Türk Sġnemasi‟Nda Bġr Tür Olarak Güldürü: Ertem Eğġlmez Fġlmlerġ
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T.C. MALTEPE ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ RADYO SĠNEMA TELEVĠZYON ANABĠLĠM DALI TÜRK SĠNEMASI‟NDA BĠR TÜR OLARAK GÜLDÜRÜ: ERTEM EĞĠLMEZ FĠLMLERĠ Yüksek Lisans Tezi ÖZLEM BIÇAKÇIOĞLU Ġstanbul, 2014 T.C. MALTEPE ÜNĠVERSĠTESĠ SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ RADYO SĠNEMA TELEVĠZYON ANABĠLĠM DALI TÜRK SĠNEMASI‟NDA BĠR TÜR OLARAK GÜLDÜRÜ: ERTEM EĞĠLMEZ FĠLMLERĠ Yüksek Lisans Tezi ÖZLEM BIÇAKÇIOĞLU 12 11 05 109 DanıĢman: Prof. Dr. Selahattin YILDIZ Ġstanbul, 2014 ÖNSÖZ Güldürü, sessiz sinemadan günümüze kadar her zaman ilgi görmüĢ bir tür olarak karĢımıza çıkmaktadır. Dünya sinemasında olduğu gibi Türk Sinemasında da güldürü, sinemanın ilk yıllarında ortaya çıkmıĢtır. Bilinen ilk güldürü denemesi; Sigmund Weinberg‟in 1916‟da çekimine baĢlayıp, Fuat Uzkınay‟ın 1918 yılında tamamladığı “Hikmet Ağa‟nın Ġzdivacı” adlı filmdir. Günümüzde halen en fazla seyirciyi sinemaya çeken güldürü türü; tiyatrocular dönemi yönetmeni Muhsin Ertuğrul‟dan günümüze kadar birçok yönetmenin bu türde filmler yapmasına neden olmuĢtur. Güldürü sinemasının yenilikçi bir kimlikle ortaya çıkıp gülme eylemini toplumsallaĢtırdığı 1970‟ler döneminin en önemli yönetmeni olan Ertem Eğilmez, kalabalık kadrolu salon komedilerini, güncel sorunlara yönelip kendine özgü yorumlayan ve toplumsal eleĢtiri yapabilen bir yönetmen olmuĢtur. Dönemin sorunlarını filmlerine yansıtan ve dönemin koĢullarını eleĢtirmekten kaçınmayan Eğilmez, filmlerinde kullandığı toplumsal sorunları ve sosyal mesajları hiçbir zaman güldürünün önüne geçirmemiĢ ve filmleri seyirciyi eğlendirmek, hoĢ vakit geçirmesini sağlamak amacında olmuĢtur. Türk güldürü sineması içerisinde çok önemli bir yere sahip olan Ertem Eğilmez‟in 1974-1984 dönemi güldürü filmlerinde sadece güldürü unsuru barındırmadıklarını aynı zamanda toplumsal eleĢtiriye de yer verdiklerini ele alarak, Ertem Eğilmez sinemasının genel özelliklerinin incelendiği bu tezimin yazımında bana verdiği fikir ve bilgilerle katkısından dolayı danıĢmanım Prof. Dr. Selahattin Yıldız hocama, yüksek lisans yapmam konusunda beni teĢvik eden ve her zaman bana destek olan sevgili eĢime ve tez hazırlama süresince yanımda olan ve desteğini esirgemeyen ailelerime çok teĢekkür ederim. i ÖZET TÜRK SĠNEMASI‟NDA BĠR TÜR OLARAK GÜLDÜRÜ: ERTEM EĞĠLMEZ FĠLMLERĠ Bu çalıĢmada Ertem Eğilmez‟in 1974-1984 yılları arasında yaptığı “toplumsal eleĢtiri ve toplumsal mesaj” içeren güldürü filmlerinin incelenmesi amaçlanmıĢtır. Tezin birinci bölümünde; sinemanın icadı ve hangi aĢamalardan geçtiğini incelemek amacıyla sinema tarihi ve Türk sinema endüstrisinin kurulması kronolojik olarak açıklanmıĢtır. Tezin kapsamında olan güldürü sinemasının daha iyi anlaĢılabilmesi amacıyla sinemada türler bir bütün olarak ele alınmıĢ ve güldürü dıĢında ki türler bu bölümde açıklanmıĢtır. ÇalıĢmanın ikinci bölümünde; komedi sinemasının doğuĢu, katkı sağlayan yönetmenler ve oyuncular yine kronolojik olarak incelenerek Türk sinemasında güldürü baĢlığına gelinmiĢtir. Bu baĢlık altında ise; güldürünün Türk sinemasında ki yeri ve ünlü güldürü ustaları ele alınmıĢtır. Yine bu bölümde, tez konusunu oluĢturan Ertem