STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEĝ LĉBORSKA NA LATA 2010 - 2020 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

SPIS TREĝCI

SPIS TREĝCI ...... 2

WstĊp ...... 3

Metodologia sporządzania Strategii ...... 4

Punkt A – Jaka jest sytuacja w gminie dzisiaj?...... 8

Analiza SWOT ...... 26

Plan Strategiczny Gminy Nowa WieĞ LĊborska 2000-2010 ...... 29

Punkt B – Jak powinna wyglądaü gmina w przyszáRĞci? ...... 36

Jak z punktu A dojĞü do punktu B? ...... 39

Monitoring realizacji Strategii ...... 45

BudĪet Gminy Nowa WieĞ LĊborska a moĪliwoĞci realizacji Strategii Rozwoju ...... 46

2 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

WstĊp

Strategia rozwoju gminy jest dokumentem, który w jasny sposób wskazuje kierunki, w jakich powinna zmierzaü gmina, aby zapewniü sobie staáy, zrównowaĪony rozwój, a mieszkaĔcom konsekwentną poprawĊ warunków Īycia. Celem strategii jest odpowiedĨ na pytanie, co naleĪy wykonaü, aby samorząd funkcjonowaá i rozwijaá siĊ w przyszáRĞci. Strategia to plan dáugofalowego dziaáania (w niniejszym opracowaniu przyjĊto lata 2010 — 2020) Rady Gminy, Wójta i wspierających go urzĊdników oraz wszystkich, którym na sercu leĪy lepsze jutro gminy, wobec szans i zagroĪHĔ wynikających ze zmieniającego siĊ otoczenia i dziaáDĔ innych podmiotów. Zgodnie z zapisami Strategii dziaáanie takie jest ukierunkowane przez wartoĞci i opcje uznane przez spoáecznoĞü lokalną, bazujące na wewnĊtrznym potencjale siá i uwzglĊdniające jej wewnĊtrzne sáaboĞci. Strategia rozwoju nie moĪe zawieraü precyzyjnej listy inwestycji do realizacji, poniewaĪ z definicji jest domeną Wieloletnich Planów Finansowych, Planów Rozwoju Lokalnego. Tak szczegóáowe informacje mogą byü umieszczane tylko w dokumentach, które zawierają stale aktualizowane plany finansowe. Popeánienie takiego báĊdu spowodowaáoby, Īe Strategia bardzo szybko straciáaby swoją aktualnoĞü. Strategia stanowi podstawĊ dziaáania gminy, programów i przedsiĊwziĊü, a takĪe polityki przestrzennej. Informuje o warunkach podejmowania i realizacji wszelkich dziaáDĔ w gminie, w tym formuáowaniu kolejnych Wieloletnich Planów Inwestycyjnych i Finansowych. Podnosi wiarygodnoĞü wobec partnerów zewnĊtrznych, dla których niejednokrotnie stanowi podstawĊ oceny wspóápracy z gminą lub lokalizacji wáasnych dziaáDĔ na terenie gminy. Strategia rozwoju gminy stanowi podstawĊ korzystania przez gminĊ z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej i innych zewnĊtrznych Ĩródeá finansowania. Zgodnie z Dyrektywą Unii Europejskiej kaĪda jednostka samorządowa powinna opieraü swoje dziaáania inwestycyjne wspóáfinansowane ze Ğrodków Unii Europejskiej na planie strategicznym. Po wstąpieniu Polski do UE Strategia rozwoju jest wskazywana, jako jeden z najwaĪniejszych dokumentów (nadrzĊdny wobec innych dokumentów) w funkcjonowaniu Jednostek Samorządu Terytorialnego, przedstawiający kierunki rozwoju jednostki na najbliĪsze kilkanaĞcie lat.

3 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

NajwaĪniejsze jest jednak, Īe Strategia rozwoju tworzy platformĊ wspóádziaáania wszystkich zainteresowanych podmiotów w celu wypracowania wspólnej przyszáRĞci, odpowiadającej ich potrzebom.

Metodologia sporządzania Strategii

Do roku 1974 czĊĞcią skáadową zatwierdzanych planów zagospodarowania przestrzennego byá tzw. "Program", który równieĪ od strony potrzeb spoáeczno- gospodarczych, przedstawiaá problematykĊ rozwoju danego terenu. Programy te miaáy stad siĊ podstawą do tworzenia "piĊcioletnich planów gospodarczych". CzĊsto byáy jednak przeszkodą, poniewaĪ byáy zbyt rzetelne i niezaleĪne, wrĊcz niezgodne z "polityką". W latach 1975 — 1994 "Programy rozwoju" umieszczane byáy w opisowej, nie zatwierdzanej czĊĞci miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego nazywanych wówczas planami ogólnymi. Obecnie podstawą prawną uchwalenia Strategii rozwoju gminy jest ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. W obecnie obowiązujących aktach prawnych opisano jedynie wymogi dotyczące sposobu opracowania i zawartoĞci Strategii Kraju oraz Strategii Województw. Strategia rozwoju gminy nie wymaga formalnie Īadnych opinii ani uzgodnieĔ. Zadaniem zespoáu przygotowującego StrategiĊ rozwoju gminy jest jedynie zebranie informacji i wniosków, usystematyzowanie ich i kolejne, nawet wielokrotne formowanie zamierzeĔ i zadaĔ gminy z uwzglĊdnieniem bliĪszej i dalszej przyszáRĞci, zgodnie z przeprowadzonymi dyskusjami przedstawicieli spoáeczeĔstwa i samorządu. Zespóá przygotowujący projekt Strategii rozwoju gminy zaproponowaá metodĊ jej opracowania polegająFą na przyjĊciu i opisaniu dwóch punktów kluczowych dla gminy:

1 — gdzie gmina jest w chwili obecnej — punkt A 2 — gdzie ma byü za 10 lat (w 2020 roku) — punkt B

NastĊpnie na tej kanwie, po scharakteryzowaniu ww. punktów (sytuacji) zaproponowano wypracowanie kolejnych kroków dla róĪnych dziedzin rozwoju, prowadzących gminĊ z punktu A do punktu B. Dla poszczególnych dziedzin kolejne wykonywane kroki to cele operacyjne. Opisanie róĪnic miĊdzy punktami A i B (zdefiniowanie problemów, diagnoza braków, wyáonienie najbardziej wyróĪniających siĊ potrzeb i najwiĊkszych sukcesów) ma na

4 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020 celu wybranie dziedzin, nad którymi trzeba pracowaü w dalszym rozwoju gminy. Ich analiza przynosi propozycje konkretnych idei programów rozwojowych.

Ostatnim etapem tego procesu powinna byü, po przyjĊciu Strategii rozwoju gminy przez RadĊ Gminy, cykliczna weryfikacja jej realizacji. Zaleca siĊ, aby nastĊpowaáo to poprzez opracowanie i wykonanie poszczególnych dziaáDĔ i projektów wynikających z zapisów Strategii rozwoju gminy, a nastĊpnie ocenĊ porównawczą zaáRĪonych i uzyskanych tą drogą efektów pod kątem uzyskania celu strategicznego i celów operacyjnych. WaĪne jest, Īe wymienione w Strategii rozwoju gminy programy i projekty to idee Programów i DziaáDĔ, które wymagają oddzielnego szczegóáowego opracowania, a ich zbiór nie jest zamkniĊty. NiezbĊdne bĊdzie m.in. wypracowanie dla nich planów dziaáania (w tym okreĞlonych w czasie) ĞciĞle powiązanych ze Ĩródáami i zasadami finansowania oraz mierzalnych kryteriów oceny. Bezdyskusyjne jest, Īe docelowy punkt (punkt B) musi byü zgodny ze strategiami administracji wyĪszego rzĊdu, czyli Strategią Województwa i Strategią Kraju. Zawsze niezbĊdne jest równieĪ zweryfikowanie przyjĊtego celu (punktu B) w stosunku do tendencji rozwoju sąsiednich gmin w tym najsilniejszej — LĊborka. ĩadna gmina nigdy nie istnieje sama, a procesy wzajemnych powiązaĔ w tym konkretnym przypadku, są bardzo silne. Dla okreĞlenia punktów kluczowych (A i B) jako niezbĊdną wskazano potrzebĊ sporządzenia badaĔ spoáecznych i moĪliwie jak najszerszych konsultacji spoáecznych projektu Strategii rozwoju gminy, w celu okreĞlenia, co siĊ mieszkaĔcom gminy nie podoba, czego brakuje oraz w jakiej gminie chcieliby wszyscy mieszkaü w przyszáRĞci. MoĪliwie jak najbardziej szczegóáowy opis punktu wyjĞciowego (punkt A) pozwala równieĪ na postawienie diagnozy ogólnej sytuacji gospodarczo-spoáecznej gminy opartej równieĪ na opiniach mieszkaĔców i ich postrzeganiu sytuacji. Fakt ten teĪ jest bardo waĪny dla wyznaczania przyszáych celów rozwoju gminy oraz moĪe byü wyraĨQą wskazówką do pracy nad zmianą wizerunku gminy w ĞwiadomoĞci samych jej mieszkaĔców (równieĪ, jeĞli to konieczne dla polityki wójta). Partycypacja spoáeczna Przy sporządzaniu Strategii Rozwoju Gminy Nowa WieĞ LĊborska przyjĊto nacisk na moĪliwe jak najszersze skonsultowanie jej projektu ze wszystkimi zainteresowanymi podmiotami. Dokumenty strategiczne dotyczące bezpoĞrednio Strategii rozwoju gminy:  Strategia Rozwoju Powiatu LĊborskiego na lata 2007 - 2013 ,

5 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

 Program na Rzecz Zatrudnienia i SpójnoĞci Spoáecznej Powiatu LĊborskiego na lata 2007 – 2015,  Aktualizacja Programu Ochrony ĝrodowiska dla Gminy Nowa WieĞ LĊborska na lata 2008 -2011 z uwzglĊdnieniem perspektywy do roku 2015,  Gminna Strategia Rozwiązywania problemów Spoáecznych na lata 2011-2015,  Plany (Programy) Rozwoju Soáectw (Odnowy Wsi),  Wyniki samooceny przeprowadzonej metodą CAF w UrzĊdzie Gminy Nowa WieĞ /Ċborska,  Strategia Rozwoju Kraju,  Strategia Województwa Pomorskiego.

Na podstawie zapisów umieszczonych w Strategii Województwa Pomorskiego sformuáowano nastĊpujące wytyczne do Strategii Rozwoju Gminy Nowa WieĞ LĊborska na lata 2010 — 2020: Charakterystyka regionu:  czystego Ğrodowiska; wysokiej jakoĞci Īycia; atrakcyjnej i spójnej przestrzeni,  rozwoju opartego na wiedzy, umiejĊtnoĞciach, aktywnoĞci i otwartoĞci mieszkaĔców,  silnej i zróĪnicowanej gospodarki,  partnerskiej wspóápracy,  kultywowania wielokulturowego dziedzictwa oraz tradycji morskich i solidarnoĞciowych. W zaáRĪeniach region Województwa Pomorskiego to:  REGION KONKURENCYJNY,  REGION SPÓJNY,  REGION DOSTĉPNY. WaĪne dla formuáowania strategii powiatów i gmin, jest fakt, Īe w regionie wystĊpują dwa zjawiska:  wysokie zróĪnicowania wewnątrz regionu,  wzrost gospodarczy nie niweluje dysproporcji. Obecna sytuacja w województwie pomorskim:  najwiĊkszy przyrost naturalny w Polsce,  najwyĪsza dynamika eksportu w kraju,  70% wartoĞci regionalnej gospodarki powstaje w usáugach,

6 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

 sektor maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw naleĪy do najbardziej rozwiniĊtych w Polsce  najwiĊkszy w kraju potencjaá przemysáów morskich,  rolnictwo ma warunki dla bardzo róĪnorodnych form rozwoju,  prawie najwiĊkszy w Polsce odsetek osób z wyĪszym wyksztaáceniem,  duĪy potencjaá instytucji edukacyjnych, naukowych i pozarządowych,  wysokie walory Ğrodowiska przyrodniczego i kulturowego,  bogata spuĞcizna historyczna i etniczna,  silne tradycje i nowe formy wspóápracy baátyckiej,  bardzo niski wskaĨnik zatrudnienia,  wysokie bezrobocie, zwáaszcza wĞród ludzi máodych i na wsi,  Váaba zdolnoĞü przyciągania bezpoĞrednich inwestycji zagranicznych,  najwyĪsze w Polsce wskaĨniki przestĊpczoĞci,  wysoka liczba korzystających ze ĞwiadczeĔ pomocy spoáecznej,  wysoka zachorowalnoĞü i umieralnoĞü na choroby nowotworowe,  dostĊpnoĞü transportowa naleĪy do najniĪszych w Polsce.

Wizja Województwa Pomorskiego:

WOJEWÓDZTWO POMORSKIE – ZNACZĄCY PARTNER W REGIONIE MORZA BAàTYCKIEGO

7 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Punkt A – Jaka jest sytuacja w gminie dzisiaj?

PoáRĪenie geograficzne i miejsce w ukáadzie komunikacyjnym.

