Ol Wina bilong Wantok Ridasip Seve 2014 NAMBA 6 DRO 1.Rendy Kepea (Mendi – Resides in POM) 2. Heron Yaluma ( WHP) 3. Lorraine Morlin (New Ireland) K1 tasol 4.Tashlima Bella (Morobe) Namba 2068 Epril 24 - 30, 2014 28 pes Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG Stret! Insait: Noken Lus tingting long

Inglis pepa insait long P9,10,19,20

Mis PNG Saut Pasifik mekim wok marimari - P8

USA helpim ol nius manmeri bilong PNG - P6

ROT BILONG KRUSE WOKABAUT: Planti tausen Katolik manmeri i gat long en ol yangpela, ol pikinini na ol bikpela manmeri wantaim tu ol arapela Bodi bilong wan- sios memba i bin bihainim Rot bilong Kruse wokabaut long Mosbi siti long Gut Fraide las wik. Wokabaut i bilong tingim pen na dai bilong Jisas moa long 2,000 yia i go pinis long sevim yumi olgeta pipel long ples daun. Long dispela yia, wokabaut i bin stat long Sen Joseph’s Katolik Sios Peris Boroko na i pela meri ol i pinis long Mari Bareks Peris sios. Poto i soim ol sampela kalabus lain tu i stap long wokabaut na ol i go pas long karim Diwai Kruse. Wokabaut i save kamap olgeta yia, tupela de bipo long Ista Sande. Poto: Nicky Bernard painim long wara Lai - P6

Stanley Nondol i raitim ripot i no karim kaikai na ol pipel Dispela senia opisa i tok ol papa- tumbuna graun i lus i go long han pela advetaismen bilong Malaysia Grauni bel hevi. i lusgraun bilongyet planti hap long kantri ilongbilong ol ausait kampani aninit long SABLniuspea i tok wanpela kampani bi- TUMBUNA graun long planti hap Wanpela senia wokman insait aplai long Lens Dipatmen na kisim SABL. Ol ausait kampani i tok ol i long Malaysia i kisim 100,000 hekta bilong kantri i wok long lus long long Dipatmen bilong Lens i les taitol aninit long SABL. Na taim ol- laik mekim agrikalsa bisnis, tasol ol bilong tumbuna graun long Oro pasin korapsen aninit long long wantok nius i tokaut long nem geta pepa wok i pinis na Lens Bod i save mekim ol arapela bisnis Provins long mekim egrikalsa bis- Spesol Agrikalsa na Bisnis Lis bilong em long dispela wik i tok, i givim taitol, ol i salim taitol i go olsem loging. nis aninit long SABL. bikpela graun bilong tumbuna i wok (SABL) maski gavman i tok em i long ol ausait kampani na kisim Gavana bilong Oro Garry Juffa, i lus go long han bilong ol bikpela stopim na kamapim wok painim bikpela mani. save tokpait long ol dispela hevi kampani bilong ausait, aninit long I go moa long pes 2... long dispela. Tasol investigesen SABL. Moa long 5.2 milien hekta bilong long Palamen i tokaut olsem wan- P2 Wantok Epril 24 - 30, 2014 nius Graun i ISTA TOKSAVE lus yet Papa graun i lusim 5.2 milien long

SABL hektaKolopu Waima i raitim graun rekomendesen bilong long COI long bikos SABL gavman i no karim aut wok Mipela i traim olgeta samting long I kam long pes 1 stopim SABL i kamap long hait COI i tok long mekim.Na Praim kisim graun bilong mipela bek, Mista Juffa i givim bikpela tok OL papagraun bilong Papua Ni- pasin na statim gen wantaim nu- Minista i bin tok aut long FM100 tasol mipela i ples man na i no lukaut long ol kampani olsem ugini (PNG) i lusim moa long 5.2 pela strongpela lo long lukautim ol Tokbek long stopim ol dispela kam- inap. Mista O’Neill, yu tok yu bai Oro Provinsal Gavman i putim milien hekta long graun bilong ol papagraun. pani long brukim moa bus na helpim mipela papa graun long bikpela tambu long ol kampani long ol ausait lain long Agro- Dispela em i wanpela gutpela bagarapim ol samting long bus. kisim bek graun bilong mipela. na bisnis manmeri long kisim forestri projek long Spesel nius long ol papagraun we bus Komyuniti lida, Jacob Samo, bi- Wanem taim bai mipela lukim dis- graun long Oro long mekim bis- Egrikalsa Bisnis Lis (SABL). graunbilong ol em ol ausait lain i long Bairaman Vilis i toktok long pela ekesen bai kamap?” Mista nis. Em i tok kampani husat i laik Nau ol i wet long gavman long kisim. taim bilong dispela protes olsem ol Samoi tok. mekim bisnis long Oro i mas mekim disisen bihainim long Planti papagraun i wari na i autim kampani i go het long bagarapim “Mipela i stap long tudak. Mipela kisim tokorait bilong Provinsal rekomendesen bilong SABL olsem ol ausait kampani i katim ol bus na ol human raitbilong ol pipel i no save wanem i bin kamap. Gavman. Komisen ov Inkwari (COI). diwai na bagarapim bus bilong ol. bilong em. Em i laikim nesenel gav- Mipela i laikim praim minista i mas Mista Juffa i tok planti man i Rekot i soim olsemCOI i mekim Ol papagraun i tok ol dispela man long mekim wanpela samting mekim samtinglong COI long save kamap olsem namel man wok painimaut long 78 SABL long kampani i go het yet long katim bihainim rekomendesenbilong COI. SABL. na giamanim ol papagraun, na mani mak long K15 milien. Na 42 diwai na ol i yusim ol polis long “Mipela i wet long gavman long “Mipela ol pipel bilong Pomio i salim tumbuna graun long ol au- namel long 78SABL Lis i stretim ol rausim ol taim ol i traim long tok no mekim wanpela disisen bikos ol- amamas long givim ol evidens na sait kamapni. Ol i save kisim pepa. Long dispela, ol i lukim gat. Wok painim aut ibin go het yet geta bus graun bilong mipela i tok aut long taim bilong COI olsem mani long dispela wok na ol pa- olsem 4-pela tasol i bihainim stret- tasol ol dispela kampani i no wari. bagarap pinis. Mipela ilukim olgeta ol ausait lain i stilim graun bilong pagraun i no save kisim ol sevis pela rot na narapela 38 SABL i no Pomata na Ralopal SABL long bus bilong mipela i go pinis na ol mipela we mipela i no save long aninit long ol. kamap long stret-pela rot. Wes Pomiolong Kime, long Wes masin i wok long katim wara. I no en,” Mista Samo i tok. “Taim bilong mekim iligel Eko-Forestri Forum, long wan- Nu Briten,i wanpela bilong ol dis- long taim Bairaman Riva bai PNG Eco-Forestri Forum wan- loging bisnis na stilim graun em pela stetmen i tok Praim Minista pela papagraun ol ausait kampanii bagarap.” taim ol patna bilong ol i makim i pinis”. Planti taim yumi save Peter, O’Neill, i bin tokaut long FM bagarapim bus bilong ol. “Gavman i kisim longpela taim maus bilong ol dispela papa graun harim ol bikpela kampani i save 100 Tokbek So we wanpela nupela Moa long 400 Pomata na long wokim disisen long i singaut long Praim Minista, Peter pusim ol pipel i go longwe na i bin ripot long neks de olsem ol i Ralopal papa graun i holim wan- rekomendesen bilong COI. Mipela O’Neill, long stopim olgeta SABL kism graun bilong ol na mekim sanapim wanpela komiti bihainim pela protes mas long wanpela wik i bai no inap wet go longpela taim. na givim graun i go bek long ol bisnis, na kism winmani na save go pinis long soim bel hevi bilong ol ronwe go i long kantri bilong ol” Mista Juffa i tok. Em i tok ol papagraun i save kisim liklik tru o nating long USA na PNG wok bung long menesim ol risos graun bilong ol. Em I tok ol kon- YUNAITET Stets ov Amerika man na namelman i save gia- (USA) na Papua Niugini bai wok manim ol papagraun na taim ol bung wantaim aninit long Extractive papagraun i laik toktok long ol Industries Transparency Initiative. rait bilong ol, polisman save Dispela program em long helpim mekim save long ol na ol save i tupela kantri long yusim gut mani stap maus pas. we ol save yusim long ol risos. Lens Dipatmen i tokaut olsem U.S Embasi i bin holim wanpela Lens Bot i go pas long givim woksop long dispela wik we i bin taitol bilong graun long daunim lukim moa long 30 opisal bilong pasin bilong stilim graun. USA na PNG i serim ol ekspiriens Tasol dispela man long Lens bilong ol, na tu, ol i bin toktok long Dipatmen i tok ol tumbuna graun ol gutpela rot long bihainim long i wok long go long han bilong ol menesim ol risos. kampani long nem bilong SABL. Ol bikpela samting we ol i bin Em i tok moa olsem olgeta pepa toktok long en long dispela wok- wok bilong taitol em ol wok man sop, em long wok gut long kisim insait long Lens dipatmen i save gutpela revenu long ol risos, balen- stretim na givim long Lens Bot sim hamas risos long kisim, glasim long givim taitol. ol salens we i stap long en- Em i tok dispela pasin bilong vairomen, na gutpela plening long stretim pepa bilong taitol i gat rot lukim olgeta samting i ran gut. i stap yet long kisim taitol aninit Ol opisal bilong Dipatmen ov Ol manmeri bilong USA na PNG husat i bin stap long woksop bilong menesim ol risos. long SABL na ol graun i wok long Petrolium na Eneji, Dipatmen ov go aut yet. Envairomen na Konsevesen, Di- mental Information Analysis and bung wantaim, na tu, ol manmeri i opim ai bilong ol long bihainim ol Komisin bilong Inkwairi ripot patmen ov Land na Pisikel Plening, Compliance in Oil and Gas Explo- bilong PNG bai gat sans long tok- stretpela rot long menesim risos, bilong SABL i pinis.Na insait long na Dipatmen ov Nesenel Plening i ration and Development. tok wantaim ol save manmeri bi- na tu, ol manmeri husat i kam long dispela ripot, planti graun i lus bin stap long dispela woksop. Program Menesa bilong US Di- long USA. USA bai gat sans long toktok wan- aninit long SABL. Nem bilong dispela woksop we patmen ov Stet, Joe Figueiredo, i Jimmy Haumu bilong Dipatmen taim ol save manmeri bilong Papua Praim Minista, Peter O’Neill, i U.S Embasi i givim em Environ- tok dispela kain woksop i gutpela, ov Petrolium na Eneji i tok dispela Niugini. tok SABL i stop tasol pasin ko- long wanem, tupela kantri bai wok woksop i gutpela, long wanem, em rapsen i kamap yet. Wankain taim ol NGO grup i singaut long Praim Minista NCD Helt i wok hat long givim gutpela sevis O’Neill long autim SABL ripot na Frieda Sila Kana i raitim karim na lukautim mama na bebi mekim save long ol korap lain long ol haus sik bilong mipela, tasol aninit long lo bilong kantri. Tasol PROVINSEL Helt Edvaisa bilong mipela i no gat mani inap long stre- ripot i no karim kaikai yet na das Nesenel Kepital Distrik Helt Sevis, tim olgeta klinik bilong mipela. Ol i karamapim i stap long gavman Dokta Gary Ou’u i bin tokaut long dispela helt klinik na haus sik em ol opis. ol nius lain long aste olsem, NCD i wokim long bipo yet moa long 30 Long wankain taim moa long Helt i wok long stretim ol sevis bi- yia i go na mipela i mas mekim lanti 400 papagraun long Pomio dis- long ol long helpim gut ol popule- moa wok long ol bai i redi,” Dokta trik long is Nu Briten i tok Praim sen bilong NCD. Ou’u i tok. Em i mekim dispela toktok long Em i tok long stretim olgeta klinik Minista O’Neill i mas SABL ripot L-R, Joseph Kave, Dairekta bilong Korporet Sevis, Surgeon Dokta George wanpela nius konprens em i bin bilong NCD long mak bilong kamap we Komisin bilong Inkwairi i Gende, Dokta Gary Ou’u, Dokta Jerry Tanumei, Dairekta bilong Kuretiv long mak bilong haus wantaim singautim long stretim wanpela hap Helt sindaun long nius konprens aste. kamapim bihainim askim bilong toktok i bin kamap long EMTV long dokta ol bai nidim mani mak bilong gavman. K800,000 na K900,000. Gerehu Mande taim ol i mekim nius stori bi- Dokta Ou’u i tok Pot Mosbi Jen- save yusim long taim bilong mama Ol papagraun bilong Pomata haus sik yet bai nidim K250,000 long ol bebi i bon long ista de. Tok- eral Haus i stap long NCD tasol em karim bebi bikos NCD i no gat ol long bringim i kam long mak bilong na Ralopal SABL erai i bin bung tok bilong EMTV i bin kamap olsem i no stap aninit long NCD Helt gutpela ples bilong karim na ol i larim ol mama i karim bebi na long Palmalmal Distrik hetkwata planti bebi i bin bon tasol i no gat Sevis. Em i nesenel riferel haus sik save yusim Pot Mosbi Jeneral lukautim ol. tupela wik i go pinis na mas long inap bet na ol i tok, ‘NCD i mas na em i save stap aninit long Ne- Haus Sik. Gerehu haus sik bai stat long soim wari bilong ol long gavman mekim sampela samting long stre- senel Helt Atoriti. Tasol em i tru “Mipela i gat 5 yia plen em i tok- kisim ol mama long karim stat long i no yusim SABL ripot. tim dispela kain hevi.’ olsem ol populesen bilong NCD i tok long kamapim ol sevis bilong mun Disemba. Epril 24 - 30, 2014 Wantok P3