Eğilmez sineması; 1974-1984 yılları arasında diğer eĢ zamanlı yönetmenlerle ele alınmıĢ ve Ertem Eğilmez‟in sinema tarihimizde ki yeri, katkıları açıklanmıĢtır. Tezin üçüncü bölümünde ise; Ertem Eğilmez‟in 1974-1984 yılları arasında yönettiği “toplumsal eleĢtiri ve toplumsal mesaj” içeren güldürü türündeki dokuz filmin söylem analizi yöntemi kullanılarak çözümlemeleri yapılmıĢtır. Anahtar sözcükler: Türk Sineması, Güldürü, Ertem Eğilmez, Sinema Tarihi, Sinemada Türler ii ABSTRACK COMEDY IN TURKISH CINEMA: ERTEM EĞĠLMEZ MOVIES In this study social critics and social messages of Ertem Eğilmez movies from 1974 to 1984 has been analyzed. In the first part of the thesis, to understand the founding of cinema and the phases cinema has passed, history of cinema and the steps Turkish cinema industry has gone through has been chronologically explained. To enable better understanding of comedy which is the main subject of the thesis, all other genres have been studied together and except for comedy they have been explained in this part. In the second part, the birth of comedy, directors who has contributed has been chronologically studied in relevance to comedy in Turkish cinema subject. Under this heading, the place of comedy in Turkish cinema and masters of comedy who has contributed has been studied. Again in this part, Ertem Eğilmez‟s movies between 1974-1984 have been analyzed in connection with other Works of the time and his place in our cinema culture and his contribution has been explained. In the third part of the analysis, Ertem Eğilmez movies between 1974-1984 has been analyzed using the discourse analysis method. Keywords: Turkish Cinema, Comedy, Ertem Eğilmez, History of Cinema, Genres of Cinema iii ĠÇĠNDEKĠLER ÖNSÖZ……………………………………...…………….………………………….Ġ ÖZET……………………………………..…………………………………………ĠĠ ABSTRACT……………..…………………………………………………………ĠĠĠ ĠÇĠNDEKĠLER………..………………………………………………...…………ĠV GĠRĠġ…………………………..…………………………………….………………1 1. SĠNEMA SANATI…………………...…………………….…………………….3 1.1.Sinemanın Ġlk Yılları.……………………………………………………………..3 1.1.1. Sinemada Ġcatlar Dönemi………………….…………………………...3 1.1.1.1. Emile Reynaud…………………..…………………………...4 1.1.1.2. Edward Muybridge………………..…………………………5 1.1.1.3. Etienne Jules Marey………………..………………………...6 1.1.1.4. Thomas Alva Edison………………..……………………….6 1.1.1.5. Lumiere KardeĢler……………………..…………………….7 1.1.1.6. Melies…………………………………..…………………….9 1.1.1.7. Pathe ve Zecca……………………….…..………………….10 1.1.2. Türk Sinema Endüstrisinin Kurulması……………..….……………...12 1.1.2.1. 1896-1922 Ġlk Dönem ve Ġlk Filmler……….…...………….13 1.1.2.2. 1922-1939 Tiyatrocular Dönemi…………………………...16 1.1.2.3. 1939-1950 GeçiĢ Dönemi………………………………......19 1.1.2.4. 1950-1967 Sinemacılar Dönemi……………………………21 iv 1.1.2.5. 1968-1980 Genç Türk Sineması…………………………...26 1.1.3. Sinemada Türler…………………………………………………….29 1.1.3.1. Belgeseller………………………………………………....30 1.1.3.2. Film d‟Art Türü……………………………………………32 1.1.3.3. Tarihsel Filmler…………………………………………....33 1.1.3.4. Müzikaller…………………………………………………34 1.1.3.5. Animasyon Filmleri……………………………………….36 1.1.3.6. Kovboy (Western) Filmleri……………………………….37 1.1.3.7. Korku ve Bilim-Kurgu Filmleri…………………………..38 1.1.3.8. Trajedi - Dram – Melodram………………………………40 1.1.3.9. SavaĢ Filmleri……………………………………………..42 1.1.3.10. Dizi (Bölüklü) Filmler……………………………….......43 2. KOMEDĠ (GÜLDÜRÜ) SĠNEMASI…...