Gmina Nowa WieĞ LĊborska poáRĪona jest w póánocno – zachodniej czĊĞci województwa pomorskiego w Ğrodkowej czĊĞci powiatu lĊborskiego zajmując ponad 38% jego powierzchni. Powierzchnia gminy szacowana jest na 270,39 km2, dziĊki czemu jest jedną z najwiĊkszych gmin w województwie pomorskim, zamieszkaáą przez 13 338 tysiĊcy mieszkaĔców. 1 Gmina leĪy w dolinie rzeki àeby pomiĊdzy wysoczyzną Pojezierza Kaszubskiego i PobrzeĪa Kaszubskiego. Przez jej obszar przepáywają rzeki: àeba, Kisewa, Okalica, Pogorzelica. Od strony poáudniowej otaczają ją kompleksy leĞne bĊGące czĊĞcią Parku Krajobrazowego „Dolina Sáupi”. Skoncentrowane są gáównie na zboczach Pradoliny àeby i w poáudniowej czĊĞci gminy. Lasy stanowią duĪy potencjaá gospodarczy i ekologiczny, odgrywają znacząFą rolĊ w przestrzeni przyrodniczej regionu. Stanowią podstawĊ dla rozwoju lokalnego przemysáu drzewnego jak i peánią funkcje turystyczno-wypoczynkowe. Gmina poáRĪona jest w niewielkiej odlegáRĞci od Morza Baátyckiego, wystĊpują w niej liczne szlaki piesze i rowerowe, bogactwa naturalne, jeziora, parki, pomniki przyrody to wszystko sprawia, Īe jest to obszar atrakcyjny pod wzglĊdem turystycznym i krajobrazowym. Gmina Nowa WieĞ LĊborska graniczy z:  Gminą miejską LĊbork,  Gminą wiejską Cewice,  Gmina wiejską Gáówczyce,  Gminą wiejskąàĊczyce,  Gminą wiejską PotĊgowo,  Gminą wiejską Wicko.

Gminy Powiatu LĊborskiego cechują podobne zaleĪnoĞci. Są one poáączone róĪnego rodzaju związkami, do których moĪemy zaliczyü system komunikacyjny, telekomunikacyjny czy energetyczny. PodobieĔstwa wystĊpują równieĪ w sferze gospodarczej, w zakresie oĞwiaty, kultury i sportu.

1 Urząd Gminy w Nowej Wsi LĊborskiej, Ewidencja ludnoĞci stan na 31.12.2010 r.

8 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Wspólne cechy i zaleĪnoĞci miĊdzy sąsiadującymi gminami, wynikają przede wszystkim ze wspólnych tradycji, obyczajów, przeszáRĞci historycznej, a takĪe z rolniczego charakteru ziem, gospodarki leĞnej oraz powiązania szlaków komunikacyjnych i turystycznych.

ObsáugĊ komunikacyjną zapewnia system dróg o znaczeniu regionalnym, powiatowym i lokalnym. Przez teren gminy przebiegają nastĊpujące szlaki komunikacyjne:  droga krajowa nr 6 relacji Szczecin – GdaĔsk,  droga wojewódzka nr 214 relacji àeba - LĊbork – Bytów,  drogi powiatowe o áącznej dáugoĞci 98,9 km,  drogi gminne o áącznej dáugoĞci 68,35 km, x o nawierzchni twardej – 30,32 km, x o nawierzchni gruntowej – 38,03 km,  linie kolejowe relacji Szczecin – Gdynia oraz LĊbork – àeba (tylko w okresie letnim).

Tabela 1. Wykaz dróg powiatowych w Gminie Nowa WieĞ LĊborska. Lp. Nr drogi Nazwa drogi 'áugoĞü w km 1. 39 308 Granice gm. Wicko – àebieĔ – Janowice 12,350 2. 30 311 Granice gm. Gáówczyce – ĩelazkowo – Nowa WieĞ LĊborska 12,100 3. 39 313 Granice gm. PotĊgowo – DarĪewo 3.490 4. 39 315 Laska – Pogorzelice 4,200 5. 39 316 Redkowice – Pogorzelice 7,200 6. 39 317 Sikory – Janowice (droga nr 214) 14,097 7. 39 318 Granice Gminy Wicko – Rekowo LĊborskie 8,695 8. 39 321 Bąsewice – Rekowo LĊborskie 7,180 9. 39 322 od drogi nr 39 308 Obliwice 2,172 10. 39 323 Garczegorze – Wilkowo Nowowiejskie 6,030 11. 30 324 Nowa WieĞ LĊborska do drogi nr 39 324 1,700 12. 39 325 droga wojewódzka – KĊEáowo Nowowiejskie 4,540 13. 39 335 Pogorzelice – granice Gminy Cewice 3,000 14. 39 339 LeĞnice – Maáoszyce – LĊbork 8,100 15 39 340 Mosty – Lubowidz 4,040 Razem: 98,894 ħródáo: Dane UrzĊdu Gminy w Nowej Wsi LĊborskiej.

9 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Kolejnym elementem komunikacji zbiorowej są poáączenia autobusowe obsáugiwane przez PKS w LĊborku oraz prywatnych przewoĨników.

Strefy funkcjonalne na terenie gminy.

Struktura funkcjonalno – przestrzenna ksztaátowana jest przez wyznaczenie na obszarze gminy czterech podstawowych stref przeznaczeĔ i sposobów zagospodarowania terenów. 6ą to:

- strefa rolnicza, - mieszkaniowo- rekreacyjna, - koncentracji miejsc pracy, - podstawowego systemu przyrodniczego.

KaĪda ze stref terenów zabudowanych jest strefą wielofunkcyjną. Strefy zabudowy jak i ukáad terenów otwartych wypeániają caáy obszar gminy. W obrĊbie stref wystĊpują obszary strategiczne, które wpáywają na strukturĊ funkcjonalno- przestrzenną gminy. Obszary te cechują okreĞlone funkcje i formy zagospodarowania przestrzennego.

DominująFą role odgrywa strefa rolnicza, uĪytki rolne zajmują 16 020 ha, co stanowi 59% powierzchni gminy, w tym grunty orne 10 466 ha, áąki 3.844 i pastwiska 1.561 ha. Lasy i grunty leĞne zajmują obszar 8.536 ha, natomiast nieuĪytki okoáo 2.638 ha.

Wykres 1. UǏytkowanie gruntów w Gminie Nowa WieƑ >ħborska 10%

ƵǏytki rolne 31% lasy i grunty 59% leƑne nieuǏytki

ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie danych UrzĊdu Gminy.

10 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Wykres 2. UǏytki rolne w Gminie Nowa WieƑ Lħborska 10% 1% grunty orne 24% ųČki 65% pastwiska sady

ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie danych UrzĊdu Gminy.

Gmina Nowa WieĞ LĊborska jest gminą typowo rolniczą znajduje siĊ w niej ok. 939 gospodarstw o áącznej powierzchni 11 371,85 ha. ĝrednia powierzchnia indywidualnych gospodarstw rolnych to 12 ha, a zatem gospodarstwa są bardzo maáe i rozdrobnione. NajwiĊcej jest gospodarstw o powierzchni do 7 ha, natomiast najmniejszy odsetek stanowią gospodarstwa duĪe. Tabela 2. Liczba gospodarstw indywidualnych ze wzglĊdu na powierzchniĊ. Lp. Powierzchnia Liczba gospodarstw 1. 1 – 2 332 2. 2 – 5 227 3. 5 – 7 102 4. 7 – 10 98 5. 10 – 15 86 6. powyĪej 15 94 ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie danych UrzĊdu Gminy.

Naturalne warunki obszaru sprzyjaáy wyksztaáceniu siĊ rozdrobnionej sieci osadniczej. Na terenie gminy wystĊpują trzy bardzo duĪe wsie, w których liczba mieszkaĔców przewyĪsza 1000 oraz trzy duĪe wsie, liczące ok. 500 mieszkaĔców. Pozostaáe miejscowoĞci to wsie maáe i bardzo maáe liczące zaledwie po kilkanaĞcie mieszkaĔców. We wsiach gminy przewaĪa zabudowa skupiona, jedynie na terenie KrĊpy Kaszubskiej, Karlikowa LĊborskiego, Kanina, Czarnówka i Chocielewka jest ona rozproszona. Na terenie gminy wystĊpuje budownictwo jednorodzinne jak i wielorodzinne. W gminie zlokalizowanych jest okoáo 2234 budynków mieszkalnych, w tym 1914 budynków jednorodzinnych i 320 budynków wielorodzinnych. Ogóáem w domach jednorodzinnych zamieszkuje 60% mieszkaĔców gminy, podczas gdy w budynkach wielorodzinnych 40%.

11 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Na terenie gminy są wsie, w których ponad 80% ludnoĞci mieszka w budownictwie wielorodzinnym ale są i takie, gdzie wystĊpują wyáącznie domy jednorodzinne. Budownictwo wielorodzinne przewaĪa w miejscowoĞciach po byáych PrzedsiĊbiorstwach Gospodarstwa Rolnego takich, jak: àebieĔ, LeĞnice, Bąsewice, DarĪewo, LĊdziechowo, Obliwice, NiebĊdzino, Janowice, Pogorszewo i KĊEáowo Nowowiejskie. NajwiĊksze skupisko budownictwa jednorodzinnego wystĊpuje na terenie Mostów oraz Nowej Wsi LĊborskiej – áącznie okoáo 40% zasobów budownictwa jednorodzinnego Gminy.

Wykres 3. Budownictwo jednorodzinne i wielorodzinne na terenie gminy Nowa WieƑ Lħborska w latach 2007 - 2010. 320 2010 1914 320 2009 1879 320 2008 1846 320 2007 1806

0 500 1000 1500 2000

budownictwo wielorodzinne budownictwo jednorodzinne

ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie danych UrzĊdu Gminy.

Wykres 4. Budownictwo jednorodzinne na terenie gminy

18% Mosty 49% Nowa WieƑ Lħborska 21% Lubowidz 6% 6% Krħpa Kaszubska pozostaųe miejscowoƑci gminy

ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie danych UrzĊdu Gminy. Nowa WieĞ Leborska jest silnie zurbanizowana, wystĊpuje tu zwarta zabudowa i w zasadzie stanowi przedmieĞcie LĊborka. Zjawisko to spowodowane jest dynamiką budownictwa mieszkaniowego, które w ostatnich latach doprowadziáo do poáączenia z miastem.

Na terenie wsi znajdują siĊ instytucje o charakterze publicznym: Urząd Gminy, Gminny Zakáad Usáug Komunalnych, Gminny OĞrodek Pomocy Spoáecznej, OĞrodek Zdrowia, Biblioteka Publiczna, Zespóá Szkóá, Przedszkole.

12 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Strefa rekreacyjna to przede wszystkim atrakcyjne miejsca i ciekawe zabytki architektury. Przez teren gminy przebiegają ĞcieĪki rowerowe, szlaki piesze, szlaki konne oraz ĞcieĪki dydaktyczno – przyrodnicze. W rejestrze zabytków widnieje dwór w LeĞnicach, pochodząca z koĔca XVIII wieku wraz z póĨniejszym barokowym parkiem, natomiast w miejscowoĞciach Janowice i DarĪewo mieszczą siĊ dwory pochodzące z koĔca XVIII wieku. W Garczegorzu znajduje siĊ murowana Kaplica Grobowa z przeáomu XVIII i XIX wieku. Na terenie gminy mieĞci siĊ wiele zabytkowych koĞcioáów m. in. w: Maáoszycach, Janowicach, àebieniu czy Garczegorzu. W KrĊpie Kaszubskiej znajduje siĊ cmentarz wiĊĨniów Stutthofu oraz Izba PamiĊci Ofiar Marszu ĝmierci. Ponadto na terenie gminy zarejestrowane są 24 pomniki przyrody, m. in. lipy drobnolistne, platany klonolistne, jarząb szwedzki oraz dĊby szypuákowe. Kolejnym miejscem sáXĪącym wypoczynkowi jest jezioro Lubowidz, które przyciąga miáRĞników rybactwa oraz Īeglugi.

Sytuacja spoáeczna gminy.