RipotStanley Nondol i raitim bilongFainens Dipatmen i no stretFainens na ol tok orait long ol projek aninit i long notaim Sekretari stret: bilong em o mas fainensMaru i givim DSIP mani long mun memba bilong palamen i no klia di- DSIP na salim i kam long Opis bi- stretim ripoting sistem long Fainens Oktaba na Novemba bikos taim em MINISTA bilong Komes, Tred na patmen i givim pinis mani bilong ol long Rurel Divelopmen, tasol em i na givim long ol memba bilong i sot na nupela yia i kamap. Indastri, Richard Maru i singaut projek long distrik we ol i kisim tok tok ol i no klia sapos Fainens i palamen long kwateli o long wan- Minista Maru i tok ol opisa bilong long Minista bilong Fainens, rait bilong Join Distrik na Baset givim mani o nogat. Bikos ol i no wan mun long ol bai klia long ORD bai go lukluk raun long distrik James Marape na Seketari bi- Prairorti Komiti (JDP&BPC). kisim ripot long sisitem bilong wanem projek long distrik bilong ol bilong em long Yangoro Saussia long Fainens, Dokta Ken Nangan Minista Maru i mekim dispela Fainens tok klia long dispela. i kisim fanding. long K10 milien DSIP mani em i yusim long ol diveloipmen projek long stretim ripot bilong ol divel- toktok taim em wantaim distrik ed- Minista Maru i tok Fainens i mas O’Neill gavman i tokaut olsem long distrik. opmen mani long fainens bikos ministreta bilong Yangoru- Saussia stretim ol menesmen ripot na givim wanwan distrik bai kisim K10 milien Dispela em long soim sapos ol planti memba i no save sapos di- i givim K25 milien akuitel o ripot i go long wanwan memba bilong pala- long wanwan yiainsait long 5- pela projek i kamap i wankain olsem patmen i givim mani pinis long ol long Dairekta bilong Opis bilong men long amas distrik i kisim wan- yia long DSIP mekim ol wok divel- taim olgeta sek namba long ol opme olsem stretim rot, bris, skul, ripot o akutitel ripot em wantaim projek long distrik na provins bi- Rurel Divelopmen, Paul Sai long memba i ken rikonsail wantaim ol haus sik, lo na oda na ol,arapela. Distrik Administreta bilong em i long ol. las wik.. projek JDP na BPC i makim. Tasol Minista Maru i tok em i hat givim long ORD akuitel ripot bi- Minista Maru i tok sistem bilong Minista Maru i tok JDP &BPC i Minista Maru i tok Marape wan- long mekim wok divelopmen taim longK10 milien DSIP bilong 2013. Disisen bilong Lumana Wereh bai kamap tumora PAIT long Seketeri bilong Makail long putim bek Joel Woks i bin go long kot na Luma olsem Seketeri. Mista tumora kot bai wokim disisen Mapiso i tok dispela kot em i long olpela Seketeri, Joel bikpela na i laikim tripela Jas Luma, bai kisim bek posisen long lukluk na wokim disisen. o David Wereh bai stap yet. Loya bilong Mista Luma, Tripela Jas, Sif Jastis Sir Rex Mannrai, i tok interim Salamo Injia, Jastis Bernard oda Jastis Makail i bin kisim Sakora na Jastis George em i stretpela aninit long Manuhu bai wokim disisen Suprim Kot Ekt. tumora. Em i tok olgeta pepa em i Mista Luma i bin go long putim long kot trupela na Kot, bihain long gavman i Jastis Makaili bin mekim di- rausim em long wok long sisen skelim long ol dispela 2013. Em i bin go long Ne- ol material. senel kot tasol kot i rausim Mista Mannrai i tok disisen na bihain em i apil long bilong Jastis Makail long Suprim Kot. putim bek MistaLuma long Loya bilong wok bilong em i still stap yet gavman,Waliyo Mapiso, i bikos disisen bilong Jas i bes putim aplikesen long stopim long ol pepa ol i givim long disisen bilong Jastis Colin Kot. Barker kisim sapot bilong NRI Stanley Nondol i raitim sisen na baset bilong kantri. EM i tok,long sampela DAIREKTA bilong Nesenel kantri we demokresi i no Risets institut( NR) , Dokta wok gut, gavman i save Thomas Webster i tok wok rausim ol lain long narapela bilong ol saveman long ol kantri sapos ol i mekim tok- risets institut na yunivesiti tok we i no sapotim wok na bai helpim kantri. disisen bilong gavman. Ol i givim infomesen long Dokta Wenster i tok pipel long save long ol di- forum em bilong ol pablik sisen bilong gavman na long go harim ol save man i politisen i noken pretim ol autim ol toktok long ol rises saveman long wanem ol wok ol saveman i bin toktok ol i mekim long di- mekim long 2014 baset. sisen bilong gavman. Mista Baker i tok Nesenel Dokta Webster i mekim Gavman i yusim bikpela dispela toktok bihain long mani long ol eria i nogat Minista bilong Fiseris ,Mao long baset bilong kantri Zeming na NCD gavana, olsem ol rot projek long Powes Parkop long las wik i NCD. tok Dairekta bilong institut Nesenel gavman i tokaut bilong Nesenel Afes (INA) klostu long K 1 bilien long ol Paul Barker i brukim lo bi- rot projek long Pot Mosbi na long visa na wok pemit. narapelaprojek em malti Minista Zeming i tok Mista bilien kian Paga Hill ring rot. Barker i kisim pe long mani Bikpela milien kina em bilong PNG na i wok long gavman i yusim long NCD agensim planti wok na di- tasol planti bikpela rot long sisen bilong gavman. Dis- kantri i bagarap na i gat nid pela em bihain long Mista long stretim long mekim isi Barker long baset forum i long ol pipel bilong ples i go bin tok gavman i yusim long ol taun na ol bikpela bikpela milien mani long ol senta long salim ol samting rot projek long Mosbi siti long maket. tasol bikpelas rot long sam- Dokta Webster i tok gav- pela projek i bagrap na stap. man i pretim pinis ol tri-pela Dokta Webster i wari long wokman bilong NRI long ol i ol politisen long kantri i wok toktok long K3 bilien UBS long pretim na stopim ol dinau mani Praim Minista saveman husat i tokaut long O’Neill sainim long baim 10 trupela toktok long wok bi- pesen sea bilong Oil long gavman long planti di- Search. P4 Wantok Epril 24 - 30, 2014 nius NEC i makim ol Kodinesen na monitaring komiti i wok gut nupela het ov ejensi Kolopu Waima i raitim stekholdabai kisim sevis pipel i helpim Provinsal Edministreta PRAIM Minista, Peter Inspeksen Atoriti, Raka laikim long ol bus ples. long mekim wok bilong ol na tu O’Neil i tokaut olsem Ne- Taviri (Jnr), Menesing PROVINSAL kodinesen na- “Mi laik wok bung wantaim yu- mekim wok bilong Provinsal na senel Ekseketiv Kaunsil Dairekta bilong Water Monitaring Komiti (PCMC) long pela. Yupela i mas karim ol wok Lokal Level Sevis Monitaring (NEC) i makim sampela PNG, Andrew Posong Sentral Provins i wok gut wan- plen i kam long mi na mipela i Atoriti (PLLSMA). nupela senia opisa bi- olsem Provinsel Edmin- taim ol sab komiti na divisenal ken toktok long dispela kibung “Dispela em wanpela rot gav- long ol gavman dipatmen istreta bilong Manus het insait long provinsal edmin- long wok bung na givim sevis i man i sanapim long olgeta long dispela mun. Provins na na Leslie Alu istresen. go long ol pipel bilong Sentral provins insait long kantri. Long Mista O’Neill i tok Kebi- olsem, Siti Menesa bi- PCMCi save long wanem hap Provins.PCMC em i ples we PCMC tasol you bai kodine- net i makim ol dispela long Nesenel Kepitel Dis- ol stekholda bai kam bung wan- mipela bai kam bung natoktok timna glasim ol wok bilong ne- lain long kisim wok i trik. taim Sentral Provinsal Edmin- long ol kain samting senel polisi na provinsal prioriti.” kamap long ol opis bilong Mista O’Neill i tok ama- istresen long toktok long ol olsem,”Mista Raga i tok. “Em i gutpela long lukim Sen- gavman. Em long ILagi mas long ol dispela senia samting ol bai mekim long givim Deputi Seketeri bilong Provin- tral Provins PCMC i bungim ol- Veali olsem Nesenel Ek- pablik sevan, tasol em i PRAIM Minista, Peter sevis long ol pipel long provins. sal na Lokal Level Gavman geta lain bilong givim sevis seketiv Kaunsil Seketeri, tok strong long ol i mas Sentral Provinsal Edmin- Afeas (DPLGA), Dickson olsem ol sios, non-gavman oge- Kevin Kautu Ekseketiv O’Neill. mekim gut wok wantaim istreta, Gei Raga, i tokim ol Guina,i tok PCMC em i wanpela naisesen (NGO) insait long Dairekta bilong Kostal olsem, Ekting Menesing gutpela tingting long PCMC memba long namba wan bikpela samting komiti i sanapim provins bikos dispela em i wan- Fiseris Divelopmen Dairekta bilong Nesenel kamapim gutpela nem bi- miting bilong ol long dispela yia aninit long ogenik lo. Na lo itok pela rot tasol long givim sevis Ejensi, Joel Alu i kamap Egrikalsa Kwarentin na long gavman. olsem wok bung wantaim ol orait long dispela komiti long long ol pipel,” Mista Guina i tok. Polye, Duma bai joinim ol namel bens MP Stanley Nondol i raitim bilong Hagen na Unaited Risos wantaim NA Deputi lida bilong Tasol Praim Minista Pati lida, William Duma bai Highlands Don Polye long O’Neill i gat bikpela TUPELA sinia politikel pati lida sidaun long namel bens bihain kamapim O’Neill/ Namah gav- pawa antap long Alotau long kolisen gavman bilong long Praim Minista Peter O’Neill man long 2011 long taim bikpela Akod na rausim URP Praim Minista, Peter O’Neill bai ibin rausim tupela long wok min- politikel hevi I stap. Pati lidaWilliam Duma joinim ol poro memba bilong istri bilong tupela. T.H.E Pati na URP Pati i bin long Petrolium minista. Palamen long namel bens taim T.H.E Pati em i namba tu poroman gut wantaim PNC Pati Em i bin holim long las 8- palamen i sindaun long Me 6, bikpela pati insait long kolisen bilong Praim Minista O’Neill bi- pela yia na T.H.E pati 2014. gavman bilong O’Neill wantaim hain long 2012 ileksen na lida Don Polye long Min- Memba bilong Kandep na bipo 14 memba na URP i gat 10 pela kamapim gavman bilong O’Neill ista. memba. Minista bilong Tresari na T.HE aninit long gutpela pasin na bel Mista Polye i tok Mista URP Pati i mekim bikpela wok Pati lida, Don Polye, na memba bilong Alotau Akod. O’Neill i no yusim tingt- ing gut long rausim pati lida long wok ministri. Em i tok em bai sidaun long namel sia bilong palamen tasol pati bilong em i stap yet long gav- Don Polye NATIONAL ECONOMIC AND man wantaim sampela pati memba i holim wok makim husat memba bai kamap long lidasip bi- FISCAL COMMISSION minista long gavman. kisim wok minista i stap long O’Neill. Mista Polye i tok ol long pawa bilong praim Ol toktok i kam aut tokwin olsem ol sampela minista. long oposisen olsem pati memba bilong em i Bihain long Praim Min- Don Polye i toktok wan- laik rausim em olsem ista O’Neill i rausim taim oposisen lida Wishes to advise the general public about the launch of its latest analytical pati lida i no tru na em i Mista Polye taim em i Belden Namah tasol publication. tokaut olsem em i stap tok nogat long sainim K3 nogat tok klia sapos tu- yet pati lida bilong T.H.E bilien UBS dinau man. pela pati i laik traim join Pati. Polye i i tok em i laik na stap long oposisen o The NEFC report on, “2004-2012 REVIEW OF PROVINCIAL REVENUES”. Dispela i no asua long salenism PNC gavman ol i laik traim long Alotau Akod we i banisim long planti bikpela di- senisim O’neill long sia The 2004-2012 Review of Provincial Revenues is about: kolisen gavman tasol sisen bilong kantri i bilong praim minista. n The types of revenues each Provincial Government collects; n Why do some provincial government collects more revenues than others; n Increases or decreases in trends over time.

The report is aimed at improving Service delivery by verifying Provinces Fulbright Greduet revenue collection and reporting with a view of enabling Provinces to: n Achieving better health care for our people; n Better and more accessible schooling so all our children can reach their skolasip i op U.S Embassy i amamas sen (MPA) na Masta bi- ol narapela kantri. potential; long tokaut long 2015 J. long lo (LLM) digri. Pablik Afeas Sekesen n Well maintained roads to ensure that goods and produce can be brought William Fulbright Gre- Ol man o meri husat bai holim wanpela wok- to the markets; and duet Skolarsip long bai kisim skolasip bai sop long toktok long ap- n A vibrant agriculture sector that feeds all of our people while encouraging PNG, Solomon Ailan na kisim skul fi mani na fot- likesen proses na ol income generation and; to Vanuatu. nait mani long wanwan narapela infomesen n Dispela skolasip bai mun. Ol bai kisim tu long Fonde, Epril 24, Achieve Vision 2050 objective for a wiser, healthy, economic prosperity baim tupela yia stadi mani bilong peim bas- 2014 long 1: pm long for all Papua New Guineans. long Yunaitet Stet (US). long raun long US na Ameriken Kona long Wanpela tasol ol bai kisim mani long kisim ol Nesenel Laiberi. If you are interested to learn more, log onto our website: www.nefc.gov.pg for more kisim bihain ol i lukim ol marasin long haus sik. Ester Sibona, husat i information or you may contact Ms Elizabeth Solomon Babate on skul wok bilong ol Ol sumatin husat bai bin kisim dispela sko- sumatin. Aplikesen bai kisim dispela skolasip i lasipna skul long De- ph: +675 323 2549 or email: or Mr Erwin Pouru on email [email protected] pas long Fraide 16 Me, go long Yunaited Stet Paul University long address: [email protected] 2014. long Oges 2015. Chicago long 2013 wan- Man o meri husat i J. William Fulbright taim tupela wanskul bai kisim dispela skolasip i Program em i wanpela stap long toktok long es- Authorised by: pinisim skul bilong em Intanesenel edukesen kpriens bilong ol long long Masta bilong Arts ekesens program US US. Mr Hohora Suve (MA), Masta bilong gavmani sapotim long Kisim moa toktok long Chairman/CEO Saiens (MS), Masta bi- apim wok pren wantaim http://portmoresby.usem long Pablik Edministre- pipel bilong US,na long bassy.gov/fulbright.html. nius Epril 24 - 30, 2014 Wantok P5 Mumeng pipel USA helpim ol nius gat benk sevis Yakam Kelo i raitim wok wantaim long sanapim ol pawa pos bilong givim MEMBA bilong Bulolo na inap lait long banis bilong Deputi Oposisen Lida Sam benk. Basil i mekim bikpela tok Mista Namah i tok ama- manmeri bilong PNG lukaut long ol polisman bi- mas tru long dispela sevis Isaac Liri i raitim long Mumeng long lukautim bilong benk i ken go long ol gut BSP benk brens long ples manmeri bilong Mu- Zenag Fam long dispela meng na em laikim tu BSP mas kamapim wankain benk OL ripota i save mekim wik. sevis tu long ol pipel bilong bikpela wok long kisim stori, Mista Basil i tok sapos ol em long Vanimo Grin long na givim o autim i go long raskol i brukim dispela benk dispela wik o wik i kam. pablik. Dispela em hap tok bi- gen bai olgeta polisman long Inna Dubinsky, Divelop- long Mumeng i kisim asua Zenag BSP benk opis nau men Opisa bilong long dispela na ol inap lusim i op long ol manmeri ken go Brodkasting Bod ov Gavana wok bilong ol long Mumeng putim mani na kisim mani. long Yunaitet Stets ov na go long narapela hap. Dispela i mekim isi long ol Amerika (USA). Mista Basil i mekim dis- ples lain long noken go U.S Embasi long Pot pela toktok bikos ol raskol i longwe long Lae siti o Bulolo Mosbi i bin holim wanpela bin brukim BSP brens long taun long kisim mani long woksop bilong ol ripota o nius Zenag long las yia na long benk. Wantaim sevis bilog manmeri long las mun. As bi- dispela wik BSP i opim gen mobail pon, ol famili long long dispela woksop em long dispela benk sevis. Long taun na siti ken salim moni givim moa trening long ol dis- nau yet, polis i no holim na ol lain long ples ken kisim pela nius manmeri long wanpela man yet long dis- benk namba long mobail mekim wok bilong ol gut. pela stil pasin ol bin mekim pon na go soim namba long benk na kisim moni bilong Inna Dubinsky i bin stap long las yia. ol. olsem Siameri long dispela Mak bilong mani ol raskol woksop. bin stilim long las yia em Dispela em wanpela bikpela sevis tru Mista Basil Dispela woksop i bin lukim olsem K6,449. na nau yet Ol nius manmeri husat i bin stap long dispela woksop. wantaim ol lida bilong Mu- ol nius manmeri i lainim planti em no gat wanpela man em polis i holim long dispela stil meng benk menesa bilong gutpela samting, na tu, ol i Long pinis bilong dispela pren. Christine Pakatoka bilong pasin. Bulolo i tok strong long ol bin serim ol ekspiriens bilong woksop, ol nius manmeri “Mipela i amamas long The National long Pot Mosbi Zenag BSP benk brens pipel bilong Mumeng long ol. husat i bin stap long dispela helpim, na mipela i gat i tok em i amamas tru long em Oposisen lida na lukautim gut na putim Ol bikpela samting we ol i woksop i bin greduet na kisim bikpela laik long givim helpim lukim U.S Embasi i wok bung memba bilong Vanimo Grin, bikpela was long en. bin toktok long en long dis- pepa long soim olsem ol i long taim bihain tu,” Mis wantaim ol midia kampani Belden Namah, i opim long Planti ol pipel bilong Mu- pela woksop, em long we bi- pinisim gut dispela woksop. Chapel i tok. long Papua Niugini long Tunde dispela wik long meng i mekim bikpela tok long raitim investigetiv stori, Pablik Afeas Opisa bilong helpim ol nius manmeri. Ol nius manmeri bilong Zenag Fam long sevim ol amamas tru go long memba kisim infomesen long stret- U.S Embasi, Natalia Chapel, Em i bilip olsem dispela Papua Niugini husat i bin wokmanmeri long hap na tu Mista Basil long kamapim pela rot, abrusim pasin ko- i tok ol i amamas long wok wok bung namel long U.S stap long dispela woksop i ol asples husat i stap klostu dispela bikpela sevis we rapsen na no ken raitim stori wantaim ol nius manmeri bi- Embasi wantaim ol midia bin kam long kain kain midia na tu long Mumeng eria. inap tru long sevim ol liklik wansait, na planti ol arapela long Papua Niugini, long kampani insait long Pot kampani long PNG bai stap Bulolo Join Distrik Komiti manmeri bilong ples long samting we ol nius manmeri i wanem, em bai helpim tupela Mosbi, na wanpela i bin kam long nau na long taim bihain wantaim PNG Power bin sevim mani na kisim mani. save mekim. kantri long stap gut olsem long Lae. tu. Bodi bilong wanpela meri ol i painim long Wara Lai Pearson Kolo i raitim trik, i stap long isten sait bi- long Lowa Lai eria long pinis. Na ol i wok long painim wara. Mista Trapu taim em i givim long provins i painim dispela Wapenamanda Distrik long em i stap. Dispela meri i no save stori long nius lain long Mt bodi. neks de na toksave long ol Tupela hanta i kisim ol dis- olsem i bin gat bikpela ren Hagen las wik i tok ol 8-pela BODI bilong wanpela meri i Sampela liklik hap bilong pipel olsem tupela i painim pela lain i go long hap tupela long het bilong dispela wara, man i helpim long kisim bodi gat 7-pela pikinini ol i painim bodi i sting pinis. Tupela man dai bodi bilong wanpela meri i pasin long bus rop long na tait wara i na karim em i bilong meri ya i go bek long long Wara Lai long Westen i pasim dispela dai bodi wan- long het bilong Wara Lai. Wara Lai na ol i luksave long go. Task Veli we ol i planim em. Hailens Provins bihain long taim ol bus rop na pasim gen Biahin long tupela de, sam- dispela,meri bilong Task Veli Em i bin let long abrusim Mista Rapu i tok planti i 2-pela wik. Ol i painim em 50 wantaim diwai long bodi i no pela lain long Tsak Veli long na em i gat 7-pela pikinini. tait wara, na wara i karim em wok long dai long Wara Lai. kilomita longwe long ples em ken stap moa long wara na Wapenamanda Distrik i kam Tuepal hanta i tok ol lain wantaim kaukau na ol ara- Em i tok tupela bodi ol I save i stap. sting olgeta. painim tupela hanta na i tok long Tsak Veli i tok dispela pela samting bilong em i go planiim klostu long Wara Lai Tupela hanta bilong An- Tupela hanta, Rapu na An- wanpela meri i gat 7-pela meri i bin lus bihain long em i bungim em wantaim Wara bihain long ol lain bilong dai daluni Traib long Lumusa dis- daluni i go long Eliya maket pikinini i lus tupela wik i go wasim kaukau long wanpela Lai na kilim em dai. bodi i no kam kisim ol i go. P6 Wantok Epril 24 - 30, 2014 edukesennius Gavman tok orait long Ol tisa mas kamap

