Nieuwbouw hoofdkantoor Booking.com

Biosintrum Oosterwolde Nieuwbouw hoofdkantoor Booking.com Amsterdam

Projectinfo Tekst | Patricia van der Beek Beeld | UN Studio Houtcomposiet gevelproduct voldoet op alle fronten

2 'De architect had een De gevel van het Biosintrum in Oosterwolde is voorzien van 400 m Emblematisch sluitstuk NEOLIFE® biobased gevelbekleding. Dit houtcomposiet gevelpro- duct van LJ Solutions is toegepast als afwerking tussen de gelami- beeld voor ogen van neerde spanten en bij de entree. De vlonderdelen zijn eveneens uit een latstructuur met het houtcomposiet vervaardigd. schaduwzijde' van het Oosterdok Al in het voortraject werd LJ Solutions bij de totstandkoming van het Biosintrum betrokken. Op verzoek van Bouwbedrijf Buiteveld dacht de gevelspecialist mee over een onderhoudsvrije geveloplossing die voldoet aan het beeld van de architect. “Een bijzonder proces”, zegt Extra credit BREEAM eigenaar Roel Tromp van LJ Solutions. “Met de aannemer, architect, Met hout als duurzaam materiaal, een productielocatie op relatief opdrachtgever en andere onderaannemers deelden we kennis en korte afstand én goed afvalmanagement, draagt LJ Solutions op kwamen we tot een mooie, duurzame totaaloplossing voor de gevel.” meerdere wijzen bij aan het behalen van het BREEAM Outstanding certificaat. Tromp: “Ons product staat zelfs op de nominatie voor een ‘innovation credit’. Dit is een extra punt van BREEAM omdat het aan de ‘exemplary performance criteria’ voldoet. Oftewel: we gaan 'Onze gevelbekleding en met ons product verder dan BREEAM standaard voorschrijft en dat wordt beloond. Dat we daarvoor in aanmerking komen, daar zijn vlonderdelen leenden zich we best trots op!” perfect voor dit project'

Onderhoudsvrije biobased gevelbekleding “Onze NEOLIFE® gevelbekleding en vlonderdelen leenden zich perfect voor dit project”, vervolgt Tromp. “NEOLIFE® is een biobased product bestaande uit 82% hout, 10% mineralen en 8% overige additieven, waarvan circa 7% kunststof. Daarmee is NEOLIFE® het meest natuurzuivere houtcomposiet. Bovendien is het 100% onderhouds- en rottingsvrij.” De gevelelementen en vlonderdelen zijn gehydrofobeerd en daardoor waterafsto- tend. Regen en wind hebben geen invloed. Ook kunnen er geen mossen en algen op groeien. Op de kop van het Oosterdokseiland in Amsterdam vindt de ‘grande finale’ plaats: de realisatie van het internationale hoofdkantoor van Booking.com. Met een oppervlakte van 72.500 vierkante meter – ruim een derde van het Oosterdoks- Architectonisch beeld eiland – is dit multifunctionele gebouw één van de grootste binnenstedelijke projecten van West-Europa. De architect had een beeld voor ogen van een latstructuur met schaduwzijde. Ook dat kon gerealiseerd worden met de NEOLIFE® gevelbekleding. Het product is sterk geprofileerd met een rib van vier centimeter (Clad 4) en uitgevoerd in de kleur ‘night’. De vlonderdelen zijn uitgevoerd in de kleur ‘grap- Voor Booking.com was de unieke locatie de belang- derden mensen komen om te werken, wonen en ZO VEEL MOGELIJK hite’. Door de mineralen in het composiet blijft de kleur behou- rijkste reden om zich op het Oosterdokseiland te ook uit te gaan”, zegt Jeroen Galle, projectdirec- ONTWERPVRIJHEID den. De entree is vervaardigd met een veertien centimeter rib vestigen. De ligging aan het IJ, nabij het centrum van teur ODE namens BPD. Over het hoofdkantoor van In november 2015 werd Royal HaskoningDHV paneel (Cover 14). Amsterdam en bijna bovenop het Centraal Station, Booking.com zegt hij: “Dit laatste deelplan is het aan het team toegevoegd, om het project naar de maakte deze plek perfect voor het Amsterdamse IT- sluitstuk voor de totstandkoming van dit gebied, markt te begeleiden. “Eerst stelden we het Pro- bedrijf. In 2015 kwam Booking.com via de gemeente met uitzicht over het Oosterdok, het IJ en de oude gramma van Eisen op”, vertelt René Karreman in contact met BPD, de ontwikkelaar van het gehele .” Van Berkel voegt toe: “Het ontwerp van Royal HaskoningDHV. “We lieten de architect 'Ons product staat zelfs Oosterdokseiland. UNStudio, in de persoon van Ben voor deze volledig geïntegreerde nieuwe stads- zo veel mogelijk vrij in zijn ontwerp en beschre- van Berkel, werd als architect bij het project betrok- campus voorziet in een multifunctionele woon- en ven alleen waar het gebouw aan moest voldoen. op de nominatie voor een ken en zette de eerste schetsen op papier. werkomgeving met veel publieke voorzieningen. Het moest bijvoorbeeld een duurzaam gebouw 'innovation credit'' Op stedelijk niveau sluit het gebouw naadloos worden. Ook moest het voldoende flexibiliteit LAATSTE DEELPLAN aan op het bestaande stratenpatroon. Vanaf de bieden om een nog nader te bepalen werkcon- “De laatste jaren is Oosterdokseiland uitgegroeid oostzijde vormt het gebouw een emblematisch cept te integreren. Verder stelden we uitgangs- tot een dynamische plek waar dagelijks vele hon- sluitstuk van het Oosterdok.” punten op voor onder meer de akoestische, ›

