TENTOONSTELLING TWEE EEUWEN BIERCULTUUR IN DE ZENNEVALLEI Bezoekersgids
1 TWEE EEUWEN BIERCULTUUR IN DE ZENNEVALLEI Bezoekersgids bij de tentoonstelling ter gelegenheid van Biermaand Vlaams-Brabant Provinciebestuur Vlaams-Brabant i.s.m. Gemeentebestuur Beersel en Heemkundig Genootschap ‘van Witthem’ Coverbeeld: Groepsfoto van het personeel van brouwerij Van Hemelrijck uit Dworp, circa 1900 Foto van café “In de Feestzaal” (bij Frans Michiels-Malbrecq) in de Hoogstraat te Beersel (circa 1925). Tenzij anders vermeld, betreffen alle afbeeldingen objecten bewaard in de collectie van het Heemkun- dig Genootschap ‘van Witthem’, Beersel.
2 3 Vlaams-Brabant is een provincie die nog steeds in het lokale geheugen ge- kan bogen op een rijk brouwerij-, grift, gezien deze zaken dikwijls ‘van stokerij- en horecaverleden en deze vader op zoon’ zijn overgegaan. ‘historische eigenheid’ heden ten dagen hoog in het vaandel voert. Met aandacht voor verhalen uit de streek van de Zennevallei, belicht de Tot midden 19de eeuw telt bijna elk expo aan de hand van foto’s, getuige- dorp in toenmalig Brabant één of meer- nissen en documenten een waaier aan dere stokerijen of brouwerijen, naast de thema’s. Aandacht gaat uit naar de po- ettelijke cafés die vaak epicentra van het litieke en socio-culturele rol van brou- sociale leven vormen. De brouwerijsec- wers en hun families, de ontwikkeling tor wordt tot aan WOI gekenmerkt door van het café- en verenigingsleven, de een traditioneel patroon waarbij in eco- beeldvorming van alcohol in reclame, nomisch gunstige tijden bedrijfjes wor- liederen en wetgeving, en de opkomst den opgericht en bij laagconjunctuur van producenten- en consumentenver- een concentratiebeweging optreedt. enigingen ter bescherming van de bier- Naast de kleine landbouw- en familie- cultuur. brouwerijen staan na 1850 een aantal kapitaalkrachtige spelers op, die niet De tentoonstelling vloeit voort uit het enkel de productie van hoge gistings- erfgoedproject ‘Vlaams-Brabant drinkt’, bieren moderniseren, maar ook hun dis- een samenwerking tussen de provin- tributie en afzet in cafénetwerken. cie Vlaams-Brabant en de culturele archiefinstellingen KADOC, Amsab-ISG, De intrede van industriële productie- ADVN en Liberaal Archief. Het erfgoed- technieken en van lage gistingsbieren project mondde uit in een boek dat versnellen, vooral na WOI, processen past binnen ‘Accenten uit de geschie- van schaalvergroting en concentratie. denis van Vlaams-Brabant’, de histori- Toch beleven nog heel wat kleine en sche publicatiereeks van de provincie middelgrote brouwerijen in de jaren Vlaams-Brabant. 1950 het hoogtepunt van hun bestaan, niet in het minst dankzij uitgekiende re- clamestrategieën en een inbedding in het lokale socio-culturele verenigingsle- MEER INFO ven. Het wordt echter de zwanenzang van een sector die generaties lang het - www.vlaamsbrabant.be/accenten straatbeeld in de regio kleurt. Verschil- - www.vlaamsbrabant.be/ lende brouwerijen, bierstekerijen en vlaamsbrabantdrinkt drankgelegenheden staan niettemin
4 5 René De Vits en Frank Boon in café ‘De Vits’ Inleiding te Lembeek in 1987, collectie Frank Boon In de 19de eeuw is de brouwnijverheid voorbeeld, vlak overgenomen, waaronder Winderickx in de Zennevallei een traditionele, ar- aan het stati- uit Dworp. Ook Belle-Vue van Constant tisanale sector van kleinschalige bedrijf- on en naast de Vanden Stock in Brussel begeeft zich jes. Hun productie steunt voornamelijk steenweg van op het overnamepad, neemt in 1955 op spierkracht, empirische kennis en Brussel naar Timmermans uit Sint-Pieters-Leeuw lokale ingrediënten, met een grote va- Bergen, start over en heeft rond 1965 80 procent van riëteit aan bieren tot gevolg. Lambie- de brouwerij en de lambiek- en geuzemarkt in handen. kachtige bieren zijn geen louter Brussels azijnmakerij De fenomeen, getuige hun productie in de Draak niet meer Het is pas sinds de jaren 1980 dat zich brouwerijen De Zwaan in Alsemberg, op. De indus- mondjesmaat een tegenbeweging Eylenbosch in Huizingen en ’t Fontein- trialisering en vormt, die ijvert voor de herwaardering tje in Beersel. In vergelijking met de rest schaalvergroting en de bescherming van het ambacht van van het land wordt de qua infrastruc- van de sector het brouwen van hogegistingsbieren tuur slecht ontsloten regio vrij laat ge- brengen tijdens op kleine schaal. Frank Boon begint ïndustrialiseerd, op Halle met de brou- het interbellum op 22-jarige leeftijd als geuzesteker in een investe- een voormalige suikerfabriek in Halle, werij Pêtre na. De brouwerijen bewaren Reclame-advertentie voor er lange tijd hun eigenheid, wars van DUC-ALE, een speciaal ringswedloop alvorens in 1977 de oude stekerij bier van de brouwerij op gang met van René De Vits uit Lembeek over te stedelijke invloeden. Brouwen en stoken Winderickx (1972) gaan daarbij vaak hand in hand, zoals een verhoogde nemen. In de jaren 1980 verruimen sinds 1840 in het bedrijf van de familie concurrentie tot gevolg. Diversificatie ook andere bierhandelaars hun Paul te Lembeek, die tegelijkertijd een wordt een belangrijke voorwaarde om assortiment, zoals BVS in Sint-Pieters- herberg uitbaat en steenkolen verkoopt. competitief te blijven, ook in de traditi- Leeuw, Vander Linden in Halle of Wets Ook veel landbouwers, zoals de familie onele hogegistingsbrouwerijen. Zo lan- in Sint-Genesius-Rode. In navolging van Schoenmakers te Lembeek, produce- ceert de Dworpse brouwer August Win- lambiekbrouwer Edgard Winderickx ren in een ‘camme’ bier en/of jenever, derickx de ‘Speciale Duc-Ale’ in 1934, blijft men ijveren voor de bescherming gezien de interessante nevenproductie met wisselend succes weliswaar. van geuze en lambiek en hun erkenning van gist en draf die ideaal veevoeder als streekproduct. In 1990 brouwt vormen. Het lagegistingsbier pils domineert na Frank Boon zijn eerste eigen lambiek. 