Kolopuol Waimagutpela i raitim Em i tokim olpiksa sumatin Dokta Tapo i tok tenk yu long no ken mekim nabaut long ol patna husat i save SEKETERI bilong Eduke- long gutpela holidewikenta- wok bung wantaim Dipat- HaiaGAVMAN i tok orait Edukesen long Edukesen, Reset, Sains na Edukesenlo na kamap olsem sen, Dokta Michael Tapo,i sol i gutpela saposol i ken men bilong Edukesen,na Haia Edukesen lo (Jeneral Teknoloji na wanpela dipat- ekting dipatmen het bilong tok ol tisa i mas wok gut na stadi na mekim ol narapela em i laik wok wantaim ol Provisin) Bil 2014. men het bai lukautim,” em i dispela nupela dipatmen,” soim gutpela rot long ol skul wok we ol i no pinisim. long kamapim kwaliti Praim Minista Peter O’Neill tok. Mista O’Neill i tok. sumatin bikos ol sumatin i Em i tok ol sumatin i gat edukesen long dispela i tok gavman i tok orait long Mista O’Neill i dairektim- Em i tok em i givim stiai go save bihainim ol pasin bi- planti samting long givim kantri. dispela lo ol i laik kamapim. namba wan lejislativ kaunsil long Tereseri Dipatmen long long ol tisa. bek long ol papamama, ol Dokta Tapo i tok gavman Mista O’Neill i tok em i luk- long givim tok orait long ligel putim ol provisin bilong dis- Emi tok olsem long Ista husat i save lukautim ol. Na i givim planti wok long Di- luk long tripela nesenel saitna Dipatmen bilong Pese- pela nupela dipatmen i go in- toktok bilong em i go long ol ol imas stadi gut namekim patmen long mekim na em i risetsinstitut bai kam aninit nal Menesmen seketeri long sait long baset alokesen tisa, sumatin, papamama gut long skul wok bilong ol. laikim ol wokman meri long long minista na wok aninit statim ol wok bilong kamapim bilong em. na ol wokman meri bilong “Ol i mas bihainim skul rul go het na mekim ol wok. Edukesen dipatmen. na stap long we long ol Em i tok ol i mekim gut long em. na sanapim dispela nupela “Dispela lo bai sensim pasin nogut olsem dring bia Em i tok wanpela ki pro- Dipatmen na wok bilong em. 1983 Ekt. Dispela 1983 Ekt Dokta Tapo i tok, “yupela long sampela wok, tasol i ol tisai makim wanpela wok na pait wantaim ol sumatin gat planti wok long pinisim visin insait long dispela lo em “Gavman i tokim seketeri bilong Haia Edukesen Opis i bilong narapela skul,” Dokta ol man ii gat luksave long Tapo i tok. bipo long pinis bilong dis- long sanapim nupela Dipat- bilong Dipatmen ov Pesenal no bin kamap gut,” Minista en, olsem na mi strongim pela yia. men ov Haia Edukesen. Menesmen i mas statim wok O’Neill i tok. Em i askim ol papamama yupela long wok gut na stap long go hetna sapotim ol “Mi askim olgeta opisa “Gavman i tok orait pinis long givim sampela wokman Em i tok gavman bai mekim olsemrol model o gutpela sumatin long wanem samt- long wok bung wantaim long sanapim nupela Dipat- bilong Opis bilong Haia dispela lo taim Palamen i sin- piksa long ol pikinini bilong ing ol i laikim longhelpim ol long pinisim gut ol wok,” men bilong stet, na dispela Edukesen i wok wantaim daun long neks mun. mipela husat i stap long skul bilong ol na ol i ken skul Dokta Tapo i tok. em Dipatmen bilong Haia Dairekta bilong Opis ov Haia skul.” gut. Namba wan polis meri kamap Sif Supritenden Kolopu Waimai raitim Clarkson i makim ol meri i ken ol ipromotim go Sergeant, 406 komitim ol yet na wok hat long mekim wok long RPNGC na i kisim senis Konstable na 114 ol bus polis stesen na ol i inap Royal Papua Niugini Konstab- kisim kain posisen sapos ol i ol i promotim go namba wan long luksave na givim sampela ulari (RPNGC) i mekim histori wok hat na komitim ol yet. constable. mak.” long makim wanpela polis meri Mista Kulunga i tok tenk yu Em i tokaut tu olsem ol i pro- “Long dispela as tasol mi i i kamap Sif Supritenden. long 2013 Polis Promosen Bod motim 78 konstable go senia tingting long holim narapela Polis Komisina, Toami Ku- Siaman ReveranSommySetu, constable. Promosen Bod Siting long dis- lunga,i tokaut olsem opisa, Asisten Komisina HR Francis “Dispela em i namba wan pela yia long husat i mis aut Joanne Clarkson, husat i Ekt- Tokurana Asisten Komisina samting i kamap long Konstab- long dispela,”Mista Kulunga i ing Asisten Komisina Rifom i Sauten, Allan Kundi. ulari. Dispela ol memba i wok tok. kamap Sif Supritenden. Mista Kulunga i tok ol i kisim namel long 15 na 40 yia na i no Em i tok tenk yu long ol Misis Clarkson i wanpela bi- 916 aplikesen na em i amamas gat nem nogut long rekot bi- opisa husati kisim promosen- long ol 70 polismeri ol i bin pro- long tokaut olsem; 11-pela ol i long ol,” Mista Kulunga i tok. naenkaranjim husat ol i no motim long 2013. promotim go Sif Supritenden, Em i tok i no gat planti ol pro- kisim promosen long wok wok Mista Kulunga i tok dispela i 6-pela ol i promotim go Supri- mosen save kamap long ol hat. MINISTA bilong Edukesen, Nick Kuman. kamapim histori long RPNGC tenden, 17-pela i kamap Sif In- polis i stap long bus ples. Mista Kulunga i singaut long long mekim wok ibalensnamel spekta, 14-pela promotim go “Planti ol polis stesen long ol supavaisa long givim ripot long ol man na meri na tu, long sinia Inspekta, wanpela ol i bus ples i save mis aut long ol gut long ol polis man na meri i Polis Modenaisesen Program. promotim Sif Sergeant, 61- promosen. Yumi i gat ol polis wok hat na ol i kisim sampela Planti salens stap Em i tok Sif Supritenden pela i kisim sinis Sergeant, 184 man na meri husat i save luksave long neks promosen. long edukesen Kolopu Waima i raitim 2014 Pasifik Lokol Gavman Foram MINISTA bilong Edukesen, Nick Kuman i tok Ista Frieda Sila Kana i raitim i mekim insai t long em i taim bilong tingim dai na kirap bek bilong kantri. Mani mak bi- Jisas Krais na tu em i taim bilong statim nupela PASIFIK Lokal Gavman Foram long K1.2 milien bai laip na wok pren. 2014 bai kamap long Pot gavman i yusim Em i tok olsem long Ista toktok i go long ol tisa, Mosbi long 19 -23 Me long long holim dispela papamama, sumatin na wokman na meri bilong Getwe Hotel. kibung, olsem na dipatmen bilong Edukesen. SEKETERI bilong Provinsel Seketeri Uyassi i “Olsem na mi tokim wanwan man meri bilong Afeas na Lokal Level Gavman, singaut long ol bis- Dipatmen long glasim laip na wok bilong yumi long Munare Uyassi wantaim nis haus long givim Deputi Seketeri na Siaman bi- han long dispela. las tripela mun long Dipatmen bilong Edukesen na long Pasifik Lokal Gavman Pasfik Lokal Gav- mekim moa wok,” Mista Kuman i tok. Foram Komiti, Dickson Guina i man Foram (PLGF) Em i tok em i nau winim wanpela mun na bihain bin mekim dispela tok save em i wankain pro- em i kisim wok olsem Edukesen Minista long ekt- long stat bilong dispela mun. gram bilong ing Minista bilong Edukesen, James Marape. Mista Uyassi i tok, dispela Komonwelt Lokal “Mi lukim planti ol gutpela wok ol i bin mekim. em bai namba wan bilong Gavman Foram Tasol planti salens i stap yet.Ol dispela salens mi planti intenesenel miting bai long Pasifik na em i bin painim aut long ol miting olsem i gat nid long kamap long 2014 i go long wanpela bikpela wokim gen wok plen long ol wok mipela bai 2018. Bihain long dispela ki- wok kamap stret in- bung em bai 2015 Pasifik sait long rijon long mekim. Ol dispela wok plen bai senisim laip bilong Gems na gen APEC miting L-R Seketeri Munare Uyassi i sekhan wantaim Deputi Seketeri Dickson Guina wok bilong lokal ol pikinini na sumatin bilong mipela, na ol ti- long 2018. Olgeta bai kamap bihain long ol i tokaut long ol nius lain long Pasifik Lokal Gavman Foram. gavman lidasip, dis- samipela i gat wantaim ol risos gavman i givim long Pot Mosbi siti. entralaisesen na di- mipela,” Mista Kuman i tok. Em i tok tenkyu long Lokal Pasifik wantaim Australia na Raun tebol, Pasifik Lokal Gav- velopmen. Em i tok tenk yu long ol wok man long gutpela Gavman Foram opis long Lon- Nu Silan tu. Dispela mting em man Konfrens na Eksibisen, Em i bringim ol lida na ol wok ol i bin mekim na askim ol long go het yet long don long givim luksave long bilong ol het ov dipatmen, LLG Pasifik Kepital Siti Foram menesa bilong lokal gavman wok na pinisim wok plen bilong gavman. Papua Niugini i holim dispela presiden na ol taun na siti (PCCF) miting, Pasifik Ailan ogenaisesen long Pasifik Ailan “Wokbung wantaim i mas go het sapos yumi laik namba tu miting long dispela kantri long lukluk long ol hevi meiya na ol minista. Bai i gat Lokal Gavman Asosiesen Net- pinisim gut wok plen bilong gavman na dipatmen yia. Namba wan bilong dispela 6 o 7 kain kain foram i kamap wok (PilGAN) miting, na CLGF bilong divelopmen long nau na i kamap pinis long Solomon long bihain na wanem kain ol tu.” long dispela taim. Ol dispela Teknikol Edvaiseri Panel Jen- “Mi tok tenk yu long Seketeri bilong Dipatmen, Ailan long las yia. miting em; Pasifik Lokal Gav- eral Miting. salens i stap long ol gavman Dokta Michael Tapo long go pas long ol wok,” Samting olsem 150 deliget man Minista Foram Miting, Papua Niugini bai soim na sekta insait long Pasifik long bai kam long olgeta hap bilong Pasifik Lokal Gavman Risets tokaut long wanem kain wok ol narapela 10 yia bihain. Mista Kuman i tok. merinius Epril 24 - 30, 2014 Wantok P7 Yut, Meri na Famili Famili Plening trening Pastor Barbara Lunge