Van Voorststraat 17 0031 523 – 234616 [email protected] 7773 CW Hardenberg 0031 6 – 29848397 www.ljsolutions.nl

20 | STEDENB OU W. NL STEDENB OU W. NL | 21 Nieuwbouw hoofdkantoor Booking.com Amsterdam Nieuwbouw hoofdkantoor Booking.com Amsterdam

ontwerp,Royal HaskoningDHV de kwaliteit en bouwfysische aspecten. “We lopen geregeld op de bouwplaats rond om te kijken of het gebouw aan Projectinfo de gestelde uitgangspunten voldoet”, zegt Karre- man. “Na een complex, maar prettig verlopen ont- Nieuwste generatie Smart Building werpproces gaan we er nu met z’n allen voor zor- gen dat hier een prachtig gebouw komt te staan. Een belangrijke troef die Booking.com worden installaties automatisch gere- Niet alleen voor de bewoners en medewerkers van inzet om haar medewerkers maximaal geld naar de wensen van rechthebbende Booking.com, maar ook voor de bewoners en be- werkcomfort te bieden, is de holistische personen. Met een app, ID of tag kan ieder- zoekers van Amsterdam.” ❚ benadering van het technische systeem. een zijn voorkeursinstellingen invoeren en Het nieuwe hoofdkantoor wordt uitgerust wijzigen. “Maar er kan ook geautoriseerde met de allernieuwste open en schaalbare toegang worden verleend”, vertelt Persy. Smart Building oplossingen, gekoppeld Bouwinfo aan een ecosysteem. Naast de klimatologische voordelen biedt het Bouwprogramma systeem veel extra’s op het gebied van veilig- Nieuwbouw multifunctioneel gebouw met “Het slimme kantoor en de slimme werk- heid. Het systeem registreert immers wie in o.a. woningen, kantoren, publieke voorzie- plek hebben alles te maken met het verho- het gebouw verblijft en waar deze persoon ningen en restaurants (72.500 m2) gen van de medewerkerstevredenheid”, verblijft. Persy: “Het werkt als een GPS- Opdrachtgever vertelt Paul Persy, directeur/eigenaar van navigatiesysteem, maar dan in een gebouw. BPD, Delft Persy Control Services. “Het zorgt voor een Een geweldig hulpmiddel om bijvoorbeeld Architect betere gebruikerservaring, meer welzijn, wachtrijen te signaleren, processen te verbe- UNStudio, Amsterdam plezier en operationele efficiëntie.” teren, brand te traceren, ruimtecomfort in te Aannemer richten of verlichting te monitoren. En dat Züblin, Stuttgart (DUI) De essentie zit in een regulier systeem, alles real time.” Booking.com doet hiermee Bouwbegeleiding uitgebreid met een additioneel systeem een flinke investering om een inspirerende Royal HaskoningDHV, Amersfoort van indoor positioning en machine lear- werkomgeving te creëren en medewerkers Bouwperiode ning algoritmes. Dankzij dit extra systeem zo lang mogelijk aan zich te binden. 2018 – 2020