1950 de biermarkt en zoete smaken Na een paar jaren krijgt hij navolging De industrialisering en professionalise- en niet-alcoholische dranken worden in de regio. Vanaf 1999 brouwt ring zetten zich gestaag verder tot aan populairder. Deze trends spelen geuzestekerij 3 Fonteinen in Beersel WOI. Ondanks concurrentie van buiten- vooral de zuurdere bieren van hoge eigen lambiek. Na de oprichting in 2002 landse lage- en hogegistingsbieren en spontane gisting, zoals lambiek en van de stekerij Oud Beersel in de oude blijven de traditionele bieren nog lang geuze, parten. Vanaf de jaren 1950 geuzestekerij van Vandervelden (1882) populair. Sommige, zoals de geuze, ver- begint een periode van crisis bij de produceert men er sinds 2007 opnieuw werven zelfs de reputatie van gezond traditionele brouwers en geuzestekers. geuze. Ondertussen blijven enkele luxeproduct en winnen aan bekend- In de Zennevallei sluiten minstens dertig vooroorlogse lambiekbrouwerijen en heid door de Wereldtentoonstelling lambiekbrouwerijen de deuren. De geuzestekers actief, zoals Lindemans van 1897. WOI beëindigt de opwaartse Brasseries Unies De Boeck-Goossens (1822) in Vlezenbeek en Hanssens beweging van de sector en decimeert uit Koekelberg, opgericht in 1937, (1896) in Dworp. het aantal brouwerijen. In Lembeek bij- heeft tegen 1968 zeven brouwerijen Brouwer Frans Desmedt en brouwersgasten Jef Vanzeebroeck en Jan Baptist Lefebure proeven of de geuze al op snee is in brouwerij Eylenbosch in Huizingen (circa 1930) 6 7 Foto van het gemeentebestuur van Dworp in 1948: Auguste Winderickx zit als tweede van links Politieke rol van brouwers en stokers
In de loop van de 19de eeuw verzilve- wordt in 1920 een deel van het bedrijf ren brouwers en stokers hun econo- verkocht aan de NV Distillerie de Ruys- misch en financieel succes ook politiek. broeck. Het principe achter het cijnskiesrecht veronderstelt immers dat politieke deel- De familie Claes profiteert begin 18de name bekwaamheid (en belastbare in- eeuw van de geprivilegieerde positie van komsten) vereist, zoals een eigen bedrijf Lembeek, waar de uitvoer van drank en uitbaten. Geënt op de jonge liberale en de invoer van grondstoffen vrijgesteld katholieke stromingen, weerspiegelt de zijn van accijns- en tolrechten. In 1825 strijd in de dorpen veelal de tegenstel- schakelt Charles Claes (1787-1847) als lingen binnen de lokale elite van dorps- één van de eerste stokers uit de streek notabelen, onder wie jeneverstokers en over op stoommachines. Opvolger Paul brouwers. Deze behoren vaak genera- Claes (1818-1884) breidt nog uit. De ties lang tot de lokale besturen, niet familie bezit een industriële mouterij zelden als burgemeester. en verpacht gronden met opgelegde toe tot de gemeenteraad (1899-1916) een zeer ondernemend man. Hij is niet suikerbieten- en graanteelt. Ze speelt en wordt schepen (1916-1921) tijdens alleen brouwer en zakenman, maar De invloedrijke familie Wittouck, ook een politieke rol. Tussen 1800 en WOI, wanneer hij ook optreedt als offi- ook politicus voor de Katholieke Partij. industriëlen uit Sint-Pieters-Leeuw, 1892 zetelt nagenoeg onafgebroken cieuze plaatsvervanger van burgemees- Hij heeft een bijzonder lange politieke vormen hier een mooi voorbeeld een Claes in de gemeenteraad en ter graaf Ferdinand Cornet de Grez. staat van dienst: van 1926 tot aan zijn van. In 1800 koopt Guillaume gedurende meer dan 50 jaar draagt een Pas in november 1921 neemt hij offici- overlijden in 1956 zetelt hij onafgebro- Wittouck een klooster- Claes de burgemeesterssjerp, o.a. Paul eel het ambt van burgemeester op. Hij ken in de Dworpse gemeenteraad. Hij is complex aan, waarin van 1861 tot 1879. De ‘heerschappij’ stelt zich geen kandidaat meer voor de burgemeester van 1927 tot 1931 en 12 zijn zoon François een van de familie komt echter tot een einde gemeenteraadsverkiezingen van 1926. jaar schepen (1937-1938 en 1947-1956). stokerij onderbrengt. in 1892. Een waardige opvolger staat al klaar: Na de overname collega-brouwer August Winderickx, door de volgende Ook in de nasleep van partijvorming, telg Felix-Guillaume democratisering en verzuiling blijven Bartholomeus Hanssens zet zijn eerste tafelbier, en steekt er ook geuze. De in 1849, ontwikkelt mannelijke brouwers in de eerste helft stappen in de brouwsector door vanaf opeisingen tijdens WOI betekenen deze de site tot een van de 20ste eeuw prominent aanwe- 1888 in Dworp de brouwerij Het het einde van de brouwactiviteiten, residentie met park zig in de publieke ruimte en bouwen Hooghuis te huren van zijn neef Juliaan waarna de productie zich beperkt tot en aanhorigheden. er een sociaal en politiek netwerk uit. Van Hemelrijck. Na weigering van de biersteken. Vanaf 1929 neemt zoon Zowel François (1810- In sommige dorpen dooft de ‘fanfare- verlenging van het huurcontract in 1897 Theo Hanssens het bedrijf over. Als 1812 en 1813-1814) politiek’ maar langzaam uit en beheer- beslist hij een oude boerderij-melkerij bierhandelaar vertegenwoordigt hij de als Felix-Guillaume (1847- sen langlopende vetes tussen families op te kopen en die te verbouwen brouwerij Wielemans. Het biersteken, 1872) zijn burgemeester van de politieke tegenstellingen, los van tot brouwerij onder de naam ‘Sint- het versnijden of mengen van lambiek, Sint-Pieters-Leeuw, een functie de ideologische breuklijnen in de na- Antonius’. Hij brouwt er lambiek en is tot op heden door opeenvolgende die ook een ander familielid, tionale politiek. In Dworp domineren een soort donker licht alcoholisch familietelgen verdergezet. Felix François, elders actief in twee brouwers het politieke landschap
de suikerindustrie, opneemt tijdens het interbellum. Bartholomeus in de jaren 1886-1916. In- Hanssens (1866-1929) van brouwerij
gevolge een faillissement Factuur van brouwerij Hanssens uit
Sint-Antonius treedt in januari 1899 Dworp voor lambiek van brouwerij Van Haelen, 1913-1915 Buste van Paul Claes door Cyprien Godebski (circa 1870), den AST – Streekmuseum Halle 8 9 9 Socio-culturele rol van brouwers en stokers