Gmina Nowa WieĞ LĊborska zamieszkaáa jest przez 13 338 mieszkaĔców. Zarówno pod wzglĊdem powierzchni jak i liczby ludnoĞci zajmuje pierwsze miejsce w powiecie lĊborskim ZĞród gmin wiejskich. Liczba ludnoĞci zamieszkująca obszar gminy systematycznie wzrasta dziĊki dodatniemu przyrostowi naturalnymi oraz imigracjom. GĊstoĞü zaludnienia wynosi 49 osób/km2. Obszar gminy podzielony jest na 22 soáectwa skupiające 37 miejscowoĞci. NajwiĊkszą miejscowoĞcią jest Nową WieĞ LĊborską, zamieszkana przez Ja 2,5 tys. mieszkaĔców. Nowa WieĞ LĊborska peáni funkcje gminnego oĞrodka usáugowego, to tutaj mieszczą siĊ podstawowe urzĊdy, instytucje i obiekty uĪytecznoĞci publicznej. Tabela 3. Liczba mieszkaĔców w soáectwach gminy w latach 2006 – 2010. MiejscowoĞci Lp. Soáectwo wchodzące 2007 2008 2009 2010 w skáad soáectwa 1. Nowa WieĞ LĊborska Nowa WieĞ LĊborska 2290 2306 2381 2445

2. Mosty Mosty 1647 1696 1706 1726

3. Pogorzelice Pogorzelice 432 447 465 457

4. Czarnówko Czarnówko, Kanin 268 269 268 263

13 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Redkowice, 5. Redkowice 634 635 633 664 ĩelazkowo, NiebĊdzino

6. KrĊpa Kaszubska KrĊpa Kaszubska 549 576 590 594

Garczegorze, 7. Garczegorze 509 510 520 532 Janisáawiec, DarĪkowo Wilkowo 8. Wilkowo Nowowiejskie 156 160 161 174 Nowowiejskie Karlikowo LĊborskie, 9. Karlikowo LĊborskie 329 334 335 329 Rekowo LĊborskie

10. Lubowidz Lubowidz, àugi, Jamy 557 578 591 589

11. DarĪewo DarĪewo, Laska 328 321 326 328

12. àebieĔ àebieĔ 982 967 975 970

13. TawĊcino TawĊcino, Bąsewice 482 478 480 473

.ĊEáowo 14. .ĊEáowo Nowowiejskie 580 582 591 595 Nowowiejskie, àowcze Dziechlino, Rybki, 15. Dziechlino 451 451 453 445 Maáoszyce

16. Janowiczki Janowiczki, 225 220 223 228

17 Janowice Janowice, Rozgorze 533 532 514 514

18. Chocielewko Chocielewko 520 525 526 546

19. Obliwice Obliwice 200 196 203 205

20. Pogorszewo Pogorszewo 352 350 350 355

21. /Ċdziechowo /Ċdziechowo 277 592 284 289

22. LeĞnice LeĞnice, Piaskowa 595 608 609 617

Liczba mieszkaĔców ogóáem: 12 897 13 028 13 184 13 338 ħródáo: Ewidencja ludnoĞci – Urząd Gminy w Nowej Wsi LĊborskiej

14 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Najliczniejsza grupą w gminie są osoby máode w wieku produkcyjnym, które stanowią 70% mieszkaĔców, a ich liczba stale wzrasta. Zaledwie 22,5% stanowią dzieci i máodzieĪ w wieku do 18 lat. Najmniej reprezentatywną grupą są osoby powyĪej 65 roku Īycia. Z roku na rok liczba osób w wieku poprodukcyjnym spada stanowiąc obecnie 7% mieszkaĔców gminy. Gmina wykazuje cechy charakterystyczne dla spoáeczeĔstwa starzejącego siĊ, gdyĪ udziaá osób máodych w stosunku do osób w wieku produkcyjnych jest ponad trzykrotnie niĪszy.

Wykres 5. Struktura wiekowa populacji w latach 2007 - 2010. powyǏej 65 lat

19 - 65 lat

18 lat

0 2000 4000 6000 8000 10000

18 lat 19 - 65 lat powyǏej 65 lat 2010 3003 9358 977 2009 2896 9210 1078

ħródáo: Ewidencja ludnoĞci – Urząd Gminy w Nowej Wsi LĊborskiej

Najliczniejszą grupĊ w gminie stanowią kobiety i mĊĪczyĨni w przedziale wiekowym 19 – 65, drugą pod wzglĊdem liczebnoĞci są osoby w wieku przedprodukcyjnym a wiec dzieci i máodzieĪ, natomiast najsáabiej reprezentatywna czĊĞü spoáeczeĔstwa to osoby w wieku poprodukcyjnym, powyĪej 65 roku Īycia. Zarówno wĞród osób w wieku przed - jak i produkcyjnym wystĊpuje przewaga mĊĪczyzn nad kobietami, natomiast w grupie osób w wieku emerytalnym to kobiety stanowią wiĊkszoĞü. Wspóáczynnik feminizacji w gminie wynosi 99 i jest najniĪszym w Powiecie LĊborskim.

Tabela 4. Liczba mieszkaĔców Gminy Nowa WieĞ LĊborska wg páci w latach 2007 – 2010. 2007 2008 2009 2010 0ĊĪczyĨni 6572 6895 6620 6703 Kobiety 6325 6133 6564 6635 ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie danych UrzĊdu Gminy.

15 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Wykres 6. Struktura ludnoƑci w gminie Nowa WieƑ Lħborska wg pųci w 2010 r. 383 powyǏej 65 lat 594 977

4762 19 - 65 lat 4596 DħǏczyǍni 9358 Kobiety 1558 0-18 lat 1445 Ogóųem 3003

0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000 8000 9000 10000

ħródáo: Ewidencja ludnoĞci – Urząd Gminy w Nowej Wsi LĊborskiej

Struktura wiekowa spoáeczeĔstwa ma swoje odwzorowanie w stopniu wyksztaácenia mieszkaĔców gminy. Znaczna liczba ludnoĞci posiada najniĪszy stopieĔ wyksztaácenia bąGĨ nie posiada go w ogóle. Najliczniejszą grupĊ, bo aĪ 74%, stanowią osoby z wyksztaáceniem podstawowym i gimnazjalnym oraz osoby z wyksztaáceniem zawodowym. Są to najczĊĞciej osoby w wieku poprodukcyjnym które przez wiĊkszoĞüĪycia pracowaáy w rolnictwie lub nie miaáy moĪliwoĞci ksztaácenia siĊ. Osoby z wyksztaáceniem niepeánym wyĪszym i wyĪszym stanowią zaledwie 4,4% spoáecznoĞci gminy i są to zazwyczaj osoby máode.

Tabela 5. Struktura wyksztaácenia ludnoĞci Gminy Nowa WieĞ LĊborska w 2008 roku. Wyksztaácenie Liczba osób Brak wyksztaácenia (osoby powyĪej 13 lat) 4503 Podstawowe i gimnazjalne 4451 Zawodowe 2690 ĝrednie ogólne 687 ĝrednie zawodowe 1850 Niepeáne wyĪsze 478 WyĪsze 689 ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie danych UrzĊdu Gminy. Na terenie gminy funkcjonuje 5 zespoáów szkóá, w których mieszczą siĊ szkoáy podstawowe i gimnazja, oraz Szkoáa Podstawowa w TawĊcinie. Funkcjonuje Przedszkole w Nowej Wsi LĊborskiej wraz z filią w Lubowidzu, oraz 6 oddziaáów zerówek. Wg stanu na początek 2011 roku, w placówkach oĞwiatowych na terenie gminy uczy siĊ 1491 dzieci.

16 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Tabela 6. Placówki oĞwiatowe na terenie Gminy Nowa WieĞ LĊborska. Lp. Placówka MiejscowoĞü

1. Szkoáa Podstawowa Nowa WieĞ LĊborska, Redkowice, Garczegorze, àebieĔ, TawĊcino, LeĞnice 2. Gimnazjum Nowa WieĞ LĊborska, àebieĔ, Redkowice, LeĞnice

3. Przedszkole Nowa WieĞ LĊborska, Lubowidz

Począwszy do 2007 r. liczba urodzeĔ stale wzrastaáa za wyjątkiem roku 2010, natomiast od 2008 r. notuje siĊ regularny spadek liczby zgonów. Konsekwencja tego jest wysoki przyrost naturalny, który wyniósá 7,5‰ i byá o 27% wyĪszy w porównaniu z rokiem ubiegáym.

Tabela 7. Liczba urodzeĔ i zgonów w Gminie Nowa WieĞ LĊborska w latach 2007 – 2010. Liczba ludnoĞci Urodzenie Zgony Saldo 2007 12 897 154 94 + 60 2008 13 028 185 110 + 75 2009 13 184 181 103 + 78 2010 13 338 178 78 + 100 ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie danych UrzĊdu Gminy.

Wykres 7. Przyrost naturalny 190 185 178 170 181 150 154 130 110 Urodzenia 103 110 94 Zgony 90 78 70 2007 2008 2009 2010

ħródáo: Opracowanie wáasne na podstawie danych UrzĊdu Gminy.

Na dáugoĞüĪycia ma wpáyw wiele czynników, m. in. rodzaj wykonywanej pracy, dbaáRĞü o zdrowie jak i dostĊp do opieki medycznej. OpiekĊ zdrowotną na terenie gminy zapewniają lekarze i pielĊgniarki w OĞrodkach Zdrowia, które znajdują siĊ w Nowej Wsi LĊborskiej i àebieniu. W oĞrodkach tych prowadzona jest indywidualna praktyka lekarska.

17 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Rozmieszczenie placówek sáXĪby zdrowia jest nie tylko nierównomierne, ale takĪe nie zabezpiecza potrzeb mieszkaĔcom gminy, w szczególnoĞci, w zakresie porad specjalistycznych oraz rehabilitacji.

Zjawisko bezrobocia na lokalnym rynku pracy.

Transformacja systemowa przeksztaácająca gospodarkĊ Polski na rynkową spowodowaáa przemiany na rynku pracy, na którym w doĞü krótkim czasie nastąpiáo przejĞcie od niedoboru siáy roboczej do masowego bezrobocia. Sytuacja ta szczególnie dotknĊáa byáych pracowników PaĔstwowych Gospodarstw Rolnych, szczególnie na wsiach gdzie PGR byá jedynym zakáadem pracy. Ze wzglĊdu na likwidacjĊ PGR-ów na terenie Gminy Nowa WieĞ /Ċborska, dáugotrwaáe bezrobocie pociągnĊáo za sobą lawinĊ skutków, które spowodowaáy znaczny spadek aktywnoĞci spoáecznej. Rosnąca skala bezrobocia dáugotrwaáego oraz wzrost liczby bezrobotnych pozbawionych prawa do zasiáku powodowaá wykluczenie spoáeczne ZĞród duĪej czĊĞci osób. Bezrobocie jest jednym z gáównych problemów wystĊpujących w gminie Nowa WieĞ /Ċborska. Pomimo polityki socjalnej prowadzonej przez gminĊ, oraz nowych miejsc pracy nadal znaczący odsetek ludzi pozostaje bez zatrudnienia. Od kilku lat notuje siĊ stopniowy spadek liczby osób bezrobotnych. Na koniec grudnia 2010 bezrobocie wynosiáa 7,0%, w porównaniu do roku poprzedniego spadáo o 8%. :Ğród osób pozostających bez pracy przewaĪają kobiety. W 2007 r. stanowiáy aĪ 62% bezrobotnych podczas, gdy na koniec 2010 r. procent ten zmalaá do 54.

Wykres 8. Liczba osób bezrobotnych w latach 2007 - 2010 1200 1019 1016 1000 935 871 800 633 558 572 600 513 386 444 422 400 313 200 0 2007 2008 2009 2010 liczba bezrobotnych liczba bezrobotnych kobiet liczba bezrobotnych meǏczyzn

ħródáo: Dane statystyczne z Powiatowego UrzĊdu Pracy w LĊborku

18 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Zasiáek dla bezrobotnych czĊsto stanowi jedyne Ĩródáo dochodu dla osób nie mających zatrudnienia. Na koniec 2010 r. w ewidencji Powiatowego UrzĊdu Pracy w LĊborku zarejestrowanych byáo 320 osób z prawem do zasiáku, tj. o 169 mniej niĪ w roku poprzednim. Grupy osób, które najczĊĞciej korzystają z zasiáku to osoby powyĪej 50 roku Īycia, bez kwalifikacji zawodowych i osoby niepeánosprawne. Innym kryterium róĪnicującym bezrobotnych jest okres pozostawania bez pracy. Od 2007 r. nastąpiá znaczący spadek osób, które pozostawaáy bez pracy dáXĪej niĪ 12 miesiĊcy. Na koniec grudnia 2010 r. status dáugotrwale bezrobotnego posiadaáo 216 osób, czyli 23% ogóáu zarejestrowanych. Osoby dáugotrwale bezrobotne to w duĪej czĊĞci osoby máode do 34 roku Īycia oraz osoby w przedziale wiekowym 45 – 54 lata.

Wykres 9. Liczba bezrobotnych z prawem do zasiųku i wg ...... czasu pozostawania bez pracy. 700 619 600

500 430 bezrobotni z prawem 400 320 321 do zasiųku 300 216 bezrobotni 158 175 200 151 pozostajacy bez pracy 100 powyǏej 12 m - cy 0 2007 2008 2009 2010

ħródáo: Dane statystyczne z Powiatowego UrzĊdu Pracy w LĊborku

Szczególną grupą osób wystĊpująFą na rynku pracy jest bezrobotna máodzieĪ i ludzie máodzi do 34 roku Īycia. Czynnikami wpáywającymi na niemoĪnoĞü znalezienia pracy jest najczĊĞciej brak doĞwiadczenia i wyksztaácenia. Stanowią oni najwiĊkszy odsetek osób bezrobotnych, który z roku na rok roĞnie. W koĔcu 2010 r. udziaá bezrobotnej máodzieĪy do ogóáu zarejestrowanych bezrobotnych wynosiá 24%, zaĞ osób w przedziale wiekowym 25 – 34, 23%, co stanowiáo ok. 50% udziaáu osób máodych w liczbie osób bezrobotnych.

Kolejne 20% osób bezrobotnych stanowią osoby po 45 roku Īycia, czyli osoby stopniowo wychodzące z zatrudnienia. Osoby w tej grupie naraĪone są na czynniki wykluczające je z rynku pracy do, których naleĪą niska mobilnoĞü przestrzenna i zawodowa.

