10 November ’19 ’S-Hertogenbosch

vpro gids bijlage bij #40 van 5 oktober t/m 11 oktober 2019

1 - 10 NOVEMBER ’19 ’S-HERTOGENBOSCH

NovemberMusic2019.indd 1 18-09-19 12:35 DO 7 NOV / 20.15 UUR

György Ligeti – Pianoconcert Enno Poppe – Scherben Iris ter Schiphorst - wereldpremière met sopraan Sarah Maria Sun Zeynep Gedizlioglu – wereldpremière Ligeti en Ter Schiphorst Ensemble Modern

Bestel nú kaarten op muziekgebouw.nl/schiphorst

NovemberMusic2019.indd 2 18-09-19 12:35 De 27ste editie van November Music, het belangrijkste internationale festival voor actuele muziek in Nederland, vindt plaats van 1 t/m 10 november 2019 in ’s-Hertogenbosch. In de bijlage blikt de VPRO Gids vast vooruit, Vrije Geluiden besteedt tijdens het festival 8 aandacht aan een aantal hoogtepunten (vpro.nl/vrije-geluiden). novembermusic.net 4 7

vpro gids bijlage bij #40 van 5 oktober t/m 11 oktober 2019

1 - 10 NOVEMBER ’19 ’S-HERTOGENBOSCH

Colofon REDACTIONELE LEIDING Arne Leﬀ ring SAMENSTELLING EN EINDREDACTIE 12 15 Dieter van den Bergh TEKST Nicoline Baartman, Angela van der Elst, Stan van Herpen, Ruud Meijer, René van Peer, Ilse van der Velden, Inhoud Mark van de Voort 4 Calliope Tsoupaki ART DIRECTION Beate Wegloop 7 Tigran Hamasyan & Mathias Eick VORMGEVING Anna Meredith Juliette Verberne 8 BEELDREDACTIE 9 Daan Manneke Sanne Zurné LITHOGRAFIE 11 Koren Centraal Rob van Blokland 12 Mayke Nas & Teun Hocks UITGEVER Hugo Blom, 15 Cathy van Eck Gabriëlle Hagedorn (ass.) 16 Aart Strootman ACQUISITIE AdNovus BV 19 Estafest & Andreas Schaerer DRUKWERK Senefelder Misset, 21 Kris Oelbrandt Doetinchem 22 Natuurverklanking COVER Mireille Schaap 23 Ibeyi & Metropole Orkest 3

NovemberMusic2019.indd 3 18-09-19 12:35 MICHIEL VAN NIEUWKERK VAN MICHIEL

Sterflied voor twee zangers, zonder poespas

NovemberMusic2019.indd 4 18-09-19 12:35 Componist des Vaderlands Calliope Tsoupaki tastte in het duister bij het componeren van het Bosch Requiem 2019. Terwijl ze op voorhand precies wist hoe het moest worden. Haar Liknon werd een onorthodox gebed tot Maria.

DOOR NICOLINE BAARTMAN

Eigenlijk zouden het er twee worden. Vaderlands, tot najaar 2020 heeft ze Psychedelica Twee requiems voor twee gelegen- die titel, is gelovig, maar niet op een Voor Liknon wilde ze zich zo min heden. Daar zou ze de winter voor volgzame manier. Schaterlachend: ‘Ik mogelijk door vormkwesties laten nemen. Maar ze is blij dat ze gaande- zou als een heks op de brandstapel afremmen. ‘Schrijven zonder dwang.’ weg besloot zich te beperken tot één. belanden, had ik in vroegere tijden Het was een worsteling. ‘Voordat je het Het was zwaar, zegt Calliope Tsoupaki geleefd.’ weet, wordt het een brij.’ En voor alles (Piraeus, 1963). Haar leven heeft ze De beide requiems kwamen op haar moest ze een klank zien te vinden Eopgeofferd voor dit werk, een winter pad na de dood van haar vader in waarin ze het zuivere en het etheri- en een zomer lang. Het andere requiem 2015. Daarom wilde ze het zo graag. sche én de pijn en droefenis kwijt kon. wil ze nog maken; dat gaat uit van de ‘Ik zag hoe makkelijk het ging. ‘Je verliest het leven elke dag weer.’ traditionele Byzantijnse dodenmis. Het ene moment ben je er nog en dan Die zelf opgelegde vrijheid maakte Bij Liknon (‘schommelwieg’), zoals dit niet meer.’ dat ze achter het klavier je reinste psy- Bosch Requiem heet, lag alles open. Aan de basis ligt haar fascinatie voor chedelica aantrof. Maar ook dat ze een Ze kon zich alle vrijheid van de wereld de icoon van Maria die op Kythira tekst van een anonymus toonzette, die permitteren. En die heeft ze genomen, wordt aanbeden, waar hij volgens ze absoluut niet wilde gebruiken. meer dan ze vooraf kon bevroeden. de overlevering brandend in de ‘Het is waarlijk goed om u te prijzen, Een requiem als een gebed tot Maria, mirtestruiken door een herder werd Maria. Veel te pretentieus. En ineens het is geen voor de hand liggende ge- gevonden. ‘Haar gezicht is zwart. zat ik die hymne te schrijven, heel dachte, maar het mocht van November Niet als van een Afrikaanse, maar in wonderbaarlijk.’ Music. ‘Het hoefde niet in de traditie het gouden omhulsel zit een zwarte Gaandeweg raakte ze vertrouwd met van Verdi en Mozart.’ Aan Maria, de uitsparing, er is geen gezichtsuitdruk- ‘de chaos in het labyrint’. Ze kreeg panagia in de Griekse kerk, de ‘totaal- king.’ Om bang van te worden, die er plezier in ‘open te breken’ wat af heilige’, die je bij acute nood aanroept was – de hymne die ze en die je onmiddellijk te hulp schiet, vervolgens lardeerde met zou ze haar muziek wijden. Toen ze op ‘ Ik zou als een heks op de jammerklachten – en om- de gebeden van de zestiende-eeuwse armde het ritme van het Kretenzische monnik Agapios Landos brandstapel belanden, had ik stuk, dat in drieën telkens stuitte, ‘nederig en heel direct’, wist ze: in vroegere tijden geleefd.’ als een schommeling ze had haar tekstdichter gevonden. komt bovendrijven. Dit Exodion, een stuk dat ze eerder is wat ze heeft gemaakt: schreef voor tenor Marcel Beekman en ‘Een sterflied voor twee orgel, zou het hart van de nieuwe com- leegte, vond ze, toen ze er de eerste zangers, zonder poespas.’ positie vormen. Dat middendeel zou keer tegenover stond. Afgelopen Het sterven is voor haar als een boot worden ingeklemd tussen een zwaar zomer was ze er weer. Nu wilde ze die uit het zicht verdwijnt. ‘En heel en een licht deel. Daarin kon counter- doorgronden wat ze zag. Ze heeft zelfs langzaam steeds meer in de diepte tenor Maarten Engeltjes, de tweede een foto durven maken, wat strikt onder water verdwijnt, waar alles solist, schitteren. ‘Mooi bedacht hè?’ verboden is. blauw is.’ Ze zegt het uitdagend. ‘Daar is hele- Zo’n inspiratiebron heeft ze vaker. De vraag dringt zich op: heeft Maria maal niks van terechtgekomen.’ Ten tijde van de Lucas Passie, haar haar geholpen? ‘Ja,’ zegt ze. ‘Maar Het stuk is nu dik zeventig minuten doorbraakwerk voor het Holland misschien moet je het omkeren en lang en van begin tot einde nieuw. Festival in 2008, was er de icoon van heb ik dit geschreven omdat ik wil dat Zo meandert het gesprek tussen vorm- Christus Allesheerser. ‘Hier kwamen Maria me helpt. Ik ben geen Stockhau- keuzes – de strengheid die ze zichzelf de twee tradities, het Oosten en het sen die zichzelf spacy eigenschappen oplegt, wars van effectbejag – en zaken Westen, samen. In essentie, in klank, toedicht.’ van hart en ziel. De Componist des niet op een eclectische manier.’