Heel wat stokers en brouwers liggen nog voorzitter van de fanfare ‘De aan de basis van socio-culturele Onbemiddelden’ uit Wauweringen, organisaties, zoals muziekverenigingen. opgericht in 1876. Ook de Lembeekse De meeste fanfares en harmonieën stokersfamilie Claes is tijdens de 19de ontstaan in de periode 1875-1914, eeuw nauw verweven met het socio- niet toevallig in een periode dat ook culturele verenigingsleven. Ze zit de prille politieke breuklijnen zich op gedurende een eeuw in het bestuur dorpsniveau beginnen af te tekenen. van de kerkfabriek. De oprichting van Lidmaatschap van een vereniging, de schuttersgilde ‘La Concorde’ in aanhorigheid bij een ideologische 1834 gebeurt onder bescherming van kleur en binding van burgers aan Charles Claes, terwijl burgemeester Paul brouwerijen en herbergen zijn hierbij Claes in 1866 de muziekmaatschappij nauw verbonden. Zo is brouwer en ‘Fanfare van Lembeek’ sticht. burgemeester in spe Bartholomeus Hanssens begin 20ste eeuw voorzitter De Beerselse brouwer Frans Van Haelen Het personeel van brouwerij Sint-Ambrosius (Winderickx) in Dworp, circa 1900 van de fanfare ‘De Eendracht’, opgericht (1872-1939) is begin 20ste eeuw lange in 1877 te Dworp, waaraan hij in 1898 tijd erevoorzitter en geldschieter van de een rijkgeborduurde fluwelen vlag fanfare ‘Gretry’s Kring’. Deze vereniging schenkt. Zijn zoon en opvolger in de vindt haar oorsprong in 1887, in de na- De brouwerij Sint-Ambrosius te Dworp gaat terug tot een bierstekerij, Theo Hanssens, wordt sleep van tweedracht binnen de Beer- ‘camme’ van het echtpaar Frans Van Hemelrijck (1805- erevoorzitter van de vereniging, net selse Sint-Lambertusfanfare (°1875). 1864) en Maria-Anna Winderickx (1808-1891), waar sinds als zijn Dworpse collega-brouwer en De onenigheid betreft het al dan niet 1838 farobier geproduceerd wordt. Rond de oude ‘cam- burgemeester, August Winderickx. muzikaal ontvangen op het station van me’ met molen richten ze tussen 1859 en 1862 een nieuwe Naast deze functie is deze laatste ook leerlingen van de dorpsschool die een brouwerij en mouterij op. Het bedrijf blijft via overerving in de familie. In 1909 vervangt Gustaaf Winderickx (1862- Groepsfoto van fanfare “De Onbemiddelden” uit Wauweringen voor de nieuwe kerk in Dworp (ca. 1910) 1915) het molenwiel door een turbine Scheider-Jacquet om de concurrentie met stoommachines aan te gaan. Ondanks opeisingen tijdens WOI kan August Winderickx de brou- werij en mouterij moderniseren, o.a. met een stoomketel in 1930. Tijdens het interbellum produceert hij naast faro en lambiek ook meertsbier en ‘special Duc-Ale’. De mout- productie stopt in 1956. Na de dood van August leidt zijn halfbroer Evarist het bedrijf, tot de zoon Edgard in 1958 overneemt. De grote crisis in de traditionele lambiekbrou- werijen wordt de brouwerij in 1968 fataal.
11 goede uitslag behaald hadden op een ken en richt er zijn huis mee in. Na WOI muziekwedstrijd. Dit is geen onschul- valt de groep uiteen en na de dood van dig twistpunt. Gezien de toenmalige de brouwer in 1939 dooft ze definitief schoolstrijd willen katholieken bijvoor- uit. In opdracht van Van Haelen maakte beeld niet meer optreden in gemeen- Tytgat een tekening van de geschiede- tescholen. De liberale leden vormen na nis van faro en lambiek. De twee laat- dit incident de ‘Gretry’s Kring’ en kiezen ste beelden zijn een knipoog naar het blauwe kleuren voor hun vlag, terwijl debat over de negatieve gevolgen van de Sint-Lambertusfanfare nadien als drankgebruik. De groep onthouders katholieke vereniging in groene kleuren draagt triest een makker naar zijn graf, verder leeft. terwijl de bierliefhebbers (de kunste- naar en zijn vrienden) nog vrolijk en wel Het mecenaat van Frans Van Haelen in leven zijn.
strekt zich echter ruimer uit. Als lid van de vriendenkring is hij een van de drij- Groepsfoto van de fanfare Gretry’s Kring uit Beersel, 1931(?) vende krachten achter de restauratie van het kasteel van Beersel van 1928 tot Foto van de bijeenkomst van de kunstenaarskring “L’EFFORT” in de tuin van de brouwerij Van 1939. Hij schenkt in 1919 het oorlogs- Haelen, 1915
monument, vervaardigd De imposante gebouwen van door de Ukkelse beeldhou- brouwerij Van Haelen in de put wer Jozef Baudrenghien, van Kalevoet, ca 1971 aan het gemeentebestuur van Beersel en financiert de restauratie van de graf- De familie Van Haelen baat monumenten van Hendrik vanaf eind 19de eeuw de II en III van Witthem in de brouwerij ’t Fonteintje uit Sint-Lambertuskerk. Rond in de Put van Kalevoet, op hem ontstaat ook ca. 1900 de grens van Ukkel, Beer- een groep kunstenaars, die sel, Drogenbos en Linke- men later de ‘Brabantse beek. In 1889 kopen Jan fauvisten’ noemt. De groep Baptist Michiels, biermaker is het levendigst in de jaren in de brouwerij ‘Het Fon- 1920. Het bonte kunste- teintje’ te Ukkel, en diens echtgenote, Pauline Lardenoy, de brouwerij op. Frans en naarsgezelschap, bestaat Dominique, twee zonen uit haar eerste huwelijk van Pauline met August Van Haelen, onder meer uit Willem Pae- telg van een gekende Ukkelse brouwersfamilie, richten tussen 1890 en 1900 een rels, Louis Thévenet, Edgard grote nieuwe mouterij-brouwerij op, uitgerust met een stoommachine. Dominique Tytgat, Henri Roidot, Ferdi- coördineert het brouwproces en het commerciële luik verzorgt Frans. Deze laatste nand Schirren, Anne-Pierre blijft ook via zijn huwelijk in de brouwwereld: hij huwt immers de dochter van brou- De Kat, Rik Wouters, Au- wer Timmermans van ‘De Spiegel’ te Sint-Pieters-Jette. De afzetradius van lambiek, guste Oleffe, Fernand Wery, faro, geuze, kriek en het lichtere meertsbier reikt tijdens het interbellum ruim verder Jos Albert, Philibert Cockx dan de cafés in de omliggende dorpen en Brussel. De zonen van Frans Van Haelen, en Roger Parent. De brou- Dominique en Pieter, baten de brouwerij verder uit, maar na WOII gaat de om- en wer steunt de kunstenaars afzet gestaag achteruit. De brouwerij, nog in werking tot in 1967, wordt verkocht in financieel, koopt hun wer- 1969 en afgebroken in 1971.
