DOCSLIB.ORG

Polityka Wyznaniowa W Myśli Austriackiej Partii Chrześcijańsko-Społecznej  37

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Polityka Wyznaniowa W Myśli Austriackiej Partii Chrześcijańsko-Społecznej  37 MYŚL POLITYCZNA MYŚL Piotr Bukowczyk Uniwersytet Wrocławski Polityka wyznaniowa w myśli austriackiej Partii Chrześcijańsko-Społecznej w latach 1918−1934 DOI: 10.19195/1643-0328.21.3 Słowa kluczowe: Austria, austrofaszyzm, autorytaryzm, chrześcijańska demokracja, politologia religii, religio- znawstwo polityczne, polityka wyznaniowa Wprowadzenie Partię Chrześcijańsko-Społeczną (Christlichsoziale Partei) założył w 1891 roku (data po- wstania klubu w Radzie Państwa i przyjęcia jego statutu) dr Karl Lueger (1844−1910) . Reprezentowała nurt chrześcijańsko-demokratyczny . W jej apelu wyborczym przewijały się treści antysemickie i antyliberalne . Głosowało na nią zrazu drobnomieszczaństwo, potem także chłopi wyznania rzymskokatolickiego i duchowieństwo . W interesującym autora okresie współrządziła Austrią z Partią Socjaldemokratyczną (Sozialdemokratische Partei, w latach 1918−1920), Związkiem Wiejskim (Landbund, w latach 1927−1934) i Wielkoniemiecką Partią Ludową (Großdeutsche Volkspartei, do 1932 roku) . Jej członek, Wilhelm Miklas (1872−1956), został wybrany w 1928 roku na prezydenta i pełnił ten urząd do wcielenia (Anschluss) Austrii do Rzeszy Niemieckiej (13 marca 1938 roku) . Po 1920 roku (z przerwami 1921/1922 i 1929/1930) to z jej szeregów wywodzili się kancle- rze federalni . Kierowali nią w latach 1921−1929 ks . Ignaz Seipel (1876−1932), w latach 1929−1934 Carl Vaugoin (1873−1949) i pod koniec jej istnienia Emmerich Czermak (1885−1965) . Wyniki uzyskane przez nią w urządzanych wtedy wyborach do Ustrojo- dawczego Zgromadzenia Narodowego (Konstituierenden Nationalversammlung) i Rady Narodowej (Nationalrat) przedstawiono w tabeli 1 . WROCŁAWSKIE STUDIA POLITOLOGICZNE 21/2016 Wrocławskie Studia Politologiczne 21, 2016 © for this edition by CNS WSP_21 .indb 35 2017-02-28 12:54:47 36 Piotr Bukowczyk Tabela 1 . Wyniki uzyskane przez Partię Chrześcijańsko-Społeczną w wyborach do Ustrojodawczego Zgro- madzenia Narodowego i Rady Narodowej w latach 1919–1930 Liczba miejsc w Ustrojodawczym Liczba Liczba Liczba Rok Zgromadzeniu Narodowym/ głosów (n) głosów (%) mandatów /Radzie Narodowej ogółem 1919 1 068 382 35,93 69 170 1920 1 245 531 41,82 85 183 1923 — 45 82 165 1927 — 49 73 165 MYŚL POLITYCZNA MYŚL 1930 1 314 468 35,65 66 165 Uwzględniono wyniki wyborów uzupełniających przeprowadzonych 18 czerwca 1922 roku na obszarze Burgenlandu, włączonego do Austrii rok wcześniej . Źródło: E .J . Görlich, F . Romanik, Geschichte Österreichs, Innsbruck-Wien 1966, s . 510, 516, 530; K . von Klemperer, Ignaz Seipel, Christian Statesman in a Time of Crisis, Princeton 1972, s . 151, 219, 261, 379; Österreich-Lexikon. In zwei Bänden, red . R . Bamberger, F . Maier-Bruck, t . 1, Wien-München 1966, s . 