19 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Niecaáe 9% stanowiáy osoby z przedziaáu 55 – 59, których liczba w 2010 wzrosáa do 14%. W skáad najmniej licznej grupy wchodzą osoby powyĪej 60 roku Īycia, których liczba od kilku lat oscyluje w granicach 1,5%. Tabela 8. Osoby bezrobotne wg wieku. Wiek 2007 2008 2009 2010 18 – 24 lat 227 198 271 228 25 – 34 lat 253 216 249 217 35 – 44 lat 200 171 186 160 45 – 54 lat 251 201 217 187 55 – 59 lat 77 71 80 132 60 – 64 lat 11 12 13 11

Bezrobocie dotyka osoby z wyksztaáceniem zawodowym jak i osoby z wyksztaáceniem wyĪszym i Ğrednim. Na koniec 2010 r. najliczniejszą grupą bezrobotnych byáy osoby z wyksztaáceniem zasadniczym zawodowym i gimnazjalnym. Stanowiáy one 65% ogóáu bezrobotnych. Najmniej liczną grupą byáy osoby legitymujące siĊ dyplomem wyĪszej uczelni, stanowiąc 3,6% osób niezatrudnionych. W stosunku do 2009 r. odnotowano wzrost udziaáu osób z wyksztaáceniem wyĪszymi, policealnym i Ğrednim zawodowym w udziale osób bezrobotnych, natomiast spadek osób z wyksztaáceniem niĪszym.

Wykres 10. Wyksztaųcenie osób bezrobotnych. 1200

25 33 1000 34 176 26 195 800 74 176 wyǏsze 166 110 114 policealne i Ƒrednie zawodowe 600 87 355 Ƒrednie ogólnoksztaųĐČce 348 281 321 400 zasadnicze zawodowe gimnazjalne i poniǏej 200 389 311 330 290

0 2007 2008 2009 2010

20 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Struktura gospodarcza gminy.

Gmina Nowa WieĞ LĊborska jest gminą typowo rolniczą. Znacząca czeĞü obszaru, gdyĪ aĪ 60%, stanowią uzyski rolne i tereny po byáych PaĔstwowych Gospodarstwach Rolnych.

Tabela 9. UĪytkowanie gruntów w Gminie Nowa WieĞ LĊborska Gmina Rodzaj uĪytkownika Powierzchnia [ha] Udziaá procentowy [%] XĪytki rolne 16 020 (100,0%) 58,8 grunty orne 10466 (65,81%) 38,7 sady 32 (0,20%) 0,12 w tym: áąki 3844 (24,17%) 14,21 pastwiska 1561 (9,81%) 5,77 lasy i grunty leĞne 8536 31,6 nieuĪytki 2638 9,6 Razem: 27039 100 ħródáo: Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego 2002. Tom H, 2002, Urząd Statystyczny, GdaĔsk.

Na terenie gminy znajduje siĊ 939 gospodarstw rolnych z czego 560 stanowi gospodarstwa do 5 ha. Gmina Nowa WieĞ LĊborska zatraca charakter rolniczy na rzecz pracy poza rolnictwem oraz na rzecz samo zatrudnienia. NastĊpujĊ stopniowe odchodzenie od produkcji rolnej gdyĪ staje siĊ ona nieefektywna i niekonkurencyjna. Gospodarstwa są zbyt maáe, rozdrobnione i brak w nich nowoczesnych rozwiązaĔ a przede wszystkim nowoczesnej infrastruktury. Jeszcze do niedawna rolnictwo byáo gáównym Ĩródáem utrzymania, dziĞ jest wypierane przez sektor maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw. SpoĞród mieszkaĔców Gminy, których Ĩródáem utrzymania jest praca, aĪ 83,6% utrzymuje siĊ z pracy poza rolnictwem. WĞród pracujących w gospodarce narodowej 34% zatrudnionych byáo w sekcji przemysá, ponad 18% w edukacji, 15% w budownictwie oraz w handlu i naprawach, 6% w rolnictwie, áowiectwie i leĞnictwie. Dominują drobni przedsiĊbiorcy dziaáający w branĪy usáugowej i handlu detalicznym. W Gminie Nowa WieĞ LĊborska dziaáają 664 podmioty gospodarcze. Ich liczba począwszy od 2008 r. maleje. Spowodowane jest to tym, Īe przedsiĊbiorcy zamykają swoje

21 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020 zakáady ze wzglĊdu na wysokie koszty prowadzenia dziaáalnoĞci, biurokracjĊ, wysokie podatki oraz brak podstawowej infrastruktury technicznej. Jedynie w branĪy motoryzacyjnej i dziaáalnoĞci związanej z ochrona zdrowia nastąpiá niewielki wzrost podmiotów gospodarczych. Niezmiennie od kilku lat najwiĊkszy udziaá stanowią przedsiĊbiorstwa usáugowe. W budownictwie zarejestrowanych jest 176 podmiotów gospodarczych a w handlu 179 co stanowi ponad 50% udziaáu w ogóle przedsiĊbiorców. Wszystkie zaliczają siĊ do maáych lub Ğrednich przedsiĊbiorstw. W wiĊkszoĞci są to przedsiĊbiorstwa zatrudniające do 50 pracowników, ale równieĪ funkcjonuje kilka Ğrednich.

Tabela 10. Struktura podmiotów gospodarczych wg branĪ w Gminie Nowa WieĞ /Ċborska

BranĪa 2007 2008 2009 2010 Budowa maszyn i urządzeĔ 1 2 2 3 Budownictwo 161 183 189 176 Gastronomia 15 16 17 14 Handel 210 197 196 179 Hodowla 3 2 2 2 Usáugi informatyczne 0 2 2 2 Materiaáy budowlane 2 2 1 1 Metalowe 48 46 38 41 Motoryzacja 32 35 36 39 OdzieĪ 1 1 2 1 Ochrona zdrowia 24 24 25 28 Precyzyjne 0 14 18 11 Produkcyjno – usáugowa 15 13 10 8 Pozostaáe usáugi materialne 36 34 35 34 Pozostaáe usáugi niematerialne 78 73 63 71 Produkcja wyrobów 8 8 8 4 Artykuáy spoĪywcze 1 1 1 1 Transport 54 47 45 48 Usáugi przemysáowe 1 1 0 1 àączna liczba przedsiĊbiorców 690 701 690 664

22 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Wykres 11. Podmioty gospodarcze ...... 710 w Gminie Nowa WieƑ Lħborska 701 700 690 690 690 2007 680 2008 670 664 2009 660 2010 650 640

Do najwiĊkszych zakáadów na terenie Gminy Nowa WieĞ LĊborska naleĪą: x przedsiĊbiorstwo Produkcyjno – Usáugowe „Abar”,

x przedsiĊbiorstwo „Hrynbud”,

x przedsiĊbiorstwo „Trans Rud”,

x Tartak „Drewpol”,

x Tartak w Chocielewku,

x Zakáad Mechaniki Maszyn „Avalon”,

x AREX Na terenie gminy znajduje siĊ filia „Banku Spóádzielczego” w àebie. Dziaáają drobne przedsiĊbiorstwa usáugowe – sklepy, warsztaty samochodowe, fryzjer, itp.

23 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Turystyka i rekreacja Gmina Nowa WieĞ LĊborska charakteryzuje siĊ duĪymi walorami krajobrazowymi. Urozmaicona rzeĨba terenu, bogata sieü hydrograficzna oraz szata roĞlinna wpáywa na atrakcyjnoĞü turystyczną gminy. Jednak na dzieĔ dzisiejszy gmina charakteryzuje siĊ umiarkowanym rozwojem turystycznej bazy noclegowej. Wedáug danych z 2009 roku baza noclegowa w gminie obejmuje 8 obiektów, a liczbĊ miejsc noclegowych w Gminie Nowa WieĞ LĊborska ocenia siĊ na 685. Niewątpliwym potencjaáem turystycznym jest jezioro Lubowidz. JednakĪe ze wzglĊdu na brak odpowiedniej infrastruktury jest ono w peáni niewykorzystane.

Identyfikacja z gminą i wizerunek gminy Zdecydowana wiĊkszoĞü mieszkaĔców czuje siĊ związana z Gminą Nowa WieĞ LĊborska. Widoczna jest takĪe zaleĪnoĞü pomiĊdzy stopniem przywiązania do gminy a okresem zamieszkiwania na jej terenie. Osoby mieszkające dáXĪej w gminie czują siĊ z nią bardziej związane niĪ osoby z krótszym staĪem.

AktywnoĞü spoáeczna mieszkaĔców Zdecydowana wiĊkszoĞü mieszkaĔców zainteresowana jest polityką lokalną oraz sprawami rozwoju gminy. Widoczne jednak jest zróĪnicowanie poziomu tego zainteresowania w zaleĪnoĞci od miejsca zamieszkania oraz staĪu zamieszkania na terenie gminy. O wysokim poziomie aktywnoĞci spoáecznej na terenie gminy Ğwiadczy nie tylko liczba zarejestrowanych na jej obszarze organizacji i stowarzyszeĔ, lecz przede wszystkim dziaáania samych mieszkaĔców.

Organizacje na terenie Gminy Nowa WieĞ LĊborska: 1. Fundacja Ekologiczno – Sportowa im. Tomasza Hopfera Cele Fundacji:  prowadzenie dziaáalnoĞci zmierzających do poprawy Ğrodowiska naturalnego, a co za tym idzie poprawy warunków Īycia, pracy i wypoczynku czáowieka zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami,  gromadzenie i wypracowanie Ğrodków materialnych na dziaáania związane z ochronąĞrodowiska,  dziaáania profilaktyczno - ochronne dotyczące ochrony zasobów naturalnych

24 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

 w zakresie ponadregionalnym,  organizacja nowatorskich imprez ekologiczno – sportowych propagujących róĪnego rodzaju sporty (m.in. Maraton pamiĊci Tomasza Hopfera, biegi przeáajowe w Obliwicach). 2. Stowarzyszenie Osób Niepeánosprawnych „ĝwiatáo” Cele stowarzyszenia:  troska o niepeánosprawnych (osoby dorosáe oraz dzieci i máodzieĪ),  pomoc i ochrona chorego,  caákowita apolitycznoĞü, bezstronnoĞü i neutralnoĞü, niesienie pomocy osobom niepeánosprawnym, kierując siĊ ich potrzebami Īyciowymi. 3. Kóáko Rolnicze - Koáo GospodyĔ Wiejskich w Chocielewku. 4. Kóáko Rolnicze - Koáo GospodyĔ Wiejskich w KĊEáowie Nowowiejskim. 5. Kóáko Rolnicze - Koáo GospodyĔ Wiejskich w KrĊpie Kaszubskiej. 6. Kóáko Rolnicze - Koáo GospodyĔ Wiejskich w TawĊcinie. 7. Kóáko Rolnicze - Koáo GospodyĔ Wiejskich w Mostach. 8. Kóáko Rolnicze w LeĞnicach. 9. Kóáko Rolnicze w Wilkowie Nowowiejskim. DziaáalnoĞü Kóáek Rolniczych to gáównie integrowanie i aktywizacja spoáecznoĞci wiejskich, np. organizowanie imprez dla mieszkaĔców wsi, ubieganie siĊ o fundusze na potrzeby wsi. 10. Gminne Koáo Polskiego Związku Emerytów i Rencistów DziaáalnoĞü związku jest to min. organizowanie opieki nad ludĨmi samotnymi i niepeánosprawnymi, usuwanie barier w zatrudnianiu emerytów i rencistów, prowadzenie dziaáalnoĞci turystycznej i krajoznawczej. 11. Stowarzyszenie kultury fizycznej Klub Sportowy „TĊcza” Nowa WieĞ LĊborska. 12. Uczniowski Klub Sportowy przy Szkole Podstawowej w Nowej Wsi LĊborskiej. 13. Stowarzyszenie kultury fizycznej Klub Sportowy „Anioáy” Garczegorze. 14. Stowarzyszenie kultury fizycznej Klub Sportowy „Start” àebieĔ. Celem klubów sportowych jest szerzenie kultury fizycznej wĞród mieszkaĔców Gminy Nowa WieĞ LĊborska. Oprócz powyĪszych organizacji na terenie gminy w celach spoáecznych prĊĪnie dziaáają Soátysi i Rady Soáecki oraz Radni.