12 13 Burgerlijk clubleven in de belle époque Cafés en verenigingsleven
en het interbellum Tijdens de periode 1880-1940 groeien en biljart zijn populair. De zaak dient cafés, herbergen en staminees waar bier ook als verzamelplaats voor vereni- Foto van Herman Teirlinck met Lieve, dochter en jenever worden geserveerd, vaak uit gingen: duivenmelkers hebben er een van Gaston Debelder, biersteker en uitbater van De Drie Fonteinen, op zijn schoot tijdens tot sociale en culturele epicentra van clublokaal en fanfares of toneelmaat- de viering in 1956 ter gelegenheid van de prijs- wijk en dorp. Het interieur van de her- schappijen een repetitielokaal. Een ver- uitreiking van de Grote Prijs der Nederlandse bergen is eenvoudig: een toog, tafels en eniging in huis betekent voor de uitba- Letteren aan Herman Teirlinck in 1956 stoelen, een Leuvense stoof en enkele ter een ideale vorm van klantenbinding. schappen voor de glazen, met het bier Drink- en eetfeesten zijn immers on- in Brussel. Onder hen bekende namen in de koele kelder. Toch vinden er vele losmakelijk verbonden met het vereni- zoals Ernest Claes, August Vermeylen, sociale en culturele activiteiten plaats gingsleven. Ook de sportverenigingen Gerard Walschap en Maurice Roelandts. en vinden lokale verenigingen er een komen samen rond drank. De leden van De naam van de club verwijst naar de warm onderkomen. Het zijn plaatsen de kaatsclub De Beuzekesclub uit Halle mijolbak, een populair caféspel waarbij waar ontspanning, onderlinge bijstand bijvoorbeeld laten zich portretteren met men koperen stuivers in een gleuf op de en politieke bedrijvigheid naadloos in bier in de hand terwijl ze op de paarden- In de jaren voor de Eerste Wereldoor- bak tracht te werpen. De bijeenkomsten elkaar overgaan. Het rijke beeldmateri- kar zitten onderweg naar een wedstrijd. log beleeft België de belle époque. die steevast gepaard gaan met de con- aal waarin cafés een centrale rol spelen, De foto’s en prentbriefkaarten waar- Ondanks de graduele toename van de sumptie van geuze, vinden eerst plaats toont het belang van die plaatsen in het op mannen en vrouwen van de lokale levensstandaard en de toenemende in Brusselse cafés. Vanaf 1935 komt de dagelijkse leven. fiets-, voetbal-, biljart- of kaartclub met democratisering en ontvoogding blijft Mijolclub samen in Beersel waar Teir- een pint of voor een café poseren, lijken Het spelelement speelt hierin een be- de sociale ongelijkheid hoog. De bur- linck zijn intrek neemt. Elke vrijdag zit eindeloos. gerlijke cultuur teert op distinctie om de groep in het café De Drie Fonteinen langrijke rol. Aan de kroeg is vaak een identiteit te bestendigen. Dat gebeurt om te discussiëren, te spelen en … en- kleine tuin of koer verbonden, waar de De toegenomen politisering van het zowel in het openbaar via bezoekjes kele flessen geuze soldaat te maken. In klanten volksspelen uitoefenen: kege- dagelijks leven loopt ook als een le- aan grand cafés, als in de private ruim- de woorden van Teirlinck zelf: “Wij zijn len, wipschieten en kaatsen. Caféspelen vensader door het caféleven. Heel wat te via de organisatie in clubs. In beide hier samen, liberalen, katholieken, soci- zoals kaartspel, bakschieten, pitjesbak herbergen staan dan ook gelijk aan een gevallen is samen drinken van specifieke alisten, ongenadig in onze beginselen, biersoorten een verbindend element. maar eerbiedig voor de personen naar Het Brusselse café Le Diable au Corps, den regel: ge zult alleman waarderen, genoemd naar een literair tijdschrift op- maar niemand aanbidden”. Het is zeker gericht door de schilder Amédée Lynen, niet toevallig dat Teirlinck deze herberg staat rond de eeuwwisseling bekend uitkiest. De eigenaar is Jan Baptist Van- om de kunstenaars en studenten die er derlinden, burgemeester van Beersel en faro en lambiek komen drinken. Maar onder zijn bijnaam ‘Tischke Potter’ ge- zo’n vriendenclubs zijn zeker niet exclu- kend als de beste geuzesteker van het sief stedelijk. dorp. Het café wordt in de zomer druk bezocht door de Brusselaars, die er de In 1912 wordt door Herman Teirlinck de plaatselijke gastronomische specialitei- Mijolclub opgericht, een genootschap ten (naast lambiekbieren ook plattekaas
van literaire figuren uit het Brusselse en schepkaas) komen proeven. En je en omgeving, met de bedoeling de Ne- kon er naar hartenlust bakschieten. Foto van het populaire kickerspel in de Grand Salon Foto van de biljartclub “Krijt op tijd“ in herberg Sint- derlandse taal en cultuur te promoten op het Herman Teirlinck-plein in Beersel (‘bij Boske’) Victor gelegen aan de Pastoor Bolsstraat in Alsemberg (circa 1970) (circa 1960)
14 15 Beteugeling dronkenschap en verderfelijke cafés
politieke kleur en hun klanten identifi- Vanaf het interbellum spelen cafés ook Tegen het einde van de 19de eeuw ceren zich zo met een bepaalde partij of in op het toenemende dagtoerisme. verandert de beeldvorming over dron- politieke clan. De zaak van Jaak Mom- Brusselaars trekken er in het weekend kenschap fundamenteel. Dronkenschap maert (‘Bij Boske’) is zo decennialang de op uit, zoals naar de Meigemheide te wordt gezien als een morele en sanitai- verzamelplaats voor vele katholieke ver- Beersel, en maken lange zondagse wan- re mislukking van een bepaalde groep, enigingen van Beersel (fanfare, toneel, delingen in de naburige dorpen. Daar die de burgerlijke waarden ondermijnt duivenmaatschappij), die voor feesten, proeven ze boterhammen met platte- en tot fysieke degeneratie leidt. Socia- concerten en activiteiten de feestzaal kaas en lokale bieren, zoals de Hops- listen zien het terugdringen van alcoho- gebruiken. Ale uit Ukkel-Linkebeek. Zo maken de lisme dan weer als een vorm van sociale traditionele biersoorten deel uit van de emancipatie. In gemeentelijke strafre- culturele beleving. gisters en in notitieregisters van veld- wachters of schepenen van politie uit de late 19de eeuw komen regelmatig gevallen van openbare dronkenschap voor, waartegen strafrechtelijk kon op- getreden worden, met (voorwaardelij- ke) boetes tot gevolg. De veldwachters treden meermaals op tegen illegale her- bergen en danspartijen, vechtpartijen in Foto van enkele acteurs van de Alsembergse toneelvereniging ‘De Alsembloem’ cafés, gokspelen, … voor de herberg de Zwaan (rechts), ongedateerd