191 . Mniej więcej od 1932 roku, kiedy kanclerzem federalnym z jej ramienia został dr Engelbert Dollfuß, zaczęła ulegać wpływom włoskiego faszyzmu, dążąc do budowy autorytarnego raczej niż totalitarnego (ze wzgędu na stopień ingerencji państwa w życie obywateli) „chrześcijańskiego państwa stanowego” (der christliche Ständestaat), przy za- chowaniu republikańskiej formy rządu . Dnia 14 maja 1934 roku ostatni raz spotkali się członkowie klubu Partii Chrześcijańsko-Społecznej w Radzie Narodowej, a 27 września 1934 roku stronnictwo zostało rozwiązane . Jego działacze przeszli do Frontu Ojczyźnia- nego (Vaterländische Front) — masowej organizacji, do której przymusowo przynależeli wszyscy urzędnicy i która zastąpiła wszystkie istniejące dotąd partie polityczne . Do tradycji Partii Chrześcijańsko-Społecznej nawiązuje utworzona w 1945 roku Austriacka Partia Ludowa (Österreichische Volkspartei, ÖVP)1 . Autor niniejszej pracy zamierza zbadać wizje stosunków państwo−związki wyzna- niowe zawarte w materiałach propagandowych wydanych przez to stronnictwo i w wy- powiedziach publicznych jego przywódców (książki, broszury, przemówienia, artykuły prasowe, ulotki, plakaty), w konkordacie między Austrią a Stolicą Apostolską z 5 lipca 1933 roku i w Konstytucji Związkowego Państwa Austriackiego (die Verfassung des Bun- 1 Zob .Brockhaus Enzyklopädie, Mannheim 1986−1996, t . 4, hasło: Christlichsoziale Partei; Der Große Brockhaus. Handbuch des Wissens in zwanzig Bänden. Fünfzehnte, völig neubearbeitete Auflage von Brock- haus‘ Konversations-Lexikon, Leipzig 1928−1935, t . 4, hasło: Christlichsoziale Partei. 2) Im Österreich; L . Cy- narzewska-Wlaźlik, Seipel Ignaz, [w:] Encyklopedia katolicka, Lublin 1974−2014, t . 17, kol . 1351−1352; Die Letzte Tagung der Christsozialen Vereinigung im Nationalrat und die letzte Vollversammlung des Klubs am 14. Mai 1934. Rede Leopold Kunschaks, [w:] »Dieses Österreich zu reten...«. Die Protokolle der Parteitage der Christsozialen Partei in der Ersten Republik, red . R . Kriechbaumer, Köln-Weimar 2006, s . 472−478; J . Kozeń- ski, Austria 1918−1968, Poznań 1970, s . 115, 121; Österreich-Lexikon. In zwei Bänden, red . R . Bamberger, F . Maier-Bruck, Wien-München 1966, t . 1, hasła: Christlichsoziale Partei, Czermak, 1) Emmerich; ibidem, t . 2, hasła: Seipel, Vaugoin (tu podano jako datę założenia stronnictwa 1893 roku); H . Wereszycki, Historia Austrii, Wrocław 1990, s . 286−287, 290-296, 298, 330, 332 . Wrocławskie Studia Politologiczne 21, 2016 © for this edition by CNS WSP_21 .indb 36 2017-02-28 12:54:47 Polityka wyznaniowa w myśli austriackiej Partii Chrześcijańsko-Społecznej 37 desstaates Österreich, tzw . Maiverfassung, dalej: konstytucja majowa) z 1 maja 1934 roku . Zakłada, że granica między aktami prawodawczymi a myślą polityczną jest płynna i że odzwierciedlają one poglądy polityczne osób, które je pisały, i stojących za nimi stron- nictw politycznych czy grup interesu . Konstytucja majowa została zresztą ogłoszona nie- POLITYCZNA MYŚL legalnie2 . Autor chce także wyjaśnić treść przytoczonych źródeł uwarunkowaniami spo- łecznymi i kulturowymi ówczesnego austriackiego życia politycznego . W obrębie jego zainteresowań znalazło się również to, jak Partia Chrześcijańsko-Społeczna odnosiła się do ateistów i wolnomyślicieli . Cezurę dolną ustanowi rozejm między państwami central- nymi (w tym Austro-Węgrami) i ententą w Compiégne i faktyczny koniec I wojny świa- towej (11 listopada 1918 roku) . Jako cezurę górną przyjęto samorozwiązanie Austrackiej Partii Chrześcijańsko-Społecznej we wrześniu 1934 roku . Partii Chrześcijańsko-Społecznej poświęcono dotąd niewiele miejsca w polskim pi- śmiennictwie naukowym . Przypuszczalnie Austria, państwo liczące w okresie między- wojennym zaledwie 6,4 mln