taim ol i laikim ol i ken karim gen. Bikrot bilong holiness bilongFrieda Sila Kana I raitim helpimtu trening. Namba wan ol i bin holimol meri long Maun Hagen aninit long pat- “Planti meri i save karim bebi tasol i no NESENEL Kepital Distrik Helt nasip wantaim Nesenel Helt Dipat- olsem ol i laikim long karim. Sampela i karim bilong King Sevis dokta bilong ol mama, men na Marie Stopes. planti tumas na i save kamapim dai bilong ol. SAPOS yu wanpela trupela pikinini bilong papa bilong Dokta Lutty Amos wantaim tupela Dokta Amos i tok Papua Niugini i Olsem na yumi helpim ol long givim famili yu, em bai yu save laik long mekim em i amamas long yu wokmeri bilong Marie Stopes i bin gat bikpela namba bilong ol meri i plening long stopim ol long karim pikinini nat- ah? Mi save, yu bai traim long bihainim olgeta lo na toktok givim trening long sampela nes save dai long taim bilong karim bebi. ing,” Dokta Amos i tok. em i givim long famili. Em i wankain long papa bilong yu bilong NCD Helt klinik long dis- Olsem na em i gutpela long givim Trening em i karamapim olgeta pasin bilong long heven, Bikpela God. sans long ol meri long mekim disisen famili plening tasol moa ol i laik lainim ol nes Yumi mas bihainim olgeta lo bilong God long Baibel na pela wik. bai yumi mekim Papa bilong yumi long heven i amamas. Dispela Famili Trening em i namba long ol i ken stop long karim bebi na moa long we bilong putim IUD o gumi long rot Wanpela pasin bilong God em i stretpela pasin we ol Kris- bilong karim bebi na tu long putim inplent ten i mas bihainim long stap olsem God i laikim na bai yumi aninit long han bilong ol meri. Em i tok planti ken toktok isi wantaim em. helt woka i no save promotim tumas IUD. “Ol man bel bilong ol i klin; ol bai lukim God. ”(Matyu Marie Stopes i save mekim ol wok bilong 5:8) Bikpela i laikim toktok wantaim yumi insait long prea DPM harim GESI miting na pasin bilong ritim Baibel na tingting long ol promis bilong famili plening. Ol helt woka bilong NCD helt i em. Em bai bekim ol bel krai bilong yumi, givim yumi gut- no kisim moa trening olsem na ol i no save pela tingting, na strongim yumi, na banisim yumi long ol strongim pasin bilong stopim mama long birua. bilong Galp karim pikinini. Yu sitisen bilong dispela nesen, na taim yu brukim skru Long Tunde 29 ol dispela nes bai wokim long ai bilong God, pawa bilong God em i kam antap long famili program long 6 Mail klinik na bihain long graun bilong yu pinis. dispela ol bai redi long ranim famili plening “Stretpela pasin i save kirapim kantri, tasol sin i save program bilong ol meri long ol narapela klinik bringim nem nogut long ol pipel.” (Gutpela Sindaun 14:34) tu olsem Lawes Rot, Nain Mail, Kila Kila na “Tru tumas, em i redi pinis long kisim bek ol manmeri i save lotu long em na i bihainim laik bilong en. Na em bai kisim Tokarara. bek mipela na bai em yet i stap wantaim mipela long graun Dokta Amos i tok inplant em i gutpela long bilong mipela. Long dispela taim bai ol manmeri i laikim tru ol yangpela meri husat i stap yet long skul na ol arapela na mekim gutpela pasin long ol. Na bai ol i stap i no laik long karim bebi. NCD Helt i laikim ol stret na bel isi na sindaun gut wantaim. Long graun bai ol meri long NCD i mas go long ol klinik na manmeri i bihainim tru Bikpela, na God long heven bai askim long kisim famili plening. Long kisim mekim ol i kamap stretpela. Bikpela bai i helpim mipela IUD o inplant em bai i no nidim tok orait bilong long sindaun gut na ol samting mipela i mekim bai kamap man bilong ol, olsem long pasim bel olgeta. gutpela. Na graun bilong mipela bai karim planti kaikai. “I gutpela long yumi toksave long wanem Bikpela bai mekim ol manmeri i bihainim stretpela pasin, kain ol family plening i stap na ol meri i ken na dispela bai redim rot bilong em i kam.” Buk Song 85:9- bihainim laik bilong ol na kisim kain samting 13 PNG i bungim planti hevi i bagarapim bel na tingting, pait ol i laikim,” em i tok. DPM Seketeri John M. Kali, i sindaun long miting bilong GPA GESI wantiam na kilim man, planti marit i bagarap, man lusim meri, meri lusim man, ol sik i no gat marasin i kamap. Ol dispela em ol lain i makim GPA na WODD Ekseketiv Menesa, Mista Taunekekei. i olsem pen bilong mama i laik karim pikinini na em i bilong mekim bel bilong yumi i malumalu long tanim i go long God DIPATMEN bilong Edministresen. go insait long lidasip long helpim yumi. Pesonel Menesmen “Mi wet tasol long wok, Kepesiti Nid Ases- “Na bai i gat wanpela bikrot long dispela hap . Bai ol i (DPM) i witnesim lukim ol senis tru bai men (CAN) bilong ol kolim dispela bikrot olsem, “Bikrot bilong God yet.” Na ol namba wan Galp kamap insait long ol meri long GPA i kamap, man i no klin long ai bilong God, ol bai i no inap wokabat Provinsel Edministre- wok ples bilong ol GESI Templet bilong long dispela rot. No gat tru. Em bai i stap rot bilong ol man- sen Jenda Ekwiti na opisa bilong mi taim ol Rikrutmen, Seleksen meri bilong God tasol. Na ol longlong man bilong mekim Sosol Inklusen (GESI) i wok wantaim DPM,” na indaksen, wimen’s pasin no gut, ol bai i no inap i go klostu long en. Bai i no miting long Kerema em i tok. netwok, jenda des long gat ol laion na ol animal nogut i bihainim dispela rot na long namba wan wik bi- Seketeri Kali i tokim long ples bilong wok, wokabaut. Nogat. Ol manmeri God i kisim bek pinis, ol long Epril, 2014. ol senia ekseketiv komplen fremwok na tasol bai i wokabaut long dispela rot. Na ol bai i amamas Galp Provinsel Ed- menesmen tim bilong disiplin komiti i kamap na kam bek long Jerusalem, na ol bai i singim song na bik- maus i kam long dispela rot. Na bai ol i gat gutpela sindaun ministresen em i wan- em olsem em bai mas na monitering na tru na ol i amamas moa yet, na dispela amamas bilong ol pela bilong tupela kisim moa meri insait iveluesen fremwok. bai i no inap pinis. Na pen na bel hevi bai i no inap i stap pailet provinsel edmin- long senia lidasip na Long namba tu de bi- wantaim ol moa.” (Aisaia 35:8-10) istresen long kisim wok bilong mekim di- long miting, DPM tim Taim Bikpela God i bekim ol prea bilong yumi na bringim GESI implementesen sisen. na GPA GESI komiti i Piksa bilong kopa T IUD (wantaim) rot na tu- ol kalabus lain bilong Saion i go bek, bai i gat amamas, lap program. Narapela em I bin gat 4-pela meri holim wanpela GESI pela stik bilong inplant (em i save go insait na bikpela blesing!!! Yu mas kalap i go insait long famili bi- Wes Nu Briten provin- Ekseketiv opisa i stap Sensitaisesen woksop olsem makim let ‘V’) Poto: Frieda Kana long God na kisim wanem samting yu bin kamap long en. sel edministresen. long miting. Wanpela long Katolik Hall long Seketeri bilong Di- em Ekting Deputi Kerema. patmen bilong Pesonel Seketeri Taies Sansun Provinsel Edmin- Menesmen wantaim na Ekseketiv Menesa istreta wantaim nara- Senia Ekseketiv Agnes Friday, Emma pela 32 opisa i kamap Menesment na Senia Faiteli na Ida Yuki. long dispela miting, 10- opisa bilong Dipatmen Mista Kali i mekim pela meri na 22 man. Galp Provinsel edmin- bilong Provinsel na luksave long Galp istresen woklain i Lokol Level Afea i bin Provinsel Edministre- kamap em ol Helt, stap long dispela mit- sen GESI implemente- Komyuniti Divelopmen, ing. sen tim long gutpela HRD na LLGs. I bin gat Galp Provinsel Ed- wok ol i statim long las 4-pela LLG presiden i ministreta Marc Avae i yia i kam na nau i gat kamap long dispela tok welkam na tenkyu kaikai bilong em olsem. taim. long Mista Kali long Em long ol senia Ol lain i stap long kamap long dispela woklain i kisim strong- woksap i givim gutpela miting. pela GESI sensitais- toktok long dispela “Yu makim taim long esen, GALF provinsal trening. Sampela opisa stap long dispela miting GESI implementesen i tokaut olsem ol i ama- i soim olsem dispela Komiti ii kamap. Na tu mas tru long lainim na wok em i bikpela samt- Nesenel Pablik Sevis ol i laik mekim senis in- ing long gavman,” GESI implementesen sait long Jenda ikwaliti Mista Avae i tok. plan i kamap wantaim na bai ol i kamapim Mista Avae i tok gen ol kain program olsem moa pasin bilong sosol olsem em i gat strong- jenda sesitaisesen inklusiv long wok ples pela tingting na laik woksop bilong ol senia insait long Galp long lukim GESI polisi i opisa, sampela ektiviti Provins. kamap insait long Galp long strongim ol meri i siosnius Epril 24 - 30, 2014 Wantok P11 Wokabaut bilong Ista... Rom i redi long santuim seremoni MOA long 800,000 pipel bai slip long en long siti i go antap 2 long helpim em. kamap long Rom long stap in- stret, ol ripot i tok. Floribeth Mora i gat 50 kris- sait long seremoni bilong Sampela ol hotel rum em mas i bin gat sik long kru bilong santuim nau i dai hetman bi- prais log rent long wiken i go em, tasol long Epril 2011, olgeta long Katolik Sios long wol, na antap olsem long 2,500 yuros. lain i kirap no gut taim em i fevered Pop bilong planti Interia ministri i tok 19 het bi- kamap orait. No gat tok klia ol pipel, em Pop John Paul 2. long stet, 24 praim minister na saientis o dokta i givim, tasol Narapela biknem Pop, Pop 61 opisel delegesen i makim 54 taim we sik i bin lusim em na em John 23 tu bai sios i luksave kantri bai stap long dispela i kamap orait em long Epril 2011 PAM SANDE LONG REBIAMUL: OL Katolik bilip manmeri i statim Holi wik na Ista wantaim long em olsem santu long wan- bikpela seremoni. taim ol bin mekim John Paul 2 i Pam Sande, olsem ol Katolik lain long Rebiamul, Hagen Asdaiosis i soim long selebretim pela seremoni tasol wantaim Moa long 4oo jenelis o ol nius kamap Bleset. Pam Sande. Poto: Hagen Asdaiosis John Paul 2. manmeri long olgeta hap bilong Taim em i kamap orait, Flori- Meya bilong Rom siti, Ignazio wol i redi long kisim ol nius stori beth Mora i tok,” Mi harim wan- Marino i tok siti i redi stret long na ol piksa long dispela bikpela pela vois i tokim mi, Kirap. Mi kisim ol pipel long stap insait sios wok. kirap na wokabaut i go long long bikpela lotu bilong santuim Ol i redim pinis wanpela hap haus kuk we man bilong mni i tupelo biknem hetman bilong long Vatiken Paul 6 Hal we ol stap na em i tok, yu mekim sios bai kamap long dispela wik nius man na meri bai beis long wanem? Mi bin tok mi kamap Sande, Epril 27. en na mekim wok bilong ol long orait.” Meya Ignazio i tok narapela toksave long wol long ol samt- Sampela mun bihain, ol dokta lain bai kamap long siti em ing i kamap long santuim tupela i tok tru, meri ya i orait, em no 2,000 kous (coach) bai kamap, biknem pop. gat sik. Bihain long dispela, tasol i kam inap nau, ol i rejis- Mirakel i bin mekim ol wok i Floribeth i serim stori bilong em taim 500 tasol. hariap long santuim Pop John long intanet. Long dispela taim, Em i tok ol bai putim moa Payul 2 em wanpela meri long ol bikman bilong sios i statim ol polis na ol loman long lukautim kantri Costa Rica em sik bilong wok painim long dispela samt- sefti na lo na oda insait long siti. em i pinis bihain long em i save ing. Kos bilong ol ples long pipel i lotu na askim leit Pop John Paul

Soim Rot bilong Kruse wokabaut long Pot Mosbi we planti tausen Katolik na ol nara- pela sios bilip manmeri i bin tingim pen na dai bilong Jisas taim ol i wokabaut long 3 pela awa samting na pre long ol 14 Stesen bilong Kruse long Sen Joseph’s Boroko na pinis long Mari Bareks sios.

Poto i soim stat bilong wokabaut.

GUT FRAIDE HAUS KRAI: OL sumatin long Sen Benedict Divain Wod Yunivetiti Tisa Kolis i bin selebretim Gut Fraide long trupela PNG stail taim ol i putim ol tais long soim sori bilong Brukim skru na pre.Ol Poto: Nicky Bernard P12 Wantok Epril 24 - 30, 2014 abcpasifiknius 0l poto nius

Piksa i soim ol daiva i wok long painim ol pipel long solwara insait long pasindia sip bilong South Korea i kapsait. Poto: AFP TINGIM GUT FRAIDE: Sampela long ol planti tausen Katolik bilip manmeri i bin Birua bilong South Korea olgeta sios, gavman na ol komyuniti lida long Papua New Guinea i mas wok bung wantaim long stopim stap insait long Rot bilong Kruse wokabaut long Mosbi. Maski bikpela san, ol i no pasindia sip ol pipel i save kilim ol narapla bihainim bilip long sor- slek. Ol i singsing na beten bihainim lek mak bilong Jisas long wokabaut stat cery o sanguma. long Sen Joseph’s Katolik Peris long Boroko na pinis long Mari Bareks sios. KAPTEN Lee Joon-seok bilong wanpela pasindia Reverend Urame, i mekim dispela toktok bihain- Poto: Nicky Bernard sip bilong South Korea we i bin kapsait long dispela im ol nius olsem ol i kilim 6-pela pipel ol i sutim tok wik na i bin wanpela long ol namba wan pipel i kalap long ol olsem o i posin lain. lusim bot, i stap nau long polis sel na ol i sasim em. Ol ripot i kam long PNG i tok tu olsem tupela Kepten Joon-Seok i tokaut watpo em i no bin pikinini krismas bilong ol 3 na 5 i bin stap namel long putim wanpela toksave long hariap lusim sip long ol pipel ol i bin kilim ol. taim sip i bin wok long kapsait long solwara. Pasin bilong kilim nating ol narapela bihainim ol 28 pipel i pipel i dai na samting olsem 270 pipel - tokwin olsem ol i posin man meri i wanpla bikpla planti bilong ol pikinini long sem skul, i stap lus yet. wari long PNG. Peter Simpson i makim toktok bilong Kepten Reveren Urame i tok dispela pasin bilong kisim Joon-seok i tok em i no bin givim dispela oda bikos pikinini i no gut olgeta. solwara i bin strong na bikpela kol i stap. "Dispela ol pikinini i no save long wanpela samt- Em i tok sori long ol famili bilong ol pipel i dai na ing bilong sanguma, tasol taim ol i sutim tok olsem, ol lain i lus yet. olgeta long famili i save birua." Em i tok em i bin wari long ol pipel, husat i werim laip jaket wantaim ol lain i no werim bai trip i go long- Fridom ov Spis i bikpela we long sip na bungim moa hevi ausait long lukaut GO PAS LONG bilong ol. samting Taim sip i bin kapsait, i no bin gat wanpela Reskiu TREFIK: bot i kamap, na tu i no bin gat wanpela fishing bot o OL politikal lida bilong Papua New Guinea i no Dispela man i ol narapela bot i stap klostu.. ken brukim mama lo bilong kantri long fridom bilong bin gat bikpela Ol i sekim ol narapela kru memba long kisim tok- laik na wan wan long mekim wanem kain toktok em wok long go tok bilong ol tu. ol i laik mekim. pas long trefik Wanpela save lain i go pas long kain birua bilong Siaman bilong Transperensi Intanesenel PNG, na lukim olsem ol sip, Captain John Noble i tokim ABC olsem em Lawrence Stevens i mekim dispela toktok bihain bai wanpela "mirakel" sapos ol i painim pipel i stap long sampela Palamen memba i laik rausim ples i klia long laip yet insait long dispela kapsait sip long solwara. bosman bilong Institute ov National Affairs long ol pipel i stap Ol i bringim ol krein klostu long ples we sip i go PNG, Paul Barker. long Rot bilong daun long redi long pulim sip i kam antap long sol- Ol ripot i kam long Pot Mosbi i tok Paul Barker i Kruse wok- wara. bin tokaut olsem gavman i bin kisim bikpela dinau abaut i go gut. em gavman i tok bai bekim wantaim mani em bai Ol atoriti i lukluk long kisim kisim long ol bisnis bihain taim. Poto: Nicky Dispela i bin hatim bel bilong ol politisen na ol i Bernard helpim i go ausait long laikim Mista Barker i mas lusim PNG. Honara Planti pipel long ol komyuniti long PNG na ol OL atoriti long Solomon Ailan i wok hat tru long narapela hap long wol i no wanbel wantaim dispela kisim ol sevis i go long ol 24 Kea senta long Honiara kain toktok bilong gavman na ol i tok gavman no taun, tasol helpim i no kamap yet ausait long taun i ken pasim maus bilong ol pipel. go long Guadalcanal Plains. Tom Nanau bilong Environmen Divisen bilong Indonesian foren minista Health Dipatment, Solomon Ailans i tok taim ol pipel insait long ol kea senta i kisim helpim, ol i luksave laikim Australiai sainim dil olsem ol i no lus tingting long ol pipel ausait long long spai Honiara i kisim hevi tu. INDONESIA i ting Australia bai tok orait long dau- Mista Nanau i tok dispela em i wanpela bikpela nim spai wok bilong em insait long kantri, tasol i tok salens ol i gat long dispela taim. em i no redi long sainim fainol tems bilong agrimen. Em i tok long displa taim ol i lukluk tasol na Foren Minista, Marty Natalegawa, i tok ol toktok helpim ol bikpela senta long Honiara. bilong statim gen ful diplometik wok bung wantaim "Mipla gat foapela bikpela senta long taun, na Indonesia i go het, tasol i no pasim ol tok orait yet. namba mipela i lukim long dispela ol senta, i stap namel long 900 na 2-tausen olgeta." em i tok. Indonesia i bin stopim ol wok bung long mun Long sait bilong putim ol toilet, em i hat. Novemba bihain long tokaut long ol spai wok bilong "Bikos long hevi bilong wara, em i hat long kisim Australian olsem em i bin rekodim ol telepon toktok ol pot i go aut long ol dispela senta." bilong President Susilo Bambang Yudhoyono na ol "Drai pit em i gutpela bikos em i gat ventilesen memba bilong kebinet bilong em. long en," Mista Nanau i tok. Em bin kisim bek embaseda bilong em long Canberra na tok long lukluk ken long ol agrimen Ol sios, gavman na komuniti wantaim Australia na stopim ol wok bung bilong em wantaim Australia long stopim pipel smagling, mili- lida i mas stopim sanguma teri eksasais serim ol intelijens wok. Pasin bilong kilim nating ol narapla bihainim ol Em i bekim bek bilong namba wan tok i no laik tokwin olsem ol i posin man o meri i wanpla bikpela bilong Praim Minsta Tony Abbott long wok spai. wari long PNG. Wanpela bikpela as tingting long Indonesia i agri PNG meri Augusta, husat long 1997, ol pipel i bin long statim ful diplometik wok bung em long sutim tok long em long posinim narapela. Ol i bin Australia i sainim wanpela code of conduct. taitim rop longen, kukim em tasol em i no bin dai. Dokta Natalegawa i tok long i go bek long ful wok Reverend Jack Urame, Dairekta bilong Melanesian bung na toktok i no hat tumas. KLIN NA GRIN: Sampela lain i bin stap insait long wokabaut bilong klinim Mosbi Institute long Goroka long Papua New Guinea, i tok siti we Benk bilong Saut Pasifik i bin go pas long em las wiken. Poto: BSP Midia komentri Epril 24 - 30, 2014 Wantok P13 PNG wok long lusim KOMENTRI planti graun WANPELA bikpela hevi pinis na wok long redim na yumi bai stat long sutim nau em pasin bilong Sniff!Sniff!..Gutpela ripot long glasim na stretim tok i go i kam. salim graun i go long ol gen dispela sistem bikos Bikpela asua stret em bisnis na ovasis lain. graun i gat planti spes em i no wok gut. Tasol taim SABL i winim tru sais bilong Wankain tu ol graun bi- long kamapim bisnis gavman i stopim SABL, ol graun we husat i aplai long long gavman insait long hait pasin i wok long kamap kisim long wokim egrikalsa taun na siti em ol bisnis lain bilong mi... yet long kisim graun insait bisnis long en. Dispela i min i kisim taitol long en, na long kantri. Oro provins em tu olsem ol pipel bilong ples sanapim haus na bisnis dispela i stopim pinis long inap kirap lusim ples na go long en. Bihain gavman i wetim ripot pastaim. bikos SABL inap is karamapim tupela o tripela kirap no gut long dispela. ovas Long dispela wik, Seke- Gavana bilong Morobe, nis teri bilong Lens Dipatmen, asples na pipel bai no gat Kelly Naru, i go aut pinis na bis Romali Kila Pat i tok opis bi- ples moa. rausim sampela banis we ol long em i no save givim aut Gavman i mas hariap bisnis lain i kisim taitol long Len Taitol. Em i wok bilong nau, stopim olgeta Len en olsem graun bilong ol. Len Bot tasol. Taitol long no ken go aut Wankain tu em i rausim ol Dispela i no gutpela inap ol i sekim olgeta kona hap we ol manmeri i sin- tumas bikos pasin bilong kona bilong Papua Niugini daun nating nating long en aplai long kisim taitol bilong pastaim. na wokim haus. graun em Lens Dipatmen i Wanem hap graun we Nau, Gavana bilong Oro save lukluk na glasim gut ol SABL i kisim pinis, orait Provins, Garry Juffa, i kros pepa pastaim long ol stre- stopim na rausim pepa bi- tu long pasin we sampela tim na givim go long Len long em. Lens tu i no ken ovasis lain i kisim wanpela Bot long mekim disisen. givim taitol yet inap olgeta bikpela hap graun tru long Olsem na sapos Lens Di- rekot bilong graun we i bin Oro Provins olsem graun patmen i tok graun ya i no go aut aninit long SABL i bilong ol long sindaun na stret o i no bilong salim, klia pastaim. mekim bisnis. Dispela em orait noken stretim pepa bi- Tingim Oro provins, gavman bilong Oro Provins Jada014 long en. Nogut bai Len Bot 100,000 hekta bilong graun i no gat save long en. i ting olsem olgeta pepa em bikpela graun tru. Oro Las wik tu, yumi harim ol wok i orait tasol na ol bai go Provinsel gavman i no save long dispela samting. pipel long Is Nu Briten het long givim taitol. Olsem na husat bai tok klia Opis bilong Lens Dipat- Provins i singaut long ne- long Gavana Juffa long dis- Lusim kam klostu, em men i stap bilong givim tok senel gavman long stopim pela. Dispela em bikpela stia na tingting long ol Bod ol pasin bilong baim graun bai kisim katapel graun bilong ol asples ya. ATORITI memba long kisim gut tingt- insait long provins bikos Planti graun insait long planti bilong ol dispela stret...Ol tasol save ing na klia piksa pastaim long ol i mekim disisen Westen provins, Galf, Sen- graun em bilong ol asples bagarapim ples na stil antap long wanpela graun trel, Oro, Wes Nu Briten, Is tumbuna graun. tumas... insait long Papua Niugini. Nu Briten, Sandaun provins I gat wanpela bikpela pro- Sapos Lens Dipatmen i em SABL holim pinis. jek o rot ol kolim Spesel mekim asua, tru tumas bai Olsem na gavman bai Agrikalsa Bisnis Lis (SABL) Lens Bod tu i mekim mekim wanem nau? we gavman bin kamapim bikpela asua na ol pipel bi- Yumi salim pinis strong bipo we ol lain ken mekim Taim dispela SABL i op, projek. Ol i aplai aninit long graun ol i kisim i no liklik. long kantri bai kisim pen tru ol tumbuna na papa bi- graun redi long pulim bisnis ol mani lain bilong PNG na SABL we Len Bod i glasim Winim sais bilong plentesen long asua bilong Lens Di- long yumi bin givim yumi na na divelopmen i kam long ovasis i resis long kisim ol na givim ol taitol long kisim. na ol papagraun i pilim het patment na Bod bilong en. bai yumi go hangre na en aninit long nem bilong graun insait long Papua Ni- Nau dispela em i kamap pen nau. Dispela taim bai Palamen hangamap raun olsem trip wok egrikalsa. ugini long wokim ol kainkain olsem bikpela hevi bikos Gavman i stopim SABL tu i mekim bikpela tok kros man long rot long tumora. Amamas long luksave long ol viles kot mejistret Masta Wai i raitim bilong wan wan Lokol Level pela luksave go long ol viles marit i bagarap, pik bagara- Gavman (LLG) o wod bilong kot mejistret insait long pim gaden, ol yangpela OL viles kot mejistret insait olgeta provins i pinis orait ol kantri. mekim trabel long rot na long Papua Niugini nau bai bai kisim ol dispela nem i Dispela lain i save mekim planti arapela moa em kam bai dipatmen bai putim kisim pei bihain long ne- bikpela wok tru long stretim mipela save harim na stre- Websait: www.wantokniuspepa.com senel gavman i luksave long kompyuta na salim go na daunim ol hevi bilong lo tim. Long dispela as planti long wok bilong ol long long pei rol we ol bai kisim Pe bilong wanpela yia, 52 niuspepa na oda insait long ol ples na trabel i no save go bikpela na dispela yia. pei long pasbuk akaun bilong distrik tasol nogat wanpela kamap long ol distrik kot,” Dispela em wanpela ol long wanem hap provins ol pei bilong ol planti krismas i Mista Meavong i tok. bikpela samting ol viles kot stap long en. kam inap nau. mejistret i save pait long en Minista Kua i tokaut olsem Wanpela viles kot opisa in- Em tok sapos ol ken kisim planti yia i kam inap nau dis- olgeta provins i wok orait na sait long Mumeng LLG eria pe long wok bilong ol, dispela pela taim bilong Peter O’Neill ol bai kisim ol rekot na nem Mista Esau Meavong i tok inap helpim ol long baim pmv na Leo Dion Gavman. klostu taim. Nau yet em tu- dispela em bikpela samting go kam long wanwan ples na Minista bilong Jastis na tru we nau gavman i mekim pela distrik tasol we wanpela tu long baim kaikai bilong ol Atoni Jenerel Kerenge Kua i long luksave long ol. em Ialibu Pangia long taim ol go long narapela ples tokaut long dispela long las “Mipela em ol namba wan Acting Editor wik taim em i singaut long ol Sauten Hailans provins na lain tru bilong stopim na stre- long harim kot. Veronica Hatutasi opisa bilong Jastis long pin- narapela long Simbu provins. tim hevi na trabel insait long Mista Meavong i mekim isim ol pepa wok bilong kisim Dispela samting i kamap ol ples. bikpela tok amamas na Published at ol nem na rekot bilong olgeta bihain long O’Neill gavman i Na planti taim mipela wok- tenkyu go long O’Neill gav- Able Building viles kot mejistret insait long bin tokaut long palamen long abaut long wan wan ples man long dispela bikpela luk- Complex, Sec 58 Lot 02, kantri i kam. las yia long kamapim senis long harim ol hevi na kom- save long wok bilong ol long Taim olgeta nem na rekot Waigani Drive. insait long lo long givim dis- plen. Planti hevi bilong pait, viles kot level. P16 Wantok Epril 24 - 30, 2014 entatenmen