Moraliserende tekening verschenen in ‘Het Volksgeluk’, geïllustreerd maandblad ‘tegen alcoolism’, Foto van herberg De Zwaan in Alsemberg (circa 1950) jaargang 1891, collectie bibliotheek VAD
De Zwaan is als herberg met brouwerij ‘Laurier-Chène’ en de toneelvereniging nadien onderdak te vinden in herberg (en tijdelijk stokerij) al geattesteerd ‘De Alsembloem’ repeteren er. De ‘De Zwaan’ uitgebaat door Ferdinand te Beersel in het midden van de 18de Koninklijke Toneelvereniging De Vandervelden. In de beginperiode eeuw. De ‘camme’ kent onder de familie Alsembloem is gesticht op 2 maart 1890 bestaat een toneelavond uit een Vandervelden een bloeitijd tot midden met als leuze “Bitter in de mond, maakt gevarieerd programma: verschillende 19de eeuw, wanneer de opkomst het hart gezond” en “tot verstandelijke zangnummers met de fanfare als van industriële brouwerijen dit type en zedelijke ontwikkeling van het volk”, inleiding, een drama in verschillende bedrijfjes onleefbaar maken. Na het zoals vermeld in het eerste artikel van de bedrijven en twee korte blijspelen. afstoten van de brouwerij beperkt men oprichtingsakte. Het is Jan Bols, toenmalig Al van in het begin is er een nauwe zich in De Zwaan tot bierhandel- en pastoor in Alsemberg en lid van de samenwerking met de fanfare ‘Laurier- herbergactiviteiten. Een groot deel van Academie voor Taal- en Letterkunde die Chène’ uit Alsemberg, gesticht in 1870. het succes is te verklaren door de nauwe deze benaming voorstelt. In 1904 wordt Welriekend als een Laurier, symbool voor band met het lokale verenigingsleven de toneelvereniging ook zangkring. het muzikale en poëtische, en sterk als dat zich afspeelt in het etablissement Tot in 1919 bevindt haar lokaal zich een eik, met muzikanten zo talrijk als de en de achterliggende zaal. De fanfare in de herberg ‘Au grand Salon’, om eikels.
16 17 Vooral artsen die dagelijks in contact komen met de gevolgen van alcohol- misbruik, pleiten voor matiging omdat ze ervan uitgaan dat totale onthouding niet mogelijk is. Sterkedrank zoals jene- ver beschouwen ze als de grote boos- doener en cafés als oorden van verderf. Het minder schadelijke bier blijft buiten schot. Met mate geconsumeerd kan het volgens hen zelfs gezond zijn, indien het voldoet aan bepaalde standaarden. De medicalisering leidt immers tot argwaan t.a.v. de kwaliteit van artisanale bieren. Zij die pleiten voor een industrialisering van de bierproductie, nemen deze kri- tieken graag over, terwijl ook de lam-
biekbrouwers hun product door weten- schappers op zijn sanitaire, nutritionele Lied ‘Den dronkaert’ in Cahier Victorine Bonnewijn, 1915-1916, den AST – Streekmuseum Halle en genezende gaven laten aanprijzen. Tussen 1880 en 1914 bereikt de anti- alcoholisme. Het orgelpunt is de wet- ‘Wetenschappelijk’ artikel over de kwaliteiten alcoholbeweging haar hoogtepunt. De Vandervelde of ‘alcoholwet’ uit 1919. van de lambiek, ongedateerd Vaderlandsche Bond tegen Alcoholisme Die verbiedt de verkoop en het verbruik tracht iedereen aan te spreken, ongeacht van sterkedrank in publieke plaatsen religieuze of politieke voorkeur. Tegen zoals herbergen. Om de drankbelasting 1898 telt de bond meer dan 3300 leden. en het vergunningsrecht te ontduiken, Vanaf dan komt er een explosie van duiken er wel tal van officieuze cafés op. Zoals vermeld, is Herman Teirlinck is een liefhebber van geuze, in zo- subverenigingen, op initiatief van vooral verre zelfs dat hij meent dat het zijn gezondheid beïnvloedt. Dit leidt artsen, advocaten en onderwijzers. Liederen en gedichten uit het interbel- ertoe dat hij, waarschijnlijk op eigen initiatief en met de goedkeuring Er ontstaan schoolbonden die zich lum vertellen vaak over de negatieve van zijn huisarts De Keyser, op kuur naar Vichy (?) trekt. Daar be- richten op kinderen tussen 12 en 14 spiraal waarin het gezin terechtkomt na- spreekt hij zijn probleem met een arts en vraagt of geuze wel goed jaar, zoals te Elingen. Er komen ook dat vader aan de drank is geraakt. In de is voor de gezondheid. De dokter kent de drank niet en op voorstel katholiek en socialistisch geïnspireerde streek rond Halle maken schoolkinderen van Teirlinck besluit hij een analyse van de drank te laten uitvoeren. groepen, naast onthoudersbonden voor spelenderwijs kennis met de nefaste Teirlinck stuurt hem bij zijn thuiskomst twee flessen op, één voor het specifieke doelgroepen zoals priesters, gevolgen. Zo leert Victorine Bonnewijn labo en één om zelf te proeven. Het resultaat van het labo stelt dat studenten, militairen, mannen, vrouwen uit Hondzocht in 1925 het liedje ‘Den geuze een zeer zuivere drank is die de patiënt met mate kan drinken, en kinderen. Ze promoten burgerlijke Dronkaart’. In de eerste strofe weerk- terwijl de dokter de proeverij méér dan positief waardeert. In zijn morele waarden zoals soberheid en linkt meteen al droefenis: ‘Hoe kan een essay ‘Lof en defensie van het nationaal bier’ poneert Teirlinck dat spaarzaamheid. Met hun propaganda man op aarde zoo bestaan / In plaats “een zulke drank onontbeerlijk is voor ons geestelijk leven, en het is en campagnes trekken de anti- van geldt krijgt zijne vrouwe slagen / niet omdat herhaaldelijk misbruik ervan tot ziekelijke afwijkingen en alcoholbonden ten strijde tegen de Daar loopt een dronkaart verblindt door storingen kan leiden, dat wij de deugdelijkheid van zijn troostende drankduivel. Via ledenbladen, brochures, het bier / Vrouw en kind heeft hij ver- werking niet dankbaar zouden erkennen”. platen, almanakken, postkaarten, geten / Hij roept en zingt want hij heeft liederen en toneelstukken leren ze het veel plezier / Van naar huis gaan daar publiek over de negatieve gevolgen van van wilt hij niet weten”.