mieszkańców o powierzchni tylko 83,8 tys . km2, nie była zbyt atrakcyjnym przedmiotem badania3 . Również autorytaryzm, ku któremu Partia Chrześcijańsko-Społeczna skłaniała się pod koniec swojego istnienia, zarówno pojmo- wany jako zbiór ruchów i partii politycznych, rodzaj ustroju państwowego, jak i nurt w myśli politycznej, wyjąwszy sanację i PRL, rzadko jest przedmiotem zainteresowa- nia polskich politologów . Przyczyniają się do tego nieznajomość wśród nich języków obcych niezbędnych w tego rodzaju badaniach (np . bułgarski, hiszpański, niemiecki, portugalski, rumuński, serbsko-chorwacki, węgierski), historycznie i ideologicznie uwa- runkowana antypatia wielu z nich wobec ustrojów i ruchów autorytarnych czy w ogóle niedemokratycznych (często zresztą błędnie utożsamia się z sobą — nie tylko w poli- tologii — autorytaryzm i totalitaryzm), pozostawienie przez nich z reguły historykom i prawnikom eksploracji życia politycznego w okresie przed I wojną światową, zamiesz- kiwanie przez nich w państwie demokratycznym . Wydaje się, że podobna tendencja występuje w politologii zachodniej . Niestety, eksplorowanie tych obszarów badawczych utrudnia ograniczony w Polsce dostęp do źródeł, które przechowywane są za granicą i tylko częściowo przeniesiono je do Internetu4 . Chociaż niektórzy przedstawiciele pol- skiej nauki o polityce próbowali i próbują tę lukę wypełnić (m . in . prof . Marek Banko- wicz, prof Jacek. Bartyzel, prof . Franciszek Ryszka, prof . Adam Wielomski), dotychczas ukazało się zaledwie siedem tekstów naukowych w języku polskim (wyjąwszy krótkie informacje w encyklopediach i słownikach) poświęconych myśli politycznej austriackiej Partii Chrześcijańsko-Społecznej w okresie międzywojennym, których autorzy skupiają się raczej na niej i wyrosłego z niej Frontu Ojczyźnianego koncepcjach polityki gospo- 2 Przyjęto ją większością 74 głosów liczącej 76 posłów oczyszczonej z opozycji Rady Narodowej, cho- ciaż konstytucja z 1920 roku, znowelizowana w 1929 roku, przewidywała jej zmianę w drodze referendum . Zob . J . Kozeński, op. cit., s . 120; H . Wereszycki, op. cit., s . 295 . 3 Zob . J . Kozeński, op. cit., s . 50 . 4 Większość źródeł cytowanych w tym opracowaniu pozyskano w Austriackiej Bibliotece Państwowej (Österrechische Nationalbibliothek) w Wiedniu . Autor dziękuje władzom Wydziału Nauk Społecznych Uni- wersytetu Wrocławskiego za przyznanie mu grantu nr 2196/M/IPol/14, z którego sfinansował podróż i po- byt tam we wrześniu 2014 roku . Wrocławskie Studia Politologiczne 21, 2016 © for this edition by CNS WSP_21 .indb 37 2017-02-28 12:54:48 38 Piotr Bukowczyk darczej, polityki zagranicznej i ustroju państwowego, a nie jej wizjach polityki wyzna- niowej5 . Lekceważenie tego aspektu jej myśli politycznej jest niezrozumiałe, zważywszy na silne powiązanie tego ugrupowania z Kościołem rzymskokatolickim (nazwa, ludzie, program, dotacje)6 . Partii Chrześcijańsko-Społecznej wizje stosunków państwo−Kościół rzymskokatolicki w latach 1918−1934 MYŚL POLITYCZNA MYŚL Partia Chrześcijańsko-Społeczna opowiadała się za regulacją stosunków państwo−Ko- ściół
Load more

Recommended publications
  • Königs-Und Fürstenhäuser Aktuelle Staatsführungen DYNASTIEN
