Inhoudsopgave

Voorwoord 9

Deel I Staat en democratie 13

De bindingskracht van de democratische rechtsstaat 15 Kees Schuyt

‘De Staten-Generaal vertegenwoordigen het gehele Nederlandse volk’ – Enige gedachten over het parlementair stelsel en de burger 31 & Meine Henk Klijnsma

De parlementarisering van de kabinetsformatie 47 Carla van Baalen

‘Het kiesrecht is geen rustig bezit’ 63 Jan Kees Wiebenga & Leontine Weesing-Loeber

Grondwetsherzieningsreferenda 77 Roel Schutgens & Joost Sillen

Constitutionele rechtsvorming: balanceren tussen continuïteit en verande- ring 95 Luc Verhey

Kerk en staat: de religieus en levensbeschouwelijk neutrale staat volgens het Europees Hof van de Rechten van de Mens 111 Sophie van Bijsterveld

Deel II Wetgeving en rechtsstaat 125

Wetgeving en de verhouding tussen publiek- en privaatrecht 127 Sylvia Wortmann

De zelfstandige AMvB en de zelfstandigheid van J.P.H. Donner 137 Tim Borman

5 Inhoudsopgave

De burger moet de wet ook ‘kunnen’: een realistisch perspectief op wetgeving 153 Mark Bovens & Anne-Greet Keizer

Open het deksel van de schatkist! – Bruikbare rechtsorde en de toekomst van het wetgevingsbeleid 165 Rianne Jacobs & Frank van Ommeren

De waarden van de wetgever 183 Peter van Lochem, Gerard Roes & Richard van Zwol

Deel III Bestuur en politiek 197

Aspecten van verantwoording 199 Rob Visser

Onafhankelijk onderzoek en openbaar bestuur 209 Henk Kummeling

Donner en het recept voor worstjes – De weigeringsgrond ter bescherming van intern beraad nader beschouwd 221 Eric Daalder

Hoe houdbaar is de reorganisatie van het OM? 231

Nieuwe bestuursvormen en interbestuurlijke verhoudingen 243 Jan Franssen & Arnold Weggeman

Het besturen van het Koninkrijk 259 Etienne Ys

Deel IV Rechtspraak en bestuur 273

Rechtseenheid en rechtsvorming als gezamenlijke verantwoordelijkheid van hoogste rechters 275 Maarten Feteris & Jos Silvis

Piet Hein Donner en de verhouding tussen bestuur en rechter 287 Jaap Polak

6 Inhoudsopgave

Moderne bestuursrechtspraak 301 Bart Jan van Ettekoven

Economie, omgevingsrecht en bestuursrechtspraak 313 Rosa Uylenburg

Bestuursrechtspraak door de ogen van een civilist 329 Conny van Altena

Deel V Advisering en toezicht 337

Le Conseil d’État de la France dans une perspective comparée 339 Jean-Marc Sauvé

Donner, de WRR, digitalisering en de rechtsstaat 351 Reijer Passchier & Corien Prins

Een bordje op de gevel – Over wijzigende perspectieven op bestuurlijke ver- houdingen in Nederland 369 Arno Visser

Raad van burgers – Over de betekenis van maatschappelijke polarisatie voor de wetgevingsadvisering door de Raad van State 381 Kim Putters

Een nieuwe Afdeling, een nieuw geluid? 399 Henk-Martijn Breunese & Hanneke Schipper-Spanninga

Begrotingstoezicht door de Raad van State in Europees perspectief 413 Age Bakker & Peter van den Berg

Deel VI Europa 427

De Europese Unie: van crisismanagement naar een duurzaam toekomstper- spectief 429

De verknochtheid tussen de rechtsstaat, de EU en haar lidstaten – Lex Rex i.p.v. Rex Lex 445 Ben Smulders

7 Inhoudsopgave

De rechtsvergelijkende methode in de jurisprudentie van het Europees Hof van Justitie 467 Koen Lenaerts

Het samenspel tussen het EU Hof van Justitie en de nationale rechter 481 Hanna Sevenster & Corinna Wissels

Over Schengen, Dublin en de Europese asielcrisis 495 Pieter van Dijk & Ben Vermeulen

Europese veiligheid: meer dan best belangrijk 517 Jaap de Hoop Scheffer & Marja Kwast

Voorbij ’t moeras van dezen lagen tijd – Over nationale en Europese bewakers van de normaliteit 529 Rick Lawson

Epiloog 545

Piet Hein Donner: ambtenaar, wetenschapper, politicus en vice-presi- dent – Nooit zonder humor 547 Pieter-Bas Beekman, Emmy de Jager, Gert-Jan Klapwijk & Wendy van der Sluijs

Over de auteurs 563

8