Inventaris Van De Archieven Der Gemeente Vaals 1698-1929
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
INVENTARIS VAN DE ARCHIEVEN DER GEMEENTE VAALS 1698-1929 SAMENGESTELD DOOR J.TH.H. DE WIN AMBTENAAR DER INSPECTIE VAN DE GEMEENTE- EN WATERSCHAPSARCHIEVEN IN DE PROVINCIE LIMBURG. INSPECTIE DER GEMEENTE- EN WATERSCHAPSARCHIEVEN LIMBURG 1938- 1940. 1 ALGEMENE INHOUDSOPGAVE. Pagina 1. Voorwoord 5 2. Inleiding 7 3. Literatuurlijst voor de geschiedenis van Vaals. 13 4. Geschiedkundig overzicht van Vaals. 15 Van eerste bewoners tot aan het begin van het leenstelsel. 15 Verbrokkeling door het leenstelsel. Nieuwe verhoudingen. 17 “Vaals" achtereenvolgens Brabants, Bourgondisch, Habsburgs, Spaans en Staats bezit. (1288-1794) 19 Onder Jacobijnenmuts en Franse Adelaar, 1974-1813/1814. 32 Nederland en België verenigd. 1814/1815-1830. 35 De Belgische Tussenperiode 1830-1839. 38 Limburg honderdjaar Nederlands. 39 5. Overzicht van de inventaris. 43 6. Inventaris van het archief van het gemeentebestuur. 51 7. Inventaris van het archief der huurcommissie. 211 8. Inventaris van het archief der schoolcommissie. 213 9. Inventaris van het archief van den gemeente-ontvanger. 215 10. Inventaris van het archief van het Distributie-bedrijf 219 11. Inventaris van het archief van het Burgerlijk Armbestuur. 223 12. Inventaris van het kadastrale archief. 233 13. Inventaris van het archief van de kamer van Koophandel en fabrieken. 237 14. Inventaris van het archief der kerkfabrieken van Vaals (Holset) en Vijlen. 239 15. Inventaris van archief van de provisoren der Beurzenstichting "Hub. Aubinet". 241 16. Inventaris van het archief van den voorzitter van de militie-raad Vaals-Bocholtz. 243 17. Trefwoorden. Alfabetische klapper op de voorgaande inventarissen. 247 18. Bijlage I. 273 Voorlopige inventaris van de oude rechterlijke archieven en oud- administratieve stukken der schepenbank Vaals, de grondbank Vijlen en de schepenbank Einrade; (Rijksarchief in Limburg, Maastricht). 19. Bijlage II. 293 Lijsten van doop-, trouw- en sterfregisters, huwelijksafkondigingen En bijlagen bij de huwelijksakten, berustende op het Rijksarchief in Limburg te Maastricht en op de pastoriën te Vaals en Vijlen. 20. Bijlage llI. Lijsten van vernietigde stukken. 297 2 VOORWOORD. Deze inventaris van de archieven der gemeente Vaals is evenals die der gemeente Stevensweert, door den Dienst der Inspectie van de Gemeente- en Waterschaps- archieven in Limburg samengesteld volgens het inventaris-model, dat werd ontworpen door de Archiefcommissie van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. De algemene inhoudsopgave, welke aan dit voorwoord voorafgaat en het "Overzicht van de Inventaris" op blz. 1-5 van dit werk tonen ook hier voldoende aan op welke wijze de richtlijnen van dit Inventaris-model werden toegepast. Ook het archief der gemeente Vaals verkeerde in een toestand, welke het onmogelijk maakte om de lange reeks van ingekomen en verzonden stukken (de "Correspon- dentie") zonder nadere omschrijving in chronologische volgorde bijeen te voegen; tenzij men er in zou berusten, dat zodoende deze reeks van stukken in de eerste plaats voor de administratie en vervolgens ook voor het wetenschappelijk onderzoek praktisch ontoegankelijk zou blijven. Wij hebben daarom ook in dit geval deze talloze stukken doen ordenen volgens de indeling, aangegeven in het genoemde Inventaris-model onder IB. Stukken en seriën van bijzondere aard" welke indeling in dit model weer is ontleend aan de "Code ten behoeve van de archiefordening der gemeente-administratie" uitgegeven door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Dit is des te meer gerechtvaardigd, doordat op de gemeente-secretarie van Vaals ook voor de ordening van het archief van de lopende dienst met ingang van 1 januari 1930 het Registratuurstelsel van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten is ingevoerd. Slechts in de onderverdelingen is van de "Code" afgeweken, indien dit noodzakelijk bleek te zijn. De arbeid, welke deze methode van ordening voor den inventarisator, den heer De Win, met zich bracht, was zeer tijdrovend en zeer omvangrijk, zoals uit deze inventaris zelf overtuigend blijkt. Moge zijn vele moeiten ten goede komen zowel aan degenen, die Vaals te besturen hebben als aan degenen, die belang stellen in de geschiedenis van deze gemeente. MAASTRICHT, 9 oktober 1940 G. PANHUYSEN Rijksarchivaris in Limburg, belast met de inspectie der gemeente- en waterschapsarchieven in de provincie. 