    GESCHICHTE und politische Bildung STAATSOBERHÄUPTER (bis 2019) Dynastien Bedeutende Herrscher und Regierungschefs europ.Staaten seit dem Mittelalter Königs-und Fürstenhäuser Aktuelle Staatsführungen DYNASTIEN Römisches Reich Hl. Römisches Reich Fränkisches Reich Bayern Preussen Frankreich Spanien Portugal Belgien Liechtenstein Luxemburg Monaco Niederlande Italien Großbritannien Dänemark Norwegen Schweden Österreich Polen Tschechien Ungarn Bulgarien Rumänien Serbien Kroatien Griechenland Russland Türkei Vorderer Orient Mittel-und Ostasien DYNASTIEN und ihre Begründer RÖMISCHES REICH 489- 1 v.Chr Julier Altrömisches Patriziergeschlecht aus Alba Longa, Stammvater Iulus, Gaius Iulius Caesar Julisch-claudische Dynastie: Augustus, Tiberius, Caligula, Claudius, Nero 69- 96 n.Ch Flavier Röm. Herrschergeschlecht aus Latium drei römische Kaiser: Vespasian, Titus, Domitian 96- 180 Adoptivkaiser u. Antonionische Dynastie Nerva, Trajan, Hadrian, Antoninus Pius, Mark Aurel, Commodus 193- 235 Severer Aus Nordafrika stammend Septimius Severus, Caracalla, Macrinus, Elagabal, Severus Alexander 293- 364 Constantiner (2.flavische Dynastie) Begründer: Constantius Chlorus Constantinus I., Konstantin I. der Große u.a. 364- 392 Valentinianische Dynastie Valentinian I., Valens, Gratian, Valentinian II. 379- 457 Theodosianische Dynastie Theodosius I.der Große, Honorius, Valentinian III.... 457- 515 Thrakische Dynastie Leo I., Majorian, Anthemius, Leo II., Julius Nepos, Zeno, Anastasius I. 518- 610 Justinianische Dynastie Justin I.,Justinian I.,Justin II.,Tiberios
    [Show full text]
  • Building an Unwanted Nation: the Anglo-American Partnership and Austrian Proponents of a Separate Nationhood, 1918-1934
    View metadata, citation and similar papers at core.ac.uk brought to you by CORE provided by Carolina Digital Repository BUILDING AN UNWANTED NATION: THE ANGLO-AMERICAN PARTNERSHIP AND AUSTRIAN PROPONENTS OF A SEPARATE NATIONHOOD, 1918-1934 Kevin Mason A dissertation submitted to the faculty of the University of North Carolina at Chapel Hill in partial fulfillment of the requirements for the degree of PhD in the Department of History. Chapel Hill 2007 Approved by: Advisor: Dr. Christopher Browning Reader: Dr. Konrad Jarausch Reader: Dr. Lloyd Kramer Reader: Dr. Michael Hunt Reader: Dr. Terence McIntosh ©2007 Kevin Mason ALL RIGHTS RESERVED ii ABSTRACT Kevin Mason: Building an Unwanted Nation: The Anglo-American Partnership and Austrian Proponents of a Separate Nationhood, 1918-1934 (Under the direction of Dr. Christopher Browning) This project focuses on American and British economic, diplomatic, and cultural ties with Austria, and particularly with internal proponents of Austrian independence. Primarily through loans to build up the economy and diplomatic pressure, the United States and Great Britain helped to maintain an independent Austrian state and prevent an Anschluss or union with Germany from 1918 to 1934. In addition, this study examines the minority of Austrians who opposed an Anschluss . The three main groups of Austrians that supported independence were the Christian Social Party, monarchists, and some industries and industrialists. These Austrian nationalists cooperated with the Americans and British in sustaining an unwilling Austrian nation. Ultimately, the global depression weakened American and British capacity to practice dollar and pound diplomacy, and the popular appeal of Hitler combined with Nazi Germany’s aggression led to the realization of the Anschluss .