25 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Analiza SWOT Gmina Nowa WieĞ LĊborska Mocne strony 6áabe strony x Walory przyrodnicze i krajobrazowe, x Brak planu zagospodarowania x Jezioro Lubowidz, przestrzennego Gminy z uwzglĊdnieniem x Wysoka aktywnoĞü mieszkaĔców, terenów przeznaczonych pod inwestycje, x =áy stan infrastruktury drogowej - záy x =áRĪa torfu i borowiny leczniczej, stan dróg, brak chodników, ĞcieĪek x BliskoĞü morza, rowerowych, brak barierek przy x Uwarunkowania historyczne – chodnikach, brak sygnalizacji grodziska kultury àXĪyckiej (zasoby Ğwietlnej, w Czarnówku), zabytkowe koĞcioáy, x Brak kanalizacji sanitarnej i deszczowej cmentarz pomordowanych wiĊĨniów w wiĊkszoĞci miejscowoĞci (w jej KL Stutthof w KrĊpie Kaszubskiej, posiadaniu jest Nowa WieĞ LĊborska x Znaczna iloĞü odnowionych Ğwietlic i Mosty oraz osiedla popegeerowskie wiejskich tj. GOK Nowa WieĞ w Pogorszewie, DarĪewie, àebieniu, /Ċborska, KrĊpa Kaszubska, Janowicach, Garczegorze, Pogorzelice, x Niewykorzystany potencjaá jeziora Redkowice, Niebedzino, KĊEáowo Lubowidz, Nowowiejskie, Karlikowo LĊborskie, x Niedostatek kapitaáu lokalnego Wilkowo, LĊdziechowo, àebieĔ, i utrudniony dostĊp miejscowych Obliwice, Chocielewko – funkcje przedsiĊbiorców do kapitaáu integracyjne, zewnĊtrznego, x Zanieczyszczenie powietrza emisją niską x PrĊĪnie dziaáające na rzecz wsi (spalanie Ğmieci), i gminy Kóáka Rolnicze wykazujące x DuĪa iloĞü azbestu na budynkach, szczególną dbaáRĞü o integracjĊ x Zanieczyszczenie wód Ğciekami mieszkaĔców, zagospodarowanie komunalnymi, czasu dla dzieci i máodzieĪy, x Wysokie bezrobocie i niskie kwalifikacje x Place zabaw we wszystkich bezrobotnych, miejscowoĞciach, x Brak uzbrojonych terenów pod x Boisko Orlik – funkcje integracyjne, inwestycje, x Dobrze rozwiniĊta sieü klubów x Podziaá mieszkaĔców na „starych” sportowych, sukcesy tenisistów i „nowych”, stoáowych i piákarzy noĪnych, x Maáa iloĞü inwestycji kapitaáowych x ChĊü integracji i potrzeba pracy dla i zagranicznych, wspólnego dobra gminy, x 6áaba oferta dla turystów, Brak „powrotów” wyksztaáconych ludzi x Dobrze rozwiniĊta infrastruktura x do swoich Ğrodowisk, RĞwiatowa, x Brak rozwiniĊtego przemysáu, x Dobrze rozwiniĊta administracja x 6áaba dbaáRĞü o zabytki, samorządowa dąĪąca do lepszego x Niski poziom wyksztaácenia funkcjonowania (m.in. program mieszkaĔców, CAF), x Maáo mieszkaĔ socjalnych, x CiąJáy przyrost mieszkaĔców gminy. x Niewystarczająca liczba miejsc w przedszkolach, x Brak Īáobka, x Brak spójnej polityki jednostek samorządowo-terytorialnych róĪnych

26 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

szczebli, x Brak planowania strategicznego i operacyjnego, x Brak przystanku kolejowego w Mostach, x Sieü energetyczna wymagająca modernizacji, x Brak infrastruktury dla nowej zabudowy, x Brak áadu przestrzennego, zaburzanie przestrzeni, np. wsteczna linia zabudowy, x Znikoma baza hotelowa i niewielka iloĞü kwater agroturystycznych, x Brak moĪliwoĞci utrzymania infrastruktury zapewniającej Internet dla caáej gminy, x Brak „marki” gminy i oferty dla inwestorów.

Szanse ZagroĪenia x Harmonijny rozwój, x Niski stan ĞwiadomoĞci mieszkaĔców x Konsekwencja i ciąJáRĞü w dziedzinie ochrony Ğrodowiska, dokumentów gminnych, x Rozdrobnienie gospodarstw rolnych, x Gmina Nowa WieĞ LĊborska jako x Konflikty: starzy – nowi mieszkaĔcy, region z wyksztaáconą marką, walory krajobrazowe - infrastruktura, zapewniający mieszkaĔcom szereg x Zbyt gwaátowny rozwój terenów usáug, teren konkurencyjny, mieszkaniowych, suburbanizacja, x Budowa ferm wiatrowych, x Zabudowa zaburza gospodarkĊ x Wysoka efektywnoĞü w wodno-Ğciekową, wykorzystywaniu funduszy unijnych x Umiastowienie, utrata wiejskiego (100% záRĪonych projektów charakteru, otrzymaáo dofinansowanie), x Zabudowa na podstawie decyzji x Strategia róĪna dla miejscowoĞci o warunkach zabudowy, gĊsta (zróĪnicowanie obrĊbów, róĪne zabudowa uniemoĪliwia korzystanie problemy rozwojowe), z walorów gminy, x Rozwój agroturystyki i turystyki, x Problem gospodarki nieczystoĞciami x Wykorzystanie warunków – nieczystoĞci zamiast do szamb przyrodniczych, i oczyszczalni trafiają do gruntu lub x Zagospodarowanie terenów wokóá wody,

27 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

jeziora Lubowidz, x Wyprowadzenie siĊ przemysáu i usáug x Rozwój ĞcieĪek krajobrazowych z gminy, i przyrodniczych, edukacyjnych x Problem wykluczenia spoáecznego, i konnych, x Roszczeniowi mieszkaĔcy, x Rzeka àeba – trasy kajakowe, x Dzikie wysypiska Ğmieci, x Budowanie dróg gminnych, x Usuwanie azbestu i skáadowanie x Poprawa stanu infrastruktury, w niewiadomym miejscu, x Edukacja ekologiczna, x Niska motywacja do podjĊcia pracy x Opracowanie systemu wspierania przez klientów GOPS, rolników, x Traktowanie zasiáków jako staáej x Opracowanie systemu wspierania pensji. i promocji zatrudnienia, x Opracowanie systemu pomocy dla najuboĪszych dzieci, x Budowanie partnerstwa pomiĊdzy poszczególnymi miejscowoĞciami w gminie, x Integracja mieszkaĔców, x Kampania promocyjna gminy, takĪe ZĞród mieszkaĔców zachĊcająca do meldowania siĊ na terenie gminy.

PowyĪszy wykaz stanowi caáRĞciowe zestawienie haseá wedáug kryteriów analizy SWOT. CzĊĞü z nich stanowi efekt problemów zgáaszanych przez gospodarzy miejscowoĞci – soátysów oraz mieszkaĔców jednak niezaprzeczalnie za najsáabsze strony gminy naleĪy uznaü brak planów zagospodarowania przestrzennego przynajmniej dla kilku strategicznych miejscowoĞci Gminy z ustaleniem w nim stref przeznaczonych pod inwestycje. Powoduje to niewielkie zainteresowanie Gminą jako potencjalnym miejscem do zainwestowania. Bazowanie tylko na decyzjach o lokalizacji celu publicznego powoduje nie tylko opóĨnienia czasowe, co dla przedsiĊbiorcy oznacza straty ale i w ujĊciu czasowym równieĪ nieáad przestrzenny.

28 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Drogi gminne są nieutwardzone co w poáączeniu z brakiem odwodnienia powoduje znaczące utrudnienia zarówno dla mieszkaĔców jak i przedsiĊbiorców, co równieĪ zniechĊca nowych potencjalnych inwestorów. Jezioro Lubowidz bĊGące peráą mogąFą przyciągnąü turystów i inwestorów nie jest w Īadnej czĊĞci zagospodarowane i przygotowane do peánienia swojej funkcji. Brak wspóádziaáania i partycypacji w kosztach samorządów (tj. Gmina Nowa WieĞ LĊborska, /Ċbork, àĊczyce, Zarządu Powiatu LĊborskiego oraz Miasta LĊborka) przyczynia siĊ do pogáĊbiania stagnacji w tej dziedzinie. ZauwaĪalny jest równieĪ podziaá na „starych” i „nowych” mieszkaĔców. W kontekĞcie tym zagroĪenie pogáĊbienia siĊ potencjalnych konfliktów poáączonych z postĊpującym procesem urbanizacji i utraty walorów krajobrazowych Gminy Nowa WieĞ LĊborska wydaje siĊ najczarniejszym realnym scenariuszem. WaĪny jest równieĪ problem braku jasnej oferty gminy dla osób i podmiotów zewnĊtrznych. Do najwaĪniejszych silnych stron, a co za tym idzie i potencjalnych szans dalszego rozwoju, wymieniü naleĪy lokalizacjĊ gminy, jej walory przyrodniczo-kulturowe oraz prĊĪnie dziaáające Stowarzyszenia, Kóáka Rolnicze i grupy nieformalne na rzecz wsi, które mają do dyspozycji odpowiednie narzĊdzia w postaci odnowionych Ğwietlic wiejskich i placów zabaw oraz wysoki stopieĔ wykorzystania funduszy europejskich.

Plan Strategiczny Gminy Nowa WieĞ LĊborska 2000-2010

Dbając o ciąJáRĞü rozwoju i jego harmonijnoĞü naleĪy zweryfikowaü zapisy poprzedniego Planu Strategicznego Gminy Nowa WieĞ LĊborska 2000-2010 pod wzglĊdem aktualnoĞci oraz moĪliwoĞci przynajmniej czĊĞciowej kontynuacji jej realizacji. Za ciągle aktualny uznaje siĊ cel nadrzĊdny Gminy Nowa WieĞ LĊborska sformuáowany jako: „Poprawa warunków Īycia mieszkaĔców gminy poprzez: tworzenie moĪliwoĞci zaspokajania potrzeb materialnych, oĞwiatowych, kulturalnych i zdrowotnych oraz zapewnienie bezpieczeĔstwa, równomiernego rozwoju wszystkich miejscowoĞci i wpieranie powstawania nowych miejsc pracy”. PoniĪej w sposób tabelaryczny przedstawiono ocenĊ aktualnoĞci celów wyznaczonych dla poszczególnych dziedzin w Planie Strategicznym Gminy Nowa WieĞ LĊborska 2000-2010 .

29 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Cele w Planie Strategicznym Gminy Nowa WieĞ LĊborska 2000 - 2010 Nr celu Opis AktualnoĞü Uwagi CELE W PROBLEMACH STRATEGICZNYCH problem: záe nawierzchnie dróg Niektóre z dróg w miejscowoĞci NWL cel: wybudowaü drogi zostaáy utwardzone: tj. ul. Kisewa, Ogrodowa i Mostowa. ul. Witosa i Na Stoku (w trakcie realizacji). W Mostach 1 aktualny utwardzono ok. 2 km dróg (z 6 km). W pozostaáych miejscowoĞciach utwardzano bąGĨ remontowano drogi, jednakĪe problem jest nadal aktualny ze wzglĊdu na wysokie koszty finansowe. problem : brak chodników na terenie Niewielka czĊĞü zostaáa zrealizowana gminy jednakĪe problem jest nadal aktualny ze cel : wybudowanie chodników wzglĊdu na wysokie koszty finansowe 2. aktualny oraz brak dofinansowania chodników przez wáDĞcicieli dróg tj. Zarząd Dróg Powiatowych i Zarząd Dróg Wojewódzkich. problem: bezrobocie Problem bezrobocia jest nadal aktualny, cel: bezrobocie spadáo ale nie do A. zmniejszenie bezrobocia zakáadanego - 12%. Brak specjalnej poprzez pozyskanie oferty dla inwestorów. nowych miejsc pracy w W Gminnym Zakáadzie Usáug nowo powstających Komunalnym w Nowej Wsi LĊborskiej zakáadach pracy (ĞciągniĊcie zatrudniane są osoby do pracy przy inwestorów zewnĊtrznych) infrastrukturze. Brak wpáywu na - zmniejszenie bezrobocia inwestorów do zatrudniania osób z do 12 % do 2010 roku , terenu gminy oraz niewystarczająca iloĞü B. zatrudnianie bezrobotnych osób z odpowiednimi kwalifikacjami przy budowach dróg i zawodowymi. 3 chodników w gminie, aktualny C. zatrudnianie bezrobotnych przy inwestycjach na terenie gminy w iloĞci 10% stanu osobowego wykonawcy inwestycji, D. opracowaü katalog ulg na okres np. 3 lat dla kaĪdego nowego podmiotu gospodarczego, który zatrudniaü bĊdzie okreĞloną liczbĊ osób bezrobotnych z terenu gminy. problem: brak dostatecznej promocji Gmina posiada komórkĊ ds. promocji gminy funkcjĊ tą speánia równieĪ Gminny cel: 2Ğrodek Kultury w Nowej Wsi A. do roku 2000 powoáDü /Ċborskiej. komórkĊ ds. turystyki i Brak jest natomiast katalogu terenów promocji gminy ( 1-2 etaty), pod inwestycje. B. przygotowaü i promowaü czĊĞciowo Istnieje szereg imprez promujących 4 tereny pod inwestycje aktualny gminĊ, funkcjonuje strona internetowa, gospodarcze – do roku 2002, gmina bierze udziaá w targach C. ustaliü jeden dzieĔ w roku , turystycznych (PoznaĔ, GdaĔsk) poprzez który obchodzony bĊdzie LOT „Ziemia LĊborska”, której jest kaĪdego roku jako „ĞwiĊto czáonkiem. Gminy” – do 2000 roku.