…………………………………44 2.1. Türk Sinemasında Güldürü…………………………………………………..50 2.2. 1974-1984 Dönemi ve Ertem Eğilmez / Arzu Film…....…………………….56 2.3. Ertem Eğilmez‟in Hayatı…………………………………………………….60 2.4. Sinema Dili ve Sinema AnlayıĢı……………………………………………..68 2.4.1. Eğilmez Güldürüleriyle Geleneksel Türk TemaĢa Sanatı Arasında ki Benzerlikler…...…………………………………………………………………..72 3. ERTEM EĞĠLMEZ FĠLMLERĠNĠN ÇÖZÜMLEMESĠ VE KARAKTERLERĠNĠN TAHLĠLĠ………….………………………………77 3.1. Salak Milyoner (1974)……………………………………………………..…77 3.1.1. Konusu……………………………………………………………....77 v 3.1.2. Çözümlemesi………………………………………………………….78 3.2. Hababam Sınıfı ve Serisi……………………………………………………….79 3.2.1. Hababam Sınıfı (1975)………………………………………………..79 3.2.1.1. Konusu……………………………………………………...79 3.2.1.2. Çözümlemesi………………………………………………..80 3.2.2. Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı (1976)………………………................82 3.2.2.1. Konusu……………………………………………………...82 3.2.2.2. Çözümleme…………………………………………............83 3.2.3. Hababam Sınıfı Uyanıyor (1976)…………………………………….84 3.2.3.1. Konusu……………………………………………………..84 3.2.3.2. Çözümleme…………………………………………...........85 3.2.4. Hababam Sınıfı Tatilde (1977)………………………………………86 3.2.4.1. Konusu……………………………………………..............87 3.2.4.2. Çözümlenmesi………………………………………….......88 3.3. Süt KardeĢler (1976)…………………………………………………………...90 3.3.1. Konusu………………………………………………………..............90 3.3.2. Çözümlemesi………………………………………………………….91 3.4. ġabanoğlu ġaban (1977)………………………………………………………..92 3.4.1. Konusu………………………………………………………………..93 3.4.2. Çözümlemesi………………………………………………………….94 3.5. Banker Bilo (1980)……………………………………………………………..98 3.5.1. Konusu……………………………………………………………….98 3.5.2. Çözümlemesi………………………………………………………….99 vi 3.6. Namuslu (1984)…………………………………………………….................101 3.6.1. Konusu………………………………………………………………101 3.6.2. Çözümlemesi………………………………………………………...102 3.7. Filmlerin Genel Değerlendirmesi……………………………………………..104 SONUÇ……………………………………………………………………………107 KAYNAKLAR…...………………………………………………………………112 EKLER…………………………...……………………………………………….116 vii GĠRĠġ Türk Sinema Tarihi‟nin Sinemacılar Dönemi (1950-1967) olarak adlandırılan döneminde sinemaya baĢlayan Eğilmez, 1964-1989 yılları arasında yaptığı filmlerle kendinden sonra gelen yönetmenlere öncülük etmiĢ ve Türk Sinemasının geliĢmesinde çok önemli bir rol oynamıĢtır. Yönettiği tüm popüler türde filmlerle halka inmeyi baĢarmıĢ bir yönetmendir. Hem güldürü türünde hem de diğer türlerde yaptığı filmlerin tümü ilgiyle izlenmiĢ ve hala izlenmektedir. Ertem Eğilmez‟in baĢarısının en önemli unsuru; sıradan insanların acılarını, mutluluklarını, toplumsal sorunlarını mizahla birlikte basit ve sıcak bir dille anlatmasıdır. Ayrıca oyuncu seçmeyi ve yetiĢtirmeyi de çok iyi bilen Eğilmez, kurduğu Arzu Film bünyesinde bir araya getirdiği oyuncularla ekip ruhu yaratmıĢ, bu ekip çalıĢması filmlerde ki baĢarısını da olumlu yönde etkilemiĢtir. Kemal Sunal, Ġlyas Salman, ġener ġen, Metin Akpınar-Zeki Alasya ikilisi, Halit Akçatepe, Adile NaĢit, AyĢen Gruda, Tarık Akan, Münir Özkul, Uğur Yücel ve senaryocu- yönetmen Yavuz Turgul bu ekip çalıĢmasının yarattığı güldürü oyuncularıdır. Eğilmez, filmlerinde ailesi, özel yaĢantısı ve dönemin koĢullarından yararlanmayı baĢarmıĢtır. Filmlerinin temelini