Liknon, Bosch Requiem 2019 van Calliope Tsoupaki, door Bosch Requiem maakt deel uit van een totaalavond onder regie van MATZER Theaterproducties. Voor aanvang draagt Lot Vekemans zelf haar tekst voor. Marcel Beekman, Maarten Als startschot componeert Tsoupaki een ritueel koorwerk, uit gevoerd op de Engeltjes en PRJCT Amsterdam Parade door Bossche koren en bezoekers. Meer werk van Tsoupaki: 3/11 door o.l.v. Manoj Kamps Matthijs Koene, Erik Bosgraaf, Eric Vloeimans, Heleen Hulst & Gerard Bouw- Theater aan de Parade, huis en fc Jongbloed, en 10/11 door Ad Parnassum. zaterdag 2 november, 19.45 uur 5

NovemberMusic2019.indd 5 18-09-19 12:35 53ste Internationaal Vocalisten Concours LiedDuo 20-24 nov 2019 Theater aan de Parade ’s-Hertogenbosch

Juryvoorzitter Dame Felicity Lott

Rondom het concours Die Schöne Müllerin • Thomas Oliemans & Graham Johnson Masterclasses • Felicity Lott, Jard van Nes Literatuur & Lied • Bas Heijne Grenze(n)loos • Michael Wilmering & Ahmad Joudeh ivc.nu

NovemberMusic2019.indd 6 18-09-19 12:35 De diepte van de tijd

Vanuit zijn huis kijkt pianist Tigran Hamasyan op de Ararat. De berg inspireerde hem tot de muziek die hij met trompettist Mathias Eick gaat spelen.

DOOR RENÉ VAN PEER NAP

De berg Ararat heeft een diepe sym tradities verweven is geweest. Bij het lijk optreden was het meteen raak. bo lische betekenis voor Armenië, componeren heb ik al die traditionele Hij zit net als ik tussen de werelden maar voor Tigran Hamasyan, in 1987 stijlen tot mijn beschikking, naast van jazz en volkstradities. Hij kan met geboren in Gyumri, is de plek ver Amerikaanse jazz en gecomponeerde groot gemak over complexe akkoor bonden met culturen waarin de berg muziek van vroeger tot nu.’ dengangen en ritmepatronen spelen.’ een rol gespeeld heeft. Zijn muziek Met trompettist Mathias Eick gaat is bepaald door wat zijn vaderland Hamasyan nummers uitvoeren van Spirituele fotograaf Dheeft voortgebracht, maar hij betrekt An Ancient Observer en de ep For ‘An Ancient Observer en For Gyumri zijn invloeden ook van ver buiten de Gyumri uit 2018. Vijf jaar geleden vormen één geheel,’ zegt Hamasyan. Armeense grenzen. Op zijn cd An zat hij voor het eerst met Scandina ‘Beide gaan over observatie. Vanuit Ancient Observer uit 2017 hoor je rijk vische muzikanten in de studio, onder Jerevan zie ik de berg waar Noach geornamen teerde Armeense melo wie trompettist Arve Henriksen en geland is met zijn ark, waar talrijke dieën naast scatzang, geprepareerde elektronicaspeler Jan Bang, voor het culturen langsgetrokken zijn. Die heb piano en (in Etude no. 1) klassieke opnemen van Atmosphères. ben hun sporen achtergelaten. Oude pianoklanken. Alles met dezelfde Geïnspireerd op het werk van Komitas, manuscripten met heldenverhalen als vloeiende, vingervlugge beheersing componist en verzamelaar van het Gilgamesjepos, kunstvoorwer gespeeld. Armeense volksmuziek, voelde het pen, geometrische patronen. Ik zie ‘Het Armeense geluid hoort bij mijn als thuiskomen, zegt hij. ‘Op mijn mezelf als een spirituele fotograaf die muzikale taal,’ zegt hij. ‘Je hoort het twaalfde maakte ik kennis met Scandi dat vastlegt, die zich bewust is van terug in de melodieën en de versier navische muziek via Jan Garbarek. de diepte van de tijd. Elk detail heeft ingen die ik daarin aanbreng, in Later luisterde ik veel naar Zweedse betekenis. Het zou mooi zijn als het ritmepatronen. Anderzijds is er altijd en Noorse volksmuziek. Die muziek publiek de muziek met dezelfde spiri een wisselwerking geweest tussen heeft een openheid, een benadering tuele diepgang observeert.’ Armenië en de omliggende volken. van klank waar ik me verwant mee Zo kan ik tijdens het spelen gemakke voel. Veel sterker dan met jazz uit de lijk elementen uit Perzische of Turkse New Yorkse scene, waar ik deel van Tigran Hamasyan en Mathias Eick muziek binnenhalen. Of van muziek uitmaak. Via Jan Bang heb ik Mathias Verkadefabriek, zondag 10 november, uit de Balkan, die lang met Turkse leren kennen. Bij ons eerste gezamen 13.30 uur 7

NovemberMusic2019.indd 7 18-09-19 12:35 Het speelsespeelse universum van universumAnna Meredith

De bezetting van haar band is even onorthodox als de stukken die ze componeert. In het oeuvre van Anna Meredith zijn klassiek en pop

E ARRE volledig aan elkaar gewaagd.