5 problem: maáa baza lokalowa szkóá i w niewielkim W związku z niĪem demograficznym

30 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

ich záy stan techniczny stopniu brak potrzeby rozbudowy szkóá. cel: aktualny Powstaáo Gimnazjum i sala A. wybudowaü osobne budynki gimnastyczna w Redkowicach oraz dla szkóá w àebieniu i dobiega koĔca remont szkóá i ich Nowej Wsi LĊborskiej do wyposaĪenie w LeĞnicach i Nowej Wsi roku 2010, /Ċborskiej. Stan techniczny pozostaáych B. wybudowaü salĊ szkóá równieĪ ulegá poprawie. gimnastyczną w Redkowicach do roku 2002, C. poprawiü stan techniczny szkóá.

problem: nieracjonalna sieü szkóá Szkoáa Podstawowa w TawĊcinie nadal podstawowych na terenie gminy i funkcjonuje. Funkcjonują 4 Gimnazja zbyt wysokie koszty utrzymania oraz 5 Szkóá Podstawowych oraz 2 szkóá oddziaáy przedszkolne. Zlikwidowano cel: oddziaá przedszkolny w Chocielewku. zweryfikowaü sieü szkóá do stanu jak niĪej:  6 peánych szkóá podstawowych 6 aktualny od roku szkolnego 2000/2001,  2 gimnazja od roku szkolnego 2000/2001,  5 szkóá podstawowych (bez TawĊcina) stan do osiągniĊcia do roku 2010.

problem: niedostateczna sieü - dowozu dzieci do szkóá cel: od roku 2000 i dalej - naleĪy na 7 nieaktualny bieĪąco dokonywaü weryfikacji dowozów dzieci.

problem: brak kanalizacji w - Mostach czĊĞciowo 8 cel: wybudowanie kanalizacji w Mostach – strona póánocna – do roku aktualny 2010.

problem: brak kanalizacji w Nowej Budowa kanalizacji w Nowej Wsi Wsi LĊborskiej i w àebieniu /Ċborskiej – w trakcie realizacji. cele: Budowa kanalizacji w àebieniu nie byáa A. wybudowanie kanalizacji w czĊĞciowo moĪliwa do momentu budowy nowej 9 Nowej Wsi LĊborskiej do aktualny oczyszczalni Ğcieków, która zostaáa roku 2010, zakoĔczona w grudniu 2010 r. B. wybudowanie kanalizacji w àebieniu do roku 2010. problem: brak oczyszczalni Ğcieków Nowa WieĞ LĊborska naleĪy zgodnie w Nowej Wsi LĊborskiej z Krajowym Programem Oczyszczania cel: wybudowanie oczyszczalni i ĝcieków Komunalnych do aglomeracji 10 odprowadzanie Ğcieków. nieaktualny /Ċbork. Istniejąca nie speániająca norm Ğrodowiskowych oczyszczalnia Ğcieków Na Stoku zostaáa zamkniĊta z koĔcem 2010 r. problem: záy stan techniczny StopieĔ zwodociągowania gminy wynosi czĊĞciowo 11. urządzeĔ wodociągowych 98%. Nowe ujĊcia wody są na bieĪąco aktualny cele: realizowane. Nie zostaá zbudowany

31 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

A. wybudowaü sieü kolektor Mosty – Lubowidz, àebieĔ wodociągową, i KĊEáowo Nowowiejskie, nie B. budowa nowych ujĊü zmodernizowano oczyszczalni wodnych, w NiebĊdzinie C. gospodarka Ğciekowa

problem: brak uzbrojonych terenów Ze wzglĊdu na szybką rozbudowĊ pod budownictwo i przemysá mieszkalnictwa w stronĊ LĊborka, cel: zabezpieczyü i uzbroiü Czarnówka i àeby zwiĊkszają siĊ tereny pod budownictwo potrzeby w zakresie budowy kanalizacji 12 mieszkaniowe i przemysá (Nowa aktualny i wodociągów. Pod inwestycje WieĞ LĊborska) przemysáowe brak jest nowych terenów, oprócz byáego „POM”. Brak planu zagospodarowania przestrzennego jest czynnikiem hamującym rozwój. problem: zbyt maáa baza lokalowa Ze wzglĊdu na niĪ demograficzny oraz gimnazjów powstanie Gimnazjum w LeĞnicach 13 cel: wybudowaü nowe obiekty dla nieaktualny i Redkowicach problem staá siĊ gimnazjum w Nowej Wsi LĊborskiej nieaktualny. i àebieniu problem: brak sali gimnastycznej ZakoĔczono realizacjĊ budowy sali 14. w Redkowicach nieaktualny gimnastycznej w 2005 r. cel: wybudowaü salĊ gimnastyczną problem: brak przystanku PKP nie ma moĪliwoĞci realizacji budowy w Mostach przystanku ze Ğrodków gminnych – zbyt 15. nieaktualny cel: wybudowaü przystanek PKP droga inwestycja w Mostach problem: niedostateczna sieü Po przeprowadzonych konsultacjach gazyfikacji gminy z inwestorami - brak zainteresowania 16 nieaktualny cel: gazyfikacja gminy mieszkaĔców.

problem: brak telefonizacji Rozwój telefonii komórkowej. niektórych miejscowoĞci w gminie 17. nieaktualny cel: przyáączenie do sieci telefonicznej miejscowoĞci w Gminie problem: ]áy stan techniczny Pozostaje do remontu Ğwietlica Ğwietlic wiejskich w Garczegorzu i TawĊcinie - w roku cel: na bieĪąco remontowaüĞwietlice 2011 realizacja ze Ğrodków unijnych. 18. nieaktualny wiejskie w poszczególnych Pozostaáe Ğwietlice bĊGą doposaĪone miejscowoĞciach w sprzĊt multimedialny.

problem: ]áy stan techniczny boisk Zrealizowano. BieĪnia w àebieniu sportowych wykonana z programu odnowy wsi. cel: Nowa WieĞ LĊborska posiada boisko 19. A. remontowaü na bieĪąco: nieaktualny ORLIK 2012. àebieĔ – bieĪnia, B. Nowa WieĞ LĊborska.

Problem: brak placów zabaw dla Wybudowano place zabaw w 19 wsiach dzieci z programu odnowa wsi. 20 nieaktualny cel: wybudowaü place zabaw dla dzieci w odpowiednich miejscach Problem: ]áy stan mieszkaĔ CzĊĞü mieszkaĔ zostaáa sprzedana. komunalnych czĊĞciowo 21 cel: ze wzglĊdu na duĪe koszty aktualny utrzymania sprzedaü mieszkania

32 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

problem: Váabe wyposaĪenie Wystarczające wyposaĪenie jednostek jednostek Ochotniczych StraĪy Ochotniczych StraĪy PoĪarnych. PoĪarnych 22 cel: na bieĪąco doposaĪ\ü jednostki nieaktualny Ochotniczych StraĪy PoĪarnych

problem: brak dostatecznego Brak pojedynczych lamp. RĞwietlenia dróg czĊĞciowo 23 cel: doprowadziü do skutecznego aktualny RĞwietlenia miejscowoĞci gminy problem: ]áy stan dróg gruntowych - w gminie 24 aktualny cel: do realizacji na bieĪąco

CELE W OBSZARACH STRATEGICZNYCH Obszar Turystyka: Cel: A. Utworzenie agencji Istnieje komórka w Gminie, Gmina promocji turystyki gminy – nieaktualny naleĪy do LOT „Ziemia LĊborska” jak najszybciej i dziaáalnoĞü GOK przyczynia siĊ do rozwoju turystyki. B. Uzbroiü tereny pod usáugi Brak uzbrojenia terenów wokóá jeziora turystyczne: aktualny Lubowidz.  nad jezioro Lubowidz (woda , energia elektryczna),  LeĞnice,  Redkowice. C. Wydzielenie w planie Brak planów zagospodarowania dla zagospodarowania aktualny terenów atrakcyjnych turystycznie. przestrzennego terenów atrakcyjnych turystycznie 1. pod inwestycje turystyczne D. Przeszkolenie osób Osoby chĊtne do prowadzenia kwater chĊtnych do prowadzenia nieaktualny agroturystycznych zostaáy przeszkolone. kwater agroturystycznych E. Wprowadzenie ulg Nie byáy wprowadzone ulgi dla osób podatkowych (podatek aktualny prowadzących gospodarstwa rolny) dla rolników agroturystyczne. indywidualnych prowadzących kwatery agroturystyczne:  80% ulgi  50% ulgi  20% ulgi j/w F. Wydzielenie terenów pod aktualny budowĊ domków letniskowych: jezioro Lubowidz Obszar Rolnictwo: Wymogi unijne w zakresie rolnictwa Cel. wywoáDáy samoistny proces w 1. Utworzenie ksztaátowaniu siĊ gospodarstw rolnych. wysokoprodukcyjnych Wiele gospodarstw zlikwidowaáo swoją gospodarstw o róĪnych czĊĞciowo dziaáalnoĞü ze wzglĊdu na reĪim 2 kierunkach produkcji, aktualny SANEPID-u (niekoniecznie 2. Utworzenie specjalistycznych spowodowany niedostosowaniem do gospodarstw: produkcja mleka przepisów). i Īywca woáowego pow. 20 szt., 3. ZwiĊkszenie jakoĞci i wydajnoĞci

33 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

produkcji mleka, 4. ZwiĊkszenie wydajnoĞci zbóĪ z 1 ha, 5. Utworzenie upraw plantacyjnych:  truskawka,  borówka amerykaĔska,  porzeczka, malina, 6. Wyáączenie nieekonomicznych gruntów z uĪytkowania rolnego do zalesienia, 7. Utworzenie szkóáek – produkcja krzewów ozdobnych i drzew. Obszar Przemysá. Rynek na bieĪąco weryfikuje potrzeby Cel: w zakresie potrzeb przemysáowych. A. Uruchomienie zakáadów Nadal aktualny jest cel: uruchomienie przemysáu drzewnego (wraz z zakáadów na bazie torfu. obecnie funkcjonującymi), czĊĞciowo 3. B. Uruchomienie zakáadów aktualny elektrotechnicznych, C. Uruchomienie zakáadów przetwórstwa metalowego, D. Uruchomienie zakáadów torfowych. Obszar Usáugi: 1. Brak potrzeby powstanie maáej Cel: gastronomii. ĞcieĪka rowerowa od A. RozwiniĊcie sieci maáej Nowej Wsi LĊborskiej do gastronomii na trasie : àeba – Biaáogardy powstaje w ramach /Ċbork - ĞcieĪka rowerowa, inwestycji Zarządu Dróg B. Uruchomienie : wypoĪyczalni Wojewódzkich. rowerów, wypoĪyczalni 2. WypoĪyczalnie rowerów i sprzĊtu sprzĊtu wodnego, wodnego prowadzi LOT „Ziemia C. Uruchomienie gminnego /Ċborska”. targowiska w Nowej Wsi 3. Brak potrzeby tworzenia Gminnego /Ċborskiej (páody rolne), Targowiska. D. Uruchomienie prywatnych 4. Prywatni przewoĨnicy stanowią usáug przewozowych (dowozy podstawĊ transportu zbiorowego dzieci), w Gminie Nowa WieĞ LĊborska. E. Uruchomienie punktów 5. Powstawanie punktów usáugowych usáugowych: uzaleĪnione jest od popytu rynku.  Szewskie, 6. Prawnik z Fundacji PARASOL czĊĞciowo 4.  Krawieckie, udziela w urzĊdzie bezpáatnych  Komputerowe, aktualny porad mieszkaĔcom (do 2014  Szklarskie. roku). F. Uruchomienie kancelarii 7. Istnieją na terenie gminy punkty prawniczej dostĊpnej dla skupu. mieszkaĔców Gminy 8. Na rynku istnieją firmy Ğwiadczące G. Uruchomienie punktów usáugi w zakresie odbioru odpadów. skupu: 9. Na rynku istnieją firmy Ğwiadczące  Ziemniaki, usáugi dostarczania odbiorcom  Owoce, surowce energetyczne. 10. Na rynku istnieją firmy Ğwiadczące  ZboĪa. usáugi w zakresie wytwarzania H. Uruchomienie usáug odbioru wyrobów kowalskich artystyczno- odpadów: XĪytkowych.  Staáych,  Ciekáych. I. Uruchomienie usáug w zakresie dostarczania odbiorcom indywidualnym

34 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

surowców energetycznych (trociny, wĊgiel, drewno, itp.). J. Uruchomienie usáug w zakresie wytwarzania wyrobów kowalskich, artystyczno-uĪytkowych.

WiĊkszoĞü z wyznaczonych celów pozostaáa aktualna. Powodem tego w gáównej mierze nie jest brak ich realizacji, czemu przeczy lista zrealizowanych w ostatnich latach inwestycji gminnych, a ich ponadczasowoĞü lub fakt, Īe przy obecnym stanie prawnym samorząd gminny ma jedynie poĞredni wpáyw na dane kwestie, które są mocno powiązane z ogólną sytuacją w kraju i województwie lub leĪą w zakresie kompetencji ustawowo przyznanych innym szczeblom administracji. Pewne jest, Īe dobra komunikacja, ekologia i dobra sytuacja materialna mieszkaĔców zawsze bĊGą znajdowaü siĊ w zakresie waĪnych celów rozwoju kaĪdej gminy. Z perspektywy czasu, jaki upáynąá od momentu opracowania dotychczasowej Strategii rozwoju gminy, elementem wymagającym zmiany jest potrzeba skupienia ograniczonych siá i Ğrodków, jakim dysponuje gmina poprzez zwaloryzowanie wyznaczonych celów i wywaĪenie ich hierarchizacji. Aktualnym pozostaáo:  tworzenie planów zagospodarowania przestrzennego,  uzbrojenie i zagospodarowanie terenów wokóá jeziora Lubowidz,  poprawa infrastruktury drogowej,  ĞciągniĊcie zewnĊtrznego kapitaáu, a co za tym idzie zwiĊkszenie miejsc pracy i spadek bezrobocia.

35 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Punkt B – Jak powinna wyglądaü gmina w przyszáRĞci?

Wizja

Z kaĪdego Ĩródáa zbieranych informacji przy opracowywaniu projektu Strategii rozwoju gminy uzyskano podobne wytyczne odnoĞnie waloryzacji celów rozwojowych gminy. Jako najwaĪniejsze podawano problemy związane z:  infrastrukturą techniczną,  brakiem planów zagospodarowania przestrzennego,  ochronąĞrodowiska,  komunikacją i integracją,  wykorzystaniem walorów poáRĪenia i zasobów gminy (w tym przyrody i dziedzictwa kulturowego),  narastającym problem rozdrabniania i zabudowywania terenów gminy,  rozwojem i edukacją mieszkaĔców,  zaspokajaniem innych, wyĪej nie wymienionych, bieĪących potrzeb mieszkaĔców oraz przedsiĊbiorców.

