Volgt kastjes op- maart hangen, insectenhotel vullen, broodjes, marshmal- lows bakken... Vogelexcursie Kinderen half april Volgt 10.00u-12.00u Vlinders herken- Kinderen half mei volgt nen Waterbeestjes Kinderen en Slootjesdag Zondag zoeken hun ouders 16 juni van 14.00u-16.00u Kanovaren Zondag 30 juni voor maximaal 15 kinde- 13.00u-16.00u ren leeftijd vanaf 8 jaar kosten € 2,50

De activiteiten voor volwassenen ontbreken in dit rijtje. Er is zeer veel behoefte aan extra leden voor deze werkgroep. Zodra er activiteiten zijn voor volwassenen worden ze naar u toe gemaild. Mocht u nog geen mails van IVN Peize ontvangen en dit wilt u wel, dan kunt u een mail sturen naar [email protected], dan voegen we u toe aan onze verzendlijst.