bouwfysische en thermische prestaties. Tijdens het ontwerpproces controleerden wij of de voorstel- len aan de gestelde voorwaarden voldeden.” Ro- 'Dit laatste deelplan is het sluitstuk voor yal HaskoningDHV begeleidde Booking.com ook tijdens het contractuele proces met BPD en ver- de totstandkoming van dit gebied' zorgde het stakeholdermanagement. Karreman: “Dit omvangrijke werk vereiste veel afstemming met onder meer de gemeente en provincie.” DUURZAAMHEID INTERACTIE MET OMGEVING Solution Met een BREEAM Excellent ontwerpcertificaat Het ontwerp van UNStudio is tevens een verrij- Partner TECH CAMPUS mag het nieuwe hoofdkantoor van Booking.com king voor de directe omgeving en de stad. Door de Het ontwerp van het gebouw is gebaseerd op de zich met recht een duurzaam gebouw noemen. transparante gevels gaat het leven in het gebouw wens van Booking.com om een ‘tech campus’ te Toch ziet UNStudio duurzaamheid niet alleen als de interactie aan met het leven erbuiten. Voor de creëren. Deze campus beslaat circa 63.500 vier- technische uitdagingen en oplossingen. Van Ber- bewoners van Amsterdam is het gebouw vooral van kante meter en biedt ruimte aan zo’n 4.600 ver- kel: “Duurzaamheid is wat ons betreft een inte- belang vanwege de openbare ruimte. De verwach- schillende soorten werkplekken, diverse sociale grale ontwerpopgave met een sterke focus op het ting is dat er straks een prachtig nieuw en levendig ruimtes, co-creatieruimtes, stiltewerkplekken, res- welzijn van de mens als gebruiker. Het ontwerp plein ontstaat, maar ook een nieuwe doorkijk en taurants en een dakterras. Het open karakter van moest een positieve impact hebben op de omge- route naar de en het Marineterrein. de campus wordt versterkt door de volledig in glas ving en een community creëren, zowel in het ge- uitgevoerde gevel en twee imposante atria. In het bouw als met de stad.” Vanuit deze visie koos Van BEWAKERS VAN ONTWERP gebouw bevindt zich tevens zo’n 7.500 vierkante Berkel voor een ‘active design’ met veel loopver- EN KWALITEIT meter aan appartementen, 1.500 vierkante meter bindingen en ruime aandacht voor licht, uitzicht, In januari 2018 startte de bouw van het hoofdkan- INTELLIGENT POSITIONING SOLUTIONS SIEMENS partners voor het gezamenlijk publieke functies op de begane grond, een fietsen- zichtlijnen, (spontane) ontmoetingen en sociale toor van Booking.com. Zowel UNStudio als Royal stalling voor 2.500 fietsen en een uitbreiding van interactie. Bovendien bieden de ruim opgezette HaskoningDHV blijven tot aan de oplevering be- www.IQPS-smartbuildings.com creëren van de perfecte plek. een bestaande parkeergarage. kantoorverdiepingen maximale flexibiliteit. trokken. UNStudio ‘bewaakt’ het architectonisch

22 | STEDENB OU W. NL STEDENB OU W. NL | 23 Nieuwbouw hoofdkantoor Booking.com Amsterdam