    [Show full text]
  • Engelbert Dolfuss
    ENGELBERT DOLFUSS 1 INHALTSVERZEICHNIS Leben ............................................................................................................... S. 03 Selbstausschaltung des Parlaments ........................................................ S. 05 Februarkämpfe ......................................................................................... S. 06 Maiverfassung ......................................................................................... S. 06 Vaterländische Front .............................................................................. S. 07 Juliputsch .................................................................................................... S. 07 Gedenken .................................................................................................... S. 07 IMPRESSUM Medieninhaber und Herausgeber: K.Ö.St.V. Gothia zu Wien im MKV Anschrift: 1040 Wien, Fleischmanngasse 8/1 Internet: www.gothiawien.at e-mail: [email protected] Herstellung: Eigenverlag Erscheinungsjahr: 2013 2 ENGELBERT DOLLFUSS Engelbert Dollfuß (1892 bis 1934) war ein österreichischer Politiker. Er fungierte von 1931 bis 1933 als Landwirt- schaftsminister und von 1932 bis 1934 als Bundeskanzler. Dollfuß war Begründer des Ständestaats. 1932 auf demokratischem Weg ins Kanzleramt gelangt, nützte Dollfuß eine Geschäftsordnungskrise bei der Nationalratssitzung 1933 zu einem Staatsstreich und regierte per Notverordnung. Der katholischen Kirche nahestehend, lehnte er den Nationalsozialismus deutscher Prägung und die Sozialdemokratie
    [Show full text]
  • 1545 Die Schutzbundemigranten in Der Sowjetunion
    Verena Moritz Julia Köstenberger Aleksandr Vatlin Hannes Leidinger Karin Moser Gegenwelten Aspekte der österreichisch-sowjetischen Beziehungen 1918–1938 Residenz Verlag Herausgabe und Druck wurden gefördert von: Austrian Science Fund (FWF): P 20477-G15 Bibliografische Information der Deutschen Bibliothek Die Deutsche Bibliothek verzeichnet diese Publikation in der Deutschen Nationalbibliografie; detaillierte bibliografische Daten sind im Internet über http://dnb.d-nb.de abrufbar. www.residenzverlag.at © 2013 Residenz Verlag im Niederösterreichischen Pressehaus Druck- und Verlagsgesellschaft mbH St. Pölten – Salzburg – Wien Alle Rechte, insbesondere das des auszugsweisen Abdrucks und das der fotomechanischen Wiedergabe, vorbehalten. Umschlaggestaltung: Matthias Mendietta, Ekke Wolf Grafische Gestaltung/Satz: Lanz, Wien Schrift: Minion Pro Gesamtherstellung: CPI Moravia Books ISBN 978-3-7017-3306-4 auch als Zum Geleit Begleitet man ein Forschungsprojekt von Anfang an aktiv und vor allem mit größtem Interesse, so freut es doppelt, wenn eine ausgezeichnete Arbeit vor- liegt. Die Recherchen zur Thematik waren nicht immer einfach, aber es fanden sich Wege, die Schwierigkeiten zu überwinden, und dafür sei der allgemeine Dank ausgesprochen. Es handelte sich bei diesem Projekt um erstmalige Ein- blicke in ein sehr wesentliches Kapitel der österreichischen Geschichte in ihren Beziehungen zur Sowjetunion. Beide Staaten befanden sich im behandelten Zeitraum in einer Um- und Neustrukturierung, beobachteten einander sehr intensiv. Die vorliegende Publikation arbeitet präzise sowie informativ auch die Hintergründe des bilateralen Verhältnisses aus und gibt dadurch erstmalig Einblicke in bislang eher weniger beachtete Bereiche. Es geht in der Geschichtsforschung/-schreibung nicht immer um die großen Ereignisse, mit denen Geschäft gemacht werden kann. Die kleinen Bausteine zum Ganzen finden sich durch Forschungsarbeiten wie die, deren Ergebnisse nun in Form dieser Publikation vorliegen und die weiterhin von möglichst vielen Stellen gefördert werden sollten.
    [Show full text]
  • Diplomarbeit Sabine Wlazny –