DOOR NONE AARAN

‘Is het klassiek of is het pop? Zo denk Hoe dit speelse universum klinkt? dacht ze hoe de stukken die ze speelde ik helemaal niet’, aldus Anna Meredith Fris, opzwepend, een tikje maf en toch ook anders zouden kunnen. (41) in The Guardian vorig jaar. met beide benen op de grond. Nu combineert ze een drukke compo- ‘Je hebt een beat of je hebt een ritme. Het is percussieve muziek met een neerpraktijk met toeren met de band, Wie maakt zich nog druk over dat beeldende kwaliteit waarin de akoesti- als ze niet voor iets anders wordt soort verschillen? Ik maak gebruik sche instrumenten de neiging hebben gevraagd of bezig is met de productie van dezelfde muzikale bouwstenen, zich schuil te houden in massieve van haar eigen materiaal. wat ik ook doe.’ elektronica. Het volgende moment Haar debuut-cd Varmints (2016) In de videoclip van Paramour, de wringt zich uit het geheel een prettig werd de hemel in geprezen. Met haar single waarmee de Britse – koninklijk vervormde gitaarsolo los, of laat de compositie HandsFree debuteerde onderscheiden – componist-bandleider tuba met een gedragen motief van ze in 2012 gloedvol op de Proms; het deze zomer alvast iets prijsgaf van zich horen. In het stijlboek van Anna National Youth Orchestra raakte geen haar nieuwste cd FIBS, zijn de bouw- Meredith – geboren in Londen, opge- instrument aan, maar klapte, siste, stenen van Lego. groeid in Edinburgh – is veel, zo niet vingerknipte en gedroeg zich als een De camera registreert in één lange alles mogelijk. horde buiktrommelaars. take een huiskamerreis over een Als klein meisje wilde ze bij het circus, Zo vliegt Anna Meredith lenig heen Legospoorbaan onder spoorbruggen hoog boven in de nok op een trapeze- en weer tussen complementaire door, een deur door naar een volgend schommel zweven. Daarna leek ﬁ ctie werelden, die van de kunstmuziek en vertrek, langs een metronoom, een schrijven haar een goed idee. de popzaal. Het optreden met de band muur van toetsenborden, wat kamer- Maar het was uiteindelijk het leven- wil ze voor geen goud missen, ook planten, een discobol, een tamboerijn, dige muziekonderwijs in Edinburgh, van wege de fysieke ervaring ‘midden een popart-ijshoorn, en natuurlijk de met schoolbands, koren en blaasorkes- tussen de massieve elektronische muzikanten, druk doende met hun ten, waardoor ze in aanraking kwam geluiden die je maakt’. instrumentarium: Anna Meredith zelf met zielsverwanten en haar bestem- (elektronica, percussie, klarinet), Jack ming vond. Spelenderwijs, terwijl ze Ross (gitaar), Maddie Cutter (cello), zich bekwaamde als klarinettist en Moodz, met Anna Meredith e.a Tom Kelly (tuba) en Sam Wilson percussionist. Dat je componist kon iem ee Poodium, (drums). worden, kwam niet in haar op, wel be- donderdag november, 0 uur O E O

NovemberMusic2019.indd 8 18-09-19 12:35 Openhartig en vol levenslust. Nestor van de hedendaagse muziek Daan Manneke viert zijn tachtigste verjaardag op November Music.

DOOR AR VAN DE VOOR

Overmand door Manneke ANP

De wereld als speeltuin die je met vrij Manneke. Van grote invloed was zijn tijd veel deuren geopend. Zo kan alles gemoed en open vizier binnentreedt. compositiedocent Ton de Leeuw aan tot muziek leiden, van een tekening tot Wie voor het eerst kennismaakt met het Amsterdamse conservatorium. een gedicht. Dat opende ogen en oren de Nederlandse componist Daan ‘De Leeuw gaf je les in alle openheid, voor me.’ Manneke raakt betoverd door zijn on- en iedere componist kon in vrijheid Tijdens de speciale Manneke-dag vermoeibare nieuwsgierigheid en aan- zijn talent ontwikkelen. Vanuit diezelf- speelt pianist Ralph van Raat de inte - stekelijke levenslust. Alles en iedereen de vrijheid ben ik later les gaan geven grale piano cyclus Grote Archipel Dkan inspireren. Zijn openheid wordt in Amsterdam,’ vertelt Manneke hier- (2018). Een monumentaal werk alom bejubeld. Op 7 november wordt over. Zijn lijstje studenten, met daarop geschre ven voor zes verschillende, Daan Manneke tachtig, op November onder anderen Wilbert Bulsink, Klaas bevriende pianisten onder wie ook Music wordt zijn verjaardag feestelijk ten Holt, Mayke Nas, Bart Spaan en Hannes Minnaar en Geo rey Madge. aangekleed met livemuziek. Bart Visman, is indrukwekkend. ‘Eén van de beste cycli van de afgelo- In zijn composities zoekt Manneke Oud-compositiestudent Merlijn pen vijftig jaar,’ prijst Van Raat. de dialoog op. Een diepgaand, vaak Twaal oven is vol lof. ‘Hij heeft me ‘Een buitengewoon goed stuk dat spiritueel gesprek met de omringende heel erg aangemoedigd. Als componist klinkt als een reis door enkele eeuwen ruimte. Of het nu een architecturale moest je midden in de wereld staan. pianoliteratuur. Van polyfoon tot ruimte is waar muziek opstijgt, of mu- Waarom moeten mensen jouw stuk jubelend als een symfonisch gedicht. ziek als gedroomde bruggenbouwer horen in een wereld die al overvol is? Muziek van een grote spirituele verhe- tussen mensen. In de afgelopen zestig De band met het publiek moet je niet venheid. Daan is niet alleen een zeer jaar schreef hij composities voor koor, uit het oog verliezen.’ Twaal oven belezen en erudiet man, maar bovenal orgel, solisten en ensembles waarin voelde meteen een verwantschap. een rasmusicus die zijn spelers volop zijn bewondering voor oude meesters ‘Talloze gesprekken over fi losofi e, ruimte geeft.’ (Gabrieli, Ockeghem) en eigentijdse kunst, boeken en fi lms hebben we collega’s (Messiaen, Xenakis) door- gevoerd. Gesprekken die rijk zijn aan klinkt. Manneke kiest onomwonden associaties.’ Mayke Nas is ook onder voor een dramatische opzet, waarbij de indruk van Manneke’s charisma. musici door de ruimte mogen bewe- ‘Een ontzettend aimabele en char- Daan Manneke 80 jaar, met o.a. gen. Muziek als sacraal klankritueel mante man waar je volledig op kunt Ralph van Raat en Cappella Breda waar het publiek deelgenoot van is. vertrouwen. Door zijn denken over Veriende oaie, Ook lesgeven voelt natuurlijk voor muziek heeft hij bij mij op jonge leef- donderdag november, vanaf 1 uur

NovemberMusic2019.indd 9 18-09-19 12:35 NIEUWE MUZIEK IN CONCERTGEBOUW WO 06 NOV 2019 Menuet BRUGGE LOD muziektheater & SPECTRA / Fabrice Murgia WO 01 APR 2020 & Daan Janssens Roomful of Teeth David Lang. The Little DO 21 NOV 2019 Match Girl Passion HERMESensemble Stockhausen, Janssens & VR 10 & ZA 11 APR 2020 Fantechi Too many keys Minimal piano music WO 22 JAN 2020 Solistenensemble DO 14 MEI 2020 Kaleidoskop Nadar Maja Ratkje, Cecilie Ore, Ensemble Synne Skouen e.a. Michael Beil. Hide to Show DO 20 FEB 2020 Arne Deforce & WO 27 MEI 2020 Daan Vandewalle Bochumer Daan Janssens, Symphoniker Luc Brewaeys, David Lang. Prisoner Serge Verstockt e.a. of the State

tickets & info: +32 70 22 12 12 In&Uit: ‘t Zand 34, Brugge concertgebouw.be

Germaine Sijstermans On tour

29 OKT — première — Cultuurhuis — Heerlen Composities in installaties door Germaine Sijstermans: 30 OKT — Cellebroederskapel — Maastricht muziek, licht, stilte en draden verweven zich voor een gezamenlijk luisteren door musici en bezoekers. 31 OKT — KuuB, ihkv Gaudeamus — Utrecht Germaine Sijstermans klarinet / Antoine Beuger ﬂ uit / 1 NOV — Splendor — Amsterdam Rishin Singh trombone / Johnny Chang altviool / 2 & 3 NOV — November Music — Den Bosch Fredrik Rasten gitaar / Leo Svirsky accordeon