Projectinfo Slimme E-techniek op een Amsterdamse toplocatie

Naast prominente nieuwbouwprojecten aan zowel de vergrote parkeergarage als in “Ook de 1.500 zonnepanelen dragen bij aan Klimaatservice Holland BV de – de kantoorgebouwen NoMA het nieuwe kantoor van Booking.com. “Het het beoogde BREEAM-NL ‘Excellent’ label is specialist op het gebied van: House en Hourglass – is Van den Pol Elek- wordt een slim gebouw met volop sensoren. van deze ontwikkeling.” Opmerkelijk is de  trotechniek nu ook actief op een andere Am- Comfort en energiezuinigheid staan op een forse noodstroomvoorziening. “Twee aggre- Verwarmingsinstallaties sterdamse toplocatie: de laatste kavel van het hoog niveau, net als het gebruiksgemak. gaten van 2.000 kVA elk zorgen dat ook bij  Koelinstallaties Oosterdokseiland. “Ook hier zetten we meer- De installaties worden aangestuurd via het stroomuitval bedrijfsprocessen ongestoord  Klimaatplafonds dere disciplines in”, zegt Jan van den Brink, gebouwbeheersysteem en een app.” kunnen doorgaan.” Door de omvang en  Luchtbehandelingsinstallaties projectleider bij de Montfoortse specialist. complexiteit ligt de lat hoog bij dit project.  Ventilatie installaties Niet anders “Onze BIM-kennis komt hier goed tot zijn  Regelinstallaties

Van den Pol is onder meer verantwoor- Het complex krijgt LED-verlichting. “Dat is recht. En bij de samenstelling van het  Afstandbeheer

delijk voor de complete E-installatie plus voor ons de standaard; Van den Pol maakt inbouwpakket is onze ervaring met innova-  Sanitaire installaties brandmeld- en ontruimingsinstallaties in niet anders meer”, aldus Van den Brink. tieve techniek een groot voordeel.”  Drinkwaterinstallaties

 Regenwateropvangsysteem

 Riolering Projectinfo Nijverheidsstraat 31 Installaties in een state-of-the-art kantoorgebouw 3371 XE Hardinxveld-Giessendam Tel. 0184 - 613911 Voor de aanleg van de installaties in ODE projectdirecteur van ICO. “Alles wordt geën- seerd met strekmetalen klimaatplafonds. Amsterdam bundelt Klimaatservice Holland gineerd en tot in detail uitgetekend in 3D. Dit Hier moeten alle installaties zo worden www.klimaatservice.nl uit Hardinxveld-Giessendam haar krach- houdt in dat het totale werk al digitaal is uitge- aangelegd dat de medewerkers straks ten met Van den Pol Elektrotechniek uit werkt, voordat we daadwerkelijk aan de slag turn key na de oplevering aan het werk Montfoort. Onder de naam ‘ICO’ (Installatie gaan.” Bij de voorbereiding heeft ICO twee kunnen. Voor computers, camera’s en Naamloos-2 1 28-01-19 08:50 Combinatie ODE) realiseren zij de complete speerpunten. Als eerste is daar de kelder, het plaatsbepaling moeten alle voorzieningen “De Sax” Rotterdam technische installaties. De hoogstaande technische hart van het gebouw. Hier worden aanwezig zijn. “Daarbij is het niet zomaar techniek, grote omvang en bijzondere loca- de warmte- en koudeverdelers, luchtbehan- een kantoorgebouw”, vertelt Nederveen. Techniplan Adviseurs is een tie maken dit tot een uitdagend project. delingscentrale en noodstroomaggregaten “Het gebouw is state-of-the-art en dat onafhankelijk ingenieurs-bureau opgesteld. Via vijf schachtkernen wordt de moet het ook nog zijn als het in 2021 in Op dit moment buigen de partijen zich over de warme, koude en ventilatielucht gedistribu- gebruik wordt genomen. Dat vraagt van op het gebied van installaties, voorbereiding van het werk. “Tijdens de voor- eerd door het gebouw. ons een vooruitziende blik. Regel- en nhow Amsterdam RAI comfort en duurzaamheid. Techniek bereidingsfase werken we voor BPD het hele Minstens zoveel aandacht vragen de besturingstechniek moeten 'smart' op is voor ons geen doel maar een project uit in BIM”, vertelt Jan Nederveen, kantoorruimtes, grotendeels geklimati- elkaar worden afgestemd.” middel om het leven aangenamer te maken – thuis, op het werk, op school en waar dan ook. Al ruim De Zalmhaven Rotterdam 40 jaar ontwikkelen we praktische, effectieve maar vooral duurzame Projectinfo oplossingen. Door deze aanpak zijn we betrokken bij een aantal van de Duurzame installaties voor het slimste gebouw van Nederland meest innovatieve en bijzondere projecten van Nederland. Een belangrijke wens van Booking.com is branche heeft het erover. Voor Booking.com verhoogde vloeren worden gebruikt voor The Olympic Amsterdam een ‘Smart Building’. Zij wil een kantoor- hebben we de term - op installatiegebied ventilatie. In de ruim 1.000 ruimtes zijn campus die slim en logisch in elkaar zit, - duidelijk gedefinieerd. Dat heeft geresul- de installaties uiterst flexibel. Verandert • Installatie-advies zodat gebruikers en bezoekers er gemakke- teerd in een ontwerp met veel sensoren en iemand van voorkeur, dan is dat met een lijk hun weg vinden. Daarnaast heeft Smart slimme installaties, waarbij iedereen zijn app snel geregeld. Verder worden overal • Duurzaamheidsadvies Building alles te maken met techniek. Met voorkeursinstellingen kan invoeren. Denk aansluitingsmogelijkheden gerealiseerd Hotel “Boot & Co” Amsterdam technische hulpmiddelen zoals telefoons, hierbij maar aan de hoeveelheid licht, de voor apparatuur en inrichting. Die maken • Energie-advies pasjes en bluetooth moeten de gebruikers hoogte van de temperatuur en de ventilatie.” alle ruimtes multifunctioneel en geschikt maximaal comfort genieten in het gebouw. voor uiteenlopende werkzaamheden. Multifunctioneel Gezien de BREEAM-ambitie van Booking. “Smart Building is een wollige term”, weet De installaties worden prachtig wegge- com kiest Techniplan Adviseurs uitsluitend Dick van der Kooij, directeur van Techni- werkt. In de plafonds bevinden zich de voor milieubewuste oplossingen en duur- plan Adviseurs. “Iedereen in de technische klimaat- en verlichtingsinstallaties; de zame energiebronnen. www.techniplan.nl