    View metadata, citation and similar papers at core.ac.uk brought to you by CORE provided by OTHES DIPLOMARBEIT Titel der Diplomarbeit „Das erste Kabinett Kreisky – Aufbruch in eine soziale Zukunft“ Verfasserin Sabine Verena Wlazny angestrebter akademischer Grad Magistra der Philosophie (Mag. phil.) Wien, 2012 Studienkennzahl lt. Studienblatt: A 300 Studienrichtung lt. Studienblatt: Politikwissenschaft Betreuer: Univ.-Doz. Dr. Johann Wimmer 2 Inhaltsverzeichnis Vorwort ............................................................................................................................ 7 1 Einleitung ...................................................................................................................... 9 1.1 Forschungsleitende Fragen und methodischer Zugang ........................................ 11 1.2 Aufbau der Arbeit ................................................................................................. 13 2 Theorien ....................................................................................................................... 15 2.1 Der Parlamentarismus – Definition ...................................................................... 15 2.2 Parlamentarismus in Österreich ............................................................................ 17 2.2.1 Der Nationalrat ............................................................................................... 20 2.2.2 Der Bundesrat ................................................................................................. 25 2.2.3
    [Show full text]
  • Confidential: for Review Only
    BMJ Confidential: For Review Only Does the stress of politics kill? An observational study comparing premature mortality of elected leaders to runner-ups in national elections of 8 countries Journal: BMJ Manuscript ID BMJ.2015.029691 Article Type: Christmas BMJ Journal: BMJ Date Submitted by the Author: 02-Oct-2015 Complete List of Authors: Abola, Matthew; Case Western Reserve University School of Medicine, Olenski, Andrew; Harvard Medical School, Health Care Policy Jena, Anupam; Harvard Medical School, Health Care Policy Keywords: premature mortality, politics https://mc.manuscriptcentral.com/bmj Page 1 of 46 BMJ 1 2 3 Does the stress of politics kill? An observational study comparing accelerated 4 5 6 mortality of elected leaders to runners-up in national elections of 17 countries 7 8 Confidential: For Review Only 9 10 1 2 3 11 Andrew R. Olenski, B.A., Matthew V. Abola, B.A., , Anupam B. Jena, M.D, Ph.D. 12 13 14 15 1 Research assistant, Department of Health Care Policy, Harvard Medical School, 180 16 Longwood Avenue, Boston, MA 02115. Email: [email protected] . 17 18 2 19 Medical student, Case Western Reserve University School of Medicine, 2109 Adelbert 20 Rd., Cleveland, OH 44106. Phone: 216-286-4923; Email: [email protected]. 21 22 3 Associate Professor, Department of Health Care Policy, Harvard Medical School, 180 23 24 Longwood Avenue, Boston, MA 02115; Tel: 617-432-8322; Department of Medicine, 25 Massachusetts General Hospital, Boston, MA; and National Bureau of Economic 26 Research, Cambridge, MA. Email: [email protected]. 27 28 29 30 31 Corresponding author from which reprints should be requested: 32 33 Anupam Jena, M.D., Ph.D.
    [Show full text]
  • Historicalmaterialism Bookseries
    Otto Bauer (1881–1938) Historical Materialism Book Series Editorial Board Sébastien Budgen (Paris) David Broder (Rome) Steve Edwards (London) Juan Grigera (London) Marcel van der Linden (Amsterdam) Peter Thomas (London) volume 121 The titles published in this series are listed at brill.com/hm Otto Bauer in 1931 Otto Bauer (1881–1938) Thinker and Politician By Ewa Czerwińska-Schupp Translated by Maciej Zurowski leiden | boston This is an open access title distributed under the terms of the cc-by-nc License, which permits any non-commercial use, and distribution, provided no alterations are made and the original author(s) and source are credited. Published with the support of Austrian Science Fund (fwf) First published in German by Peter Lang as Otto Bauer: Studien zur social-politischen Philosophie. © by Peter Lang GmbH. Internationaler Verlag der Wissenschaften, Frankfurt am Main, 2005. The Library of Congress Cataloging-in-Publication Data is available online at http://catalog.loc.gov LC record available at http://lccn.loc.gov/2016031159 Typeface for the Latin, Greek, and Cyrillic scripts: “Brill”. See and download: brill.com/brill-typeface. issn 1570-1522 isbn 978-90-04-31573-0 (hardback) isbn 978-90-04-32583-8 (e-book) Copyright 2017 by Koninklijke Brill nv, Leiden, The Netherlands. This work is published by Koninklijke Brill NV. Koninklijke Brill nv incorporates the imprints Brill, Brill Hes & De Graaf, Brill Nijhoff, Brill Rodopi and Hotei Publishing. Koninklijke Brill nv reserves the right to protect the publication against unauthorized use and to authorize dissemination by means of offprints, legitimate photocopies, microform editions, reprints, translations, and secondary information sources, such as abstracting and indexing services including databases.