introinsitu.nl

NovemberMusic2019.indd 10 18-09-19 12:36 Uitvele velevele kelen

Aan koren geen gebrek in Nederland. programma op maat dat gaat van Messiaen tot dodenmis. Onder de noemer Koren Centraal zet Er is meer. Niet zo gek als je weet dat November Music allerlei soorten Brabantse er volgens een recent gehouden on- samenzangers in het volle licht. derzoek door Europa Cantat, een Euro- pese korenorganisatie, in Europa 37 miljoen mensen in ruim een miljoen DOOR ANEA VAN DER E koren zingen. In Nederland bleek zelfs ruim tien procent van de inwoners lid Van smartlapkoren tot jazzkoren, er onder de noemer Koren Centraal van een koor; (semi)professioneel of van popkoren tot gospelkoren, van de volgens artistiek directeur Bert amateur. Die twee werelden komen Bachkoren tot shantykoren; er lijkt Palinckx vier beste koren van Brabant onder andere samen bij het Brabant voor iedereen die in gezelschap wil geprogrammeerd. Ad Parnassum uit Koor, dat tijdens November Music zo- zingen in Nederland een koor op maat Tilburg, met een stuk van Calliope wel gevestigd als eigentijds werk ten te bestaan. Niet alleen wat betreft Tsoupaki, en Collegium Vocale Eind- gehore zal brengen. Vocaal Ensemble de stijl. Het aanbod voorziet ook in hoven (een compositie van Gerard Markant uit Den Bosch is het hoofd- samenzang door bijvoorbeeld louter Beljon) verzorgen een dubbelconcert koor voor het openingsconcert, jongeren, vrouwen, mannen, homo’s of verdeeld over twee locaties, waarbij gecomponeerd door Jesse Passenier, lesbiennes. En dan zijn er nog andere heden, verleden, het Oosten en het en bij het Bosch Requiem 2019 van manieren waarop koren zich kunnen Westen in elkaar overvloeien. Het Calliope Tsoupaki, waaraan ook nog onderscheiden; zo is er alleen al in Bossche Capella Brabant vertolkt Lof- andere lokale koren deelnemen. Dit Brabant tevens keuze uit een over- lied der verzoening van de hand van laatste onderdeel heet zelfs passanten dagkoor, een christelijk koor en een componist annex trappistenmonnik welkom om hun stemmen te laten KnipKaartKoor (zingen wanneer het Kris Oelbrandt. En Cappella Breda klinken, zodat tijdens de uitvoering op je schikt). viert feest. Dit koor is in 1976 door het plein de Parade wie maar wil kan November Music put dit jaar rijkelijk componist Daan Manneke opgericht bijdragen aan het gezamenlijke geluid. uit deze bron vol klankkleuren en en bezingt de tachtigste verjaardag specialisaties. Om te beginnen zijn van deze eregast met een gevarieerd Sportgeluiden Voor een ander vocaal avontuur tijdens deze koorrijke editie van November Music zorgt het Genetic Choir. Dit is een improvisatiekoor dat in principe alles als vertrekpunt kan nemen voor .EREANN een ter plekke te creëren compositie: gebabbel, kantoorruis, vloerpatronen. Het gezelschap, dat bestaat uit een wisselende groep mensen uit vele windstreken met als thuisbasis ens November Music de sportgeluiden van basketbalclub Black Eagles gebruiken en met de sporters en het aanwezige publiek zangtechnieken ontwikkelen en uitvoeringen geven. Met als resultaat de klank van deze basketbalstad: een gezongen verras- sing voor iedereen.

e raban oor voer eigenid erk ui van Afred omoenko.

NovemberMusic2019.indd 11 18-09-19 12:36 De immer dwalende mens

Drie onvergelijkbare grootheden samen op het podium: muziektheater met Nieuw Amsterdams Peil, muziek van Mayke Nas en beeld van schilder Teun Hocks.

DOOR STAN VAN HERPEN TORCH GALLERY TORCH

Dat maak je niet elke dag mee in de componeren met iets dat al bestaat, kunsten, de artiest die zich zo eerlijk dat heb ik nog niet eerder gedaan. en kwetsbaar in de kaarten laat kijken. ‘ Ik kan al maanden Ik moet de vrijheid voor de muziek Op de vraag – half augustus, bij haar bezig zijn met een stuk bevechten. Soms door de associaties thuis in Tilburg – hoe het staat met de die het beeld teweegbrengt aan te compositie voor November Music, is van vijf minuten.’ vullen, soms door het raadselachtiger het antwoord van componiste Mayke te maken, of het tegenovergestelde op DNas (1972) een quasi-wanhopige blik te roepen.’ richting plafond. ‘Ja, ik ben zenuwach- magisch-realistisch van aard en met De afgelopen decennia was op vrijwel tig, dat mag je gerust weten, er moet zichzelf als hoofdpersoon. Hocks, tele- elke editie van November Music wel nog veel gebeuren. De schilderijen fonisch vanuit zijn huis in Frankrijk: iets van Mayke Nas te horen. van Teun vullen mijn hoofd en sturen ‘Ik probeer in mijn schilderijen altijd Ze componeerde regelmatig een stuk mijn gedachten, dat is soms lastig. het begin en eind van een mogelijk voor het festival, en als dat niet het ge- Maar het komt goed, zoals meestal.’ verhaal te vatten. Mayke wordt ge- val was stond er altijd wel ergens een Teun, dat is fotograaf en schilder Teun dwongen om daar tijd, een aanvullen- ensemble dat een compositie van haar Hocks (1947), befaamd vanwege zijn de gebeurtenis of associatie aan toe te uitvoerde. Veelal korte composities, olieverfschilderijen op foto, vaak wat voegen, dat is lastig.’ Nas: ‘Ik start het tussen de vijf en vijftien minuten, een 12

NovemberMusic2019.indd 12 18-09-19 12:36 hoofdpersoon die zich geen raad lijkt een langere versie van Cinderella, te weten met zijn plek in de wereld. eerder opgevoerd tijdens het Tromp Het thema van de voorstelling refe- Concours 2018. Een compositie voor reert aan die immer dwalende mens, twee rode pumps met naaldhakken. die moet leven met de wetenschap Slagwerker Pepe Garcia is al aan De immer dwalende mens dat-ie ook zoveel andere levens had het oefenen. Hocks, zelf gepassio- kunnen leven. Of zoals de titel luidt, neerd hobby-muzikant: ‘Dat er zulke ontleend aan een gedicht van Rilke: top muzikanten aan deze productie Het arsenaal der ongeleefde dingen. verbonden zijn, vind ik prachtig. Hocks, als antwoord op de vraag wat En ze zijn gelukkig wat gewend.’ zijn belangrijkste ongeleefde leven is: Violiste Heleen Hulst eerder tegen ‘Dat van vijfde Beatle.’ Lachend: ‘Een Hocks: ‘Ach joh, komt goed, ik speelde mens mag toch ambitieus zijn?’ ook al eens met een bloempot op mijn hoofd.’ Tragikomische held Hocks en Nas vonden elkaar niet De voorstelling zal uit zo’n tien alleen in artistieke zin, persoonlijk scènes met bijbehorende composities klikte het ook direct. Allebei ontzet- bestaan, geïnspireerd op minstens tend toegewijd en een tikkeltje nerdy, zoveel schilderijen van Hocks. zel ewust maar volstrekt gespeend Van gesproken woord is geen sprake, van kapsones. Een dualiteit die Nas en de beelden, de muziek en de – vaak Hocks ook met elkaar delen, volgens in kostuum getooide muzikanten – de componiste: ze zijn nog steeds moeten voor zich spreken. Mayke Nas kleine kinderen, maar wel met een legt uit hoe ze al componerend te werk verloren onschuld. Nas: ‘Aan de opper- gaat. Ze kijkt naar een werk van Teun vlakte doen we luchtig, maar onder de en gaat dan ‘intern luisteren’, zoals huid twijfelen we aan alles.’ Argeloze ze het noemt. Een combinatie van overmoed is ook hen niet vreemd en associatief en rationeel aan geluiden gaat gepaard met een open geest, denken. Dat associëren gaat nooit over nieuwsgierige oren en speelse devotie. geluiden alleen. ‘Je hebt componisten Ontelbare schoenen met naald hakken die dat wel doen, maar ik kan dat niet. testte Nas voor Cinderella. Ik haal er altijd minstens een object of In de schoenenwinkel kwam de een inhoudelijk thema bij. Ik zie bij het ver koop ster naar haar toe. ‘Kan ik u componeren ook altijd meteen wat er helpen?’ Nas: ‘Ik ben even aan het op het podium gebeurt. Vorm, inhoud luisteren hoe ze klinken.’ en klank moeten samenvallen.’ Op het podium staan straks de uiterst ﬂ exibele muzikanten van Nieuw Het arsenaal der ongeleefde Amsterdams Peil. Om een idee te dingen door Mayke Nas, Teun geven wat er van hen wordt verwacht: Hocks en Nieuw Amsterdams Peil Nas componeert grotendeels nieuw V materiaal voor het stuk, waaronder