24 | STEDENB OU W. NL TPA - Advertentie 95x130 - v04.indd 1 21-02-19 17:33 Nieuwbouw hoofdkantoor Booking.com Amsterdam Nieuwbouw hoofdkantoor Booking.com Amsterdam

Tekst | Patricia van der Beek Beeld | Scheldebouw

vervaardigen de gevelelementen in onze eigen fa- Latuheru: “Eerst maakten we een visuele mock-up. LEAN EN BINNENSTEDELIJK brieken in Middelburg en Heerlen. Deze elementen Op basis daarvan kon de klant het uiterlijk beoor- Zowel BPD als Booking.com zijn gebaat bij ‘Spectaculaire, bijna on-Hollandse gevel’ zijn 2.40 meter breed en 3.30 meter hoog. In som- delen. Daarnaast is een mock-up gemaakt die was een snelle oplevering. De planning is dus een mige gevallen zijn ze hoger, tot wel 5.50 meter. bedoeld om het glas te beoordelen. We zochten belangrijk onderdeel in het project. Na de ruw- Door te prefabriceren, houden we de kwaliteit van naar een glasopbouw die voldoet aan de eisen op bouw, die vrij complex is door de variërende De internationale allure van het hoofdkantoor van Booking.com is voor een groot deel te danken aan de spectaculaire de elementen onder controle en de bouwsnel- het gebied van licht, thermische prestaties, zonwe- vorm van het gebouw, is het zaak de elementen gevel. Met o.a. verdiepingshoge ramen in verschillende vormen en afmetingen is het gevelontwerp complex en uit- heid hoog.” Jansen voegt toe: “We brachten de ring en akoestiek. Zo zijn de elementen uitgevoerd zo snel mogelijk te monteren. “We voeren de dagend. Gevelspecialist Scheldebouw wist dit te vertalen naar een custom-made elementgevel. De eerste elementen complexe en gevarieerde gevel terug naar vijf ba- in triple glas en voorzien van zonwerende coating. bouw straks uit volgens de Lean planning”, zegt worden medio dit jaar gemonteerd. siselementen, met elk een aantal varianten. Alle Daarvan maakten we een mock-up in vier varian- Latuheru. “We hebben 55 transporten nodig om elementen zijn custom-made. Ook hebben we drie ten.” In maart maakt Scheldebouw de mock-up alle elementen op de bouwplaats aan te leve- project specifieke stijlen- en regelsystemen ont- waarmee de wind- en waterdichtheid van de gevel ren. Dit doen we just-in-time, zodat ze vrijwel wikkeld.” De gevelelementen met een driehoekige getest wordt. Daarna volgt nog een mock-up voor meteen ingehesen kunnen worden. Gezien de punt vormen de grootste uitdaging. Een aantal het testen van de akoestische prestaties. binnenstedelijke locatie, met nagenoeg geen van deze punten is uitgevoerd als parallel uitzet- opslagruimte, is dit de enige mogelijkheid.” De venster, een zogenoemd PAF-raam. gevelelementen zijn nog niet gemonteerd. Toch 'We voeren de heeft Scheldebouw al een intensief traject ach- MOCK-UPS ter de rug. Latuheru: “Met BPD, de architect en In totaal realiseert Scheldebouw circa 15.000 bouw straks diverse adviseurs hebben we gekeken hoe we vierkante meter aan gevel. Daarvan wordt 10.000 de architectonische visie konden realiseren. vierkante meter geprefabriceerd, wat neerkomt uit volgens de Dit heeft geresulteerd in wat er nu gebouwd op zo’n 1.200 gevelelementen. Om er zeker van wordt.” Jansen besluit: “Daarbij laten we zien te zijn dat de elementen aan alle wensen en eisen Lean planning' dat je een complex gebouw wel degelijk in een voldoen, maakt Scheldebouw een aantal mock-ups. elementgevel kunt uitvoeren.” ❚

