Cuda Starożytnej Architektury – Akwedukty Rzymskie
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Cuda starożytnej architektury – akwedukty rzymskie Cuda starożytnej architektury – akwedukty rzymskie Cuda starożytnej architektury – akwedukty rzymskie Rzymski akwedukt w Meridzie (Hiszpania), online-skills, CC by 3.0 Ważne daty 312 r. p.n.e. – ukończenie Aqua Appia, najstarszego wodociągu rzymskiego 272 r. p.n.e. – ukończenie Aqua Anio Vetus 144–140 r. p.n.e. – ukończenie Aqua Marcia 125 r. p.n.e. – ukończenie Aqua Tepula 33 r. p.n.e. – ukończenie Aqua Iulia 27–13 p.n.e. – powstanie „O architekturze ksiąg dziesięć” Witruwiusza 20 r. p.n.e. – ukończenie Aqua Virgo ok. 2 r. p.n.e. – ukończenie Aqua Alsietina 52 r. n.e. – ukończenie Aqua Anio Novus 52 r. n.e. – ukończenie Aqua Claudia 109 r. n.e. – ukończenie Aqua Traiana 266 r. n.e. – ukończenie Aqua Alexandriana, ostatniego wodociągu rzymskiego Scenariusz lekcji dla nauczyciela Źródło: online-skills, licencja: CC0. II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń: 5. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu kultury materialnej w starożytności: d) architektura rzymska: wybrane typy budowli i ich przeznaczenie (akwedukt); 12. potrafi wskazać najważniejsze cechy charakterystyczne i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu kultury materialnej w starożytności: d) architektura rzymska: wybrane typy budowli i ich przeznaczenie (akwedukt). Nauczysz się określać funkcję jaką na terenie Rzymu i Imperium Romanum pełniły akwedukty; identyfikować ślady akweduktów; używać i rozumieć właściwą terminologię. Budowa i działanie akweduktów W mieście Bath, położonym w zachodniej części Anglii, znajdują się imponujące rzymskie termy. Kompleks ten znajdował się w miejscu źródeł geotermalnych, bardzo cenionych już w starożytności. Termy były królestwem wody: zażywano tu kąpieli zimnych, ciepłych i gorących, pływano w basenach pod gołym niebem, a zużyta woda wykorzystywana była w toaletach. Dawne skromne łazienki mogły jednak ustąpić miejsca wielkim łaźniom dopiero wtedy, gdy Rzymianie zaczęli budować akwedukty. 1 1. Łacińskie słowo aquaeductus pochodzi od rzeczownika aqua – woda oraz czasownika ducere – prowadzić. Widok basenu z wodą w termach rzymskich w Bath, online-skills, CC BY 3.0 1 1. Pierwszy akwedukt rzymski, Aqua Appia, miał tylko 16 km i był wodociągiem podziemnym. 500 lat później, Rzym miał jedenaście wodociągów. Ich całkowitą długość szacuje się na ok. 420 km, ale tylko 47 km biegło nad ziemią. Woda ciągnięta do miast zasilała baseny, fontanny, termy, toalety miejskie i domy prywatne. Rzymianie nauczyli się budować akwedukty nad dolinami, rzekami i nierównościami terenu. Widok z lotu ptaka na akwedukt, online-skills, CC BY 3.0 Było to możliwe dzięki wynalazkowi łuku i arkady. Spadek wody w wodociągach był bardzo mały, choć ciśnienie wody w rurach mogło być bardzo duże. Ważne było – wiedzieli o tym już Grecy, którzy wcześniej budowali wodociągi także w miejscach górzystych – znalezienie źródła położonego na tej samej wysokości, co miasto lub tylko nieco wyżej. 