Program bilong Tasol 2:00pm – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius 6:10pm – 7:00pm Mon kamap sho Sarere belo cruz – Host: Tuluvan Vitz Wanwan De 9:30am – Final aua cruz 2:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program 6:45pm – Komiuniti Notis Bod 1pm – 2pm – Sarere Belo Taim Dedikesen 10am – 3pm – Monin Trek na Belo Pack 2:45pm – YUMI PAINIM WOK Segment 7:00pm – 9:00pm – COCA COLA GARAMUT 2:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta – Host: Mummy DASH 3pm – 7pm – Avinun Draiv Taim – Host: Vaviessie – Host: Angra Kennedy 2pm – 6pm - Sarere Avinun Cruz De - Mande – Fraide 10:00am - Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta 3:00pm – Nius – YUMIFM Nius Senta 7:00pm - Nius – YUMIFM NIUS SENTA 6:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta 6am – 10am – Sankamap show – Host: Kas.T 10:05am – YU TOK – komiuniti awenes program 3:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program 7:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program 6pm – 00:00am - Nait beat 6:00am – Major Nius Bulletin 10:15am – Kona b’long yu. 3:10pm – Avinun cruz 9:00pm – 00am - Nait Beat – Isi Cruz long nait 7pm – 9pm - Coca Cola Garamut 6:15am – Komiuniti Notis Bod 10:45am – YUMI PAINIM WOK Segment 4:00pm – NIUS - YUMIFM Senta 00am – 6am – BRUKIM TULAIT SHOW – Host: Tuluvan 9pm – 00:00am - Nait cruz 6:25am – Taim Bifo – wanpela singsing b’long bifo. 11:00am – Nius – YUMIFM Nius Senta 4:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program Vitz/Talaigu Sopi/Bata Rat 00:00am – 6am - Brukim Tulait Show 6:30am – Nius Hetlains 11:05am – YU TOK – komiuniti awenes program 4:10pm – FOAPELA KAM GUD LONG 4 – foapela 00:00 – Early Monin Taim Cruz ( ol lain brukim tulait shift) Wiken - Sandei 6:45am – Bonde gritins 11:10am – Lukautim yu yet - Helt toktok singsing - Miusik / Request / Tok pilai 6am – 10am – Wiken Sanrais / Sandei Monin 7:00am – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta 11:30am – Nius Hetlains b’long Belo Taim 4:30pm – Nius Hetlains - Kipim Kampani long ol nait shift. wokabaut Muisik 7:05am – YU TOK – komiuniti awenes program - Laik b’long yu – Niupela singsing previu 4:45pm – YUMI PANIM WOK Segment Wikens – Sarere 10am – 12noon – Monin Treks 7:15am – WAN 4 DA ROAD – Hit Prediction 12:00pm – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta 5:00pm – Major Nius Hetlains – YUMIFM Nius Senta 6am – 10:00am – Wiken Sanrais Host: Talaigu Sopie 12noon NIUS – YUMIFM Nius Senta – niupela singsing 12:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program 5:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program 7am – 9am – Sarere Monin Cruz 12 – 2pm – Sandei Belo Taim Music 12:10pm – BELO Pack – Belo taim rekwes na dedikesen 5:10pm – 6:00pm – KULCHA Musik (1 hr) skelim lokal 9am – 11am - Monin Treks 2:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta 7:30am – Tok Pilai – stori b’long putim smail long nus pes. 2pm – 6pm – Sandei Avinun Draiv Music 8:00am – Major Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta 12:15pm – Komiuniti Notis Bod musik 6pm – 7pm 11am – 1pm - National Weekly Hit Parade – Host: 12:20pm – BELO Pack – Belo taim rekwes na dedikesen – NAIT BEAT – Host: Vaviessie Kasty - 1st aua NWHP 6pm - Nius – YUMIFM Nius Senta 8:05am – YU TOK – komiuniti awenes program 6pm – 8pm – GOSPEL REKWES AUA 8:15am – “Papa Heni Fuka Show”. 1:00pm – Nius – YUMIFM Nius Senta 6:00pm – MAJOR NIUS BULLETIN 12:00pm NIUS – YUMIFM Nius Senta 8pm – 00:00am - Late Nait Cruz – Poroman Aua 9:00am – Nius Bulletin – YUMIFM Nius Senta 1:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program – YUMIFM NIUS Senta 12pm – 1pm - 2nd aua NWHP 00:00am – 6am - Brukim Tulait Show 9:15am – Luksave long Komiuniti (Redio Pilai) Fraidei 1:10pm – BELO Pack - Belo taim rekwes na dedikasen 6:05pm – YU TOK – komiuniti awenes program Program Director – YUMIFM – Kasty

RADIO AUSTRALIA TOK PISIN PROGRAM HARIM LONG: 101.9 FM 6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op Raun wantaim Wantok kru ... 7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu 7.15PM Spots 7.30PM Nius na Karen Afeas 8PM Helt 8.15PM Musik 8.30PM NIUS 8.40PM Spots Riplei 8.55PM Musik 9PM Stesen Pas TUNDE - Moning - Nait Yumi FM musik awod kamap gen 6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes Nicky Bernard i raitim yia olgeta yia. 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op Nau Yumi FM i 7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu 7.15PM Musik na Chit-Chat PNG Yumi FM musik kamapim planti katogeri 7.30PM Nius na Karen Afeas liklik we ol musik manmeri 8PM Mama Graun awod bai kamap gen long 8.15PM Musik/Spots bilong yumi i ken kisim 8.30PM NIUS mun i kam. Dispela bai 8.40PM Helt Riplei namba 10 yia Yumi FM i luksave. Long dispela yia, 8.55PM Musik 9PM Stesen Pas kamapim dispela musik Yumi FM i kamapim wan- TRINDE - Moning - Nait awod na dispela bai pela nupela kategori we ol 6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes bikpela tru long ama- i luksave long Studio i 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op masim 10-pela yia musik rekotim ol musik manmeri. 7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu Dispela kategori em, Stu- 7.15PM Musik na Chit-Chat awod. 7.30PM Nius na Karen Afeas dio Label of the year. 8PM Focus Yumi FM i statim wok 8.15PM Musik/Spots Dispela i bringim namba 8.30PM NIUS brotkas bilong insait long 8.40PM Mama Graun Riplei bilong ol kategori go 8.55PM Musik kantri longpela taim nau. 9PM Stesen Pas Na musik awod ol i antap long 18-pela olgeta FONDE - Moning - Nait kamapim long 2005 em long dispela yia. I gat 6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes long luksave long ol musik albam bilong yia,nupela 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op manmeri bilong yumi long grup bilong yia, grup bi- 7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu 7.15PM Musik na Chit-Chat kantri na Pasifik tu wan- long yia, singsing i stap 7.30PM Nius na Karen Afeas longpela taim long top 20, 8PM Youth taim. 8.15PM Musik/Spots singsing bilong yia, Saut 8.30PM NIUS Planti ol musik manmeri 8.40PM Focus Riplei Pasifik atis bilong yia, 8.55PM Musik bilong yumi em Yumi FM i 9PM Stesen Pas bin luksave long ol pinis, meri atis bilong yia, man FRAIDE - Moning - Nait long ol long ol yia i go atis bilong yia na bes duet 6AM Stesen Op - Nius Hetlain - Musik na ol intaviu 6.30AM Nius na Karent Afes pinis long ol singsing na bilong yia. 7AM Stesen Pas 7PM Stesen Op musik bilong ol. Harim moa long Yumi 7.01PM Ol Hetlain na Progrem Priviu 7.15PM Musik na Chit-Chat Man husat i kirapim dis- FM na bai yu painim aut 7.30PM Nius na Karen Afeas 8PM Wantok pela musik awod, Turner husat ol manmeri na ben 8.15PM Musik bai pilai long dispela nait 8.30PM NIUS Arifeae o biknem Kasty, 8.40PM Youth Riplei long Lamana Hotel, long 8.55PM Musik long luksave long ol hat- 9PM Stesen Pas wok ol musik manmeri bi- namba 3 de bilong mun SARERE - Nait Me. 7PM Stesen op - Ol Nius Hetlain/Progrem Priviu long yumi i save mekim 7.05PM Musik na Chit Chat long kamapim musik na Dispela musik awod em 7.30PM Nius 7.40PM Wantok singsing. Keynote Music House i 8PM Lokal Ben 8.30PM Nius Insait long ol katogeri sponsaim wantaim helpim 8.40PM Musik/Chit Chat 9PM Stesen Pas Yumi FM bin kamapim em bilong Nescafe, Melane- SANDE - Nait long luksave long sings- sian Travel Consultants, 7PM Stesen op - Ol Nius Hetlain/Progrem Priviu Lamana Hotel, Nau FM, 7.05PM Musik na Chit Chat ing i stap long Yumi FM 7.30PM Nius Legend FM na Total Event 7.40PM Femili Blong Serah (Redio Plei) top 20 i kaun daun, na 8PM Lukluk Bek Long Wik kampani i lukautim. 8.30PM Nius Demas Saul wantaim bes gita. Em bai kilim bes gita na singsing long musik awod top 100 long pinis bilong 8.40PM Musik/Chit Chat 9PM Stesen Pas nait long Lamana Hotel long Me 3. Fail Poto: Nicky Bernard.

EMTV Television Guide FONDE EPRIL 24, 2014 9:00 pm G GAME ON – EP#3 1:50pm Grade 8 Science 6:00 AM G EMTV NEWS REPLAY 7:30 AM G AUSTRALIA NETWORK 9:30 PM PG ELITE MUSIC ZONE EP#2014/15 2:30pm DEPI Program 7:00 AM G IN HIS STEPS EP#16 8:00 AM G YOGA CITY EP#8/13 – Re-run 10:00 pm PG NRL FOOTY SHOW – EP#08 KIDS KONA 7:30 AM G IPL 2014 MATCH #13 8:30 AM G BUSINESS PNG YR.3 EP#14 11:30 PM G NEWS REPLAY 4:00 PM G 2014 – NRL ROUND 8 “Live” 11:30 AM G AUSTRALIA NETWORK 4:30 AM G AUSTRALIAN NETWORK 9:00 AM G TOTALLY SPIES EP#7 – RE-RUN ………followed by the Australia Network 5:55 PM G CRIME STOPPERS 3:30 PM G NRL 2014 ROUND #8 “LIVE” 5:00 AM G JOYCE MEYER 1074.4 00:30 AM G IPL 2014 MATCH #11 “LIVE” 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS 5:30 PM G OLSEM WANEM EP#15 9:30 AM G OLSEM WANEM EP#15 – RPT 5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY 7:00 PM G IN MORESBY TONIGHT – 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS 10:00 AM G RESOURCE PNG EP#15 – Rpt 6:30 AM G TODAY FRAIDE EPRIL 25, 2014 7:30 PM G 2014 – NRL ROUND 8 6:30 PM 2014 – NRL ROUND 8 11:00 AM G LOVE BITES WITH JOEY 10/26 09:00 AM G Classroom Broadcast STORMS vs. WARRIORS “LIVE” 8:30 PM G SKUL BILONG YU – EP#3 11:30 AM G ITALIAN FOOD EP#10/13 Re-run 9:00am Grade 6 Mathematics 9:30 PM G QRL INTRUST CUP – ROUND 9 9:30 PM G 2014 – NRL ROUND 8 12:00 PM G AUSTRALIA NETWORK 9:50am Grade 6 Science BEARS Vs. SP HUNTERS BULLDOGS vs. KNIGHTS 10:40am Grade 7 Mathematics 4:00 AM G AUSTRALIA NETWORK 2:00 PM G 2014 – NRL ROUND 8 “Live” 11:30 PM G 2014 – NRL ROUND 8 11:30 PM G NATIONAL EMTV NEWS REPLAY 11:20am Grade 7 Science 5:00 AM G JOYCE MEYER1074.5 BRONCOS vs. RABBITOHS 11:30 PM G IPL 2014 MATCH #14 “LIVE” 4:00 PM G 2014 – NRL ROUND 8 “Live” 1:00pm Grade 8 Mathematics 5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY 01:30 AM G EMTV NEWS REPLAY 1:50pm Grade 8 Science 6:30 AM G TODAY 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS ………followed by the Australia Network SANDE EPRIL 27, 2014 2:30pm DEPI Program Classroom Broadcast 00:30 AM G IPL 2014 MATCH #12 6:30 PM G WHERE DO WE GO – KIDS KONA 9:00am Grade 6 Mathematics

