Een Afgedekt Mesolithisch Nederzettingsterrein Te Hempens/N31 (Gemeente Leeuwarden, Provincie Friesland, Nl.)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
een afgedekt mesolithisch nederzettingsterrein te hempens/n31 (gemeente leeuwarden, provincie friesland, nl.) algemeen kader voor de studie van een lithische vindplaats “Understandably, archaeologists seek satisfying explanations. Like health food, materialist understandings of assemblage variation may not satisfy. This is no failing; what seems unsatisfactory grows acceptable once we realize that assemblages pattern in comprehensible if complex ways. They do not tell simple stories, but their complex stories will make sense when we learn to decipher them.” (Shott 2010, 902) gunther noens een afgedekt mesolithisch nederzettingsterrein te hempens/ n31 (gemeente leeuwarden, provincie friesland, nl.) algemeen kader voor de studie van een lithische vindplaats onder wetenschappelijke supervisie van Prof. Dr. Philippe Crombé (Vakgroep Archeologie, Universiteit Gent) met medewerking en/of bijdragen van: - Valérie Beugnier (Institut royal des sciences naturelles de Belgique, IRSNB/KBIN) - Richard Exaltus (Exaltus Ground and Men, EGM) - Lucy Kubiak-Martens (BIAX Consult) - José Schreurs (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, RCE) - Pauline Van Rijn (BIAX Consult) - Dirk van Smeerdijk (BIAX Consult) - Mark Van Strydonck (Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium, KIK/IRPA) - Peter Vos (TNO Bouw en Ondergrond). archaeological reports ghent university 7 Officiële afkorting: ARGU Deze nieuwe reeks is de opvolger van de Dissertationes Archaeologicae Gandenses, uitgegeven door de Universiteit Gent van 1953 tot 1984 (XXII delen). Uitgegeven door: Academia Press Eekhout 2 B-9000 Gent T. 09 233 80 88 F. 09 233 14 09 [email protected] www.academiapress.be In samenwerking met: Universiteit Gent Vakgroep Archeologie UFO – Sint-Pietersnieuwstraat 35 B-9000 Gent De publicaties van Academia Press worden verdeeld door: J. Story-Scientia Wetenschappelijke Boekhandel nv Sint-Kwintensberg 87 B-9000 Gent T. 09 225 57 57 F. 09 233 14 09 [email protected] www.story.be Ef & Ef Eind 36 NL-6017 BH Thorn T. 0475 561501 F. 0475 561660 Series editors: Jean Bourgeois, Philippe Crombé, Roald Docter, Ernie Haerinck, Peter Vandenabeele en Frank Vermeulen Gunther Noens Een afgedekt mesolithisch nederzettingsterrein te Hempens/N31 (gemeente Leeuwarden, provincie Friesland, Nl.) Algemeen kader voor de studie van een lithische vindplaats Gent, Academia Press, 2011, VIII+288 pp. ISBN 978 90 382 1741 3 D/2011/4804/94 NUR 682 U 1574 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgeverij. voorwoord Deze publicatie wil een eerste aanzet en een algemeen ten, José Schreurs, Elma Schrijer, Roel Stuit, Tanja Stolk, kader bieden voor een beter begrip van de lithische vind- Hilde Vanneste, Anneke van Asch, Lourens van der Feijst, plaats Leeuwarden-Hempens/N31. Verspreid over drie Frank van der Heijden, Robert van der Mijle Meijer, Marloes opgraafcampagnes werd in 2004 ca. 500 m² opgegraven van der Sommen, Reinoud van der Zee, Lidwine van Exter, van een prehistorisch nederzettingsterrein nabij de kruising Alice van Rijn, Olaf