    [Show full text]
  • Dissertation
    Dissertation Titel der Dissertation „Vom Untergang der Demokratie bis zum Beginn der 2. Republik – Die Christliche Arbeiterbewegung in den Jahren 1933 – 1946“ Verfasser Mag.phil. Georg-Hans Schmit angestrebter akademischer Grad Doktor der Philosophie (Dr.phil.) Wien, 31.7.2012 Studienkennzahl lt. Studienblatt: A 092 300 Studienrichtung lt. Studienblatt: Politikwissenschaft Betreuer: Univ. Doz. Dr. Johann Dvo řák 1 Inhaltsverzeichnis EINLEITUNG ........................................................................................................................................4 VORGESCHICHTE ............................................................................................................................20 CHRISTLICHSOZIALE PARTEI UND CHRISTLICHE ARBEITERBEWEGUNG ..............................................20 SOZIALISIERUNG UND PERSÖNLICHES UMFELD BEDEUTENDER VERTRETER DER CHRISTLICHEN ARBEITERBEWEGUNG .........................................................................................................................32 DIE CHRISTLICHE ARBEITERBEWEGUNG IN DEN JAHREN 1933 BIS 1938.....................51 PROGRAMMATIK UND IDEOLOGISCHE GRUNDHALTUNG .....................................................................51 Ständische Verfassung und die Grundlagen der Christlichen Arbeiterbewegung – Vergleich und Widersprüche................................................................................................................................63 DIE „E INHEITSGEWERKSCHAFT “ ........................................................................................................84
    [Show full text]
  • Tyrolean Militarism, Catholicism, and the Heimwehr Movement
    The University of Southern Mississippi The Aquila Digital Community Dissertations Fall 12-1-2017 A Legion of Legacy: Tyrolean Militarism, Catholicism, and the Heimwehr Movement Jason Engle University of Southern Mississippi Follow this and additional works at: https://aquila.usm.edu/dissertations Part of the Cultural History Commons, European History Commons, Political History Commons, and the Social History Commons Recommended Citation Engle, Jason, "A Legion of Legacy: Tyrolean Militarism, Catholicism, and the Heimwehr Movement" (2017). Dissertations. 1474. https://aquila.usm.edu/dissertations/1474 This Dissertation is brought to you for free and open access by The Aquila Digital Community. It has been accepted for inclusion in Dissertations by an authorized administrator of The Aquila Digital Community. For more information, please contact [email protected]. A LEGION OF LEGACY: TYROLEAN MILITARISM, CATHOLICISM, AND THE HEIMWEHR MOVEMENT by Jason Christopher Engle A Dissertation Submitted to the Graduate School, the College of Arts and Letters, and the Department of History at The University of Southern Mississippi in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Doctor of Philosophy December 2017 A LEGION OF LEGACY: TYROLEAN MILITARISM, CATHOLICISM, AND THE HEIMWEHR MOVEMENT by Jason Christopher Engle December 2017 Approved by: ________________________________________________ Dr. Andrew Wiest, Committee Chair Professor, History ________________________________________________ Dr. Brian LaPierre, Committee Member Associate
    [Show full text]
  • Die Bundesregierung
    POLITIKNAVI – WEGWEISER DURCH DIE ÖSTERREICHISCHE POLITIK DIE BUNDESREGIERUNG die hinter ihr steht. Deshalb ist die Umsetzung des Regierungspro- BUNDESKANZLER SEIT 1918 gramms im Parlament zentraler Dr. Karl Renner (SDAPÖ, 1918–1920) Bestandteil von Regierungsver- Dr. Michael Mayr (CS, 1920–1921) handlungen. Grundsätzlich wäre Dr. Johann Schober (Beamter, 1921–1922) es möglich, im Zuge einer Regie- Dr. Walter Breisky (CS, 1922) rungsbildung zwischen den Regie- Dr. Johann Schober (Beamter, 1922) rungsparteien bestimmte Berei- Dr. Ignaz Seipel (CS, 1922–1924) che der freien Mehrheitsbildung zu Dr. Rudolf Ramek (CS, 1924–1926) vereinbaren. Allerdings ist davon Dr. Ignaz Seipel (CS, 1926–1929) auszugehen, dass das Vertrauen in Dr. Ernst Streeruwitz (CS, 1929) einen Koalitionspartner sehr da- Dr. Johann Schober (CS, 1929–1930) Die Bundesregierung: (hinten, v. l. n. r.) Andrä Rupprechter (ÖVP), Sebastian Kurz (ÖVP), Gerald runter leidet, wenn dieser auch Carl Vaugoin (CS, 1930) Klug (SPÖ), Alois Stöger (SPÖ), Josef Ostermayer (SPÖ), Wolfgang Brandstetter (ÖVP), Jochen mit der Opposition gemeinsame Dr. Otto Ender (CS, 1930) Danninger (ÖVP); (vorne, v. l. n. r.) Rudolf Hundstorfer (SPÖ), Sophie Karmasin (ÖVP), Gabriele Sache machen „darf“. Auch wenn Dr. Karl Buresch (CS, 1930–1931) Heinisch-Hosek (SPÖ), Michael Spindelegger (ÖVP), Werner Faymann (SPÖ), Doris Bures (SPÖ), Johanna Mikl-Leitner (ÖVP), Sonja Steßl (SPÖ), Reinhold Mitterlehner (ÖVP) es sich schwierig verhält, undenk- Dr. Engelbert Dollfuß (CS/VF, 1932–1934) bar ist eine derartige Vorgehens- Dr. Kurt Schuschnigg (VF, 1934–1938) weise allerdings nicht. Dr. Arthur Seyß-Inquart (NSDAP, 1938) Dr. Karl Renner (SPÖ, 1945–1949) Die Bundesregierung trifft sich Dipl.-Ing. Leopold Figl (ÖVP, 1949–1953) DIE BUNDESREGIERUNG üblicherweise jeden Dienstagvor- Ing.