Maybe Nas en Teun Hocks

beetje de natuurlijk lengte voor Nas, tot eind 2018 Componist des Vader- lands. Zou het niet interessant zijn als je eens iets langers probeerde, was de suggestie bij November Music. En zo kwamen ze uit bij een compo- sitieopdracht voor muziektheater. Lengte: vijftig minuten. Nogmaals een (gespeeld) radeloze blik bij het noemen van dat getal: ‘Ik kan al HOOGTE HOLLANDSE maanden bezig zijn met een stuk van vijf minuten.’ Nas zag het werk van Hocks in 2015 op een overzichtstentoonstelling en dacht direct: dat hoort op een podium. In de fotoschilderijen van Teun Hocks ﬁ gureert vaak een tragikomische RON DE PY 1

NovemberMusic2019.indd 13 18-09-19 12:36 di 12 nov Stargaze

do 3 okt plays Björk vr 4 okt za 5 okt zo 6 okt wo 16 okt do 17 okt vr 18 okt za 19 okt di 22 okt

do 24 okt ma 28 okt 25 + 26 okt zo 27 okt do 31 okt

vr 1 nov za 2 nov zo 3 nov do 7 nov

vr 8 nov za 9 nov zo 10 nov do 14 nov vr 15 nov za 16 nov do 21 nov vr 22 nov za 23 nov zo 24 nov vr 29 nov zo 1 dec do 5 dec vr 6 dec za 7 dec wo 11 dec do 12 dec Ensemble Stargaze vr 13 dec za 14 dec vertaalt de muziek van zo 15 dec vr 20 dec IJslands grootste za 21 dec zo 22 dec popartiest naar vr 27 dec spannende kamermuziek zo 29 dec vr 3 jan vr 10 jan wo 15 jan vr 17 jan za 18 jan za 1 feb vr 7 feb za 8 feb do 13 feb

MUZIEK

NovemberMusic2019.indd 14 18-09-19 12:36 Hoe de dingen klinken

Haar attributen zijn doodgewone dingen grote vellen papier vastgezet op vijf muziekstandaards een zacht ritselend, zoals een appel, papier, keukenstoelen. fl uisterend geluid produceren dat De verfi jnde klankkunst van Cathy van Eck verandert naarmate de bezoeker dich- terbij komt of weer doorloopt. verenigt de wereld van de elektronische Poëtisch, breekbaar en geestig is het muziek kunstig met het banale. werk van de Vlaams-Nederlandse, in Zürich woonachtige Cathy van Eck. DOOR LSE VAN DER VELDEN ‘Performance klankkunst’ noemt ze haar eigen werk, dat te zien is van New York tot Shanghai. Hoewel ze als meisje klassiek piano en hobo speelde, ‘Als mensen zijn gestorven, laten ze brengen haar bewegingen door middel kreeg Van Eck gaandeweg meer inte- een lege stoel achter, zo wordt wel van sensoren hoera- en jippiegeluiden resse in de microfoons en luidsprekers gezegd,’ vertelt Cathy van Eck over voort, of fragmenten daarvan, wat waarmee zo’n piano wordt versterkt in haar performance Empty Chairs, te aanzet tot refl ectie over het fenomeen de concertzaal, dan in de pianoklank zien tijdens November Music, over om voor iets of iemand te juichen. zelf. Ze maakte studie van het gebruik de lege stoelen in ons leven, en hoe En het nog iets oudere werk Breeze van microfoons en luidsprekers als we daar mee moeten omgaan. In een (2015) is een klanksculptuur waarbij instrumenten, en publiceerde daar ingenieuze klankinstallatie geeft ze vorig jaar zelfs een boek over. ‘Het is drie lege stoelen elk als het ware een niet dat ik ineens gegrepen was door eigen stem. dingen met snoeren, het ging geleide- In Cheering for others makes you a lea- lijk,’ vertelt Van Eck aan de telefoon der (2016) staat ze als een cheerleader vanuit haar woonplaats. ‘De pianojuf met pompons zwaaiend op toneel, en liet me elke week een liedje componeren over een thema zoals de zee of de brandweer, dat vond ik leuk. Op het conservatorium studeerde ik compositie met als keuzevak elektronische muziek, en daarin heb ik me verder ontwikkeld.’ Haar werkwijze is uitgesproken onder- zoekend. ‘Ik vind het leuk om iets nieuws te proberen. Het gaat me niet om de techniek zelf; de sensoren onder de stoelen die de klank voortbren- gen in Empty Chairs zijn mobieltjes, gewoon omdat die tweedehands vrij goedkoop zijn.’ Hoe abstract ook, Van Eck zoekt in haar performances altijd de verbinding met de echte, orga- nische wereld: er komen stoelen bij kijken, papier, een plant. Of een appel, zoals in In Paradisum, het tweede stuk van Van Eck dat wordt opgevoerd in Den Bosch. ‘Ik doe dat niet bewust, maar het gebeurt wel, ja. Ik hou ervan als er een relatie is met het alledaagse.’ Met het hoofd in de wolken, maar altijd één been op aarde.

In Paradisum en Empty Chairs van Cathy van Eck V E V Krakende appels en zingende stoelen: transformaties in de geluidskunst 1

NovemberMusic2019.indd 15 18-09-19 12:36 Een imposante muur van zelfgebouwd slagwerk en hemelbestormende gitaarklanken. Componist Aart Strootman realiseert met W.A.L.L. zijn droomproject.