van Twist, Peter Vos, Ruud Weekers, Ian van de Nauwe Greuns en de rijksweg N31 (gemeente Leeu- Wilkens, Tineke Wirken en Sarah Zandboer. warden, provincie Friesland), waarvan de aanpassingswer- ken de aanleiding vormden voor het uitvoeren van het Betrouwbare inzichten in de complexiteit van een archeolo- archeologische onderzoek. Dit ‘Malta’-onderzoek gebeurde gisch bestand vereisen aangepaste onderzoekskaders en de in opdracht van Rijkswaterstaat (directie Noord-Nederland), medewerking van diverse specialisten: die hiervoor de financiële middelen ter beschikking heeft (1) voor het uitwerkingstraject van de IVO en DAO-1 fases, gesteld. onderdeel van de onderzoeksopdracht van ARC: J. Hielk- ema, H. Halici, M.J.L.T. Niekus (GIA), G.J. de Roller, D.G. van De opgravingen werden mogelijk gemaakt dankzij de zeer Smeerdijk (BIAX Consult), A. Hufkes, J.R. Veldhuis, P.C. Vos gewaardeerde inzet van een groot aantal veldmedewerkers: (TNO BenO) en A.J. Wullink; (1) voor het Inventariserende VeldOnderzoek (IVO) en de (2) voor het uitwerkingstraject van het DAO-2, losgekoppeld eerste fase van het Definitieve Archeologische Onderzoek van het veldwerk en uitgevoerd onder leiding van de toen- (DAO-1), uitgevoerd onder leiding van het ARC (uit Hielk- malige Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek ema 2006): Sanne Alblas, Jaap Bergman, Marcella Blom, en de Vakgroep Archeologie en Oude Geschiedenis van Minze Boltje, Jan Boudestein, Jan Brandenburg, Lodewijk Europa (UGent): O. Brinkkemper (toenmalige RACM), R. Buist, Miranda de Wit, Arjen Draaisma, Marije Essink, Exaltus (EGM), L. Kubiak-Martens (BIAX Consult), J. Schreurs Janneke Hielkema, John Hoeksma, Jasper Huis in ’t Veld, (toenmalige RACM), P. Van Rijn (BIAX Consult), D.G. van Bart Huizenga, Mimi Kistemaker, Jesper Knoop, Stefan Kor- Smeerdijk (BIAX Consult) en P.C. Vos (TNO BenO). Dank aan trijk, Nadine Lemmers, Hans Leuverink, Wouter Meems, M.J.L.T. Niekus voor het ter beschikking stellen van de niet- Juliëtte Pasveer, Marco Pieper, Rick Pleijte, Anne Marie gepubliceerde illustraties en toelichting behorende bij de Reijnders, Neeltje Roerhorst, Julia Sarbo, Petra Sikkema, typologische lijst van Newell & Vroomans (1972). Radiome- Bram Silkens, Daniel Suellmann, Erik Suk, Adrie Ufkes, Jelle trische analyses binnen beide onderzoekstrajecten (IVO/ van der Plaats, Arne van Diemen, Michel van Kalmthout, DAO-1 en DAO-2) werden uitgevoerd door medewerkers van Bettine van Klinken, Joshua Veldhuis, Hans Veldkamp, het van de Graaff Laboratorium van de Rijksuniversiteit Machteld Velema, Ruben Vellenga, Reinder Visser en Jasper Utrecht, het Centrum voor IsotopenOnderzoek van de Rijks- Vos; universiteit Groningen, het Koninklijk Instituut voor het (2) voor de tweede fase van het Definitieve Archeologische Kunstpatrimonium (IRPA/KIK) en het Leibniz-Labor für Onderzoek (DAO-2), uitgevoerd door ADC onder (weten- Altersbestimmung und Isotopenforschung van de Christian- schappelijke) begeleiding van de toenmalige ROB en in Albrechts-Universität zu Kiel. De OSL-bepalingen uit het samenwerking met EGM, Interris site technieken, TNO DAO-2 gebeurden door het Nederlands Centrum voor Lumi- BenO en de Vakgroep Archeologie en Oude