3 INLEIDING "Een archief is het geheel der geschrevene, getekende en gedrukte bescheiden, ex officio ontvangen bij en opgemaakt door enig bestuur of een zijner ambtenaren, voor zover deze bescheiden bestemd waren om onder dat bestuur of deze ambtenaar te blijven berusten". Uit deze eerste en voornaamste stelregel uit de "Handleiding voor het ordenen en beschrijven van archieven" volgt dus dat het archief der gemeente Vaals, waarvan de inventarisatie hierna volgt, omvat alle nog aanwezige bescheiden ooit door het bestuur der plaats Vaals (of ondergeschikte ambtenaar of college ) ontvangen of opgemaakt; het omvat dus niet alleen de stukken van het tegenwoordige gemeentebestuur, doch ook de bescheiden van administratieve aard van vóór de Franse revolutie, het omvat de rechterlijke stukken uit de tijd dat Vaals nog eigen rechtbanken (schepenbanken) bezat en tevens de Doop-, Trouw en Sterfregisters op de pastoriën van de drie kerk- dorpen van Vaals bijgehouden vóór de invoering van de Burgerlijke Stand, en later door de Fransen in beslag genomen. Al deze stukken samen vormen het archief der gemeente. Of deze stukken berusten in de archiefbewaarplaats der gemeente of bewaard worden in het Rijksarchief-depot van Limburg te Maastricht doen hier niets ter zake; de eenheid en de saamhorigheid van al deze stukken moest op een of andere wijze blijken, en daarom zijn, in deze inventaris naast de omschrijving van het te Vaals berustende gemeente-archief, als bijlagen opgenomen de beschrijving van de oud-rechterlijke archieven der banken van Holset, Vaals en Vijlen en de lijsten van de Doop-, Trouw- en Sterfregisters bovenbedoeld. De beschrijving van het oud-rechterlijk archief werd indertijd verricht door dhr. Jos v.d. Venne, hoofdcommies aan het Rijksarchief in Limburg. Bij de inventarisatie van het administratieve archief zijn wij om overwegingen van praktische aard moeten overgaan tot een splitsing in zogenaamd "oud" en "nieuw"- archief. Het "oud"-archief bevat alle stukken tot aan de komst der Fransen in 1794 en het "nieuw"-archief begint in hetzelfde jaar. Sommigen menen dat het juister is het "oud"-archief te laten doorlopen tot aan het vertrek der Fransen in 1813, wij menen echter, dat ieder geval op zich bekeken dient te worden, en dat, wat Vaals betreft, de scheiding tussen "oud"-en "nieuw"-archief praktisch het best is door te voeren rond het jaar III (1794/1795). De schepenbanken werden toen opgeheven, de feodale rechten verdwenen, het nieuwe gemeentebestuur werd gekozen, de Franse administratie volgde op den voet. Het gevolg hiervan was dat de nog in gebruik zijnde registers werden afgesloten, meegenomen of althans in on- bruik raakten. Na de Franse overheersing beginnen bij de series Resolutiën en Notulen van de Raad, de registers van ingekomen en verzonden stukken, de registers van de Burgerlijke Stand en meerdere geheel nieuwe methoden kwamen in zwang, welke "nieuwigheden" bij het vertrek der Fransen in 1813 niet verdwenen maar grotendeels bleven bestaan, terwijl de registers werden door gebruikt op dezelfde wijze, en de administratie bij het voortreffelijk bevonden Franse systeem bleef lang na 1813. Oud-archief. Het oud-administratief archief dat in Vaals berust is nauwelijks 1 meter lang. Het bevat naast het register der Resolutiën der 'Bancksvergaderingen van 1711-1797 en het leggerboek der Hoofdbank met repertorium uit de 18de eeuw in hoofdzaak losse stuk- ken, die zover mogelijk werden geordend in de geest van de "Code ten behoeve van de archiefordening der gemeente-administratie", uitgegeven door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, zodat hierdoor uniformiteit met de rest van de inventaris 4 werd verkregen. Bij deze losse stukken bevindt zich slechts 1 charter n.l. het octrooi door de Staten Generaal der Verenigde Nederlanden verleend aan de ingezetenen van Vaals om wekelijks des vrijdags een open markt te houden. Dit charter dateert van 26 november 1698. Het stuk draagt een originele handtekening van W. de Nassau (Stadhouder-Koning Willem III), het is in perkament met een in ouwel gedrukt zegel. De andere stukken van het oud-archief berusten zoals reeds gezegd in het Rijks- archiefdepot te Maastricht. De overgrote meerderheid dezer stukken hebben betrek- king op de rechtspraak en de rechts-costumen, en zijn afkomstig van de Hoofdbank, de Schepenbanken en Laatbanken van Vaals, Vijlen, Holset, Vaalsbroek en Einrade. De beschrijving van deze rechterlijke archieven is als bijlage I achter deze inventaris opgenomen. Bij aandachtiger onderzoek zal men constateren, dat in deze verzameling archiefstukken omschreven worden, welke misschien niet van zuiver-rechterlijke aard zijn; men moet daarbij echter niet vergeten, dat niet steeds even nauwkeurig een splitsing is door te voeren tussen rechterlijk- en administratief archief. De verzameling archiefstukken betreffende de banken van Holset, Vaals en Vijlen berustend te Maas- tricht, is circa 12 meter lang. Als bijlage II, hebben wij gemeend volledigheidshalve ook te moeten opnemen, de lijsten van de in het Rijksarchiefdepot te Maastricht opgenomen Doop-, Huwelijk- en Overlijdensregisters en de nog op de pastoriën te Vaals berustende Doop-, Trouw- en Sterfregisters, daterende van vóór de invoering van