DOOR AR VAN DE VOORT Microtonaal kluskampioen

De zoete, verwachtingsvolle geur van pianoduet aangaat met de vierjarige instrumenten helemaal zelf. ‘Het is houtzaagsel vult de knusse werk- Emily Glerum. Aart Strootman kan wel wat uit de hand gelopen,’ zegt hij ruimte. Componist en gitarist Aart zich dagen lang terugtrekken om een glimlachend. ‘Ik heb het mezelf aange- Strootman (1987) is een echte klusser. (fantasie-)instrument nieuw leven leerd via YouTube-instructieﬁ lms en Aan de rand van de Rotterdamse te schenken. Voor een medemusicus vele internetfora. Vaak ga je dan aan haven heeft hij een werkatelier annex of voor zichzelf. Aan de wand hangt tafel zitten met een componist: kantoor ingericht. Een plek waar hij een basmono chord: een zelfgebouwd “Wat voor geluid wil je graag horen?” Dzijn eigen instrumenten bouwt, musici éénsnarig instrument met de lange Samen met de componist ontdek ik ontvangt en nieuwe ideeën uitknob- bassnaar van een piano als hoofdbe- dan het onontgonnen terrein van belt. Willie Wortel én eigentijds toon- standdeel. Boven het bureau siert een bijzonder gestemde gitaren.’ dichter ineen. Dit najaar presenteert van zijn eerste zelfgebouwde gitaren Aart Strootman vervult sleutelrollen hij zijn droomproject W.A.L.L. onder de wand. Strootman onderzoekt zelfs in muzikale crossovergezelschappen meer tijdens November Music. Een de mogelijkheid om via 3D-printers groots opgezette compositie voor een zijn creaties beschikbaar te stellen. zelfgebouwd instrumentarium, waar- ‘Je mailt de instructies en musici onder een spectaculaire, manshoge over heel de wereld kunnen straks de marimbamuur. instrumenten zelf uitprinten.’ In korte tijd kreeg Aart Strootman vol- Knutselen was de gewoonste zaak van op waardering voor zijn eigen zinnige, de wereld in huize Strootman. ‘Mijn on-Nederlandse aanpak. vader was een rasechte klusser, en Een componist die zelf timmert, mijn opa daagde me uit om apparaat-

zaagt en sjouwt moet je hier met een jes uit elkaar te halen. Zo kwam hij OO VAN ANNA zaklampje zoeken. In 2017 won hij de aanzetten met een oud slot. “Demon- Gaudeamus Award en dit jaar sleepte teer dat maar eens!” Als zesjarige hij de Matthijs Vermeulenprijs binnen. was ik hele dagen bezig met een Deze belangrijkste, hedendaagse vliegtuigje bouwen. Een stel planken compositie prijs in Nederland won op elkaar getimmerd, compleet met Strootman voor zijn ontroerende werk schakelaars.’ Shambling Emerge –after after party. Deze aanpakkersmentaliteit is Stroot- Een ode aan de overleden jazzgoe- man ten voeten uit. Van een zeven- roe Misha Mengelberg die, gekweld snarige gitaar tot een alt- of bariton- door alzheimer, een laatste, teder gitaar, het liefst bouwt en stemt hij zijn 1

NovemberMusic2019.indd 16 18-09-19 12:36 ANNA VAN OO VAN ANNA

als Lunapark, f.c. Jongbloed en Star- ongehoorde, reine stemmingen en ziet eruit als een muur met baksteen- gaze. Voor het laatste internationale micro tonale klankverkenningen. ‘Ik tjes,’ vergelijkt Strootman. ‘Marimba- ensemble schrijft hij nog geregeld heb wat lessen bij hem gevolgd in toetsen zijn meestal gebouwd van arrangementen, onder meer voor een Graz. Haas is heel helder in zijn denk- zeldzaam palissanderhout. project rond popicoon David Bowie. proces. Hij zoekt naar de ﬁ nesses. Een In overleg met Temko-slagwerker Deze dienende rol ligt Strootman meesterwerk als limited approxima- Ramon Lormans koos ik voor plankjes goed, maar het was ook een prikkel. tions voor zes microtonale piano’s en van esdoorn hout. Pvc-afvoerbuizen ‘Dan is de stap om zelf stukken te orkest bestudeer ik vol bewondering.’ dienen als resonatoren. Ook de gitaren gaan schrijven ineens heel klein. zijn op speciﬁ eke wijze gestemd. Ik heb geen opleiding tot componist Trump Zo klinken er klankwolken die je gevolgd maar ik heb wel muziek- Momenteel schrijft Strootman voor nog nooit gehoord hebt. Na de eerste theorie gestudeerd. Kritisch kijken solisten, ensembles en voor zijn trio drie minuten zit je als toehoorder in naar noten, dat ligt me wel. Ik heb Temko, dat improvisatie, minimal een compleet nieuwe klankwereld einde loos veel geleerd door partituren music-technieken en artrock op stijl- gevangen.’ te bestuderen.’ volle wijze combineert. Dit gitaar- en W.A.L.L. wordt uitgevoerd door Temko Strootman is gefascineerd door het slagwerktrio maakt ook deel uit van en vier slagwerkers van Slagwerk Den werk van de Oostenrijkse componist W.A.L.L., Strootmans meest ambi- Haag, en drie gitaristen onder wie Georg Friedrich Haas wiens muziek tieuze project tot nu toe. De aanlei- Strootman zelf. ‘Ik schrijf puur vanuit ook centraal staat tijdens November ding is even actueel als hilarisch. ‘Ik de musici waar ik mee samenwerk, Music. Een componist die tovert met hoorde Donald Trump keer op keer waarbij ik niet teveel wil blijven han- roepen: “We will build a wall.” Ik dacht gen in muziektheorieën en exact voorbij mezelf: ik bouw ook een muur. geschreven stemmingen. Ik koester Maar dan wel eentje met een nieuw ge- juist openheid waardoor het muzikale luid.’ Strootman schrijft het spektakel- materiaal gaat leven. Speelplezier ‘ Na drie minuten werk in opdracht van de Gaudeamus staat voorop.’ zit je als toehoorder Muziekweek, als kroon op zijn Award van 2017. in een compleet Blikvanger is een muur van zelf- W.A.L.L. met Aart Strootman, nieuwe klankwereld gebouwde marimba’s. De slagwerkers Slagwerk Den Haag, Temko, Wiek bespelen de marimbamuur staand, Hijmans en Pete Harden gevangen.’ alsof ze een futuristische, Metropolis- T P achtige controlekamer bedienen. ‘Het 1

NovemberMusic2019.indd 17 18-09-19 12:36 Monster Chetwynd

19 oktober tm 15 maart

www.depont.nl DE PONT MUSEUM

NovemberMusic2019.indd 18 18-09-19 12:36 Gitarist Anton Goudsmit, violist Oene van Geel, rietblazer Mete Erker en pianist Jeroen van Vliet vonden elkaar in improvisatiekwartet Estafest. Ze gaan de confrontatie aan met de Zwitserse stemkunstenaar Andreas Schaerer.