1 1. Woda płynęła rurami z terakoty i ołowiu. Witruwiusz, rzymski architekt, którego dzieło „O architekturze” zachowało się do naszych czasów, zauważa: „Wodociągi zbudowane z rur glinianych mają takie zalety. Przede wszystkim w razie ich uszkodzenia każdy je może naprawić. Ponadto woda z rur glinianych jest znacznie zdrowsza niż z rur ołowianych, gdyż z ołowiu powstaje biel ołowiana, podobno dla zdrowia szkodliwa”. Wnętrze akweduktu, online-skills, CC BY 3.0 Widok arkadowych konstrukcji przecinających krajobraz Francji, Hiszpanii, Włoch, Chorwacji, Grecji, Izraela, Niemiec, Tunezji i Turcji nie dziwi nikogo, kto wie, że Rzymianie pokryli terytorium Imperium Romanum nie tylko siecią dróg, ale także wodociągów. 1 1. Niektóre wodociągi są czynne do dziś – tak jak Aqua Virgo, Aqua Marcia i Aqua Traiana w Rzymie. Inne służą już tylko jako drogi albo stały się wizytówkami miast i krajów, w których się znajdują. Widok naziemnego akweduktu, online-skills, CC BY 3.0 1 1. Widok arkadowych konstrukcji przecinających krajobraz Francji, Hiszpanii, Włoch, Chorwacji, Grecji, Izraela, Niemiec, Tunezji i Turcji nie dziwi nikogo, kto wie, że Rzymianie pokryli terytorium Imperium Romanum nie tylko siecią dróg, ale także wodociągów. Akwedukt w Segowii, zbudowany w I/II wieku wieku za panowania cesarza Wespazjana, online-skills, CC BY 3.0 Ćwiczenie 1 Zaznacz wszystkie prawdziwe zdania. Dzieło Witruwiusza nosi tytuł O architekturze. Witruwiusz poświęcił akweduktom ósmą księgę swojej książki. Rzymianie czasów Witruwiusza nie byli świadomi szkodliwości ołowianych rur ciągnących wodę. Witruwiusz radzi, by źródeł szukać w górach. Akwedukty Cesarstwa Rzymskiego Źródło: online-skills, licencja: CC0. Ćwiczenie 2 Przyporządkuj nazwę do jej definicji. Akwedukt ten został zbudowany przez cesarza Kaligulę; jego odgałęzienia ciągnęły wodę na wzgórza Celiusz i Palatyn., Najstarszy rzymski akwedukt, wybudowany w 312 r. p.n.e. przez Appiusza Klaudiusza Cekusa. Prowadził wodę na północ, ku Rzymowi., Akwedukt wybudowany z inicjatywy Marka Wipsaniusza Agryppy w 19/20 r. n.e., Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „stary”., Akwedukt ten ma w nazwie przymiotnik „ciepły”. Aqua Appia Aqua Virgo Aqua Tepula Aqua Claudia Aqua Vetus Ćwiczenie 3 Poniżej znajduje się plan Rzymu z oznaczeniami od 1 do 5. Przyporządkuj nazwy: Aqua Appia, Aqua Claudia, Aqua Virgo, Anio Vetus, Aqua Alsiena Aqua Appia, Aqua Virgo, Anio Vetus, Aqua Alsiena, Aqua Claudia ................. ................. ................. ................. ................. Ćwiczenie 4 Które ze zdań opisujących Fontannę di Trevi jest NIEPRAWDZIWE? Wodę do Fontanny di Trevi doprowadza starożytny akwedukt Aqua Virgo. Płaskorzeźby zdobiące fontannę opowiadają historię znalezienia źródła, którego wodę zaczęto ciągnąć do Miasta. Fontanna di Trevi znajduje się na Palatynie. Inicjatorem budowy wodociągu był Marek Wipsaniusz Agryppa. Fontanna di Trevi, Wikipedia, CC BY 3.0 Ćwiczenie 5 Najmłodszy akwedukt prowadzący wodę do Rzymu to: Aqua Appia Aqua Claudia Aqua Alexandriana Aqua Traiana Ćwiczenie 6 Wodociąg ………………………….. dostarczał wodę na Zatybrze do Naumachii Augusta, gdzie przedstawiano bitwy morskie. Aqua Alsietina Anio Vetus Aqua Iulia Anio Novus Ćwiczenie 7 Z wodociągiem ………………………. związana jest historia dziewczyny, która wskazała źródło smacznej wody żołnierzom