Opstelling Visuele Mock-up voor Booking.com bij Scheldebouw BV.

Scheldebouw realiseert de gevel in opdracht RIMPELING IN HET WATER één van onze eerste conceptvoorstellen wijzigden van Oosterdokseiland Ontwikkeling Amsterdam “Het gevelontwerp is opvallend en uitdagend”, we de gridmaat van 1.20 meter breedte naar 2.40 (OOA), een entiteit van BPD voor de ontwikkeling vervolgt Latuheru. “De geometrische vorm, strak- meter breedte. UNStudio heeft dit uiteindelijk ook van het Oosterdokseiland, en was al in een vroeg ke belijningen en inspringende geveldelen maken doorgevoerd. Dit bracht iets meer rust in de ge- stadium bij het ontwerp betrokken. Sales mana- het ontwerp bijna on-Hollands. In het midden vel. Tegelijkertijd houden de variatie in horizontale ger Paul Latuheru van Scheldebouw: “We dachten van het gebouw, over een lengte van zo’n zes- banden, de verschillende raamhoogten en drie- mee over een geveloplossing die aan het estheti- tien meter, loopt de gevel vanaf beide zijden iets hoekige ruiten het gevelbeeld dynamisch.” sche beeld van de architect voldoet, maar ook aan naar binnen toe. Het beeld dat hiermee gecreëerd de thermische en bouwfysische eisen. Met name wordt, doet denken aan de rimpeling in het water CUSTOM-MADE PREFAB akoestiek is belangrijk, vanwege de ligging nabij nadat je er een steentje in gegooid hebt.” Concept GEVELELEMENTEN het spoor.” Scheldebouw verzorgt ook de glasdak- designer Hans Jansen voegt toe: “De gevel is op- Scheldebouw kiest ervoor om de gevel uit te constructies voor de atria. gebouwd uit een grid van transparante delen. In voeren als elementgevel. Latuheru licht toe: “We Visuele Mock-up geeft alle geveltypen op ware grootte weer.

26 | STEDENB OU W. NL STEDENB OU W. NL | 27 EMMEN Nationaal Archief

Nationaal Archief Emmen

Tekst | Liliane Verwoolde Beeld | LKSVDD architecten ‘Het gebouw moest volledig worden omgeturnd’ STAP VOOR STAP NAAR EEN BIJZONDER ONTWERP Het voormalige pand van de Topografische Dienst in Emmen is omgebouwd tot filiaal van het Nationaal Archief in Den Haag. Met deze nieuwe bestemming werd het pand geschikt gemaakt voor drie miljoen kilo papieren documenten. Of spreekt 90 kilometer aan stellingen meer tot de verbeelding? ›

STEDENB OU W. NL | 29