W związku z powyĪszym sformuáowano nastĊpująFą wizjĊ przyszáego rozwoju Gminy Nowa WieĞ LĊborska:

„Nowa WieĞ LĊborska to ekologiczna Gmina zaspokajająca potrzeby jej mieszkaĔców, oferująca czynny wypoczynek wykorzystujący jej zasoby przyrodnicze i kulturowe, posiadająca atrakcyjną ofertĊ dla inwestorów, którzy znajdą tu atrakcyjne tereny pod inwestycje.”

36 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Cele rozwoju gminy

Cel strategiczny Kontynuując dotychczasową StrategiĊ rozwoju gminy oraz uznając jej zapisy w dalszym ciągu za aktualnie nadrzĊdny cel strategiczny, który stanowi misjĊ gminy, pozostawia siĊ bez zmian, a jego obecną treĞü sformuáowano nastĊpująco:

„Poprawa warunków Īycia mieszkaĔców Gminy poprzez: tworzenie moĪliwoĞci zaspokajania potrzeb materialnych, oĞwiatowych, kulturalnych i zdrowotnych oraz zapewnienie bezpieczeĔstwa, równomiernego rozwoju wszystkich miejscowoĞci i wpieranie powstawania nowych miejsc pracy”

PodrzĊdne cele strategiczne stanowią rozáRĪenie celu nadrzĊdnego strategicznego na jej czĊĞci skáadowe – cele operacyjne.

Cele operacyjne Cel strategiczny wiąĪe siĊ z szeregiem zagroĪHĔ i potencjalnymi konfliktami. Niezwykle trudnym procesem jest rozwój funkcji mieszkaniowej i gospodarki gminy przy jednoczesnym niezbĊdnym dla zachowania walorów przyrodniczo-krajobrazowych i dziedzictwa kulturowego ograniczeniu ekspansji terenowej i ich intensywnoĞci na terenach juĪ na te cele zagospodarowanych. W kilkutysiĊcznej historii ludzkoĞci wielokrotnie wielcy naszego Ğwiata wskazywali, Īe odlegáe i trudne do osiągniĊcia cele naleĪy zdobywaü po kroku. Cele operacyjne stanowią listĊ niezbĊdnych kroków, które naleĪy przedsiĊwziĊü, aby dojĞü do celu. W związku z tym cel strategiczny podzielony zostaá na poszczególne cele operacyjne: 1. Gmina dostĊpna i bezpieczna, 2. Gmina zrównowaĪonego rozwoju, 3. Zdrowa i wyksztaácona gmina, 4. Gmina zintegrowana, 5. Gmina przedsiĊbiorcza. Przy tak brzmiących wizji rozwoju gminy oraz celu strategicznym, wyznaczono nastĊpujące cele operacyjne:

37 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

nr Grupa Cel operacyjny 1 Gmina dostĊpna i bezpieczna

1.1. Poprawa jakoĞci i bezpieczeĔstwa komunikacji drogowej. Wypracowywanie kolejnych moĪliwoĞci 1.2. wspóápracy z sąsiadującymi gminami, powiatem i województwem. 1.3. Rozwijanie nowych technik komunikacji mieszkaĔców ze sobą i ze Ğwiatem zewnĊtrznym. 1.4. Rozwiązanie kwestii związanych z melioracją i terenami zalewowymi. 1.5. Poprawa poczucia bezpieczeĔstwa. 1.6. Wzrost ĞwiadomoĞci prawnej i obywatelskiej.

2 Gmina zrównowaĪonego rozwoju Wypracowanie wytycznych do planowania áadu przestrzennego. Zachowanie walorów krajobrazowych – podziaá terenów gminy pod 2.1. wzglĊdem walorów przyrodniczo- krajobrazowych, dziedzictwa kulturowego, zakresu ich ochrony i moĪliwoĞci ich przyszáego wykorzystania, czyli maksymalnych moĪliwych intensywnoĞci ich zagospodarowania. 2.2. Rozwój turystyki na terenie gminy. 2.3. Wykorzystanie zasobów naturalnych. 3. Zdrowa i wyksztaácona gmina

3.1. Stwarzanie moĪliwoĞci powiĊkszania zasobu wiedzy caáRĞci spoáeczeĔstwa gminy. 3.2. Wypracowanie bodĨców i zachĊt do samodoskonalenia siĊ i ksztaácenia ustawicznego. 3.3. Poprawa dostĊpu do usáug medycznych oraz ogólnego stanu zdrowia mieszkaĔców. 3.4. Utrzymywanie jak najlepszego stanu Ğrodowiska w gminie i jej sąsiedztwie. 4 Gmina zintegrowana 'ąĪenie do jak najwiĊkszej integracji 4.1. mieszkaĔców gminy oraz likwidacji dzielących je barier. 4.2. ZwiĊkszenie poczucia toĪsamoĞci mieszkaĔców z miejscem ich zamieszkania. 5 Gmina przedsiĊbiorcza 5.1. Wypracowanie jasnego wizerunku gminy. 5.2. Przygotowanie i promocja oferty gminy.

PrzyjĊta numeracja (1, 2, 3, 4 i 5) jest jednoczesną waloryzacją wagi danych celów na podstawie potrzeb spoáecznych. Wszelkie moĪliwe Ğrodki znajdujące siĊ w dyspozycji gminy

38 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020 powinny byü przeznaczane, a kolejno programy opracowywane wedáug takiego ich uporządkowania. Za najskuteczniejsze metody realizacji celów operacyjnych naleĪy uznaü takie, gdzie realizując jedne ze wskazanych celów uzyskuje siĊ równolegle przynajmniej nieznaczną poprawĊ sytuacji w dziedzinie objĊtej innym celem. Realizacja jednego celu nie wyklucza jednoczesnej realizacji innego. PowyĪsza lista nie jest zbiorem zamkniĊtym i dopuszczalne jest wyáonienie innych celów operacyjnych, o ile wykazany zostanie ich bezpoĞredni związek z realizacją nadrzĊdnego celu strategicznego.

Jak z punktu A dojĞü do punktu B?

Pytanie, na jakie powinna odpowiedzieü kaĪda Strategia rozwoju to nie tylko, jaka przyszáRĞü gminy jest najlepsza, ale równieĪ, w jaki sposób ją osiągnąü.

Realizacja strategii We wspóáczesnym Ğwiecie gminy i miasta osiągają sukces dziĊki umiejĊtnemu áączeniu elementów konkurencji i wspóápracy, wspierania jednostek najbardziej efektywnych i pomocy osobom nieprzystosowanym. Wymagane jest poszukiwanie i wspólne wspieranie osób i podmiotów, które stanowią „lokomotywy” napĊdzające lokalny rozwój przy jednoczesnym ujawnianiu i wspieraniu osób i pomiotów najgorzej funkcjonujących w realiach dzisiejszej gospodarki wolnorynkowej. Oznacza to, Īe samorząd gminy nie jest jedynym i wyáącznym podmiotem Strategii rozwoju, chociaĪ ponosi odpowiedzialnoĞü za jej sformuáowanie i uchwalenie. Jedyną drogą do jej realizacji jest wspólne dąĪenie do realizacji jej zaáRĪHĔ zarówno mieszkaĔców gminy jak i jej administracji oraz dziaáających na jej obszarze podmiotów gospodarczych i stowarzyszeĔ.

Realizacja celów Zakáada siĊ, Īe dla kaĪdego z wyznaczonych celów operacyjnych (od 1.1 do 5.2) naleĪy zrealizowaü przynajmniej jeden program rozwojowy. Opracowując je naleĪy uwzglĊdniü sposoby ich monitoringu oraz ocenĊ ich skutecznoĞci. Jednym z waĪniejszych zaáRĪHĔ kaĪdego programu jest ustalenie kryteriów jego oceny na podstawie mierzalnych wielkoĞci.

39 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

KaĪdy cel powinien mieü swojego opiekuna. OsobĊ lub wyznaczoną grupĊ osób odpowiedzialnych za jego realizacjĊ. Praca tych osób powinna polegaü na przygotowaniu kolejnych programów realizujących cel, nadzorowaniu ich realizacji oraz oceny koĔcowej jego skutecznoĞci. Zawarte w niniejszej Strategii rozwoju gminy dziaáania naleĪy traktowaü, jako otwarty zestaw wymagający uzupeánienia i szczegóáowego opracowania na etapie realizacji Strategii rozwoju gminy, a wymienione idee stanowią jedynie inspiracjĊ dla osób wyznaczonych do przygotowania i realizacji wymienionych w Strategii rozwoju gminy celów operacyjnych. Wskazane jest poszukiwanie kolejnych programów zgodnych z wyznaczonymi celami, ich uszczegóáawiania i jeĪeli zachodzi taka potrzeba modyfikacja juĪ wymienionych.

PoniĪsza tabela stanowi listĊ propozycji dziaáDĔ uporządkowaną wg celów operacyjnych.

Nr Grupa Cel operacyjny Dziaáania

1 Gmina dostĊpna i bezpieczna Poprawa jakoĞci i bezpieczeĔstwa  Modernizacja, budowa i poprawa komunikacji drogowej stanu technicznego nawierzchni 1.1. dróg i chodników wraz z infrastrukturą towarzysząFą,  budowa ĞcieĪek i dróg rowerowych. Wypracowywanie kolejnych  Program imprez organizowanych moĪliwoĞci wspóápracy z z wybraną lub wybranymi Vąsiadującymi gminami, gminami sąsiednimi lub 1.2. powiatem i województwem. powiatem,  poszukiwanie moĪliwoĞci realizacji zadaĔ województwa na terenie gminy. Rozwijanie nowych technik Zapewnienie powszechnego komunikacji mieszkaĔców ze dostĊpu do internetu, tworzenie 1.3. sobą i ze Ğwiatem zewnĊtrznym. spoáeczeĔstwa informacyjnego oraz wspieranie nowoczesnych technologii. Rozwiązanie kwestii związanych  Rozwiązanie kwestii związanych z melioracją i terenami z melioracją i terenami 1.4. zalewowymi. zalewowymi,  gminny program retencji wód opadowych. 1.5. Poprawa poczucia Poprawa poczucia bezpieczeĔstwa bezpieczeĔstwa. oraz zapobieganie przestĊpczoĞci 1.6. Wzrost ĞwiadomoĞci prawnej i Gminne spotkania z prawnikiem. obywatelskiej.

40 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

Gmina 2 zrównowaĪonego rozwoju Wypracowanie wytycznych do  Aktualizacja studium planowania áadu przestrzennego. uwarunkowaĔ i kierunków Zachowanie walorów zagospodarowania krajobrazowych – podziaá terenów przestrzennego, gminy pod wzglĊdem walorów przyrodniczo-krajobrazowych,  sporządzenie planu 2.1. dziedzictwa kulturowego, zagospodarowania zakresu ich ochrony i moĪliwoĞci przestrzennego Gminy Nowa ich przyszáego wykorzystania, WieĞ LĊborska. czyli maksymalnych moĪliwych intensywnoĞci ich zagospodarowania.

Rozwój turystyki na terenie  Rozwój infrastruktury gminy. turystycznej i rekreacyjnej, zwáaszcza zagospodarowanie terenów wokóá jeziora Lubowidz i rzeki àeby,  rozszerzenie oferty produktów turystycznych gminy,  rozwój atrakcji i szlaków turystycznych oraz infrastruktury informacyjnej,  wsparcie dziaáDĔ sektora prywatnego w zakresie szkoleĔ dotyczących tworzenia i rozwoju lokalnych produktów turystycznych,  wprowadzenie systemu 2.2. zarządzania oraz diagnozy potrzeb sektora usáug turystycznych w gminie,  stworzenie warunków dla rozwoju twórczoĞci, edukacji regionalnej i kultury gminy,  wspieranie rewitalizacji zabytkowych obiektów oraz ochrona dóbr kultury,  wspieranie rozwoju agroturystyki,  ksztaácenie kadr dla turystykii agroturystyki,  promowanie rolnictwa ekologicznego.