DOOR RD EER RETO ANDREOL RETO EDDY ESTVEEREDDY Eigenwijs excentriek Estafest werkte nooit eerder met gas- laat zien dat de humor, originaliteit aangevende zangers van Europa: de ten. De groep bestaat uit vier ras-im- en tegendraadsheid van de muziek man kan namelijk alles met zijn stem. provisatoren die – en dit is bijzonder ook terugkomt in hun publiciteits- – niet alleen hun solo’s improviseren, materiaal. 100 jaar Estafest, dus ‘hoog Beatboxen maar ook de orkestraties van de stuk- tijd om op zoek te gaan naar waardige ‘Het werken met een stem past heel ken. Omdat het kwartet geen bassist opvolgers, ’ zo meldt de band. goed bij wat wij doen,’ zegt een en geen drummer heeft, zijn het juist Die op volgers zoekt Estafest in de en thou siaste Mete Erker. ‘We zijn die orkestraties die het geheel samen- gasten, waar het kwartet in dit jubile- alle maal ook erg vocaal op ons in- hang moeten geven. umjaar ineens wél mee samenwerkt. strument en bezig met klank vorming. ‘We proberen het ontbreken van de Erker: ‘Na tien jaar aan de hechtheid Andreas Schaerer is niet alleen een ritmesectie al improviserend in te van het collectief te hebben gewerkt, geweldige zanger, maar ook een vullen, dát is het spel van Estafest,’ hadden we iets van: laten we nu wél stemkunstenaar. Hij kan beatboxen, vertelt rietblazer Mete Erker. ‘De eens met gasten gaan werken, kijken heeft een geweldig falset, maar heeft afgelopen tien jaar heeft zich dat hoe dat bevalt. En tot nu toe bevalt dat ook een scala aan aanspreekstemmen ontwikkeld tot iets heel bijzonders. Ik uitstekend.’ waar hij van alles mee doet. Daarnaast heb wonderlijke ervaringen gehad met Die gasten waren tot dusver zangeres is hij componist en arrangeur, dus hij Estafest op het podium. Dat we ineens Sanne Rambags, bassist Thomas Poll kan helemaal mee met ons als het gaat allemaal een andere kant op gaan. Ie- en stemkunstenaar Andreas Schaerer. om dat ter plekke arrangeren van een dereen speelt heel erg zijn eigen spel, Met deze laatste staat Estafest ook op stuk. Eigenwijs en excentriek, zo kun maar met een volledig bewustzijn van November Music. De in Zwitserland je hem typeren. Daarom klikt het zo wat de ander doet: vier cirkeltjes die geboren Schaerer is niet de eerste goed. Want eigenlijk zijn wij dat óók in en uit elkaar bewegen. Een hecht de beste. Hij groeide op tussen de natuurlijk.’ collectief, dus vandaar ons adagium schapen van Wallis, deed een leraren- ‘geen gasten’.’ opleiding in Hofwil, speelde gitaar in Estafest bestaat 10 jaar: een heuglijk een punkband, studeerde zang aan de Estafest en Andreas Schaerer feit dat zij vieren met de ‘Estafest 100 universiteit van Bern en ontwikkelde V Jaar Tour’, een prikkelende naam die zich daarna tot een van de meest toon- 1

NovemberMusic2019.indd 19 18-09-19 12:36 TRACKING TILBURG 26 OKTOBER

QUATUOR BOZZINI 19 NOVEMBER

VICKY CHOW 3 DECEMBER

ENSEMBLE MUSIKFABRIK 4 FEBRUARI

SPECTRA 3 MAART

INSOMNIO 28 APRIL F o t : Y a n i c k v d e W j g r t

NovemberMusic2019.indd 20 18-09-19 12:44 Wereldwijs monnikengeduld

Componist én monnik. Met zijn verzoenende muziek overbrugt Kris Oelbrandt werelden. ‘Via het componeren kan ik met de wereld in TRACKING TILBURG 26 OKTOBER contact blijven.’ QUATUOR BOZZINI 19 NOVEMBER DOOR AR VAN DE VOORT VICKY CHOW 3 DECEMBER

ENSEMBLE MUSIKFABRIK 4 FEBRUARI Gezegend zijn met een dubbele geweest. Als ik dan weer terug moest wen van Messiaen, Pärt en zijn docent SPECTRA 3 MAART roeping. Componist, maar bovenal naar de bewoonde wereld, kwam al die Wim Henderickx, maar vol geduld trappistenmonnik. Het is de bijzonde- gejaagdheid en versnippering weer op e ent hij zijn eigen pad. In Lofl ied der INSOMNIO 28 APRIL re lotsbestemming van Vlaming Kris me af. Daar is het zaadje gelegd voor verzoening verwerkt hij het aloude Oelbrandt (1972). Geloof en spiritu- mijn intrede.’ lofl ied van Maria. De hoopvolle tekst aliteit zijn verankerd in zijn leven Na het afronden van zijn muziekstu- is te horen in de joodse, katholieke en en werk. Er ging een hele strijd aan dies is Oelbrandt ingetreden in 2002. islamitische vertaling. ‘In de Koran vooraf, maar nu weet Oelbrandt beide Eerst in de abdij van Zundert, nu heb ik vergelijkbare teksten aangetrof- passies op een ideale manier te verwe- verblijft hij in Orval (België). ‘Natuur- fen in de Soera 87. Op vele momenten ven. Als trappist mag hij enkele uren lijk heb ik als monnik veel crisismo- in mijn compositie gaan de teksten per dag vrijmaken om te componeren. menten gekend. De muziekliefde bleef in elkaar op. Drie godsdiensten die De heilzame werkdiscipline werpt kriebelen. Uiteindelijk mocht ik van de ooit vanuit Abrahams erfenis zijn be- z’n vruchten af. Zo heeft Oelbrandt abt in de ochtenduren aan de slag. Via gonnen, en die in mijn werk naar een dit jaar een omvangrijk werk voor het componeren kan ik met de wereld verzoenend moment toewerken.’ zangsolisten, kamerkoor en instru- in contact blijven.’ De contemplatieve, mentaal ensemble afgerond. Zijn op gebed geïnspireerde aard van de Reconciliation Magnifi cat (‘Lofl ied der trappisten past in de manier waarop Lolied der verzoening van verzoening’) gaat in première tijdens Oelbrandt over muziek denkt. ‘Muziek Kris Oelbrandt door Capella November Music. is als een gebed, een meditatief proces Brabant, Dudok Quartet en solisten Oefening baart kunst want in het ver- dat ik verklank.’ o.l.v. Marc Versteeg leden heeft Oelbrandt al een handvol In zijn muziek ontwaar je klankschadu- G oratoria en missen geschreven, zoals het Lente-Oratorium en de Ignati- uscantate. Passies of requiems hoef je van hem niet te verwachten. ‘Religieu- ze muziek en begrafenissen, dat is zo’n

associatie waar ik weinig mee heb. THOAS SCHATS Als trappist geloof je juist in het leven. Muziek moet daar over spreken.’ Muziek is onlosmakelijk met

F o t : Y Oelbrandts leven verbonden. ‘Op het conservatorium ben ik intens gaan zoeken naar mijn eigen weg. Zelf spe- a n i c k v d e W j g r t len was niet mijn ding, compositie lag me wel. Toen leerde ik via een vriend van mijn moeder het abdijleven in Zundert kennen.’ Voor de tiener was het een openba- ring. ‘Ik was een introverte jongen en de rust, regelmaat en beslotenheid trokken me. Tijdens zomervakanties ben ik toen een week in de abdij 21

NovemberMusic2019.indd 20 18-09-19 12:44 NovemberMusic2019.indd 21 18-09-19 12:36 Natuur- verklanking SHTTERSTOC

Voor zowel Evelien van den Broek als over te gaan. ‘Zodat je niet meer stil Sanne Rambags is de natuur een belangrijke kunt blijven zitten.’ inspiratie bron. In verschillende vormen Flexstem Voor zangeres Sanne Rambags speelt komt bij beiden het geluid van ver en gaat Noorwegen een grote rol in haar werk het over veel. en leven. Regelmatig laaft ze zich aan de stilte en weidsheid die daar te vinden zijn, evenals aan de traditio- DOOR ANGELA VAN DER ELST momenteel gebeurt, maar auditief nele muziek en plaatselijke mystiek, ervaren wat het verschil is tussen een in de vorm van eindeloze wouden en regenwoud voor en nadat er gekapt wie weet welke geheimzinnige, goed De toestand van de natuur en het werd, komt op een andere manier verstopte bewoners. Haar prachtige, uit sterven van diersoorten houden binnen. Je hoort het verlies.’ ﬂ exibele stem, die ze niet alleen inzet componist en performer Evelien van Voor haar performance maakt Van voor zang maar ook voor geﬂ uisterde den Broek al lang bezig, maar nu wilde den Broek onder andere gebruik van improvisaties en allerlei andere onge- ze er ook iets mee doen in haar werk. opnames die de Amerikaanse sound- dachte geluiden, is dit keer zowel te Er kwamen eerder wel vogels voorbij scape-ecoloog Bernie Krause maakte beleven tijdens de Music Hub Night in de soundscapes die ze voor speciaal in Costa Rica. Hij verzamelt al een als Decay. Duitgezette wandelingen maakte, en halve eeuw wereldwijd natuurgeluiden De Music Hub Night voorziet in een ander natuurlijk omgevingsgeluid. en muntte de term biophony: het geza- keur aan jonge, talentvolle Brabantse Of walvissen, in haar compositie Deep menlijke vocale geluid van dieren in muziekmakers. Decay is het program- Down, die in 2016 tijdens Into The een bepaald gebied. ‘Verder zet ik het ma van de Engels-Duitse componiste Great Wide Open op Vlieland z’n snuiven en kauwen van de allerlaatste Claudia Molitor en trombonist Tullis première beleefde. Maar in Biophonica noordelijke witte neushoorn in, en de Rennie waarbij steeds een andere staan haar huidige zorgen centraal. zang van een Hawaiiaanse mannetjes- performer wordt uitgenodigd. De bron ‘Je kunt van alles lezen over wat er vogel die wacht op een vrouwtje dat waar Rambags uit put, zal zo zijn eigen nooit meer zal antwoorden. En bijen en diepte geven aan Molitors verklanking blauwe vinvissen; zo zijn land, water van verval in vele vormen; niet in de en lucht vertegenwoordigd.’ laatste plaats die van de natuur. Trompettist Mark Nieuwenhuis staat Van den Broek bij, die zich als altijd ook bedient van elektronica om haar Biophonica verhaal over de rijkdom en schoonheid van wat ons in vele vormen omringt Music Hub Night te bezingen. Daarnaast klinkt het V verdriet om wat er verloren gaat, en hoopt Van den Broek dat beats de Decay energie zullen oproepen om tot actie 22

NovemberMusic2019.indd 22 18-09-19 12:36 Trommels, elektronica en spiritualiteit

Sinds het debuut uit 2015 heet Ibeyi veel credits opgebouwd met haar warme mix van r&b, soul en elektronica. Op November Music gaan de twee zusjes een fusie aan met het Metropole Orkest.

DOOR RD EER

Onafscheidelijk is de Cubaans-Franse tweeling Diaz om deel te nemen aan een ritueel waarin een priester nooit geweest. De twee gingen niet naar dezelfde school, bepaalt welke god hen bij de geboorte tot dochter heeft zaten niet in dezelfde klas, hadden niet dezelfde vrienden. verkozen. Naomi, zo bepaalde de priester, is de dochter van Naomi ging jong de deur uit om het leven ten volle te gaan Shango, de godin van de bliksem, Lisa-Kaindé de dochter leven, Lisa-Kaindé ging studeren en hield zich aan een van Yemaya, de godin van de oceaan. strak schema. Zíj studeerde jazz, terwijl haar uithuizige Die spiritualiteit vloeit nog volop door de aderen van hun zus de jazz lééfde. Ondanks de grote verschillen gebeurde songs. Zo is het nummer River opgedragen aan Oshun, de er iets wonderlijks toen Naomi weer thuis kwam. Na een godin van zoet water, vaak afgebeeld als mooie, verleidelijk ontmoeting met producer Richard Russell (Adèle, vrouw met een vissenstaart. Een Damon Albarn) besloten ze samen muziek te gaan diepe, galmende bassdrum, maken. Naam van het duo? Ibeyi, het woord voor een motie e van gedempte ‘tweeling’ in de Afrikaanse Yoruba-taal. pianosnaren, en een Zonder Yoruba geen Ibeyi. Het is niet hemels koortje dragen de alleen een taal die door zo’n 30 incantatie I will come to miljoen mensen wordt gesproken, your river (wash my soul) maar ook de naam van een volk, naar een outro in het een cultuur en religie. Yorubaans. Van Afrika tot Brazilië en Bekende artiesten Cuba: Yoruba is als een ﬁ gureren graag in de onverbreekbare navelstreng zwoele klankwereld van met de goden. Naomi en Ibeyi, zo zijn op het tweede Lisa-Kaindé Diaz werden album Ash Meshell Ndegeocello, geboren op Cuba, waar Kamasi Washington en Chilly de Yoruba-cultuur door Gonzales te horen. Eerder Afrikaanse slaven al waren Beyoncé (Ibeyi aan land werd ﬁ gureert in Lemonade) en gebracht. Zij de inmiddels overleden woonden daar Karl Lagerfeld fan. maar even, maar De spaarzame, soms wat namen hun cultuur kale instrumentatie van mee naar Parijs. Ibeyi laat veel ruimte voor de arrangeurs van Benin het Metropole Orkest, De geest van de die het werk Yoruba kwam pas in van de twee Ibeyi- alle helderheid in hun albums gaan vertalen leven na een bezoek aan naar een orkestraal Afrika. verhaal. Yoruba en de In Benin wilden zij in geest van het Metropole: Ouidah ‘The Door of no a meeting of the spirits Return’ bezoeken, het om naar uit te zien. monument voor de slaven die vanuit die kustplaats werden Ibeyi & Metropole meegenomen naar Orkest Amerika en Cuba. T P De tweeling werd onderweg uitgenodigd 2

NovemberMusic2019.indd 23 18-09-19 12:36 WO 06 nov ‘19 Ambrose Akinmusire Quartet (US)

VR 08 nov ‘19 Tonbruket (NO)

VR 15 nov ‘19 Daniel Herskedal Quartet (NO)

VR 29 nov ‘19 Soft Machine (UK)

WO 04 dec ‘19 Espen Eriksen Trio ft. speecial guest Andy Sheppard (NO/UK)

VR 17 jan ‘20 Or Bareket Quartet (IL)

WO 22 jan ‘20 Joshua Redman (US) & The Jazzorchestra Of The Concertgebouw | Paradoxaal

VR 24 jan ‘20 Tom Rainey Trio with Mary Halvorson and Ingrid Laubrock (US)

ZA 25 jan ‘20 Æ QUARTET (Anton Eger Quartet)- (UK)

WO 05 feb ‘20 Kenny Garrett Quintet (US)

VR 07 feb ‘20 Marcin Wasilewski Trio (PL)

ZA 29 feb ‘20 Beefheart - Pork Treat Musical (Captain Beefhart musical)

VR 06 mrt ‘20 Jasper Høiby's Planet B (UK)

ZA 07 mrt ‘20 Sigurd Hole Trio (NO)

VR 20 mrt ‘20 Bill Laurance Trio (UK) Telegraafstraat 62, Tilburg | www.paradoxtilburg.nl

NovemberMusic2019.indd 24 18-09-19 12:36