Geschiedenis nescentie-datering (NCL) te Delft; van Europa van de Universiteit Gent: Sufyan Al Karaimeh, (3) voor het syntheseonderzoek van het volledige opgegra- Marielle Bannink, Machteld Bats, Marco Boogaard, Otto ven deel van de vindplaats, uitgevoerd als onderdeel van Brinkkemper, Jiske Burema, Erik Bürmann, Johan Claeys, ons doctoraatsonderzoek aan de Vakgroep Archeologie Jos Deeben, Eveline de Graaff, Bart de Graeve, Nele Egger- (UGent): V. Beugnier (IRSNB) en M. Van Strydonck (KIK). We mont, Richard Exaltus, Chris Fitzpatrick, Jeroen Heuts, John zijn Hans Vandendriesche zeer erkentelijk voor de controle Hoeksma, Marie-Catherine Houkes, Wim Jong, Michiel en digitale verwerking van de verkoolde hazelnootfragmen- Kappers, Niels Kraal, Chris Luinge, Alexander Massie, Willy ten. Aanvullende radiometrische analyses werden uitge- Minkes, Susanne Moerman, Ruud Mundhenk, Rick Nieboer, voerd door medewerkers van het Koninklijk Instituut voor Gunther Noens, Hans Peeters, Patrick Ploegaert, Erik Schou- het Kunstpatrimonium (IRPA/KIK) en het Leibniz-Labor für voorwoord V Altersbestimmung und Isotopenforschung van de Christian- Deze publicatie kwam tot stand in opdracht en met een Albrechts-Universität zu Kiel. financiële bijdrage van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en in loondienst van GATE bvba. Speciale dank aan De resultaten van het aardwetenschappelijke onderzoek, Jos Deeben, Prof. Dr. Philippe Crombé, Lien Lombaert, die afzonderlijk reeds verschenen in de verschillende basis- Bjorn Smit en Ann Van Baelen voor het kritisch nalezen, rapporten, werden in onderhavige publicatie door ons gro- bijsturen en becommentariëren van afzonderlijke delen van tendeels samengevat en bij elkaar gevoegd. Alle gegevens in het oorspronkelijke manuscript en aan Erick Robinson voor deze samenvattingen zijn ontleend aan de eerdere rappor- het nalezen van de Engelse bijdrage van Valérie Beugnier. ten van de diverse specialisten, tenzij anders vermeld. In De tekeningen van de lithische artefacten kwamen tot stand zoverre deze data afwijken van die uit de oorspronkelijke met medewerking van Ann Van Baelen, José Schreurs en rapporten, ligt de verantwoordelijkheid hiervoor bij ons. Bij- Valérie Beugnier. Motivatie en inspiratie voor zowel het syn- zondere dank aan L. Kubiak-Martens, P. Van Rijn en D.G. these- als het doctoraatsonderzoek vloeien voort uit de van Smeerdijk voor het nalezen en bijsturen van deze wetenschappelijke supervisie van het onderzoek door Prof. samenvattingen. Dank aan Henk van Haaster (BIAX Consult) Dr. Philippe Crombé, evenals de leerrijke inzichten aange- en Jos Deeben (RCE) voor het opzetten van het vlotte com- reikt door Jos Deeben. Hun onmisbare bijdragen worden municatienetwerk dat deze recente bijsturingen mogelijk daarom bijzonder gewaardeerd. heeft gemaakt. Gunther Noens, januari 2011 Groepsfoto uit het DAO-2 onderzoek (opname 2004/10/29, M. Boogaerts). VI EEN AFGEDEKT MESOLITHISCH NEDERZETTINGSTERREIN TE HEMPENS/n31 inhoud voorwoord v deel i onderzoekskader 1 deel iv het definitieve onderzoek 25 1.1 Aanleiding van het onderzoek 1 4.1 Inleiding 25 1.2 Organisatie van het onderzoek 1 4.2 Het Inventariserende VoorOnderzoek (IVO) 26 1.2.1 Organisatie