5:30 pm G TRAPPED CASTAWAY EP#22/26 9:50am Grade 6 Science 7:00 PM G TOK PIKSA - EP#2014/17 SARARE EPRIL 26, 2014 3:30 AM G AUSTRALIA NETWORK 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS 10:40am Grade 7 Mathematics 7:30 PM G 60 MINUTES 7:00 PM G RAIT MUSIK EP#208 11:20am Grade 7 Science 6:30 AM G EMTV NEWS REPLAY 4:30 AM G T/20 CONTINUES…… 8:30 PM G MOVIE – THE TIME MACHINE 8:00 PMG RESOURCE PNG Ep#15 1:00pm Grade 8 Mathematics 7:00 AM G HILLSONG-996 komik Epril 24 - 30, 2014 Wantok P17 TORO SUDOKU

Ansa bilong las wik Sudoku # 41 BIABIA

Ansa bilong Sudoku # 42 neks isu KANAGE

Ansa bilong las wik kroswod, isu # 2067 KROSWOD Antap 31 Gutpela samting i 59 Masin bai wok sapos 6 I no gat wara 41 Salim tok long mobail 1 Tul bilong katim samting kamap long yu pawa i stap olsem 7 Rul 42 Glori 4 Taun bilong Lihir Ailan 33 Strit 61 Bos bilong ol polis long 8 Oda of Logohu 44 Soim rot 12 Bilong pasim strong skru 34 Noten Teritori long provins 9 Makim kendidet 45 I no profesenel 14 Hap tok taim man i Australia 63 I givim teist long kaikai 10 I ken 47 Nem bilong meri kirap nogut 35 Mani bilong baim hatwok 64 Swit kai bilong ol pikinini 11 Wanpela gaden kaikai 48 I no muv 16 Klok i pairap long 37 Ples slip 66 Tenkyu 13 Save long wokim samting 53 Nogat kirapim man 38 Hait namba bilong rausim 67 Draipela snek 15 Strongpela diwai 55 Onaim 18 Ka bilong karim pasindia mani 69 Liklik strit stua 17 Bilas bilong tumbuna 58 Opis bilong stetistiks 20 Laplap ol Oro i wokim 40 Bikpela ailan long kantri 72 Ples bilong baim dring 19 Hait na kisim samting 60 Mak bilong kompas long skin diwai Vanuatu 73 Dispela man ya! 22 Luksave kad 61 Poto 21 Skin bilong en i bilong 43 Sista 74 I no hatwok 24 Travel Alauens 62 Mani pasim kundu 46 Septemba 16 em dispela 75 Salim mani kwik 28 Praivet haus sik long 65 Rop 23 Infomesen Teknoloji de 77 Disaipel husat i no bilip Mosbi 66 Mista long tokples 25 Man i kisim namba long 49 Mani masin Jisas i kairap gen 29 Bai kamap o nogat Kuanua Kwin 50 Ol i bosim ol poka masin 78 Painapol 31 I no win 67 Bilong slip o sindaun 26 Nem bilong meri na arapela pilai laki 79 Solwara i kirap 32 Mistek 68 Lukautim ol sik manmeri 27 Invesmen Promosen 51 Nem bilong meri 33 Tanim saksak 70 Metal Atoreti 52 Boks Daunbilo 35 Marasin 71 Teks long mobail 29 Hap tok bilong pinisim 54 Yau 1 Ailan long Pasifik 36 Pinis long tok Inglis 76 Bilong opim lok pre 55 Moningtaim 2 Givim inap 39 Nesenel Divelopmen 30 Ailan long Sandaun 56 Apropriet Teknoloji 3 Haus bung bilong ol MP Benk Provins 57 Namba wan de 5 I no yu o mi 40 Bilas bilong nek

EMTV Television Guide 10:00 PM G HILLSONG – Rpt 5:30 PM G AMAZING SPIES – EP#16/26 9:00am Grade 6 Mathematics ………followed by the Australia Network PYRAMID S2 EP#24/68 10:30 PM G NATIONAL EMTV NEWS REPLAY 5:55 PM G CRIME STOPPERS 9:50am Grade 6 Science 00:30 AM G IPL 2014 MATCH #9 “LIVE” THE SHAK S3 – EP#20/42 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS 10:40am Grade 7 Mathematics KINGS XI PUNJAB vs. SUNRISERS HYDERABAD 5:30 PM G ULTIMATE GUINNESS WORLD 7:00 pmG NRL 2014 ROUND 7 11:20am Grade 7 Science 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS MANDE EPRIL 21, 2014 EELS vs. WEST TIGERS 1:00pm Grade 8 Mathematics TRINDE EPRIL 23, 2014 7:00 AM G FACT FILES – FAIR GROUND AT 9:00 PM G COCA-COLA SPORTS SCENE EP 1:50pm Grade 8 Science TRACTIONS EP#2 9:30 PM G NRL 2014 ROUND 7 2:30pm DEPI Program 8:00 PM G OUR PORT MORESBY EP#26 5:00 AM G JOYCE MEYER 1074.3 PANTHERS vs. TITANS 3:30 PM G KIDS KONA 8:30 PM G TOK PIKSA Ep#16– Repeat….. 4:00 AM G AUSTRALIA NETWORK 5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY 11:30 PM G EMTV NEWS REPLAY HI 5 S10 EP#3/43 9:00 PM DALLAS SEASON 2 – EP#3 – 5:00 AM G JOYCE MEYER 1074.1 6:30 AM G TODAY ………followed by the Australia Network MAGICAL TALES S2 EP#7/31 Sins of the Father 5:30 AM G EMTV NEWS REPLAY Classroom Broadcast 00:30 AM G IPL 2014 MATCH #8 “LIVE” PYRAMID S2 EP#23/68 10:00 PM G NEWS REPLAY 6:00 AM G TODAY 9:00am Grade 6 Mathematics CHENNAI SUPER KINGS vs. DELHI DAREDEVILS THE SHAK S3 – EP#21/42 ….………followed by the Australia Network 9:00 AM G BUG’S LIFE 9:50am Grade 6 Science 5:30 PM G ESCAPE FROM SCORPION IS. S2 00:30 AM G IPL 2014 MATCH #10 “LIVE” 10:30AM G ALASKA – Re-run 10:40am Grade 7 Mathematics TUNDE EPRIL 22, 2014 6:00 PM G EMTV NATIONAL NEWS KINGS XI PUNJAB vs. SUNRISERS HYDERABAD 12:00 PM G GRIFFIN & PHOENIX 11:20am Grade 7 Science 13:30 PM G DEEP IN MY HEART 7:00 PM G HAUS & HOME Ep#11 8:00 PM G BUSINESS PNG YR.3 – 1:00pm Grade 8 Mathematics 3:30PM KIDS KONA 1:50pm Grade 8 Science HI 5 S10 EP#2/43 5:00 AM JOYCE MEYER 1074.2 Ep#14/2014 8:30 PM PGR MERLIN S3 – Ep#1/13 – “Tears 2:30pm DEPI Program MAGICAL TALES S2 EP#6/31 5:30 AM G NATIONAL EMTV NEWS REPLAY KIDS KONA PYRAMID S2 EP#22/68 6:30 AM G TODAY of Uther Pendragon Pt.1” Ol Progrem na Kilok i 9:30 PM G EMTV NEWS REPLAY HI 5 S10 EP#2/43 THE SHAK S3 – EP#20/42 9:00 AM G Classroom Broadcast MAGICAL TALES S2 EP#6/31 ken senis oltaim... P18 Wantok Epril 24 - 30, 2014 kanagelaiplain Teksim Wari, Tingting, Painim Pren, Wantok o Pas bilong yu i kam nau.. Raun wantaim Kanage olgeta wik Digicel namba: 7235 6149 Toktok gut ya! kamap long danis. Kanage harim dispela ol KANAGE i bilong ples Butibam long Lae wankain musik i go na belhat nogut tru. Em Siti, na em i maritim wanpela meri Okapa nau em kirap na tok “Yupela, ol Raikos ya na ol stap long ples bilong meri bilong em wok long pilaim tasol ol referens musik bi- Dia Wantok Nius, mipela pipel bilong Kagua Erave i no gat sevis long 45 yia longpela taim tru. Wanpela taim tupela i long ol, na ai bilong mi laik silip nau.” Ol nau. Wanem taim bai mipela bai lukim kalap long PMV bas na i laik go long Lae. wantok bilong em harim olsem na kaikaim gavman sevis. Tenk yu. Bas i go kamap long Makam veli na meri bi- graun. Bikos Kanage i laik tok feveret na Konsen Aiya, Studen – long Kanage i askim em, “Ngan bron mi, yu em i abrus na tok referens. ting orsem wanem Rai i kam krostu pinis o “Hei papa, dispela meri i luk narakain stret George Mango Dia Wantok Nius, wanpela pren bilong i nogat?” Kanage bekim na tok, “yu kolim ya?” em i no gat susu olsem bilong mama. Sandaun Kem-WEWAK. lus kontek wantaim mi, nem bilong em gut, i no Rai-Rei.” Ol narapela pasindia long Ating em i mas gat sik ya.” Kwik taim tru Maril Gad. Em bilong Morobe, plis yu bas harim olsem na kirap tokim Kanage, yu papa bilong em i sarapim em na tok, “Pasim Sas nating kolim mi long dispela namba 7389 8502. tu kolim gut, i no Rei nem bilong ples em maus bilong yu, yu liklik tumas na yu no KANAGE raun long Eriku long Lae i stap na Tenk yu. Lae.” Kanage harim olsem na spet long save. Dispela kain meri ol i save kolim ol em i harim sampela man i singaut olsem windo bilong glas. faul bodi. Ol tewel bilong Papua i wokim ol “Oyo……ol ari yet.” Dispela em taim ol i krange long taim bilong ren stret, olsem na lukim ol yangpela meri Buang i pulim long- Dia Wantok Niuspepa, nem bilong mi Norbert Berere Stoneth Finny S Fidian bilong Menyamya(Menya). MADANG em i nogat susu. Ol tewel i wokim em long pela lain na raun i stap. Kanage harim Mi save laik tru long ritim Wantok Nius- haphap samting bilong ol man, meri na en- olsem na kros olgeta, bikos em i ting ol i pepa. Mi wanpela mangi bilong ples. Em faul bodi meri ya imol bilong bikbus. Dispela kain meri i no paul na kolim nem bilong ples bilong em Tenk yu. TAIM Kanage i liklik boi yet, papa bilong save pispis na pekpek.” Kanage i harim dis- long Ali ailan long Wes Sipik Provins. Boi Finny S Fidian em i save kisim em i go raun long Ela Bis pela na bilipim stret papa bilong em. go tasol na askim wanpela man i sanap long Mosbi. Wanpela taim em wantaim Dodo na Chester Kila poromanim Papindo stua i stap. “Brata, ol papa i go raun i stap na lukim wanpela Wan Mail-LAE. lain ya i kolim Ari, em long Wes Sipik o?” Dia Wantok Niuspepa, mi Yambia Kigi geligeli man (ol man husat i save luk olsem Em nau man ya i go na askim ol Buang.Wan- laik givim wari na amamas long ol dis- ol meri) i wokabaut i kam. Dispela man tu i Planti Refrens musik tumas pela bilong ol i kam tasol na tokim Kanage, eibel manmeri bilong Sauten Hailans bilong Hanuabada na em i stailim stret WANPELA Fraide nait Kanage pilai laki “Oroman, ating yu mas rongrong ya. Ari em Provins na Gavana William Powi na PM wantaim ol wantok bilong em long Sandaun Peter O’Neill ringim dispela namba 7113 wokabaut bilong em. Boi sakim as na wok- i kantri sait bilong ol Buang ya.” Kanage kem long Madang. Long wankain taim tu i 9325. abaut olsem wanpela pato stret. Taim Kan- harim olsem na sem wantaim na tekov. age i lukim olsem, em i ting olsem wanpela gat danis long Raikos kem. Kanage pilai laki Awa Giame & Enika Nunu meri na askim papa bilong em Yendefande, go na harim olsem ol musik tasol i wok long Wan Mail- LAE. Dia Edita, mi wanpela viles kot opisal long planti yia tasol nau mi stap nating i no gat gutpela luksave bilong gavman. Mi wantaim ol narapela ol opisal mipela i bin kisim ol trening long ronim wok bilong Ol skwat! Teksim ol gutpela Kanage tok pilai i kam long: viles kot, tasol no gat gutpela pe. Na nau ol nupela lain kisim ples bilong mipela, Txt: 72356149 em ol i no kisim trening na mekim nabaut long ol komyuniti i stap na ol i go long pei rol bilong gavman. Planti ol lapun opisel ol i wari na ol laikim O’Neill Gavman mas Boipren i bikhet long mi. Inap Laiplain stretim ol long hatwok ol i mekim long planti yia i go pinis. Olsem na nau mipela ol Karkar viles kot i singaut i go long O’Neill Gavman i mas stretim mipela bipo long mipela ol lapun i dai. Em i bikpela i givim mi sampela stiatok? hatwok mipela i karim long bipo i kam inap nau na mipela step daun bikos Dia Laiplain tingting long prensip bilong yu wantaim strong bilong mipela i pinis long wokabaut MI WANPELA sumatin meri i gat 19 kris- manki ya. i moabeta yu lusim em na yu wok i go i kam. Olsem na mi wari husat bai mas na wokim Gret 12 long Sekonderi skul. strong long stadi bilong yu. Sapos em i stretim mipela long baim liklik suga na Mi gat boipren pinis we mitupela i bin bung laikim yu tru, em i ken helpim yu wet inap yu dring wantaim ol famili taim mipela i lusim taim mipela i wokim Gret 3. Bikos long skul, pinisim skul, painim wok na bihain long dis- ol i go long matmat. Em tasol na tenk yu mi nau stap long narapela provins. pela, plenim marit bilong yutupela. edita. Taim mi skul i stap long narapela provins, Yu luksave olsem taim yu gat boipren yu kasen susa bilong mi i tokim mi olsem em i givim yu yet moa wok antap long ol stadi bi- Lapun Mejistret - Karkar Viles raun wantaim boipren bilong mi. Mi wari na long yu. long yu? Ol taim we yu inap long yusim long kot sori nogut tru taim mi harim dispela nius. Yu wok long painim hat long lusim em mekim stadi bilong yu gut em yu yusim long Taim mi go long Krismas malolo, mi askim bikos olsem yu tok, em i namba wan boipren tingim na mekim ol samting i sut long boipren na em i tok dispela nius em i tru. bilong yu. Na yutupela i bin tok promis long boipren bilong yu. Tru tru, yu nogat wanpela Taim em i toktok, em i lukluk stret long ai bi- marit bihain long yutupela i pinisim skul. Yu samting i pasim yu wantaim dispela manki, mangi Moko miks Dia Wantok Niuspepa, long mi na em i tok mi olsem mi namba wan pilim olsem wanem nau long dispela promis tasol bikos yupela i bin mekim promis, yu bilong Langs Meto. Mi save laik tru long lewa bilong em stret na oltaim bai mi stap bihain long man i wokim bikhet pasin long wok long yusim taim na spes bilong yu long ritim Wantok Nius. Mi wanpela nupela olsem gel bilong em. yu. Hau bai yu save olsem em bai em ino tingim em. ilektet wod kaunsel long Kapao LLGC Long mi tu, em i namba wan boipren mi inap mekim obikhet pasin gen? Lukim yu Mipela i strongim yu long serim ol wari yu Aseki Men. gat na em tu i bin katim lewa bilong mi. Na long ai na tokim yu olsem yu namba wan gat wantaim ol narapela gutpela pren o pa- mitupela i bin promis olsem bai mitupela i lewai mas noken mekim yu bilip olsem em i pamama na ol i ken helpim yu. Sapos yu marit taim mipela i pinisim skul. Kasen bi- gat bikpela laik na long wankain taim, em i memba bilong wanpela sios o lotu, i moa- long mi i tokim mi long lusim boipren ya, no stretim asua bilong em. Bai yu trastim em beta yu go lukim Pasto long givim yu sam- Dia Wantok Nius, nem bilong mi Linda tasol mi painim hat long lusim tingting long yet gen? pela gutpela stiatok. Siau Hikar. Mi bilong Wes Kerema (Ihu) em, maski em bin tok em bin raun wantaim Yu tok tu olsem em i namba wan boipren na mi marit long Simbu – Kerowagi. Mi lus kasen susa bilong mi. yu laikim tumas na em i namba wan lewa bi- Mi Pren bilong yu Plis helpim mi. long yu. Yu ting em i wokim trupela toktok Laiplain kontek wantaim ol lain bilong mi long taim em i tok em i gat laik long yu tasol lukim Mosbi na Kerema. Plis ringim mi long dis- Undecided Lover narapela husat i kasen bilong yu? pela namba 7208 9077 na mi ken stap Pren, yu klia long wanem em trupela lav o Sapos yu gat wari o hevi, rait i kam wantaim yupela. Dia Pren laik pasin? Lav em maski wanem samting, long dispela etres: Lifeline Counselling Tenkyu long serim wari bilong yu wantaim Tenkyu, Linda - yu mas pas wantaim na mekim gut long Services, P O Box 6047, BOROKO, Na- mipela. Mipela i sori long ritim stori bilong yu narapela husat yu pren wantaim. Lav i min tional Capital District, PNG. Yu ken na mipela i luksave long no amamas bilong olsem yu no tingim yu yet bikos yu tingim ringim opis long telepon namba 3260011 Dia Wantok Niuspepa, mi wanpela man yu wantaim longpela taim boipren bilong yu. patna bilong yu moa yet long yu yet. Hia em o 3261680. O sapos yu stap long NCD, bipo wok olsem kiap o patrol opisa, i gat Pren, mipela i save kisim ol wankain pas tupela wod yu mas sekim na save long min- kam na lukim mipela long opis bilong save long wok bilong gavman na pablik long planti meri wantaim dispela kain wari. ing bilong ol. Em long “Lust” na “Infatuation”. mipela long Waigani. Mipela i no inap edministresen. Interes lain yu ken ringim Mipela i luksave olsem bikos yutupela i poro- Ol papamama bilong yu i olsem wanem, putim trupela nem bilong yu long nius- man longpela taim, em i no isi long luksave ol i tok orait long yu i gat boipren? Mipela i pepa, tasol mipela bai putim ol wari na mi long namba 7330 5164 o 7612 2898. olsem em i wok long lukim narapela meri. laikim yu mas tingting strong long skul bilong hevi bilong yu. Tenk yu, Wantok. Na i no narapela meri tasol kasen susa bi- yu. Ating dispela i kamap long mekim yu Laiplain bisnis Epril 24 - 30, 2014 Wantok P21 Westpac MD laikim benk Aset bilong ASF i givim gutpela sevis Stanley Nondol i raitim Mista Toone i tok West- pac em i namab wan benk WESTPAC em i namba wan long kantri i wok hat long stapStanley Nondol i raitim moaplen long bihain long taim. sevings K8b na sampela i les i i givim gutpela sevis long benk insait long kantri na painim hat long toktok wan- Mista Bakani i tok taim wantaim bisnis long kantri i palnti manmeri. taim ol wokman bilong benk BPNG i mekim wok paini- gro, benk tu i gro long wok Mista Toone I nupela maut long Fainensel Sekta -2.6 milien populesen bi- SUPA ANUESEN long bisnis na i laik givim gut- bosman bilong benk nae Sevis Asesmen long PNG long PNG i laik kisim dinau kantri i lukim bikpela gro pela sevis long ol pipel. na i em i raun i go long sam- long 2009 na kam antap, fainensel sistem aninit long mani long benk long mekim wok hat long stretim planti pela provins pinis na i tok maski wol i bungim Nesenel Streteji bilong sampela bisnis, tasol ol i em i amamas long wok bis- Fainensel Inklusen na painim hat. sevis bilong em long mekim bikpela mani hevi. Long nis wantaim ol liklik man- Fainensel Litresi i painim out -BPNG i tok ol sampela benking sevis isi long ol las 5 yia long pinis bilong meri. Disemba 2009 i go long olsem; provins i no gat planti ol ejen kastoma bilong em. pinis bilong Disemba 2013, -Total asset bilong bilong benk na sampela i no Nupela Menesing Darekta Sampela sevis Mista totol asset bilong Autro- fainensel sistem (em gat ejen long givim benking bilong Westpac, Geoff Toone i laikm benk bai stre- saise Supa anuesen Fan i karamapim benk, laip in- sevis long ol. Toone, i tok i gat bikpela tim em long kamapim sam- gro long K4.783 bilien na surens, na supaanuesen) i Bikpela populesen long salens long mekim bisnis Menesing Dairekta bilong pela rot long ol kastoma i go antap long K8.349 bin go antap long 5-6 yia, na hailens rijon i no gat ol benk- long PNG, tasol namba wan Westpac, Jeoff Toone. no ken sanap longpela bilien. sanap long K38 bilien long ing sevis na Momase rijon i samting benk i laik lukim em taim long lain long kisim Dispela gro i lukim totol Disemba 2013, kam namba tu long i no gat long givim gutpela sevis long yusim benking sevis sevis. aset i klostu dabol insait -PNG pe kepita inkam i go gutpela benking svis. long bikpela populesen bikos ol i stap long we long Mista Toone i tok long long 5-pela yia. long K,934 long 2008, i go Ol ples long Galp, Westen, husat i no save yusim benk abrusim ol kainkain fi bi- long K6,350 long wan wan taun na siti i gat benk. Long Janueuri 31, 2014, Milen Be na Oro tu i wankain sevis. long benk, ol kastoma i yia long 2012/2013. Bikpela populesen i no gat totol namba bilong ol entiti olsem hailens na i go gat mas yusim kad bilong ol insait long supa anuesen Mista Toone i tok nupela benk akaun na ol i no sevim BPNG i tok ol i painimaut gutpela sevis bilong benk. long kisim mani na baim bisnis i gat, 4-pela ASF ol tu olsem, tingting long helpim ol pipel mani bilong ol long benk. BPNG i tok em wari long kaikai long ol stua. 4-pela trasti i menesim, 5- -81 pesen bilong PNG dispela na i wok long promo- long luksave long rot bilong Mista Toone i tok benk i pela laisens invesmen populesen i stap long taun tim na putim Senta bilong benking na sevis ol bai lukluk long pulim ol dispela Long wankaintaim, Mista menesa na 3-pela laisens na rurel ples i no yusim sevis Ekselens na Fainensel kisim long mekim laip bilong lain i kam insait long benki- Toone i tok nogat fi bilong fan edministreta. bilong benk yet, inklusen long helpim PNG ol isi em benk i lukluk na i ing bisnis long ol i ken ol Westpac teminel i stap Benk bilong Papua Ni- -2.9 milien pipel bilong long kisim moa save long wok long kamapim planti kisim sevis. Em i tok benk i long ol stua. Ol kastoma i ugini gavan, Loi Bakani i PNG i laik yusim sevings benking na seving invesmen nupela sevis pinis na i wok wok long planti ol sevis ken sekim akaun bales tok gro bilong dispela in- akaun, tasol i hat bikos ol i long bihain taim. yet. olsem mobail benking, wantaim nogat fi na i tok ol dastri em gutpela long stap longwe long benk, sam- Dispela program bai Klostu long 90 pesen bi- rurel benking, na kisim ol bisnis haus i gat Westpac PNG pipel i ken sevim pela i no save long infome- helpim gut ol pipel long long PNG populesen i stap eftpos mesent na ol ara- masin i no ken sasim ol fi mani o mekim invesmen sen bilong benking na sevim mani. long ples na ol i painim hat pela sevis i go long ol ples. long kastoma.

OilStanley Nondol Search i raitim Oil Search wantaim patna ibai mekimmak long salim ges i go aut K560m winmani bai mekim strongpela wok insait long revais baset bi- long Elk/ Entelop ges fil. Em i long US$19 bilien baset bi- OIL Search i tokaut olsem tok wantaim driling program long leit 2012. kampani i mekim U$S205.7 long Hides fil, em bai kamapim milien o moa long K568 milien Ol wok bilong konstruk- gutpela ges bisnis long kantri. winmani bihain long olgeta sen i pisnis long apstrim na takis long yia 2013. Em i 17 Em i tok long 2014, kam- daun strim na ol wok redi i pesen moa long 2012 win- pani bai kamapim rivyu long kamap long ges kondisining mani. olgeta bikpela brens bilong plent. bisnis. Dispela rivyu bai putim Menesing Dairekta bilong Mista Botten I tok long Oil Search visin na plen bilong Oil Search, Peter Botten, i 2014, Oil Search bai lukim narapela 5-yia long lukim gut- tokaut long anuel ripot i kam bikpela wok i kamap long pela risal. aut las wik olsem gutpela risal LNG projek na bikpela win- i kamap bikos kampani i kon- Mista Botten i tok long mun mani bai kam insait long trolim kos na produksen i bin Mas, Exxon Mobil PNG Lim- kampani taim ges i go aut gro strong, maski prais bilong ited i toksave long ol patnas bi- long wol maket. oil long wol maket i go daun. long LNG olsem projek i wok Em i tok kampani i gat orait na kantri bai salim namba Mista Botten i tok long pinis gutpela bihain taim bilong wan ges i go aut long wol bilong 2014, kampani i stap em i stap wantaim ol ges maket long 2014. Dispela i ron long gutpela fainensel posisen bisnis long kantri. gut wantaim taim tebol bilong na totol likuditi i stap long mani Em i tok tenkyu long ol projek. mak bilong US$ 500 milien o wok manmeri na kampani LNG Plant_Arials moa long K138 milien. Exxon Mobil i tok LNG bod long sapot bilong ol projek i stap long gutpela Mista Botten i tok long 2014, long ol yia i go pinis. P22 Wantok Epril 24 - 30, 2014 ramunius

Sik bilong gaten i bagarapim gaten, ino simok nogut 2

L save man long Cocoa Coconut was long mekim ol kain toktok we bai Institute ov PNG (CCIPNG) i tokim bagarapim tingting na mekim ol pipol poret,” ol pipol bilong Basamuk insait ol save man bilong PNGCCI i tok. long Raikos distrik we bikpela rifaineri bi- Mista Namaliu i tok long wok painim aut bi- longO Ramu NiCo i stap olsem ol i ken long ol, olgeta gaten klostu long Basamuk drink wara, na kaikai gaten kaikai na Rifaineri i no bungim sampela birua na ol noken poret long ripot long nius na tok- wanwan lip drai em taro blight na black star tok giaman olsem simok nogut bilong binatang i bagarapim. Ramu NiCo Basamuk Rifaineri i bagara- Ol i tok tu olsem dispela sulfarik esid or pim. smel i save stap long olgeta hap na manmeri Ol dispela save man bilong kantri em i save kisim win long em planti taim olsem Mista Yak Namaliu, Plant Pathologist, Mista hap we i gat volkenu i pairap. Dispela esid i Waike Yasinge, Plant Agronomist, tupela bi- save givim gutpela marasin long graun na long CCIPNG na Moses Woruba long gaten kaikai bai grow gut tu. Madang Provinsel Dept ov Agrikalsa na Mista Namaliu i tok tu olsem maski i bin Laipstok. gat sampela liklik evidens olsem lip bilong CCIPNG em rises orgenaisesin bilong taro i drai, em hat long ol kisim i go long tes- gavaman we i save go pas long ol wok rises tim na tok aut stret wanem samting i na divolopmen long kakao na kokonas insait kamapim dispela lip drai bilong wanem long kantri. Ol dispela bikpela save man I bin gavaman bilong PNG i no save basetim mekim wanpela raun bilong ol i kam long sampela mani long mekim kain wok painim Basamuk bihain long sampela tok win i bin aut. stap olsem ol ges nogut bilong Basamuk Ri- “Mipela i hat long kisim sampela sempel faineri i wok long bagaraim ol gaten kaikai na mekim leb testing nau bikos nogat mani. na helt bilong ol pipol. Tasol long luksave bilong mipela long ai, i tok Bihain long mak long wanpela wik wok klia olsem sulferik esid i no kamapim ol birua painim aut, dispela ol saintis i painim aut na olgeta samting em seif,” Mista Namaliu i olsem ol gaten kaikai i 100% orait na nogat tok. wanpela bagarap i kamap long ol olsem tok Long wankain taim, Mista Moses Wobura win i bin kamap pastaim. i tok planti lain asples ol i bin askim ol kosten Tasol ol i luk save olsem dispela sik nogut na ol i paul na givim kainkain ensa we i no 3 bilong gaten ol kolim phytophtora blight o go wankain. Dispela i soim olsem ol man- planti taim ol kolim “taro blight”, i kamapim ol meri i no save gut tru wanem samting i dispela birua we i save kamap long ol fungi kamap na ol i laik giaman na kamapim gia- o binatang nogut long taim i save gat planti man tingting bilong ol yet. ren na ples i wet. Ramu NiCo menesmen i tok aut klia tu Ol i tok sapos dispela ges nogut long olsem nogat wanpela salfaric esid i bin Basamuk Rifaineri i bagarapim ol gaten kamap we i bagarapim bus, graun na gaten kaikai bai ol pipol i lukim bikpela bagarap bai bilong ol asples lain. Kampani tok, ananit kamap na ol gaten kaikai olsem yawa ba- long Environmen Pemit (EP), gavaman i nana, taro kongkong, kokonas lif na ol gras givim strongpela lo na wei long bihainaim na tu bai dai. Dispela i no bin kamap tasol i bin lukautim environmen na Ramu NiCo i bi- gat sampela taro lip, yam lip, sampela ba- hainim dispela wantaim strongpela luksave. nana lip i bin dai long sik nogut bilong gaten olsem “taro blight” na “black star”. “Taro blight em i save kamap long rein taim na wet sisen tu. Sapos em sulfarik esid 1 bai banana lif, suka lif na ol planti krop bai kisim bikpela bagarap,” Mista Namaliu i tok- tok. Dispela ol save man i tok ol asples pipol i noken poret long kaikai ol gaten kaikai na drin wara. Nogat birua long dispela. Ol i tok aut klia tu olsem wanpela ripot we Darekta bilong Mains ananit long Madang Provinsel Gavaman, John Bivi i kamapim we i tok i gat luksave olsem Salfarik esid long 1. Yak Namaliu, Plant Pathologist long PNGCCI i toktok wantaim Ramu NiCo CA ofisa. basamuk i bagarapim ol gaten kaikai na helt bilong ol pipol em i no tru. 2. Aldam Bande i holim aibika we ol i bilip sik bilong gaten i bagarapim Bung namel long Ol i tok Mista Bivi em i no wanpela saintist Ramu NiCo na ol save man bilong PNGCCI. na save gut long ol kain samting olsem na em i givim tingting bilong em tasol na askim gavaman long mekim wok painim aut. Na 3. Ol CA ofisa bilong Ramu NiCo i harim presentesin long ol save man bilong wok dispela i mas noken poretim ol pipol. agrikalsa long PNGCCI. “John em i no gat ol trupela saintific data na wok painim aut long wanem samting i kamapim ol dispela birua. Em i mas kisim

salens bilong graun na masin bilong mekim wok.

Ol dispela namba i soim klia mak bilong wok mipela i pinisim: InsaitRamu long moa long NiCo tupela yia, Ramuredi NiCo ilong sanapim pinis givim malti bilian Kina Ramu Nikel Projek, na nau mipela i redi long komisinim. n Bihain long mipela i kisim olgeta tok orait na stretim ol teknikal wok redi, Moa long 4.5 milian kubik mita bilong graun wok i pinis ‘Wanpela Ramu NiCo i go het wantaim bikpela wok konstraksen long namba tu hap bi- n Klostu 195,000 kubik mita simen i silip pinis long 2008. I kam inap nau, olgeta bikpela konstraksen wok long Krumbukari n Klostu 48,000 tan stil bilding i sanap, hap long ol em ol nupela Ramu NiCo, main sait na Basamuk rifaineri i pinis, na projek i stap redi long kisim komisin n Moa long 2,000 yunit masin i sanap redi Wanpela o tok orait long mekim wok. Long wol tu, dispela kain hariap sanapim em i no n Moa long 227 kilomita bilong baret na proses paip i silip (antap kamap bipo long wanpela kain bikpela projek olsem, na i daunim olgeta long 135 kilomita slari paiplain) Komyuniti’ ruralindastri Epril 24 - 30, 2014 Wantok P23

PNGCC strongimPNGCCI na Dipatmen bi- ol“Rais, kakau,pipel kokonas na long wok egrikalsa Mathew Yakai i raitim long Egrikalsa na Laipstok ol narapela keskrop i gro gut long Madang i lukautim ol long eria, na sapos ol pipel i STRONGPELA toktok i go wan wan eria olsem Waike ken putim han bilong ol long long ol pipel bilong Rai Kos Yasinge na Moses Moruba. graun na mekim wok, ol bai na moa yet, ol Basamuk pa- Dispela grup i bin wokim kisim moa mani long en,” pagraun we Ramu NiCo Ri- strongpela toktok long kari- Mista Namaliu i tok. faineri i stap long en, long maut awenes long tokim Grup i tok Praivet Pablik wok strong long egrikalsa pipel olsem ol i mas planim Patnasip (PPP) wok namel eria na i no long Ramu ol kes krop long kisim mani long Ramu NiCO CA dipat- NiCo tumasd. long ol. Na ol i no ken lukluk men na PNGCCI i stap pinis Sinia wokman wantaim tumas long Ramu NiCo na i ran gut. Na em i mas PNGCC na speselis bilong bikos long samting olsem 20 lukim olsem pipel i wok long ol plent wantaim Kokonas krismas i kam, em (Ramu kisim gutpela save na samt- na Kakau Institut long PNG NiCo) bai pinis wok na lusim ing, na ol i ken mekim gut (PNGCCI) na em i bilong kantri. long ol egrikalsa wok ol i go dispela eria tu, Yak Namaliu Mista Namaliu i tok bai no insait long en. i wokim dispela toktok. gat sans tumas long ol nu- CA Dipatmen bilong Em i tok ol asples lain i pela wok bisnis i kamap Ramu NiCo na PNGCCI i ken kisim gutpela mani long bikjos kampani i stap long gat gutpela wok pren namel ol wok egrikalsa na moa yet, prodaksen level nau. Olsem long ol long promotim ol long kakau faming, hani bi, na ol bisnis i stap nau em ol agrikalsa krop long eria we rais faming na lukautim ol i tagetim pinis long sampela main i stap klostu long en, laipstok olsem pik, kakaruk, grup. na moa yet, long kakau fam- kau na moa. Em i tok ol pipel bilong ing. Mista Namaliu i wokim dispela eria i mas lukluk Long dispela Sarere, dispela toktok taim em i long ol narapela rot long Ramu NiCo na PNGCCI bai bung wantaim ol Basamuk mekim na kisim mani long lonsim nupela kakau haibrit Rifaineri Komyuniti Afeas en. Na egrikalsa i wanpela neseri long Rai Kos Distrik opisa long las wik. Ol nara- gutpela eria, Mista Namaliu na dispela bai helpim gut ol MODOL FAM: Ol fama long modol kakau fama i harim toktok long wanpela PNGCCI pela wanwok bilong em long i tok. Rai Kos fama. bikman. Poto: Mathew Yakai

BuloloBULOLO Distrik JDP&BPC i distrikBulolo Distrik JDP&BPC helpimtu, long Baiune Praimeri Skulhaniol i bin baim pinisbinen long mun Praim Minista.programkam long ol kastoma husat i givim i go aut K230,130 pinis bai givim 200 haus bilong ol long taim bilong skul malolo. Mas. Long dispela taim Gren Sif, baim ol hani. long han bilong Tella Loie, binen, 50 haus long wan wan Bihain gen long Oktoba, Ol i kisim 144 kilogrem Sir Michael Somare, i bin Bikpela hani bisnis i stap husat i makim Isten Hailans Lokol Level Gavman (LLG) distrik i baim 30 moa haus bi- hani wantaim mobail hani ek- stap Praim Minista. yet long Bulolo Distrik, tasol i Provinsel Dipatmen bilong bilong wokim trening aninit long binen na i trenim 28 strekta olsem hap bilong Ol Bulolo Hani Mama bai no kamap ples klia olgeta Egrikalsa, Laipstok na Fiseris long program ekstensen. moa man na meri fama long trening bilong ol. gat rait na ol bai kisim helpim yet. i gat planti flawa kaikai Hani Bi Program, long ranim Long Mas 2009, Bulolo Buang LLG. Ol i bin kisim ol hani long long stap yet long sekim na bilong ol binen i pulap tru in- trening long 150 nupela fama Distrik JDP&BPC i baim ol Ol lain i kisim trening long botol i go long Haus Palamen helpim ol fama na long lukau- sait long Bulolo Distrik yet na na ol lokal bisnis lain bilong haus bilong binen bihain long Oktoba i laki long kisim hani na i givim wan wan long ol tim ol haus binen bilong ol. em i ken inapim 1000 haus distrik long 4-pela wik bihain. ol i trenim 40 meri fama, na long ol haus bilong binen we memba na 5 kilogrem long Ol bai lukautim tu mani i bilong ol binen moa. 750 Sumatin Greduet long UOG …Miring greduet long Turisim na Hospitaliti Sape Metta i raitim Rigon ov Bogenvil (ARoB). Poto i soim Miring i smail gut tru na BIKPELA namba bilong ol tisa kisim poto, long wanem, em i save sumatin long mak bilong 750 long Yu- olsem bikpela hatwok bilong em long nivesiti ov Goroka i greduet na pas stadi na i no slip gut long las foapela aut wantaim masta, diploma na yia i pinis. Na em i ken i go bek long basela long edukesen long aste. sevim ol pipel na mekim wok bilong Na wanpela long ol sumatin husat i turisim na hospitaliti menesmen wok. greduet na pas aut wantaim Basela ARoB i laikim moa wok manmeri i gat long Turisim na Hospitaliti Menesmen save long wok long dispela eria. em Miring Onagi bilong Atonomas Poto na Stori: Sape Metta spotnius Epril 24 - 30, 2014 Wantok P25 Pasifik Gems HekariIsaac Liri i raitim “Oro bagarapim Kaiva! Oro Kaiva!” ol gem, straika bilong ol sansOro bilong ol na dispela i Komiti tok klia sapota bilong Oro FC i bin Hekari, Kema Jack, i paulim bin lukim ol Hekari i kam bek sait long ol 28 spot we bai amamas na singaut taim tim ol difenda bilong Oro na skoim foapela gol long pin- kamap long Pasifik Gems ISTA wiken i bin lukim planti bilong ol i putim presa antap skoim namba wan gol. isim gem 5-0. long neks yia. spot pilai i kamap long long ol Hekari long namba Skoa long hap taim i bin Dispela win bilong Hekari kantri. GOC i mekim dispela tok wan hap bilong gem. sanap olsem 1-0. i lukim ol i stap namba wan klia bihain long ol i lukim Long Telikom Nesenel Ol straika bilong Oro i bin Taim namba tu hap bilong yet long NSL leta. wanpela stori we i kamap Soka Lig raun namba 11, ol gat planti sans long skoa gem i stat, ol pilaia bilong Long ol arapela gem, long niuspepa olsem ol dis- Hekari Yunaitet i bin pasim long namba wan hap tasol ol Oro i bin pilai strong na Eastern Stars i bin dro wan- pela tripela spot bai no maus bilong ol sapota bilong i no bin yusim gut ol dispela mekim ol sapota bilong ol i taim Admiralty FC 2-2, na inap kamap. Oro taim ol i mekim wanpela sans. amamas. Tasol ol straika bi- Gigira Laitepo Morobe FC i bikpela win long las wiken. Siameri bilong GOC, Bihain long 20 minit bilong long ol i no bin yusim gut ol bin winim Besta 2-1. Emma Waiwai i tok klia olsem ol i no rausim ol dis- pela tripela spot. Mis Waiwai i tok em i no Siameri bilong GOC i tok klia. amamas long dispela paul toktok we i kamap. Em i tok PASIFIK Gems Ogenaising ol midia i mas go lukim ol Komiti (GOC) i tok klia long oltaim bipo ol i autim ol las wik olsem sofbal, hoki kain stori olsem i go long na loun bouls bai stap in- pablik. Tkatchenko sapotim ol polis long spot Isaac Liri i raitim tok dispela em namba wan taim gen bilong PNG long stap insait long dispela pilai. MINISTA bilong Spot, Justin Em i tok ol bin save go long Tkatchenko, i givim K50, bipo, tasol ol i bin stop long 000 sek mani i go long ol 2008, long wanem, i no bin polis bilong Papua Niugini gat inap mani long sapotim long sapotim ol long Aus- ol. tralasian Emejensi Sevis Sif Supritenden Clarkson i Gems o pilai long Australia. bin askim Minista Dispela pilai i save lukim Tkatchenko long helpim Straika bilong Hekari Kema Jack i straikim bal. Kema Jack i bin skoim namba wan gol bilong ol Hekari. ol polis dipatmen long Aus- aninit long Spot Enhensmen tralia na Nu Silan i bung na Program bilong Spot Min- dispela Spot Enhensmen na provins i kisim helpim long baset bilong dispela yia dispela K10 milien i go long pilai egensim ol yet long istri. Program, na Ministri bilong aninit long dispela program. long sapotim dispela pro- sapotim ol polis bilong PNG strongim wok pren namel Mista Tkatchenko i bin mi bin lukim planti ol distrik Em i tok K10 milien i stap gram, na K50 000 insait long long ol dispela pilai. long ol yet. lukim dispela askim bilong ol Dispela yia, ol polis bilong polis olsem wanpela gutpela PNG na Vanuatu bai stap in- samting long ol, na long dis- sait long dispela pilai. pela as, em i givim sapot. Ekting Komisina bilong “Ministri bilong mi bin rifom na Sif Supritenden, lukim dispela askim bilong ol Joanne Clarkson, i tok ol polis olsem wanpela gutpela polis dipatmen long Australia samting long wanem, bai i i amamas long lukim PNG strongim wok pren namel na Vanuatu long ol dispela long ol polis bilong Papua pilai. Niugini na ovasis,” Minista Dispela pilai i save kamap Tkatchenko i tok. bihain long tupela yia. long Em i tok dispela Spot En- 2012, pilai i bin kamap long hensmen Program we ol i Adelaide na long dispela yia, bin kamapim long las yia em pilai kamap long Melbourne. long helpim ol distrik, PNG bai pilai basketbal na provins, na tu ol ogenais- netbal long ol dispela pilai, esen husat i no gat inap na wanpela 22 memba tim i sans long kisim fainensel go long Melbourne pinis na sapot long ol gavman bilong ol pilai i bin stat long Mande ol. dispela wik. K20 milien em mani mak Sif Supritenden Clarkson i we i bin stap long sapotim Minista bilong Spot Justin Tkatchenko i givim sek mani inap long K50 000 i go long ol polis. Poto Nicky Bernard.

- Wiken NSL Dro- P26 Wantok Epril 24 - 30, 2014 nrlnaintrastsupakapnius SPOTS DR0 Ol poto na stori i kam long NRL websait RAUN 8 Fraide: Epril 25, 2014

Allianz Stedium Dragons Vs Roosters

AAMI Park Storm Vs Warriors

Suncorp Stedium Broncos Vs Rabbitohs

Sarare: Epril 26, 2014

TITANS: NRL i bin tok pilaia bilong Gold Coast Titans Greg Bird i bin mekim sampela asua long Manu Iate bilong Penrith Panthers long Remondis Stedium Mande nait taim Panthers i win 14-12 long wanpela strongpela gem. Sharks Vs Panthers

Smiles Stedium Cowboys Vs Eels

ANZ Stedium Bulldogs Vs Knights

Sande: Epril 27, 2014

Brookvale Ovol Sea Eagles Vs Raiders

Leichhardt Ovol W/Tigers Vs Titans

Raun 7 Poins Lata

Pos Tim W B L D Pts 1. Bulldogs 5 2 10 RABBITOHS: PROP bilong Rabbitohs George Burgess i tok welkam long seken rowa bilong Manly Glen Stewart. Glen i sainim 2. W/Tigers 5 2 10 wanpela 2 yia kontrak wantaim Rabbitohs na em bai pilai wantaim ol long neks yia. 3. Sea Eagles 5 2 10 4. Titans 5 2 10 5. Broncos 4 3 8 6. Dragons 4 3 8 7. Panthers 4 3 8 PNG Hunters redi long raun 9 8. Eels 4 3 8 Isaac Liri i raitim ol wantaim ol Sunshine skoim tupela trai long dis- Bihain long gem bilong ol Coast Falcons, ol i no bin pela gem. long dispela wiken, ol 9. Storm 4 3 8 pilai gut tumas tasol ol i bin Hunter bai stap malolo long 10. Rabbitohs 3 4 6 BIHAIN long raun 8 bilong Long las wik tu, tupela pi- Intrast Supa Kap, Ol Hunter win 16-4. Long dispela laia bilong ol Hunter, Dion wanpela wik na bihain bai ol 11. Roosters 3 4 6 i sindaun namba 4 long leta gem, bilong kepten bilong ol Aiye na Timothy Lomai i bin i pilai wantaim ol Wynnum 12. Raiders 3 4 6 wantaim 11 poin bihain long Hunter, Israel Eliab, i bin stap long ripot bihain long ol Manly long wik antap. 13. Cowboys 2 5 4 Northern Pride, Norths Dev- pilai strong tru, na em i i mekim spia takol long Kosa i no 14. Knights 2 5 4 ils na Ipswich Jets. kisim Man of the Match wanpela pilaia bilong ol Fal- mekim wanpela senis long 15. Warriors 2 5 4 Long raun 8 gem bilong prais. Kepten Eliab i bin cons. lain ap bilong ol Hunter. Ol 16. Sharks 1 6 2 Ol Hunter i no bin kam pilaia husat i bin pilai long bek long kantri bihain long las wik bai pilai gen long gem bilong ol long las wik. dispela wik. QRL Intrust Super Cup draw Raun 8 poins lata Ol i bin stap bek long Aus- Lain ap bilong ol Hunter Pos Tim W B L D Pts tralia long wanem ol bai long dispela wik em 1. Adex 1. Devils 6 0 2 12 pilai egensim ol Burleigh Wera 2. Garry Lo 3. Thomp- 2. Pride* 5 1 1 12 Bears long tumora. Burleigh son Teteh 4. Albert Patak 5. 3. Ipswich Jets 5 1 2 12 Bears i sindaun namba 9 George Benson 6. Israel 4. Hunters 5 0 2 1 11 long leta. Eliab 7. Roger Laka 8. Tim- 5. WM Seagulls 5 0 3 0 10 Kosa bilong ol Hunter, othy Lomai 9. Wartovo 6. Magpies 4 1 3 0 10 Puara 10. Gonzela 7. Tigers* 3 1 3 1 9 Michael Marum, i tok ol i Urakusie 11. David Loko 8. Redcliffe Dolphins 3 1 3 1 9 stap bek long Australia, 9. Burleigh Bears 4 0 4 0 8 long wanem, ol bai no inap 12. Sebastian Pandia 13. 10. TH Seagulls 2 1 5 0 6 long westim mani long i go i Dion Aiye 14. Noel Zeming 11. Mackay Cutters 2 1 5 0 6 kam, na tu, ol pilaia bai stap 15. Willie Minoga 16. 12. CQ Capras 1 1 5 1 5 long wanpela hap tasol na Lawrence Tu’u 17. Adam 13. SCoast Falcons 0 1 8 0 0 trening gut na redi long Korave 18. Edward Goma * Northern Pride vs Eastern Tigers postponed to Sunday 6th July raun 9 gem bilong ol. 19. Brandy Peter. olspotpoto Epril 24 - 30, 2014 Wantok P27

Ol spot eksen poto long wPotoik Nicky Bernard.en...

1

2

4 3

5 1 TREN HAT: PNG Pepes i trening strong tru long wiken long redim ol yet long tua bilong long mun i kam.

2. Sareti soka eksen long Bisini. 92 tim bin stap long dispela resis long Ista wiken.

3. NAMBA 2 TANIM: Namba bilong Kasty i tanim taim Janet Sios bilong Frangipani i lukluk long em. Frangipani group of companies em wanpela sponsa bilong sareri kap soka. . 4. Kepten bilong Vipers i givim bek Digicel kap ol winim las yia i go bek long CEO bilong Digicel PNG John Mangos long taim bilong Digicel kap lons.

5. Top Sponsa: Lae Snax Tigers kepten wantaim Gulf Isapea kepten i sanap wantaim sponsa bilong tupela tim.

TOKSAVE: Salim ol spots dro bilong yu kam long Feks; 325 2579, e-mel;[email protected] o kam lusim long Wantok Niuspepa opis long Able Building Complex long Central Waigani, NCD. Isu 2068 Wan wik: Fonde, Epril 24 - 30, 2014.

Minista toktok strong long gutpela

Isaac Liri i raitim pela gutpela spot man o bilongmeri, spot yu mas lukautim gut MINISTA bilong Spot, bodi bilong yu, harim tok bi- Justin Tkatchenko i tok long mama na papa, na long wanpela konprens kaikai ol gutpela kaikai long long dispela wik olsem strongim bodi,” Minista spot em i wanpela bikpela Tkatchenko i tok. samting long laip bilong ol Minista i yusim ol PNG manmeri bilong Papua Ni- Hunter olsem wanpela gut- ugini. pela eksampel long spot. Em i tok spot em i wan- Em i tok ol Hunter i apim pela samting we i ken nem bilong kantri long Aus- bringim ol komyuniti na ol tralia, na ol i mekim planti pipel i kam bung wantaim, manmeri bilong kantri i ama- na wok pren long kamapim mas long ol. gutpela sindaun. Em i tok nau planti yang- Minista i tok spot i save pela i lukim ol Hunter i pilai bringim ol yangpela i kam na ol i laik kamap olsem tu bung wantaim na helpim ol long bihain taim. long stap helti na strong. Na “Sapos yu raun long ol em i tok spot i ken helpim ol setelmen bilong Mosbi bai long abrusim o daunim ol yu harim ol liklik mangi i sin- rabis pasin olsem dring bia, gaut, mi laik kamap wanpela na tu, ol raskol pasin long ol Hunter ya,” Minista i tok. komyuniti. Em i tok gavman i yusim Em i bilip olsem wantaim planti mani na taim long spot, yumi ol pipel bilong helpim ragbi lig long di- GUTPELA LIDA: Kepten bilong ol PNG Hunters, Israel Eliab, i bin skoim tupela trai taim ol Hunter i winim ol Sunshine Coast Papua Niugini i ken senisim velop. Na olsem Minista bi- ol nogut pasin bilong yumi, long Spot, em bai lukim Falcons long las wik 16-4. Eliab wantaim ol Hunter i redi long pilai egensim ol Burleigh Bears long dispela wiken. Ol Hunter na stap gut long komyuniti olsem ol arapela spot i kisim bai nidim Eliab long lidim ol gen long winim dispela gem. Long dispela poto yu ken ol Hunter i amamas na holim pasim na famili. wankain helpim tu long gav- kepten bilong ol bihain ol em i skoim wanpela trai, STORI LONG PES 26, Poto Nicky Bernard. “Long kamap olsem wan- man.

Publisher of the newspaper operates at Able Building Complex, Sec 58 Lot 02, Waigani Drive.