18 19 Distributie en reclame
Brouwers en stokers leveren in de uitbaters. De bierstekers staan sterker. 19de eeuw hun producten vooral op Lambiekbrouwers verkopen hun het vat. Deze rudimentaire verpakkingsvorm bier aan een vaste prijs, ze halen de lege laat niet veel ruimte toe voor tonnen op en reinigen en herstellen die verbeelding of reclame. Aanduidingen op eigen kosten. van merken komen nauwelijks voor. Tegen het einde van de 19de eeuw Wel brandmerken de bierproducenten komt het flessenbier op. De brouwerijen hun vaten, doorgaans met hun initialen. die voldoende kapitaal en ruimte heb- Aangezien bier een snelle consumptie ben, investeren in een eigen bottelarij vereist en alleen maar op vat wordt en maken reclame voor hun flessenbier. geleverd, leent het zich niet tot verkoop De lokale verspreiding gebeurt veelal in een winkel. De distributie gebeurt nog door bierhandelaars die de van de op een heel eigen manier, via een brouwer gekregen vaten vervolgens zelf uitgebreid netwerk van cafés waar de op flessen trekken. De opkomst van het klant naast bier ook jenever per glas kan flessenbier leidt ook tot de verkoop van kopen. In het distributienetwerk van bier in voedingswinkels, zoals de kruide- bieren nemen de bierstekers een aparte nierswinkel van Delhaize Frères & Cie in plaats in. Deze caféhouders kopen bij Sint-Jans-Molenbeek, waar bieren gele- verschillende lambiekbrouwers bier om verd in vaten gebotteld worden. het te vermengen tot geuze of faro. De relatie tussen een lambiekbrouwer en een biersteker verloopt minder eenzijdig dan die tussen brouwers en café-
In 1924 neemt Frans Wets de bier- handel van zijn zwager Vander- gucht over. Gelegen aan de Al- sembergsesteenweg in Tenbroek, is ze in hoofdzaak een bottelarij van bieren Wielemans uit Brussel. Omstreeks 1926 start hij met een geuzestekerij, die zijn zoon Guillau- me in 1928 overneemt en uitbreidt. Schoonzoon Michel De Neve zette de zaak verder in 1977, maar stopte na enkele jaren met het biersteken. In 1995 wordt de zaak van de hand Brouwer Frans Wets op bierronde met traditionele paard en gedaan. kar, ongedateerd
Kartonnen reclamepaneel van brouwerij Winderickx uit Dworp, met reclame voor “Extra Kriek”, 1946-1968 21 Bescherming geuze/lambiek en ontstaan HORAL
De huidige populariteit van artisana- triële fabrikanten zoete geuze gebotteld le bieren is in grote mate schatplichtig zonder fond in flessen van 25 centili- aan de brouwers die het imago van het ter, voorzien van een kroonkurk, op de product in het verleden hoog hielden. markt. Dit betekent het begin van een Zij reageren op de schaalvergroting van bewustwordingsproces rond de nood de brouwerijsector en op de populariteit aan bescherming van geuze. van pils door in te zetten op een sterke- In 1965 krijgt Winderickx de steun re profilering van hun bieren als traditi- van de Faculteit der Landbouwweten- oneel, streekgebonden en ambachtelijk. schappen van de KU Leuven. Op 20 no- Een van de drijvende krachten achter vember stelt een Koninklijk Besluit dat deze beweging is lambiekbrouwer Ed- de benamingen ‘lambiek’, ‘geuze’ en gard Winderickx uit Dworp. Met het ‘geuze-lambiek’ alleen gebruikt mogen Foto van de familie Bautmans voor hun herberg (‘bij den Baut’) aan de Torleylaan in Huizingen, op oog op de deelname aan de Wereld- worden om zelfgistend bier aan te dui- het moment dat de brouwer een nieuwe lading geuze levert, ongedateerd tentoonstelling van 1958 roept hij de den. De geografische omschrijving van vereniging van (lambiek)brouwerijen Na de Eerste Wereldoorlog breken de ties aan gezondheid, waarbij kinderen het product komt niet voor in het KB, van het arrondissement Brussel samen. industrialisering en schaalvergroting en moeders bieren aanprijzen. Maar maar het is wel het eerste beschermde Ze bespreken de optie om als één groep van de brouwerijsector definitief door. ook viriliteit, vrolijkheid, nationalisme en bier ter wereld. De discussies over de naar buiten te treden, zowel op het vlak Productdiversificatie en verruiming van jeugd komen aan bod. Ook de tegen- identiteit van het product krijgen navol- van de reclameboodschap als van pro- de afzetmarkt zijn belangrijke voor- stelling tussen traditie en moderniteit ging bij een jongere generatie. Wanneer motiemateriaal. Een ander onderwerp waarden om competitief te blijven. De wordt uitgespeeld. In de reclame van de Brusselse brouwer Marcel Cantillon dat aan bod komt, is de kwaliteit van langere en anoniemere distributieke- hogegistingsbieren duiken geregeld in 1968 zijn brouwerij te koop stelt het product. In die tijd brengen indus- ten doet het belang van reclame toe- verwijzingen op naar het authentieke vanwege de moordende concurrentie nemen. Bieren krijgen vanaf de jaren karakter van het bier. 1920 ook vaker een merk in plaats van De geuze rijpt rustig op de vaten in het pakhuis van brouwerij Winderickx, ongedateerd
Om de zichtbaarheid en het imago een naam die refereert aan de brouwe- van hun producten te versterken, ge- rij en/of de biersoort. Maar niet alleen bruiken brouwers een hele waaier aan de bekendheid van de merknaam is het middelen: aankleding van transport- doel, ook de associatie van het product voertuigen en ontwerp van etiketten, met positieve waarden, beelden en ver- verpakkingen, logo’s, briefhoofden, wachtingen zoals geluk, gezondheid en beeldaffiches, prentbriefkaarten, recla- succes. Zo evolueert de inhoud van re- mepanelen, muurschilderingen en ge- clameboodschappen ook langzaam. De bruiksvoorwerpen voor in cafés zoals eerste vormen van reclame promoten bierglazen, lucifers, speelkaarten en as- vooral de kwaliteit van het product en bakken. Heel wat brouwers sponsoren de betrouwbaarheid van de brouwerij. ook sociale, culturele en sportieve mani- Tijdens het interbellum verschijnen er festaties, onder meer met voorgedrukte meer afbeeldingen in de bierreclame. affiches met hun logo. In de beeldvorming wordt de kwaliteit van het product vertaald door referen-