    [Show full text]
  • Priesterliche Existenz Bei Bundeskanzler Dr. Ignaz Seipel (1876–1932) Im Spiegel Seiner Tagebücher
    „Vor allem und über allem müsste doch der Priester stehen.“ – Priesterliche Existenz bei Bundeskanzler Dr. Ignaz Seipel (1876–1932) im Spiegel seiner Tagebücher Diplomarbeit zur Erlangung des akademischen Grades einer Magistra theologiae eingereicht von Mag.a Stephanie Glück, LL.M. bei Ao. Univ.-Prof.in Mag.a Dr.in theol. Michaela Sohn-Kronthaler Institut für Kirchengeschichte und Kirchliche Zeitgeschichte an der Katholisch-Theologischen Fakultät der Karl-Franzens-Universität Graz Graz, Jänner 2019 Ehrenwörtliche Erklärung Ich erkläre ehrenwörtlich, dass ich die vorliegende Arbeit selbständig und ohne fremde Hilfe ver- fasst, andere als die angegebenen Quellen nicht benutzt und die den Quellen wörtlich oder inhaltlich entnommenen Stellen als solche kenntlich gemacht habe. Die Arbeit wurde bisher in gleicher oder ähnlicher Form keiner anderen Prüfungsbehörde vorgelegt und auch noch nicht veröffentlicht. Die vorliegende Fassung entspricht der eingereichten elektronischen Version. Ort, Datum Unterschrift 2 VORWORT „Vor allem und über allem müsste doch der Priester stehen.“ Dieses Zitat ist den Tagebüchern von Prälat Ignaz Seipel (1876–1932) entnommen, als er am 29. Juli 1920 über seine verschie- denen Ämter reflektierte. Das Thema meiner Diplomarbeit hat sich aus meiner beruflichen Tätigkeit am Institut für Kirchengeschichte und Kirchliche Zeitgeschichte an der Katholisch-Theologischen Fakultät der Universität Graz ergeben. Ich habe seit 2013 die Möglichkeit, am Institut angestellt zu sein, zuerst als Studienassistentin, dann als Projektmitarbeiterin und nun als Universitätsassistentin, und neben anderen Aufgaben auch am „Seipel-Projekt“, der Editierung der Tagebücher Ignaz Seipels, mitzuarbeiten. Aus dieser Nähe zu den Tagebüchern wuchs in mir der Wunsch, mich näher mit der Person Seipel zu beschäftigen und da es schon zahlreiche Veröffentlichungen über ihn als Politiker gibt, lag es nahe, die priesterliche Seite des Priesterpolitikers zu erfor- schen.
    [Show full text]
  • The Long Shadow of the “Just War,” 1914–2018
    Chapter 6 AUSTRIAN HISTORIOGRAPHY AND PERSPECTIVES ON WORLD WAR I The Long Shadow of the “Just War,” 1914–2018 Oliver Rathkolb Y•Z Remembrance of the World War as an Ambivalent Lieu de Mémoire in Austria After the collapse of the Habsburg Empire, the Republic of Austria, whose integration into the German Reich had been refused by the Allies, was condemned to be a “small country against its will.” Yet the sense of lost greatness and of the glorious past of an empire of fi fty mil- lion people lingered, providing the backdrop against which the Austrian memory culture of the interwar years was played out. Two elements dom- inated this memory after 1919–20: the heroism of the Austrian soldiers on the one hand, and their suffering on the other. It was primarily the conservative forces in the postwar culture (which had fallen into two to three camps) that dominated the discourse about heroic masculinity in World War I and demanded the remilitarization of the society in view of the border confl icts with Italy and the Kingdom of Yugoslavia. These forces quickly organized themselves into rightist-conservative and for the most part antidemocratic networks, primarily in the paramilitary Home Guard (Heimwehr) or in various veterans’ associations. These groups This open access library edition is supported by the Max Weber Foundation. Not for resale. Austrian Historiography and Perspectives on World War I • 193 brought together Christian socialists and “Greater Germany” backers as well as many former offi cers, most of whom had experienced a total loss of their previous social status.1 The social democrats, on the other hand, stuck with the line that World War I had been a crime and a political mistake, and remained silent about their own sustained enthusiasm for the war and their loyalty to the House of Habsburg.
    [Show full text]