M. Agryppy. Aqua Claudia Aqua Tepula Anio Novus Aqua Virgo Ćwiczenie 8 Najstarszy akwedukt prowadzący wodę do Rzymu to? Aqua Appia Aqua Virgo Aqua Alexandriana Aqua Traiana Tales z Miletu opowiada o wodzie Marcus Vitruvius Pollio (84–10 p.n.e.) – rzymski architekt i teoretyk architektury. Prawdopodobnie jego dziełem były mosty budowane w czasie kampanii Cezara w Galii. Od 33 r. p.n.e. współdziałał z M. Agryppą, żywo zainteresowanym rozbudową Miasta oraz stanem budowli publicznych. Witruwiusz znany jest przede wszystkim jako autor dzieła O architekturze ksiąg dziesięć, pisanego w latach 27–13 p.n.e. – bardzo istotnego źródła wiedzy o starożytnej architekturze i sztuce budowlanej. Popularność książki Witruwiusza nie ustaje od czasów Renesansu, kiedy odnaleziono jej rękopis i zaczęto gorliwie studiować. J. Wright, „Konwent św. Kosmy” (w tle Aqua Claudia), 1786, abcgallery.com, Domena Publiczna (z lewej) i T. Cole, „Kampania rzymska”, 1843, Wadsworth Atheneum Museum of Art, Harord, USA, WIkipedia, Domena Publiczna De septem sapientibus Thales Milesius omnium rerum principium aquam est professus. [Aquae capita] maxime in montibus et regionibus septentrionalibus sunt quaerenda, eo quod in his et suaviora et salubriora et copiosiora inveniuntur. Sine aquā nec corpus animalium nec ulla cibi virtus potest nasci nec tueri nec parari. Quare magnā diligentiā industriāque quaerendi sunt et eligendi fontes ad humanae vitae salubritatem. Omnis autem aqua calida est medicamentosa. Ductus autem aquae fiunt generibus tribus: rivisper canalesstructiles, aut fistulis plumbeis, seu tubulis fictilibus. Etiamque multo salubrior est ex tubulis aqua quam per fistulas. Tłumaczenie Źródło Rzymski akwedukt w Meridzie (Hiszpania), online-skills, CC by 3.0 Prezentacja o rzymskim akwedukcie Źródło: Online Skills, licencja: CC0. Zadania Ćwiczenie 9 Przyporządkuj do nazwy akweduktu imię jego autora. Klaudiusz Cekus, Oktawian August, Kaligula, Marek Agryppa Aqua Appia Aqua Virgo Aqua Alsiena Aqua Claudia Ćwiczenie 10 Zaznacz nazwy czynnych rzymskich akweduktów. Aqua Marcia Aqua Claudia Aqua Alsietina Aqua Traiana Anio Vetus Aqua Virgo Polecenie 1 Znajdź w Internecie informacje o akweduktach, które zbudowano w Polsce. Wyszukaj zdjęcia tych obiektów, określ czas i okoliczności ich powstania. Być może w Twojej okolicy znajdują się fontanny. Zrób ich zdjęcia. Określ czas i okoliczności ich powstania. Słownik pojęć Słownik pojęć Aqua Alsiena Wodociąg wzniesiony ok. 2 r. p.n.e. z inicjatywy Oktawiana Augusta przez Marka Agryppę między Lacus Alsietinus (jez. Martignano w Etrurii) a Rzymem. Ciągnął wodę do Naumachii Augusta (urządzano tam przedstawienia bitew morskich) i młynów znajdujących się na Zatybrzu. Aqua Anio Novus „Nowy Anio” – jeden z akweduktów zbudowanych przez cesarza Klaudiusza w 52 r. n.e. (budowę rozpoczął Kaligula); tak jak Anio Vetus ciągnął wodę z rzeki Anio. Kończył swój bieg w okolicy dzisiejszego Dworca Termini. Aqua Anio Vetus Dosł. „Stary Anio”; drugi w kolejności wodociąg wzniesiony w 272 r. p.n.e. Doprowadzał on wodę do Miasta z rzeki Anio. Miał długość ponad 63 km, z czego 300 m akweduktu biegło na arkadowych konstrukcjach nad ziemią. Aqua Appia Dosł. „Woda Appiusza”; wodociąg wzniesiony