22 23 van de industriële zoete geuze, neemt snelling. In 1997 krijgen die bieren het zijn schoonzoon Jean-Pierre Van Roy Europese label ‘gegarandeerde traditi- Getuigenis brouwverleden het over. Hij kiest resoluut voor oude onele specialiteit’ toegekend. Dat biedt brouwmethodes, richt zijn brouwerij hen bescherming tegen namaak. Niet Marleen De Kegel, bierstekerij Huygens, in als een levend museum en ontpopt toevallig komt dan ook de Hoge Raad Vlezenbeek zich tot een fervent verdediger van het voor Ambachtelijke Lambiekbieren bier. Ook hij ijvert voor een ‘appellation (HORAL) tot stand, op initiatief van Bierstekerij Huygens was een typische Pajotse familiezaak, gelegen te Vlezenbeek. contrôlée’. Armand Debelder van brouwerij 3 Opgericht in het vroege interbellum, bloeit de zaak tot in de jaren 1960, waarna een Fonteinen. Ze verenigt een groep lam- Desondanks leidt de concentratiebe- neergang volgt wegens de verminderde populariteit van geuze ten voordele van zoe- biekbrouwers en geuzestekers uit het weging in de brouwerijsector in de tere biersoorten. Jan Baptist Huygens, de stamvader van de geuzestekerij, geboren Pajottenland en de Zennevallei, aan- volgende decennia tot een verdringing op 7 maart 1883, gaat op 14-jarige leeftijd aan de slag als brouwersgast bij de Union gevuld met horecazaken en bierlief- van de traditionele hogegistingsbieren. Marchands de Bières te Ukkel. Na zijn huwelijk in 1907 met Marie Devisch uit Beert hebbers, zoals de vereniging ‘De Lam- Begin jaren negentig is het lambiek- richt hij in 1911 op de hoek van de Postweg met de Schreinstraat een café op, dat hij bikstoempers’. De vzw wil ‘promotie brouwen en geuzesteken op sterven na later uitbreidt met een pakhuis. Na WOI bouwt hij wat verderop een nieuw woon- en maken voor de ambachtelijke lambiek- dood. Dit wordt treffend geïllustreerd aanpalend pakhuis. Hij blijft biersteker van 1920 tot 1958. Nadien baten zijn zoon, bieren en aanverwante producten, door de oprichting te Beersel van een Dominiek, en twee schoonzonen, Henri Depever en Eugeen De Kegel, de zaak uit tot waarbij aandacht wordt besteed aan in memoriam-monument. Een construc- 1970, tot enkel het café overblijft. het volledige proces van het brouwen tie van een doorzichtige, metalen lam- tot het schenken; onregelmatigheden biekton met roerstok en lambiekflessen Jan-Baptist Huygens en met betrekking tot deze producten aan- beschreven met de 16 namen van ver- dochter Irma in het pakhuis klagen; en stappen ondernemen om ze van geuzestekerij Huygens te dwenen lambiekbrouwerijen uit de Zen- te beschermen’. Sinds de eeuwwisseling Vlezenbeek, 1947, collectie nevallei symboliseert deze teloorgang. Marleen De Kegel is er sprake van een ware heropleving De vervaardiger Henri Vandervelden is van de populariteit van geuze en lam- bij de inhuldiging op 25 mei 1995 net biek. Veel bierliefhebbers kiezen voor op pensioen als brouwer in de naburige authentieke bieren, de media-aandacht brouwerij Oud-Beersel. neemt toe en ook vanuit het buitenland Mede door de werking van de consu- stijgt de vraag. Bovendien gaan jonge, mentenvereniging De Objectieve Bier- gedreven brouwers de uitdaging aan proevers sinds 1984, komt in de jaren om kwaliteitsvolle producten af te le- 1990 de bescherming van geuze en lam- veren. biek als streekproduct in een stroomver-
Brouwer Henri Vandervelden ont- hult het monument ter ere van de verdwenen lambiekbrouwerijen in de Zennevallei, 25 mei 1995
24 25 Publicatie ‘Vlaams-Brabant drinkt’ Documentatiecentrum Vlaams-Brabant
cultuur in Vlaams-Brabant sinds 1800. Ze Het Documentatiecentrum Vlaams-Brabant behandelt de evolutie in de productie: verzamelt, beheert en ontsluit alle relevante hoe artisanale brouwers en stokers vanaf publicaties over het erfgoed en het verleden de negentiende eeuw onder druk komen van de provincie en haar voorlopers, de pro- te staan van industrialisering en schaal- vincie Brabant en het hertogdom Brabant. vergroting, en hoe na de Tweede We- Je vindt er boeken over tal van onderwerpen reldoorlog een tegenbeweging van am- zoals lokale geschiedenis, heemkunde, ar- bachtelijke brouwers op gang komt. Ook cheologie, monumenten, dialecten, genea- de distributie komt aan bod, met onder logie, natuur, geografie, ... Verder bezit deze andere de opkomst van het flessenbier en bewaarbibliotheek een uitgebreide collectie de bierhandelaar, en met het toenemend heemkundige en andere tijdschriften. Via belang van imago en reclame. Ze heeft bijdragen aan tentoonstellingen, publica- aandacht voor de veranderende visies op ties, Erfgoeddag, onderzoeksprojecten, drankmisbruik in de negentiende eeuw, wandelingen en lezingen laat ze een breed de beteugeling van alcoholisme in de vori- publiek kennismaken met het geheugen van ge eeuw en de campagnes vandaag. Vlaams-Brabant. De grootste biergigant ter wereld in de provinciehoofdstad, vele kleine ambach- Maar bovenal heeft ze oog voor het ver- De collectie is vrij toegankelijk en in open rekken opgesteld. Uitleen van materialen is telijke brouwers die met passie en stiel- haal van mensen. Brouwers en stokers mogelijk, alsook het maken van fotokopieën. Via het internet doorzoek je in een wip de kennis streekbieren produceren, en een die als deftige burgers en politieke leiders hele collectie. Surf naar http://docvlaamsbrabant.bibliotheek.be of spring binnen in de heemkundige en toeristische