2.3. Wykorzystanie zasobów  Wykorzystanie zasobów torfów naturalnych do celów leczniczych,

41 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

 wykorzystanie pokáadów gazu áupkowego,  racjonalne i kontrolowane wydobycie kruszyw i gliny,  zwiĊkszenie wykorzystania odnawialnych Ĩródeá energii na bazie sáRĔca, wiatru i wody. Zdrowa 3. i wyksztaácona gmina Stwarzanie moĪliwoĞci  UmoĪliwienie szerszej grupie powiĊkszania zasobu wiedzy dzieci uczestnictwa w edukacji caáRĞci spoáeczeĔstwa gminy. przedszkolnej,  poprawa jakoĞci nauczania w szkoáach,  wzmocnienie zasobów ludzkich poprzez ksztaácenie zawodowe i moĪliwoĞci podwyĪszania kwalifikacji zawodowych, 3.1.  stworzenie programu pomocowego jako systemu wpáywającego na poprawĊ szans edukacyjnych dla dzieci i máodzieĪy z najuboĪszych rodzin,  upowszechnianie nauki MĊzyków obcych, edukacji ekologicznej, obywatelskiej i europejskiej w szkoáach. Wypracowanie bodĨców i zachĊt  Wsparcie grup szczególnego do samodoskonalenia siĊ i ryzyka dla zwiĊkszenia ich ksztaácenia ustawicznego szans na zatrudnienie, 3.2.  stworzenie aktywnych form zwalczania bezrobocia oraz przeciwdziaáania wykluczeniu spoáecznemu,  utworzenie Īáobka. Poprawa dostĊpu do usáug  Rozwój i poprawa jakoĞci medycznych oraz ogólnego stanu funkcjonowania gminnej sieci zdrowia mieszkaĔców. placówek ochrony zdrowia,  rozwój sieci terenów i urządzeĔ sportowo-rekreacyjnych, 3.3.  wprowadzanie programów profilaktycznych, szczególnie dotyczących chorób nowotworowych,  wprowadzanie programów profilaktycznych dla dzieci i máodzieĪy realizowanych w

42 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

szkoáach (uzaleĪnienia, takĪe od Internetu, zasady zdrowego Īywienia, wady postawy, wady wzroku i sáuchu, stan uzĊbienia),  zapewnienie opieki lekarskiej w szkoáach i przedszkolach, w tym stomatologa,  promowanie nowoczesnej profilaktyki spoáeczno- zdrowotnej. Utrzymywanie jak najlepszego  Wprowadzenie segregacji stanu Ğrodowiska w gminie i jej odpadów oraz ich selektywnej Vąsiedztwie. zbiórki,  propagowanie kompostowania odpadów organicznych przez mieszkaĔców we wáasnym zakresie,  edukacja ekologiczna,  utylizacja azbestu przez uprawnione firmy,  poprawa dostĊpnoĞci do dobrej jakoĞci wody pitnej,  rozwój systemu wsparcia dla 3.4. osób starszych w Ğrodowisku zamieszkania,  rozwiązanie kwestii związanych ze spalaniem i wywozem Ğmieci,  rozwiązanie kwestii nielegalnego wylewu fekaliów z szamb przez mieszkaĔców,  budowa sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej,  rozwój i wspieranie wprowadzania na terenie gminy technologii przyjaznych Ğrodowisku. 4 Gmina zintegrowana 'ąĪenie do jak najwiĊkszej  Umacnianie wspólnoty lokalnej integracji mieszkaĔców gminy i wiĊzi sąsiedzkich – program oraz likwidacji dzielących je wyszukiwania i wspólnego barier. rozwiązywania problemów 4.1. gminy,  program wsparcia osób organizujących i inicjujących Īycie spoáeczne – dziaáaczy spoáecznych,

43 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

 konkurs wiedzy o gminie,  konkurs na najáadniejszy ogród, posesje itp.  organizacja tematycznych festynów i zabaw dla mieszkaĔców gminy w tym najmáodszych,  organizacja wyjazdów dla dzieci z terenu gminy,  wypracowanie szeregu korzyĞci dla osób zameldowanych na terenie gminy. ZwiĊkszenie poczucia toĪsamoĞci  Umacnianie wspólnoty lokalnej mieszkaĔców z miejscem ich i wiĊzi sąsiedzkich – program zamieszkania. wyszukiwania i wspólnego rozwiązywania lokalnych problemów,  realizacja programu Odnowa Wsi i Leader,  aktywizowanie Īycia spoáecznego i mobilizowanie spoáecznoĞci lokalnych m. in. poprzez wáączanie siĊ instytucji i szkóá w organizowanie zajĊü 4.2. dla mieszkaĔców,  program inicjowania i wspierania Īycia spoáecznego wokóá lokalnych szkóá,  tworzenie miejsc spotkaĔ integracyjnych w poszczególnych miejscowoĞciach,  wspieranie rozwoju kultury fizycznej i sportu w oparciu  o bazĊ szkolną,  program lekcji i wykáadów  z historii gminy. 5 Gmina przedsiĊbiorcza Wypracowanie jasnego wizerunku  Wyáonienie marki gminy, gminy.  program cyklicznych ponad 5.1. lokalnych imprez organizowanych w gminie jako czĊĞü promocji gminy. Przygotowanie i promocja oferty  Wspieranie wspóápracy gminy. miĊdzygminnej i 5.2. miĊdzynarodowej,  maksymalne wykorzystanie Ğrodków pomocowych przez

44 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

gminĊ, przedsiĊbiorstwa i sektor pozarządowy,  program dla rozwoju maáej przedsiĊbiorczoĞci,  program wsparcia rolników,  program wsparcia lokalnych przedsiĊbiorstw,  przygotowanie (peáne uzbrojenie) terenów przeznaczonych pod inwestycje.

Monitoring realizacji Strategii

Zmierzając do wyznaczonej w Strategii rozwoju gminy przyszáRĞci niezbĊdne jest cykliczne sprawdzanie postĊpu. Tylko w drodze monitorowania i raportowania zmian, jakie Vą uzyskiwane dziĊki realizacji kolejnych dziaáDĔ moĪliwe jest zweryfikowanie postĊpu prac przy realizacji celu strategicznego. CzynnoĞci te umoĪliwiają dokonywanie weryfikacji i modyfikacji przygotowywanych kolejnych programów tak, aby byáy bardziej dostosowane do potrzeb, a co za tym idzie uzyskane zostaáy lepsze ich efekty koĔcowe. W ramach pracy urzĊdu gminy naleĪy wyznaczyü osobĊ odpowiedzialną za realizacjĊ caáRĞci Strategii rozwoju gminy, która w zakresie swoich obowiązków sáXĪbowych bĊdzie miaáa wskazane koordynowanie prac oraz:  sporządzenie raz w roku sprawozdania z realizacji Strategii rozwoju gminy i umieszczanie na stronie internetowej, w tym badanie zgodnoĞci zapisów WPI, WPF  i wydatków budĪetowych z zapisami Strategii rozwoju gminy,  wypracowanie i doskonalenie monitoringu sytuacji w gminie i potrzeb mieszkaĔców oraz bieĪącej reakcji na jej negatywne zmiany,  opracowanie krótkiej ankiety przedkáadanej osobom rejestrującym dziaáalnoĞü gospodarczą z pytaniami m.in. dotyczącymi ogólnego okresu prowadzenia dziaáalnoĞci i przyczyn rejestrowania siĊ na terenie gminy oraz raportowanie jej wyników w ramach corocznego sprawozdania z realizacji Strategii rozwoju gminy,  opracowanie krótkiej ankiety przedkáadanej osobom meldującym siĊ w gminie  z pytaniami m.in. dotyczącymi dotychczasowego czasu zamieszkania na terenie gminy i przyczyn meldowania siĊ oraz raportowanie jej wyników w ramach corocznego sprawozdania z realizacji Strategii rozwoju gminy,  przynajmniej raz w okresie kadencji badania w caáej gminie dotyczące jakoĞci Īycia

45 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

 i oceny zmian na terenie gminy, a takĪe jakoĞci prac urzĊdu i wáadz samorządowych. KaĪde sprawozdanie z realizacji Strategii rozwoju gminy winno byü sporządzone w oparciu o takie same lub áatwo porównywalne ze sobą wskaĨniki. PoniĪej zawarto listĊ zalecanych wskaĨników:  przyrost naturalny na 1000 mieszkaĔców,  saldo migracji na 1000 mieszkaĔców,  dochód w gospodarstwach domowych ogóáem i w przeliczeniu na 1 osobĊ,  odsetek osób Īyjących poniĪej minimum egzystencjalnego i socjalnego,  udziaá bezrobotnych w liczbie osób czynnych zawodowo,  udziaá kobiet bezrobotnych w liczbie osób bezrobotnych,  udziaá osób dáugotrwale bezrobotnych w liczbie osób bezrobotnych,  udziaá osób bezrobotnych w wieku 50+ w liczbie osób bezrobotnych,  liczba ludnoĞci z wyksztaáceniem wyĪszym na 1000 mieszkaĔców w wieku 25+.

BudĪet Gminy Nowa WieĞ LĊborska a moĪliwoĞci realizacji Strategii Rozwoju

Podstawowym narzĊdziem realizacji Strategii rozwoju gminy są gminne Ğrodki finansowe oraz wsparcie pozyskane z róĪnych funduszy zewnĊtrznych. WiĊkszoĞü ambitnych zamierzeĔ zwykle wykracza jednak poza gminne moĪliwoĞci budĪetowe. Oczywiste jest, Īe budĪet, jakim dysponuje Gmina Nowa WieĞ LĊborska, nie pozwala na zrealizowanie niniejszej Strategii rozwoju gminy samodzielnie. Nie moĪliwe jest, bez wykorzystania zewnĊtrznych Ĩródeá finansowania, zrealizowanie jej w caáRĞci zarówno w przeciągu jednej kadencji Rady Gminy, czy Wójta jak i w zaáRĪonym okresie, na jaki zostaáa opracowana Strategia rozwoju gminy. Przeprowadzona na potrzeby niniejszego dokumentu uproszczona analiza zestawiająca budĪety gminy z ostatnich kilku lat wskazuje na kolejne narastanie potrzeb oraz wolniej wzrastające przychody. Bilans roczny wykazuje, Īe w kasie gminy pozostają niewystarczające Ğrodki potrzebne na realizacjĊ duĪych inwestycji gminnych. RównoczeĞnie wskazane cele operacyjne niejednokrotnie dotyczą kwestii bĊGących w zakresie innych szczebli administracyjnych. Dlatego niezbĊdne jest poszukiwanie róĪnych rozwiązaĔ z zastosowanie takich metod dziaáania, jak: przedsiĊwziĊcia publiczno-prywatne, wspóápraca miĊdzygminna, pozyskiwanie Ğrodków pozabudĪetowych, zlecanie zadaĔ publicznych organizacjom spoáecznym, interwencyjne dziaáania rządu, wáadz regionalnych i powiatowych.

46 STRATEGIA ROZWOJU GMINY NOWA WIEc L9BORSKA NA LATA 2010-2020

AnalizĊ przeprowadzono na podstawie zestawieĔ realizacji budĪetów w latach 2005 — 2009. W trakcie analizy poszukiwano gáównych Ĩródeá dochodów i wydatków gminy. Gmina bezpiecznie szacuje zarówno swoje dochody jak i wydatki co niewątpliwie wpáywa na jej stabilnoĞü finansową. ĝrodki finansowe pochodzące ze Ĩródeá zewnĊtrznych stanowią wysoki procent caáRĞci rocznych dochodów gminy jednak nigdy nie przekroczyáy one poáowy caáRĞci dochodów, co wskazuje na stosunkowo duĪy potencjaá gminy na wypadek potrzeby samodzielnego ponoszenia kosztów jej funkcjonowania. *áównym Ĩródáem dochodów w Gminie Nowa WieĞ LĊborska jest podatek rolny ze wzglĊdu na charakter gminy oraz podatek od dochodów osób fizycznych. Sami wiĊc mieszkaĔcy gminy i ich sytuacja materialna jest najwiĊkszą wartoĞcią z punktu widzenia finansów gminy. BezpoĞrednio związana z tym jest wartoĞü przychodów do kasy gminnej z tytuáu Ğrodków transportowych, a wiĊc iloĞci pojazdów jaką dysponują mieszkaĔcy i podmioty prowadzące na jej terenie dziaáalnoĞü gospodarczą. Stosunkowo niską liczbĊ dochodów z tytuáu podatków od osób prawnych táumaczyü moĪna faktem, ze jedynie czĊĞü z nich zarejestrowaáa swoją dziaáalnoĞü i ma swoją siedzibĊ w Gminie Nowa WieĞ LĊborska. Nie bez wpáywu na budĪet gminy pozostaá kryzys gospodarczy, który uwidoczniá siĊ w 2009 roku. Ogólny silny wzrost iloĞci Ğrodków przeznaczanych na inwestycje gminne, równolegáy wzrost dochodów z tytuáu podatku od dochodów osób fizycznych oraz fakt relatywnie duĪego udziaáu w dochodach gminy dochodów wáasnych Ğwiadczy o dobrej kondycji finansowej gminy. W nadchodzących latach najwaĪniejsza wydaje siĊ potrzeba wzmocnienia pozytywnych trendów wzrostowych panujących na terenie Gminy oraz dalsze unikanie wzrostu zadáXĪenia gminy, co niestety zbyt czĊsto w naszym kraju bywa gáówną metodą na finansowanie inwestycji samorządowych. W latach 2005 – 2007 wysokoĞü zadáXĪenia gminy malaáa, co wynika m.in. z kosztów obsáugi dáugu publicznego ujĊtych w kolejnych budĪetach gminy. Niestety wartoĞü ta wzrosáa w latach 2008 – 2009. Nie wydaje siĊ jednak aby, przynajmniej na razie, byáo to powaĪne obciąĪenie dla budĪetu gminy. Trend ten, mimo to, naleĪy traktowaü jako niekorzystny i warto byáoby poszukiwaü moĪliwoĞci jego przeciwdziaáania. MoĪe byü to mocno utrudnione przy ciąJáym wzroĞcie iloĞci powierzanych zadaĔ samorządom lokalnym przez wáadzĊ centralną oraz nie do unikniĊcia przy wykorzystywaniu dodatkowych Ğrodków z funduszy pochodzących z Unii Europejskiej oraz Skarbu PaĔstwa. Te zaĞ wydają siĊ niezbĊdne do dalszego utrzymania wzrostu nakáadów przeznaczanych na inwestycje.

47