interesse in in het centrum van de burgerlijke maat- Vaartstraat 24, 3000 Leuven. het lokale brouwverleden. De biercultuur schappij stonden. Ondernemers die pro- in Vlaams-Brabant vandaag is een mooi beerden hun familiebedrijven overeind te voorbeeld van hoe mensen, omringd houden in een snel veranderende wereld. door een groeiende globalisering, steeds Naoorlogse pioniers die het artisanale bier meer belangstelling tonen voor de lokale opnieuw op de kaart hebben gezet. En de eigenheid in heden en verleden. Boven- mensen die samenkomen in de cafés, het dien koesteren en delen diverse actoren hart van levende lokale gemeenschappen. het bijzonder waardevolle brouwerfgoed ‘Vlaams-Brabant drinkt. Bier- en jenever- dat de regio rijk is. Het is duidelijk dat cultuur sinds 1800’ is een co-editie van de aan alcoholische dranken verbonden de provincie Vlaams-Brabant en uitgeverij praktijken van groot cultuurhistorisch Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen in de INFO belang zijn. Daarom namen vier culture- reeks ‘Accenten uit de geschiedenis van www.vlaamsbrabant.be/documentatiecentrum le archiefinstellingen, ADVN, Amsab-ISG, Vlaams-Brabant’. CONTACT: KADOC-KU Leuven en Liberaal Archief, [email protected] met de steun van de provincie, het initia- 016-31 49 54 BESTELLEN? tief voor het onderzoeks- en ontsluitings- project ‘Vlaams-Brabant drinkt’. . www.vlaamsbrabant.be/ OPENINGSUREN: vlaamsbrabantdrinkt maandag gesloten Auteur Annelies Tollet vertelt de boeien- . ISBN 9789082278972 dinsdag tot vrijdag: 09-16.30 uur . 1ste zaterdag van de maand: 09-12.30 uur en 13-16 uur de geschiedenis van de bier- en jenever- . 28 euro (exclusief verzendings . juli en augustus: gesloten tussen 12-13 uur en op zaterdag kosten: 1,5 euro)
26 27 Verborgen brouwerfgoed op Heemkundig Genootschap Erfgoedplus.be ‘van Witthem’, Beersel
Het Heemkundig Genootschap ‘van Witthem’ Beersel is een werkgroep van de Cultuurraad Beersel. Op 13 november 1997 werd het Genootschap, toen nog de Heemkun- dekring, boven de doopvont gehou- den. Het is actief op verschillende fron- ten: . studie van lokale geschiedenis, archeologie, folklore, familiekunde, … . verzameling van voorwerpen, docu-
menten, archieven en publicaties die bijdragen tot de kennis over Beersel Pakhuis van geuzestokerij en omgeving Huygens te Vlezenbeek in 1959. Dominiek Huygens . publicatie van het trimestrieel tijd- schenkt een glas geuze schrift: “En het dorp zal duren …”, uit, ter gelegenheid van de bierfeesten, uit de collectie met waardevolle bijdragen over de van Marleen De Kegel, plaatselijke geschiedenis, de folklore, Vlezenbeek onze dialecten, de familiekunde, … . organisatie van tentoonstellingen Erfgoedplus.be is een online databank die cultureel erfgoed uit Vlaams-Brabant . deelname aan Erfgoeddag inventariseert en toegankelijk maakt. Via de website ontsluit de provincie objecten uit collecties van erfgoedbeherende organisaties. Je vindt er een waaier aan objecten die het Vlaams-Brabantse brouw- en stookverleden documenteren. Je kunt snuisteren in de rijke collectie van het Museum voor de Oudere Technieken te Grimbergen, met instrumenten gaande van moutspanen tot flessenkurkers. Of verdwalen in de ansichtkaarten en foto’s van brouwerijen en cafés uit de collecties van het Streekmuseum en Stadsarchief van Halle. Ook een waardevolle verzameling reclameborden en bierglazen uit het Stedelijk Museum van Aarschot zijn te raadplegen. Bovendien maakt de website het sterk verspreide brouwerfgoed uit particuliere collecties zichtbaar. Voorwerpen, foto’s en andere private erfgoedstukken zijn te bekijken. Uit interesse, uit professioneel oogpunt, voor een werkje voor school, voor een toeristische brochure of rondleiding, … alle redenen zijn goed om Erfgoedplus. be te doorzoeken. En wij garanderen dat je meer vindt dan je zoekt! CONTACT: . [email protected] . [email protected]
28 29 Lambiekcentrum
Op initiatief van de gemeente Beersel en met medewerking van Toerisme Vlaan- deren, Toerisme Vlaams-Brabant en de Hoge Raad voor Ambachtelijke Lambiek- bieren (HORAL) heeft het bezoekerscentrum voor Ambachtelijke Lambiekbieren “De Lambiek” in mei 2011 de deuren geopend in Alsemberg. Hier ontdekt de bezoe- ker het lambiekbier in al zijn facetten.
In het bezoekerscentrum word je ondergedompeld in de smaken, geuren en textuur van het lambiekbier. Het is een centrum waar ontdekken centraal staat. Je achterhaalt de geschiedenis van het bier in de streek, maakt kennis met de spontane gisting en krijgt een introductie in het brouwproces in een 15 minuten durende film, op- genomen bij de 10 Vlaams-Brabantse HORAL-brouwerijen en -stekerijen. Daarnaast worden de eigenschappen van het lambiekbier aan de hand van de zintuigen onder de loep genomen. Je kan er de basisingrediënten voelen en ontdekt er de typerende zure smaak en zoete geur van dit bijzondere bier. Na de film en de tentoonstelling krijg je de mogelijkheid tot degusteren van het lambiekbier.
BEZOEKERSCENTRUM ‘DE LAMBIEK’ GEMEENVELDSTRAAT 1, 1652 ALSEMBERG CONTACT: . 02-359 16 36 . [email protected], www.delambiek.be OPENINGSUREN: . dinsdag t/m donderdag: 10.30-16.30 uur . vrijdag en zaterdag: 11.00-18.00 uur Groepsbezoeken (minstens 15 personen) mogelijk op zondag na reservatie (6 weken vooraf).
30 31 MEER INFO
Provincie Vlaams-Brabant dienst erfgoed Provincieplein 1 - 3010 Leuven 016-26 76 74 - [email protected]
Beleidsverantwoordelijke gedeputeerde Tom Dehaene 016-26 70 22 [email protected] www.vlaamsbrabant.be/erfgoed v.u.: Provincie Vlaams-Brabant, Provincieplein 1, 3010 Leuven. (Ondernemingsnummer: 0253-973-219) (Ondernemingsnummer: 3010 Leuven. Provincieplein 1, Vlaams-Brabant, Provincie v.u.: