Informazioni su questo libro
Si tratta della copia digitale di un libro che per generazioni è stato conservata negli scaffali di una biblioteca prima di essere digitalizzato da Google nell’ambito del progetto volto a rendere disponibili online i libri di tutto il mondo. Ha sopravvissuto abbastanza per non essere più protetto dai diritti di copyright e diventare di pubblico dominio. Un libro di pubblico dominio è un libro che non è mai stato protetto dal copyright o i cui termini legali di copyright sono scaduti. La classificazione di un libro come di pubblico dominio può variare da paese a paese. I libri di pubblico dominio sono l’anello di congiunzione con il passato, rappresentano un patrimonio storico, culturale e di conoscenza spesso difficile da scoprire. Commenti, note e altre annotazioni a margine presenti nel volume originale compariranno in questo file, come testimonianza del lungo viaggio percorso dal libro, dall’editore originale alla biblioteca, per giungere fino a te.
Linee guide per l’utilizzo
Google è orgoglioso di essere il partner delle biblioteche per digitalizzare i materiali di pubblico dominio e renderli universalmente disponibili. I libri di pubblico dominio appartengono al pubblico e noi ne siamo solamente i custodi. Tuttavia questo lavoro è oneroso, pertanto, per poter continuare ad offrire questo servizio abbiamo preso alcune iniziative per impedire l’utilizzo illecito da parte di soggetti commerciali, compresa l’imposizione di restrizioni sull’invio di query automatizzate. Inoltre ti chiediamo di:
+ Non fare un uso commerciale di questi file Abbiamo concepito Google Ricerca Libri per l’uso da parte dei singoli utenti privati e ti chiediamo di utilizzare questi file per uso personale e non a fini commerciali. + Non inviare query automatizzate Non inviare a Google query automatizzate di alcun tipo. Se stai effettuando delle ricerche nel campo della traduzione automatica, del riconoscimento ottico dei caratteri (OCR) o in altri campi dove necessiti di utilizzare grandi quantità di testo, ti invitiamo a contattarci. Incoraggiamo l’uso dei materiali di pubblico dominio per questi scopi e potremmo esserti di aiuto. + Conserva la filigrana La "filigrana" (watermark) di Google che compare in ciascun file è essenziale per informare gli utenti su questo progetto e aiutarli a trovare materiali aggiuntivi tramite Google Ricerca Libri. Non rimuoverla. + Fanne un uso legale Indipendentemente dall’utilizzo che ne farai, ricordati che è tua responsabilità accertati di farne un uso legale. Non dare per scontato che, poiché un libro è di pubblico dominio per gli utenti degli Stati Uniti, sia di pubblico dominio anche per gli utenti di altri paesi. I criteri che stabiliscono se un libro è protetto da copyright variano da Paese a Paese e non possiamo offrire indicazioni se un determinato uso del libro è consentito. Non dare per scontato che poiché un libro compare in Google Ricerca Libri ciò significhi che può essere utilizzato in qualsiasi modo e in qualsiasi Paese del mondo. Le sanzioni per le violazioni del copyright possono essere molto severe.
Informazioni su Google Ricerca Libri
La missione di Google è organizzare le informazioni a livello mondiale e renderle universalmente accessibili e fruibili. Google Ricerca Libri aiuta i lettori a scoprire i libri di tutto il mondo e consente ad autori ed editori di raggiungere un pubblico più ampio. Puoi effettuare una ricerca sul Web nell’intero testo di questo libro da http://books.google.com
1
-
| I 3}}arbarù (tollrgc 3Library
FROM THE
CONSTANTIUS FUND
Established by Professor E. A. Sophocles of Harvard || University for ** the purchase of Greek and Latin | books (the ancient classics), or of Arabic books, or of books illustrating or ex -
plaining such Greek, Latin, or - Arabic books.”
I.
-
*. -
v, - - 1 |
!
-i v.
--r.-
.|Y
o
-----
.
; o - t U S. Q U I N t I E N N 1 1, A N N A L I U M LIB B. xvIII. F R A G M E N T A.'
POST PAULI MERULAE CURAS ITER UM RECENSITA, AUCTIORA, RECONCINNATA, IET ILLUSTRATA.
v.
A C C E D tJ N T - C N. N A E v I I LiBRoRUM DE BELLo PUNico FRAGMENTA coLLECTA, COMPOSITA ET ILLUSTRATA.
O P E R A E T S T U D I O.
E. S. ô.
IL I P S I A E
SUMTIBUS LIBRARIAE HAHNIA NAE
» dcccxxv. .* - | s. - w .
•
• ------r. - - - - - . - - - *
- - 1
- • - … - - : -
- _• - *,*
;* _- I. -
• * * *
* - -
• ,
-• - - • _------• - - -* : • . - j * •, f. ** -
- *• . ¢ * * * - - a •
As • . ------*
- - • , • - / - - . . • • .
- • ..* - - .* - - -
------y. ------• - - *- * * .•* * _ * • • * • * . . . *
-.
• • • • - - e - - - - « • - - - * { s * , •. _ .*• • • , - - - - .• * *. * - * . * . •* 1 i* - • £*. I. *** 3 • £ ** • • , ; , ;
* *„; , * v***_ - * *. - * * ** a. •- '^ £A*.*.*. - - $. • * \%,* a* - „^ -
- - a *- -
- \
-
- - - -
* - - -
s. s. - - - i. •
w. . * - - - - * v. -
- - * - - : - • . - - - * •
{ ; - - - - - •. - • • • + - * ------* ' , - - • - - - - - • -
- - • - - • ------e. - * * - - - * • - - • -
-
- i.
v.
r - - -
- -
a
• • - - - - - • . -* *• • a - - -
~ ¢ - s - • , • -
- - - - *. , ------
- - - ,
.
-
- - - .-
- - - - -
-
- - - - * - • - ..
… •
- - - * - , • - -
------
-
- -
*. . ~ •.
- -* - P R A E F A T I O.
Annalium Ennianorum fragmentis haud parvam sane opem tulerat Paulus Merula, quod ea non solum diligentius investigaverit, sed etiam, face historiae admota, ad pristimas sedes, quoad ejus fieri potuit,
revocaverit. Inde editionem Merulae, satis ita ra rescentem, ut nonnisi paucorum manibus teratur, recudi jam dudum optarunt viri eruditi, imprimis cum Franciscus Hesselius, recusae Hieronymi Co lumnae editioni omnium Ennii fragmentorum, ipsum quidem contextum Annalium a Merula dispositum subjiciens, illustrationes vero eos, gravissimum sane illius opus, et absque quo textui omnis adimitur sensus, . omittens, spem eorum egregie fefellerit. Inter eos , et Heynius, erat, divae memoriae vir,
. IW P R A E F A T I 0.
- - - -*-*- magister mihi quondam apprime aestimatus. Unde mihi a primis fere juventutis annis consilium de ite randa Merulae editione natum, quod ne deponerem, quamquam ad alia et quidem sat aliena studia vo catus, persuadebat mihi animus. Aestivarum igitur hujus anni feriarum tempore, otio aliquo gavisus, telam poit octodecimi et quod excuiit,'unos in terruptam retexui, schedulas jam sepositas conqui sivi, annotatiunculas undique collectas, ut et meas iterum redegi, ita ut jam nunc opella in publicum
_s * - , » prodire possit.
… Illius, modo rationes reddam. - Fragmenta re cudi curavi, prout Merula ea disposuit; enarrationes
ejus historicas, quae ad eorum illustrationem COn— ferrent, his suhjeci, annotationibus reliquis Merulae ita usus, ut eas nonnisi selectas excerpserim, , , * Nec tamen Merulam presse secutus sum, Quae *perverse ab illo disposita erant, ea loco certiori adsig mavi; quae incerto loco ab illo adscripta inveni, quàm quam probe sciebam, plura fortasse et alio loco reponi posse, haud leviore sane conjectura, qua ille , in reponendis reliquis. duetus, in certam redigere P. R A E F A T I O, W tentavi sylem; ohsoletam Merulae Ennio vindicatam orthographiam, cum vere Ennianam fuisse,: in om nibus probari, nequiret, sprevi, eam tantium ; conser vans, quae Enniano aevo , quadrasse, veterum, aucto rum testimonia docent, Inserui insuper Ennii frag menta aut neglecta a Merula, aut post., ejus tan dem aevum e tenebris suscitata et in lucem protra cta; adnotationibus suis et selectas Hieronymi Co lumnae et aliorum, tum, meas, qualescunque adjeci; vitam Ennii a Merula contextam, observationibusque quibusdam auctam, et, notitiam, quam vocant, lite . rariam de Ennii editionibus,. ceterisque scriptis, eum illustrantibus praemisi; Naeviani carminis de bello
Punico fragmenta diligentius conquisita et ad hi storiae seriem revocata, cum per ea libro septimo Annalium Ennii hauël parva adfundatur lux, sub junxi, Quae centonis ad instar in textu fragmento rum, praeeunte Merula et a me ipso conjuncta; quamvis ab auctoribus, a quibus frustilla ea alle gantur, disjunctim excitata, per asteriscos minutos, frustillis ipsis praepositis, indicari, moneo. Supple
menta dein virorum doctorum, tum, quae ex En v. P R A E F A T I O. nio quidem hausta, sed obliquis verbis tradita, for mis inclinatis, exprimi, curavi. His fruere, benigne lector, et utere! Recor daris tamen, precor, libellum huncce tibi exhiberi a homine a philologiae, quod vocant, studio jam dudum ad alia castra avocato forensibusque nego tiis per quatuordecim annos addicto. Mihi igitur
- indulgeas, et condones, si quae invenias, quae mi nus recte posita, immo, quae deteriora tibi vide antur!
Scripsi Cellis Hannoveranis .• · · · die 27 octobr. 1824.
· · · E. S.
s: * … - - - ICtus. - -. I - … , Q U I N T I E N N 1 I VITA, VARIIS AUCTORIBUS VERBA PRAEEUN *. TIBUS, CONSCRIPTA AB PA U L L O G. F. P. * N. M E R U L A.
M E R U L A: Q. Ennius, Poeta omnium facile primus, et merito summus, - M. TULLIUS CICERO PRO L. CORNELIO IBALBO CAP. 22. Summus Poeta noster. (Sic alias saepe nominatur cum apud M. tum Tullium, alios.) - £* , .* - - egregiis Ingenii dotibus cumulatus, - - OVIDIUS LIB. II. 434. TRISTIUM: „Ennius Ingenio maximus . . • • • • • £* natus est anno ab v. c. 1OxIv. ') C. Mamilio Turrino et Q. Valerio Faltone Coss. - AGELLIUS LIB. XVII. CAP. XXI. Claudium et Tuditanum Coss. sequuntur Q. Male rius et C. Manilius; quibus natum esse Q. Ennium poe 1. Aliis anno 513 vel 515; quod major articulari morbo periit, falsum. Ennium C. Mamilio vehementer errare; mam inde et Valerio Coss. anno 514 matum sequeretur ante annum 514 na esse, evicit. //etzel ad Cic. Cat. tum esse. Eundem errorem maj. 5. Apparet hinc Hierony- commisit Vossius de histor. la
mum ad Olymp. 158. 1. dicen- timis I, 2. - tem Ennius poeta septuagenario VIMI - tam, M. J^arro in primo de Poetis libro scripsit. Le gendum Mamilius, /
- * anno, post quam Romae docere coeperat fabulam C, Li vius Amdromicus *); . * M, TULLIU8 BRIJTO CAP. XVIII. Atque hic Livius, qui primus fabulam, C. Clodio Caegi F. et M. Tuditano Coss. docuit, anno ipso, ante quam natus est Ennius, post Romam conditam autem quarto decimo et quingentesimo, ut hic ait, quem nos sequimur. Est enim inter scriptores de numero anno rum controversia. Attius autem a Q. Maximo /^. Cos. captum Tarento scripsit Livium, annis XXX. post quam eum fabulam docuisse et 4ttius scribit, et nos in. antiquis commentariis invenimus., Docuisse autem fù bulam annis post XI. C. Cornelio, Q. Minucio Coss, ludis Juventatis , quos Salinator Senensi praelio vove rat. In quo tantus error Attii fuit, ut his Coss. XL. qunos natus Ennius fuerit, cui quum aequalis fuerit Li vius, minor fuit aliquanto is, qui primus fabulam de dit, quam ii qui multas docuerant ante hos Coss. et Plau tus et Naevius. (Adfectiorem Tullii locum a]ibi inlu strabo et corrigam.) * . * - - - quo tempore admissa primum in Urbem Poetica: * , M. TULLIUS TUSC. QUAEST. LIB. I. INitio: Serius poeticam nos accepimus. Annis enim fere rox. post Romam conditam Livius fabulam dedit, C. Claudia Caeci F. M. Tuditano Coss. anno ante natum. Ennium: qui (Livius) fuit maior natu, quam Plautus et INaevuus. - - T* . * * * _ .
* Natus, inquam, in Calabria, *)
2. Conf. Osann Amalect. crit. 8. Inde et Horatio Od. IV. cap. 3. de ammo, quo prima Ro- 8. 15. musa Enniama dicta Ca mae a Livio Anäronico fabulâ labrae Pierides. edita sit, egregie disputantemn. Mx f ' OVIDIUS III. 409. DE ARTE AMANDI. *) Ennius emeruit, Calabris in montibus ortus.' '••> - « * * * :
Rudiis, •) ' .*, , • - -
a • POMPONIUS MELA LIB. II, CAP, 4. '*- ' Ennio cive nobiles Rudiae ; s
- + • • • • . '.» urbe magnae Graeciae; * ' STRABO LIB. VI., CAP. 3. ' ' . • •.• *Exßáiiteg δὲ πεζευovσι συντομότερον ἐπι 'Pαδαίον
πόλειος'EAArjviöos, i£ ijs ijv ό ποιητής'Evvuog. *.
- * • - * " • • ' • • .' - - � * .* - ... , , , ,,'I * * * * *
a - - uno hoc Alummo memorabili. * .i,'i, ,..,.. »;: , SILIUS ITALIC. LIB. XII. 396, — — Rudiae genuere vetustae, •* (}' Nunc Rudiae solo memorabile nomen alumno,
f • … • a. _ . £; - ^
Unde Poeta, homo Rudius, - • • • • • • • • • • • M. TULLIUS PRO ARCHIA POETA, CAP. 10.
Rudium hominem appellat. - - - » - - - + -
et Rudimus. ' * - · · · · ἐς AUSONIUS IN MONOSYLLABIS: Unde Rudimus ait: Divam domus altisonum cael.
+ / • • • . !
Alii matum Tarenti scribunt. - : : : ' EUSEBIUS IN CHRONICIS AD ANNUM QUAR
TUM OLYMPIADOS CXXXIV: ' ' ' υ. ' Q. Ennius Poeta Tarenti nascitur. , ^ , •, -*
4. Rudiis Emmius matus, mom Raccoltafú' opuscoli [scientifici IRudiae. Perperam igitur Ru e filosofici.T.VII. p.'146 sq. (Ve diam apud Hieronym. Chron. net. 1782. 12.) — Patriam Ennii ad Olymp. 153. 4. Eadem cor IRudiam fuisse,duobusAletio mil ruptela olim in Plin. H. N. III. liaribus distantem, putat Dome 16. obtinebat, quam Vossius ad nich.Angelis della patria d'Ennio ÌMelam II. 9. eluit. Conf. B. dissertazione. Rom. 1701. 8. Sed Tafurium ad Anton. Galateum refutatus a Tafurio della patria d' de situ Iapygiae: p. 88. et in Ennio,inOpuscolil.c.T.IV, V. IX. X.
Oriundum se dixit ab Mess api,') quem Equum Domitorem canit Virgilius, , , .* SERVIUS AD ILLUD V IRG. VII. 601. AENEID. At Messapus equum domitor: -Ab hoc, Ennius dicit se originem ducere: unde et cantantes inducit eius socios, et eos comparat (Virgilius) qygnis. *
antiqua stirpe. - SILIUS IT ALICUS LIB. XII. 303. Ennius antiqua Messa pi ab origine Regis. ^;s Hinc Poeta Messapius. N am et Calab ria olim Messapia
nominata. *. SUIDAS: 'O azotrjtrjg ö μεσσάπιοg. ** Quadragenarius in Sardini a vixit, ubi Graecam linguam docuit M. Portium Catonem Praetorem, °) , ' AUCTOR DE V. V. INLUSTR. (AUREL. VI CTOR.) CA P. XLVII: M. Porcius Cato in Pr aetura Sardiniam subegit, ubi ab Ennio Graecis litteris institutus. *
5. Vid. Neocorum ad Suid. T. ex Africa decedens Q. Ennium 1. p. 747. Henning. Forelii dia poetam deduxerat. Nimirum 7 tribem de Ennio. Upsal. 1707. 8. Cato sub P. Cornelio Scipione 6. Sed mirum alicui videatur, Procos. Africamo, Quaestor in cur, cum ipse Cato in Sardiniam Africa fuit a. 550., cumque non deduxisset Enmium, idem id Ful posset satis convenire cum suo vio Nobiliori vertat vitio, quod Procos. exeunte ammo ex Africa in Aetoliami iturus Emnium co per Sardiniam rediit Romann, mitem assumserit , Cicero Tu ac tum e Sardinia Romam de scul. I. 2. Vossius de natura art. duxit Ennium, qui deinde in poet. cap. X. §. 8. ostendit, Aventino habitavit parce. Sex falli Victorem, quod Cato En ennio post Cato in Sardiniam nium semem in provincia de rediit Praetor, sed nihil in hi duxerit, sed veriora esse Cornel. storiis est, quod tum comitem Nepotis in Catone : Praetor pro sibi legerit Ennium. Verum mo vinciam obtinuit Sardiniam, ex vemmio, post Fulvius in Aetolianu qua Quaestor superiore tempore profectus cum Ennio a. 565.
\
*, >
• . • £* - • - - parco admodum sumtu contentus, et unius Ancillae mi misterio *). , - ; ...... - EUSEBIUS IN CHRONICIS: - Habitavit in Monte Aventino parco admodum sum tu contentus, et unius Ancillae ministerio. (De hac Am cilla etiam paullo post ubi de Ennii Amicis ex Cicerone. Trium autem linguarum Graecae, Latinae et Oscaeperitus, AGELLIUS LIB. XVII. CAP. 17. . * Q. Ennius tria corda habere se dicebat, qüod loqui
Graece et Osce et Latine sciret. * *-, Latinam et Graecam domi forisque docuit: Graecos Au 7. Conf. notam praecedentem. maxima putantur onera, pauper *)Cic. Cat. mai. 5. Annos LXX tatem et senectutem, ut eis paene natus — ita ferebat duo, quae delectari videretur. * * * XII. gtores Latina interpretatione inlustrans, Latina vero, a
se composita, praelegens; ' ; , , . . . - SUETONIUS DE GRAMMAT. INLUSTR. CAP,,l. 4ntiquissimi doctorum, et Poetae et Oratores, Se xnigraeci erant: Livium et Ennium dico, quos utraque lingua domi forisque docuisse, aduotum est. nihil am plius quam Graece interpretabantur. 4c, si quid La time ipsi composuissent, praelegebant, • - • ' • + · · ·
Patritiae apud Romanos Iuventutis institutor. \. .' ' ' ' * SULPICIA ' ' • • • * i •. '. i in Satyra de statu reip. tempore Domitiani, qui Edioto Philosophos urbe exegerat; v. 45. '. T. Ergo Numantinus Libycusque erravit in isto ; v$ Scipio, qui Rudio crevit formante magistro...; ri
(Alii tamen malunt ibi Rhodio.) - Qua industria tantum praestitit, ut etiam Graecam lin guam Romanis quasi propriam fecerit. ' , )
ENNIUS DE SE LIB. XI: • I v „ Contendunt Graecos Graios memorare solent sos : Quod Graeca lingua longos per tempori tractus., Hos pavi . . . . , • • •
* • * * Quum vero vir esset probus, candidus, minime fucatus, ENNIUS (AP. GELL. XIX. 8. HESSEL. P. 104.) * • DE SE: v. Ego eo ingenio natus sum, amicitiam • • • .4tque inimicitiam in fronte promtam gero. ' ' '' singularis prudentiae, et fortitudinis, 43. - , , : , , '•' HORATIUS LIB. II, EPIST. I. 60: , Ennius et sapiens, et fortis, et alter Homerus . **,
U't Critici dicunt, leviter curare videtur, - Qua promissa cadant et somnia, Pythagorea. ' • ; +
- malas artes et dolos detestatus, im nullo doctrinae gene re non versatus, fidei probatissimae, gratia multum va XIII lems, rarae facundiae, sua contentus sorte, faventioris ge mii, amoenioris indolis, optimi consilii, commodioris con suetudinis, pauci sermonis, omnium denique disciplina rum scientia abunde praeditus: . ENNIUS DE SE APUD AGELLIUM LIB. XII. .
NOCT. ATTIC. CAp. IV. s. * Ingenio quoi nolla malum sententia suadet, ' Ut faceret facinus, levis aut malus; doctns, fidelis, * Suavis homo, facundu', suo contentu', beatus, Sceitu', secunda loquens in tempore, commodu', verbum. * Paucum, molta tenens antiqua, sepolta, vetusta, Quai faciunt mores veteresque novosque tenentem; Moltarum veterum legum, Deivomque hominumque Prudentem, quei molta loqueive tacereve posset. T. Aelium Stilonem dicere solitum, inquit Agellius, fe runt, Q. Ennium de semetipso haec scripsisse picturam que istam morum et ingenii ipsius Q. Ennii factum esse. + . facile sibi amicitiam adquisivit primorum Romae civiura. Imprimis vero cariis füit P. Cornelio Scipioni Nasicae, M. TULLIUS, PRO ARCHIA POETA CAp. 9. Carus fuit Africano superiori noster Ennius. admodum familiariter et ad'ales usque dictaque festiva, ut etiam iocis apud eos locus fuerit. , - M. TULLIUS LIB. II. DE ORATORE, CAP. 6s. Ut illud Nasieae : qui quum ad poetam Ennium ve nisset, eique ab ostio quaerenti Ennium, ancilla dixis set, domi non esse. Nasica sensit, illam domini iussu dixisse, et illum intus esse. Paucis post diebus, quum ad Nasicam venisset Ennius, et eum a ianua quaere ret, exclamat Nasica, se domi non esse. tum Ennius, Quid? ego non cognosco vocem, inquit, tuam? Hic Na sica : homo es impudens : ego, quum te quaererem, an cillae tuae credidi, te domi non esse ; tu mihi non cre dis ipsi? * £» XIV Nepotem ex Sorore habuit M. Pacuvium, Poetam Tra gicum, qui Avunculi vestigiis insistens multa composuit; , in quorum fragmentis clarissime videre est ingenium ad mirandum, insignem doctrinam, genus dicendi vehemens, gratam sententiarum gravitatem, pondus verborum quod frustra quaeras apud alios. - - PLINIUS LIB. XXXV. NAT. HIST. CAP. IV: JProxime, celebrata est in foro Boario aede Hercu lis Pacuvii poetae pictura. Ennii sorore genitus hic fuit, clarioremque eam artem Romae fecit gloria Scenae.
* . * J a. Artis militaris fuit Ennius scientissimus. Meruit in Sar
dinia cum P. Cornelio Scipione; … • • CLAUDIANUS IN LAUDIBUS STILICONIS III. 3.: Non sine Pieriis exercuit artibus arma, 3. Semper erat vatum maxima cura duci. : Gaudet enim /^irtus testes sibi iungere Musas;
- Carmen amat quisquis carmine digna gerit. . .* ubiquelateri eius adhaerens: - - '- ET PAULLO POST: (III. 11.) • j, Haerebat doctus lateri, castrisque solebat * Omnibus in medias Ennius ire tubas. <* - Centurionis ornatus honore et insignibus, a , SILIUS ITALIC. LIB. XII. 393. '*•
Miscebat primas acies, Latiaeque superbum - /itis adornabat dextra decus— - … + ardore singulari adoríens, oblata oceasione, hostes.
- IDEM EODEM LIBRO V. 398. .. Is prima in pugna, vates ut T/iracius olim Infectam bello quateret quum Cizicus Argon, Spicula deposito Rhodopeia pectine torsit: Spectandum sese non parva strage virorum Fecerat, et dextrae gliscebat caedibus ardor. . • • , .. * xv
Militavit item ini' Aetolia cum M. Fulvio Nobiliore Cos. anno ab v. c. 15Lxrv. •' ' • • ** ;:vo M. TULLIUS BRUTO L. c. •••• • • • • • • • Q. Nobiliorem M. F. iam patrio instituto deditum studio litterarum, qui etiam Q. Ennium, qui cum patre eius in Aetolia militaverat, civitate donavit, quum Triumvir coloniam deduxisset. - '. . . - 1. ' . - + - - - qnamvis ringentibus aliis, tam grato tamen et amico con tubernio, - • • • ' •>• ••• : M. TULLIUS TUSC. QUAEST. LIB. I. 2. Honorem huic generi (poeticae) non fuisse decla rat oratio Catonis, in qua obiecit ut probrum M. No biliori, quod is in provinciam poetas duxisset : duxerat autem Consul ille in Aetoliam, ut scimus, Ennium.
- + ut Ennius Fulvii victoriam de Aetolis et Ambraeiotis per se magnificam insigni laude celebrarit: ' ' ' ' , , AUCTOR DE VIRIS INLUSTR. CAp. LII.; Quam victoriam de Aetolis et Ambraciotis per se ris)magnificam insigni laude Q. Ennius celebravit. amicus eius (M. Fulvii Nobilio - - • - '+* Q. vero Fulvius in gratiam sui Ennii, non dubitarit Mar tis manubias Musis consecrare; M. TULLIUS. PRO ARCHIA POETA. 11. - Iam vero ille, qui cum 4etolis Ennio comite bella vit, Fulvius non dubitavit Martis manubias Musis con
8ecrare. - ... --, ** .. . + - ' • , et Censor postea anno I0Lxxiv. Aedem Herculis Musa rum in Circo Flaminio facere. . . -
EUMENIUS RHETOR, ¥ oratione, quam habuit pro scholis Cliviensibus in
- • staurandis : • • • * Aedem Herculis Musarum in Circo Flaminio Ful vius ille Nobilior ex pecunia Censoria fecit : non id mo … QÓWI do sequutus, quod ipse litteris et summi (sic enim legen dum) Poetae amicitia duceretur, sed quad in Graecig .
- quum esset Imperator, etc. -
«« • '• •' , , : , , ' * , • • ' - - * <> Quin et eius filius Q. Fulvius Nobilior, ut et ipse grati tudinem testaretur suam in patris sui, Virtutem praeco nem, Triumvir anno IOLXIX. cum Q. Fabio Labeone et M. Fulvio Flacco deducendis Coloniis, Pollentiae in Pice num , Pisauro vero in Gallicum agrum, Poetam civitate
donavit. - … * ... . . M. TULLIUS BRUTO L. c. , . -, '., Q. Nobiliorem M. F. iam patrio instituto deditum .studio litterarum, qui etiam Q. Ennium, qui cum patre eius in Aetolia militaverat, civitate donavit » ', quum
Triumvir Coloniam deduxisset. - - + -Quam doctissimae et deditae litterarum studiis familiae Benevolentiam, quum tenuioris conditionis, singularibus excipere: officiis mequiret, suis saltem scriptis notam pò
ssteris esse voluit. - · · | … , _ . ' ENNIUS IPSE, LIB. XVIII. ANNALIUM: Nos sumu' Romanei, qui fuvimus ante Rodaiei. .'
- * Scripsit varia: I. Praeter alia ANNALIUM LIBB. XIIX,
LUCILIUS EPISTOLA: *) - I. Item quaevis non magna pars Poema ést illa : -\' * 8. x Desumta sunt e LuciliiSa- Illa Poësis opus totum, - ut to *£irartim libro IX. ap. Nonium ta Ilias , una „ ,' * s. v. Poesis. Et leguntur a Dou Est δέσις, Annalesque Enni, ag sa in edit. fragmentor. Luci que istoc opus unum, lii p. 47. sic: ." • * . Est majus multo, quam quod Non haec, quid valeat, quidve dixi ante Poëma, etc. huic intersiet illud Annales Ennii etiam indigi Cognosces: primum hoc quod tat Diomedes III. p. 480. ed. — » * « '* dicimus esse Poëma, ' Putsch. Epos latinum primus di Cujusvis operis pars est non gne scripsit is (al. male Livius. V, 'τ , , , ' magna, Poëma; Conf. Osann Anal. crit cap. 2.), Pars est parva Poëma, proinde qui res Romanorum XIIX com
- 'ut epistola quaevis : ' plexus est libris, qui et Anna XVII
Poesis opus totum, totaque illa summa est una @$0tg. ut Annales Enn. I * lectu, si exstarent, dubio procul dignissimos ; M. TULLIUS LIB. II. DE NAT. IDEORUM CAp. 37. Non intellego quur non idem putes, si innumera biles unius et viginti formae litterarum aliquo conii ciantur, posse ex his in terram excussis, Annales Ennii, ut deinceps legi possint, effici. ** generosiore stilo : quibus Romam Romanosque aeter navit.
- IULIUS :CAESAR SCALIGER: Magne senex, cui torva gravi sonat horrida cantu Buccina, bellaci quum crepat hasta manu. Dic Romae, dic Phoebigenis; te huic condere vitam, His donare sacrae semina magna tubae.
' ln iis enim commissa canit bella; ENNIUS DE SE LIB. I. ; Horrida Romuleum certamina pango duellum. * Duces celebrat Romanos; les inscribuntur, quod singulo tatus, quaedam e Naevio, ut rumi fere annorum actus (ut vi Cicero im Bruto motavit; multa dere est e fragmentis superstiti ex Ennio poetae posteriores, in bus) , contineant. Immensum ' primis Virgilius, teste Servio, opus fuisse Annales, eximde pa ut et Donato in vita Virgilii cap. tet ; e horrendo maufragio, quod 18, qui, 'cum is (Virgilius), ait, passi, vix servati sunt versus aliquando Ennium in manu ha DCCC fere vel integri vel de beret , rogareturque, quidnam curtati. Composuit eos poeta, am faceret , respondit se aurum no U. C. DLXXXI. aetatis suae colligere de stercore Ennii. Ha LXVII, ut liquet e Gell. XVII, 21. bet , enim poeta ille egregias collato cum Ammal. I. 115. Ulti sententias sub verbis non mul nmus igitur ingenii sui foetus An tum ornatis, Conf. et Macrob. Saturn. VI. 2. Quos vel ex di ' nalium opus erat. - midio sui, vel solidos etiam ver Multa depromserat. Ennius sus- ab antiquis lutinis poetis ex Homero, hunc scilicet, imi sit mutuatus Kirgilius. b ENNIUs. - *. XVIII SILIUS LIB. XII. L. 410. Hic canet inlustri primus bella Itala versu,
4ttolletque duces eos , • • • • • •
Res scribit ab iis gestas: -
*. M. TULLIUS LIB. I. 15. TUSCUL. ubi Ennius de se: Hic vostrum panxit mgsuma facta patrum. perfecte, absolute, polite; M. TULLIUS BRUTO CAP. 19. Sit Ennius sane, ut est certe, perfectior; qui si il lum, ut simulat, contemneret, non, omnia bella perse quens, primum illud Punicum acerrimum bellum reli quisset. Sed ipse dicit, quur id faciat; Scripsere, in quit, alii rem /^ersibus. et luculente quidem scripserunt, . etiam, si minus, quam tu, polite. Nec vero tibi aliter videri debet, qui a Naevio vel sumsisti multa, si fate , ris : vel, si negas, subripuisti.
rtom omisso etiam furtivo Martis comcmbitu - -
OVIDIUS LIB. TRISTIUM v. 424. * Utque suo Martem cecinit gravis Ennius ore. +* . cum Rea Ilia, Virgine Vestali, OVIDIUS II. TRISTIUM V. 259. Sumserit Annales, nihil est hirsutius illis ; Facta sit unde parens Ilia, nempe leget.
obducto nequaquam velo. -
- PROPERTIUS LIB. IV. ELEG. I: Ennius hirsuta cingat sua tempora quercu.
* - - Laudibus inde prosequens cum alios, tum Horatios et
Curiatios - PROPERTIUS Lib. III. ELEG. II. Et cecinit Curios fratres; et Horatia pila; Regiaque Aemilia vecta Trophaea rate; /^ictricesque moras Fabii; pugnamque sinistram, XIX
Ûannensem; et vorsos ad pia vota Deos; .Annibalemque Lares Romana sede fugantes; Anseris et tutum voce fuisse Iovem. � ceterosque Principes in rep. Romana viros; M. TULLIUS PRO ARCHIA POETA.CAp. 9. In coelum huius proavus Cato tollitur; magnus ho nos populi Romani rebus adiungitur. Omnes denique illi Maximi, Marcelli, Fulvii non sine communi omnium nostrum laude decorantur. Ergo illum, qui haec fece rat, Rudium hominem maiores nostri in civitatem re ceperunt. £* absque ullo fuco: M. TULLIUS BRUTO CAp. 15, Quem vero exstet, et de quo sit memoriae proditum, eloquentem fuisse, et ita esse habitum, primus est M. Cornelius Cethegus, cuius eloquentiae est auctor, et ido neus quidem mea sententia, Q. Ennius ; praesertim, quum et ipse eum audiverit, et scribat de mortuo ; ex quo nulla suspicio, amicitiae caussa esse mentitum.
tanta singula dexteritate, £, Epicus, Poeta xar' ££oyijv Posteris nominatus, - - M. TULLIUS DE OPTIMO GENERE ORAT. CAp. I. Itaque licet dicere et Ennium, summum Epicum poetam, si cui ita videtur ; et Pacuvium Tragicum ; et Caecilium fortasse Comicum. Romani Carminis primtis Auctor habitus, AUCTOR PANEGYRICI MAXIMIANO AUG. DICTI: Etenim quod ait ille Romani carminis (sic legen dum pro Criminis) primus auctor : et cetera. et Heroici versus Maiestas ab eo originem traxisse fuerit dicta *). 9. Hexametro dactylico he- Ahalecta critica. cap. 2, ubi et roo Q. Ennium primum esse probat, neque apnd Livium usum, optime demonstrat Osanm Andronicum, neque apud Nae b 2 XX
LUCRETIUS LIBRO I. 119. Ennius ut noster cecinit, qui primus amoeno Detulit ex Helicone perenni fronde coronam. + Non enim tantum, ut merito gloriari solebat, Retro , poetas omnes superavit, M. TULLIUS BRUTO CAP. 18. • Quid? nostri veteres versus ubi sunt? . . . quos olim Faunei /^atesque canebant : Quom neque Musarum scopolos quisquam supera
- rat, Nec dictei studiosus erat . . . ante hnnc ait ipse de se : nec mentitur in gloriando. sic enim sesa res habet.
- , * paullo etiam licentius de iis loquutus, - M. TULLIUS ORATORE CAP. 51. Ergo Ennio licuit vetera contemnenti dicere: J^ersibu', quos olim Faunei /atesque canebant.
absque comviciis tamen: + ENNIUS IPSE: . • neque me decet haec carinantibus edere char teis. - - * • verum etiam posterioribus fuit praelatus ; imo, summo rum Virorum iudicio, ipsi Virgilio, quamvis hic multis Poetarum Latinorum eminentissimus. - AELIUS SPARTIANUS in /^ita Adriani Imp. Amavit praeterea genus dicendi vetustum ; Con troversias declamavit; Ciceroni Catonem, /irgilio En nium, Sallustio Caecilium praetulit.
vium hexametros inveniri. Isi- metro elegiaco haec Isidorus I. dor. Orig. 1. 87. ait: Hexame- l. Hoc autem apud nos vix con tros autem Latinos primum fe- stat, a quo sit inventum ; ' nisi cisse Ennius traditur, eosque quia apud nos Ennius eo prior longos vocavit, quocum con- usus est. spirat Cic. de leg. II. 27. De XXI
• £* Annales (quibus Homerum multis locis expressit, ut in aliis alios) M. TULLIUS LIB. I. 3. DE FIN. BON. ET MA
LORUM: - Locos quidem quosdam, si videbitur, transferam, et maxime ab iis, quos modo nominavi, quum inciderit, ut id apte fieri possit, ut ab Homero Ennius, Afranius
a Menandro solet. - * £* in summo semper pretio habiti, SUETONIUS I)E INLUSTR. GRAMMAT. CAp. S.
- - de M. Pompilio : Ibique (Cumis) in otio vixit et multa composuit : ve rum adeo inops, atque egens, ut coactus sit, praecipuum, illud opusculum Annalium Ennii librorum sexdecim, millibus nummûm cuidam vendere : qnos libros Orbi lius suppressos redemisse se dixit, vulgandosque cu rasse nomine auctoris. (Vide tamen hunc Suetonii lo cum in meo Commeatario *°), folio Ioc.)
£* • - tanto; ut publice etiam fuerint certis diebus recitati, non solum Romae ab Viris maximis, SUETONIUS DE INLUSTR. GRAMMAT. CAP. 2. Q. J/argunteius Annales Ennii certis diebus in, magna frequentia pronunciabat, ut Laelius, Archelaus,
Vettius. - * - - - - sed et in Provinciis: ab eius nomine nonnullis Enniami
nistas se apellantibus. - 10. Cum enim in Vulgg. pro gulis amnis collecta, fortean 4nnalium Ennii librorum lega continebat, redemtum postea tur: Annalium Elenchorum, ve ab Orbilio et nomine auctoris . ram haud dubie l. c. proposuit Ρompilii vulgatum. Verba enim Merula^ sententiam, nom Amma Suetonii non quadrant im Ennii les Ennii fuisse divenditas a Annales, ita vulgatissimos, ut Pompilio, sed propriam et a se ab emtore haud potuisseut sup ipso conscriptum opus, quod presso autoris nomine pro ip variis de rebus argumenta sim sius sui ingenii foetu divulgari. XXII
- AGELLIUS LIB. XIIX. CAP. V. Antonio Iuliano Rhetori Puteolis nunciatur dvayvó 6την quemdam, non indoctum /aminem voce admodum, scita et canora, Ennii Annales legere ad populum in. T/ieatro. Eamus, inquit, auditum nescio quem istum Ennianistam. hoc enim se ille nomine appellari vole
bat«• - ' , ,* '
- . £* a. Scriptos autem continente scriptura in XIIX. libros dis
tinxit Q. Vargumteius. \ • SUETONIUS DEINLUSTR. GRAMMAT. CAP. II. C. Octavius Lampadio Naevii Punicum bellum, quod unico volumine et continente scriptura expositum divisit in /^II. libros, ut postea Q. J^argunteius Anna
les Ennii. …
- / � * Temporis iniuria depravatiores emendavit C. Octavius
Lampadio. - -
AGELLIUS LIB. XIIX. CAP. V. - - Lampadionis manu emendatos fuisse, Ammalium libros,
significat. - • .•
- • £* - * . ;- Et Commentariis imlustrarunt non pauci;
- AGELLIUS LIB. XIIX. CAP. V, Pervolgata Commentaria in Q. EnnI. Annales nominat. -.
- �. inter alios *') Flavius Caper.
SOSIPATER CHARISIUS LIB. I: - Hebem. Ennius in X/I. ubi Fl. Caper: non ut adiunctive sed appellative est loquutus. *
11. Immuere videtur Varro ita sit dictus , duobus modis in L. L. VI. C. Aelii et Verginii veni scriptum. Nam et in C. commentarium in Eunium. Di Aelii commentario erat, a Li cit enim : Apud Ennium : At lycis Lucas ; et in Verginii com que prius pariet locusta lucam nuentario, qub Lucanis Lucas. bovem. Luca bos elephas. Cur XXIII II. Scripsit etiam FABULAS; . PLINIUS LIB. VII. CAP. XXVII: - Utique si recipiatur poetica fabulositas Q. En
nius, etc., - -
- - -
· * - TRAGOEDIAS, **) inquam, et COMOEDIAS**) vertit ex
Graecis : - TERENTIUS IN PROLOGO ANDRIAE V. 18. Qui quum hunc accusant, Naevium, Plautum, En
- nium 4ccusant, quos hic noster auctores habet. * tam commode et feliciter, AGELLIUS LIB. XI.. CAP. IV: Versus Euripidis Q. Ennius, quum eius Tragoe dias veteret, non sane incommode aemulatus est. *
' 12. Restant fragmenta e tra ptolemus, Phoenix, Protesilao goediis: Achilles, al. Achilles damia (Conf. Both. fragm. P. Aristarchi, Ajax , Alcestis (ex 1. p. 91) Telamon, Telephus, Euripide versa), Alcmaeom, Ale Thyestes.— Conf. prater Co zander vel Alexandra , Andro lumnae editionem omnium frag mache, aliis et Andromache - mentorum Ennii, Delrionis Sym Molottus, Andromeda, Antio tagma veteris tragoediae, Scri pe, Athanas, Cresphontes for verii Collectamea veterum tra tasse ex Euripide, [ Cressae se gicorum, et Bothii fragmenta cumdum Colummam sed e com poetarum scemicorum Latii: P. 1. jectura, qua Nonii corrupto loa co medelam adtulit], Dulores 18. Restant fragmenta e Co tes, Erechtheus, Eumenides ex moediis: Amphithraso, nisi sit Aeschylo, Hectoris Lytra, He Amphitruo Plauti, Ambracia, cuba ex Euripide (conf. Osann. Caprunculum vel Cupiuncula, Anal. crit. cap. 7.), Iliona se aliis Capeduncula, Celestis al. cundum Columnam, sed vide Thelespis, Pancratiastes, Eru tur esse Pacuvii, Iphigenia ex laria nisi sit Naevii, al. Carbo Euripide, Medea et secundum naria, Haemapotis aliis Herma alios Medea altera (Conf. ta phroditus. Praeter Columnam men praeter editionem Planckii conferas Bothium l. c. P. II. - Osanh 1. c. cap. 6.) Medus, sed Togatas tabernarias scripsisse videtiir esse Pacuvii; Melanippa, Ennium innuit Diomedes libro aliis Menalippus, Nemea, Ne III. XXIV • . , ' ut Romami aliique magis fuerint versis versibus delectati, quam Graecorum, umde versi erant, lectione. M, TULLIUS DE OPTIMO GENERE ORAT. Sed tamen Ennium et Pacuvium et Attium potius, quam Euripidem et Sophoclem legunt. **) • Vertit ommia nobilibus Trimetris - HORATIUS DE ARTE POETICA: 258.
- - - — — Hic et in Att I Nobilibus Trimetris apparet rarus, et Enn I In scenam missos magno cum pondere versus , Aut operae celeris nimium, curaque carentis .Aut ignoratae premit artis crimine turpi.
Metrorum legibus ss) interdum mom religiose obseryatis: ACRON HORATII INTERPRES:
- - Attius et Ennius legem metri in - - fabulis ------minime - - ser … » vaverunt. Nam quosdam /ersus Longiores habent. + Scriptis suis, praecipue Tragoediis, etiam Physica - momnumquam admiscens. M. TÜLLIUS LIB. III. DE ORATORE - CAP. - 4o. Quamvis Sphaeram in Scenam (ut dicitur) attule rit 'Ennius: tamen in Sphaera fornicis similitudo non. potest inesse. … . + III. Composuit item quatuor **) SATYRARUM libros. Idem 14. Cicero de fimib. I. 15. Vituperatur , praecipue 2. Quis enim tam inimicus pae usus spondaeorum creberrimus. ne nomini Rom. est, qui Ennii e. g. Olli respondit rex 4lbai AMedeam aut 4ntiopam Pacuvii Longai. -* spernat aut rejiciat ? Tum Acad. 16. Immo seae libros, si fides Quaest. I. 3. Quid enim causae habemda Domato in Terent. est, cur poetas latinos graecis Phorm. II. 2. 25. Erant Satiraa literis eruditi legant, philoso Ennii sermonibus Horatiamis phos non legant? an quia dele similes, excepto, quod Ennius, ' ctat Ennius, Pacuvius, Attius, ad quorundam Graecorum ex-. multi alii, qui non verba, sed emplum, ut e fragmentis vide vim Graecoruin expresserunt po re est, id sibi juris sumserit,. ètarum ? ut plura carminum genera, con
•, XXV
PORPHYRION AD LIB. I. HORAT. SAT. X, Ennius quatuor libros Satyrarum reliquit.
- / * IV. SCIPIONEM singulari opere *7) cecinit, SUIDAS : … ” - 'Evvuog, άσματος ποιητής. Öv AuÂνανός ἐπαινεΊν ά£tov prj6i. 2xutlovg yàg άδων, καῦ ἐπι μέγὰ ἐάQav töv äv- , δgt; ßovÀóμενος, φησί μόνον άν'OμηQov èrgítovg ἐπαtvovg ilrsiv Σκιτίωνος, δῆλον δέ άς ἐτεδήτει τοῦ ποιητοῦ τjv μεγαλάνοιαν και τὸν μάτQων τό μεyαλεῖον καί άδιάγάστον. xai ύς ἐπαινάσει-δεινός "OμηQός ἐστι χαι χαλεος άνδραν πvQyöd&v τε xai άιαι, ἐά όν ἐπήνενσε τὸν '4*1ia, etc. £* . quamquam , uno clamante, rudi et impolito praecomio VALERIUS MAXIMUS. LIB. VIII. CAP. 14. Rude et impolitum praeconium, quo Ennius supe riorem Africanum celebravit, notat. V Euhemeri antiquissimi Auctoris**) historiam de rebus fusis hexametris , ; jambicis, tris admixtis, adversus Golum trimetris et tetrametris, tro nam evicit Bothius l., c. p. 60. chaicis commisceret. Ante Em ad fr. 2. .Inde hexametri (ille nium Naevius, post eum Pacu e Scipione laudatus a Macrobio vius et Lucilius satiras scripse IV. 4. versus potius asyrmatetus runt. Ad Ennium * respexisse est), a Columna ex incertis li videtur Horat. Sat. I. 10. 65. — bris inculcati, AnnaJibus Ennii fuerit Lucilius, inquam, Comaus vimdicandi sunt, ut infra, ex posui. et urbanus; fuerit limatior idem - Quam rudis (al. Rudius ) et . 18. De Euhemero s. Evemero, Graecis intacti carminis auctor. qui scripsit ìegav ävayQáynv, Conf. Casaubonum , de , satirica probaturus,. omnes deos homi poesi Lib..II., c. 2; Gerberum mes fuisse, conf. Ciceron. de N. de Romam. satiraSect. I. cap.2. D. I. 42. Lactant. I. 11. Euseb. 17. Respexit ad id opus sine Praepar. evangel. II. 1. Com dubio Scholiastesvetus ad Horat. mentationesSavinii et Fourmonti Serm. II. l. 16; dicens, bella in Memoires de l'academie des Scipionis majoris descripsisse Insriptioms. T. XI. et XV. En- ` Ennium, sicut Lucilium ejus nius, ut fragmenta superstita vitam privatam. Tetrametris docent, librum in soluta ora catalecticis comscriptum fuisse tiome conscriptum, itidem ver opus, mullis versibus hexame tit soluto sermone, XXVI
*. gestis Iovis et ceterorum, qui Dii putantur, Latine est interpretatus, Infinita alia *°) praetereo. LACTANTIUS LIB. I DE FALSA RELIG CAP. XI: .Antiquus auctor Euhemerus, qui fuit ex civitate Messana, resgestas Iovis et caeterorum, qui Diiputan tur, collegit; historiamque contexuit ex Titulis, et In
- . 19. Quae quidem sunt: lumnae scilicet., | Sed videas, VI. Edesphagitica, aliis Pha quae iis opponit Bothius I. c. getica, Edesta vel Phagica, P. II. p. 6. ` “Hövgwytx&, 'Iyôvogoryuxά, *H- XII. Sabinae, e quo Iocum άνταόητικά, 'Izòvopwyrjvtxâ, allegat Ang.. Majus ad Cicerom. Hedypathetica, Phagesia, 4d de re$publ. II. 8. p. 189. soluta dephagiâ etc. versibus hexame oratione, ut videtur, conscrip tris compositum carmen, ex tae de raptu virginum Sabina Arehestrato forte expressum, et rum. Conf. ad Annal. I. 128. innumerabilia piscium genera Quae a Macrobio Sat. VI. 5. edulia enumerans. Post Colum citantur e , libro quarto Sabi nam fragmenta carminis edide marum, cum ligata oratione runt Pithoeus Epigramm. IV. conscripta sint, ad Satirarum fin.: Scaliger in Catalect. I. p. opus pertinuisse videntur, ut 215: Burmann. Anthol. Lat. L. recte vidit Columma, immerito III. p.588. JVernsdorff Poet. lat. ob id in&repatuis a Majo.
minor. T. I. p. 187. ** , , XIII. Quaedam et de com c. VII. Epigrammata, scilicet. putatione anni scripsisse Enni epitaphia duo in Scipionis tu um, misi illam in Epicharmo mulum,et unum in tumulum sibi tractaverit, concludi potest e ipsi erigendum, Versu elegiaco. Censorini cap. 19. de die natali, VIII. Epicharmus, poëma ubi haec habet: Annus vertens didacticum exEpicharmo Pytha est natura, dum Sol percurrens goreo translatum, versu mixto, XII signa, eodem unde profec heroico scilicet et trochaico tus est, redit. ' Hoc tempus,
conscriptum. - - quot dierum esset, nondum a * IX. Protreptica,- forte ad strologi reperire potuerunt. Phi miomitiones ad bene recteque £olaus autem naturalem dies ha vivendum. Utrum opus soluta bere prodidit CCCLXIV et dimi am ligata oratione conscriptum' diatum. Aphrodisius CCCLXV fuerit, haud liquet, cum ex et Aristarchus Samius tantun illo vox sola pannibus restet. dem , et praeterea diei partem , X. Praecepta, forte idem; 1628. Maton veroCCCLX}^et die opus cum protrepticis, jambis rum quinque undevigesimam par conscriptum. • . . * * *. tem. Harpalus autem CCCLXV XI. 4sotum librum vel Sota-. et horas aequinoctiales 18. - Att. dicum, e mente Scaligeri et Co noster Ennius CCCLXVI.
• XXVII scriptionibus sacris, quae in antiquissimis templis ha bebantur, maximeque in fano Iovis Triphylii; ubi au ream columnam positam esse ab ipso Iove titulus indi cabat: in qua columna gesta sua perscripsit, ut moni mentum esset Posteris rerum suarum, //anc Historiam, interpretatus est Ennius, et secutus, etc. * Libri tamen de Litteris, Syllabis, Metris et Auguriis, qui olim circumlati, mom sunt Poetae, sed alterius Ennii*°). SUETONIUS DE INLUSTR. GRAMMAT. CAP. I: Nam quod nonnulli traduut duos libros de Litteris, $yllabisque, item de Metris ab eodem Ennio editos, iu re arguit L. Cotta, non poetae sed posterioris Enniâ esse; cuius, etiam de Augurandi disciplina volumina, fèruntur. **) Scripsit autem eleganter, mervose, ` NONIUS Propinare et Medullitus : Enni poeta salve, qui mortalibus
20. Ad eos sine dubie refe 21. Alios Emnios citat Taci rendi tum locus Varronis L. IV. tus, I. 9. , L... Ennius, equi de L. L. Per eos (feciales) etiam tem Romanum ; . Annal. III. nunc fit foedus, quod Fidus 70. Enniam Thrasyllen Ammal. scribit Ennius dictum ; tum lo VI. 45. Conf. et Sueton. Caligul. cus Charisit Lib. I. Erumnam 12. Dio Cass. LVIII. Ennium Ennius ait per E solum scribi, Idandolium, historicum Etru quod muntam ereat, vel per OE, scum allegant Antiquitates Etru quod moerorem nutriat ; tum scae a Gurtio Inghiramo confic locus Festi forsan: Mutas li tae, Ennium Montanum, nos teras et semivocales soleban* trum sine dubio poetam innuen antiqui duplicare scribendo et tes, a montibus Calabris Mon legendo, et ita ait (Veranius) tanum dictum, • auctoremque Ennium scripsisse, in eo quem tum Comoediarum tum operis ... (f. de literis composuit) . . . de regimine reipublicae, episto quo dein (sic legendum videtur) lasque ejus exhibent, Epistolae tempore r (lege : s, cum r mu sub Q. Curtii nomine confictae, tae characterem non habet ) editae Regii Lepidi 1500. 4. Ve muta duplicata sit primum. — netiis 1504, dein im bibliotheca HuicEnnio fortasse ettribuendae latima I. A. Fabricii p. 796 - notae tachygraphicae MC, quas 863, eum invenisse tradit Isidorus. xxVIII /orsus propinas flammeos medollitus. **) **• a. &
sententiose: **) AUCTOR AD HERENNIUM LIB. IV. CAP. 2. Ita ut si de Tragoediis Ennii velis sententias eli
gere,**) etc. - -
- • * - - ut merito Posteris aestimatus Poeta, mom modo bonus ; M. IMP. APUD VULCATIUM GALLICANUM in Avidio Cassio : '. Scis enim versum a bono poeta dictum. <* \
sed optimus etiam et summus, . - - ' .., M. TULLIUS LIB. I. DE ORATORE CAP. 45. Ut ille qui propter hanc Iuris Civilis scientiam sic
appellatus a Summo Poeta est: - Egregie cordatus homo Catus 4iliu' Sextus.
� … - ingenio praestans;
a - - '. -^ 22. Sunt versus Ennii e libro hendere, eam rem ipsam, quam IÌI Satirarum. Apud Hesselium legissem, verbis aliis quam ma p. 187. *ime possem lectis pronuncia 28. Horat. Arte poetica. 259. rem. Sed post animadverti, Enni In scenam missos magno hoc esse in hoc vitii, quod ea, cum pondere versus. Senec. verba, quae maxime cuiusque ap. Gell. XII. 2. Quidam sunt rev propria, quaeque essene tam magni sensus Q. Ennii, ut ornatissuma atque optima, oc iicet scripti sint inter hircosos, cupasset aut Ennius, si ad eius possunt tamen inter unguen versus me exercerem, aut Grac tatos placere. chus , si eius orationem mihi 24. Cic. de orat. I. 84. In forte proposuissem; ita , si iis quotidianis autem cogitationibus dem verbis uterer, nihil prod equidem mihi adolescentulus esse ; si aliis, etiam obesse, cumz proponere solebam illam exerci minus idoneis uti consuescerem. tationem maxime, qua C. Car Auct. Rhet. ad Heremn. IV. 2. bonem — solitum esse uti scie Etenim cum possimus ab Ennio bam, ut aut versibus propositis sumtum aut a Graccho ponere quam maxime gravibus, aut ora exemplum, videtur esse arro tione aliqua lecta ad eum finem, gantia illa relinquere et ad sua quem memoria possem compre devenire. XXIX
M. TULLIUS PRO MURAENA.. CAP. 14. Ingeniosus poeta, et auctor valde bonus. - + - utpote qui Linguam Latinam ditavit, et nova rerum finxit vocabula. HORATIUS DE ARTE POETICA: 56. . . . . ego quur, adquirere pauca Sfpossem, invideor? quum lingua Catonis et Enn I Sermonem patrium ditaverit, et nova rerum Nomina protulerit? — — - + Merito igitur ommis aetas eius versus **) est venerata, M. IMPERATOR APUD VULCATIUM GALLICA NUM in Avidio Cassio : Scis enim versum a bono poeta dictum et omnibus
frequentatum. - - * et in comparamdos Poetae libros prona et sumtuosa,
AGELLIUS LIB. XIIX. CAP. V. - Antiquitatem Ennianae lectionis tam fuisse studio sam innuit, ut de veritate alicuius loci vel scripturae ambigens, libros nonnumquam summae atque reveren dae vetustatis, studio precioque multo, unius versus in
spiciendi gratia, conduceret. - - - -
* - v ' Dissimilis in Scriptis perhibetur fuisse ab aliis sui aevi, M. TULLIUS. LIB. III. DE ORATORE CAP. a. Atque id primum in poetis cerni licet, quibus est proxima cognatio cum Oratoribus, quum sint inter sese Ennius, Pacuvius Attiusque dissimiles, • * - .• 25. Accuratissimam, amplis lumna in edit. fragmentorum simamque e fragmentis Ennia Ennii, pag. 7 — 82. edit. Hes nis ipsis haustam commenta selii , quae quidem ea omnino tionem de Enniani styli proprie superat, quae hoc loco a Me tatibus, circa verba ipsa, fi ' rula prolata sunt. Repeti eam guras loquendi, metrum etc., curassem, nisi Hesseliana edi nobis exhibuit Hieronymus Co tio in omnium manibus fuisset. xxx
el stilus eius non ubique par, M. TULLIUS ORATORE CAp. 11. An ego Homero, Ennio, reliquis poetis, et maxime Tragicis concederem, ut ne omnibus locis eadem conten tione uterentur, crebroque mutarent, nonnumquam etiam ad quotidianum genus sermonis accederent, ipse num
quam ab illa acerrima contentione discederem ? / imo ad communem loquendi morem proxime accédens, et familiarior ; ideoque neglectior; M. TULLIUS ORATORE CAP. 11. Ennio delector, ait quispiam, quod non discedit a communi more verborum ; Pacuvio, inquit alius : om nes apud hunc ornati elaboratiqwe sunt versus ; multa apud alterum negligentius. + Sed haec et alia talia partim Enmiamo saeculo sunt ad scribenda; ' MACROBIUS LIB. SAT. VI. CAP. III. Nemo ex hoc viles putet veteres poetas, quod ver sus eorum scabri nobis videntur. Ille enim stilus En ^iani saeculi auribus solus placebat, et diu laboravit aetas sequuta, ut magis huic molliori stilo adquiesce 7retur.
- ** partim eorum, qui dare potiora nequibant, conviciis: HORATIUS LIB. I. SAT. X. 53. Nil comis tragici mutat Lucillius Att I? Non ridet versus Enn I gravitate minores, Quum de se loquitur, non ut maiore reprensis? ubi Acron: non vituperat quaedam in Attio, nec deri det Ennium, quasi non habentem gravitatem ; sed ita, vt eos sese fateatur meliores esse. et Porphyrion: Scripta Eruniana reprehendit, ut non tamen Ennio se praeponat. * XXXI ut immerito notatus ab magnis Viris fuerit ob incomtio rem stilum ; *°) AGELLIUS LIB. XII. CAP. II: Annaeus Seneca in libro XXII. Epistolarum Mora lium, quas ad Lucilium composuit, deridiculos ver sus Q. Ennium de Cethego antiquo viro fecisse hos
dicit: - . . . . dictus ollis popularibus olim, ' Qui tum vivebant homines atque aivom agitabant, Flos delibatus popolei et Suada medolla ac deinde scribit de isdem versibus verba haec: Ad miror eloquentissimos viros et deditos Ennio pro opti mis ridicula habuisse, et quae multa ibi sequuntur. t. ' • * inmerito arte rudis, OVIDIUS LIB. II. 424. TRISTIUM: Ennius arte rudis — £* et carens appelletur; OVIDIUS LIB. I. AMOR. ELEG. XV. v. 19. Ennius arte carens — + inmerito versus eius difficilior clametur. CODRUS URCEUS: •7) Non versus Enn / difficilis placet. ' ** Quorum sinistris de praestantissimo poeta iudiciis de mentata Posteritas versibus eius haud multum est delec tata: 26 Huc pertinent verba Quin pectoribus dedicatum habere, si tiliani Inst. orat. X. I. 88. En cuti Deorum, sic et Ennii Poe nium sicut sacros vetustate lu tae simulacrum. cos adoremus, in quibus gran 27., Antonius Urceus Codrus, dia et antiqua robora, iam non Prof. eloq. Bononiensis, mortuus tantam habent speciem, quan a 1500. Opera eius prodierunt tam religionem. Vitruvii IX. 8. Eonom. 1502. fol. cura Platoni Itaque, qui literarum iucundi dis, Veniet. 1506. f. Parisiis ap. Io. tatibus instructas habent men Petit. 1515. 4. Basileae ap. Henr. tes, non possunt non in suis Petri. 1540. 4.
- , xxxi, - Y
SENECA LIB. III. DE IRA, CAP. 37. Non aequis quemdam oculis vidisti, qui de ingenio tuo male loquutus est. Recipis hanc legem ? Ergo te Ennius, quo non delectaris, odisset : et Hortensius si multates tibi indiceret ; et Cicero, si derideris carmina, eius, inimicus esset. -
* - adeo ut usus multa paullatim eius verba neglexerit;
- SENECA EPIST. 58. - Non id ago nunc hac diligentia, ut ostendam quan tum tempus apud Grammaticum perdiderim, sed ut ex hoc intelligas, quantum apud Ennium et Attium ver borum situs occupaverit: quum apud hunc quoque, quę quotidie excutitur, aliqua nobis subducta sint. + et, monstratis politioribus, ut vocabantur, mundiciis respuerit: MACROBIUS LIB. I. CAP. IV: Ennius, nisi, cui videtur inter nostrae aetatis po litiores mundicias respuendus, etc. . + - toto Emmio paullatim vilescente; ANTICLAUDIANUS **) LIBRo. I. 165. Illic pannoso plebescit carmine noster Ennius, et Priami fortunas intonat; — —
£* - sortito denique inter Poetas Veteres postremum locum, pravissimo imi subsellii Senatoris suffragio. - VOLCATIUS SEDIGITUS libro de Poetis apud Agel lium lib. X/^. cap. XXI/^: Moltos incertos certare hanc rem vidimus, Palmam Poetae Comico quoi deferant; Eum, me iudice, errorem solvam tibi, Ut contra si quis sentiat, nil sentiat.
28. Opusaelani de Insula, Sco- carpi Leyseri historia poetarum ti, qui obiit anno 1294, die 30 Iam, medii aevi. p. 1012 sqq. aetat, suae CXVI. Conf. Poly- - XXXII 1 Caecilio palmam statuo de Comico; Plautus secundus facile exsuperat ceteros; Dein Naevius, qui fervet, pretio in tertio est; Si quid quarto detur, dabitur Licinio; IPost insequi Licinium facio Attilium; In sexto consequitur hos Terentius ; Turpilius septimum ; Trabea octavum obtinet; , Nono loco esse facile facio Luscium ; Decimum addo Antiquitatis caussad Ennium. Neque haec praetereunda: quod poeta primus Auctor fuerit geminandi Litteras; *°) FESTUS in Solitaurilia : Nomen Solitaurilia per unum L enunciari, non est mirum. quia nulla geminabatur littera, in scriben do. quam consuetudinem Ennius mutavisse fertur, ut
pote Graecus Graeco more usus. - £:. • quod Graecis litteris Latinas substituens V pro Y ; F.
usurparit pro φ; - M. TULLIUS ORATORE. CAP. 48. Burrum semper Ennius, numquam Pyrrhum ; Ut patefecerunt Fruges, non Phryges, ipsius antiqui declarant libri. Nec enim Graecam litteram adhibebant. i. quod semel tantum hiarit in versu faciendo ; M. TULLIUS ORATORE. CAP. 45. Sed Graeci viderint. nobis, ne si cupiamus quidem, distrahere voces conceditur. Indicant orationes illae ipsae horridulae Catonis; indicant omnes poetae, qui ut versum facerent, saepe hiabant, ut Naevius : Vos qui accolitis Histrum fluvium, atque Algi dum,
29 Ennium et Acrostichides ceps ex primis vcrsus literis ali versibus suis inseruisse, auc- quid connectitur, ut in quibus
tor est Cicero de divin. II. 54. dam Ennianis. - -
'4woodtiyis dicitur, cum dein- - 1ENNIus. c. , XXXIV
et ibidem : - Quam nunquam vobis Graii atque Barbari.
.At Ennius semel : -
Scipio invicte . • • •
-
- + - quod denique Isdem pro Eisdem dixerit; et similia. M. TULLIUS ORATORE. CAP. 47. Idem campus habet . . . .
inquit Ennius ; et : - \
Ia templis Isdem * - probavit, at e is de m erat verius, nec tamen eisdem opimius, male sonabat, iisdem. + Scripsit etiamnum, quum-ageret annum LXVII. Nam eo tempore librum duodevicesimum (sic enim apud Agellium legendum) superioribus XVII. addidit. AGELLIUS LIB. XVII. CAP. XXI: Q. Ennium, quum septimum et sexagesimum an num ageret, duodecimum Annalem scripsisse : idque ipsum Ennium in eodem libro dicere, tradit M. J^arro
in primo de Poetis libro. - £* Nimio potui indulgens, *°) Q. SERENUS SAMMONICUS CAP. 34. de Podagra : - Ennius ipse pater, dum pocula siccat iniqua, , . Hoc vitio tales fertur meruisse dolores · · · · *
Podagra laboravit. - ' • '• ENNIUS INC. LIBRO AP. PRISCIAN. ET HESSEI.
- P. 332. IDE SE : . Numquam poetor, nisi podager
- + - Tandem senio confectus,
80. Sic et Horat. Epist. I. quam , misi potus ad arma Pro 19. 7. Ennius ipse pater nun- siluit dicenda. XXXV ENNIUS DE SE LIB. XVIII. ANNALIUM., Sic ut fortis equus, spatio qui forte supremo Vicit Olympia, nunc senio confectu* quiescit. , Equi fortis, inquit M. Tullius de Senectute cap. 5., et victoris senectuti comparat suam. • *.
, • + - septuagenario maior, articulari morbo *") periit: EUSEBIUS IN CHRON. AD ANNUM QUARTUM OLYMP. CLIII: Ennius Poeta, septuagenario maior, articulari
morbo perijt. *« + ; - anno ab V. C. Ibxxciv. Q. Marcio Philippo iterum et Cn. Servilio Caepione Coss. M. TULLIUS BRUTO CAP. 20. '^'' , Q. Marcio, Cn. Servilio Coss. mortem obiit En
nius. - M. TULLIUS DE SENECTUTE, CAP. 5. Ille autem, Caepione et Philippo iterum Consu libus, mortuus est. - , , �
inter secumdum et tertium bellum Punicum. - · SUETONIUS DE INLUSTR. GRAMMAT. CAP. II: Primus, quantum opinamur, studium Gramma ticae in urbem intulit Crates Mallotes, Aristarchi ae qualis, qui missus ad Senatum ab Attalo rege inter secundum ac tertium bellum Punicum, sub ipsam En nii mortem, etc. ••
*. 4* ' Sepultus autem putatur apud Scipiones, OVIDIUS III. 409. DE ARTE AMANDI; Ennius emeruit, Calabris in montibus ortu8,
31. Conf. Geo. Franci de Enniisive podagra ex vino. Wit
Ærankenau Diss. de morbo Q. tenb. 1694. 4. -
- - g 2
-* VI Contiguus poni Scipio magne tibi. - * * * * via Appia, intra primum ab Urbe lapidem. -. ." . ^ . EUSEBIUS IN CHRONICIS: Sepultus est in Scipionis monimento via - Appia, intra primum ab Urbe miliarium. - -* +* Quidam in patriam ossa translata scribunt. EUSEBIUS IN CHRONICIS: ' Quidam eius ossa Rudias ex Ianiculo translata adfirmant. i • ''• 43. Certe statuam meruit e marmore in Scipionum sepul cro ; **) M. TULLIUS PRO ARCHIA POETA. CAP. 9. In sepulcro Scipionum putatur Ennius esse consti tutus, e marmore. - * volente id Africano priore: , SOLINUS CAP. VI: Africanus prior Q. Ennii statuam imponi sepul cro suo iussit. £* adstitutis et sua et L. Scipionis. LIVIUS LIB. XXXVIII. CAP. 56. - Romae extra portam Capenam in Scipionum mo nimento tres statuae sunt, quarum duae P. et L. Sci pionum dicuntur esse ; tertia Poetae Q. Ennii. - £* - - - - *a In animo scilicet et oculis gestabat Vir magnus maxime Poetae amicissimam secum consuetudinem, - C. PLINIUS NATUR. HIST. LIB. VII. CAP. XXX. Prior Africanus Q. Ennii statuam sepulcro suo
82. Monumentum Scipionum Scipioni publicati dal Cavaliero : iterum detectum, absque tamen Francesco Piranesi, Rom. 1785. Statuis. Conf. Monumenti degli Cum tabb. aen. VI. XXXVII imponi iussit, clarumque illud nomen, imo vero spo lium ex tertia orbis parte raptum, in cinere supremo
cum poetae titulo legi. •
- - + .• • * et partam suo nomine tamti Vatis ingenio aeternitatem. VALERIUS MAXIMUS LIB. VIII. CAP. XV: Superior Africanus Ennii poetae effigiem in mo numentis Corneliae gentis collocari voluit; quod ingenio eius opera sua inlustrata iudicaret: non quidem igna rus, quamdiu Romanum imperium floreret, et Africa Italiae pedibus esset subiecta, totiusque terrarum or bis summum culmen arx Capitolina possideret, eorum exstingui memoriam non posse : si tamen litterarum, quoque lumen illis accessisset, magni aestimans. -
- * Epitaphium sibi vivens Poeta scripsit. ENNIUS apud M. Tullium Tusc. I. 15. 49. Adspicite, o Civeis, senis Enn/, imagini* formam, Hic vostrum panxit maxuma facta patrum. Nemo me lacrumeis decoret, nec founera fletum, Faxit: quom volito doctu* per ora virum. -
* + - - Talis et tamtus fuit Ennius, cuius im mille etiam partes discerpti **) fama numquam interbit. OVIDIUS LIB. I. AMOR. ELEG. XV: Casurum nullo tempore nomen habet +
33. Saeculo decimo tertio ad- befindet sich eim Bücherver huc superfuisse integra Emnii et zeichniss! aus dem 13tem Iahr Naevii carmina, evicit A. G. humderte, in welchem moch ein Cramer Hauschronick p. 223., Ennius umd Nevius erwähnt wird, indicams Codicem MS. Statii in und möchte das wohl die letzte bibliotheca Sacrae Metropolita Spur seyn.“ nae ecclesiae Pragensis ad D. Quocum conspirat locus ex Vitum. „Hinter einem Statius, Alani Anticlaudiano supra ex dem der Abschreiber mit dem citatus, e quo patet, Alamum. Stossseufzer beschliest: Scriptori Ennii carmina integra adhuc pro penna detur formosa puella, vidisse. - XXXVIII
Inmortalitatem sane suorum Operum ipse libro Anna
' lium primo [septimo] est auguratus - ENNIUS de suis scriptis **): Nam Latiipopoli Res, atque Poemata nostra Cluvebunt ...... Aeternum: quod tibi precor magne Vates!
• 34 Immo de Naevii scriptis, nec vero de suis ipsius. -
- - -* II. NOTITIA, QUAM v O CANT, LITER.ARIA.
Ludovicus Kives primus fuit, qui de colligendis Emmii frag mentis cogitavit, ut ipse dicit in notis ad Augustin. de civit. Dei. II. 21. (Basileae ap. Io. Frobem. 1522. fol.) * , * , * 1564. Primam omnium fragmentorum, exceptis, quae soluta ora tione ex Evemero servata, collectionem invenire licet in R ob e r t i et He n r i c i S t ep h a n i fragmentis veterum poetarum latinorum, • Parisiis in forma octava editis, pag. 77 — 186. Mancam illam atque imperfectam collectionem, mirum est, quod repetierunt Editores Corporis omnium poetarum latinorum , anno 1611. 1617. 1627. 1640. - 1572. Sola Epigrammatum et Phageticorum Ennii fragmenta exhi bet P. Virgilii Maronis Adpendix. Accedunt Io s e p h i S c a liger i in eandem commentarii et castigationes. Lugduni ap. Guil. Rovillium. 1572. in forma octava, recusa 1575. 1595. 1617. 1575. Virgilii Adpendiae cum Ios. Scaligeri eommentariis. Antver piae ex officina Christophori Plantini in folio. Insunt fragmenta Epigrammatum et Phageticorum Emmii. - 1590.- Accuratiorem multoque pleniorem omnia Ennii fragmenta, illa etiam, quae ex Evemero nobis restant, complexam, nobis exhibuit nobilissimus Hieronymus Colu m n a, sub titulo: Q. Ennii poetae vetustissimi, quae supersunt, fragmenta conqui
sita, disposita et explicata ad Ioannem filium. Superiorum Per / missu. Neapoli ex typographia Horatii Salviani. clo. lo. xc. 500 pagg. forma quarta maxima. Ob insignem raritatem recusa est a. 1707 curante F ra n c i s c o H e s s e l i o. XL -
Commentarius accedit luculemtissimus et abundams. Optimi interpretis laudem in illustrandis fragmentis Ennianis, ope loco rum parallelorum, indicatis mom solum auctoribus Graecis, e quibus poeta colores suos desumsit, sed et posterioribus Romanis, qui ex Ennio hauserunt, suaqueinde depromiserunt, Hieronymus Columna certe meruit; in revocandis tamen Annalium ad certum locum fragmentis mimus felix, cum temporum rationem, quate mus illa ab historia lucem accipiant, fere neglexerit. Lectu di gnissima Ennii vita ab eo conscripta, in qua editor de poetae Styli proprietate circa verba ipsa, figuras dicendi , metra etc. doctissime egit. Eodem anno prodierunt fragmenta Epigrammatum et Phage ticorum sola in Pe t r i Pi t h o e i Epigrammatum veterum colle ctione, Parisiisin 12., repetita 1596. 1593. 1594. Fragmenta tragoediarum Ennii iterum, post Stephanos col legit, emendavit et illustravit Ma rt. 4 n t o n. De l r i o, in Syn tagmate tragoediae latinae. Tom. I. (fragmenta veterum tragi corum, opinationes in eadem.) Antverp. ap. Plantim. in forma quarta. Recusa Parisiis 1607. et 1619 vel 1620.
- 1595. Accuratissimam, plenissimamque ex Annalibus fragmentorum editionem hoc anno curavit Pa u l u s Me r u la, G e o rg i i fi lius, Pa u l i N ep o s, ICtus, sub titulo: Q. EnnI, poetae cum primis censendi, Annalium Libb. XIIX, quae apud varios Auctores superant, Fragmenta: con decta, composita, inlustrata ab Paullo G. F. P. N. Merula, qui eadem fixit , dicavit, sacravit S. P. Q. Dordraceno. 1. M. Lugduni Batavorum, ex officina Ioannis Paetsii, et Ludovici El zevirii. Anno cIo Iozcv. pagg. vov (praefatio, vita, elogia), DCXXXII (p. I — XL. textum Ennii, reliquae commentarium exhibent) et foll. 12 (indices). In fine legitur: Lugduni Bata vorum typis Ioannis Balduini Anno cIo Io xcv. Liber in forma quarta excusus. - Bene de hac editione iudicat Planckius. ,,Fragmenta, ait, ex Annalibus solis expressa sunt, ac profecto novam poetae nostri textus recensionem hic liber incepisse videri potest. Sermo an tiquus summa cum cura (sed pace Planckii dixerim, multis hari olationibus admissis) e schedis Grammaticorum, aliorumque au ctorum, quae passim obveniunt, animadversionibus redditus est. Multa im Annalibus accesserunt, quae apud Columnam deside rantur, quaeque Merula, magmo satis apparatu critico adiutus, auctori Ennio ( et Annalibus, addam) restituit. In subsidiis, XLI quibus ad textum critice emendamdum, fragmentaque nova inse renda ipse se usum esse in praefatione fatetur, primum sibi locum vindicat Calpurnii Pisonis MS. de continentia veterum poetarum ad Traianum principem tractatus, 'quem in bibliotheca regia Parisiensi vidit, et excerpsit. (Cum Lucani MS. coniunctus fuit, inde a temporibus Caspari Barthii amissus, ut testis eius epistola ad Chr. Daumium in Miscellam. Lips. Nov. Tom. VIII. p. 868.) Deinde Glossarium Graeco latinum MS., quod a Guil. Formerio ICto acceperat. Tertio denique loco accessit Servius, virgilii interpres, MS. Petri Danielis. — Vita Ennii praefixa est, ad auctorum veterum testimonia conscripta. Sequitur commenta rius amplissimus, in quo non solum id sibi proposuit auctor, ut historiam rerum Romauarum integram Ennianis versibus adpone ret, (ope eius, addam, ipsa fragmenta ad certas sedes revoca ret, illustraretque) verum etiam, ut data occasione, aliorum quoque veterum auctorum fragmenta et primus in lucem proferret, et emendaret, illustraretque. Quae doctrinae liberalitas admo dum sane editionis huius pretium auxisse recte iudicatur. Pauca tantum invenimus , quae notatione critica indigerent, quale il lud, quod im quarto Annalium libro legitur: Ova parire solet ge nus pennis condecoratum. Inde venit pullis divinitus insinuans se Ipsa anima, quodque, non ex Annalibus, sed ex Epicharmo esse, Varronis verba declarant. Ex incerto Annalium p. xxxv. citantur: Propter stagna, ubi lanigerum genus piscibu' pascit, quae ad Sotadicum Ennium referenda sunt, ut patet e Festo sub Cyprio. et p. XXXVI. In lustris sublimiter etc. quae ex Hectoris Lustris (tragoedia Ennii) depromta sunt. Ibidem delenda est vox Septemtrio, quae tamquam Ennii frustillum in textu legitur; sed est Festi, qui aliud fragmentum ex eiusdem poetae Iphigenia laudat: superat temo stellas. ,,Hactenus Planckius: plures tamen errores Merulam commisse tum in adornandis, tum im exhiben dis fragmentis, repetita mea editio docebit. Obiter motem quae dam. Pag. I. etVI. male disiumxit versus cohaerentes. Septingenbi sunt paullo plus vel minus anni 4ugusto augurio postquam inclu ta condita Roma est. Pag. II. mobilissimos versus: — scripsere alii rem et qui sequuntur, invito Cicerone ad primum Annalium librum refert, cum pertimere debeant ad septimum ; pag. IX. ver sus: o Romule, Romule primo, nec vero secundo Annalium libro adscribendi erant; p. XXI. ordo perturbatus in reconcinnando li bro octavo Ammalium ; pag. XXXII. libro duodevicesimo res gestae haud assignantur, sed sola narratio de vita poetae, quod falsum est; p. XXXIII — XL. fragmentis incertis inferuntur himo inde singulae voces, tanquam ex Ammalibus petitae, nulla quidem ratione id suademte, immo metro reluctante; p. DCXXX, versus XLII infertur: Buteo, Sanqualis, Immusculus, Aqquila, Voltur, quem ad Phagetica Ennii pertinere, recte vidit Columma; p. DCXXXI. versus Horatii — forum putealque Libonis Mandabo siccis, adi mam cantare severis, quamvis dubitanter Ennio adscribitur, cum famem forum putealque Libonis seriore aevo exstructum sit. Conf. IF. C. Conradi Commentationem de puteali Scribonii Libonis, in Parergis Lib. III. m. II. — Pag. eadem reiicit Ennii versum : — huius nata auspiciis illa incluta Roma, ut spurium, dum re vera Ennii sit, etc. Nihil dicam de perversis quibusdam lectioni bus, quibus induci se passus est in constituendo Ennii textu. Eodem anno prodierunt fragmenta, Epigrammatum et Pha geticorum in : P. Virgilii Adpendix, 4cc. Ios. 8 c a lig e r i castigationes et commentarii aucti, curante Fr i d. L i n d e n bruch, cuius et notae additae. Lugd. Bat. ap. Rapheleng. 1595; forma octava. -
1596. -* Epigrammata et Phagetica in Pithoei Collectione epigram matum. Ed. II. Genev. ac Lugd. im 8.
1607. - Pragmenta tragoediarum in repetita M. D el r i on is syn tagm. editione. Paris. 1607. 4. *.
1611. - Eragmenta omnia, excepto Evemero, e Stephanorum re censione, in Corpore omnium veterum poetaxum latinorum. Au rel. Allobrog. ap. Crispinum. Editio secunda. 1611. 4. p. 5 — 13. 1616, Eadem fragmenta ex eadem recensione in 4 lex. Fi c h e t i
Choro poetarum lustrato et illustrato. Lugdun. 4. - - 1617. Fragmenta Epigrammatum et Phageticorum, in : Catalecta Virgilii et alior. poetar. latin. vet. poematia, cum comm.. Io s. Sc a lig e r i at not. L in d e mb r u o h. L. B. ap. Rapheleng. 1617. 8. 1619 vel 1620. Pragmenta tragoediarum in repetita M. D e l r i on i s Symtagm. editione, Paris. ap. L. Billaine. 1619. 1620. 4. 1620. Fragmenta tragoediarum post De lr i 0 n i s curas iterum re censuit, castigavitque Pe t r u s S cr i v e r i u s, in libro: Collo ctanea veterum Tragicorum, L. Livii Andronici, Q. Ennii, Cn. Naevii etc. aliorumque fragmenta, eb circa ipsa notae breves. Quibus accedunt singulari libello castigationes et notae uberiores G e r a rdi Io an m i s V o s s i i. Lugd. Bat. ap. Ioann. Maire. cio. XLIII
1oc. xx. in forma octava. Liber rarissimus et ob magni Wos sii castigationes inprimis aestimandus. 1627. IFragmenta omnia, excepto Evemero, sed secundum Ste phanorum recensionem in Corpore vet. poet. latinor. Aurel. Allobr. ap. Crispinum. 4.
1640. - *
Eadem in repetita Corporis istius editione. Ibid. - 1659. 4nnalium fragmenta ex Merulae recensione, italice versa in Berna rd i Ph i li pp i n i Opusculis, Romae anno 1659, in forma octava excusis. Ibi et inde a pag. 724 — 757. Emmii versus, quos imitatus est Virgilius, collati sunt cum Maronis versibus, teste Fabri c í o in bibl. Lat. Librum, rarissimum per totam fere Germaniam quaesivi, sed hactenus frustra. Ut mihi communicetur per librarios, quibus editionem hanc meam mandavi, summopere flagito viros doctos. 1686. Spicilegium fragmentorum quorundam Emmii et aliorum, a viris doctis praeteritorum vel minus emendate editorum proposuit Th e o d. I a n s s o n. a b Alm e l ov e e n in libro : Opuscula sive Antiquitatum e saoris profanarum speoimen, Coniectanea, vete rum poetarum fragmenta et plagiariorum syllabus. Amstelaedamii apud Ianssonio - JVaesbergios. cro rocLxxxrr. Octavo. Exhi bentur paucula p. 170 — 174. 1707. Q. Ennii poetae vetustissimi fragmenta, quae supersunt, ab Hi e r o n y m o c o l um n a conquisita, disposita et explicata ad Ioannem filium. Nunc ad editionem Neapolitanam cro Joxc. re cusa, accurante Fr a n c i s c o He s s e l í o , I. C. et in ill. Roterod. Athenaeo hist. et eloq. prof. Accedunt praeter eruditorum virorum emendationes undique conquisitas, M. 4. De lrii opinationes, nec non G. I. Voss i i castigationes et notae in fragmenta tragoe diarum Ennii ; ut et Index omnium verborum Ennianorum. Am stelaedami ex officina Wetsteniana, cro rocc rrr. 454 pagg. in quarto mim. Probo iudicium Pla n ck i i de hac editione, quocum conspirat E b e r t bibliogr. Lexic. T. I, p. 528. ,,Textus, ait, ad fidem Columnae expressus, huiusque editionis paginae margimi adscriptae sunt. Vossii castigationes, Delrii opimationes, aliorum que virorum eruditorum motas in extremo libri Hesselius adiecit, nec tamen ea, qua par fuit, diligentia ac studio conquisitas, ita ut saepe leviora recepta, quae contra gravioris essent momenti, omissa sunt. Sequitur deinceps omnium Emmii verborum index, XLIV
qui eidem Hesselio debetur, ac quem in summis iteratae huius editionis laudibus ferre mallem. Annales ex Merulae recensione, sed absque motis, finem operis faciunt.** 1713. Omnia fragmenta Ennii, excepto Evemero, recusa in Cor pore poetarum latinorum , curante M a i t t a i r i o. Londimi ap. Io. Nicholson. fol. Vol. II. p. 1458— 70. Annales extextu Merulae, -. reliqua ex Columnae editione, absque tamen notis, expressa.
- 1749. Phagetica et Epigrammata, cum multis adnota'ionibus vi rorum doctorum, recusa in P. Bu rm a n n à 4nthol. Epigr. lat. 4mstelod. 4. Vol. I.
^ 1766. Fragmenta omnia, excepto Evemero, — in Collect. omn. poëmat. Pisaurensi. Tom. IV. p. 264 — 87, ex Maittairio. 1780. Phagetica sola, cum notis pereruditis, edita in I. G. // e r n s d o rfi i Poet. Lat. minorib. Tom. I. p. 187. Altenburgi. 8. 1806. Q. Ennii Medea commentario perpetuo illustrata cum Frag mentis, quae in Hesselii, Merulae, aliisque huius poetae editioni bus desiderantur. Accedit disputatio de origine, atque indole ve teris tragoediae apud IRomanos. Auctore He n r i c v Pla n ck Phil. Dr. (Prof P. O. theol. Gottingens.) Goettingae. 1806. pagg. 184. quart. Exhibentur Index editionum Emmii p. 1 — 7. tum fragmenta e tragoedia Medea pag. 74 — 102. Sequitur spicile gium amplissimum fragmentorum, quae in anterioribus collectio nibus desiderabantur, a p. 102 — 134. (Censuras editionis videas in Iem. Lit. Zeit. 1807. nro. 119. Leipz. Lit. Zeit. I807. nro. 97. Heidelb. Iahrb. 1808, fasc. III. p. 872.) 1816. Fragmenta Medeae, et Hecubae tragoediarum iterum col * lecta atque emendata, tum cum Euripideis comparata, docteque de Medea ipsa disserens, nimis tamen acerbus adversus Planckium exhibet Fr i d e r i c u s O s a m n u s in Analectis criticis poesis Ro manorum scaenicae reliquias illuserantibus. Berolim. 1816. 8. cap. VI. VII. inde a pag. 106 — 140.
\ 1823. Fragmenta tragoediarum iterum castigavit, ad metri leges revocavit, notisque criticis instruxit Fridericus Henricus Botheim edit. Poetarum Latii scenicorum. Volumine V. inscripto: Poeta ruin Latii scenicorum fragmenta. Pars prior, quae continet frag {XLV
menta *Tragicorum, Halberstadii 1828. 8. Insumt Ennii inde a
pag. 22— 78. - - - Pro fundamento libri sunt P. Scriverii Collect. vet. tragicor. Mirum, quod omiserit editor fragmenta, post Planckium detecta. Em ea: I. Consentius in Arte de barbarismis. Berolim 1817. 8 haec habet: Poetae faciunt metaplasmos, cum ipsi scripturam relinquunt corruptam, ut est : R e l li qu i a s D a n a u m, — ad dit enim unam literam L per metaplasmum. Item contra, sicut Lucilius: O r e c o r u p t o, demsit enim unam literam R per me taplasmum. Et Ennius': 'H u i c s t a t u a m s t a t u i m a io r u m et a b o t u A t h e n i s, et hic quoque per metaplasmum demsit li teram R. In quo loco He i n r i c h i u s legit: Huic et statuam statui maiorum arbitratu Athenis. , Forte legendum : Huic sta tuam statui maiorem et ad Otum (pro Ortum sc. Solis) Athenis. II. Ex Iphigenia Ennii citant Virgikii interpretes a Maio editi: G r a d u m p r o fe r r e ! Pedum n i t e r e ! C e s s a s, o fi d * * * , III. Ex eadem fabula, ut videtur, allegat Cicero de re publica. I. 18. ed. Heinrichsii: A s t r o l og o r u m s ign a i n c o e lo q ua es it, o b s e r v a t Io v i s Cu m c a p ra a u t n ep a a u t e x o r i t u r n o m en a li q u o d b e l u a e Q u o d e s t a n t e p e d e s , n e m o s p e c t a t, c o e l i s c r u t a n t u r p la g a s. IV. Fronto Epist. ad Cae sar. L. II. p. 79. ed. Maii ex Ennio citat: Om n e s d a n t c o n s i 1 i u m v a n u m. V. Insuper quaedam Ennio vindicat Beier ad Officia Ciceronis I. 25. 28. II. 6. — . Obiter moneo, tragoediam Medeam centone Virgiliano contextam (p. 289. Bothii) iamdudum integram legi in Burmanni Anthologia latina. 1824. comoediarum Ennii fragmenta idem collegit Bothius, illu stravitque, parte posteriore Volum. V. operis laudati. p. 6 — 9. * * *
SCTIPTA ENNIUM ILLUSTRANTIA.
1672. Caspari Sagittarii, Lunaeburgensis, commentatio de vita i et scriptis Livii Andronici, Naevii, Ennii, Caecilii Statii, Pacu vii, Attii, Attilii, Lucilii, Afranii, M. Porcii Catonis. Altenburgi. M. DC. LXXII. 8. pagg. 110.
· 1694. , v, Geo. Franci de Franckenau dissertatio de morbo Q. Ennii, sive podagra ex vino. Witteb. 1694. 4. 1701. Domenich. d' Angelis della patria d* Ennio dissertazione. In Roma 8; recusa Neapoli 1712. 8. XLVI
1707. Henningii Forelii diatribe de Ennio. Upsaliae. 1707. 8, 1754. JVilh. Fried. Kreidmanni oratio de Q. Ennio. Ienae 1754, 4, 1755. Christ. Crameri diss. sistens Horatii de Ennio effatum. Ien. 1755. 4.
- 1762. Chr. Guil. Kuestmeri chrestomathia furis Enniana sive loci ius Romanum illustrantes ex Ennio. Lips. 1762. 8. Q U I N T I E N N I I
A N N A L I U M
immonuw XVIII -
F R A G M E N T A. .
- a â
: Q U I N T I E N N I I A N N A L I U M
IL I B E R P R I M U S. (vsQUE AD ANN. xxxvIII PosT URBEM coNDITAM.)
1 HorridaRomuleùm certamina pango duellám ; * Musae, quae pedibus magnum pulsatis Olum / pum,
' se r i e s p o em a tis : — 1. Exordium fecisse poetam a propositione, scilicet, quod Romanorum bella canere vellet, e Calpurnio Pisone palam est. — 2. 8. Invocasse eum Musas, ut
1. Hor ri d a — L. Calpurn. pugnae.Virg.Aen.X.146. duri cer Piso de continent. vet. poet. tamina belli. (apud Merulam) L. I. de artifi ciosis eorum exordiis: Promittit 2. M u s a e, q u a e p e d i b u s — Serv. ad Virgil. Aem. omnia ad suam usque aetatem he roice Ennius : Horrida Romu XI. 660. Ennius ad Musas, quae pedibus magn. pulsatis Olym lei certamina pango duellum. Scribendum igitur aut Romu pum. ' Varro L. L. VI. supresso auctoris nomine: Musae quae leum aut duelli ; illud malui, p. m. p. O. Coelum dicunt Graeci non enim unum bellum scripsit Ennius. MERULA. Certamina Ro Olympum, montem eum in Ma cedonia omnes , a quo potius muletám duellúm i. e. Romano puto dictas Musas Olympiadas. rum bellorum (sic Duellona pro — De modo scribendi Enniamo Bellona ap. Varr. de L. L. VI) Lucret.I.476. II.5. belli certamina Olumpum vid. Cicer. locum ad Annal. V. 4. magna, et libro IV.841. certamina *•
ENNIus. A - 2 Q. ENNII * Musae, quas memorant Casmoenas esse Latini, + Lunai portum est operae cognoscere, cives! 5 * In somnis ibi visus Homerus adesse poeta;
coeptui adnuerent, arguit Varro de re rust. I. 1. Et quoniam dei facientes adiuvant, prius invocabo, eos, nec, ut Homerus et Ennius, Musas, sed XII deos Consentes. —4. 5. 6. Id consilium, scilicet ut res gestas Romanorum per carmen celebraret, -per
8. Mu s a e, q u a s — Varro recipit, qui propter curvationem ibid. At quas memorat nosse portus Lunae vocatur. Cuius vos esse Casmenas. Casmena etiam meminit Ennius in prin rum priscum vocabulum, ita na cipio Anmalium suorum, hoc ver tum atque scriptum est ; alii &u, quem etiam Persius carmi Carmentae ab eadem origine mibus suis iunxit, qui Ennius sunt declinatae. Ioseph. Scali hoc scripsit, dum se somniasse ger emendavit versum Ennii, in Parnasso dixisset, et visam. sicut eum excudi curavit Homeri animam secundum Py Merula. Calpurnius Piso ap. thagorae dogmata per aliorum eund. testatur, plerosque in Ca corpora ad se venisse. E MS. möenis pingendis quarto quin Merulae. Ammo U. C. 555. M. tove loco vocalem simplicem no Porcius Cato ex Sardinia Ennium tasse,unum Ennium quinto dvpli Romam secum duxit, unde ve cem ; i. e. plerosque Casmenas vel risimile est, ibi illum paullulum Camenas,Ennium solum Casmoe commoratum esse, cum in Ita nas scripsisse. Musae sc. ferte liam traiecisset, ibique Ennium opem. somniasse, consiliumque de scri - 4. L u m a ì p o r t u m — Pers. bendis Romanorum bellis ce ' Sat. VI. 9. Lunai p. e. o. cogn. pisse. — op e r ae sc. pretium. cives Cor iubet hoc Enni post 5. v i s u s H o m e r u s. Ci quam destertuit esse Maeonides cer. Academ. IV. 16. Eadem ra Quintus pavone eae Pythagoreo. tio est somniorum. Num censes, Ad priorem versum Scholiastes: Ennium , quum in hortis cum Hunc versum ad suum carmen Ser. Galba vicino suo ambulas de Ennii carminibus transtulit. set, dixisse : visus sum mihi Sic enim Ennius ait in Anna cum Galba ambulare. Ast quum lium suorum principio etc. (vide somniavit, ita 'narravit : — vi supra.) Idem ad eiusdem saty sus H. a. p. Ibidem : Dormien rae imitium: Sed eum (Caesium tium et vinolentorum et furioso fassum) dicit Persius apud Ligu rum visa imbecilliora esse dice riam fuisse in loco, ubi portus ma ba*, quam vigilantium, sicco turali flexu curvatus fluxus in se rum, sanorum : quo modo? quia - - w ANNALIUM LIB. I. 3
* Hei mihi! qualis erat! quantum mutatus ab illo!
- � in Parnasso + .
somnium cepisse, poeta narrat. Cum enim portum urbis Lumae in Liguria frequentasset, dormienti ibi visum est, somniasse se in Parnasso, ibique vidisse Homerum, sibi dicentem, fuisse se quondam pavonem , et secundum dogma Pythagoreum ex eo translatam im se animam esse, ita ut eodem iure poeta bella Ro manorum caneret, quo Homerus bellum cum Troianis. Somnium illud decantatissimum in principio Annalium enarrasse poetam evincunt Scholiastes ad Pers. Sat. VI. 9. Sic enim ait Ennius in Annalium suorum principio, ubi se dicit vidisse in somniis Ho merum, dicentem, fuisse se quondam pavonem et ex eo transla tam in se animam esse , secundum Pythagorae philosophi defini tionem, qui dicit, animas humanas exeuntes in alia posse cor pora transire. Scholiast. Cruq. ad Horat. p. 694. Ennius in principio Annalium somnio se scripsit admonitum, quod secun dum Pythagorae dogma anima Homeri in suum corpus venisset. Fronton. Epist. ad M. Caesar. T. I. p. 45. ed. Mai. Transeo nunc ad Q. Ennium nostrum, quem tu ais, ex somno et somnio initium sibi fecisse. — 7 — 14. Pergit poeta in enarrando
cum experrectus esset Ennius, t u m m ut a t u s a b i l l o ! sci mon diceret se vidisse Homerum, licet in poetam. Conf. Persium sed visum esse. Idem in somm. inrprolog. Sat. Scip. s. de republ. L. VI. 10. 7. i m P a rm a s s o. Pers. Sat. Hic mihi (credo equidem ex hoc, prol. Nec fonte labra prolui ca quod eramus locuti : fit enim ballino Nec in bicipiti somniasse jfere, ut cogitationes — nostrae Parnasso Memini , ut repente pariant aliquid in somno tali, sic poeta prodirem; ubi Scho quod de Homero scribit Ennius, liastes. Tangit autem Ennium, de quo videlicet saepissime vigi qui dicit, se vidisse per somnium lans solebat cogitare) Africanus in Parnasso Homerum, sibi di se ostendit.Virgil. Aem. II. 270. In centem, quod eius anima in suo somnis ecce ante oculos moestis esset corpore. Istius sómnii me simus Hector Visus, adesse mihi, mimerunt praeter Cornutum non Emnium manifeste exscripsit. pauci. Varius omnino apud 6. He i m i h i — Serv. ad omnes , transformatores ordo: Virg. Aem. II. 274. denotat ver Tertulliamo libro de resurre sum esse Ennianum. — qualis ctione carnis hac serie recem erat! nempe spectrum.— q u a n sentur, Euphorbus, Pythagoras, A 2 -£ ; - Q. ENNII . . Acherusia templa, Quo neque permanent animae, neque cor pora nostra 10 Sed quaedam simulacra modis pallentia miris. Inde mihi species semper- florentis Homeri somnio. — 14. Homerus memorat, animam suam in pavonem transmigrasse, tum in Ennii corpus. - .-* Homerus, pavus, Ennius; Cor mon est necesse. Ultimum Jo muto: Pythagoras, pavo, Eu cum respexit Horat. Epistol. II. phorbus, Homerus, Emmius; 1.10: Ennius et sapiens et fortis Luctatio Placido ad Thebaid. et alter Homerus, Ut critici di Statii V., Euphorbus, Pythago cunt, leviter curare videtur, ras, pavo, Homerus, Ennius. Quo promissa cadant et somnia Variant, vide, et omnes faciunt Pythagorea. Pythagoram Homero antiquio 8 — 18. A c h e r u s i a — d i rem. Certe ubique in somni ct i s. Lucret. I. 121. Etsi prae culosa hac animarum migra terea tamen esse Acherusia tem tione Emmius est quintus ; umde pla , Ennius aeternis exponit etiam Cornuti somnium, qui ad versibus edens, Q. m. p. a. n. c. verba Persii: Cor iubet hoc Ennii, n. S. q. s. m. p. m. Unde sibi eae postquam destertuit esse Maeo ortam semper florentis. Homeri nides, Quintus pavone ex Pytha Commemorat speciem, lacrimas goreo ; monet: Ideo Quintus effundere salsas Coepisse et re diait, propter eam opinionem, rum naturam expandere dictis. quae dicit, animam Pythagorae Quorum potiorem procul du in pavonem translatam, de pa bio partem mutuatus ille ex vone vero ad Euphorbum, de Eu Emmio, secundum Columnam et phorbo ad Homerum, de Homero, interpretes Lucretii. ad Ennium. Atqui Quintus ibi 8. A c h e r u s i a t e m p l a — non numeri vox, sed praeno Emnius, in Andromacha: Ache men Ennii. MERULA. Somnium rusia templa, alta Orci, salvete illud bis ab Ennio narratum es infera. Ap. Varron. L. L. VI. se, evincere videtur fragmentum * 10. s i m u l a c r a m o d i s eiusdem poetae ex Epicharmo p a l l e n t i a m i r i s. Hemisti ap. Cic. Acad. IV. 16. Nam vi chium suum fecit Virgil. Georg. debar somniare ego, med esse I. 478. Conf. et Aen. I. 857. VII. mortuum. Nescio an huc per 89. X. 822. tineat aliud effatum in Cic. de 11. ' s e m p e r fl o r e n t i s. divinat. II. 61. Aliquot somnia ve Serv. ad Aem. VIII. 804. Flo ra , inquit Ennius , sed omnia, rens, omne quod nitidum, En A N N ALIUM L I B. I. 5
Exoriens visa est lacrimas effundere salsas ' Coepisse et rerum naturam expandere dictis: + - Tum memini, fieri me pavum . . . . + 15 Nec quisquam sophiam, sapientia quae perhi
- betur,
- • - - - - - In somnis vidit priu' quam Samm discere coepit.
15. Enarrato somnio occurrit poeta obtrectatoribus suis, qui insama quadam maledicendi libidine institutum eius maligne vellicabant; quasi quae prudenter ab eo scripta, non essent ab auctore domive eius nata, sed ab Homero, qui in somnis auctori apparuerat, instillata et mutuo sumta; iis respondet, non posse quemquam in somniis videre sapientiam, nisi eam prius didicerit.— 16—22. Sequebatur invocatio mova, et quidem deorum dearumque. populi Romani custodum, ut orso tanti operis successus prosperos,
nio et Lucretio. Eam vocem Memini me fieri pavum. Ter-. legerat forte Servius, Anmalium tulliam. de anima: Pavum se, libro I, ubi somnium poeta nar meminit Homerus, Ennio som rat. Facit haec vox, ut credam niante. Veram lectionem inde ex Ennio expressum totum il exsculpseruut Columna et Me-. lum Lucretii locum : Unde sibi rula. in sommis etc. MERULA. Eum 15. Ne c q u i s q u am — Fe dem forte locum respicit Ser stus: S a s Verrius putat signifi vius ad Aen. XII. 605, ad verba: care e a s, teste Ennio,--- si-. flavos Lavinia crines, addens : cuti libro VII (lege l.) fatendum Antiqua lectio fl o r e o s habuit, est, e a m significari , cum ait : i. e. florulentos, pulchros: et INec quisquam philosophia (quam est sermo Ennianus. doctrinam latina lingua non ha bet) sapientia quae perhibetur 14. Tu m m e m i n i. Donat. In somnis vidit prius quam sam ad Terent. Andr. II. 5. 18. En discere coepit. Iosephus Scali nius: Memini me tum fieri pa ger restituit versum, ut supra vidum. Idem ad Phormiom. I. legitur.— S o p h i a m. Afranius 2. 24. Memini me fieri parum. in Sella ap. Gell. N. A. XIII. 8. Ennius. Ad Adelph. I. 2. En et Io. Sarisber. de mug. curial, nius : Minime nomine fieri pra IV. 6. Usus me genuit, mater peperit vum. Charis. Lib. I. Inst. gramm. Memoria : Sophiam vo Et ut pavus et pavo, Ennius : cant me Graji, vos Sapientiain. + , Q. ENNII * Te nunc sancta precor, Venus et genetrix patri' nostri, Ut me de coelo visas cognata parumper; * Teque, Quirine pater, veneror, Horamque* Quirini, 20 * Teque pater Tiberine, tuo cum flumine sancto, dent. Testis est Calpurnius MS. de continentia vet. poetar. L. 1. Precatur Ennius more poetarum divos et divas reip. Rom. parentes, auctores, custodes : Venerem, Minervam, Mavortem, Romulum et alios.
17. Te n u n c—p arum per. Hora, Hersilia, Romuli conjux Nonius : Parumper,cito et veloci intelligitur, de cujus apo ter. Virgilius libro VI. 882.—pul theosi sub nomine Horae Ovi sufque parumper Corde dolor, tri dius in calce Libri XIV Me sti gaudet cognomine terrae. Em tamorphoseom. CoLUMNA. Conf. mius Annalium libro I. Te nunc Gell. N. A. XIII. 21. sancta -— parumper.—g e n e 20. Te q u e p at er Ti b e r i t r i *' p at ris m o stri. Intelli m e — Macrob. Saturm. VI. 1. Vir git Aeneam Trojanum, qui rei gilius Aen.: VIII.72.Tuque o Tybri publicae Romanae princeps, eam tuo genitor, cum flumine sancto. ob causam toties a Virgilio pater JEnnius Annal. Libr. I. Teque pa appellatus.Lucret.I. 1. Aeneadum ter — sancto. Tiberinum deum genitrix, hominum divumque vo fecit Romulus, ut patet ex Au luptas Alma Venus — ut m e gustin. de civ. dei. VI. 10. Pu d e c o e l o vi s a s c o g n a t a tant nonnulli, inter quos et Nie i. e. ut me propitio lumine tan buhr röm. Gesch. I. 849. hoc quam cognata P. R. de coelo fragmentum pertinere ad Hora aspicias; quem enim Dii in tium Coclitem, qui, teste Livio, tuemtur, ei favent. Tiberinum patrem precatur, ut 19. Te q u e Qui rim e p a ter sua arma et se militem propi - Nonius: Hora, Iuventutis dea. tio flumino acciperet. Atqui Ennius Annal. Lib. I. Te Qui historiam illam describit Em rine — Quirini. Nequeo Nonium mius libro Annalium IV; hoc non mirari, insignem alioqui autem fragmentum ab Macro Grammaticum, in re tam per bio absque mendae suspicione spicua allucinantem, qui decla citatur ex libro I. Secundum rans Horam Iuventutis deam es Servium(ad Aen. VIII.72.)invoca se, hunc locum affert, cuius batur in precibus: Adesto Ti sensus tamen ab eo, quem vult, berine, cum tuis undis. longe same diversus est. Hic enim ANNALIUM LrB. I. s 7
* Teque, Mavors, ...... * Daedala ...... Minerva * Quum veter occubuit Priamus sub Marte Pe lasgo, * Corpore Tartarino prognata Paluda virago,
23. Invocatis diis parentibus, auctoribus, custodibusque po puli Romani, orsus est poeta Narrationem ipsam, et quidem cum destructione Troiae. Diruta enim et incensa ab Graecis Troia, qui exstincto Priamo victoria potiti sunt, Aeneas effugit, Hellesponto traiecto in Thracia hibernat, inde in Siciliam pro fectus Anchisem patrem morte peremtum apud Drepamum sepelit. Navigat tum im Laurentem agrum, comiter a Latino, Aborigi num rege exceptus; Laviniam eius filiam uxorem ducit. Aeneas Latino succedit, Lavinio condito; Romulus conditor populi Ro mani ex Aeneae progemie natus est. Quae omnia in versibus se quentibus, qui perierunt, Ennius sane exposuisse videtur. — 24. Cum igitur Romulus e stirpe Aeneae procreatus sit, poeta, ad
21. 22. E Calpurnio 1. supr. Pelasgus pro exercitu Graeco citato. Festus : Daedalam a rum ponitur. varietate rerum artificiorumque 24. 25. C o r p ore Tarta - . dictam esse apud Lucretium r i m o — Varro L. L. VI. Cor Terram , apud Ennium Miner pore T. p. P. virago. Tartarino vam, apud Virgilium Circen ; a Tartaro dictum — Paluda a facile est intelligere, quum paludamentis. Sunt haec in graece δαιδάλλειν significet va signia et ornamenta militaria. Festus : Tartarino, quum divit rlare. 23. Qu u m v et er — Pri Ennius, horrendo et terribili sciam. lib. II. Etiam v et er Verrius vult accipi, a Tartaro, r i m u s motandum, quod quum qui locus apud inferos. Probus in us eius positivum desinat, ad Virgil. Eclog. VI. Hoc (vo tamem formam in e r terminan cabulo spiritus) illum (Aërem) et tium servat in superlativo, v e Ennius appellavit in Annalibus: t e r r i m u s, quasi a v e t e r Corpore t. p. P. virago Cui par positivo ; quod Capri quoque ad Imber — Terra. Corpus Tarta probat auctoritas , et usus anti rinum h. 1. Chaos designat, e quo prognati secundum Hesio quissimorum. Ennius : Quum ve ter— P e l a s g o. Priamus h. 1. dum in Theogonia Erebus et pro Troiano imperio , Mars Nox. Ex his creata: Paluda 8 Q. ENNII 25 Quoi par Imber et ignis, Spiritus, et gravi* Terra; * Quaeque freto cava coeruleo cortina receptat; * * Quos omnes Erebo perhibent et Nocte creatos, *
- • .• • • Saturno, quem Coelu' genuvit. + - *. eum celebrandum, Aeneae maiores a diis stirpemque eius inde us que ad Romuli matales recenset. Incipit a Chao, Universi princi pio, Corpore Tartarino a poeta muncupato, e quo nati Erebus et Nox. Ex his creata sunt quatuor elementa Paluda virgo, i. e. Aër, tum Aqua, Ignis et Terra, quibus adiungitur, quod cava , lebes coeli coeruleo suo aëre continet, i. e. Aether. - 28. Filius Aetheris Coelus, filius Coeli Saturnus fuit.
virgo, virgo Paludata, i. e. Mi bigis. Et alio loco : Coeli ingen nerva, sive Aër, ut Diodor. Si tes fornices. culus refert Libro I. Tòv δε 27. Quos o m n es — Parr “Asga argoaayoQεύσαι φασιν '4ûn hasius de rebus per epistol. quae v&v etc. — tùm Imber i. e. sitis ad Ant. Tilesium: Aether ' Aqua, et ignisSpiritus πvgè ς μά et Dies , , eorumque fratres et vog, vis ignis, more poetarum sorores eae Erebo et Nocte procre pro Ignis, denique Terra. ati. Cicero in III. 17. de nat. deor. 26. Q u a e qu e fr et o — Quos omnes Erebo et Nocte ma Varro L. L. VI, Apud Ennium : tos ferunt. Ennius: Quos omnes Quaeque coeruleo freta orta nare JE. p. et N. creatos. Solvit enim coepta . . . Cava cortina dicta, Cicero Ennii carmen , eiusque quod est inter terram et coelum numerum ad solutae orationis ad similitudinem cortinae Ap numeros transfert. Unde P. ver pollinis. Ios. Scaliger Ennii sum depromserit, non liquet. versum restituit; fide Codicis 28. S a t u r n o — Nonius in Merula scribendum putatin fine : Coelum : Ennius: Saturno, quem re c e p t a t. C o r t in a opercu Coelus genuit. Charisius Lib. I. lum tripodis Delphici Apollinis. Coelum, quum sit neutrum, etiam Sed et ipsum tripodem significa masculine veteres dixerunt, [ut vit, tunc cavitatem, sive lebetem. Ennius : Quem Coelus genuit. jfr e t u m c o e r u l e u m idem Idem : quamquam Coelus pro quod coeli fretum, coelum, Ae jundus, G e n u v i t pro genuit,ut ther; cava cortina Cavum coeli. syllaba produceretur. Sic sae- ' Sic Ennius in Iphigenia: Quae ca pissime in Ennio : cluvit, fuvit, va coeli signitenentibus Conficis adnuvit, fuvimus , exaruvit, ANNALIUM L 1 B. I. 9 Assaraco natus Capus optimus; isque pium' eX Se
30 Anchisen generat . • - - - - • • • * Atque Anchises doctu', Venus quem pulcra dearum Fari donavit, divinum pectus habere. * . . . . . armis Conditur Alba potens ......
29—84. A Saturno Iupiter procreatus. Iupiter per Electram pater Dardani , hic Erichthonii, qui pater Trois. Tros pater As saraci. Assaraco natus est Capys , isque Anchisem generat, cui Venus artem vaticinamdi praebuit. Anchisis et Veneris filius Ae neas. Aeneae filius Ascanius, Albani imperii conditor. 33. As canio rege Alba urbs conditur, armis i. e. bello potens. 85. Ibi
Coelus, filius Aetheris et Diei, divini quiddam habuisse praesu secundum Ciceron. de nat. deor. mit, sic : Atque Anchises d. V. libro III. 17. Hic Saturnum ge q. p. d. F. d. d. p. h. — Virgi muit, teste Appollodoro et reliq. lii interpretes, editi ab Angelo 29. A s s a r a c o — Philargyr. Maio (1818). p. 86. ad Virg. Aen. ad Virg. Georg. III. 85. Ex Iove II. 687. Peritum multarum di et Electra Atlantis filia nascitur sciplinarum Anchisen fuisse . . . Dardamus, ex quo Erichthonius, ssunt. Naevius, . . . . qui ita cuius Tros. Cuius Assaracus, cu de eo ait: doctus Anchisa, quem ius Laomedom et Capys, et Lao Venus pulcherima divum fata medontis Priamus , eius Hector docet divinum ut pectus haberet. et caeteri. At Capys Anchises, Aut in nomine poetae erravit In cuius Aeneas, cuius Iulius, a quo terpres Virgilii, aut Ennius hic Iulia gens stemmate descendit scrinia Naevii expilavit. — p u l - ad Caesarem. Alii sic : Per As c r a d e a rum, pulcherrima. saracum Troianos dicit, nam As Sic et Saturnia sancta dearum i. saracus avus Anchisae. Ennius : e. sanctissima. Assaraco — gemerat. 33. A r m i s — Glossarium 81. A t q u e A n c h i s e s. Pro Guil. Formerii MS. ap. Merulam: bus ad Virgil. Eclog. VI. 31. En Armipotens δπλοxQ&vog. Ennius: nius Anchisem augurii ac per hoc Armis conditur Alba potens.
x. 10 Q. ENNII , 85 Namque avide pugnare sues stolidi soliti sunt. + Est locus, Hesperiam quam mortales perhi bebant, .* Quam primum casci populi tenuere Latini,
sues stulti vehementissime pugnantes, omen dedere, urbem fore potentem et validam. 86 — 89. `Exstructa Alba Longa in terra Hesperia. Hespe riam dicebant, quam veteres populi Latini tenuerunt, quos Lau
85. Nam qu e a v id e — Fe qualiter imperio Remum et Ro stus: Stolidus stultus. Ennius lib. mulum, ita ut de regno pares im I. Nam vidi pugnare sues stolidi ter se essent. Monstrum fit. Sus solidi sunt. Im sched. Fulv. Ur parit porcos triginta, cui rei fe sini: Nam vi depugnare sues sto cerunt Lares Grundiles. Infert lidi solidi sunt. Iam. Guilielmius Emnius, vel Albam vel Romam, Verisimil. I. 9. legit: Nam vi de de utrius tandem conditione hoc pugnare suos stolidi soliti sunt ; fragmentum sit exaudiendum, ad Ian. Dousa Plautin.e explanat.II. suum, quae pugnaces, omine, ar 25: Namque avide pugnare sues , mis fore potentem et validam. stolidi soliti sunt; Scaliger ad MERULA. Festum: Namque avide pugnare 86. E s t l o c u s Hesp e sues stolidi soliti sunt. Flagitat r i am — Virgil. Aem. I. 584. Est historia, ut sues et ego retineam. locus Hesperiam Graji cogno Nomen urbi, quam Ascamium mine dicunt Terra antiqua — condidisse monui, partim ab omi quo cum versu Macrob. Sat. VI. ne albae porcae, triginta capitum 1. confert Ennius in primo: Est foetus enixae (Varro IV. de L. L. locus Hesperiam, quam mortales
et Virgil. III. 889. et VIII. 41. Ae perhibebant. - neid.) partim ab situ et loci na 37. Q u a m p r i m u m — L a tura; erat enim porrecta in dorso t i n i. Varro L. L. VI. Cascum ve momtis. Hic igitur versus, tam tus esse significat Ennius, quum quam ratio, cur dixerit poeta Al ait : „ Quam primum casci populi bam armipotentem. Nom relu genuere (sic!) Latini. Cic. Tu ctabor, si quis trahat ad suem, scul. quaest. I.12. Itaque unum il quae dum incunabula moveban lud erat insitum priscis illis,quos tur urbis Romae, peperit, quod Cascos appellat Ennius, esse in monstri loco habitum , porcos morte sensum,neque excessu vitae XXX. Cassius Hemima libro Am sic deleri hominem, ut funditus nalium II. ap. Diomedem Lib. I. interiret. Hieronymus ad Niceam: Pastorum vulgus sine contentio Nam rudes illi Italiae homines, ne consentiendo praefecerat ae quos Cascos Ennius appellat. ANNALIUM L 1 B. I. 1 1 * Quoshomines quondam Laurentis terra recepit. £*
Ilia • •, • - - - • • - - • • • �
rentis terra inde a Hispania recepit. — 89. Pergit poeta in re censendis Albanorum regibus. Ascanio succedit filius Iulius, huic Aeneas Silvius, tum Latinus Silvius, Alba Silvius, Capetus Sil vius, Capys Silvius, Calpetus Silvius, Tiberinus Capeti fil. Silvius, qui periit in Albula flumine, cui nomen Tiberis dedit, tum Agrip pa Silvius, Allas Silvius, Aventinus Silvius, Procas Silvius, cuius filii Numitor et Amulius. (Stemma familiae exponitur doctissime et ad temporum chronologiam redigitur a P. Merulap. CLXVI— CLXXII.) Numitor natu maior rex fit. Amulius vero natu minor fratrem regno pellit, filium eius Aegestum, aliis Lausum, inte rimit , filiam vero, cui nomen Rea Silvia, vel Ilia, per speciem honoris Vestalem legit, ut perpetua teneretur virginitate, nec ab ea masceretur patrati flagitii vindex. Profecto igitur Ilia e stirpe Aeneae nata, sicut et Romulus, eius cum Marte filius.
88. Qu o s h o mines — Pri levissent, occiso Amulio , avum +cian. L. VII. Laurentis etiam INumitorem in regnum revoca pro Laurens dicebant. Ennius runt, et cum eo, uno ammo regna in Annalibus : Quos h. q. L. verunt. Postea propter angu t. recepit. Cohaerent inter se stias imperii Romam captatis au optime tria fragmenta. Troiani guriis condiderunt. Ergo avo se enim, cum triennium fere erras addet comitem, aut avito se iun sent, venerunt tamdem in agrum get imperio, aut certe secundum Laurentem, anno a. u. CCCXXX. Ennium, refertur inter deos cum ad Latinum, Aboriginum regem, Aenea. Dicit namque, Iliam fuisse a quo illi cum Aboriginibus La filiam Aeneae, quod si est, Ae tini appellati, inde profecti sunt meas avus est Romuli. Quale id in penitiora regionis, quae Hes sit, ignorare se fatetur Brouck peria olim, et eo tempore Italia husius ad Tibull. II. 5. 54. Pro dicebatur. MERULA. babilis autem est opinio Meru 39. Il i a. Serv. ad Virgil. lae: ,, Filia sane fuit, sumto lar Aen. VI. 778. — Quin et avo co gius vocabulo pro undecima so mitem sese Mavortius addet Ro bole. Filiorum enim appellatione mulus. Amulius et Numitor fra non ex verborum figura, sed tres fuerunt, sed Numitorem re mente scribentis, Nepotes conti gno Aemulius pepulit, et Iliam nentur, Nepotum vero omnes po eius, filiam, sacerdotem Vestae steri, quemadmodum Patrum facit. De hac et Marte nati sunt voce, avi, et omnes maiores. Remus et Romulus, qui cum ado Servius igitur locum Ennii non 12 Q. ENN1I • 40 Excita quum tremulis anus attulit artubu*
v lumen, - _ Talia commemorat lacrimans exterrita somno: Eurudica prognata, pater, quam noster amavit, Vires, vitaque corpu* meum hunc deserit omne; Nam me visus homo pulcer per amoena salicta 45 Et ripas raptare, locosque novos; ita sola Post-illa, germana soror, errare videbar, Tardaque vestigare, et quaerere te, neque posse
- -*• 40. Ilia emim Vestalis sacrorum causa aquatum egressa ad Martis lucum vim patitur a Marte, peperitque gemellos Romulum et Remum. Utrum vigilans compressa fuerit, an dormiens, de eo varie senserunt e. g. Tibull. II. 5. 53. et Ovid. Fastor. III. 57. (Conf. et Liv. I. 8. Virgil. Aem. I. 278. Stat. Theb. I. 2. 242. Dio mys. Halic. I. 47. Aurel. Victor. Orig. Gent. Rom. 19.) Certum est,
… ›, intellexit, quem tamlonge a tem verunt, stuprum ei illatum sive porum ratione aberasse non cre ab aliquo e procis eius, sive ab dam, et ita et accipiendus locus, Amulio ipso. quo de Romulo, Aeneae nepote 45. r apºt a r e i. e. rapere; — scripsit Ennius, teste Servio ad l o c o s m o v o s ante non visos, Aen. I. 277. ** ignotos. - - , 40. E x c i t a — r e li q u i t. Ci 46. P os t- i l l a idem, quod cer. Divinat. I. 20. Narrat enim postea. — g er m a m a s o r o r. et apud Ennium Vestalis illa (f. Medullitus amavit hanc anum Ilia): Excita — reliquit. Haec Ilia, et iam tenere, ut etiam ger etiam si ficta sunt a poeta, non manae sororis locum habuerit. absumt tamem a consuetudine MERULA. \ somniqrum. 47. t a r d a qu e v e s t i g a r e, 41. c o m m e m o r a t sc. Ilia. amxie inquurere, summa cum 42. E u ry d i c a p r o g n at a, diligentia quaerere,adiuncta me filia Eurydices, ubi Merula mo tus et timoris notione , aliqua. tat:,, Nescio an famulaIliae velit Tarda scilicet, ob graviditatem. genus ab Eurydice Orphei con Ilia non solum visa est per quie
iuge ducere.“ - tem rapi a Marte, sed tarda post 44. h o m o. Alio loco: Vultu raptum, et a Marte gravis, coui rus in silvis miserum mandebat pellari etiam a patre Numitore, homonem. Intelligitur secundum qui aegriori corde et tristioris poetam quidem Mars, alii puta mentis solabatur. MERULA.
. ANNALIUM LIB. I. 18 Corde capessere; semita nulla pedem stabi libat. Exin compellare pater me voce videtur 50 His verbis: O gnata! tibi sunt ante ferundae Aerumnae, post ex fluvio fortuna resistet! Haec effatu' pater, germaua, repente recessit, Nec sese dedit in conspectum, corde cupitus,
Ennium h. 1. praedicare, Iliam fatum acerbum suum somno prae vidisse, nutricique suae marrasse.
48 Co r d e — Additum corde mius ait per E solum scribi,'quod videtur indicare curam investi mentem eruat, vel per OE, quod gandi, e sententia Hottingeri ad moerorem nutriat. Sed haec sen Cic. loc. tentia haud nostri poetae, sed , 49. E x i n. Fest. Exin metri Emmii iunioris Grammatici est, causa pro ea i n d e positum, de `quo vide Sueton. de illustr. forte hunc locum poetae innuens. Grammat. cap. I. — Mox poeta. 50. O g m a t a ! Vulgo co noster: Ilia dia nepos, quas de gnata, quod Turnebus tuetur, in rumnas tetulisti. Festus: Aerum terpretans filia, quod cum aliis mulas Plautus refert furcillas, filiis nata sit. Lambinus conie quibus religatis sarcinas viatores cit o gnata, quòd et in MS. re gerebant, quarum usum, quia C. gio legit Davisius. Cumqne , eo Marius retulit, mali Mariani po faciunt Codd. Oxonienses apud stea appellabantur. Itaque ae Hottingerum, in edit. sua Cic. de rumnae labores onerosos signifi divin. et editio Cratandri. Basil. cant, sive a Graeco sermone de 1528. 8. Reliqua vulgo sic se ha ducuntur,nam αiqeuv graece, lati bent: tibi sunt ante gerenda, ' ne tollere dicitur. — ea: fl u v i o Haec pater effatus, germana, fo r t u m a r e s i s t e t ; quasi di repente recessit, Aerumnae post ceret, Fortuma post multas ae ex fluvio fortuna resistit. Alii rummas se rursum sistet tibi ae gerendae, quod Merula explicari qua et benigna ex Tiberi. Qui posse putat, ita ut poeta respi ex Ilia nati , expositi quidem in ciat ad uterum gerendum, vel ripa Tiberis, sed veritus ille divi gerendas, ante benigniorem for no foetui nihil attulit incom . tunam, in geminis, quos utero modi. MERULA. conceperat, meras aerummas. 52. H a e c p a t er effa t u s 51. Aerumnae. Alii e r u m n a e, — Nostram lectionem lacob. quod et Columna retinuit, nisus Gronovius e MSS. eruit, ut ma Charisio Lib. I. Inst. Grammat., gis Enmiamam. qui quidem sic : Erumnam En 14 Q. ENNII Quanquam multa manus ad coeli coerula templa 55 Tendebam lacrimans et lolanda voce vocabám. Vix aegro tum corde meo me somnu' reliquit. + Ilia · · · · · · · · · · · · · * *
56. Narrato somnio ipsum scelus compressoris edixisse vide tur poeta, et quidem versibus minus castis. Quod scilicet desumi posse videtur ex Ovidio Trist. II. 255. sqq. Nil igitur matrona legat, quia carmine ab omni Ad delinquendum doctior esse potest. Quodcunque attigerit, si qua est studiosa sinistri, Ad vitium mo res instruet inde suos. Sumserit Annales (sc. Ennii), nihil est /iirsutius illis, Facta sit unde parens Ilia nempe leget. Sumserit Ae meadum genetriae(Lucretiilibros de rerum natura),ubi prima requiret, Aeneadum genetriae,unde sit alma Venus.Mira habet Burmann. adh.l. 57. Amulius rex, ut comperit, Iliam gemellos peperisse, eam in amnem Tiberim praecipitari iubet. 58. Deus vero Tiberinus,
54. Mul t a m a n u s. Hic noto Ire deiectum monumenta regis, satis Hellenismo multa valet mul Templaque Vestae, Iliae dum se tum, ut ap. Virgil. Georg. III. nimium querenti Iactat ultorem. 226. IV. 320. Stat. Theb. II. 635. vagus et sinistra Labitur ripa, Conf. Vorstium ad Sulpic. Severi Iove non probante, Uxorius am hist. sacr. I. 4.—c o e l i c o e r u l a nis ; dicit: Ilia, auctore En t e m p l a. Terent. Eunuch. III. 5. mio , in amnem Tiberim iussu, 42. — qui templa coeli summa Amulii regis praecipitata est. sonitu concutit.Mox poeta: Unus Antea enim Anioni (flumini) erit quem tu tolles in coerula matrimonio iuncta, atqui hic coeli Templa.- legitur , quasi Tiberi po 56. J^i ae a e g r o t u m c o r de tius nupserit. Alii enim ferunt, — m e s o m n u s re li q u i t. Sic quod Ilia se post partum in Anio legit Diom. Gothofredus. Codd. nem fluvium miserit, qui tunc Oxon. apud Hottinger. cum cor etiam Tiberinus (nunc Teverone) de meo, me somne relinquis, qui nominabatur, et tantopere Deo huscum facit editio Cratandri, fluviali placuerit, ut eam uxo nisi quod tum retinet. rem duceret. Vide Ovid. Amor. 57. Ili a — Porphyr. ad Ho III. 6, 45. Alii, simili nomine rat. Od. I. 2. 18. ad illa: Vidi forte decepti, inter quos noster mus flavum Tiberim retortis poeta et Horatius, Tiberi nu Littore Etrusco violenter umdis psisse tradunt. ** ANNALIUM LI B. I. 15
ut Ilia reddita nuptum 43 Ilia, dia nepos, quas aerumnas tetulisti! 60 ...... * cetera, quos peperisti,
Ne cures! ...... • • £* \ IRomulus ...... *. . . *imperiosae.
· · · · 4mulius ...... + ; miseram diligens,ei nubit. Ilia igitur, illi data, nuptum i. e. novum maritum amplectitur, vitam felicem cum eo degens. 59—61. Ipsa igitur dea facta, ab Aenea consolatur, his verbis : Ilia, diva me pos, quas aerumnas tulisti! Ne tamen sollicita sis de iis, quos pe peristi! 62. Romulus enim, nepos meus, conditor — 68. urbis magnae-ac potentis, immo imperii, quod orbem terrarum implebit, fiet.—64. Pergit poeta ad enarranda ea, quae sequebantur. Amu-, lius Romulum, Remumque fratrem similiter im Tiberim abiici iubet.
58. a t q u e Il i a. Serv. ad 60. C et era — cur e s Serv. Virg. Aem. III. 835. R e d d i t a ad Virg. Aen. IX, 656. Cetera more veteri pro d a t a accipien parce puer — dicit: Ce t e r a • dum, re ergo abundat. Ennius deinceps, et est adverbium. Id in Annalibus : Ut Ilia reddita nu est in ceterum. Est autem Em ptum.—Nuptum novum sponsum nianum : cetera quos p. me cures. dictum, docet Festus v. Nuptam. 62. R o m u l u s. Serv. adVirg. 59. Ili a d i a , m e p o s — Aem. I. 275. Naevius et Ennius, Charis. Lib.I. Neptis Grammatici Aeneae ex filia mepotem, Romu nolunt dici, quia nomina in Os lum conditorem urbis tradunt. ereuntia genitivo singulari Is Conf. quae dixi ad vers. 89. finiantur, et non possint trans 63. Im p e r i os a e. Cicero de ire in foeminina, et advocant re publ. I. 2. Equidem, quem Ennium, quod diacerit ita : Ilia admodum urbes magnas atque dia nepos q. a. t. — Nonius : imperiosas, ut appellat Ennius, , Nepos dici et femina potest, En viculis et eastellis praeferendas nio auctore, quae nunc neptis di puto. Augustin. de Civ. Dei XV. citur: Iliada : Nepos, q. a. t. 19. Romam ipsam dicit imperio - Festus v. Recto fronte: — - sissimam civitatem. Item. XIX. 21. antiquae consuetudinis fuit, ut 64. A m u l i u s. Aurel. Victor quum ait Ennius quoque : a stir Orig. Gent. Rom. 5. Amulius rex, pe supremo ; et Ilia dia nepos. ut comperit hoc, protinus impe -
16 Q. E IN NII 65 Haec effatus ibus, latrones dicta facessunt, *
- destituunt riv os, camposque remanant, * Perque fabas repunt et mollia crura reponunt, £* ' ' ' * . . . . fortun as ecquas cepere, latrones
Inter se serere • • • - - • * ' 70 ...... pede ru it . . . . +
65. Quum hoc effatus esset Amulius, famuli eius iussa per agunt, nec tamen, misericordia perducti, gemellos in aquam abiicientes, sed ad ripas. 66. Quibus peractis, rivos relinquunt, et redeunt, more gruum per fabas repentes, ne scilicet conspi ciantur. 68. Revertentes ad regem inter se sermones serunt, ec quas in exponendis geminis fortunas sint experti. 70. Tiberis ripas inundaverat; infantes interim vagientes volutantur in coeno.
ravit, gemellos in Tiberim ab remant, reditant vel remigrant. iici, ut scribumt Ennius libro pri Nos emendationem Scaligeri se mo et Caesar. cuti; remanant i. q. remeant. 65. Hae c e ffatu s. Nonius : 67. Per q u e fa b as — Serv. IFacessere est facere. Ennius An ad Virg. Georg. III. 76. Ennius nalium libro I. Haec effatus, ibi de gruibus dixit. Conf. paraphra que latrones dicta facessunt.-Pro sin, quam supra dedimus. - ibique legunt Lipsius Antiq. lect. re p o n u n t sc. pedes summoven II. 4. Merulaque i b u s i. e. iis, do et attrahendo. Ioseph. Scaliger et Columna ubi. 68. fo r t u n a s — Nonius s — l a t r o n e s — Glossar. For Latrocinari, militari mercede. mer. MS. Latro λῆστης, στρατιó Ennius : fortunas quas coepere της. Ennius in primo. Festus: latrones iterserare. Merula con Latrones eos antiqui dicebant, iicit: inter se serere, observans, qui conducti militabant. darò voù serere fortunas nihil aliud esse, λατqoù (a stipe.) quam confabulari et verba facere 66. d e s t i t u umt — r e m a de fortunis. Alii emendant: in nant. Festus : Remant, repetunt. ter se memorare, vel memorant. Enmius libro I. Desunt rivos Pro quas legit Mercerius: for camposque remant. Ursinus le tumasque suas. git: Revitant, repetunt. Emm. 70. p e d e r u i t. Festus : Pes lib. I. Deserunt clivos campos dicitur . . . . pede ruit . . . que revitant. Merula coniicit pro Ennius , lib. I. Annalium. Ad ANNALIUM L 1 b. I. 17
t
• - • . • . -- lupu' femina foeta repente Procubuit . . . * geminique hinc ubera - } circum Ludunt pendentes pueri, tum lambere matrem
Impavidi . . . . . • * • - - - • - • 75 * Dulciferae fici lactantes ubere toto. + • • • • Postquam consisti fluvium, qui est omnium princeps
71. Accurrit lupa, mammas praebet iis. 72. Pendentes ludunt pueri circum ubera ferae. 75. Stratos autem sub caprifico (quae deinde Ruminalis dicta) non solum mativo lacte lupa, verum etiam ipsarum ficuum, quas in cibum illa converterat succus, toto ubere diffusus, lactat infantes. 76. Postquam Tiberim undas suas revo
quem locum Dacerius: ,, Forsan bere matrem Impavidi -, ubi notabat hic Festus pedem de Servius: Hic totus locus DEnnianus fluvio dici,- ut apud Horatium : est. — i m p a v i d i sc. conspici Mollis crepante lympha desilit untur., \ • pede.** Pede ruebat Tiberis, ri 75. 1) u l c i fe r a e. Charisius pas inundans. L. I. Fici, Ennius : Dulciferae 71. L u p u? fe mi m a. Serv. —toto. De Ruminalifico, quem ad Aen. II. 355. Sane apud vete Romami colebant summa vene res l up u s promiscuum erat, ut ratione, forte loquebatur Emmius Ennius: lupus femima foeta re-, apud Festum s. v. Ruma ; cuius pente — Quintil. I. 10. L u p u *, locus corruptissimus forte sic pro mnasculinum, quanquam Karro in parte explendus: ,, Ruminali* eo libro, quo initia Romanae ur ficus , a. ruma, id est, mamma bis enarrat, L u p um fe m i n a m dictus, qui numc colitur in capi dicit, Ennium Pictoremque Fa tolio, unde apud Ennium . . . ' bium secutus. JFestus v. Recto .-.. •. quae • • • • • , re fronte: ut quum ait Enniu* quo quisi, ...... appel que : — a stirpe supremo, et : latam ... ..,. . . . et qualis Ilia dia nepos — et: Lupus foe . . . . *- U b e r e t o t o ;.i. e. ta — et : Nulla metus. distentibus uberibus, ' secunidum 72. g e mini qu e. Virgil. Aem. explicationem Columnae. VIII.630. Ut viridi foetam Mavor 76. Post q u a m — c i v i l i a. tis in antro Procubuisse lupam, Fronto de orationib. II., 5. ap. geminosque hinc ubera circum Maium. T. II, p. 267. Ennius : Ludere pendentes pueri, et lam Postquam consisti se fluvius qui ENNIus. 18 Q. ENNII ^ Qui sub civilia ...... £: . .* \ - Indutuetur ibus lupu' femina, conspicit omnes In campo celeri passu praesto esse parumper; 80 . Coniicit in silvam sese ......
- & •, - - ' * - ; ...... descendidit . . . . .
casse viderat Faustulus, regii pecoris magister, concurrunt i!le
et pastores ad spectaculum höcce. - 78. Feram terrent clamoribus. Intuetur eos lupa, quos ubi celeri 'gradu videt praesto esse, abit et im memus Pani sacrum, quod non longe aberat, se coniicit. 81—83. Faustulus descen
v. omnium princeps, qui sub civi pro Inde tuetur, Imdutuetur i. e. lia ait. Locus corruptissimus, intuetur, pro ibi, ibus i. e. eos, cuius ultimis tribus verbis nulla pro annes, omnes. Scaliger ad
adhiberi posse, videtur medela. Festum legebat: Indutuetur ibi r; Niebuhrius in sua Frontonis edi lupu' femina conspicio amems, §. tione, inde putat, , nec • Ennii tum — ubi — conspicio omnes. quidem, momen nec versum in 79. p r a e s t o e ss e, legit Codice MS. sane exhiberi. No Merula pro premens in Nomio. men Ennii tamen evidens esse Scaliger vel permensa parumper, in Codice Frontonis,. affirmat vel praesto isse parumper scribi Maius iterum im Censura editio vult. Columma habet: permemsa. mis Niebuhrianae, adiecta, alte parumper ; quod probat et Gro ri editioni fragmentorum Ci nov. ad Liv. XXXVIII. 17. ceronis oratiomum, a se editarum • 81. d e s c e n d i d i t. Gell. Mediolani 1817. p. 81. Noct. Att. VII. 9. Ennius quoque, 77. Q u i * s u b, c ù vi li a. F. et Valerius Antias, in libro histo-, qui ( ut sit Frontonis dictio) — riarum septuagesimo , quinto, , sub .clivis, ita ut sensus: post verba haec scripsit : Deinde fu quam Faustulus cognovit, flu-. nere locato ad forum descendi vium comsisti sub clivis, quo dit. ' J/aberius quoque, in Catul-. rum radices inundaverat. lario ita scripsit: Ego mirabar, 78. * I n d u t u e t u r — * s e s e. quomodo mammae mihi descen 1\ onius : Parumper cito et, velo diderant. Huic loco quaedam , citer. Ennius Anmalium primo: verba deesse, cum quae ex En Inde tuetur ibi lupus femina nio citabantur, deficiant, post' conspicit amnes In campo celeri alios monuit Gronovius ad h. 1. passu premens parumper, . Conii-, Forte legendum : Ennius quo-, cit in sylvam sese, Legendum que et Valerius aentias, d e s c e m
a. *
ANNA ILIUM I, 1 B. I. * Surremsit...... · · · · · ·4cca • . . Larentia . . .
• •!• . . ; •:• • : : : : : '£* * ,. . • * : • , , • ,* - -
------• - • - • pars 85 Ludicre iactant, saxa inter se licitantes, '
• • . • • • •. * stipites . . . abiegnos . .
Qui vicit, non est victor, nisi victu* fatetur. .'
dit ac sustulit pueros, nutriendosque Accae Larentiae, uxori snae dedit. 84. Ita geniti,-ita educati, qutim- primam adolevit aetas, familiares colligunt, ludis puerilibus se , dant, ut plerumque fit. Pars eorum ludicre jactat saxa, pars stipitibus abiegnis armata, vires suos exercet.” Tum venando peragrant saltus; non in feras tantum, sed et in latrones praeda onustos impetum faciunt, 'rapta pastoribus dividunt, quibus latrones ob iram amissae praedae insi- ^ dias struunt. * Romulus vi se defendit, Remus capitnr. • Captus Amulio traditur. 87. Remus se victum negat. 88. Amulius torviter Remum r. • . * ~ d i d i t. Valerius A(ritias in libro rttm gratia mammas praebuisse,
historiarum etc. " - d e s c e m d i t ac sustulit, nutri 82. 8 u rr e m *it. Festus, ci endosque Accae Larentiae uxori tato loco Enriii, inque manu sur suae dedit, ut scribunt ' Ennius remit hastam : Idem Surrempsit in primo, et Oaesar in II. —; usurpavit pro pueros sustulit; Huic marrationi inessé vides e lectione Ursini. membra disiecta poetae. **•**'• 83. A &'c a L a r e mt i a. Au * 84. Pars. Nonius: ficitari, rel. Victor in Orig. gent.Rom 1.c. congredi, pugnare. Enniù*: pars Tum illi, quibus id imperatum I. i. s. i. s. licitantes. Festus: erat, impositos alveo 'pueros, ^ ILicitati, in mercando sive pug circa radices montis Palatìi in nando contenilentes. ' '''•***** Tiberim, qui tum magnis imbri 85. st ipit es^ a biegno? bus stagnaverat, abiecerunt? sc. arripiunt. Festus : Siipe* fii eiusque regionis subulcus Fau stis terrae defiaeus —— —— En stulus, speculatus exponentes, ut nius . . . . Stipites abiegno vidit relabente flumine alveum, - *; s* ia in quo piteri grant, obhaesisse 87. Qu i v i c i t — Versum ad arborem fici, puerorumque nobilissimum excitant H. Colum vagitu lupam ertitam, quae re ma, et Merula e Servianis sche pente exierat, primo lambitu eos dis ap. P. Danielem; sed fru detersisse, defn levandorum uhe stra eum quaesivi in edit. Virgil. B 2 20 Q. ENNII * *. * Olli, respondet rex Albai Longai:
- yvs *, . £* Ast hic, quem nunc tu tam torviter increpuisti,
90 . Nascere quae populos terraque marique lacesses , propter insolentiam increpat. 89. Poeta xατ' ἀπόσταοφήν mönet quasi Amulium, pastorem illum iuvenem, quem castigabat, fore, a quo mom solum regno, sed vita etiam spoliaretur. — Accusatus Remus abigeatus et turbati Numitoris agri Numitori ad supplicium deditur. Faustulus, cui spes fuerat ab initio, regiam stirpem apud se educari, necessitate. coactus Romulo rem aperit.. • Numitor, et iam sciscitando eo pervenit, ut haud. procul esset, quin Remum nepotem adgnosceret. , Amulio dolis undique nectitur ; obtrunca tur Albae, Numitor rex creatur Latinorum ultimus. • * - - ... 90. Numitori permissa. Albana re, Romulum, et Remum
n • : : ex off. Commel. 1646. 4. Ad rem 89. A st h i c — Nonius: facit Plin.H.N.XXII.1. Apud anti Torviter, Pomponius Auctorato : quos signum victoriae erat porri Occidit taurum torviter me amo gere herbam victos, h. e. terra et res amavit. Ennius Lupiast. altrice ipsa humo et humatione ce Quem ' numc , tu tam torvi dere.Tum Festus: Herbam do,cum ter increpuisti, * Ios. Scali ait, Plautus, tignificat, victum . ger emendavit; Ennius Libro I. me fateor, quod est antiquae et Ast hic quem n. t. t. t. i. — H. pastoralis vitae indicium, nam, Columna : Emmius libro I. Hasta, qui: in prato, cursu aut viribus quem nunc etc. vultque, exaudiri contendebant, cum , superati hoc fragmentum de Romulo, Re erant, ex eo solo, in quo certa mum increpante et rutrum im men erat, decerptam herbam ad eius caput infligente. — t o r v i versario tradebant. . . . ter. Memor erat huius Enniani _88. O ll i — Donat, de IX Me Prisciamus, quum scriberet lib. taplasmi specie: , διαίρεσις est XV. alios aliis adverbiis usos, En discissio syllabae unius, in duas nium vero : proterviter, ignavi facta, ut est: Olli resp. reae ter, inimiciter, iracunditer, super 4lba? Longa?... Atilius For biter, temeriter,praeclariter, t o r-, tunatiamus profert eundem ver v i t e r, puriter et similibus. ME sum sub Emnii momine, eoque f\ULA. „ . .*, · · docet, minimum, heroicum con 90. Na s c e re, — r e v i x t i. stare XII syllabis. Serv. ad Virg. Calpurn. Piso MS. de continent. Aen. X. 286 — ad illa : Olli se-. vet. poetar. Lib.I. Apostrophe εὐ dato respondet corde Latinus,ait:. xruxi est, quotiens, aversa ian Olli, illi, secundum Ennium. ad quaevis aratione, miscentur ANNALIUM L1B. I. 21 Belli turbine praepropero, concussa tremiscent Cuncta aereis a te vireis*.*. In Roma Troia revixsti!
- + • . - - Curantes, magna cum cura concupientes - 95 Regni, dant operam • simul auspicio, augu rioque. Hinc Remus auspicio se devovet, atque secun
dam A Solus avem servat. At Romulu' pulcer in alto quo loco fuerant expositi, urbis condendae capit cupido, Poeta compellat urbem condendam, vota pro ea faciens. 94 — 118. Cupidinem urbis condendae mox deturpat avi tum malum, cupido regni. Convenit ut Dii, quorum in tutela locus, auguriis legerent, uter nomen urbi daret, conditamque vota vel bona vel mala. Ennius Libro I. 48., ex Ennio, mon ta in primo Urbem condendam com mem indicato libro. Antepenulti pellat, et compellata omnia, quae mum versum adfert Gellius Noct. magnitudinem eius testatura, Att. VI. 6. ex primo Annalium. precatur his verbis: Nascere q. C u r a n t es m a g n a c u m c u p. t. m. l. Belli t. p. c. t. Cun * a , Atticismus, pro valde cu cta acres a te vires — et rare. Plaut. Menaechmis. V. 4.7. quae postea ; concludens in con Magna cum cura ego illum cu venta Roma genetrice : — in rari volo, et paullo post v. 9. : Ita JRoma Troia reviaesti. In Codice ego illum cura magna curabo tibi. erat proprio pro praepropero, —96. s e c u m d am, prosperam, tum aerissate viros pro acres a felicem. CoLUMNA. te vires, et revisti pro revirsti. Merula Codicis lectiones emen 97. A v em s e r v a t. Propria davit. voce utitur poeta. Ovid. Trist. 98. i m R o m a — Troiae im I.8.50. Linguave servatae pennave teritus Romae fuit serius ortus. dixit avis. Aves autem servatae Imde Propertius IV. eleg. 1. Di dicebamtur admittere, addicere, camm Troia clades et Troica Ro secundare, arcere, remorari, unde
ma resurges. admissivae , addictivae, secun 94 — 118. Nobilissimum lo dae, arculae, remores aves. Ma cum citat Cicero de divinatione, IAULA. 22 -. ... Q. ENNII - Quaerit Aventino, servans genus altivolantnm. Certabant urbem Romamne, Remamne voca rent;
100 Omnis cura viris, » uter esset Induperator p Exspectant; `veluti Consul, quum mittere si gnum Vult, omnes avidi spectant ad carceris oras, Quam mox emittat pictis ex faucibu' currus ; Sic exspectabat populus, atque ora tenebat
regeret imperio. Palatimum Remus, Romulus Aventinum ad inauguramdum templa capiunt. — Intendit negotio mentem oculos que vulgus.
98. Q u a e r i t A v e n t i n o. rum captatione occupari, nunc Dionysius, Livius et Florus, ab populi exspectationem eleganti Ennio discrepant. VoJunt enim comparatione illustrat, sumta Romulum Palatinum, Remum ex Circensibus ludis. CoLUMNA. vero Aventinum templa cepisse — C o n s u l — Ludos, praeter ad inaugurandum. Ergo Davisius fumebres, edere, initio regum ad h. 1. ,,Ut ad historiae fidem re erat, quibus eiectis, nunc Com vocentur, ait, haec Enniana, sules, nunc Praetores, aliquando sic a poeta scribi debuerant: Aediles, tum Imperatores eos Monte in Aventino Remus auspi curabant, monente Merula. — cat atque secumdam solus avem si g n u m per mappam fiebat. servans. Tu Romule pulcher Conf. Quintiliam. I. 9. in alto Quaeri* Palatino ser 102. c a r c e res, ubi coerce v a n s etc. Sed ita posita fuisse, bantur equi, ne inde exirent, an nullus adfirmo“, addit. tequam signum missum erat. 99. R em a m n e — alii Ro Varro. L. L. IV. mam, Remoramne, vel Romu 103. Q u a m m o ae, al. qua lam, Remulamne. Sed Diony mor. Quam mox Hadr. Turnebi sius Halicarmass. I. 85. habet Pe coniectura Adversar. V. 88. p i c t i μogiccv. Conf. Fest. v. Remurius fa u c e s , quia anteriora carce ager. Turneb. Advers. XXIV. 4. rum ormamenti causa variis pi 100. Om m i s — Petr. Crini cturis erant obducta.—104. o r a tus de hon, discipl. XVI. 5. le t e m e b at. Sic legit Merula pro git Omnibu', mon male. vulgato : ore timebat. Ora te 101. E x * p e c t a n t —— Post nere rebus est, cum silentio quo quam dixit in superioribus, Ro dam oculos habere intentos re mulum et Remum in augurio „bus, quae agebantur. Virg. Aen. ANNALIUM LIB. I. 923 105 Rebus, utri magni victoria sit data regni. Interea sol albu' recessit in infera noctis; Exin candida se radiis dedit icta foràs lux, ' Et simul ex alto longe pulcerrima praepes ' Laeva volavit avis; simul aureus exoritur sol. 110 Cedunt ter quatuor de coelo corpora sancta Avium, praepetibus sese pulcrisque locis dant. Conspicit inde sibi data Romulus esse priora,
106—108. Nox fiebat, tum aurora. Multos aves sibi felices ob servat Romulus. 109 — 113. Exoriente vero sole, duodecim aves idem ob servavit Romulus, inde reclamans, sibi esse imperium, solumque,
II. imitio : — — conticuere 108. l o n g e — Dum Romu omnes, intentique ora tenebant. Ius servaret augurium, in ipso Ad quem locum Servius : Aut, solis ortu, multae simul aves e ora intuebantur loquentis, aut, longinquo illi apparuerunt, qua immobiles vultus habebant. rum numerum cum is minime distinguere potuisset, poeta om 106. Sol a lb u* — Albns nes σννεκδοχικός Avem dixit. quidem sua ipsius natura videtur CoLUMNA. Quod et probat ME sol, quamquam intermediis va AULA, adiiciens , quum autem poribus eius aspectus interdum propius accessissent, duodecim nobis varietur. CoLUMNA. Vide fuisse cognitas. tur triplex hic tempus tribus ver 109. l a e v a — i. e. sinistra, sibus describi, Lunae recessus, quae sinebat fieri, quod Romu Solis ortus, et quoddam inter lus meditabatur et optabat. Haec duo haec medium. S o l (audeam sinistra avis erat Romùlo prae enim hoc dicem e) Ennio vocabu nuncia futurae victoriae. Alii lum commune magmis istis in legunt: laeta avis. MERULA. coelo luminibus, quorum alte 110. T er q u a t u o r — Duo rum sol aureus paullo post, al decim vultures Romulo appa terum discrimini indicando, iili ruisse, omnes rer. Rom. scri sol albus hoc loco. Sic eidem ptores consentiunt. Ennio luna, albus iubar, in versu: 111. Pr a e p e t e s aves sunt Interea fugit albu' jubar Hype secundum Festum, quae se ante rionis cursum. MERULA. auspicantem ferunt, nam prae 107. i c t a for a r l u r. Wa petere dicebatur anteire. kefield im Silva critica Tom. IV. 112. C o n s p i c i t vox pro p. 78. legit — acta foras lua. pria in auguriis. Varro L. L. V. Aurorae descriptio. Festus v. Auspicium. 924 Q. ENNII * Auspicio regni stabilitaque scamna solumque.
� - . . . his mata auspiciis illa incluta Roma.
' £* - 115 Septingenti sunt paullo plus vel minus anni,
- Augusto augurio postquam incluta condita Roma est. +
--_ et a se urbem con82mdam esse momimandam. 114. His igi tur auspiciis rite captis, illa inclyta Roma nomen accepit. 115. 116. Septingenti vero sunt paullo plus vel minus amni usque ad hunc diem, divino augurio postquam illa urbs condita est.
118. So l u m i. e. solium re quam Virgilius amplexus erat, gium, Vid. Festum v. Solla. enumerent, et nunc Ennii opi 114, h i s m a t a a u s p i c ii s nionem de conditore urbis, ab — Serv. ad Virgil. Aen. VII. opinione Virgilii diversam,recen 678. Conditam Romam esse alii seant. dicunt ab Evandro, secundum 115. Se p t i n g e n t i — R o quos Virgilius : Tunc rex Evan m a e s t. Varro de re rust. III. drus Romanae conditor arcis. cap. I. Etenim vetustissimum op Alii a Romulo, ut En huius mate pidum quum sit traditum Grae auspiciis illa incluta Roma. Isi cum Boeotiae Thebae, quod reac dori Orig. XV. 1. Nam Sallustius Ogyges aedificarit, in agro Ro dicit : • Urbem Romam, sicuti mano Roma, quam Romulus reae. ego aecepi, condidere atque ha Nam in hoc nunc denique est, bitavere initio Trojani, et cum ut dici possit, non quum Ennius iis. Aborigines. Alii dicunt ab scripsit : Septingenti sunt paul Evandro, secundum quod Vir lo plus vel minus anni 4. a. gilius; Tumc r. E. R. c. a. . Alii p. i. c. R. e. — Sueton. vita q Romulo, ut Ennius : His nata August. c. 7. Loca quoque reli ' quspiciis illa imcl. Roma. — Me giosa, et in quibus augurato rula putat, pro Ennius legen quid consequatur, Augusta di dum esse: En huius, mate, au cuntur, ab auctu, vel ab aviunr. spiciis illa incluta Roma;, ut sit gestu, gustuve, sicut etiam En versus Virgil. Aen. VI. 781, quem nius docet scribens : Augusto a. suppresso autoris nomine lauda p. i. c. R. Merula versus a Var verit Isidorus, Frustra tamem; rone citatos disiungit, quippe lectionem enim probam esse, qui centomis instar a Varrone nemo non videt, quum Servius coniunctos et suo aevo adcom et Isidorus antea sententiam, modatos esse vult. „Temporum ANNALIUM LI B. I. . , 25 ' Qua murum fieri voluit, urgentur in unum, * Quum saevo obsidio magnum Titana premebat * Iuppiter, ut muro fretn'ihagi*, quamde Ima
• • • InUlUlIIl VI. , , : £*/;;;;;: . ::: :.. ; $ . 120 Audire est operae pretium, procedere recte, 117 — 119. Romulus, cum initio populis finitimis inferior viribus esset, suos unum in locum conduxit, et Palatimum montem saxo rudi munivit in speciem quadratam ; sicut olim fecerat Iupiter, cum obsidione premeret Titana, parum fretus imbelli multitudine Cretensium. 120. 121. Suos adhortatus, edixit legem, ne quis urbis novae muros transiliret. (Ab urbe condita I.) > , , rationem ignorat, inquit, qui set Lactant. de falsa relig. I. 14. coniunctos opinatur ab Ennio, 119. I u p i t e r — v i. Fest. quem tam immensum aberrasse Q u a m d e pro q u a m usos esse ab annorum notatione, qui cre antiquos, cum mnulti veteres te dam? Emmius mom septingente stimonio sunt , tum est Livius simo ab urbe condita, sed quin (al. huius) in primo : Iupiter ut gentesimo fere et sexagesimo muro fretus magis quamde ma anno floruit — Concinnati opti mus impe (Scal. q. manus vi et me Varronis aevo quadravit, qui secundo ; Lambin. q. manu stat, circa septingentesimum Urbis et sec. Merula: q. manuum vi, annum libros scripsit, de re ru et sec. legunt.) . . secundo : stica, hoc centone notavit En Quamde tuas omnes legiones ac niano**. — Salvam tamen rem populares. — Quanquam hoc esse, exinde patet, quod poeta loco evincere – studet Dacerius, annos cyclicos intelligit, quorum Livium Andromicum Annales septingenti aequiparandi quin etiam scripsisse, lectioni: Li gentis octoginta tribus annis ci vius obstat, quod ille hexame vilibus. Conf. Niebuhrii hist. tros versus haud excogitavit, sed Rom. T. I. p. 188. 197. 205. eos primos fabricavit Ennius. 117. Q u a — i m u m u m. No Ennium potius legendum esse, nius v. u r g er e citat ex Varrom. Columna et Merula probaverunt, de rebus human. Qua m. f. v. tum multis rationibus adduc urgemur in unum. Auson. Po tis . Osann in Analect. crit.
pma ad h. 1. Varronis, putat ver cap. 2. - sum Ennii ibi latere, quem con 120. A u d i r e — v u l t i s. iunxit, cum sequentibus. Ego Acron et Porphyriom ad illa Hora nihil affirmare audeo. tii, Sermom. I. 2. 51. Audire 118. Q u u m — p r e m e b a t. est op. p. p. recte. Urbane Non. Obsidium, Ennius : * q. . s. abutitur Ennianis versibus : A. o. m, T. p. - Fabulam recen est o. p. p.: r. Qui r, • r. L. a. 26 ., .- , Q. .ENNII. , ; - ... Qui rem Romanam Latiumque augescere vultis.
j • • !••••••• ; » , '. „,* • ' • • • • • • • : - • , Nec pol homo quisquam faciet impune ani
• , ,., a matus - Hoc, nisi tu, nam mi calido dabi' sanguine
*°' ' ' ' ° ' ' * ' ' ' poenam. ' -
-
: - £* ...... Saturnius, olli
?. - *** • 122. Irridet omnia Remus, lndibrio fratris novos muros com tra Edictnm transilit. Indignatur Romulus, et eum increpans, iurat, hoc illi impune non futurum. Dat violatae legis poenas Remus, occiditur enim, rutro a Fabio, Romuli duce et muris fa ciendis praefecto. (Vide Plutarchum im vita Romuli) 124. Condita erat urbs, forma quadrata in monte Palatino, qui solus primo poiugerio claudebatur. Ne vero vis eam externa adoriri posset, neve finitimi colles hostium aliquando arces essent, Romulus Ca
vultis. Primum et citat Marius quae ex Egnatii libro primo, ci Victorinus de collisione voca tat Aurel. Victor in Orig. gent. lium, snppresso auctoris, no Rom., , in ea contentione , non mine, secundum usurpavit Var modo Remum non esse occisum, ro in satira τεgi διαδήκης ap. sed etiam ulterius a -Romulo Gell. III. , 17. Glossar. Fornerii vixisse ; legens pro Egnatio En mS. Augesco άνάω κατά μιxQ6v, nium. Quod vero displicet, cum Ennius in primo: Quin Roma Egnatii momen et adferatur a
mam Latinamque aug. v. - Macrobio Saturm. V. 1. . '122. Nec p o l h o m o — 124. * S a t u r n i u s i l l i - p o en a m. Citat. Macrob. Saturm. t e r r a.. Varro. L. L. IV. de Capi VI. 1. ex primo Enmii libro, prae tolio ait: Hunc antea montem missis Virgilii ex Aeneide IX.422.: Saturnium appellatum prodide Tu tamen interea calido mihi runt, et ab eo lute Saturniam sanguine poenas Persolves — terram, ut etiam Ennius appel Secundum versum citat et Ser lat. Versum inde exsculpsit Ios. vius ad Virg. Aem. IX. 422, e Scaliger. In fragmentis Annii primo libro. a m i m a t u s ἐμιpv Viterbiensis, • quae e Catonis gos àvôqωπος Graecis. Originibus inscribuntur: 4 quo 123. h o c n i s i t u — A for Saturno Saturnia olim, et ab tiori, quasi dicat Romulus, , si eo late Saturnia terru. Dionys. tu frater non impune fecisti, - Halicarm. I. 34. "Ev§£vos (ubi e . memo utique impune faciet. Co mente Sylburgii legi debet: "Ev luMnA. • Merula ad ea, refert, vuog) δέ ό ποιητής άρχαῖος, καί ANNALIUM L 1 B. I. ;27 125 Nomen, erat, de quo late Saturmia terra.
£* * * … (. I. * ' Exit per terras postquam celerissimu' rumor; * Festivumque diem festinant...... , £* Virgine' mam sibi quisque domos Romanu?
. rapit SaS. * *. pitolinum , cui momen erat eo tempore Saturnius, a quo terra. ad dexteram Albulae ripam Saturnia dicta ; mox Quirinalem et Coe- • lium, colles urbi, viciniores, praesidio in iis locato, tamquam ar ces munit. 126. Erat autem Roma imago magis urbis, quam urbs. Nam incolae deerant. Augemdae civitati, inter alia, lucum, qui inter Capitolium et arcem, asylum aperit, quo confugiunt, qui alicui obnoxiae noxae, et quibus apud suos mansio haud tuta. Sic brevi mirum in modum augentur habitatores. '. Sed uxores deerant formandis et firmandis familiis. Petunt eas a conregionalibns per legatos, sed frustra. Tecto dolore fingit Romulus Neptuno Equestri Consualia. Dies locusque ludis designantur. Hic ru mor postquam divulgatus esset per vicinas regiones, mira utrius que sexus vis Romam confluit. 128. Celebrantur lndi. Romulus in ipso spectaculi puncto, suis dat signum. Vis oritur. Virgines a singulis domum in matrimonium rapiuntur.
άλλοι τινὸς τὸν Ἰταλικὸν μν l e r i s s i m u s pro c e l e r r i m u s $oygάρων άπ' αὐτόν ούονται superlativum protulerunt Cn. IItottöv , δλα την όμοιότητα Manlius (leg. Mattius) in Iliade : τοῦ πσgò oguov KQoviov, τε — celerissimus advolat Hector. $vjvav τφ τόπφ τούνομα, και τὸν Ennius in Annalibus : Exin per fiouöv τό Kgövg τους 'E7r&tojg terras p. cel. rumor. Ubi Meru iύσύσασδαι μεδ' 'HQaxãovg • ös la legit: Exit. £tu xaì vüv διαμένει παρὰ τj 127. F e s t i v u m q u e-fe s t i άη τοῦ λόφον κατὰ vrjv àvo m a m t. sc. vicini vicinaeque. Serv. ôov, την άπό τῆς ἀyogάς φ£gov ad Virgil. Aen. IX. 401. Ennius: cœv εῖς τό Karzuvo31uov • την δε ' Festivum festinant diem. Phi $voiwv, jv και ἐπ' ἐμοῦ Popoi largyrius ad Virg. Georg. IV. ot i$vov, q)v1&vvovvsg tòv 'E1 170. Ennius : Festinant diem. ληνικόν vδμον, ἐκείνονς sivas 128. J^ i rg i n e s — s a s. Fe roïs xαταστησαμ£vovg. stus : S a s Yerrius putat signi 126. E x i t p e r t e r r a s — ficare e u s, teste Ennio , * qui rum o r. Priscian Lib. VII. Ce dicat in libro primo : Virgines 28 Q. ENNII* , ... . . *** fusis, sine mente, atque sine ullo ' 130 Subiicerent . .
, "** • • ** » **, , + - - - Quis pater aat cognatu' volet vos contra tueri?
• ' ' 129. Virgines, fusis lacrimis, sine mente atque sime ullo , animo se subiiciunt. 131. ' Parentes moesti domum profugiunt, deos in vindictam violati hospitii, et ultionem illati dedecoris im vocant. Circumit Romulus inter virgines, et docet, pt t um id superbia factum, qui finitimis conmubium megarant, illas tamen in matrimonio, in societate fortunarum omnium, civitatis et li berum fore; mollirent modo animos, hortatur, et quibus fors cor pora dedisset, darent illae animos; vias omnes ad suos redeundi praeclusas ; parentes etiam et cognatos raptas et corruptas, si da
nam sibi quisque domi Roma fundere, prosternere,iacere. Virg. mus habet s a s, quum s u a s Aen. I. 192.Quam Septem ingentia magis videatur significare. Me victor Corpora fundat humi. Et rula legit: domos — rapit. Aeneid. lib. II. (al. Ennius Am Rapere vox in nuptiis propria. malium libro I.) fusis sine m. s. Raptum virginum Sabinarum, u. subiacerent ; ad quem locum peculiari in volumine Ennium Mercerius, ,,Expressi, ait, locum tractasse, Angel. Maius ad, Ci corruptissimum, ut reperi in cerom. de re publ. II. 7. putat, libris. Verisimillimum mihi vi locum e Iul. Victoris arte rheto detur, quod notatum in ora edi rica. cap. 6. Z. 6. a se edita Romae tionis Iunianae, esse ex Ennio, 1823, qui Ut, ait, Sabinis Ennius nam certe in toto Virgilio nihil dixit : Cum spolia generis de tale“. traâ:eritis, quam inscriptionem 181. Qu i s p a t e r — Cita dabitis? et Macrobii locum e tur a VarroneL.L.VI. suppresso Saturu. VI. 5., ubi: Ennius in autoris, et libri nomine. Certe IV Sabinarum : Neque triste Ennii versus. — v o s al. mos, ut queritat sinapi, neque cepe sint verba raptarum ad pacem moestum , adferens, H. Colum hortantium. namque obiurgans, quod in ul 132. A v ers a b u m t u r. No timo loco, legerit: Ennius in IV mius : Vultus masculino genere Satirarum. Ultimum locum ci appellatur et neutro. Ennius : tat et Serv. ad Virg. Georg. I. 75. Aversabuntur — vulta. Al. nos suppresso operis Enmiani nomine. — nostraque. — Glossar. For 129. fu s i s. — Nonius : Fun merii : Aversari àxovQ£v8£au. dere est liquorem defundere — Ennius in I. ' * . . ANNALIUM, LIB. I. 29 * Aversabuntur semper vos vestraque vulta! Occiduntur, ibus potitur ratu' Romulus, prae
¢· • . : - - - dam - . Dispertit * .. . . . -.*-. -.'. '.'.' . * .
185*Exspoliantur eos, et corpora nuda relinquunt; - * Ferro foedati . . . .**' iacent . . . ' . .
• • ' - j £* :•• • . •,.•, . . . J* Quum superùm lumen nox intempesta teneret. -
retur reverti, cum dedignatione intuituros ostendit; (182.) immo eosdem, quas genuerant, aversaturos, et cum exsecratione qua dam, abominaturos esse. 183. Interea tres populos, Caeminem ses, Crustumnimos, Antemmates instus dolor armat. Congregan tur illi ad T. Tatium, Sabinorum regem. ' Auxilia petita impe trant quidem, sed lente illa parantur. Neque etiam Crustumnihi. et Antemnates satis festimant. Caeminenses tamen sine mora ca stra movent. , 185seq. Conserta manu, cum Romulus ducem Acro nem singulari, proelio obtruncasset, caeterus Caeninensium ex ercitus funditur., Obtruncantur passim hostes , illorum urbem primo impetu potitur, Romulus,i et militibus praedam dispertit, — Autemmates mox in fines Romanos irrumpunt. Rapta contra eos Romama legio palantes in agris opprimit; caeduntur longe lateque, Fatigamt Hersiliam, Romuli coniugem raptae, Illa maritum re * ducem et duplici victoria ovantem, orat, ut, parentibus raptarum daret veniam, et im civitatem eos acciperet. . Facile impetratum. Romulus spolia opima, regia arma Iovi Feretrio in monte Sa turmio consecrat. — Novissimum bellum a Sabinis, ortum, duce T. Tatio. Praeerat arci Saturniae Sp. Tarpeius, cuius filiam auro. corrumpit Tatius, ut arcem traderet. 137. Sabini intempesta nocte immissi, virginem armis obrutam, necant. (A. VII.)
, • * • ' . •* 138. Oc ci dum tur. Festus: tur tamen esse ex Ennii mu Ratus i. e. firmus, Ennius : Occi-, libus. , , , . , . . . duntur, ubi potitur r. R. praedam.,- 136. Fer r o fo e d a t i i a Glossarium Fornerii : Dispertio, c e m t. Serv. ad Virgil, Aen. III. διαινόμω. Ennius : p r a e d a m. 241. Ennius : ferro foedati ia d i s p e r t i t. , , , , , , , , , » cent, i. e. cruentati. > • * • • 185. Ex s p o 1 i an t ur— re ., 137. Q u u m s u p e r u m l u-. lin qu umt. Citatur versus a Do m e m -, Citat Macrobius Satur nato de schematibus, suppresso' nal. VI. 1. ex libro primo Ennii, nomine auctoris et libri. Puta committens : cum Enniano. Vir 30 .} * Q. ENNII ' ' ' ' ' Adgrettus fari: * Divumque hominumque pa
• * * •
f . • • • • , , • , . . r • i • .* ter, rex, - * • • • • • • ,,• • ., . * Saturno sancte create, 140*Qui coelum versas stellis fulgentibus aptum, ;,,.,, .,... -. .,,, ...... * * qui fulmine claro Omnia personitus arces, • ; • • • * • • • • - * Tu face vero, quod te cum precibus, pater, * • • * - - - .1*** c:::•; •- -• • • • '. *^',.':^. ft- . *oro! *,* .
- -
... , 138. Arcem captam-dolent Romani, qui, duce Romulo, ad versus Tatium et Sabinos procedunt. Atrox conseritur proelium; inclinat acies Romana. , Iovem Romulus .precibus sollicitams , ut foedam suorum sisteret fugam, Statori templum vovet, et adgres sus fari: Iupiter tuis iussus avibus hic in Palatino prima urbi fundamenta ieci, arcem iam scelere emtam Sabini habent, inde huc
gilii illud Aen. III. 587.: Et lunam 140. Q u i c o e lu m—a p t u m. in ninbo noa intempesta tenebat. Citat Macrob. Saturn. VI.1. e libro “138. " A d g r e t tu * fa r i. primo Ennii committens cum fest. A d g r e t t u s , apud En Virg. Aen. IV. 482; v e r s a s legit nium : Adgrettus fari, pro eo, IMerula pro vulgato versat.—ap quod est Aggre s s u s poni t u m. Columna et in hoc loco, et tur. — D i v u m q u e h o m i in libris III. et X. legendum putat n u m q u e p a t e r, , re ae. Cita haptum &ztó oùt &rtfuv, ut hap tur ex Ennio a Varrone L. L. IV. * tum sit, inflammatum, incensum. non indicato operis nomine.Tum 141. q u i fu l m i n e — a r c e s. a Cicer. de nat. deor. II.* 25: 'Sed Servius ad Virg. Aem. I. 85. En ipse Iupiter, i. e. iuvans pater, nius : ' qui fulm. c. o. p. s. a. quem • conversis casibus appel arces i. e. moves, contines. ' lamus a iuvando Iovem; a pvetis *' 142. ' fa c é v e r o — o r o. pater divumque hominumque di Festus : O r a r e antiquos dixisse citur. Sic et poeta libro Annal. pro 'A g e re testimonio sint, VI. 19. Tum cum corde suo di quod et oratores, et ii, qui nunc vum pater atque hominum reae quidem legati, tunc vero orato Effatur—Conf. et Ammial.VII. 60.' Pes, quod reipublicae mandata* 139.S a t u r n o. s a n c t o c r e partes dgebant. ' Ennius qiroque, a t e. Citat Serv. ad Virg. Aen. X. quum diacit libro primo Anna secundum Colummami' et Meru lium : face vero, quod te cum lam (ipse locum hon indagare precibus pater orat — - potui) hoc fragmentum ex En ' 143. 0 r o legit Merula pro mio, suppresso operis nomine. vulgato orat. * ANNA LIÜM. LIB. I. 34
• ' • •* -» •. • '. .' . J. '* populoiiRorhanoi. + - 145 . . . . . •. *. .t.itc rexideiaâè bitatus
Convellit sese . • - • - - • - - - ^ ' ; •; … g [:^ ; + , o;;;it ,• fi.i. i^* A. Iam cata signa ferum sonitum dare voce -para • • *, i i. ••t ; Lant. •. - ra * * * n *,
- ntt · · · · ·ii · · · • • • • - • • - ^ .'* : )) £* u *! ~q Flentes, plorantes, lacrimanlés, obtestantes, `*Moerentes, flentes, lacrimantes ac miserantes; 150 - . . „-, . . . . ., . *Neriene Mavortis *
•
- - * , at • • • • * .- armati superata media valle tendunt. At tu pater deum hominum-, que, hinc saltem arce hostes. , 144, Deme terrorem (populo Ro-, mano) Romanis etc. JAllocutio hoc modo legitur, in I.ivio I. 12. qui, Emmium fere ad verbum expressit.) — Effatus illa Romulus, itera - pugnam, 145. et citatus coiivellit se suosque contra hostes. 147, Iam tubae signum, pugnae, dare parabant, cum saevientibus inter-, veniant, ex transverso impetu raptae, 143. 149, cum fletu, lacri-, mis, obtestatione, Dirimunt infestas, acies, dirimunt iras. . , .150. Inter, illas Hersilia facile prima ad T., Tatium viam car-.
... o !• • . . v ; , • • • •{) .*v* -• ^ ' 144. p op u l oî , R om a n o i. s • 149. Mo e re m tes — mi se -) Citat Victorin. de ortographia; ram t e s. Charisius L. IV. όμοι suppresso auctoris et libri no άπτωτον est oratio excurrens in. mine. Columna-putat esse fru eosdenii casus-similes, ut : Mo'e- stillum Emmii. - •* *• • re n t e s. fl. l. • a c m'i s e r an • 145. r e ae — sese. ' Serv. ad t e s. Diomedes lib. II. Homoeop Virg. Aen. IX. 10. Ennius : r e ae toton sit, quum orativ ercurrit in » d. c. c. s e s e ; pro movet se. eosdem casus et similes fines, utv 147. Ia m c at a s i g mi a — Ennius: M o er e nt e * fl. l a c r.* p ar a b a n t. Varro L. L. VI. a c • m i se r a n t e s. Domatus de, citat ex Ennio, suppresso operis specie schematum XIII. ό μ ο ι nomine. — ' c at a ' i. e. acuta. άπ τ ω το v est quum in similest 148. Fl e n t e *' — o bt e - casus exeunt verba diversa, ut:^ *t a n t e s. Auctor.ad Heremiium. Moerentes, fl. lacrim. ' comni-\
IV.12. Et si mon utemur continen «serant est. - - • ; • -\ ter similiter cadentibus verbis, . 150. . N e * i e n e M av o rt is. » hoc modo : Flent e s p l. l. Gell. N. A. XIII. 21. Ennius. ob t e s t a n t e s. autem in * I Annali in hoc versu-- 82 .1 .,., Q. ENNII ^ \ .io: O Tite;: tute Tati, tibi tanta tyranne tulisti �
• * • • ;e: - - - Ast ta non ut sum, summam servare decet rem ...... * . e,^: ;?;. • 1 ' • Alternum seritote diem concorditer ambo. -— g 1. :. ::. i: … ■ . _. . . pit, conciliandae utrimque paris; et precata Nerienem Mavortis (Gell. N. A. XIII. 21.), `ut sibi et raptis liceret nuptiis uti propriis, prosperis et propitiis, quae de illius coniugis consilio contigerant. 154: 'Adloquitur Tatium, sat damnorum, utfimìque datum et latum, satis fusum esse sanguinis., 152. ' Te vcro, Tati, inquit, sunmam decet rem servare, non ut illum (Romulum), cuius res superior; te decet,- ad pacem venias! 158. alternos seritote dies concordi
Neriemem Mavortis. Et hercle, verborum ex una litera inchoan nisi, quod minime solet, nume tium, quale est apud Ennium : rum servavit, primam syllabam O -T i t e t. T. t. t. t. t. Chir. intendit, tertiam corripit. ' Ne Fortunatianus Rhetoric. lib. III. riemem • Martis uxorem fuisse, Homoeopropheron est, ut: O vel Venerem vel Minervam evin Ti t e t. T. • t. t. t. t. Auctor cit Cölumma, quem • adhibe. E ad Herenmium IV. 12* J/itabimus Gellii verbis: Et Hercle, Ennii eiusdem literae* nimiam adsidui frustillum formant alii, ut sit tatem, cui vitio versus , hic — Nerienem Mavortis- et-Her erit exemplo : • O Ti t e t. T. clem. Conf. Gronov. ad loc. t. t. t. t. Gellii. — Nerienem^ Mavortis et 152. *4* t t e , m o m ut s u m Herem legit Dacerius ad Festum, - r e m. Festus : • S u m pro s.v. Herem. » - e um usus est Ennius libro pri 151. O Ti t e', — tu li * t i. mo : Ast tu - rem. Te leg. IDonatus de- schemnatum specie Merula. Scaliger tentabat: Ast XI. IIa. q o t u ι ο ν est, quum ab te , non Tatium , summam ser iisdem literis diversa verba su vare decet rem, quod Festi in
muntur, ut : ) O Ti t e t. T. t. t. t. tentioni adversatur. - - t.-, Charisius lib. IV. * II o Q o t 153. . A l t e r n u m — a m & o. μ ι ο ν ι est, quum verba omnia Charis. Lib. II. Concorditer, similiter incipiumt, ut : * O T i t e. IEnnius Annalium libro primo: t.- T. • t. t. t. t. Priscian. lib. A et ernum. s e r i t o te , d;em XI.. Emmius : O T i t e. t. T. t. c. am b o. Pro , aeternuin legit t. t. t. Idem ad libr. VII. Aen. Merula: alternum. Agit Hersi Per ἐπὲ κ τ α α ι ν Tute, quae lia de consociandis Romuli , et. est correpta, ut:, O, T i t et. Tatii regnis. Columna legit: , t. t. t. t. Isidor. Etymol. I. • Alterna scitote die ooncordis.,,
Paroimeon est multitudo ambo. - ANNALIUM I. , h. I. `83 * Accipe, daque fidem , fidnsqne fieri bene fir mum! . . & , . . . 155 ...... , . . Tatienses. £*
- -
/ ...... quem supcr ingens Porta tonat coeli . . . . * ager oppletur Imbrium fremitu . . . . . * pilam vix
ter ambo. 154. Accipe et da fidem. 155. Tatius et RomuJis dexteras iungunt, paxque concluditur. Pace conciliata, et ge minata urbe, ut Sabinis aliquid daretur, Quirites a Curibus, Sa binorum metropoli, cives omnes appellantur. Ager Romamus di viditur in partes tres, Tatiensium, a Tatio, Rammensium, a Ro mulo, et Lucerum a Lucumone, vocitatae. Concors regnum duobus regibus diu fuit. Tatius vero, ammo quinto, postquam Romae regnare coeperat (XIII.), Lavinii interfectus est. — 156.Quum Romulus urbem atque imperium Romanum multis prae claris institutis fundasset, domesticamque disciplinam stabiliisset, (XXXVII.) Nonis Quintilibus recenset ad Caprae paludem , exer citum, quem super ingens porta tonat coeli. 157. Saeva tempe stas oritur, ager oppletur imbrium fremitu, 158. p6tuit pilam vix mediam , sol complere, cohum coeli terroribus impletur.
154. A c c i p e — fi * m u m. ceres, ut ait funius, a Lucu Macrob. Sat. VI. 1. citat ex mone. Ennii libro I, comparans versum 156. q u e m — c o e l i. Seneca cumVirgilii Aen. VIII. 150. Accipe Epist. XIX. 19. Felicem deinde daque fidem,sunt nobis fortia bel- se putabat, quod invenerit, unde lo pectora. — fi d u s. Varro L. L. ' visum sit Virgilio dicere — IV. Feciales, quod fidei publi- quem s. i. p. t. c. Ennium hoc cae inter populos praeerant. Per ait Homero surripuisse, Ennio hos etiam nunc fit fo e d u s, Virgilium. Homer. Iliad. 69. 7τύ
quod fi d u s scripsit Ennius λαι οὐgavoù. - dictum. 157. a g e r — fr e m i t u. 155. T a t i e n s e s. Varro L. Serv. ad Virg. Geo. I. 12. En L. IV. Ager Romanus primum nius : ' Ager o. i. f., ut probet divisus in partes tres, a quo fremitum pro aquae murmure tribus appellatae, Tatiensium, dictum. Conf. Virg. Aen. I, 55. Ramnium , Lucerum nominatae, XI. 299. ut ait Ennius, Tatienses a Ta- 158. p i t a m — v i * c o e l i. tio, Rammenses a Romulo, I.it- Hunc locum Scaligero referimus ENNIUS. C 84 Q. ENNII Sol mediam complere; cohum terroribu' coeli
* •* £* 160 ...... repostus *Transpavit citu' per teneras caliginis auras.
» - Iuno, Vesta, Ceres, Deiana, Minerva, Venus, Mars, Mercurius, Iovi', Neptunus, Vulcanus, Apollo, * Divi aevi integri * coenacula maxima coeli; *
p. 160. Repositus rapitur ex suorum conspectu Romulus, et trans \ . . . - - nàvit cito per caliginem. 162. Mortuo Romulo fingit poeta concilium deorum dearum que, deliberantium, utrum inter deos recipiatur, nec ne. Com veniunt Iuno, Vesta et reliqui. 164. Implent coenacula coeli.
acceptum, qui eum ex veteri in nuptiis philologiae: Tunc membrana transcripsit. Turne etiam ut inter alios potissimi bus autem Advers. XX. 29, eum rogarentur ipsi collegae Iovis, ita ait im antiquissimo H. Mem qui bisseni , ab eodem' Tonante mii libro scriptum reperisse. numerantur, quosque distichum Cous est, quo coelum continetur, complectitur Ennianum : Iuno unde Ennius : Vix solum comple — Apollo. re coum terroribu' coeli. CoLUMNA 163. I o v i s antiquitus pro 160. r e p o s t u s. Serv. ad Iupiter, quia Iupiter idem qui Virg. Aen. I. 26. Ennius : r e p o Iovis pater, ut Marspiter. Conf. s t u s. Ad illa Virgilii : — ma Varro L. L. VII. Augustin. de civ. net alte mente repostum. dei VII. 9. 14. 15. I61. Tr a m s n a v i t c i t u s 164. Di v i a e v i i n t e gr i. — a u r e s. Philargyr. ad Virg. Serv. ad Virg. Aen. IX. 256. ci Georg. IV. 57. N a re pro vo tat Ennius : integros aevi deos lare, Ennius in primo : Trans dicit quibus multum aevi super mavit cita per tem. calig. auras. est. h. e, immortales. Hemisti Pro cita Merula legit citus. chium a Merula restitutum, et 162. I u m o — A p o l l o. Apu cum prioribus connexum, — lei. de deo Socratis : Quorum C o e n a c u l a m a x i m a c o el i. in mumero sunt illi duodecim sc. implent. Tertull. advers. va numero, situ nominum in duos lentinianos: Omnium primus En versus ab Ennio coartati: Iuno nius pronunciavit : coen. m. coeli, — Apollo. Marciam. Capella elati situs nomine, vel quia Io ANN ALIUM I.in. I. 35 165* Considunt tectis bipatentibus . . . . + Constitit inde loci, propter sos Dia Dearum � Unus erit, quem tu tolIes in coernla coeli Templa . . . . … £* Respondet Iuno Saturnia sancta dearum:
165. Considunt tectis bipatentibus. 166. ConsurgitVenus cum Marte, rogant lovem (de Marte hoc innuit Ovid. Fast. II. 485. Metamorph. XIV. 805. ubi poeta Ennium ad verbum fere expressit), ut Romu lus filius Martis deorum numero adscribatur. 167. Mars dicit, ut apud Ovidium : Unus erit, quem tu tolles in coerula coeli Tu mihi diâisti ; sint rata dicta Iovis. 169. At vero Iuno Romano
vem illic epulantem legerat apud poetis sunt posita — — Incipiam Homerum. Virgilii interpretes a hinc: Unus erit, quem tu tolles Maio editi. p. 68. Et Ennius non in coerula coeli templa. Scaii tantum domum , sed etiam cde ger putat ex primo libro Ennii. maculum coeli. Certe Ovidius, Emmio utens, II. I65. C o m s i d u n t t e ct is Fastor. 487. inducit Martem, qui bip at e n t i b u s. Serv. ad Vir &tσόέωσιν Romuli apud Iovem gil. Aem. X. 5. C o n s id u mt t. molitur his verbis : Unus erit, bip. — Physice dixit , nam quemi' tu tolles in coerula coeli coelum patet ab' ortu et occasu. Tu mihi dixisti; sint rata dicta Est autem sermo Ennianus, Iovis.Etin libröMetamorph.XIV. tractus ab hostiis, quae ex utra 812. Tu mihi concilio quondam que parte aperiuntur. Unde et praesente deorum, Nam memoro, mbdo b ip a t e n t i b u s , aper memorique animo pia verba no tis intelligimus , quod intranti tavi, Unus erit quem tu tolles bus et ea;euntibus pateant. in sidera coeli Dixisti ; rata sit 166. C o n s t i t i t — d e a verborum summa tuorum. rum. Festus : So s pro ' e os antiqui dicebant , ut Ennius 169. Re s p o n d e t — de a Libro I, Constitit i. l. p. s. r u m. Donatus, quo loco docet d. d, — inde loci. Sic alibi soloecismum fieri per compara poeta, libro X: Inde loci lituus tionem, ut: Respondit Iuno Sa- ' sonitus effundit acutos. turnia sancta dearum. Serv. ad 167. U n u s eri t — t e m - virgil. Aen. IV. 576. Secundum p 1 a. /arro L. L. VI. Dicam Ennium dixit : Respondit Iuno isto libro de verbis, quae a Sat, sancta dearum. C 2 r Q. ENNII - 36 170* O genitor noster Saturne, maxime divum <*, a . runata recedit. Iuppiter hic risit, Tempestatesque serenae Riserunt omnes risu Iovis omnipotentis;
i - • - ...... * divum domus altisonum coel. * 175 Romulus in coelo cum Diis genitalibus aevum rum invidens potentiae iam inde ab initio, quia teste poeta apud Serv. ad Aen. I. 285. non prius nisi bello Punico secundo placata. fuit et Romanis favere coepit, sententiam rogata, secus de con secrando Romulo, quam reliqui Dii deaeque sentit. 171. Lis exinde orta cum Minerva runata, quae recedit subirascens. 172. Iupiter inde risit cum Tempestatibus serenis, 174. ita . ut contremeret deorum domus, coelum altisonum. 175. Evinci
170, o g e n i t o r — d i v u m. 175. R o m u 1 u s — d e g a t. Citatatur a Prisciano L. 1. sup Cicer. Tusculan. I. 12. Mortem presso auctoris et libri nomine. non interitum esse omnia tollen Columma putat, versum esse tem atque delentem, sed quan Ennii. dam quasi migrationem, com 171. ' 1* u n a t a r e c e d i t. 7mutationemque vitae , quae in. JFestus: Ruma genus teli signi claris viris et feminis duæ in , ficat. Ennius : runata recedit, coelum soleret esse , in ceteris i. e. pilata. humi retineretur, et permaneret , 172.—178. Iupp i t e r h i c r i tandem. ex hoc et nostrorum & i t—o m n i p o t e n t i s. Serv. ad opinione: Romulus in coelo cum Virgil. Aem. I. 254. ed. Burmanni: . diis agit aevum, ut famae adseu Lnnius: Iupiter hic risit, tem tiens dixit Ennius. Servius ad pestatesque serenae R. o. r. I. Virg. Aen. VI. 764. 4 e v u m. o.—s e r e n a e. Casp. Barthius ad proprie aeternitatis est, quae * Aviam, fab. XIV. 10. legit : s e nonnisi in deos venit. Ennius : r e m a t. Sed inducuntur a poe Romulus in coelo cum Díís ge ta Tempestates, tanquam deae, nitalibus aevum degit. Idem ad quibus capta Corsica et Aleria Aen. VI. 778. Romulus secundum urbe, templum dedicasse L. Ennium refertur inter deos cum, Scipio dicitur in inscriptione mo Aenea. Conf. quae dixi ad v. 89. tissima ap. Burmamm. im Antho — d i i s g e n i t a l i b u s. Ge log. lat. II. 48. nitales dii Romulo, a quibus W
ANNALIUM L 1 B. I. 37 Degat . '.'......
- £*
- Pectora dura tenet desiderium, simul inter Sese sic memorant: o Romule, Romule die, Qualem te patriae custodem dii genuerunt! 180 Tu produxisti nos indu luminis oras,
tur tandem, superata Romuli bono, votis, et fit decretum Iovis, ut Romulus in coelum susceptus, cum Diis gemitalibus, i. e. Sa turno, Iove, Venere, Aenea et Marte, aevum degat. 177. Romani interim, cum essent iusto rege orbati,^ moe stam effundunt querelam, laudes eius extollentes.
genitus. Hunc locum designat ci mulum desiderio suis fuisse, de cero de oratore. III. 88. J e/ saepe clarat Ennius , apud quem po vel sine coniunctione verba no pulus amissum regem dolens, ' vantur, ut illud senis diserti haec loquitur : o I{omule , Ro (Ennii) IJii genita/es. MERULA. mule dic o, Qualem t. p. c. Vulg. ut ille senius, ut Di geni d. g. Tu p. n. intra l. o. O pa
tales. - ter o genitor o sanguen Diis 176. D e g a t Merula legit pro oriundum. — Calpurn. Piso MS. vulgato : d e g i t. de contim. vet. poet. Libro I. 177. P e c t o r a ' — o r i u n - Iteratio, quam Graeci dvgöi d u m. Cicero de re publ. II. 41. Ju 7τλωσιν vocant, si dextre collo sto quidem rege cum esset populi, s 8) catur , magnum ornatum ' ad orbatus, Pectora dia tenet desi fert orationi. Omnis aetas hic derium , sicut ait Ennius, post excellit. Non male Livius Andro optimni regis obitum, simul inter micus in Odyssea : .fh vestros, sese sic memorant, o Romule, dum hic mantatis, irruet ner Romule die, q. t. p. c. d. g. vos perduelles. Melius Ennius 0 pater , o genitor o sanguen in Annal. III. O Romule Ro Diis oriundum. Non heros nec mule dico. Optime Luciiius dominos appellabant eos, quibus etc. — p e c t o r a d u r a. Sic ` iuste paruerant , denique ne re legit Steinackerus ad h. 1. pro ges quidem , sed patriae custo vulgato : dia. des, sed patres et deos. Nec 178. IR o m u l e d i e. Ridicule sine causa : Quid enim adiun Iromule dic o. Quamquam iam gunt: Tu produxisti fuos intra diu Ursinus eam protulit emen tuminis oras. - /itam, honorem, dationem, quae munc a Vaticamo decus sibi datum esse iustitia palimpsesto confirmatur. Maius. regás existimabant. — Lactant. 180. i n d u legit Mierula pro de fals. relig. I. 14. Nam Ro intra. 88 Q. ENN II ANNAL. L1B. I. 181 O pater, o genitor, o sanguen Diis oriundum!
181. O p a t e r ~ o r i u n - ut aib Ennius : Refugiat timido d u m. Priscian.Lib.VI. H i c s a n sanguen atque exalbescat metu. g u is, h u i u s & a n g u in is, Idem in II. (al. in I.) Annálium : quod veteres h o c sangu e n - O genitor, a sanguem Diis dixerunt, Cicero in Hortensio:, oriundum. -
v ' Q U I N T I E N N [ I ANNALIUM L I B E R S E C U N D U S. , (AB URBE coNDiTA xxxvIII — cxxxvii.)
+
1 Ingens cura mi' cum concordibus aequiparare. £*
1. Erant, qui regem Patrum s. Senatorum manibus discer ptum taciti arguebant. Certe sollicita Romuli desiderio et Patri bus infensa civitate, subornatur Iulius Proculus, vir nobilis et Ro mulo amicitia devinctus. Is in concionem prodit, revocaturus in mutuam comcordiam Patres et plebem ; iuramento affirmat, Ro mulum e coelo descensum sibi comparuisse in Agonio colle (mox Quirinali), eique mandasse, ut nunciaret Romanis, deos ita velle, ut urbs sua caput orbis suique cives omnium gentium essent Do mini. Facile creditum haec nuncianti, et facta immortalitatis fide,
1. In g e n s c u r a- a e q u i Iegit mi i. e. mihi, ut in Pri pa r a r e. Priscian. lib. XIII. Sic sciamo sit mi dixit pro mihi. Sem ergo ἐμοῦ, aoû, oö, mei, tui, sus: Summam adhibeo diligenti sui, ἐμοῦς, σοῦς, oìs, mis, tis, am, singularem impendo curam, sis ; sed propter supradictam Patres, quum nullas non vias causam tacitus est tertiae huius quaero, quibus redire vobis li `modi genitivus. Ennius in II. cet im mutuam cum plebe con Ingens cura mis c. c. aequipara cordiam, et aequiparari pote re. Mfi s dixit pro m e i. Scali stis iis, quibus, arctissimo amici ger legit: Ingens cura mihi con tiae vinculo coniunctis, non cordibus aequiparare. Merula publicae magis solent cordi esse 40 , Q. ENNII • _ - Ecquis exter erat, Romae regnare quadratae ? £; • • ...... • ImllSal'llIll Pompilius cluvit ...... <* 5 Quum tonuit laevum bene tempestate serena,
desiderium Romuli apud omnes lenitum. 2. Romulo movus sub ficiendus rex Romanorum versat animos. (XXXVIII.) Inter ordi nes certatur. A Sabinis oriundi sui, corporis regem moliuntur ; veteres Romani regem peregrinum adspermantur. Variatur quidem ; ' regem tamen omnes volunt. Dum rex quaeritur, ne caput dees set, ad interregnum itur. Patres, factis decem decuriis, imperi tant unum amnum. - Plebs fremit regmandi rationem, plnres pro uno Dominos factos. * Advocatur concio. Iubentur ab interrege Quirites regem creare, ita Patribus visum ésse; Patres, si dignum, qui secundus a Romulo numeretur, ' crearint, auctores futuros. Id plebi adeo gratum, ut totum fere quaerendi regis negotium in Patrum arbitrium reiecerit, Hi, quum Romae nemimem inve nirent, dispiciunt, ecquis exterus esset, qui urbi regnare posset. 3. Numa Pompilius ob familiaritem cum musis, iustitiam et religionem clarus erat. Divini et humani iuris consultissimus Cu- . ribus Sabinis , habitabat. Proponitur ; eius nomine audito, ad unum omnes regnum illi deferendum decernunt. 5. Is, Romam
et curae, quam privatae dissem terat R. r. q. — Ut posui, le siones. Verba sunt Iulii Proculi git Merula; Alii : Et quis se ad Senatum, a quo paulo post sperat R. r. q. Gonf. Dacerium. nmitigandae plebi subornatus, ME 8. M u s a r u m — c l u v i t. RULA, INonius v. cluet. Varro Onolyras, 2, E c q u i s — q u a d r a t a e. JFestus: Quadrata Roma in Pa IPacuvius: discipulus is bicorpo ris cluit. Fnnius : Musarum íatio ante templum Apollinis di Pompilius cluit. Sic optime Ha citur, ubi posita sunt, quae so lent boni ominis gratia in urbe drianus Iumius. condenda adhiberi, quia saxo 5, Q u u m — s er e n a. Ci inunitus est initio in speciem qua cer. de divinat. II. 89. Quae au dratam, , Eius loci Ennius me tem est inter Augures conveniens minit, quum ait : Et quis exsti et coniuncta constantia ? Ad terat Rom. r, quadratae, Ursini nostri augurii vonsuetudinem editio : Et quis est erat R. r. q. divit Ennius: Quum t. l. b. t. s. Scaliger legit; Et quibu' lex ste Varro in Eumenid, Dum sermoue … a. ANNALIUM L 1 B. II. 44 *Contremuit templum magnum Iovis ahitonantis : «.' - ** t. - - - . … O]]i respondet suavis sonus Aegeriaï: £*, : : :;o. . • ' ** - • • . J?amines, Martialem, Quirinalem,
------
- .- v accitus ante omnia deos ex more de se consuli iubet. ( XXXIX) Addicentibus auspiciis rex declaratur.
7. Sic regno potitus, urbem quae armis comdita erat, iure, legibus, et moribus de, integro condere parat. Efferatos militia animos armorum desuetudime mitigamdos ante omnia ratus, Iano templum, quod apertum belli, . clausum pacis indicium esset, ex citat. Congressus habet nocturnos cum dea Egeria in memore Ari cino. Eius se responso et monitu , quae sacceptissima Diis essent, sacra instituere et sacerdotes cuique deo praeficere coepit. 8—10., Omnium primus annum ad lunae cursum describit, dies distin v.
coenulam variamus : Intereu to 487. 550. Fast. III. 275 sqq. Valer. nuit bene tempestate serena. Antiat. ap. Arnob. adv. gentes. V. 6. C o n t r e m u i t — a l t i 8. F/a m i n e s. Varro L. L. t on a n t i s. /arro L. L. VI. A VI. Eundem Pompilium Numam tuendo primum templum dictum, ait (Ennius, ut e praecedenti quocirca coelum, qua tuimur bus patet) fecisse Flamines, qui dictum templum. Sic : Contre cum omnes sint a singulis deis'' muit t. m. I. altitonantis. Non cognominati, in quibusdam ap indicato auctore; praecedentia parent etyma, ut cur sit Mar-' et sequentia satis docent, esse tialis, Quirinalis. Dialem, Mar tialem et Quirinalem flamines
Ennii. - creasse Numam, Dionys. Halic. 7. O l li — A eg e r ia i. Varro L. II. Livius et Aurel. Victor d. ' ' L. L. VI. Apud Ennium : Olli viris illustrib. tradunt, Dialem resp. suavis s. Egeriai. O ll i et Martialem a Romulo creatos valet dictum i l ! i, ab olla et vult Plutarchus in Romulo. comitiis ollus, quod alterum .Conf. et Augustin. de civ. dei. cum recitatur : O // a c e n t u - II. 15. r i a, non i l l a ; alterum appa ret in funeribus indictivis, quum 9. M e n s a s — * u t u l a t o s. ' dicitur: Ol l u s l e t h o d a t u s Varro L. L. VI. Apud Ennium : est. De. congressu Niunae cum Mensas constituit , idemque an Egeria vid. Ovid. Melam. XV. cilia, Ancilia dicta ab ancisu, 42 Q. ENNII Mensas constituit, idemque ancilia primus, 10 Libaque, fictores, argeos et tutulatos. £* Me regat aequa Fides, regno, vobisque Qui
- - rites, - . r - Res fortunatim, feliciter ac bene vertat. �
guit in fastos et nefastos. Sacerdotum plura genera excogitat. Triginta Curiones, quorum primus Curio Maximus, III flamines, Dialem Iovi, Marti Martialem, Quirinalem Romulo, vocato Qui rinum. Mensas constituit, ancilia sancta imperii pignora, liba, fictores, argeos et tutulatos etc. 11. 12. Primus templum sacrat Fidei. (XL et seqq.)
quod ea arma ab utraque parte, tudinem ; quidam, pileum lana ut peltae Thracum, incisa, Sa tum forma e tali figuratum, quo turnio in carmine. Libaque, fi JFIamines ac, pontifices utantur, ctores, Argeos et tutulatos. Li eodem nomine vocari. Ennius: ba,quod libandi causa fiunt, ficto Libaque, Fictores, Aergeos et Tutu res dicti a fingendis libris ; Ar latos. M e n s a s — ut tamquam gei ab Argis. 4rgei fiunt e scir arae sacrorum caerimoniis es peis virgultis, simulacra sunt sent dicatae. hominum triginta , ea quotan 11. 12. Me — v e r t a t. No nis a ponte sublicio a sacerdoti nius : Fo r t u n a t i m, prospere. bus iaci solent in Tiberim. Tu Ennius Annalibus : Mi reliquae tulati dicti hi, qui in sacris in fidei, regno, vobisque Quirites, capitibus habere solent, ut me Se fortunatim , feliciter ac bene tarn. id tutulus appellatur, ab vortat. Ut recudi curavi , le eo, , quod matres familias cri git Merula. Al. Eae mihi reli nes convolutos ad verticem ca quae fidei. Cod. Dorvill. Ea pitis, quos habent uti velatos, mihi reliqua — Palatinus: Ea dicunt tutulos, sive ab eo, quod mihi relinque fidei regno. Co tuendi causa capilli fiebant, sive lumna ad h. 1. adduxit formulam ab eo quod altissimum in urbe quod ex Censoriis tabulis ap. Varron. est, ea res tutissima, tutulus voca L. L. V. Quod bonum, fortuna tur. Eundem Numam Pompilium tum, felixque salutareque sit po ait fecisse Flamines etc. Festus : pulo Romano Quiritium, reique Tu t u l u m vocari aiunt Flami publicae populi Romani Quiri nicarum capitis ornamentum, tium, mihique, collegaeque meo, quod fiat vitta purpurea innexa , fidei, magistratui nostro. His crinibus, et exstructum in alti innisus legit Reuvens Collectam. ANNALIUM LIB. II. 43 Si quid me fuvit humanitus, ut teneatis. *
- 18. His omnibus ita constitutis attribuit, quem legerat, Pon tificem, Numae Marcio M. F. Sacra omnia exscripta exsignataque; monet illum et caeteros sacerdotes, si quid humanitus sibi contin geret, ut stricte omnia tenerent et servarent. Sic, ut Romulus bello, pace civitatem auxit Numa, qui octogenarius et hmorbo so lutus, quum XLIII annos regnasset, urbem tradit posteris, et belli et pacis artibus temperatam. (LXXXI.) Numa mortuo, regnum ul tro datum Tullo Hostilio. (LXXXII.) Hic, Romulo etiam ferocior, undique belli materiam quaerit. Forte praedas Albani ex Ro mano, Romani ex agro Albamo agebant. • Velitatum diu altrinse cus, spe incerta, certa clade. Tamdem clarigatum utrimque mit tuntur legati. Imperitabat Albae C. Cluilius. Romani res repe tunt, astu Tulli, priores; neganti Albano bellum a Tullo, in tri gesimum diem indicitur. Albanorum legati, eorum, quae Alba acta, ignari, posteriores socordius id agunt. Tullus deos testes facit, uter populus prius res repetentes legatos adspernatus dimi serit, ut in eum omnes futuri belli clades exspuant. Sic dimissi le gati. Paratur et Romae et Alba summa ope bellum. Albami prio res cum magno exercitu impetum faciunt im agrum Romanum. Mortuo in castris C. Cluilio subficitur dictator Metius Fuffetius. Interim Tullus infesto exercitu in agrum Albannm pergit. Ea res Metium a stativis excitat, et castris, quam proxime poterat, hostem versus motis, per legatum Tullo nunciat, priusquam di micetur, opus esse colloquio. Haud abnuit Tullus, suos nihilo minus in hostem educit; exeunt contra et Albani. Im medium duces procedunt. Ibi varie sermocinantur de imperii cupidine, principe belli causa, de vicino in utriusque permiciem vigilante Etrusco, qui finito proelio, utrosque fessos, simul victorem et vi
literaria, p. 91. Ennius in An quippe in voce ea latet numeri nalium I*** — mihique Colle indicatio.“ gaeque, fidei, regno, vobisque 18. S i q u i d — t e n e a t i s. Quirites Se fortunatim, feliciter Festus: Me pro m i h i dicebana ac bene vortat, addens, verba antiqui, ut Ennius , quum ait ab alio quodam magistratu, qui libro secundo: Si quid me fuerit collegam haberet, aliaque oc humanitus, ut teneatis. Pro casione prolata esse. ,, Fidei, ait, fuerit Merula legit fuvit, alii per synizesim antiquis frequem fuvat. Atticismus, cum accusa ' tissimam, dissyllabum est. Et tivus loco dativi positus. Sensus: vitium est in libri citatione ; si mors mihi contigit, nam cum 44 Q. ENNII `
- - - - quianam legiones caedimu? ferro?
1 j- - - Quamde - - tuas omnes legiones &• ac populares.
* . . . . . haec inter sese tota vi tuditantes
. . Curios fratres . . . . . +* - *
._
.
ctum adgrederetur. 14. Cui bomo, addit Fufetius, in cogmata cor pora ruimus? cur legiones caedimus ferro? Hoc potius agamus, comprimamus aestum iracumdiae; controversiam inter mos mo tam paucorum potius clade et sanguine terminare nos oportet, quam indignis modis evertere omnes tuas et meas legiones et po pulares. 16. Dum talia inter se tractant et discutiunt (tuditant), fortuna obtulit, quo tota lis componeretur, ets bellum mitteretur in compendium.
17. Erant in duobus exercitibus tergemini fratres Horatii et Curiatii, mec aetate nec viribus dispares. His utriusque populi fata committenda ducunt rex et dictator. Cum his agunt, ut pro sua quisque patria ferro dimicarent, imperium, fore, a qui
mortem designabant, humanum 1142. (Conf. et III. 395) Nee usurpare solebant veteres, si quid tuditantia rem cessant extrinse humani mihi accidat, si quid cus ullam. A tudes, itis malleus, humanitus accidat. D a c e r i u s et tudito, proprie malleo, tundo, ad Fest v. Humanum. impello. Et per metaphoram, 14. Q u i a n a m. Serv. ad Virg. negotium ago. D a c e r i u s ad Aem. X. 6. Q u í a n a m cur? h. I. Festi. • quare ? Sermo Ennianus : quia 17. • C u r i o s • fr a t r e s. 7nam legiones caedimus ferro. Propert. Lib. III. eleg. III. de 15. Q u a m. d e. Conf. ad Am Ennii scriptis: Et cecinit Curios * mal. I. 119. fratres et Horatia pila , Regia * 16. h a e c - t u d i t a n t e s. que Aemilia vecta trophaea rate, JFestus: Tu d i t a n t e s, euden Victricesque moras Fabii, pug tes. Tuditantes negotium , i. e. namque sinistram Cannenscm ez agentes significare ait Cincius. versos ad pia vota deos, .£nmi de verbis priscis. Ennius libro balemque lares Romana sede fu secundo: Haec inter se tota vi gantes Anseris et tutum voce tuditantes. Lucret. lib. 11. fuisse Iovem.' ANNALIUM L 1 B. II. • 45 Adniivit sese, mecum decerneré ferro.. + Hic occasu' datus; at Horatius incliuu' saltu 20 ...... regreditur ipse Gressum ......
- *» . ' • ,. Qui ferro minitaris, ut in te ningulu' modo Ire queat ...... • - -
- * *• J
\ .
hus victoria steterat. 18. Horatii et Curiatii, et quidem singuli adnuunt, quod quisque paratus sit,, secum dimicare. Obtempe rant Horatii Tullo, Curiatii Fufetio. Foedere icto, pngnae tem pus statuitur et locus quaeritur. Tergeminis utrimque dato signo concurrentibus, duo Romanorum cadunt, tres Albani vulnerantur. 19. Unus Horatius, quamvis integer,. viribus tamen imper, ut' hic occasio data erat, inclytus saltu, rem Romanam restituit. 20. 21. Fugam simulat, 22. et singulos per intervalla, ut vulnerum dolor patiebatur, insequentes, ferroque minitantes, adgressus interficit, duos dans fratrum Manibus, tertium populo Romano,
18. A d n u v i t — fe rr o. Colummam p. 829 ed. Hesselii.' Priscian. Lib. IX. Annuo, an- Suppresso libri nomine ibi cita nui. Ennius, in II. 4nnuit sese tur ex Ennio: I?egredi gressum.. m. d. f. - - 22. Q u i fe r r o — q u e a t. 19. Hi n c — s a lt u. Festus: Festus : Ningulus, nullus, ut Occasus — quo vocabulo Ennius Ennius libro secundo: Qui ferro pro occasione est usus in libro minitare atque in te ningulus secundo: Hic occasus datus est, mederi queat. Merula versum at II. inclytus saltu. . Scaliger restituit, ut supra legitur, pro legit: Ut datus est occasus, Ho- pius ad scripturam Marsilius : . ratius inclytu' saltu. Dousa: Qui ferro minitere, atque in te , Hic datus est occasu, at II. i. s. ningulus met Ire queat — Nin Dacerius : Iiic occasu' datu'st, gulus autem pro nec ullus, ne at Horatius inclytus astu. culus, nigulus, ningulus. Da c e r i u s ad h. l. Festi. Sumt 20. r egredi t u r — G r e s - verba Curiatiorum Horatium sum, , Antiquae Glossae ap. alloquentium, - . 46 Q. ENNHI.
• • • • ' • • • • replet te laetificum gau
- +*, 25 ...... • • Horatia pila. £* Ferro succidam, quam dictis his tolerarem, * * Insexit ...... + Accedit, sum qui dederat in luminis oras *.
• ut Albanis imperaret. 24. Romani laetantes et gaudio elati (al locutio poetae ad campum Romanorum: replet te laetificum gau dium) summo Horatium victoria ovantem excipiunt. 25. Is tro phaea, quibus onustus et magno exercitu comitatus Romam redi bat, figit. Locus a posteris appellatus Pila Horatia. 26. Obvia fratri soror, viso paludamento Curiatiorum unius, cui iam desponsata erat, in lacrimas erumpit, et solutis crinibus, multis verbis (quae pathetica admodum apud 'Dion. Halicarm.) fratrem accusat crudelitatis. Degenerem stirpem indignatus Ho ratius, et parum pudicas ratus lacrimas atque intempestivo amori datis, ferro succidam , dixit, te sororem , prius, quam dicta tua tolerem. Stricto itaque gladio, increpans puellam, oblitam fra trum caesorum, oblitam patriae, transfigit, et cum immaturo amore ad sponsum abire iubet. 28. Atrox visum Patribus et plebi 24. r ep 1 et — g a u. Auso- his toleraret. al. ferro se caede. nius in Grammaticomastige : Ut reposuimus, legit Merula. Ennius ut memorat: replet te Fulv. Ursimus: Ferro se caedi laetificum gau. Glossarium For — Scaliger ad Festum : Ferro merii MS. Gau, Gaudium, X&g- caedere se — tum : Ferro suc μα. Ennius in II. cidi — Ian. Dousa: Ferro se 25. H o r a t i a p i 1 a. Conf. cedere — Al. Ferro se caedet — ad versum 17. — Meminit P. 27. In s e x i t. Fest. Inseque Victor in VIII. urbis regione, apud Ennium , dic. Insexit, foro Romano, Pila Horatia, ubi dixit. e trophaea locata. 28. A c e e d i t — o r a s. Fe 26. F e r r o — t o ? e r a r e. stus: Sum pro eum usus est En JFestus: Tolerare, patienter fer nius librò secundo: At se se sum re. Attius in Neoptolemo: Haut quae dederat in l. oras. E le quisquum potis est tolerare acri ctiome Merulae versum recudi tudinem. Ennius libro secun curavimus. Sed Dacerius ad h. do: Ferro secedere, quam dictis 1. inquit: ,,Immo forsan nihil ANNALIUM. L 1 B. II. 47 Et simul effugit speres ita funditu' nostras * - 30 . . • • • • . . Metieo Fufetieo , £*
Horatii facimus. Rapitur in ius. Iudicant duumviri Horatio per duellionem. Advocatus lictor ligat mamus, iniicit laqueum. Pro vocat ille. De provocatione certatur ad populum. . Accedit Horatii pater, et clamat, se filiam iure caesam iudicare ; ni ita esset, patrio iure animadversurum fuisse. 29. Orat populum, ne se, quem paullo ante cum egregia stirpe conspexerat, plane orbum liberis faceret; familiae aeternitatem, quam praevidebat in copiosa prole , cum huius filii supplicio simul effugere spem suam. Addit multa alia movendo populo. Absolvit tandem Ho ratium admiratio magis virtutis, quam ius causae. — 80. Pax Al bana pauci temporis. Invidia flagrat Albanorum vulgus, expro brat Metio Fufetio, fortunam publicam tribus hominibus commis sam fuisse. (LXXXVII.) Is rei corrigendae, Veientes clam citat et Fidenates in Romanos. Metio, Tullus suo iure auxilia imperat. Locatis trans Aniemem castris, Tullus contra Veientes aciem diri git, Metium contra Fidemates dirigit, nihil suspicans proditionis. Metius aciem subducit in collem, ut extra tela adspiceret, quo res inclinaret, eoque modo fortunam sequeretur belli. Digressis mutandum: At se se sum q. d. Ennius, poetico iure defenditur. i. 1. o., ut sensus sit: at, qui Ad quem locum Spaldingius: Horatium genuerat, ait iure ,,Vulgo: Suffetieo male. Conf. caesam filiam sibi videri, et sese Drakenborch ad Liv. I. 28. 4. in eam animadversuram fuisse, Alterum vitium est, quod pro ni occupasset Horatius. Aut le IMetii scribitur Metie, alterum, gendum: Ad sese sum etc. sc. quod adiicitur vocalis o. Frontem advocat, ut de Horatio- sermo hexametri debent obtinere, ut * sit, qui a lictoribns comprehen- . verisimilior est Columnae ratio sus, patrem ad se vocat.“ (qui verba M. F. in fronte po 29. E t s i m u l — n o s t r a s. suit), ea, quae inferenda vocali Fes t u s : Speres antiqui plura — Metieio Fufetieio tertium vi liter dicebant, ut . Ennius libro tium videretur commissum, si II. Et semel effugit speres i. f. brevis putatur litera e im penul n. — Merula pro semel legit: tima et tum prima im Metieo, simul. secunda autem in Fufetieo de 80. Me t ie o. Quintilian. or. bet produci. Hoc facit probabile inst. I. 9. Ae in eadem vitii ge virg. Aen. VI. 20. Simili casu minatione Metieo Fufetieo dicens et quantitate Androgeo, virgi 48 ' '. . , Q. ENNII . . . . ',. tractatu' per aequora campi. *Iamque fere quatuor partu m ...... * Vulturus in silvis miserum mandel)at homonem, Heu quam crudeli condebat membra sepulcro!
. 1 . * - - *- sociis metu percelluntur Romani. Cognita Tullus perfidia, calli dus et invitus periculosum commentus stratagema, magna voce, exclamat, Metium illud facere suo iussu, ut Fidematium terga, - invaderet. Hac voce ut terreri hostes, sic ferocius pi;guare Ro mfami. Fraus proditorum est frustra. Fuso Fidematitum cornu, Veiens in fugam vertitur, 31. Metius spectator certaminis, de ducto in campos Albano exercitu, Tullo devictos hostes gratula tur. Quamquam scelerata ars hominem arguebat, benigne tamen excipitur. Postera die ad concionem advocat rex utrumque ex ercitum ; qua habita,accusatum ac convictumque proditionis Metium, qui machinatus erat bellum et foedus Romanum Albanumque sce leratissime ruperat, quadrigis iubet religari, et pernicibus equis in diversa per campos distrahi. 31. Iamque fere Metius in qua tuor partes discissus, cum semivivum rex abiici, et in silvis obii ci feris, vulturibusque iúbet. Sic Metii dissipata visceratim membra, et duplicis animi moxam poena divisi corporis expendit ' Metius, silente et gemente ad omnia milite Albano, qui hactenus
fuerat ferocior. ** .* .' -
v. -
lius tamen Metii primam sylla simi tamen , etiam h o m o, h o bam corripit. Aen. VIII. 642. m o n i s declinaverunt. Ennius : De Ionismo sive Atticisimo nil Vulturis — sepulcro. Nam et audiendum, solum rudi orationi vultur, , et vulturius et vulturis aevi Emmiani adscribendum est.** dicitur. Serv. ad Aen. VI. 595. 81. t r a c t a t u s. Citatur a Sane in usu est vultur, licet Ci Columma ex Grammatico MS. cero Vulturus dixerit, et Plau e bibl. Carbonaria, qui ea affert tus in Curculione: Iacit Vultu ex Ennio, suppr. libro. ' vios quatuor. Quod quidem po test dirivativum. Ennius: Vultu V. 82. Ia m q u e — P a r t um. rus in s. m. m. homonem.-Chu Citat. Charis. L. 1. de amalog. • ris, lib. I. Vulturus. Ennius: Vul ex Ennio , suppresso libri mo turus in s. m. m. h. — i n s i l v i s mine. al. Servii Codd. in campo, et qui 83. . J^u 1 t u r u s — s ep u l dam Codd. Charisii: in spineto , c r o. Priscian. lib. VI. Vetustis .supinum m, h. - ANN ALIUM LI B. HI. 49 35 At tuba terribili sonitu taratantara dixit + Quumque caput caderet, sonitum tuba sola peregit, Et pereunte viro raücus sonus aere cucurrit; * Oscitat in campis caput a cervice revulsum, Semianimesque micant oculi, lucemque re quirunt
35. Eodem momento Tullus Albam, quamvis urbis paren tem, aemulam tamen imperii, diruendam ad tubae somitum man dat. 36. — 40. Describit poeta, quid adversae fortunae passus sit tibicem. — Cui dum canebat, caput, "nescio quo modo, abscis sum, et tamen cadente capite, tubam solam et absque homiuis ministerio, vocem coeptam iam ab homine, peregisse.- , Canit forteam poeta, caput tibicinis a quodam Albamorum, ut interitum Albae impediret, abscissum, aut designat, quamvis moris esset, evertere civitates ad tubam, tamen deis quasi ritum hunc iu ex scindenda Alba displicuisse, quum ea urbs esset quasi genetrix Romae, ideoque merito tibicinern , qui signum dabat exstirpatu
35. 4 , t u b a — d i x it. Serv. 86. Q u u m q u e — cu c u r • ad Virg. Aem. IX. 503. At tuba r i t. Luczat. ad Statii Theb. XI. terribilem sonitum procul aere 56. — carmen tuba sola pereg. r, canoro Increpuit — ait: He adscribit: Ennius : Dumque ca mistichium Ennii, nam sequen pue c. s. t. s. p. Et p. v. r. s. a.
cucurrit, - - -a tia ista mutavit. 1lle enim ad exprimendum tubae sonitum ait : 4t tuba terribili sonitu taratan 37—39. Os ci & a t—a n i m a £, tara dixit. — Priscian. Lib.VIII. Calpurn. Piso MS. de contim, Praeterea in nominationibus, i. e. vet. poet. — Morti proximnunr, övogatoztottaus, sive nominum, quin mortuum vivis coloribus de sive verborum novis confarumatio pingit Ennius libro secundo An nibus non omnes declinationis nalium, ubi sic scribit : Osci modus sunt quaerendi. Tara tat i. c. c. a. cervice repulsum: Se tantara. Ennius: At t. t. s. ta mianimesque m. o. l. requirunt ratantara dixit. — Albam ad Nequiquam r. c. nil est animar. clangorem tubarum eversan — Serv. ad Virg. Aen. X. 396, fuisse marrat Serv. adAen. II.313. — semianimesque micant digi Plerumque enim ad tubam ever ti — Addit : Ennii est, ut : Osci.. tunt civitates, sicut Albam Tul tat i. c. c. a. c. revulsum Semi lus Hostilius iussit averti, animesque m. o. l. requirunt ; ENNIus. 50 Q. ENNII 40 Nequicquam; reliquae carni nil est animai. + At domus interior gemitu miseroque tumultu 4* . . haud permaceret paries percussu' trifaci £* ris, servatae odiosius consuetudinis poenas Diis solvisse. 41. A tem plis deorum et sacris Albae locis temperatum. Reliqua et pu blica et privata complentur magno gemitu miseroque tumultu. — Populus Albamus cum opibus urbis transfertur Romam. Civitas datur plebi, et Coelius collis ad habitandum adsignatus. Primo res in patres leguntur. Ita consanguinea urbs non periisse, sed in suum quasi corpus rediisse visa. Sic crevit Roma Albae ruinis. Hac fiducia Tullus Sabinis bellum indicit. Utrimque erant minae factae, et res nequicquam repetitae. Bellum ab utrisque summa ope paratum, pugna atrox ad silvam Malicusam fuit; devicti Sa bini. Tullus, quum regnasset, magna belli gloria, annos XXXII, fulminis ictu, cum regia uxore et tota familia conflagrasse dici tur. (Alii Anci Marcii insidiis exstinctum scribunt.) 42. Mortuo Tullo Ancus Marcius rex succedit. (CXIV.) Eo vix regnum orso, Latini, rupto foedere, incursionem faciunt in agrum Romanum. (CXVII.) Rex, proditis, quae posteri in omni bello servarent, caerimoniis, per feciales res repetit; superbe re spondentibus bellum indictum. , Politorium, urbs Latinorum, vi capitur; et paulo post Latinis, quae recuperarant, iterum erepta diruitur, multitudine omni Romam traducta. Ceteris ad Medul liam et Ficulmeam acie victis, Ancus, ingenti praeda potitas, Ro mam redit. Hinc. bellum gerit cum Fidenatibus, Sabinis, Ve ientibus, Volscis, et iterum cum Sabinis. Ad publica opera com
quem versum item ad suum car- Ennii fragmenta retulerunt Co mem transtulit Varro Atacinus. lumna et Merula, qui addit: 41. A t d o m u s — t u m u l- ,,Intelligit mihi Grammaticus, t u. Virgil. Aen. II. 486. At do- monnulla ibi Virgilii, et plura mus interior gemitu miseroque forte, quam poetae ausns ego tumultu Miscetur, penitusque adscribere, transcripta ex En cavae plangoribus aedes Foemi- mio, qui Albam iussu Tullo Ho neis ululant; ferit aurea sidera stilio radicitus eversam cecinit clamor. Ad quem locum Ser- libro Ammalium secundo.** vius: De Albano excidio trans- 42. h a u d p er m a c e r e t — latus est locus. Inde versum 41, ad trifa c i. Festus: Trifax telum ANNALIUM LI B. II. 51 coerula prata * Ostia munita est; idem loca navibu' pulcris 45 Munda facit, nautisque mari quaesentibu' vitam. � Europam Libuamque rapax ubi dividit unda,
versus, Iamiculum, ponte sublicio urbi coniumgit. Carceres media urbe aedificat. Silva Maesia Veientibus ademta, et ad usum ma vium publicata., Romam lapideo muro cingit, ne domus in obsi dione laederentur. 43. Imperium profert ad mare. (CXXVII.) Ibi, adscensa mava, et coerula prata invectus, portum Ostiae exstruit. 46. Et quidem ad mare mediterraneum, cuius rapax unda divi
longitudinis, trium cubitorum, loca navibu' celsis Munda fa quod catapulta mittitur. En cit. — nius: aut permaceret paries per cussus trifaci. 46. E u r op am — u n d d. Cicer. Tuscul. I.20.Etenim si nunc 43. c o e r u l a p r a t a. Fe aliquid adsequi se putant, qui stus: IRigido tum coerula suro, ostia Ponti viderunt et eas an cum ait Ennius, iocatus vide gustias, per quas penetravit ea, tur super etymo verbi coeruli. quae est nominata : Argo, quia Est enim a maris colore. Eodem Argivi in ea dilecti viri Vecti verbo de eadem re usus est et petebant pellem inauratam arie libro II. — coerula prata. Sic tis (ex Ennii Medea), aut ii, qui puto locum Festi legendum ac Oceani freta illa viderunt : Eu supplemdum esse. — Coerula ropam Libyamque r. u. d. w. prata nihil aliud hic, quam mare Idem de natura deor. III. 10. Quid interius. M. RULA. Chalcidico Euripo un motu iden 44. O s t i a — v i t a m. Fe tidem reciprocando putas fieri stus: Quaeso, ut significat idem posse constantius? quid freto quod rogo, ita quaesere ponitur Siciliensi ? quid Oceani fervore ab antiquis pro quaerere, ut est illis in locis : Europam Libyam apud Ennium libro secundo : que r. u. d. u. — Ad quae Me Ostia munita est, idem loca na rula: „Ennio licemter hoc adscri bo, licentius autem huic loco. vibus pulcris Munda facit, nau Commodius potuisset intelligi „tisque mari quaesentibus vitam. de Hannibale aliove traiiciente 45. Idem : Mu n d u s appella fretum Herculeum ex Africa in tur coelum, terra, mare et aer Hispaniam, mam fretum Gadi -- Mundus quoque appellatur tanum πεQuqpQαστικός designasse lautus et purus. Ennius : idem videtur Cicero.** I) 2 /
* 52 Q. ENNII ANNALIUM LI B. II. 47 . . * et Tiberis flumen vomitin mare salsum. »:.: . …: ; - _ ' dit Europam et Africam, 48. ioco commodissimo, ubi Tiberis fluctus suos mari immittit. — Et Ancus salinas fecit , earumque vectigal instituit; primus sellam curulem jnvenit etc. * His rebus belli domique egregie gestis, immaturo morte populo suo est ereptus, quum regnasset annos XXIV. (CXXXVII.) '
- . - ** 47. E t T i b e r í s — s a 7 s u m. undam, Pulcre, inquit, vomit Macrob. Saturn. VI. 4. ad hoc ' undam et antique. Nam ait Virgilii Georg. II. 462.: Mane Ennius : — et Tiberis, fl. vomit salutantum totis vornit aedibus in mare salsum.
— - * • - .- * * * * - • : *-•
* • - - • *- • • • • r * • • -• * • Q U I N T I E N N 1 I A N N A L I U M • • - •*
L I B E R T E R T I U s. r. (AB URBE coNDITA cxxxvIII — ccxLiv.)
* 1 Hic densis aquila pennis obnixa volabat ,
Vento, quem perhibent Graium genus aëra r.
lingua. - _ • *
1. Anco Marcio regmante, Lucumo Tarquinius, transmari nae originis, vir impiger et divitiis potens, Romam commigrarat. Ad Iamiculum , quum ventum esset, hic densis aquila pennis pi leum illi in carpento, cum coniuge sedenti abstulerat; et quum obnia:a vento alte subvolasset, descemdens rursum leviter capiti eius imposuerat. Laeta id augurium acceperat Tamaquil uxor, 1. Hic de n s i s — ? i n g u a. carpentum cum magno clamore Probus ad Virg. Eclog. VI. Nam volitans, rursus velut ministerio pro aere venti hic extrinsecus divinitus missa, capite apte re accipiuntur, ad quod argumen ponit, inde sublimis abit. Cleri tum collegimus Ennii exemplum cus ibi autumat versus hosce: '* de Annalibus tertio : Sic densis — Iovis ales aq. p. o. v. Wento q. p. G. g. a. Coelo suspensis demissa est le lingua. Clericus in Liv. I. 84. niter alis versus quosdam adoratus est, for Aufertille apicem volitans, ap sam ex Emmio desumtos. Livius ait:, teque reponit. *
Aquila suspensis demissa leniter Inde sublimis abit — - alis pileuin aufert, superque 2. a ér a. Scalig.tentat Aethera. *. ! -
54 Q. ENN 11 ...... o domus Aiici Antiqua, heu! quam disparili domino domi
nare! - + 5 Postquam lumina sis oculis bonus Ancu' reliquit, " * Tarquinio dedit imperium simul et sola regni £* Inde sibi, memorat, unum superesse laborem, * perita coelestiuim prodigiorum mulier. 8, Cum hoc felici augu rio urbem ingressum Tarquinium, cum movitas, tum divitiae con spicuum fecerant. Partim pecunia, partim contra Latinos im dustria dignitatem illi et regis familiaritatem conciliarant ; adeo ut ab Anco tutor relinqueretur duobus filiis. Sed o familia Anci, quam dispari domino dominaras ! 6. Mortuo ertim Anco Tarqui mius instat, ut quamprimum Comitia regi creando fierent. Sub tempus comitiorum filios Anci venatum ablegat; ille primus am bitiose petit regnum, et orationem habet ad conciliandos plebis animos compositam. Populus docta oratione motus, 6. Tarqui nio dedit imperium et regnum, eumque ingenti consensu regnare iubet. 7. Tarquimius regno potitus ante omnia Patres legit in Senatum, eosque Minorum Gentium appellat. (CXXXVIII.) Bel 8. 0 d o m u s 4 n c i. Citat 5. P os t q u a m — re li q u i t. Cicero de offic. I. 89. suppresso Pest. S o s interdum pro s u os autoris nomine. Vulgo legitur : ponebant, ut quum per dativum O domus antiqua heu quam dis casum idem Ennius effert : Post- ' pari dominare domino. Variat le quam 1. sis o. b. A. reliquit. — lu ctio : O domus Anci etc., O domus m i n a linquere i. e. vitam, Vir anti, quam d. d. d. — Ut mos gilio: lucem rolinquere. eum dedimus, restituit Heusim 6. Tar qu i n i o — r e gn i. gerus ad Cic. loc, Fest. S o l u m, terram. Ennius 4, d o m i m a r e. Passive, mo libro tertio: Tarquinio d. i. et re veterum poetarum. Conf. sola regni. Sed nom ab re alie Buenemann ad Lactant. VII. mum putarem, si solum in hoc 15. 5. Ad eundem versum allu loco non proterra intelligeretur, dit Cicer. Phil. V. 41, O tecta sed pro solio regio, ut in Anm. ipsa misera, quam dispari do I, 118.-regni stabilita scamna, mino? Quamquam quomodo iste solumque. CoLUMNA. doluinus ? Sed tamen a quam 7. I n d e s i b i- l a b o r e m. dispari tenebantur? Gell. N. A. I, 22, Inveninus iu ` . ANNALIUM L 1 B. III. 55 Proletariu' publicitus sculisque feroque Ornatur ferro ; muros, urbemque, forumque 10 Excubiis curat . . . . , . . . £*
lum primum cum Latinis gerit, et oppidum Apiolas vi capit. Circum exstruit et locaibi dividit Senatorio Equestrique ordinibus. Ludos Romanos, qui et Magni instituit. (CXLIV.) Quum muro lapideo urbem circumdare pararet, coeptis intervenit bellum Sa binum, tam subito exortum, ut prius transirent Anienem hostes, quam prohibere exercitus Romanus posset. Quum semel dubio Marte esset pugnatum, recolligendi se utrimque nonnihil temporis datum. Tarquinius equitem maxime suis viribus deesse, quum animadvertisset, centurias equitum tres, quas Romulus scripserat, duplicare statuit, iisque nova imponere nomina. Negat id fieri posse Attius Navius augur. Rex ira motus, artem eludens, in experimentum, memorat, magnum negotium sibi superesse agen dum, divimaret, fierine posset, quod mente conceperat. • Futu rum, quum dixisset augur, ille, hoc animo agitabam, inquit, te novacula cotem discissurum ; caperet igitur et perageret, quod aves fieri posse portenderant. Hic augurem absque mora discidisse cotem ferunt. Augurio motus rex tres prioribus a se additas equi tum centurias antiquis nominibus appellat, secumdos Ramnes, Ti ties, Luceres. (CLX) 8. Sed non solum copias suas militares ab equite auget, ve rum etiam a pedite. Nam quum Roma ad Sabinum hostem sum mopere trepidaret, regis iussu, excubiis rite dispositis, etiam pro letario civi, qui, utpote pauper, mihil alioquin reipublicae exhi bebat, sed tantum prolem subficiebat, arma dantur ex publico.
tertio Ennii Annalium, in hoc t a r i i cives dicebantur, qui in versu : Inde sibi memorat, unum plebe tenuissima erant, et non superesse laborem, i. e. reliquum amplius quam mille et quingen esse, restare. Monet etiam su tis aeris in censum deferebant. per esse divise esse promuncian Ennius Annal. Proletarii, ut pu dum, ut duae, non una, ora blicitus scutaque ferrique orna tionis partes videantur. tus. — Falsum esse, quod non 8. Pro le t a ri u s — c u - mulli scribunt, proletarios mul r a t. Gellius XVI. 6. Legebatur to post regum tempora arma Ennii liber ex Annalibus tertius. tos fuisse contra hostes pop. In eo libro versus hi fuere : Romami, evincit Merula ad h. Proletarius p. s. f. O. f. m. u. f. 1., qui matos esse sub Servio E. curat. — Nonius : Pr o l e Tullio docet. Ne autem quem 56 Q. ENNII , •
Postquam defessi sunt, stant et spargere sese Hastis, ansatis concurrunt undique telis <* Deque totondit s agros laetos, atque oppida
cepit. -
£* , • Circum sos quae sunt magnae gentes opulentae
- +
11. Sic maiore et peditum et equitum numero instructus rex, ite rum cum Sabinis confligit. Tela sparguntur, armis undique con curritur. Vincuntur Sabini et vi et dolo. 18. Tarquinius instan dum perterritis ratus, captivis Romam cum praeda missis, exer citum inducit in agrum Sabinum; laetos et fertiles agros deton dens, oppida denique multa capiens Sabinorum. 14. Sabini ite rum tumultuario milite Romanis egressi obviam, iterumque fusi, perditis rebus, pacem petunt. Collatia, et quicquid circa agri, ademtum Sabinis. Iis debellatis comtra Priscos Latinos, et quae circum eos, alias gentes opulentas, sumta arma ; ' numquam
turbet, proletariorum Emmium rissime vel nunquam imitari de facere mentionem iám in de ceb. Dandum aliquid est anti scribendo Tarquinio prisco, pu quis, non quicquid illis , hoo tandum, Ennium proletarios nobis licet. Scripsit Ennius li momimare, non quod ita Tarqui centia quadam toleranda, libro nii tempore fuerint dicti , sed VI. — telo transfigit corpus fa quod pars illa plebis, quam mi zo cere comminuit brum. — Se litiae etiam adscripsit rex, po ctionem, quas composita patiun steris proletaria fuerit habita ; tur, nulla datur regula. Potius quemadmodum saepe loquuntur dicam cum Varrone lib. III. de auctores. vita pop. Rom. Plebisque scito 11. P o s t q u am — t e l i s. cautum ; ne qui legeret, caus IMacrob. Sat. VI, 1. citat ea ex save mortis donaret, supra as 1ibro tertio Ennii,praemittensilla sis mille, quam cum Ennio li Virgilii Aem. VII. 521. :— eoncur bro III. Deque totondit agros lae runt undique telis Indomiti agri tos, atque oppida cepit. — Pri colae.-d efe s s i i. e defatigati. scian. lib. IX. Vetustissimi tamen, 18. De q u e t o t o n d it — etiam detotondi protulerunt : c ep i t. Calpurn. Piso Ms. libro Ennius : Et detotondit agros lae II. capite de vocum sectione, sive tos, atque oppida cepit. tmesi, Sectio duplex simp/icium 14. C i r c u m s o s — op u - et compositorum. — Priorein ra l e n t a e, Festus : S o s pro o o s ANN ALIU M L I B. III. 57 16 . . .' . . . . . postumque turanni Tarquinii corpus bona femina lavit et unxit.
. a.
* • • • * ' . '. - Olim de coelo laevum dedit inclutu' signu
� -
et nusquam de summa rei certatum ; circumductis ad singula op pida legionibus, omne tamdem Latinum momen domitum; capta Corniculum, Ficulmea vetus, Cameria, Crustumerium, Amerió
la, Medullia, Nomentum. * : - - . • 15. Tarquinius facta pace, pacis opera magno animo inchoat. Aream Iovi Capitolino diffinit, opus diffinitum lentat. Tandem regi, quum imperaret iam annum XXXVIII, insidiae struuntur ab Anci Marci liberis, qui indignissime ferebant, se regno, tuto ris fraude privatos. (CLXXV.) Dilecti ad facimus duo robustissimi ex pastoribus iuvenes. Hi, simulata tumultuosissima rixa, regem appellant, adeunt, obtruncant securi in caput impacta, relicto que in vulnere telo, ambo se foras eiiciunt. • Caesi corpus statim colligitur lavatur, ungitur. 17. Interim Tanaquil, tumultu orto, clausa regia et arbitris eiectis, Servium advocat, ostenso marito orat, ne inultum sineret tantum scelus. Inculcat, datum de coelo
, antiqui dicebant, ut Ennius li Ennius Annalibus : tostumque bro primo: Constitit inde loci tyranni Tarquinii corpus — propter sos dia dearum. Et libro ubi legit Merula — postum t. c. tertio: Circum sos 7. s, m. g. i. e. positum, situm. Egregie fal opulentae. li Donatnm, qui versum trahit ad nuptiarum ritum, quum per 15. p o s t u m q u e — u m x i t. tineat ad caerimonias in fumé Serv. ad illa Virg. Aem. VI. 219. re Tarquinii servatas, in promtu — corpusque lavant frigentis et est videre. ** ungunt Fit gemitus, tum mem 16. Ut evitetur Trochaeus in bra toro defleta reponunt, dicit : primo pede versus, legerim: Wersus Ennii, qui dicit : Tar Tarcuini corpus b. f. 1. et unxit. quinii corpus b. f.'l. et unxit.- Conf. Osanm. Annal. crit. p. 172. Donat. in Terent. Hecyr. I. 2. * 17. O 1 i m — s i g n u m. No Uxor dicitur vel ab ungendis po nius : Laevum significari veteres stibus et fingenda lana, i. e. putant, quasi a levando. En quum puellae nuberent, marito nius Annalium libro III. Olim rum postes ungebant , cuius rei de coelo laevum d. i. signum ; ad testis Ennius : Exin Tarquinium quem locum Mercerius: „In Em b. f. lavit et unxit — Glossar. mio pro olim scribendum videtur Formerii Ms. Tyrannus ßaguleùs., olli.*.' 58 - Q. ENNII Prodinunt famuli, tum candida lumina lucent + - *- Hac noctu filo pendebit Etruria tota �
signum, flammam dormientis capiti circumfusam olim bona om mia et fausta addixisse; erigeret igitur se, deos duces sequeretur, monet, et regni promissi gubernacula acciperet. Tumultuanti populo persuadet deinde, res regis satis salvas, haud periculose vulneratum ad se rediisse, iubere interim, dum sanatur, Ser. Tullio dicto audiens esset. Egressus ille cum regiis insignibus, re gia sede sedens, alia decernit, de aliis regem se consulturum si '.s : mulat. Sic tandem praesidio firmo munitus, primus iniussu po puli, cuius postea consensus accessit, Patrum voluntate regnat, tanta industria, ut regnum dolo partum, adeptus iure videretur. Anci liberi exsulatum eunt. Firmato a Servio, astu et industria Tanaquilis, regno, Tarquinius nunciätur mortuus. Corpus eius, adparatis omnibus, et indicto per praeconem fumere ex aedibus effertur. Prodeunt famuli cum facibus, sequuntur propinqui, re liquique ; caetera, quae ad exsequias pertinent, ordine pera guntur. : 19. Quarto post anno bellum Servio ortum ab Etruscis, qui declimarant a foedere, quod cum Tarquinio icerant. (CLXXIX.) Initium defectionis fuit a Veientibus; hos sequuntur Caeretami/ et Tarquinienses; armatur postremo universa Etruria. Post multa proelia dimicatur tandem ultimo certamine, quo tota Etruria pe riclitante, et pendente filo (Servii verba sunt, allocuti exercitum), victoriam Servius reportat, tribus decoratis triumphis; daturque pax, salvis Tarquiniii conditionibus. (CLXXXVI.) Censum deinde Servius instituit, civitatem in classes dividit, et primum lustrum condit. Amplificata urbe pomoerium profert. (CLXXXVII.) Re gnanti XLV annum manus violentas infert Tarquinius Superbus, gener eius, qui regnum rapere maluit, quam exspectare. (CCVIII)
18. Prodin un •— iu cent. tatur L. L. V. adlucent. Co JFestus: Pro d i n u n t, prodeunt, LuMNA. ut Ennius 4nnalium libro tertio: 19. Ha c n o c t u — t o t a. Prodinunt famuli, t. c. l. lucent. IMacrob. Sat. I, 4. Animadver Sic alibi : redinunt, redeunt. — tendum est, ait de Ennio, non 4 u c e m e mom ad lumina refertur solum, quod n o c t u c o n c u b i a sed ad famulos, qui cereos (vid. Ann. lib. VII.), sed etiam accensos deferentes, lucent, quod qu a n o c t u dixit. Et hoc hoc est, ut Varro interpre posuit in Annalium septimo, in ANNALIUM LIB. III. 59 20 ...... insomnia . . . . + Haud temere *st, quod tu tristi cum mente gu bernas. £* Deducunt habiles radio, filo gracilento
.* Exstimularat ad facinus amimum iuvenis ferocem, ferox Tullia, quae scelus sceleri addidit. Trucidato patre, prima in forum properans, maritum regem salutat; iussa e turba domum disce dere, patri in via iacenti mulio consternatus, carpentum, ut su perinduceret, praecipit. 20. Tarquinius, (CCXIX.) quum sce ptra vi et scelere rapuisset, nec iussu populi ncc auctoribus Patri bus regnans , omnia tyrammus agit. Corpus armatis circumsepit, Senatorum numerum et auctoritatem debilitat, Latinos maxime sibi conciliat. Primus bellum (CCXXIV.) Volscis propter crebras in agrum Romanum excursiones, movet. Gabios fraude usus opera Sexti filii in potestatem suam redigit. Suessam Pometiam vi expugnat. Cum Tuscis foedus, quod cum Tullo Hostilio per cusserant, removat. Templum Iovi in Capitolio exstruit. Ardeam obsidione prementem, terrent (CCXLIV.) insomnia. Expergitus advocat coniectores, exponit, quid viderat. 21. Coniectores, sommio haud esse inania, dicunt, et quae regi regiaeque fami liae eventura brevi exponunt. 21. Continuatur interim ad Ardeam obsidium. Quumque satis liberi commeatus essent, inci quorum tertio clarius quidem giis versibus describit L. Attius idem dixit: Hac noctu filo p. E. to ap. Ciceron. de divinat. I. 22. ta,—filo. Ovid.ex Pont.IV.8.35. 21. Ha u d — g u b e rn a s. — Omnia sunt hominum tenui Serv. ad Virg. Aem. IX. 829. pendentia filo. Valer, Max. VI. Te m e r e significat et ' s i n e 4. Civitate nostra, Cannensi c a u s a : Ennius: Haud temere clade perculsa, quum admodum ' est q. t. t. c. m. gubernas. tenui filo suspensa reip. salus ex 22. De d u c u n t—gra c i len sociorum fide penderet. t o. Nonius: Gracilitudo et graci 20. In s o m n i a. Serv.adVirg. lens pro gracilis, gracilentum pro Aem. IV. 9. — quae me suspensam gracili, et gracilium pro graci insomnia terrent, ait: Insom litas. 4ttius Amphitruone: Ta nia licet Pacuvius et Ennius fre men ista tua gracilitudo prope quenter dixerint, Plinius tamen modum et luctus facit ne dubi exclusit et de usu removit. Som tem. — Ennius libro VII. Dedu nium ipsum Tarquimii , ut et cunt habiles gladios filo graci responsionem coniectorum egre lento. Emendat Iustus Lipsius * - Q. ENNII · · , ' ...... '. intérea fax
- Occidit ...... - 25 ...... , tappetem ...... Æ* Coelum prospexit stellis fulgentibus aptum -
dit forte inter regios iuvenes de uxoribus mentio. Suam quisque ; laudat miris modis. Collatinus megat, verbis opus esse, paticis id horis sciri posse, quantum caeteris sua praestaret Lucretia. Citatis equis Romam convolant, inde pergunt Collatiain. Inveni tur Lucretia sera nocte, inter lucubrantes ancillas lanae dedita et habiles radios filo gracili deducens. Penes illam laus mamet mu liebris certaminis. Virum illa et regiosiuvenes benigne excipit. Ibi Sextum Tarquinium mala stuprandae per vim Lucretiae libido capit. 28. Ab certamine iuvenes in castra redeunt. Paucis inter iectis diebus Sextus Tarquinius, inscio Collatino cum comite uno Collatiam rediit. Paratur rursus illi benignuia hospitium. ' Inte rea sol occidit, post coenam cubitum deducitur. Amore ardens, noctu quum videret omnia tuta, stricto gladio proripit se ad Lu cretiam. Fatetur ibi amorem, obstinatam reperit, miscet preci bus minas, addit ad metum dedecus, cum mortua iugulatum ser vum nudum se positurum ait, ut im sordido adulterio mecata esse diceretur. Hoc terrore vincit obstinatam pudicitiam victrix libido. 25. In tappetem Lucretiam revolvit Tarquinius, ei vim infert. Patrato scelere in castra redit. 26. Nec inultum dig scelus. Lu Antiq. v. 10. radios et Merula, idemque quod ex Annal. XVI. Ζibro tertio, quod probat Bur profertur a Macrob. Sat. VI. 4. mamm. ad Ovid. Amor. I. 14. 7. 25. T ap p e t e m. Festus: qui tamem : ,,Locus docet, male Ta p p e t e ex graeco sumsit, radios deduci dici filo, cum t app et e m Ennius, cum ait. Ta contra fila vel vellera radiis vel petum neutro genere, vel tapes, per radios deducebantur, quare tapetis mascul. vel tapete, etis, Iegerim : Deducunt habiles radio, neutr.a Graeco τάτης,τάπις, teg filo gracilento.** Vide et Brouck mem est ingeniose pictum variis hus. ad Propert. IV. 8. 88. \ coloribus, quo equi, mensae, sive 23. I n t e r e a — o c c i d i t. pavimenta sternerentnr. Plaut. Citat ex libro III. Ammalium Pseudol.I.2.14. Virg. Aem.IX.358. Obert. Gifanius in motarum ad Sil. Ital. XVII. 64. Ovid. Met.XIII. pendice ad Lucretium, mec vero 638. Stat. silv. X. 101. dicit, unde fragmentum hause 26. C o e 1 u m — ap t u m. E rit. Vereor tamen me sit unum libro tertio Ennii adfert Macrob. - .
- *
ANNALIUM LIB. III. 61 ...... versat Mucronem ......
_ * i 29 Diriu' supplicium sceleris violentia poscit. - * cretia, advocatis marito, .patre, amicis, guttatim lacrimans, im iuriam multis querelis aperit castissimo corpori illatam. . Coelum stellatum testatur nocturnis in se admissi sceleris conscium, ultio nem sui suis mandans, et tanti facinoris vindictam a singulis sti pulata, 27. versat mucronem in se, suisque manibus perit. 29. Exanimatur ad funestam familiae suaé tragoediam Tarquinius coniux; constermatur animo Lucretius pater, in stuporem abeunt Iumius et Valerius anrici. • Revocati ad se, quid faciendum, con ciliatis consiliis decernunt. Orationem habet Brutus, non brutam, neque eius pectoris, quod ad illam usque diem fuerat simulatum. Ea motus, populus regi, XXV anno regni, imperium abrogat, et exsulem esse cum tota familia iubet, quamvis dirius exsilio supplicium sceleris violentia posceret...... M.
Sat. VI. 1. adsimilans huic Em- J^ e r s a t , librat, iactat, et est miano Virgifii Aen. IV. 482.: Axem Ennianum : Versat mucronem. humero torqueo stellis ardentibus · · · · · · · · · · aptum. Conf. qnae dicta ad An- : 29. D i r i u ' s u pp 1. — p o mal. I. 140. s c i t. Glossar. Fornerii MS. 27. v ers a t , m u c r o n em. 7ταλαμναῖον, dirum, quod deorum. Serv. ad illa Virgil. Aen. IX. iram habet coniunctam. Ennius 747. At non hoc telum, mea in tertio : dirius s. s. v. possit; quod vi dextera versat, ait : ubi legit Merula poscit.
v * • • * Q U I N T I E N N I I
- A N N A L I U M L I B E R Q U A R T U S. (AB URBE coNDITA ccxLv-ccccIv.)
* 1 ...... gravius autem Non contemnere se, et reges odisse superbos.
Gnatis parce tuis . . . . , . , . +
1. Urbe pulso cum regia stirpe, Tarquinio (CCXLV) impe rium placet ex perpetuo, annuum, ex singulari duplex, me po testas solitudine vel mora corrumperetur. Consules primi fiunt L. Iunius Brutus et L. Tarquinius. Brutus gravius instat popu lum, quod non se ipsum pateretur contemni, et reges odisset su perbos, iureiurandoque eum adstrinxit, neminem Romae regnare passurum. Tarquinium Collatinum collegam suum propter affi mitatem Tarquiniorum suspectum, cogit consulatu se abdicare; in eius locum fit P. Valerius, qui postea Publicola. Tarqui nius rex, extorris regno, per terras vagus, incensus cum dolore, tum odio, mobilissimos iuvenes, et inter eos Bruti ipsius filios sollicitat. 3. Quamquam Brutus imploratus esset, ut filiis par
1. g r a v i u s — s u p e rb o s. Fulv. Ursini: Tibi autem valde Cic. Epist. ad Att. VI, 3. Tibi solet in ore esse Ennianum illud: autem valde solet in ore esse. grav. etc. Gravius autem , non cont. se et ' 8. G n a t is pa r c e t u is. reg. od. superbos, ubi Codex Serv. ad illa Virgil. Aen. X. 532. `] - ANNALIUM L1B. IV. 63 . . decem coclites, ques montibu' summis 5 Ripaeis fodere . . . ,...... + - At Romanus homo, tamen etsi res bene gesta'st, Corde suo trepidat, delicto Coclite . . . . + ceret, illi tamem, mom solum damnante, sed et spectante patre, poenas dant. — Etruscos Tarquinius, quum frustra suae essent apud Romanos technae, ad bellum invitat. Aruns Tarquinius, et L. Brutus mutuis vulneribus cadunt in congressu ; Valerius Com sul triumphams de Etruscis Romam redit. Tarquinius rex cum suis ad Lartem Porsennam, Clusinum regem fugiunt. Is cum infesto exercitu Romam venit, armata et violenta manu pulsos reducturus. (CCXLVI.) Quum alia muris, alia Tiberi viderentur esse tuta, pons sublicius iter pene dat hostibus. Eminet in prima periculi procella virtus Horatii Coclitis. 4. 5. Fortis viri maiores hic recensisse videtur poeta, et dixisse, Horatium originem tra xisse a decem coclitibus, qui in montibus Riphaeis metalla fodis sent. — Tum pergit: Horatius trepidantes, Ianiculo capto , et incubante ipsis urbis faucibus hostes, Romanos reprehensat, fu gientibus obstitit, monet, pontem interrumperent. Ipse in pri mum eius aditum vadit. Coniiciuntur undique in Horatium unum ab omnibus hostibus tela. Interim pone eum pons abrumpitur, via hostibus ad urbem praecluditur. 6. Romani, quamvis in primo hoc impetu rem bene feliciterque gesserant, tamen corde suo trepidant, quum viderent Horatium solum derelictum, et impetum hostilem vix sustinere posse. Is tandem rebus sic falsis, armatus
Gnatis p. tuis. Parce, ait, est 6. At Rom a n u s h o m o — secundum antiquos,serva, ut apud C o c l i t e. Glossar. Formerii MS. Lucilium et Ennium invenitur. 'A t o 1 ε ι φ δ ε ι ς, delictus: En nius libro tertio: At Rom. h. t. '4. de c e m coelit es. Var r. b. g. est Corde suo trepidat, ro L. L. Apud Ennium : decem delicto poplite (Merula legit: cocl., quos montib. s. Rip. fode Coclite.) — Cicer. de orat. III. 42. re. Ab oculo Cocles, quasi ocles Aut ex toto partem, ut quum dictus, qui unum habet oculum. unam turmam Equitatum populi De Arimaspis umoculis ad Ri IRomani dicimus; aut ex uno phaeos montes incolis vide Co plures: At Rom. homo t. r. b. lumnam. Ques antiq. pro qui. g. est, Corde suo trepidat. 64 Q. ENNII · · · ...... qno sospite liber,
...... /ieri. plorantibus offam
i • • . * • •. 10 Eripiunt patres . *. ' Vos etenim iuvenes animos geritis muliebres,
- • • - - • - • Illa virago viri - in Tiberim desilit, ' et incolumis ad suos tranat. 7. Tiberimo pa tri precatur, quo sospitatore liberatus fuit. 9. 10. Spe sua urbis primo impetn potiundae deiectus Porsema,' Romanos arcto claudit obsidio. Laborant obsessi maxima frumenti inopia, ita ut patres et liberis plorantibus qffam prae fame eri piant. — Hic C. Mutius de interficiemdo rege, qui sedendo vi ctoriam augurabatur, cogitat Castra adit, ibi scribam pro rege obtruncat. Dexteram, quod errarat, incenso foculo coram rege, et regi sua oratioiie metum iniicit. Rex pavore concussus lega tos Romam mittit, qui pacis conditiones Romamis offerrent. Dant illi obsides. Una ex iis Cloelia, frustrata custodes, dux agminis' virginum, inter tela hostium patrium flumem tranat. Rex 'in dignatus oratores Romam mittit, Cloeliae soli reposcendae. De ditur. 11. Virginem a virili laudat amimo , intactam inviolatam que ad suos cum parte obsidnm mittit, et pace cum Romanis fa cta, exercitum ab urbe movet. — Fregerant non parum Roma mos Etrusca arma. Sciebant hoc Sabihi, qui contemtis Romano rum opibus, quum (CCXLIII.) arma latrocinantes movissent, ' vin cuntur et triumphantur, primo a M. Valerio, et P. Postumio Tuberto consulibus, secundo (CCXLIX.) a P. Valerio Puplicola, tertio (CCL.) ab eodem Postumio et Agrippa Menenio Lamato, po stremo (CGLI.) a Sp. Cassio Viscellino, qui Sabinorum bello finem
8. q u o s o s p i t e l i l, e r. Fe 11. J^os e t e n u m — m ; r ;. stus. v. Sospes (Schedae Fulv. Cicer. de Officiis I. 18. Itaque i,' Ursini): Ennius videtur sospi probris maxime in promtu est, si tatorem significare, cum dixit : quid tale dici potest : /'os etenim
Quo sospite liber. - - iuvenes animos g. mul. illa vi 9. l i b e r i s — p a t r e s. Plin. rago viri. ad quem locnm Heu H. N. XVII. 8. Et Ennius amti singer: ,,De Cloelia vid. Senec. quissimus vates obsidionis fa ad Marc. c. 16., ex quo, qui cum mem exprimens, affam eripuisse Aldo Manutio eius statuae hos plorantibus liberis patres comme versus subscriptos fuisse colli m0rat. gunt, multum utique falluntur.** ANNALIUM LIB. IV. , . 65 Insidit currum dictator ubi, oppidum ad usque imposuit. Ammo.CCLV dictatorem creat Titum Lartium Flavium Sabinus, iterum cum Latino contra Romamos exortus. Dictator, exercitu in Latinos educto, quosdam caedit, nonnullos capit, et dissolutis eorum ' copiis in annum dat inducias. Post annum (CCLVII.); moventibus iterum Latinis, et ad lacùm Regillum ab A. Postumio Albo dictatore proelio victis, foedus reddunt Ro mani, et antiquam societatem. 13. Dictator. Romam redit. — Non multo post (CCLVIII.) Volscis, qui Latinos auxiliis iuverant, bellum illatum. Victi a P. Servilio Prisco; sed victi cum Aequis et Sabinis contra Romanos redeunt. Dicitur dictator M. Valerius (CCLIX.), terni contra Aequos, Volscos, et Sabinos exercitus com scripti: ducibus M. Valerio, T. Verusio, A. Virginio ; victoria potiuntur. Dissensiones inter plebem et Patres. (CCLX.) Plebs cum per causam renovati ab Aequis belli ex urbe ducta esset, Consulibus relictis, ' armata trams Amienum occupat collem, qui postea Sacer, unde oratione Memenii Agrippae commota, in ur bem redit, ea lege ut ex suo solum corpore magistratus crearet contra patritiorum potentiam. Sic"tribuni plebis Romae nati. A. CCCXIV. Volsci, Romam ad ludos magnos profecti, a Consuli bus urbi pulsi, concitantur ad bellum, et in fines Romanos ir rumpunt, duce C. Martio Coriolano (CCLXV.), quem plebs paullo • ante exsilio multarat. Is quidem (CCLXVI.) ab urbis oppugnatio me suorum commotus discedit, at nom moventur Volsci, cum quibus a. T. Sicinio consule aequo Marte est pugnatum, devictis a. C. Aequilio Hernicis, qui eodem tempore in armis erant. Utri que sequenti anno (CCLXVII.) ad amicitiam populi Romani a Sp. Cassio traducti, fusis fugatisque a Proculo Virginio Aequis. Sed saepe postea rebellantes et Aequi et Volsci saepe a variis victi. In terim (CCLXX.) a Veientibus bellum exortum, cum quibus et Etru scis, qui auxilio venerant, varie concursum. Deposcit (CCLXXVII.) eum sibi, * et Fabiorum genti, Caeso Fabius. Caeditur is (CCLXXVI.) cum suis ad Cremerum a Veiente; Veiens sequenti - animos muliebres ; al. ani aliquorum Codicum : Ennius ) mum muliebrem, quod probat Dictator ubi currum insidit, per Heusinger, quia commode ani vehitur usque ad oppidum. Conf. mus singulari numero de pluri Columniam p. 149. ed. Hesselii. bns dicitur, ap. Cic. Philipp. II. — Observandùm , Merulam 12. VII. 2. Liv. XXIV. 41. Curt. adhuc quatuor versus hic exhi V. 8. — illa virago, al. illaque buisse, qui aperte ex Epichar virgo. - . ". • • - mo Ennii desumti, huc mon per 13. In s i d i t —- Varro L. L. tinent. Sunt enim: Ova parere IV. Scripsit poeta (in margine solet genu' perinis- condecoratum ENNIus. E . 66 - Q. ENNII Pervehitur ......
* - 15 ...... bellum Aequis de manibus nox intempesta diremit.
• - * - Frugi homo ...... + Nobis unde forent fructus vitaeque propagmen - *
t ammo (CCLXXVII.) a Sp. Servilio Structo Cos., Veienti Sabimus , arma coniungit. ' Victi uterque (CCLXXVIII.) a P. Valerio Publi cola; et (CCLXXIX.) a Manlio Volsone. Ab eo tempore cum Volscis, Aequis, Sabinis, aliquot annos acerrime bellatum , qui
tandem debellati. a. - 15. Anno CCLXXXVI. Aequi denuo incurrunt T. Aemilio, Q. Fabio Coss. Duo consulares erercitus ad hostem accessere, acie instructa, , ut statim dimicaret. Sed cum forte haud multum diei superesset, unus ab statione hostium exclamat: Ostentare hoc est, Romani, non gerere bellum, in noctem imminentem aciem instruitis, longiore luce ad id certamen, quod instat, no his opus est, crastino die, oriente sole redite in aciem, erit co pia pugnandi, ne timete. Conf. Liv. III. 1. Fugati sunt. Anno CCXCV iterum foedus fregerant Aequi, ictum non multo ante cum populo Romano, et arma moverant duce Cloelio Graccho. Mis sus adversus eos L. Minucius im Algido cum exercitu concluditur. Dicitur dictator L. Quinctius Cicinnatus, 17. homo frugi. Erat is in agris, arvum manibus suis colens quatuor iugerum. Mit tuntur legati, praecurrit viator, qui moneret, ut deterso sudore et pulvere vestem sumeret, et legatis prodiret obviam. Accedunt illi propius, et uno ore ommes Dictatorem salutantes, iniectus' veste purpurea, rogant eum, in urbem ut comitaretur. Obticet paulisper, et inquit: 18. Ergo hoc anno agellus non seretur, no
JNon animas — Inde venit pullos ad noctem.. Unde et Ennius: divinitus insinuans se Ipsa, ani bellum a. d. m. n. i. d. ana — de Castore et Polluce ac 17. - Fr u g i h o m o.. Citat cipiens. Priscian. L. VI. ex Ennio, sup 15. b e l I u m — d i r e m i t. presso libro. - 4crom ad Horat. Epistol. II. 2. 97. 18. N o b i s — p r o p a g IRomani quondam pugnaverunt m e n. Nonius: Propago, pro cum hostibus Samnitibus usque pages , ut saepe, generis femi … ANNALIUM LIB. IV. 67 i.
-
• • •` - • • . tetenderit: endo suäm do
- - � • • r 20 . . . Nonis Iunis soli luna obstitit et nox.
a* bis unde forent fructus vitaeque propago ? Deinde, uxori vale dicto, in urbem abit, profectus absqué móra contra hostes, Com sulem obsidione liberat. Tum abdicat, et expeditione finita, re dit ad 19. suos boves triumphalis agricola;- A. CCCII. Decem viri creati, a quibus latae Leges XII tabb. Perlatis, quum mulla restituendi consulatus facta mentione, se impotentius in unum quemque gererent, accedente iniquo et scelerato contra Virgi, 've libertatem Appii Glaudii iudicio, plebs, relictis UCCCIV.) quae inter Fidenas et Crustumerium, castris, secundum a Patribus sece dit, in Aventinum prius, deinde in sacrum montem, paulo post, adnitente L. Valerio Publicola, placata in urbem rediit, iis legi bus, ut Tribunatus sibi restitueretur, et decemviris. abdicari ius sis, Consularis potestas revocaretur. Post aliquot annos (CCCXXV sqq.) novi motus ab Fidemate, Veiente, Falisco, Aequo et Volsco. Cornelius Cossus Cos. opima spolia, Larte Tolumnio, Veientino rum rege occiso,Marti consecrat. A. CCCXLVII.exercitusin Volscum agrum ducitur.— 20. A. CCCL magna ecclipsis Solis, et quidem monis Iuniis. — A. CCCLII. L. Valerius Potitus tribunus militum. ad Anxur, caput Volscorum, recipiendum, megligenter amissum discedit. Collis imminens urbi capitur, inde moenia invaduntur; obstupefacti oppidani (ut Livius ait ) locum dant admoven
mini. Pacuvius Antiopa: Salvete labis de Ennio loquens: Et cuius - gemini, mea, propages sangui de more , quod astruit - - en nis. Neutri, Ennius: Boni se do suam do. cunde forent fructus, us aeque 20. Non i s — N o ae. Cicer. propaginem. Al. Novis unde flo de re publ. I. 16. Erat enim tunc rent fructus, vitaeque propagi haec nova et ignota ratio, solem nem. Ut nos dedimus, Merula lunae oppositum solere deficere, versum legit. quod Thaletem Milesium primum 19. t e t e m d e r i t e n d o s u vidisse dicunt. Id autem postea am d o. Cosentii Ars de barbaris. ne nostrum quidem Ennium fugit, ed. Cram. Berolin. 1817. Apoco qui ut scribit (lege : adscribit)an cope — syllabae: tetendit su no quinquagesimo CCC. fere p. R. am do, - ubi Cramerus legit t. conditam---Nonis Iunis soli luna endo suam do. — Charis. L. IV. obstitit et nox (sc. exorta est.) At de apocope : endo suam do h. e. que hac in re tanta inest ratio at domum. — 4uson. de monosyl que solertia, ut ex hoc die , quem
E 2 - 68 .;l , ■ Q. ENNII · · · · · ob fade patefeöt'radiis rota eandida coelum, . * Atque atque accedit inuros Romana iuventus. ** Romani scalis summa nituntur opum vi, * * • * Indignas turres . *• . . . * teloque trabali + '--- - - . .- - - - 25 . . . ' .' , ! , . ' . . ° Volscus perdidit Anxur.
_ * * : * * , . +. . - . * '/ i -* • Massili portant iuvenes ad littora tanos ,
p ' ' ' • • • • • - ., .'i. ' ' 23. . ' * • * •
• • •, • * * • •*• * • .
- - & , ;» 1- !• • , n; dis, scalis. — 21 — 24. Quibus Romani urbem occupare summa nituntur opum vi, turres aggressi, telo trabali moenia percellentes.
25. Sic perdidit Volscus urbem Anxur. m. - - - 25. Obsidebantur interim Veii, qui superbius legatis Roma morum, res raptas: repetentibus, responderant. Conficit bellum, (CCCLVII.) M. Furius. Camillus.dictator, urbemque capit. Veien te victo cnm Aequo (CCCLX.) pugmatum, victus (CCCLXI.) a L. Lucretio Flavo Cos. , et iterum.a* L. Valerio Potito et M. Manlio. ' Capitolino Coss. — • A. CCCLXII. Clusini a Gallis obsessi, opem: Homanorum, implorant. Bellovesus enim Gallorum dux Alpes superaverat, ubi Massilienses, navibus a Phocide-profecti, iam agrurn Taurinensem occupaverant, fusis Tuscis ad Ticinum, Clu
apud Ennium et in maximis an Virgil. (Aen. XII. 552) Hemi nalibus consignatum videmus, stichium est Ennianum, ait. superiores solis defectus reputa 24. In d i g n a s t u r r e s. tae sunt. -* Serv. ad Virg. Ecl.. X. 10. En-- ' 21. In d e — c o e lum. Gitat nius : indignas turres i. e. mag ex Emmio Isidor. Orig. XVIII. nas. — • t e l o q u e t r a b a l i. 86. — r o & a c a n d id a i. e. solis Idem ad illa Virg. Aem. XII. 294. rota, sive sol, ut ap. Lucretium. — teloque orantem multa trabali, V. 488. 565. reliquosque. ait, Ennius :teloque trabali. • 22. • 4 t q u e a t q u e a cc e 25. W o 1 s c u s p. 4 n x u r. d i t. Citatur a Gellio N. A. X. Festus : Anxur vocabatur, quae 19. — atque atque i. e. statim. 7nunc Tarracina dicitur }^olscae 23. R o m a n i — o p u m v i. gentis, ut ait Ennius: Vulscu Macrob. Sat. VI. 1. Yirgilius , du* perdidit Anxur. Merula legit Aem. XII. 552. : — summa nitun Volscus. tur opum vi. Ennius in quarto: Ro . 26. 1Ma s s i l i — t a n a s. 7nami scalis s. n. opum vi. (Conf. Donat. de tropis, citat hunc et Anmal. XVI.) Serv. ad illa verba , versum, supresso nomine aucto- • .. ANNALIUM LIB. IV. . Ardent.urbem orbam ...... , ...... I £*
- • • _ • . . • •. ' anseres …. *• \ • • Iuppiter ...... v. 30 * Quum somnô sese exsiccat Romana iuveìlus. 3 •
* t , Omnes corde patrem praebent animoque be iìigno , ' ' , 4 simos agressus erat (Liv. v. 84.). Romani mittunt auxilia. Galli irati, quod adversus se stetissent in acie Clusina, relictis obses sis, Romam exercitum ducunt. Occnrrunt illis Romani ad Ar liam (CCCLXIII.), fundumtur, fugantur. 27. Galli Romam in trant, ardent urbem. (CCCLXV.) Romana iuventus Capitolinam arcem tenet, obsidetur septem menses. 28. Captam fere anseres changore, tum Iupiter Capitolinus servat ; quum Romana iuven tus se dedisset somno. 80. Omnes gratias agunt Iovi. Tandem *- ris et libri. Adscribitur tamen Afris commutat Africam. ' Sic Ennio a Columma, et Merula. locus adfertur in Codd. Palatimis, Donati verba sunt haec: Tme vulgo : cum dixit Ennius arcem. sis et unius compositi vel sim et urbem orbas (ut amludatur ad plicis sectio , una dictione vel versum in Tusculam. III. 19. — pluribus interiectis, ut — sep arce et urbe urba sum), alio mo tem subiecta trioni (Virg. Georg.) do, si pro patria arcem divisset. et — saxo cere comminuut brum. Palatinorum lectionem tuentur Et Massili portant iuvenes ad li Gruterus et Schirach. tora tanas, pro cerebrum et 28. Vide ad Annal. II, 17. ,, AMassi&itanas. F. tanos. 80. Q u u m s o m n o. Luctat. 27. A r d e n t u r b e m or ad Stat.Theb.V. 199. 4 pictoribus b a m. Cicer. de orat. 27. Muta simulatur, ut liquidum somnium ta (en dico) in quibus pro verbo e cornu super dormientes videa proprio subiicitur aliud , quod tur effundere. Sic Ennius: Cum. idem significat, sumtum ex re somno se exsiccat R. iuventus. aliqua consequenti. Quod quam Somno sese exsiccare igitur i. q. quam transferendo fit, tamen
expergefactum esse. - alio modo transtulit, cum dixie Ennius: ardent urbem orbam,alio 31. O m n e s — — c á r -. modo, si patriam ardere dixisset, c u m fu s u m. Donat. ad Terent. et horridam Africam terribili tre Phorm. V. 8. 40. ex Emmio citat, mere tumultu, cum dixit, pro suppr. libro. 1o , Q. ENNII ANNAL. LIB. IV. . . Circum fusum ...... • , + • Optima cum pulcris animis Romana iuventus.
34 : Tantidem, quasi foeta canes sine dentibus latrat. �
- _, , - •; , 5 ;: ;. - .s M. Furius Camillus, 88. novum eumque optimum exercitum, cum parasset, Gallos Româ expellit et devincit. — A. CCCLXV. ite rum Volsci arma sumunt, Etrusci de bello coniurant, Latini Hernicique deficiunt. Fugantur a Camillo (CCCLXIX). Corne lius Cossus dictator (CCCLXXIV.) opitulatos Velitras Praemestimos ad Alliam fugat, et Praeneste capit. , Amno CCCLXXXVI. iterum fama Gallici belli percellit civitatem. Camillus hostem caedit; rematus et tertium reversus (CCCXCIII.) profligatur a T. Quinctio Capitolino; quartum (CCGXCIII.) a Q. Servilio Amala, quintum (CCCXCV.) a C. Poetelio Balbo; sextum (CCCXCV.) a C. Sulpi ' cio Petico ; septimum (CCCXCVII.) a M. Popilio Laenate; postre mum (CCCCIV.) a L. Furio Camillo. Eo tempore virtus immotuit M. Valerii, qui provocatus a Gallo in momomachiam, eum ob truncat., 84. Valerii verba videntur, Galli minas comparantis cum foeta came, latrante, sine dentibus. Talis enim Gallus, ar mis gravis, minans sed sine viribus. — Partim caesis, partim fugatis Gallis, biennium domi forisque quies; inde bellum illatum Volscis, quos cum Antiatibus et Satricanis vicit M. Valerius Cor vus Cos. (CCCCVII.) diruto et incenso Satrico. Iis successerunt Aurunci a L. Furio Camillo debellati prima acie (CCCCVIII.).
88., Op t i m a — i u v en b u s. canes. Itaque Ennius scribies Idem ad Phorm. III. 1. I. ex En- Tantidem, quasi foeta canes si mio, suppr. libri nomine. ne dentibus latrat. Al. legunt 84. Ta n t i d e m. Warre L. foeta canes sit, dent. l. L. VI. Dicta apud veteres una Q U I N T I E N N I I
- ANN ALIUM
L I B E R Q U I N T U S.
*. (AB URB E C o N D I TA - ccccx — ccccLx.)
1 Moribus antiquis res stat Romana virisque! £*
1. Exorditur poeta cum loco communi, quem in principio libri quinti positum fuisse, innuit Cicero. Hunc probat per ex-, emplum T. Manlii Torquati. Anno enim CCCCX susceptum est bellum contra Samnites, Campanorum causa, qui ab iis oppressi, se suaque omnia Romanis per legatos dediderant. Vincumtur Sa bini per M. Valerium Corvum et Cornelium Cossum. Quarto post coeptum bellum ammo, movent Latini, Gampani, Sidicimi, Aurunci. Praeficiuntur (CCCCXIII.) rebus ad Veserim gerundis T. Manlius Torquatus et P. Decius Mus Coss. Manlii filius, com tra patris imperium extra ordinem in hostem irruit, et equestria \ spolia, ex hoste caeso ad patrem portat. Is filium, concione advocata, quod neque imperium consulare, neque maiestatem patriam veritus (ut ait Liv. VIII. 7.) adversus edictum in hostem pugnaverat, sicque disciplinam militarem everterat, qua stetit ad hanc diem Romana res, capite plectitur. P. Decius, imito cum hoste certamine, et inclinante peneque prostrato laevo cornu, cui 1. M o r i b u s — v i r i s q u e. vitate vel veritate, tanquam ex Cic. de rep. V. 1. ap. Augustin. oraculo mihi quodammodo esse de civ. dei II. 21. Moribus ant. effatus videtur. — Volcat. Galli res stat Rom. virisque. Quem can. in vita Cassii Avidi cap. 5. quidem Ennius versum vel bre- Scio enim versum a bono poeta 72 Q. ENNII Cives Romani tunc facti sunt, Campani + Romani muris Albam cinxerunt Lon gam + Sulfureas posuit spiramina Naris ad undas * praeerat, Diis Mamibus Tellurique se devovet pro republica Ro mana, devotusque in confertissima hostium tela iaculatus, novum ad victoriam iter, sui sanguinis semita aperit. Anno CCCCXVII. monnihil etiam prospere gestum cum Calenis et Sidicimis. — 2. Anno CCCCXIX. Campanis data est civitas. Ferocius aliquanto post resurgunt Sammites (CCCCXXVII.), fugantur a Papirio Cur sore dictatore (CCCCXXIX.), tum a Cornelio Cosso Arvina (CCGCXXXI.); vincunt T. Veturium Calvinum et Sp. Postumium Coss. cum legionibus Romanis, apud Caudium interclusis, eosque sub iugum mittunt (CCCCXXXII.),quam ignominiam(CCCCXXXIV.) Papirius Cursor acerrime ulciscitur, eadem Samnitibus inusta no ta, quibus petentibus induciae biennii datae. Iis rebellandi cau sam dat L. Aemilius Mamercinus (CCCCXXXVII.), oppugnare adortus Saticulam, qua Romani potiuntur, ut contra Samnites Plistia, unde tota vis belli conversa Soram, quae ad Samnites de fecerat. (CCCCXXXVIII). Eam cum ' Ausona et Luceria, defe ctionis etiam reis C. Sulpicius Longus recipit (CCCCXXXIX.), et fnsequenti anno Nolam, Atinam et Calatiam C. Iunius Bubulcus. Reliquias belli persequitur M. Valerius Maximus. AnnoCCCCXLIX. M. Fulvius in Samnites profectus Bovianum capit; interea etiam Aequi subacti. Ammo CCCCL Sora, quae iterum hostium erat, Alba et Aesernia in pop. Rom. potestatem rediguntur, 8. eoque colomiae deducuntur, et quidem in Albam, tum. — 4. Anno CCCCLV, in Nequinum, quae a Nare fluvio Narnia appellata. + dictum et omnibus frequentatum : cus appellatur, quum omnes Moribus a. r. st. R. v. Spondaeos, quem quidam Molos 2. C i v es — C a m p a m i. sicum dixerunt, ut: IRomani m. Citat versum spondaicum Victo 4. cinx. Longam. Adscribunt rinus de metris, adiectus vuIgo Emnio Dousa et Merula. Censorino de die natali, sed abs 4. S u 1 fu r e a s - u n d a s. que poetae et libri nomine. En Priscian. Libr. VI.Sed Nar ser nio adscribunt Columna, IDousa vavit Ae productam etiam in et Merula. obliquis casibus. Ennius in VI. 3. R o m a m i — I, o n g a m. (lege: V.) Annal. Sulphureas Diomedes lib, III, Idem spondai p. sp. N. ad undas, Plin. H, N,
· ANNALIUM LI B. V. 78. 5 ...... Divi, hoc audite parumper, Ut pro Romano populo prognariter armis. Certando, prudens animam de corpore mitto. * Se tum, sicut equus, qui de praesepibus actus Vincla suis magnis animis abrumpit, et indu 10 Fert sese campis per coerula laetaque prata, ` ` Celso pectore, saepe iubam quassat simul altam
5. Anno CCCCLVIII. gravissimum bellum inferunt, collatis armis Samnites, Galli, Etrusci, et Umbri. Profecti eo Q. Fabius Maximus et P. Decius Mus. Etruscis et Umbris ad fines suos tu tandos revocatis, Samnites et Galli in agro Sentinati iusto certa mine provocantur. Dextro cormu Galli, sinistro Samnites con sistunt. Primo concursu aequis viribus omnia gesta. Decius, lentior pedestri pugna, equitatum in hostes concitat, bis irruens, bis adversus Gallicus equitatus, Romanorum equos longius eve ctos, essedis carrisque superstans armatus Gallus conterret etin fu gam vertit. In hoc discrimine Decius M. Livium pontificem prae ire verba iubet, quibus se et legiones hostium, patrem imitatus (conf. Anm. CCCCXIII.), pro exercitu populi Rom. Quiritium de WOveret, Praeit pontifex, . Decius sequitur. Exsecratus in se • III. 12.* Nar amnis exhaurit il nom bene convenit cum sequenti los (Velinos lacus) sulphureis parumper — divi. p a rum - aquis. Conf. etLib. XXXI,4. Virg. p e r. — Ex hac dictione con Aem. VII. 517. — audiit amnis iicere licet, brevem hanc Sulphurea Nar albus aqua.— orationem fuisse, temporis am Liv. X. 10. Nequinum in ditionem gustiae accomodatam. coLUMNA. . populi Romani venit (Fulvio Pae 7. p r u d e n s.—Terent. Eu tino et T. Manlio Torquato coss.); much. I.1.27. — prudens, sciens, colonia eo adversus Umbros mis vivus, vidensque pereo. sa, a flumine Narnia appellata. 7. Se t u m — a l b a s. Ma 5. D i v i — m i t t o. Nonius : crob. Sat. VI. 8. Homerica (Il. §. Prognariter, strenue, fortiter 506.)descriptio : $2$ δ* άτά τις ατα et constanter. Plautus Persa : τὸς ἐπτος άχοστησας ἐπι φάτνm Ego scio hercle, utrum velle: 4εςμόν ἀποδόήδας, δείει πεδίοιο age, indica prognariter. Ennius xQogtvov Eùoèdìs 1ουεσόαι εύά Annalium libro VI.: — diu h. άεῖος ποταμοίο Kvδιδων, όψοῦ a. parumper. Ut p. R. p. pro δὰ κάgn ἐχει, άμφι δέ χαίται- ' gnariter armis Certando p. a. de *9μοις αἰσσονται, δδ' ἀγλαίηφι c. mitto. Merula legit: Anma av&avovôg. Ennius hinc traxit : lium libro V. tum pro diu, quod Et tum sicut equus , q. d. P, ac 74 Q. ENNII Spiritus ex anima calida spumas agit albas; * Iniicit irritatu', tenet occasu', , iuvat res.
' ' , £* . ' ' ' . - Disperge hostes, distrahe, diduc, divide, differ!
-
- - * 15 Cogebant hostes lacrimantes, ut misererent
- - * - ...... ducuntur forte ligati
.
Gallorum et Samnitium copias Decius formidinem, fugam, cae dem, cruorem, omnes coelestium, infernorum iras, qua confer tissimam cernebat Gallorum aciem, concitat equum. 13. Irrita tus ab hoste, iniiciens se ipse infestis telis, interficitur, tenet oc casio, devotio iuvans ac bene succedens victoriam parit. 14. Q. Fabius collega Decii, suum militem hortatur, ut ho stilem invaderet aciem, et territos caederet. Castra capiuntur, interficitur dux hostium Egnatius. 15. Ingens fit caedes, hostes etiam suis lacrimis cogebant Romanos, ut misererent, et tandem occidendi finem facerent. 16. Q. Fabius relicto in Etruria colle
tus Vincla s. m. a. ' a. et inde liter hio, hisco; amo, amasco ; JFert sese c. p. c. i.j. Celso p. miseret, miseresco, sed magis a. s. i. q. s. a. Spiritus ex a. c. sp. misereo est, quo vetustissimi sunt a. albas. Merula in principio usi, ut supra dictum est. En legit: Se tum et pro inde indu, nius in quinto Annalium : Coge ut sit indufert, infert. Tentat bant hostes lacrumantes, ut mi et: — campi per coerula laeta sereret. que prata. — Ea aliàs notionis 16. 17. d u c u n t u r — M: n in Libro Annal. II. 48. t u r n e n s e s. Victorinus de car 13. In i i c i t — r e s. Fest. mine heroico: Hexameter versus Occasus — quo vocabulo Ennius dactylicus variatur per XXXII pro occasione usus est in libro species. Nam in versu dodeca secundo (Annal. II. 19.) Item in &yllabo species una est, quippe libro quinto: Iniicit irritatus, is, sine ulla varietate omnes in. tenet occasus, iuvat res. se spondaeos habet, et vocatur 14. D i s perge — d iffer. Spondiazon, ut est: Forte du Glossar. Fornerii MS. Divido cuntur ligati Minturnenses. Sen διαστείαω. Ennius in quinto : tiunt mecum magni viri , non Disperge h. distrahe, diduc, di solum Ennii esse, sed Ennium vide, differ. etiam ita scripsisse: — ducuntur 15. C o g e b a n t — m i s e forte ligati Minturnenses — r e n t. Priscian. lib. VIII. Simi quicquid scribat praeter poetae ANNALIU M L I B. V. {75 Minturnenses ......
- * tergum igitur sagu? pinguis opertat. * 'Quod per amoenam urbem leni fluit agmine flumen.
• . + - 20 . . . . . ansatas mittunt e turribus hastas. - *
gae exercitu, Romam reversus, triumphat de Samnitibus, Etru scis et Gallis. Inter alios et Minturmenses ligati in triumphum ducti. 18. Data ex praeda militibus aeris octogeni bii, ut ait Liv. X. 30, sagaque et tunica, praemia illa tempestate militiae haud quaquam spernenda. 19. Minturmas missi coloni. Erat enim oppidum situ nom incommodo, nec iniucundo ad ostium Liris, quod flumem per amoenam urbem leni agmine fluctuum fluit.20.Anno CCCCLIX.iterum res gesta cum Sammitibus ab L.Postu mio Megello et M. AttilioRegulo Coss. Samnitès deinde (CCCCLX.) saepe fusi, caesi, fugati a L. Papirio Cursore, Sp. Carvilio Maxi mo et aliis. Anno CCCCLXI. expugnata validissima oppida Ami ternum, Duronia, Aquilonia, aliaque Samnitium, ad quarum unius oppugnationem referendus hic versus Ennii.
mentem Victorinus. MERUI.A. to ait : Quod p. a. u. leni fluit 18. t e r g u m — o p e r t a t. agmine flumen. Virg. Aem. II. 782. Citatur ex Ennio a Nonio, s. v. — leni fluit agmine Tibris. tergus. 20. a n s a t a s — t u r r i b u s. 19. Q u o d p e r — flum e n. INonius : Ansatae, iaculamenta, Macrob. Sat. VI. 4. Agmen pro cum ansis. Ennius libro Y. 4n actu et ductu quondam ponere satas mittunt e turribus — Co non inelegans est, ut : — leni lumma explet versum, adscripta fluit agmine Tibris. Immo et an fimi voce: hastas, sed e mera tiquum est. Ennius enim in quin coniectura. Q U I N T i E- N N. I I . ANNALIUM L I B E R S E x T U S. (AB URBE coNDiTA ccccLxII — ccccLxxxvii.)
- v - i
*. * 1 Quinctus in occulto mussabat . . . . . *
• . -^ 1. Anno CCCCLXII. victi sunt iidem Samnites ac oppressi a Q. Fabio Maximo Gurgite, Proconsule. Pugnat hic primo con cursu adversus hostes infeliciter , victusque in urbem fugit. De liberante senatu de removendo ab exercitu, dolens inférendam sibi ignominiam, domi se continens, Quintus in occulto mussat ; pater vero, vir auctoritatis summae, Senatum adit, offert, ultro se iturum filio legatum, si labis eluendae et renovandae contra hostem pugnae non denegaretur copia. Impetrat facilis. Con feruntur manus. Virtute patris non modo conclusus liberatur filius, verum: etiam capitur C. Pontius Samnitium imperator, et caeduntur XX. millia hostium. Pacem Sammites petunt. Quie scente Samnite, et caesis aliquoties Vulsiniensibus (CCCCLXVIII.) plebs tertium, propter aes alienum, in Ianiculum secedit, cuius mali tam dira calamitas fuit, ut dictator dictus fuerit. Q. Hor
1. Q u í n t u s- m u s s a b a t. Ennius in sexto Annalium : Pestus : Summissi dicebantur Quintus in occulto mussabat. zmurmuratores. Naevius : Odi Sic suppleverunt eruditi. Paulus inquit, summissos, proinde aper Festi abbreviator : Mussare, mur te dice quid sit, quod times. inurare. Ennius: in occulto mus
* … v * Q. ENNII ANNALIUM Lin. VI. 77 ^ . . . . ' . • * Titus Caeciliu* Denter, Luciusque frater ......
- *- .- Navu' repertus homo, Graio patre,Graius homo,
* ;::'. . i : . - TeX .. 5 *Aemoni*, Burrus, uti memorant, a stirpe su
ι premo. - • • • • . * , } * . ' , . *. - tensius, qui plebem in urbem reducit. • 2. • Anno CCCCLXIX. ré divivum contra Romanos bellum movent Galli Senones, Etrusci, Lucani, Bruttii, Samnites. Profectüs contra Gallos L. Caecilius cadit ad Arretium, cum XIII. millibus Romanorum. Ad ulciscen dum mittitur cum exercitu (CCCCLXX.)T. Caecilius Denterpraetor, superioris amni Cos. frater, qui itidem oppressus cum magna ex ercitus parte interit. , (Utriusque fratris virtutem admiratus En- , nius celebravit, notante Plinio, suis versibus libri VI Annal. .ini tio). Tandem Gallos ita ad Lacum Vadimonis delet P. Cornelius Dolabella Cos., ut in ea gente mullus superfuerit, qui incensam. sabant. Alibi: Non possunt mus libros a Q. Vargunteio? Fuit sare boni, et: Non decet mus hic T. Caecilius Denter, frater* sare bonos. — - - L. Caecilii Dentris, Consulis ari-'
* ------mo CCCCLXIX. MERULA. j 2. T. C a e c ; 7; u s D e n te r.' * 4. Na v u s — r e ae. Festus * Plin. H. N. VII. 27. Fortitudo Navus, celer ac strenuus, a na in quo maxime exstiterit, im vium velocitate videtur dictus. mensae quaestionis; utique si Ennius libro VI. Navus r. h. G. p. recipiatur poetica fabulositas, Q. G. h. rex. Ennius T. Caecilium Teucrum 5. A e m o n i s — s u p r e m o. (l. Dentrem ) fratremque eius Nonius: Stirpem generis femini praecipue miratus, propter eos ni. Virg. Aen. VII. 298. Heu stir sextum Annalem adiecit. Quam pem invisam — Mascul. Ennius autem vere hoc scribat Plinius, Annalium libro quinto : Omnes Ennius propter Caecilium sex I'yrrhus u. m. a. stirpe supremo. tum Annalem adiecisse, aliis iu Legit Merula — Ann. libro sexto, dicandum relinquo. Certe En et pro Omnes: Aemonis vel Chao nius eoin libro bellum cum Pyr , nis. Aemonia regio estGraeciae, rho rege est prosecutus. Et qui Epirus vero olim Chaonia dicta. potest dici, Ennius sextum An Sed Burrum rescribi iussit P.' nalem adiecisse, qui Annales suos Victorius Var. lect. XIV. 8. me continenti scriptura absolvit, que aliter legitur im Pal. 1. et2.; distributos multo post in XVIII. ' non Purrum ut vulgo. Quintil. I. ' 78 : Q. ENNII v ...... qui est omnibu' princeps, .* Effundit voces proprio cum pectore sancto: * Aio te Aeacida Romanos vincere posse!
ab se urbem gloriaretur. 4. Anno CCCCLXXII. arma mota pri mum contra Tarentinos. Belli causa fuit vis ab iis illata L. Va lerio Classis praef., quem nihil hostile metuentem ad se profectum cum multis demerserant, et iniuria facta L. Postumio legato. Quum suis diffiderent viribus Tarentini, quaesitis multis, reper tus tandem homo navus s. callidus, Graecus, Graeco patre, reae Epirotarum, Pyrrhus, summa, qua deorum, qua hominum stirpe &atu$. - 6. Pyrrhus per legatos ab Tarentinis accersitus(CCCCLXXIII.), in Italiam transit, consulens ante omnia de belli contra Romanos eventu, Apollinem, cuius oraculum decantatissimum prae omni bus. 7. 8. Is respondens huiusmodi ambiguam dictionem sancto
4. Sed B quoque in locum alia Livius : Tradunt familias quo rum literarum dedimus — unde rundam Romanorum, Troiano Burrus et Bruges. Conf. Bur stirpe ante conditam Romam pro mamm. ad loc. Quint., praeser creatas. Idem Livius: Ostrymon, tim vero Osanni Analecta criti quendam memorant Graio stirpe ca.p. 12. Not. 6. B u r r u s. Ci exstitisse. Ennius. Annalibus : cer. im oratore 48.: Burrum (al. Nomine Pyrrhus, uti memorane Purrum) semper Ennius, nun a stirpe supremo. Oriundus Pyr quam Pyrrhum, Ut patefecerunt rhus paterno genere ab Achille, Fruges, non Phryges, scripsisse, materno ab Hercule. Conf. Au ipsius antiqui declarant libri. rel. Vict. de vir. illustr. 85. INec enim graecam literam ad 6. Qu i est omn i bu' p r in hibebant nunc autem etiam duas, c ep s. Cic. Orator. cap. 48. Ita. et cum Phrygum et quum Phrigi enim loquebantur : — qui est bus dicendum esset. Innuit Ci omnibu' princeps, non omnibus cero Emnium nec literam φmec T princeps. Ennii volunt esse he adhibuisse.— a s t i r p e s u p r e mistichium alii, Lucilii alii, ut m o. Festus in Recto fronte: Schirach. ad h. l. » -Antiquae id consuetudinis fuit, 7. Effun d i t — s a n c t o. ut, quum ait Ennius quoque: a Serv. ad Virg. Georg. II. 424. stirpe supremo. Conf. ad Annal. Ennius: Eff. voces p. cum pecto I. 59. Idem : Stirpem in mascu re sancto. G u m abundat, ut et lino genere antiqui usurparunt im Virgilii loco — cum vomere pro eo quod est femina, metapho fruges. vice dicentes, poetae quae nunc 8. 4 í o - p o s s e. Cicer. de in femineo prqferunt genere. divinat. II. 56. Herodotum cur v.
ANNALIU M LIB. VI. 79 Quam semper fuvit st olidum genus Aeacida
* rum ! ' 10 Bellipotentes sunt magi' quam sapientipotentes.
- - - + , *
- pectore effatur: Aio te Aeacida Romanos vincere posse. 9. 10. Pyr rhus, pro more familiae, stultus dictum interpretatur in sui com modum, sed quam perverse, ultimus demonstravit eventus. — Pyrrhus, vix exspectatus, in Italiam transportat validum, exerci tum et XX elephantos. Tarentum venit, iuventutemque con scriptam suis copiis miscet. Romae ingens metus. Novi, dile ctus habentur. Mittitur contra Pyrrhum et Tarentinos P. Vale rius Laevinus Cos. Instruuntur utrimque acies apud Heracleam, Laevinum fluminis transitu rex prohibet, et astu transmisso flu men equite, ordines Romanorum primus turbat, Consul flumine veraciorem ducam Ennio? num linem de bello consuluit. ' Ille 7ninus potuit ille de Croeso, quam ambigue respondit : A. t. 4. IR. de Pyrrho fingere Ennius ? quis v. p. Hoc dicto in voluntatem enim est , qui credat, Apollinis tracto, auxilio Tarentinis venit, ex oraculoPyrrho esse responsum: bellum Romanis intulit. — Dio Aio t. 4. R, v. posse? Primum med. lib. 1. 'Augußo1oyto: est vi latine Apollo nunquam locutus tio compositionis in ambiguo po est , deinde ista sors inaudita sita sententia. 4. t. 4. R. v. p., Graecis est : praeterea Pyrrhi — quum incertum, ab Aeacida, temporibus iam Apollo versus fa IRomanos vinci posse, an ab Ro- . cere desierat, pqstremo, quain manis Aeacidam. — Isidor. Orig. quam semper fuit, ut apud En I, 33. Amphibologia, ambigua nium est, stolidum genus Aea dictio — ut illud responsum, cidarum B. p. sunt m. q. s. po Apollinis ad Pyrrhum : 4. t. 4. tentes, tamen hanc amphibolo IR. v. p.— Priscian. lib. XVIII. giam versus intelligere potuisset. Sed auctores frequentissime a — Minuc. Felix Octavio: De iteQßávovs, i. e. transitionibus Pyrrho Ennius Apollinis Pythii utuntur, ut: 4. t. 4. R. v. p. responsa confinxit , cum iam 4pollo versus facere desiisset, * Ae a c id a. — Pyrrhus ut et cuius tunc cantum illud et am pater eius Aeacides, frater Ale biguum deficit oraculum : A. t. A. xandri M., sic dictus ab Aeaco, IR. v. p. — Aurel. /ict. de vir. Iovis et Europae filio, qui pater fuit Pelei , avus vero Achil]is. illustrib. 85. Pyrrhus rex Epiro Ab Achille autem mobilissima se tarum paterno genere ab Achille materno ab Hercule oriundus, rie per Achillis filium Pyrrhum, Pyrrhus. quum imperium orbis agitans, Romanos potentes videret, Apol 9. 10. Qu a m — s ap i e n f • 80 * Q. ENNII * Apta, dato signo, loca turritis elefantis Explorant Numidae; totam quatit ungula ter
•*• -• • • • •-• • •
- - - ram, . . . . . , , , *It nigrum campis agmen ...... * Barritu pecudum titubantes arma requirunt. -* , *.* * * - - - _ - **
superatos et ipse summnis viribus Epirotas adoritur, invadit, dissi pat. Pyrrhum equo lapsum periisse, fama spargit. Hic Epi rotis cadunt, crescunt Romanis animi. Pyrrhus avertendae cladi, vestem: insignem dat Megacli induendam, eumque circumvehi passim iubet, ut se vivere arbitrati hostes terrerentur, ipse pri vati hominis habitu cum toto exercitu in Romanos invehitur. Pu gna initio anceps, domec Megacle occiso, Pyrrhus occisus crede retur. . Insurgunt acrius Romani, cedunt hostes. Rex resumtis summi ducis insignibus pugnae fortumam mutat. Dat signum èlephahtis. 11. 12. Dato signo, Numidae, qui praeerant, apta loca turritis belluis quaeruiit. 18. Excitatur a Pyrrho novus hic belluarum exercitus, et nigro agmine campis incedens, Romanam aciem inopinato metu, concutit. 14. Barritu elephantorum Ro-'
nani perterriti et perturbati, - titubantes maiores copias optant. * ip o t e n e e s. Cit. a cic. de di- cit. de elephant. II.1. cum dicit : vin. II. 56. loco supra allegato. „Sed vix puto, si ita legenda 11. 12. A p t a — Num id a e. sunt verba haec, ad Pyrrhum Glossar. Former. MS. IIvQyogó posse spectare, quia Numidae • Qog turritus. Ennius in /. Ap nom fuerant im exercitu Pyrrhi, ta dato s. l. t. elephantis Explo putabamque nonnumquàm in il rant numeri — ubi legit Numi lo glossario Ammalium numerum. dae Merula, et connectit ea cum corruptum esse, et pro V., quo versu proximo ap. Macrob. Sat. agit Ennius de rebus Pyrrhi, scri VI. 1. ex Ennii Lib. sexto citato: bi debere VII., quo bellum Pu . Explorant Numidae, totam qua micum canit.** Salva tamen res est, tit ungula campum. Ambigitta Elephanti, animalia Numidiae, . ^ mem de fide connexus, cum haud certe a Numidis singulis tracta attribüi possint ungulae Ele bantur. — t ot a m q. u n g u laz. phantis secundum Plin. H. N. t-e rr a m. Conf. et Annal. VIII.' XI. 45., nisi potius ungu et Virg. Aen. VIII. 596. lae de aliis bellicis intelligen 13. It n i g r u vn — a g m e n. dum, quarum descriptio in pro Serv. ad illa Virgil. Aen. IV.404. I£ ximis huic fragmento versibus 7nigrum campis agmen ; Hemisti sequebatur. Aliam movet diffi chium,imquit, Ennii de elephantis. cultatem Gisb. Cuperus im exer 14. B arri bu - re q u i-,
a. ANNALIU M. L I B. VI. 81
15 . Σ • * . '-- --- •/ . . . telo Transfigit corpus, saxo cere comminuit brum.
� -
- - - - ^ • - •. • - • - • - . . tetrosque elefantos. £* Vertitur interea coelum cum ingentibu? sigvis; *Tum cum corde suo Divum pater atque homi - *. num rex - 20 Effatur: . . .
15. Horrenda editur strages, hic telo transfigit hosti corpus, ille saxo comminuit eius cerebrum, 16. et desperatis rebus, tetros elephantes cum fugerent, partim occiduntur ab iis, qui bestiis armati instabant, partim aut proboscidibus et dentibus conficium tur, aut pedibus belluarum conterumtur. Infiniti etiam capti. 17. Vix unus Romanorum evasisset, nisi nox proelio finem dedis set. Tanta fuit Romanorum clades, ut lupiter, ut poeta hic ce cinisse videtur Merulae, misert us lanienae, visus fuerit Noctem
- a rum 2. Citat Macrob. Sat. VI. 1. 17. t et r os qu e e l e fa n t os. ex sexto Ennii libro, sed men Isidor. Orig. X.Teter, ab obscu dose sic : Balatum pecudes qua ra tenebrosaque vita. Teterri tit omnes arma requirunt. mum pro fero dixerunt, ut En 15. t e l o. — b r u m. Citat nius: tetrosque elephantos. Calpurnius MS. allegatus ad Am nal. III. 18. e libro sexto ; tum 18. J^er t i t u r - s i g n i s. Serv. ad Virg. Aen. I. 416. Fi Macrob. Sat. VI. 1. Virg.: (Aen.II. gura est Tmesis. Sed hoc tole 250.) Vertitur interea coelum et rabile in sermone composito; ruit Oceano nox. Ennius in VI. caeterum in simplici nimis est, Vertitur i. c. c. i. signis. quod tamen faciebat antiquitas, ut : Saaco cere comminuit brum. 19, Tu m — effa t u r. Ci — Donat. de tropis: τμήσις est tatur a Macrob. eodem loco, ex unius compositi aut simplicis Emmii VI. praemisso Virgil. Aem. verbi sectio - ut Saxo cere X. 2. versu : Conciliumque vocat comminuit brum. — Male Lu Divum pater atque hominum cilio hemistichium attribuitur rex. Conf. quae dicta ad Ammal. ab Eugenio Toletano. I, 188, ENNlUS, ' F a 82 Q. ENNII ... Lumen protendit Burro tunc scitus agaso � - - Ut primum tenebris abiectis inalbabat Orta dies , ...... £} Qui ante hac invicti fuvere viri, pater optime
- Olumpi, * *< 25 Hos ego in pugna vici, victusque sum ab iisdem. +
excitare, ut maturaret et tandem receptui caneretur. . 21. Hac de causa Pyrrhus finem persequendi fecit; Romani, flumine su perato, in oppidum quoddam Apuliae pervenerunt; ipse Pyrrhus cum famulo, qui facem protendebat, moctu Tarentum intrans, atrocitatem cladis, quam hoc bello exceperat, diis suis homini busque testatus est. 22. 23. Postera enim die — 24. 25. adfigens ' titulum im templo Tarentimi Iovis, in quo scripsit, quae his ver sibus continentur. — Et cum a sociis increparetur, cur se victum diceret, qui vicisset, respondit: Ne ego, si iterum eodem modo vicero, sine ullo milite Epirum revertar.
21. L u m e n- a g a s o. Fe emendatur a Wakefieldsilva crit. stus: Scitum populi —— Alias T. IV. p. 78. bo m is pro s c i t is a poetis usur pantur. Terentius in Phormione, 24. 25. Qu i — i is de m. (I. 2. 60.) Satis,inquit, scita, et in Orosius Lib. IV. c. 1. Sed Pyr Heautontimorumeno: At si scias, rhus atrocitatem cladis quam quam scite in mentem Veneri, et hoc bello exceperat, diis suis ho Ennius in libro. sexto: Lumen minibusque testatus est, adfigens *** scitus agaso. Aga s o famu titulum in templo Tarentini Io lus δοῦλος ἐπι κτήνεσσιν. Conf. vis, in quo „haec scripsit: Qui Scalig. ad Fest. v. Agasones. ante hac i. f. v. p. o. O. Hos ego in p. v. v. s. ab iisdem. Et cum. 22. 28. Ut — d i es. Citat a sociis increparetur, cur se vi hunc versum Achilles Statius ad ctum diceret, qui vicisset, resporu Catullum, ex libro VI. Annal. disse fertur: Ne ego si iterum, auctorem non nominans. Certe eodem modo vicero sine ullo mi his verbis concipi video initium lite Epirum revertar. Ad quae libri VII Apuleii de asino aureo. Lud. Lautius: ,, Versus, uti in IMERULA. Ut dedimus versum, textu reposui, indubie Enmiani ANNALIUM L IB. VI. 83
u. Nec mi aurum posco, nec mi pretium dederitis; Nec cauponantes bellum, sed belligerantes, Ferro, non auro, vitam cernamus utrique. Vosne velit, an me regnare hera, quidve fe rat, Fors,
26. Romani accepta clade moesti, supplementum Laevino mittunt. Is, qui saucii, curatis, qui dispersi, collectis, qui ab urbe missi, suo exercitui admistis, Pyrrhum persequitur. , Hic po tiumdae 'Capuae spe frustratus, Romam populabundus properat, -inde in Etruriam;. hinc, quum audiret Tiberium a Senatu ex Etruria revocatum, sibi obviam ire, Laevinum vero a tergo se qui, recedit; tum Tarentum redit. Eo Senatus Q. Fabricum le gatum ad Pyrrhum mittit de captivis redimendis. Rex non solum Fabricium in summo habet honore, verum etiam sine pretio ca ptivos remittit. Verba Pyrrhi magnamima ad Fabricium perse quitur poeta a versu 26 — 88. — 84. Captivi redeunt in pa
- . . j* • - sunt, male, prius cum reliquis nis, sed regni tantum et gloriae
confusi.** - cupiditate. Idcirco se nolle ab 16 — 83. Ne c — D i i s. illis pretium pro captivis accipe Cicer. de Offic. I. 12. : Pyrrhi qui re, quos gratis reddebat. SAL dem de captivis reddendis illa MAsius, in not. ad Cic. loc. praeclara sententia: Nec m. a. 28. Vi t a m cern a mus, de p. n. m. p. d. Nec c. b. s. b. vita decernamus, vitam in peri Ferro m. a. v. c. u. Yosne v. a. culum et dimicationem coniicia m. r. H. q. f. F. Wirtute e. e. h. mus. Sic Ennius in Medea: —- s. a. d. Quorum v. b. f. p. Ho ter sub armis malim vitam cer rumdem m. l. p. c. e. Dono d. d. nere, quam semel modo parire. v. c. m. diis: Regalis sane et Conf, Ann. VIII. 58. digna Aeacidarum genere sen 29. He r a, h e r o s vocabant tentia. deos. Catull. ad Maml. 74. 77. 27. ca up on a n t e s bel Hic fortunae id nominis tribuit, „lu m. Caupones sunt, qui ven quae in bello dominari maxime dendo vino quaestum faciunt, creditur. Plaut. III. Merc. IV. hinc componari est, lucrum ex 12. Coniungo autem hera Fors quacumque re captare , bellum cum - Maturantio, Gronovio, cauponari, turpis quaestus cau Pearcio et Facciolato, quae est sa bellum gerere, captivos ven Fortuna domina. Conf. Spam dere. HEUSINGER. Pyrrhus prae hem. ad Iuliam. Caes. p. 231. se fert, se non quaestus gratia Cortium ad Sallust. Cat. 8. Ab et lucri belligerare cum Roma aliis hera et fors tanquam di 84 · · · Q. ENNII
30 Virtute experiamir. Ethoc simul accipe dictum:
Quorum virtuti belli fòrtuna pepercit, * Eorumdem me libertati parcere certum'st.
- Dono ducite, doquevolentibu' cum magnis Diis. +
- • • • • i. � . • redinunt
In patriam . . - - - • • - • -
Aut animis superant asperrima funera belli ,
Ac spermunt . . . • • - • *• - • ' • * Quo vobis mentes, rectae quae stare videbant _ - - - a triam. 86. Quin et Pyrrhus Cimeam legatum Romam mittit de componenda pace, sciscitantem, an Romani generosiores facti, bellique cladem spernerent, nec ne. 88. Pacem, maiore iam versae res distinguuntur. HEU bus cum magnis diis, formula sIN GER. .• • bene precandi. Vid. Cort. ad ' 80. A c c ip e. Quia tres lega Sall. Iug. XIV. 19. fi ad Pyrrhum missi sumt, eos 84. R e d í n u n t i n p at r i a m. que pariter adloquatur, Pearcius Festus: Redinunt significat re accipite legit (Al. Codd. accipe * deunt. Ennius * * * redinunt irz re, Gothanus accipite, habet,) patriam. - ita ut acpite pronumcietur. IpEM. 86. A u t — s p ern u n t. Virg. 81. p ep er c i t. Parcere i. q. Interpretes a Maio editi. p.46. En servare. Conf. ad Ann. IV. 8. nius in VI. Aut animis superant 32. E o r u n d e m. Vulg. Ho atque asperrima *** era belli rumdem. Sed eorumdem apud spernunt. Emendavi ut supra.- • veteres non minus trisyllabum. spernant sc. clademiisinflictam. Conf. Broukhus: ad Propert. IV. 87. Q u o — v i a a. Cicero 77. — c e r t u m 'st, mihi consti Cato mnai. 6. Ad Appii Claudii se tum, decretum est. Cic. Offic. nectutem accedebat, etiam, at II. 19. pro Rosc. Am. 11. Terent. coecus esset, tamen is, cum seri TI. Andr. I. 11. * * * * . tentia senatus inclinaret ad pa 88. D o n o d u c í t e. Distin cem et foedus faciendum cum. cte haec duo verba legenda cen * Pyrrho, non dubitavit dicere illa, sent eruditiores ; ut dono doque quae versibus persecutus est . • cohaereant; ahii dono dacite in Ennius : quo tr. m. r. q. st. v. terpretantur: dono accipite, mn Antehac, d. s. f. ruina. Cetera meri datos abducite. — vo/enti que gravissima. v . ANNALIUM L1B. VI. 85; t. Antehac, dementes sese flexere viaa? - 40* Sed quid ego hic animo lamentor? ...... • . - - * * . . . ; : : : . . . .'; � - . Orator sine pace redit , regique refert rem: . . . . * decretum'st, fossare corpora telis, *Dum quidem unus homo Romae toti superescit. - *. - ...... nam me gravis impetus Orci , 45 Percutit in latus ...... , - - - :* , , , Senatus parte flexa, Appius Claudius Coecus, vehementissima, oratiome dissuadet. * Verba Appii ad Senatum refert poeta. - 41. Oratione ista motus Senatus, eodem die Cinean urbe ex cedere iubet, et Pyrrho bellum indicit. Cineas sine pace • redjt,* refertque Pyrrho, decretum esse, persequi Romanos potius ad exitum voluisse bellum, dum quidem umis homo superesset Ro mnae, quam pacem condere iniquam. ' Ammo CCCCLXXV. invadit ; Pyrrhus Apuliam. • Ad Asculum pugnatur P. Sulpicio et P. Decio Coss. Pulsis initio Graecis, Pyrrhus, elephantis immissis , equita tum Romanum profligat. Interea Apuli, Epirotarum castra im gressi, Romanis victoriam afferunt. Elephanti plerique inter fecti, XX millia hostium caesa. 44 — 48. Pyrrhus cum multis 89. Vi a a pro vid. Legit viai, cretum est f. c. t. Hoc verbum Merula; pro vulg. ruina. Ruina Ennii dictum a fodiendo, a quo nec in MSS. nec in edd. vetustis fossa. •,* comparet; quae constanter ha-, 48. Dum — su p e r e scit. hent via vel viae. Conf. Voss. instit. orat. V. 270. Scaliger le-, Festus : Superescit significat supererit. Ennius : Dum quidem git vietae. 40. Se d —' ia men tor. unus homo Romae toga supere Donat.in Phorm. V. 4. 2. Ennius scit. Quod interpretatur Dace rius, dum Romanus supererit, in sexto; Sed q. e. h. a. Iaunentor. 41. O r a t o r — r e m. Var mam Romami togati erant. Me rula tamen legit versum, ut eum roL. L. VI. Ennius: Orator s. p. recudi curavimus. r. r. r. r. Orator ab oratione di ctus, qui enim verba habebat 44. Na m m e — la t u s. orationum publice adversus eum, Serv. ad illa, Virgil. Aem. I. 85. quo legebatur, ab oratione ora — impulit in latus , dicit: Alii tor dictus. - in latus, pro latus accipiunt. 42. De c r e t u m — t e l i s. Ennius : Nam m. g. i. o. p. i. latus. , , * Idem eod. Apud Ennium : de 4. • w 86 - Q. ENNII * ' '. - ', `'. £* + • t '...... hostili tameri irruit ictu, Perculit in latus . . revulso et stipite miles, Qui iactu valido percussit parmam . . . . . , Qui potis ingentes oras evolvere belli <* aliis vulneratus(verba Pyrrhi, se vulnerátum ámilite, stipite armato, narrans suis) Tarentum, Romani in hibernas per urbes Apuliae dis cedit. Tarenti in sequentem ammum omnia adrenovandum proelium parantur, milites et pecuniae toti Epiro imperantur. Bellum decer nitur novis consulibus (CCCCLXXV.) C. Fabricio Luscino et Q. Ae milio Papo. Eos, adit Nicias, qui Pyrrho fidus putabatur, pollicitus, se dolo regem interfecturum. Fabricius id aegre ferens, Pyrrho insidias indicat, qui tanta humanitate motus, iterum gratuito captivos remittit, et pacem secundo per legatos petenti respondet Senatus, egressus Italia de pace ageret. Vocatus a Syracusanis in Siciliam redit, relicto Milone, qui Tarentum et reliqua Italiae loca tueretur. Anno CCCCLXXVI. Fabricius Bruttiis, Tarentinis et Lucanis triumphat. Anno CCCCLXXVII. Q. Fabio Gurgite, C. Ge nucio Clepsina Coss. continuatum bellum. Victoria Romanorum talis, ut Tarentini ac Samnites, rebus suis diffisi, Pyrrhum — 49. qui solus videbatur potestatis, ingens bellum finiendi, ex Si 46. h o s t i l i — p a rm a m. Potis dicebant. Item potis est, Pesti schedae: Stipes, fustis pro potest, ut apud Ennium : ' terrae defixus. Afranius etc.*** Q. p. ingentes c a u s a s evolvere nius in (lego : Ennius in ) * * * belli. — Quintilian. VI. 4. de hostili in me iactu (lego : h. ta Cicerone: Quum Sex. Annalis men irruit ictu) percussit latus testis reum laesisset, et instaret (l. percutit in l.), üt (lego: et) identidem accusator ei: Dic M. révulso stipitè miles, qui iactu, Tulli, numquid potest de Sex. valido percussit parmam. Nisi Annali ? Versus tunc dicere coe si stipitem voluit ponere pro telo pit de libro Ennii Annali sexto : z/el hasta. Quipotis ingentes c a u s a s evol vere belli. — Spaldingius ad h. 1, 49. Qui p o t i s—or a s b e 1 pro Quis legit Qui, utpote ma 1 i. Macrob.Sat. VI. 1. citat e libro gis Ennianum ; probatque Co VI. Ennii, conferens cum hoc lumnae coniecturam, Ciceronem Virgilii: (Aen. IX. 528.) Et me e principio libri versum exce cum ingentis oras evolvere belli. pisse. Conf. et Heynium ad Virg. Diomed. Lib. I. Ex eodem etiam Aen. IX. 528. ANN ALIUM LI B. VI. 87 50 · · · `...... ' Curiu' vero, Quem nemo ferro potuit superare nec auro, · · · · · · · · · · · · Anionem • • * - 53 Brundisium pulcro praecinctum praepete portu - • • * - - - - - *- * • - -* • , & } , -* cilia revocarint. 50. M. Curius Dentatus, vir probissimus et L.Cor melius Lentulus Coss. (CCCCLXXVIII.) exercitum contra Samnites et Lucanos adducunt, Pyrrhus Locros recipit; a Rhegii oppug natione depulsus vulneratur, multo milite amisso, imde Tarentum redit. Revocatus. im auxilium a Samnitibus, ad Beneventum a Curio in fugam coniicitur. Cum paucis refugit Tarentum, inde in Epirum navigat, Milone cum praesidiario milite Tarenti re licto. Tarentini, Nicome duce in Milonem, impressionem fa ciunt, et legatis Romam missis, pacem impetrant. Amno CCCCLXXXI Samnites, Bruttii, et Tarentini subacti; magnaqué pars Italiae in potestatem P. R. redacta. Eodem tempore a M. Curio Dentato — 52. Anienus de manubiis hostium in urbem est perductus. Ahmo CCCCLXXXV. Picentini dómiti, — 58. sequem ti amno Salentini, caputque regionis Brundisium cum pulcro et in- L clyto portu, M. Attilio duce in deditionem accepti. His acces serunt (CCCCLXXXVIl.) Sassinates et Messapii. 50. Cu r i u s — a u r o. Ci secutus est. Nam Ennius A n í o - cer. de re publ. III. 8. Tamen n e m dixit secundum regulam. etiam si cui videbitur illa in op Amiemem ex manubiis de Pyrrho timis studiis et artibus quieba vi captis in urbem induxisse Curium tae ratio. beatior, haec civilis Dentatum, tradunt Aurel. Vict. laudabilior est certe et illustrior, de vir. illustrib. 82. et Frontinus et qua vita sic summi viri or de aquaed. 6.' nantur, ut vel M* Curius, quem ° 53. B r u m dus iu m — p o r n. f. p. s. n. auro. Ubi Maius t u. Gell. N. A. Vl. 6. Cur au notat, esse e deperditis Emmii tem non quoque Ennium repre versibus. Curii fortitudo et ab hendit (Hyginus) qui in Annali stinentia satis motae sunt. Conf. bus, non , ut Virgilius pennas saltem Cicer. Cato mai. 18. Val. Daedali praepetes, sed longe di Maxim. IV. 5. versius inquit: Brundis. p. p. 52. A n i o n e m. Serv. adVirg. p. p. Emmius praepete portu dixit * Aen. VII. 688. — gelidumque ad Graecorum exemplum, qui Anienem — ait: Anio haud lon hus est argogotáës reóiov,ut notat ge ab urbe est, sed hic Ennium scaliger ad Severi Aetnam. 326. Q U I N T I E N ANNALIUM L I B E R S E P T I M U S. (AB URBE . coNDITA. ccccLxxxvIII-Dxxiv.) v £* . . . scripsere alii rem , 1. In fronte huius libri poetam se excusasse, quod bellum Punicum primum parcius et breviore marratione absoluturus sit, quam cetera a se descripta, et quidem, quod bellum illud iam antea a Naevio poeta, peculiari carmine decantatum fuerit, testis est Cicero in Bruto: Tamen illius, quem in Faunis et Wa tibus enumerat Ennius (i. e. Naevii) bellum Punicum, quasi M0^- ronis opus deleotat. Sit Ennius sane, ut est certe, perfectior, qui si illum (Naevium), ut simulat, contemneret, non , omnia bella persequens, primum illud Punicum acerrimum bellum reli quisset, Séd ipse dicit, cur id faciat, scripsere, inquit, alii rem Versibus — et luculente quidem scripserunt, etiamsi minus, quam tu, polite. Quae Ciceronis verba, cum luculentis versibus *. 1.S c r ipse re-an t e h u n c. (vid. supra). — Idem in Orato Cicer. im Bruto cap. 18. Quid re. 51. Ennio licuit vetera con nostri veteres versus ubi sunt ? temnenti dicere : Versibus q. o. - quos olim F. v. c. Q. n. M. sc. IF. v. d., mihi de antiquis eodem q. s. N. d. st. erat . . . . ante modo non - licebit ? praesertim, hunc. Ait ipse de se, nec menti quum dicturus non sim : Ante tur in gloriando, sic enim sese hunc ;, ut ille, nec quae sequun res habet. Idem eodem : Tamen tur: Nos ausi- reserare., 1dem illius, quem in Faunis et vati eodem: Nec vero reprehenderim : bus enumerat Ennius etc. - Scripsere alii rem, et scripserunt ANNALIUM LIB. VII. 89.:. Versibu', quos olim Fauni Vatesque canebànt, Quum neque Musarum scopulos quisquam sti perarat, : - - Nec dicti studiosus erat ...... 5 ...... ante hunc. —— ...... • t. ; ex hoc Annalium libro conspiceresit,bellum Punicum primum re vera et ab Ennio tractatum fuisse (e. g. prima expeditio mavalis describitur contra Poenos etc.) non ita accipienda, quodsi diteret, bellum hoc ab Ennio non scriptum fuisse,sed potius,ut vellet,scriptum quidem esse, nec vero omnibus illud coloribus, quemadmodum cetera a gene roso populo gesta, adumbratum. Ennius enim his ipsis versibus, innuit, non omnibus coloribus adumbrasse quidem bellum illud, ' Punicum primum, quod in eo totus fuerit Naevius , scripsisse il lud tamen obiter, ne rerum marratio, eiectis multorum annorum actis, temere interrumperetur. Pergit: 1—5. Scripsere enim alii res gestas Romanorum, versibus rudibus atque inconditis,quum nemo antehac Musarum scopulos sive Parnassum adscendisset, nec verbo-, rum et politae orationis studiosus esset, ante hunc Naevium, et Nae verius esse censeo, sed consue r em sc. Romanam,bella aRo-' libenter auribus - tudini indulgenti manis gesta. - obsequor. Idem de divinat. I. 50. 2. J^e r s ib u s. Intelligit ver Eodem modo multa a vaticinan sus Saturnios, de quorum ori ^ tibus saepe praedicta sunt, ne gine et metro tantum laborant que solum verbis, sed etiain Ver viri eruditi.-Fauni,réges Abori sibus q. o. F. v. canebant. - gimum, tum dei, qui saepissime Varro L. L. VI. Versibus q. o. oracula dixerunt, et quidem per P. v. canebant. Fauni dei La versus.Fest.v, Saturmo dies.Varro tinorum. — Aurel. Victor in orig. L.L.VI. l. c.Aurel.Vict. l. c.-Wa-, gent. Rom. 5., Post Picum reg tesque poetae, e. g. Marcius va mavit in Italia Faunus, quem a tes ap. Macrob. l. 17. et Livium fando dictum volunt, quod is XXV.12., Livius Andronicus (cf. solet futura praecinere, quos Sa Osann Amalecta crit. p. 30.) in. turnios dicimus. Sed urbem Sa Odyssea vetere, tum Naevius in turnum, cum in Italiam venisset, carmine de bello Punico. condidisse traditur. Eius rei 5. A n t e h u n c. sc. Naevium. Ennius testis est, cum ait : Ker Naevius enim bellum Punicum sibus q. o. F. v. canebant. — primum scripsjt versibus Satur Quintilian. IX. 4. Ante enim car miis et contimuio carmine, quod men artum est, quam observatio postea, testeSueton. deill. Gram carminis: Indeque illud :— Fau mat. in septem libros dispescuit ni, vatesque canebant. C. Octavius Lampadio. , 90:2 Q. ENNII - ... *Nos ausi reserare fores, nös fecimù* *longos -::. Versus ...... * Sed neque me, decet haec carinantibus edere - · · · · · · chartis, ' -. * Nam latos populos, res atque poemata nostra 10 Cluvebit ...... * - - - Poenos. Didone oriundos vius ipse rudi illo et Saturnio metro usus est. 6. 7. Nos vero, pérgit, novum carminis genus, immo hexametros, sive heroicos versus componere, primi adgressi sumus, quales ille Naevius ig norabat. 8. Neque tamen hoc illi vitio vertendum, nec me decet, haec, lacessentibus dictis, in scriptis meis hoc loco edicere, 9. 10. cum ille Naevius non solum per omnem populum, sed et per hoc ipsum nostrum poema, laudibus extollatur, extollique debeat. 11. Inde poeta explicasse videtur originem Carthaginiensium 6. Nos a u s i r e s e ra r e. 8. Ne qu e m e — ch a r Tacito scommate percellit Nae t i s. Serv. ad Virg. Aen. VIII. vium, qui teste Varrone L. VI. 6. Carinare est obtrectare. En in be}lo Punico dixit, Nec satis nius : Neque me decet haec ca resarire scil. se potuisse Musa rinantibus edere chartis : Sic rum forés, ut bene coniicit Pop et alibi Ennius: contra cari ma. Resarrire i. q. aperire. rinantes verbaque obscoena effa Lo n g o s v e r s u s. Cicer. de J i. o h a r t i s dixerunt pro libris, legib. II. 27. Exstrui autem ve ut Lucil.Sat. XXVII.ap. Nonium : tat sepulcrum altius, quam quod Nec sic ubi Graeci, ubi Socra quinque diebus absolverit —nec tici charti quicquid quaeritis? ' imponi, quam quod capiat lau 9. Na m l at os - c l u e - dem mortui,- incisum quatuor b i t. Citat Probus in arte instit. heroicis versibus, quos longos ap. Columnam. Al. cluvebat. appellat Ennius. — Isidor. Orig. Iam. Dousa legit: Nam Latiipo I. 87. Hexametros Latinos pri pulos pes atque p. nostra cluve mum fecisse Ennius traditur, bunt, ut in iis sit Ennii augurium eosque longos vocavit. Vide de immortalitate scriptorum.De Osann Aualecta crit. cap. 2., in nique observandum, Colummam quo hexametro dactylico heroo' et Merulam contra fidemCicero Q. Enmium primum esse usum, nisim Brutol.c. versus 1-10. intu docte et erudite demonstratur. lisse libro primo Annalium Emmii. Versum concinnavit Planck ad 11. Po en os D. oriundos. Ennii Med. p. 109, IPriscian. . Lib. VI. Quod autem ANNALIUM LIB. VII. 91 Sed sola terrarum postquam'st permensa pa rumper i * • • • • , • Poeni sunt soliti, sos sacrificare puellos Divis : ' . . . . . , ...... * .~ - 15 • • • • Poenos ...... £* sive Poenorum , narrans, esse oriundos e Didone, quae 14. post quam per varios casus orbem terrarum permensa fuisset, cum suis Africam profecta, Carthaginem comdiderit. 12. Tum descripsisse eum mores publicos et privatos Poenorum, verisimile. Expendit enim, quod Poenis, adversis et desperatis rebus, sollemne erat, pueros suos immolare deis suis, ut et testantur Diodor. Sicul. XX. Iustin. XVIII. 6. Orosius III. 6. aliique. 15. Adiecit quaedam de Ionis, Didonis et Calypsonis di-' regni. Et alibi : sed sola terrarum citur, ostendit hoc etiam Caesel postquam permensa parumper. lius Windex in Stromateo his ver 18. Po e n i — D i v i s. Fe bis : Calypsonem ita declinatam stus: Puelli per diminutionem a esse apud antiquos. Livius : Apud pueris dicti sunt. Itaque et En nympham Atlantis filiam Caly nius ait: Poeni soliti suos sa psonem. Ennius in VIII. (lege crificare puellos. — Nonius: VII.) Poenos Didone oriundos. Puellos, pueros : Ennius: Ille Aliam tamen lectionem fovet suos Divis mos sacrificare puel Philargyr. adVirg. Georg.II.506. los. Inde Merula emendat ver et Sarrana dormiat oestro. Di sum, ut supra legitur. cit enim : Tyrus Sarra quando 15. Po e n o s. Sic pro Poeno que dicta est, ut Homerus docuit, rum feminas dixisse Ennium, te quem etiam Ennius sequitur au stantur Festi schedae s. v. Pu ctorem, quum dicit : — Poenos nici. Quaé solebant antiqui ef Sarra oriundos. Utraque scriptu ferre per Pu syllabam longam, ra proba, ait Merula, am tamen Ennius in Poe extulit, Poenos di unius eiusdemque loci, ambigo. cens. Sed est culpa librariorum, Quod Tyrus Sarra, testatur et quia ea , quae feminino genere Gell. N. A. XIV. 6. dicuntur, scribunt masculino, et 12. Se d s o la — p a r u m ipsi Graeci ita loquuntur, qui p er. Festus : S o l u m terram. solent philologos, phalargyros fe Ennius libro tertio: Tarquinio minas dicere. Poenos putans viros dedit imperium simul et sola librarius appellari, mutavit, quod 92, . ' Q. EN NII · · · - ; • . • • • . . Poeni stipendia pendunt , , , * I . . tunicatae iuvntus. *, . Iuppiter . . . . & . Appius indixit Kartaginiensibu' bellum moribus feminarum Poenorum. 16. Agit de modo, quo Poeni milites et a peregrinis sollicitabant. 16. Dicit, iuvenes Poenos tunicis indutos fuisse. — 17. Pergit deinde ad bellum Punicum primum. Anno enim CCCCXCVIII Q. Fabio Maximo, L. Ma milio Vitulo, primum contra Carthaginienses bellum excitatum. Eius causae aRomanis, quod Poeni Tarentinis adversus illos auxi lio venerant, a Poenis, quod Romani cum Hierone amicitiam inierant, vera causa, quia se mutuo suspectos habebant, et uter que salutem suam in alterius clad e et exstirpatione ponebat. Ita utrimque affectis haec belligerandi occasio nata. Quo tempore Rhegium in Italiae, finibus occupatum a Iubellio duce Romanorum, eodem Messana, urbe Siciliae, Campani intra moenia suscepti, civibus contra fidem partim interfectis, partim expulsis, sunt po titi. Supplicio de Romamis sumto, qui Messanam tenebant, cum metu perterriti, tum proelio adverso cum Hierone debilitati, alii Carthaginiensium, alii Romanorum praesidium implorant. ' Ro mani veriti, me hac occasione Carthaginienses tota Sicilia potirem tur, quum omnia iam tenerent praeter Messamam et Syracusas, Mamertinis advocantibus opem ferendam censent, atque omnia cum Diis auctoribus auspicantes, Iovem in primis consulunt de futuro belli eventu. — 18. Iupiter Romanis Carthaginis excidium - ; promittit, ut cecinit hic, teste Servio, poeta. : 19. Anno CCCCLXXXIX Coss. Appio Claudio Caudici et M. Fulvio Flavo, illi Sicilia obvenit , huic Etruria. - Appius indixit per adiectionem ab Ennio ea vox 17. • unio a ia iu v en t u s. explanata non fuerit (sic legen Nonius : Tunicâ est vestimentum, dum), cum tamen eiusmodi fere sine manicis. Ennius probro nomina etiam in vtrili, quam in Karthaginiensium tunicatam iu femineo sexu proferantur. ventutem voluit dicere, 16. Po e n i — p e n d u n t, 18. I u p it e r. Servius ad Vir Varro L. L. IV. Milites stipen gil. Aen. I. 24. In Ennio enim diarii ideo, quod eam stipem inducitur Iupiter promittens Ro pendebant. 4b eo Ennius: Poeni manis excidium Carthaginis. stipendia pendunt. 19. App i u s - b el / u m. -* ANNALIUM LIB. VII, 493 … - - - 20 . . . . . * • i • • * • - • «• - unùs Suru* surum ferret, tamen defendere posset. - ,* e At non quadrupedes equites . . • - 3 - * . • • •.• £* · · · , , • ' ; . . . . legio reditu rumore ruinas ' ' '■ £* * • • • • • . auferre domos, populi rumOre secundo � - • *. 1 , , - bellum Carthaginiensibus. 20. 21. Castra eorum apud fretum ita erant munita, ut vel ab uno palo tantum, aut surculo armato de fendi potuerunt. Appius tamen , praemisso C. Claudio Tribuno' militum, deceptis Poenorum praesidiis, quae castra et fretum custodiebant, ne quid copiarum ab Romanis vel commeatuum in Siciliam importaretur, noctu fretum traiecit. Hieronem, regem Syracusanorum, quem in obsidenda Messana socium Poeni adsum serant, improviso adortus ita cum eo confligit, 22. ut equestri proelio victus, nec enim quadrupedes equites Hieronis vincere po tuit, pedestri prospere pugnarit, ac Hieronem Syracusas fugerit. 23. Varie deinde dimicatum ad Messamam cum, Poenis. (Quo per tinere putantur versus 23 et 24, quorum alter indicare videtur, le Citâtur versus a Cicerone, sup tem prò equo. Virgil. lib. III. presso auctöris et libri nomine. Georg. 115.— atque equitem do 20. u n u s — p o s s e t. Fe cuere sub armis insultare solo et stus. Rigido tum caerulâ suro, gressus glomerare superbos. En cum ait Ennius, iocatus videtur nius Annalium libro VII. At non super etymo verbi coeruli. Est quadrupedes equites- Conf. ad enim a maris nomine (leg. colo vers. 72. re). Eodem verbo dei eadem re 28. l eg i o — r u in as. No usus est libro II...... coerula - nius: Rumor, favor, auxiliatio. prata. Mare ipsum dixit et ali Virgilius libro VIII. 78. Ergo iter bi: Inde Parum per coerula na inceptum peragunt rumore se vibus ambulabant. Item : unum cundo ; i. e. prospero favore et surum surus ferre tamen defen auxilio fluminis. — Ennius An dere possunt. Suri autem sunt nalium VII. legio reditu rumore fustes et άποηοQuatuwös surculi. ruinas. Mox : auferre domos po Versum emendavit Merula. puli rumore secundo. 22. A £ n on q u a d r u p e 24. a u ferre — s e c u n d o. de s e qu i s e s. Nonius: Equi Nonius loco citato. 94 Q. ENNII , 25 ; Rurescunt frundes , , * longique cupressi Stant rectis foliis, et amaro corpore buxum. � - T'* - - • - - - • - ; • ; '. t. gionem per rumorem i. e. auxiliationem ruinas castrorum forsam, postquam rediisset semel, repulsa, ascendisse, alter, praesidiales obsessae Messanae milites, spolia redimisse, âuxiliante vel favente populo.) — Consul, praesidio Messanae relicto, Hieronem per • sequitur et Syracusas obsidet. Ibi in angustum adduqtus arte eva dit, et Rhegium se recipit. Fulvius vero res Etruriae.componit, atque Italiam plane pacat. Anno CCCCXC. Coss. M'. Valerius Maximus Messala et M*. Ottacilius Crassus in Siciliam traiiciunt, quorum adventu, cum pleraeque Carthaginiensium urbes ad Ro manos deficiunt, tum Hiero proelio fractus, pacem petitam du ris conditionibus impetrat. His auditis Carthaginienses in Siciliam supplementum mittunt, et Agrigentum tenent. Consules, foedere . cum Hierone icto, ob hibernum tempus Rhegium revertuntur. Anno CCCCXCI, L. Postumius Megelliis et Q. Mamilius Vitulus, in Siciliam profecti, Agrigentum, quod a Poenorum duce Anni : bale temebatur, obsident, , Poeni fame oppressi, ad summam di micationem quum venissent, vincuntur. Agrigentum, praesidio Poenorum clam egresso, in potestatem Romanorum venit. 25. Quarto anno belli Punici primi (CCCCXCIX.) Coss. L. Valerio Flacco, T. Otacilio Crasso, novus dilectus ab S. P. Q. R. in Siciliam mittitur. ' Romani plerasque mediterraneas civitates, pedestrium copiarum metu, Poeni vero maritimas, classis terrore ad se trahunt.' Id quum Romani animadvertissent, animum ad * • • * • ' 26. R ur e sc u n t frundes. som. in Monosyllab.- populea ' Charisius lib. I. Frus, huius frus. - frundis , quod sic ab Ennio est L o n g i qu e c u p r e s s i — declinatum Annalium libro septi b u x u m. Philargyr. ad Virgil. mo: Rurescunt frundes—Vulgo Georg. II. ,449. Buxum lignum. frons, frondis. Rurescunt, ver Virgilius, non arborem dixit, * bum penitus obsoletum. Colu quamvis Ennii exemplo et arbo ΜNA. Scaliger rarescunt legit rem potuerit dicere, neutro ge %oc loco, eleganter. Volebat for nere. Ille enim sic in septimo : sean hoc Ennius, tantam arbo — longique cupressi Stant r. f. rum copiam ab Romanis fuisse et amaro corpore buxum, Potuis parandae classi excisam, ut syl set hoc fragmentum etiam intel vae (quae ovvsxòoyixóg frundes ligi de parata et stante iam im hoc loco) rariores fuerint factae. portu mova contra Poenos classe, MEaULA. Alibi Ennius ap. Au quae tanta celeritate confecta, ANNALIUM. Lab. VII. £95 Capitibus nutantes pinms, rectosque cupressos * Incidunt, arbusta praealta securibu' caedunt; Percellunt magnas quercus;*exciditur ilex,° 30 Fraxinu' frangitur, atque abies consternitur alta; Pinus proceras pervertunt; omne sonabát Arbustum fremitu silvai frondosai. - - - - - a. - - - - * , ' * Idem campus habet textrinam n£vibu' longis � classem exaedificandam adpellunt; ei parandae undiqùe materiae, omne arborum genus conquirunt, pinos, qypressos et alios. 37 — 32. Fabricandae et instruendae, classi inventas arbores Ro mani securibus caedunt, pervertunt, impolitas asciis dolant, aliis que ferramentis laevigant. 83. Textrinas navium instruupt, in • *- • - ut ipsae fere arbores, cum suis quam et haec tolerari pos foliis et corticibus stetisse fue sunt. ' ; rint visae. Mirum, ait Plin. H. 30. Frax in u* frangi t u r. N.XVI. 89., apud antiquos pri Enniani versus aspero consonan mo Punico, bello classem Duilii tium concursu horridum caden imperatorus ab arbore excisa, LX. tium arborum fragorem summo die navigasse. Flor. II. 2. Ipsa artificio imitantur,, iis praeser velocitas classis comparatae vi tim verbis Praxinu' frangitur ctoriae auspicium fuit. Nam, in — quibusfragor ipse auditur. Ac tra LX diem, quam caesa fue in eo etiam accurata quadam,co rat sylva, navium classis in an pia poetam lusisse apparet, quod choris stetit. mira orationis varietate uuicuique 27. C ap i t ib u* n u t a n t e s arborisuum verbum in eadem sig - cup re s s os. Nonius : Cu nificationetribuit.CoLUMNA. Ermii pressus generis feminini, ut dubi locum imitatus Virg. Aen. VI.179. um non est.MasculiniEnnius: Ca 33. Id e m c a m p u s - l on pitibus n. p. rectosque cupressos. g i s. Serv. ad Virg. Aem. XI. 28. — 84. In c i d un t — 326. Loca in quibus naves fiunt, fr o n d o s a i.. Macrob. Sat. VI. 2. Craece vavrjyua, latine textrina citat illo elibro sexto Ennii, non dicuntur. Ennius: Idem campus dubium, quin corrupto numero. habet textrinam navibus longis. -Incidunt arbusta praealta le Cicer. Orat. 47. citat prima ver git Merula pro vulgari: Ince ba: Idem campus habet. — na dunt arbusta per alta, quam vib. longis triremibus. 96 .. , . Q. ENNII, Et melior navis, quam quaestlataria portat £) : … ...... * • • . i . 85 . Ut clavum rectum teneant,, navimque guber : ; - · · · '. - nent, , . , ,...... * tonsam arte tenentes Parerent; observarent, portisculu' signum Quum dare coepisset *Poste recumbite, vestraque pectora pellite ` -- tonsis! eodem camp6 fabricantur naves longae, et aliae; 84. tum et ma fì ves stlatariae. . i : „ . 83. Dum classis omni diligentia adparabatur; quoniam de : faturi erant et gubernatores et remiges, novam et insolitam-artem öocendi erant Romani. Consules igitur • milites exercent in lit tore, alios, ut clavum rectum tenerent, et navim gubernarent; 86. alios ut remos impellerent, ut parerent portisculo (τφ κελεν otii vel iussori), eiusque signum et nutum , quam possent , dili gentissime observarent. 89. Cum portisculus signum daret, ut nimirum poste recumberent et sua pectora tonsis pellerent (Con 84. E £ m el i o r n a vi s — 86. t o n s a m — c o epis s e e. pore a t. Scholiastes Iuvenalis Nonius : Portisculus proprie est antiquus ad Sat. VII.180. Spondet hortator remigum, i. e. qui ean enim Tyrio Stlataria purpura dem perticam tenet, quae porti filo. Stlataria, inquit, illece sculus dicitur, qua excursum et brosa. Ennius: Et melior mavis exhortamenta moderatur. En ! quam quae stlataria portat. nius libro VIII. (lege VII.) An ? !MERULA. Recusus Scholiastes, rnalium : thus ante tenentes p. opera A. G. Crameri. Hambur o. portisculus s. q. d. coepisset. gi. 1828. 8. ubi locus eomparet Merula legit : tonsam arte te p. 295. Annotat Cramerus: * Stla nentes, quia ante opus erat htx • taria navis, piratica. Isidor. ius artis ignaris. Scaliger ante Gloss.—tum quodvis navigium retinet,* remum enim porrectis bellicum.. - bracchiis ante pectoratemebant; 85. Ut cl a v u m — g u dato signo adplicabant pectori. b er ne n t. Isidor. Orig. XIX. 2. 39. P o s t e — t o n s i s. Fe Clavus est, quo regitur guberna stus : Tonsam Ennius significae •culum. De quo Ennius : ' Ue cla remum, quod quasi, tondeatur vum rectum teneam, navimque ferro, quum ait libro septimo : gubernem. Merula legit teneant Poste recumbite, vestraque pe et gubernent. • , ctora pellite tonsis. Item : Pone v. . ANN ALIUM LI B. VII. 97 40 *Pone petunt, exin referunt ad pectora tonsas. * Hortatore bono priu' quam iam finibu' termo' - ', *• est, - - - + , ** . . . . • '' . . . . . quasi Hellespontus . * * •'- ' - • ...... fuso sanguine sacrem & sulum verba). 40. Nautae'Romani id exseqüuntur, utpote in his rudimentis boni et dociles discipuli. 41. Hortatore bono usi et portisculo morigeri. 42. Sic deinde classis in ancoris stans, fuit, quasi Hellespontus i. e. claustra maris vel portus. 43. Anno CCCCXCIII. classi confertae et confectae praefectus Cn. Cornelius Scipio Asima, collega C. Duilii. Is, quaecunque ad profectio nem et mavalè certamen facere videbantur, curat, sacrificat ho petunt, exin referunt adpectora t u s. Varro L. L. VI. Quasi Hel tonsas. lespontum — et c la u s t r a, quod Xerxes quondam eum locum clau 40. Po n e p e t u m ? — t on sit. Nam, ut ait Ennius ; isque sas. Festus l. c. Eleganter ex Hellespontum pontem contendit primit poeta morem remigum, in alto. Scaliger legit : Ad Hel qui ante pectus prius impellunt lespontis claustra. claustra, quod remos, postea tergo pandicu Xerxes etc. haecque verba ex lantur, quum acceptum remum Euripidis Medea ab Ennio trans ad se recipiunt. Alii emendant: ' lata esse notavit. Ausonius Po Prona petunt — ut clarius expri pma vero nil mutandum esse cen matur gestus remigantium. ' set, et apospasmatium illud Em nii esse, tum ad Annales refe 41. Hor ea ? o r e — e e r m o rendum et quidem ad Duilii clas est. sc. usi. Festus : Termonem sem statuit. Ennius graeca consuetudine di xit, quem nos nunc terminum ; 48. fu s o s a ngu in e s a hoc modo: Ingente vadit cursu, c r e m. Festus : sacrem, porcum qua redditus termo est. Et idem : dici ait Verrius, ubi iam a partu Hortatore bono prius quam iam habetur purus. — Ponitur ali finibus termo est. quando pro hostia : Ennius : fu so sanguine saeret, - 42. Qu a si Hel lespon-* ENNIUS, G 98 •' Q. ENNII s. - … ,,Ista macella. - .... :. o • :.:. ; . . . ';-. t * . . *. ; ' A.: ? - , r ,* & irj; ; ; ; ' 45 ., . . . . patrem divumque hominumque * •. i i Dux erat ipse vias per* salsum humorem . . * Conferta pulcre rate, inaerataque perite, ... : Per liquidum mare eunt, sudantes atque se dentes; * Labitur uncta carina per aequora cana; celones *r 50 ...... • • • • „ • , • . aplustra, * I. – - – -– - – – ; - .1 stiam, 44. faustum inde omen trahens eximimolationibus hostiarum; 45. Iovem precatus, * magno molimine ex portu solvit. . › 46. Cornelius Scipio dux erat ipse viae per mare. 47. Com fertis ratibus atque inauratis, ' Romani per mare eunt, ad remos sedentes et prae novo remigamdi studio sudantes. — 49. Labitur uncta classis per aequora; celomes, quae ad ministerium erant aptae, sequuntur. ' 50. Neque, classi sic, eunti deerant aplustra, - ' - - - • • v* y *. 44. Is t a m a ce iia. caper' vis longa digitur, ut Ennius, de orthographia citat ex Ennio, quum ait: ,,Conferre aut ratem suppresso libro. Macellum a aeratam qui perit· et qui dum. mactandis pecoribus, sed hoc mare sudantes eunt atque se loco annotat Caper, in plurali dentes. Emendavit versus Scali numero prolatum. ger, ut eos posuit Merula. Po 45. p a t r e m d i v u m q u e pma legit: Ut conferre ratem h o m i n u m q u e. Citat Cicero aeratam quivere perite Per Ziqui-. de nat. deor. II. 2. dum mare. - Romani, inquit, 46. D u x — v i a s. Prisciam. edocti artem remigandi classem lib. VI. Primae declinationis fe in altum duxerunt. iminanorum gentuvum etiam, an 49. la b i t u r — ce lo n es. 4s more graecorum solebant, an Isidor. C»rig. XIX. • 1. Celones, tiquissimi terminare. — Ennius quas Graeci κάλητοι vocant, i. in septimo Annalium: dux ipse e, veloces biremes, vel triremes. vias,i.e, viae,- s a l s u m h u m o agiles, ad ministerium classis r e m. Serv.ad Virg.ap.Merul.Sal aptae. Ennius:, labitur u. c. p. sum humorem, Ennianum i. e. a. c. celonis. L. celones. Conf. et amare. - ' ..' • Annal. XIV. ., , , -'. 47. C o m fe r t a — se d e m *. 50. 4 p l u s t ra. Glossar. t es, Warro L. L. VI. Ratis, na Benedicti: A(plustra avvegóv ττλοί ANNALIUM LI B. VII. . 99 Multa foro ponens, ageaque longa repletur + - Una trabes remis sulcat rostrata per altum, *Ingenti vadit cursu, qua redditu* termo est; *Mulserat huc navim compulsam fluctibu' pontus; 55 *Impetus haud longe mediis regionibu' restat. + sive ornamenta navium. 51. Consul cum XVII mavibus Messanam contendit; inde, quum omnia futuro certamini necessaria paras es, et omnis generis armamenta , non navigationi solum, sed pugnae navali etiam in foris atque ageis navium posuisset, Lipa ram proficiscitur. 52 — 55. Non tam exacte omnium navium gubernatores navigandi artem erant edocti, ut aliquot naves o bliquo cursu a cetera classi non deviarint, et in praesentissima pe ricula non fuerint devectae, quibus tamen succursum a aliis, et ov , cjg 'Evvios. Vid. Fest. canes, una trabes remis rostra Applustra. ta per altum. Ennio adscribunt versum Columna et Merula. 51. M u lt a — r ep le t u r. 53. In ge n t i - # e r m o e s t. Isidor. 1. c. A g e a, via seu locus Conf. ad v. 81. in navi, per quam ad remiges 54. Muls e ra t - p o n t u s. hortator accedit. De qua En JPriscian. lib. IX. Mulgeo mulsi nius : Multa foro ponet et agia facit, quamvis differentiae cau via longa repletur. Reposui ver sum ex emendatione Merulae. sa quidam mulxi protulerunt, quia mulceo quoque mulsi facit.. Glossae ap. Scaligerum : Agea — Ennius in VII. Annal. Mui παρά 'Evviq , jztágoόος πλοiov. serat h. n. c. f. pontus. Mulge Scheffer de militia mavali p. 804. re h. l. agitare, impellere. Antiquit. Polem. Tom. V. legit: 55. Im p e t u s — re s t a t. Multa foro ponunt, agearia lon Festus: Restat pro distat ait, ga replentur. (sc. Verrius) Ennium ponere, 52. Un a t r ab es — a le u m. quum is dicat: Impetus aut i. Varro L. L. VI. Canes, quod la m. r. restat. Ad quae Daceritus: tratu signa dant, ut: Signa ca ,, Sed hic verrium puto falli, re nant ; Canes appellatae, et quod stare posuit Ennius pro retro ea voce indicant, quae noctu la manere , de navibus, quarum tent, latratus appellatus. Sic impetus in medio cursu fractus.“ dictum a quibusdam, ut : una Pro aut legit Merula haud. G 2 100 .'i, , Q. ENNII* Alter mare cupit, alter pugnare päratu'st. - * a. Dum censent terrere minis, hortantur ei sos: : * Non semper vestra evertit, nunc Iuppiter hac * • - £ ; stat; - .. * Fortibus est fortuna viris data; * eia! ma - chaeras . . ' • J'. 60 * Porgite ...... - * £* - ---- ...... ; . . vita illa dignu'locoque ' .. j ? a * - - - - . - - _ • • * * auxilium latum. 56. Liparas venit Consul; a classe Punica''cir cumventus , et per fraudem veluti in colloquium evocatus capi tur. In ea trepidatione Romani, alii strenue pugnando volunt occumbere, alii mando salutem quaerere. . 57. C. Duilius, quum adversam collegae sui fortunam intellexisset, pedestres copias, quibus ex sorte praeerat, Tribunis militum tradens, ad classem se confert, et quoniam a Poeno victore omnia terrroris et mina rum essent plena, ante pugnam submittit per singulas naves, qui Romanis ad removandum certamem instigarent. 58 — 60. Er sic suos hortantur: Non semper vestra etc., - 61—62. His dictis Duilius, vir probus et illo loco dignus, Romanos ad fortitudinem et iram movet. — Sic animato ad proelium milite C. Duilius Poenos, navali pugna congressus ad Liparas devincit, 56. Al t e r — p a r a t u * s t. meis dictis esto mora, Iuppiter hac IFestus : Nare a, nave, ductum, stat, citat ex Ennii libro septim6. Cornificius ait, quod aqua fera 59. Fo r t i b u s — da t a. tur natans, ut navis. Ennius Macrob.ibid. ex Ennii septimo. Libro septimo: Alter nare cupit e í a m a c h a er a s.Serv.ad Virg. a • P, p. Aen. IX. 38. Eia militum prope ' 57., D u m — e i s os. Festus : rantium clamor, et est Ennia- - S o s. pro eos antiqui dicebant, num, qui ait: Eia machaeras. ut Ennius libro septimo D. c., t. 60. Po rg i t e. Serv. ad Virg., m. hortanturve sos, ubi Merula Aen.VIII.274. Porgite, Ennianum, legit: hortantur eisos. „ . , i. e. porrigite. ` · · · · · · 58. N o n s e mp e r — s t a t. 61. v i t a i 11 a — 1 o c o q u e., Macrob. Sat. VI. 1. praemisso. Citat ex Ennio J'ictorinus de me-, Virgilii Aen. XII. 565.: Ne qua trorum ratione. Imitatur LuciI. *• v. *. ANNALIUM L 1 B. VII. $101 Duilius*dictis Romanis incutit iram. + Atque manu magna Romanos impulit omnes. ' * - Africa terribifi tremit horrida terra tumültu 65. Undique, multimodis consumitur anxia curis; Omnibus indu locis ingens apparet imago. Tristitiae, oculosque manusque ad sidera lassas Protendunt, exsecrando duci* facta reprendunt mersa et fugata illorum, classe. Annibal vix Carthaginem inco lumis rediit. Romani Segestam obsidione eximunt, et Macellám oppidum in, Sicilia pugnando capiunt. . Duilius primus omnium Romanorum ducum mavalis victoriae ducit triumphum. Ammo CCCCXCIV. L. Cornelius Scipio Cos. in Sardinia contra Sardos, Corsos et Ammonem Poenorum ducem feliciter pugnat. Caracalae urbis excidio, incolis tantum terrorem iniicit, et omnes Poenos ita terra marique expugnat, ut iam victoriae nihil, nisi Africa ipsa, restaret. Occisi Annonis corpus e tabernaculo suo indictivo funere effert. — Anno CCCCXCV. Attiilius Calatinus et C. Sulpi cius Paterculus Coss. in Siciliam profecti, Panormum, ubi Poeni hiemabant, omnem belli vim convertunt, eo oppido relicto, Hippanam et Mytistratum capiunt, Drepanum, Lilybaeum, et alia oppida, deiectis Poenorum praesidiis, occupant, Liparas ob sident. — 68. Trepidatum ab Attilio circa Camarinensium saltum, ubi hostis magno exercitu I{omanos aggrediebatur, sed eximia virtus M. Calpurnii Flammae, Tribuni militum, Consuli et salu tem et victoriam parit. — Anno CCCCXCVI. Annibal senior a Carthaginiensibus iterum classi praepositus, infeliciter cum Ro manis mavali proelio congressus,. ab exercitu suo, seditione' orta, in crucem tollitur. C. Attilius, Regulus Cos. Liparam Melitamque Siciliae insulas, pervagatus evertit. . 64 — 69. Fracta tam mul Sat. III. ap. Nonium. Citatur Aen. I. 73. — incute vim mentis. hemistichium supresso autoris , Ennius : dictis Romanis incutie nomine sive ex Ennio sive e Lu iram. - cilio a Ciceron. im orat. 48. 63. A t q u e — o m n es, Virg. Ita enim loquebamur, qui es? interpretes a Maio editi p. 45. omnibu' prìnceps, non omnibus Ennius : Atque m. m. R. i. ' w princeps et : vita illa dignu' loco ornare es. que, non dignus. 64 — 69. 4fr i c a. — c i r 62. d i c t i s i r a m. Serv. ad c u m € u r s a n t. Calpurnius Pg-* · '« * 102 Q. ENNII , Poeni; pervertentes omnia, circumeursant. ' � 70 ...... perculsi pectora Poeni � - Tonsillis rapide cohfigunt fittus aduncis, tis Africa malis metu trepidat. Poeni graviter anguntur, et re bus deploratiâ, multo luctu conficiuntur, suorum ducum facta. vellicantes; nusquam non manifesta summi moeroris indicia; omnia sursum ac deorsum miscentur. 70. Anno CCCCXCVII, M. Attilio Regulo, et L. Manlio Vulsome Coss. Romani parant omnia, ut in Africam traiicerent. Iiis obviam eunt Poemi, perculsis etiamnum animis ob superio res clades, eunt tamen, ducibus Annone et Amilcare ; oommisso proelio navali, victoriam adipiscuntur Romani. 71. Consules Africam petunt, littoribus tonsillas, quibus so. MS. Lib. I. Quanta autem, quidem traductio atque immuta audita suorum clade formidine tio in verbo quondam fabrica contremuerint 4fri, quam repen tionem habet , sed in oratione : tino metu illorum animi conci Africa t. t. h. t. tumultu. Idem derint, Ennius libro septimo, Orat. 27. eundem versum innuit. dissolutior£ i. e. meliore descri Conf. quae dixi ad Annal. IV. 25. bit arte, quam Naevius ; quod `potuit, qui hoc posterior fuit. 4 70. p e r c u 1 s i p e c t ora Poen Scribit Hierom. Colum frica t. t. h. t. t. Undique m. m.c.a. i. c. Omnibus inde l. i. a. i. Tri na, hoc fragmentum sibi missum stitias o. m. ad. s. l. Protendunt e Consentia a Fabio Aquinate, ' e. d. f. r. Poeni p. o, circumcur qui illud ex quodam suo vetu sant. Naevius in tertio: Sis stissimo Statii interprete MS. ex cerpserat. IPoeni contreniscunt artibus, - universumn Magni metus eumul 71. t o n s i l l i s — a d u n - tus pectora possidet, Caesum c i s. Isidor Orig. XIX. 2. Ton funera agitant, exsequias iti silla, uncinus ferreus vel ligneus, tant, Temulentiamque tollune ad quem in littore defixum funes jfestam, ~ Festus: Metonymia navium illigantur. De quo En est tropos , quum ab eo, quod nius : Tonsillas rapiunt, confi continet, significatur id quod gunt littus adumcas. Merula le continetur ; ut Ennius, quum git : tonsillis — aduncis e MS. ait: 4frica t. t. h. t. tumultu. Potuisset et: , tonsillas r. c, lit - Cicero de orat. III. 42. Ne illa tori aduncas, ANNALIUM LI B. VII. 403 '* Navibus explebant sese terrasque replebant. - : ' + - • • *«* •.*:»:: , • •. •. . •. • • • • . €YaX'st Aspis ab Attilio ...... · · · | & - - · · : 5 Cuclopis venter, velut olim turserat, alui Carnibus humanis distentus ...... - - . * - naves suos alligarent, impingunt. 72. Navibus se exomerant, Africamque multo repleut milite. 78. Clupeam et Aspidem, pri mas a littore urbes in deditionem accipiunt, (Nuncius forte a poeta inductus, asseverat: Aspis vere ab Attilio capta !) inde in agrum Carthaginiensium irruunt.— Revocato Romam L. Manlio, Attilius Adim oppidum obsidet et Tunetem expugnat. 75. 76. Ser pens eodem tempore, mirae magnitudinis, qui multos milites op pugnatus devoraverat, cuius venter, ad instar Cyclopis, carni bus humanis distentus erat, occiditur, cuius corium CXX pedes longum, Romam delatum, aliquamdiu multis miraculo fuit.-At tilius,, cum successorem timeret, foedus cum Poenis facere coma tur. Repudiant illud Poeni ob acerbiores conditiones, et auxi * lium petunt a Lacedaemoniis. Dux mittitur. Xanthippus. In structa acie Xanthippus, Romanos castris exuit, Regulum cum XV millibus capit, caesis XXX millibus. — Anmo CCCCXCVIII. M. Aemilius Paulus et. Ser. Fulvius Nobilior, audita captivitate Re guli, transire in Africam cum classe CC mavium iussi , ' Clypeam petunt. Classem Poenorum fundunt; CIV Poenorum naves de mersae, XXX captae, XXXV millia militum caesa. Classis Ro mana, in Itafiam ' praedis onusta remeans infando naufragio, - - 72. - Na vi b u s — r e p te- Asper a Latinis. Vetus codex bam t. Serv. ad. Virg. Aen. VI. Dousae: 'Ennius quoque Anna 545. * ad illa explebo numerum, bium liber: aequas istas per litum. ait: Explebo est minuam. Nain• Vocum prodigia. Leviter et in ait Ennius : Navibus explebant. certo animo divino: Ennius li s. t. replebant. Glossar. Forme bro VII. evax'st Aspis ab Attilio. rii: Explere ἀποδάλλειν, ἐκτιτε MEaULA. 68a, Ennius in VII. . 75. cu c l op i s — d i s t e n 78. e v a x * s e — A s t i l i o. t u s. Citat Priscian. lib. IX. E Charis. L. II. Evax. Plautus in fibro IX. Ennii. Corrigemdum Bacchidibus : Evax adspersisti libro VII.; sermo enim sine du aquam. Ennius Annalium I/. hio de serpente. Dousa legit: . 104 Q. ENNII _ • '.. • . ratibusque fremebat Imber Neptuni . . . . * furentibu' ventis, ...... , * fluctusque natantes. * - - , , I ' ' • . •• 80 ...... equitum celerissimus . . � ç - - - - • * * * . 77 — 79. fremente mari, furentibus ventis, qui extollebant natantes fluctus, evertitur. E CCC navibus, CCXX pereunt; LXXX abiectis oneribus, vix liberatae. - . . 80. In locum amissarum navium totidem factis et coniunctis LXXX superstitibus, Cn. Cornelius Scipio Asina et A. Attilius Ca latinus praefecti, et profecti (CCCCXCIX.) in Siciliam, Panor mum capiunt. Paullo post (D.) Cn. Servilius Caepio, C. Sempro , mius Blaesus Coss., cum CLX navibus in Africam transgressi, uni versam oram maritimam depopulantur. Anno DI in Siciliam a Senatu mittitur C. Aurelius Cotta Cos. Hic plurimis proeliis ad versus Poenos et Siculos pugnat, et per totam Siciliam partim ho stium, partim etiam sociorum inhumanas strages relinquit. Anno IDII. L. Caecilius Metellus C. Furius Pacilus cum pedestribus co piis in Siciliam missi. Furius paullo post cum parte copiarum Romam revertitur. Quo cognito Asdrubal, novus Poenorum dux, ex Lilybaeo in Panormitanum agrum cum elephantis CXXXIII et equitum peditumque amplius XX millibus irrumpit; Metellum, qui Panormi se continebat, ad pugnam provocans, et celerrimi equitum ad speculandum emittens. Eum Metellus, cum flumen Cuclopis venter velut olim turse enim apud Ennium: furentibu' rat, alte carnibus humanis. d. - ventis. 77. r a t i b u s qu e, — Ne p t u m i. Serv.ad Virg. Aem. I. 127. 79. fl u c t u s qu e n a t a n Idem Ennius imbrem pro aqua marina : &es. ad Aen. VI. 705. ad ratibusque fremebat imber Ne verba: qui praenatat.' Praeber ptuni. Idem Aen. XI. 299. Anti fluit, ait, et contrarie dictum qui aquae sonitus fremitus dice est. Nam non natant aquae, sed bant. Ennius: ratibusque fre nos in ipsis natamus. Ennium inebat imber Neptuni. igitur secutus est, qui ait: flu 78. fu r em t i b u * v e n t i s. ctusque natantes. Idem ad Aen. I. 55. ad illa : 80. e q u i t u m — c e l e r í s - furentibus 4ustris. Est, ait, au & i m u s. , Citat ex Emmio supp. tem specie* pro genere. Legerat libri nomine Charis. lib. 1. ANNALIUM LIB. VII. 405 . . . . . ferinunt;' * Denique vi magna quadrupes eques atque ele … fanti - Proiiciunt sese . • ' • • * * * * * - - • - � ?. Haec abnuit Regulu - * Quo tam temereiti*, ci tate / traieceret; 81. adortus magno proelio superat, elephantis, quos im Romanos Asdrubal impulerat, in suos consilio retroactis et eo rum ministris, caesis; 82. 83. et in fugam cum equestribus co piis se proiicientibus, XX millia Poenorum interfecta, elephanti CIV capti et per Italiam cum voluptate spectantium ducti. As drubal cum paucis Lilybaeum profugit. 84. Sic victi et labefa ctati Poeni Regulum captivum de pace, aut de captivis commu tandis Romam mittunt; iuratum, ut nisi redditi essent sibi quidam 81. fe r i n u n t. Festus: Re Ennii septimum) hos eum primum dinunt significat redeunt in pa versus perperam pronunciantem triam. Idem etiam prodinunt audivimus : D. v.-m. quadrupes pro prodeunt, ferinunt pro fe equus et e. P. sese — Neque po riunt. Sic supplevit Dacerius. stea multis versibus additis, ' ce lebrantibus eum laudantibusque 83. de m i q u e. — pro i i omnibus discessit. Tum Iulianus, c i u m t s e s e. Macrob. Sat. VI. egrediens e theatro, Quid vobis,- 9. Omnes antiqui, ut hominem inquit, de hoc ἀναyvóστη et de equo insidentem, ita et equum, quadrupede equo videtur? Sic quum portaret hominem, equitem enim profecto legit : D. v. m. qua vocaverunt ; et equitare non equi drupes equus et e, P. sese. Ecquid tem tantum, sed equum quoque putatis, si magistrum praelecto dixerunt. Ennius libro Annal. remque habuisset alicuius aeris, VII. D. v. m. quadrupes eques quadrupes equus dicturum fuisse, atque e. P. sese. ' Numquid du ac non quadrupes eques? Quod ab bium est, quin equitem in hoc loco Ennio ita scriptum relictumque ipsum equum dixerit, quum ad esse, nemo unus literarum ve didisset illi epitheton quadrupes? terum diligens dubitavit etc. - Gellius N. A. XVIII. 5. Quem Philargyr. ad Virg. Geo. III. (loquitur de Ennianista quodam, 115. — equitem docuere sub ar qui Puteolis in theatro, apud mis, ait: Hic equitem, sine du populum legebat Ennii Annales) bio equum dixit. Ennius autem quum iam inter ingentes clamo libro /II. D. v. m. quadrupes res legentem invenissimus (lege eques atque e. P. sese. — bat autem librum ex Annalibus 84. Haec a b n u . . . Vir - 106 . - Q. ENNII . ;. 85 Ac temere erratis? inquit - ...... *Heu, quianam dictis nostris sententia flexa'st? - * . Quum illa ut, quae iam semel est imbuta veneno . . . *remorbescat ...... * Atque priu' pariet Lucam locusta bovem, quam + - 1 mobiles, Carthagimem ipse rediret. Senatum ingressus, com ditionem dissuadet, reddi captivos negans, utile. 84. 85. . Cum enim videret Senatum ad implendas conditiones se inclimare, ut ipse (Regulus) servaretur, abnuit hoc, inquiens: Quo tam temere itis citato cursu? quo tenere erratis? 87. Pergens: Quodsi captivi non redduntur, Poenis deerunt milites acres, novi enim, quos adscive runt, nullius momenti sunt. Iuventus Poenorum ita cladibus per culsa, ut deficiat animus; novi delectus, ut testa, quae iam se mel erat imbuta veneno, semper 88. remorbescat, nec ullum salu brem cibum servare potest, semper ignavi im pugnando erunt. 89. Atque prius pariet locusta elephantum, quam illi in fortes gilii interpretes edente Maio p. tatur, ut Ennius, cum ait : Cum. 64. Ennius Annalium *** Haec illud, quo iam semel est imbuta abnu ***-— Q u o t a m t e m e r e veneno. Lego : Quum illa ut— - e r r a t i s. Serv. ad Virg. Aem. Horat. Epist. I.2.69.Quo semel ese IX. 829. Temere significat subite imbuta recens , servabit odorem, 3; Ennius : quo tam temere itis ci Testa diu — , ? tate eatocametariis. Emendavit 88. r e m o rb e s c a t. Festus: Scaliger versum. Remorbescat Ennius posuisse vi 86. qu i a n a m -fle x a * s t. detur, pro in morbum recidat. Pestus: Quianam pro quare, et 89. 4 t q u e — q u a m. Var . cur* positum, apud antiquos. ro L. L. VI. Apud Ennium : aet Ennius in libro septimo: quia que prius pariet locusta lucam nam dictis nostris sententia fle bovem. L u c a b os, elephas. Cur xa'st. Regulus dicit: Cur dictis ita sit dictum duobus modis in meis, quod Carthaginem redire veni scriptum. Nam et in c. coactus sum, sententia vestra, Aelii commentario erat a Libycis de non reddendis captivis, in Lucas, et in Verginii commenta contrarium deflexa est? rio, ab Lucanis Lucas ; abeo,quod nostri, cum maximam quadru 87. Quum il l a— v e n e n o. pedem , quam ipsi haberent, vo JFestus: Venenum dicebant an carent bovem, et in Lucanis Pyr biqui, cuius color inficiando mu rhi bello primum vidissent apud ANNALIUM LIB. VII. 107 90 . . . . . mec dico . . . . nec facio mu. .^ £* - Amplius exangere obstito lumine solis * * transmutabuntur viros. 90. Quod ad me attinet, redeam Cartha ginem; omnibus cruciatibus me Poeni angant, nec mu quidem dicam ! — Valet maximi viri auctoritas ; qui reiectis a se coniu ge, liberis, amicis, Carthaginem , conservans iusiurandum, est regressus. 91. Poeni Regulum excogitatis atque horrendis cruciatibus necant. Reseetis palpebris soli expositum, et deinde angusta ar ca inclusum, ubi stare cogeretur, clavis acutissimis undique in trorsum actis, ut se in nullam eius partem sine poenis atrocissi mis inclinaret, vigiliis et dolore perimunt. 92. Anno DIII. C. Attilius Regulus et L. Manlius Vulso Coss. cnm classe CC navium et IV legionibus Lilybaeum proficiscuntur, et urbem obsidione cingunt. Praeerat Imilco. • Annibal Amilcaris filius ex Africa cum classe missus, et intra oppidum receptus, Poenos animat. Hinc multos Romanorum delet diuturna obsidio, tandem Coss. maiore exercitus sui parte amissa, aegre evadunt. — Anno DIV. P. Claudius Pulcer in Siciliam missus, cum Adherbale, qui Dre pani erat, congressus, captis XCIII navibus, vjx cum XXX Lily baeum in castra confugit. L. Iunius Pullus Consul alter, repa rata classe a Romanis in Siciliam mittitur, ut, qui Lilybaeum' obsidebant, opem ferret. Classis Romana, quae in portu Lily haetano stabat, interea a Karthalone et Imilcone praefectis in- ' hostes elephantos, i. e. quadru III. 2. 25. Ennius : nec dico, nec pedes cornutas (nam quos dentes facio mu. multi dicunt, sunt cornua) lucam 91. A mp 1 i u s — s o l i s. bovem appellasse. Si a Libya Festus : Obstitum obliquum, En dictae essent lucae, pantheres nius libr. XVIII. Montibus ob et leones, non Africanae bestiae stitis obstantibus , unde oritur dicerentur, sed Lucae. Si ab lux. Et lib. VIII. Amplius ex Lucanis dictae, ursi potius Lu augure obstipolumve solis. Me cani quam Luci dicti. Quare ego rula legit : Obstipum obliquum arbitror, potius, lucas ab luce, Enn. XVIII, M. obstipis obstan• quod longe relucebant propter in tibus u. o. l. et libro VII. Am auratos regios clypeos, quibus plius exangere obstipo lumine so e0rum tum ornatae erant turres, lis. Et addit : ,,Regulum ita cre 90. n e c d i c o . . m e c fa do fuisse collocatum a Poenis, ei o m u. Donat.in Terent. Andr. ut lumem solis illi fuerit. obsti 108 ... Q. ENNII v...... multiplicant Romani funera late; Qua Pollus furtim noctu' summa arcis adortus Moenia, concubia, vigilesque repente cruentant + - 95 Hocce loquutu', vocat, quicum bene saepe - libenter Mensam, sermonesque suos, rerumque suarum • cenditur partim, partim capitur. 92 — 94. Qua re cognita, Pullus, omni classe per saevam tempestatem amissa, sollicitus Lilybaeum contendit; inde in Eryce monte et oppido capto praé sidiis impositis, Romam redit. — Anno DVC. Aurelius Cotta, P. Servilius Geminus Coss. in Siciliam transgressi Lilybaeum et Drepanum oppugnant; Poenos terra prohibent. Eos avertendi causa, Karthalo classe oram Italiae peragrat; inde, orta merce nariorum militum seditione permotus, in Siciliam redit. 95 — pum, i. e. obliquum, quo sum etiam, quod qua noctu dixerit. mopere fuerunt eius oculi exan Et hoc posuit in Annalium septi cti et discruciati.“ Dacerius ta mo. Merula legit Pullus et ador men obstitum retinendum esse tus in Macrobio, explicans lo putat; nam aliud obstitum, aliud cum, Romanos milites funera et obstipum esse. Obstitum, obli caedes multiplicasse, latam stra quum ab obsistendo; unde obsti gem edidisse, vigilesque et prae tus lunae cursus dicitur. Obsti ` sidiarios milites cruentasse, inque pum vero σκλησόν, durum, im eos ferro desaeviisse noctu con motum, rigidum. cubia et intempesta, qua L. 92. — 94. M u l • ipli c a n t Iunius Pullus Consul summa — c r u e n t a n t. Glossar. For moenia arcis (Erycis) adgressus, nerii MS. φ ό ν ε ν ο ι ς, funus, victoriae iam contra Poenos fa caedes. Ennius: multiplicant ceret initium. IRomanu funera late Quam Pullus •, furtim noctu — Macrob. Sat. I. 95. — 112. Citat Gell. N. A. 4. Ennius enim, nisi cui videtur XII. cap. 4. ex Ennii Annahium ' inter nostrae aetatis politioris libro septimo ; dedimus versus munditias respuendus , noctu in vulg. edd. admodum corruptos, concubia dixit his verbis : Qua prout Merula eos legerit. An ' . Galli furtim noctu summa arcis notabo varias lectiones e Colu adorti Moenia, concubia, vigi mmae editione.' T. Aelius Stilo, lesque repente cruentant. Quo in Ennium se ipsum sub hac per loco animadvertendum est non soma amici Serviliami, depinxis solum, quod noctu concuba, Aed se putavit. - v, •. ANNALIUM LI B. VII. 109 Comiter impertit; magna quum lassu' diei Parti fuvisset, de summis rebus gerundis Consilio, indu foro lato, sanctoque senatu}' f 100 Quoi res audacter magnas parvasque, iocumque Eloqueretur; tincta malis, et quae bona dictu : Evomeret, si qua vellet tutoque locaret; Quicum multa volutat gaudia clamque pa ' lamque; Ingenio, cui nulla malum sententia suadet, 105 Ut faceret facinus levis aut malus; doctu', fi delis, Suavis homo, facundu', suo contentu', beatus, Scitu', secunda loquens in tempore, commodu', .. verbum. • • i • • • • it Paucum, multa tenens, antiqua, sepulta, ve tusta; |> : • • •* - - ** - • • • . • • • i •. . * + 112. Adloquitur apud Ennium Servilius, instructa acie, vel collegam Aurelium, vel alium, cuius nomen perit. 1. ' • -r 97. q u u m l a s s u * d i e i Al. 105. Ut fa cer et fa c in ú s' quom lapsa diei. Conf. et Rut 1 e v i s a u t m a l u s ; d o ct u ', ' gers. var. lect. V. 16. fi d e l i s Al. ut faceret facinus ; levis tamen haud malus ; idem. 98. p a r t i fu i s s e t. al. par te fuisse — de summis rebus g. 106. S u a vis h o m o, f. su o al. de parvis summisque g. c o n t e n t u s, b e a t u s. Al. Doc 101. El o q u e r e t u r t in c t a. tu', fidelis, suavis homo, facun al. Eloqueret, quae t. dus , suoque. • • •*. 108. q u i c u m m u l t a v o 107. S c i t u ', s e c. 7o q u e n s 1 u t a t g a u d i a. Al. qui cum i. t. c o m m o d u * v e r b u m.' Al. multa volup. (i. e. voluptate) ac Contentus, scitus, atque, beatu', ' gaudia. secunda loquens in. - 104. In g e n i b. al. In g e 108. Pa u c u m m. t. a. s. v., n i u m. Malum ad facinus est Al. Tempore, commodus, et ver-, referendum. CoLUMNA. borum vir paucorum. , * 110 … Q. ENNII . ;Quae faciunt mores veteresque novosque te nentem,.. 110. Multarum veterum legum, divumque homi - numque \;'.: v. ' Prudentem, qui multa loqui tacereve posset. Hunc inter pugnas compellat Serviliu' sic: .. postquam discordia tetra - - .118. Anno DVI. N. Fabius Buteo Cos. Drepanum obsidet, co lumbariam insulam capit; Poeni Italiae litora sua classe infestant. M. Fabius Buteo (CVIII) classem Poenorum apud Aegimurum profligat. Anno DXI. C. Eutatius Catulus Cos. reparata classe CGC navium, adversus Poemos missus in Siciliam, Drepani por tum et ceteras stationes occupat. Profligat classem Annonis apud Aegates insulas; hostium caesi infiniti, infiniti capti, magnus navium numerus submnersus, magnus captus; reliquae Ammonem, primum fugae ducem, segutae Hieronesum fugiunt. Latatii con tra Poenos victorià gravissimo bello finem imponit. Nam sequenti anno Coss. Q. Latatio Cereone et A. Manlio Torquato petentibus Karthaginiensibus pax data. Leges hac latae: Poeni Sicilia et omnibus insulis, quae inter Italiam et Africam, excederent, MMCC talenta.imannos XX penderent, captivos redderent, utriusque po puli socii apud utrumque populum tuti essent, etc. Anno DXV do mitis a L. Manlio Torquato Faliscis, Galli Cisalpini, novi hostes exsurgunt. Adversos eos varia sorte bellatum. Eodem anno Li 109. Q u a e f. m. v. n. t. Al. fr e g it. Serv. ad illa Virg. Aem. IMulta tenens antiqua sepulta, et VII. 622. Belliferratos, rupit Sa saepe vetustas. - _ turnia portes, ait: 'Awvgo1oyiwv 110. Mule a rum v. i. d. h. fecit, mutando Ennii versum. Al., Quae facit et mores veteres Nam ille ait : Belli ferratos po que novosque tenentem, Multo stes p. refregit. Horat. Serm. I.4. *um veterum legum, divumque 60.:—-eripias si Tempora certa modosque et quod prius ordine' hominumque. - verbum est, Posterius facias, , 111. Pr u d e n t e m. etc. Hic praeponens, ultima primis: Non nulla varia lectio, nec in versu ut si solvas: Postquam discor sequenti. dia tetra Belli ferratos postes 112. H u n c i n t e r p u g n a s, portasque refregit ; Inveniens ta quae pugnabantur ad Lilybaenm men membra disiecta poetae, ubi et Drepanum oppida. MERULA. Acron. : Si ordinationem metri 118. 114. p o s t qu á m — r e cam mutes in opere Lucilii vel ANNALIUM LIB. VII. 111 Eemi ferrätös postes portasqüé refregit. * 115 Illurii restant sicis sibunisque fodantes. - * - ~. gures a Tib. Sempronio Graccho superantur. Anno DXVI et seq. Galli et Ligures subacti a P. Cornelio Lentulo et C. Licinio Varo Coss. Corsos Varus subigit. Animo DXVIII* subigitur Sardinia, duetu T. Mamhii Cónsulis. ' Pace omnibus löcis facta templuma fa mi est clausum, 118.114 anno DXIX discordia tetra, et iterata defectio a pop. Romano Sardorum , Gorsoram* et MLigurum, portas eius refregit. Victi a Sp. Carvilio Ruga et L. Postumio Albino Coss., rebellantes g+iquoties tamdem multis malis quiescunt.—115. Anno DXXIV. primum cum Illyriis bellum. Eius causa caedes legati Corruncami, iussu Teutae, Illyriorum reginae, patrata. Illyrii Cn. Fulvio Centumalo et L. Postumio Albino fugantur.—Teuta cum paucis Rhizonem confugit, legatos (DXXV) Romam de pace mittit, quam accipit. Anno DXXVIII. bellum Gallicum Cisalpi mum suscipitur. Fugantur Galli a C. Attilio Regulo; tum Annq DXXX. a C. Flamiinio et P.Furio Philo, deinde, nt et Insubres so* cii Gallorum, sequenti anmo a M. Claudio Marcello et Cn. Cor melio. Scipione Coss. . . Ita bellum confectum... Anno DXXXII. Istris bellum illatum ob latrocinia maritima, subacti M. Minucio. Rufo , P. Cornelio Scipione Coss. Anno DXXXIV. iterum cum Illyriis bellatum... Belli causa Demetrius Pharius rex Illyriorum, qui Illyrica oppida Romanis subiecta vastarat. L. Aemilius Pau lus et M. Livius Salinator, regem Demetrium ad Philippum Ma cedonum principem fugant, et reliquas Illyriae civitates sibi ad iungunt. meo, non eandem gravitatem in acilicet spiritu et verbis altioru venies, quam in Ennii versu vel bus compositi sunt, veluti, hi Pacuvii soluto, i. e. non ita in sunt :- postquam discordia te- ; venias, quemadmodum si solvas tra B. f. p. p. refregit. versus Ennii aut Pacuvii, qui 115. I 11 u r i i — fod a n etiam soluti altitudinem et tu t e s. Festus : Sibunum appellane morem poematis obtinent. Et Illyrici telum venabuli simile. Porphyrio: Si dissolvas versus Ennius: Illyrici restant sieis. vel meos vel Lucilii, non inve sibunisque fodantes. — Restan* nies eadem verba, quae sunt in i. e. resistunt; fodare profode re veteres dixerunt. v. Ennianis versibus , qui magno - } : . i - - - • - • • • . - • • *. Q U I N T I E N N I I ' A N N A IL I U M IL I B E R O C T. A V U S. 1 (AB URBE coNDITA DxxIv — DxLII.) - 1 Quae valido venit contorta falarica missu. £* 1. Secutum est Punicum bellum secundum. Intulit ilIud An nibal, filius Amilcaris, quem ad Aegates insulas superioribus an mis vicerat C. Lutatius. ' Hic in demortui Asdrubalis locum impe rätor im Hispania declaratus, in Olcadum fines irruperat (DXXIII.), sequenti animo, ducto im Vacceios exercitu, Helmandicam et Ar cobalam ceperat, et Carpetanos ad deditionem adduxerat. Ter ' rore illo compulsi Saguntini legatos Romam mittunt. Romani bellum Annibali indici iubent per legatos, nisi Sagunto abstine-. ret. Annibal nihilominus Amno DXXIV. Saguntum, oppugnatum quamvis per falaricas etiam se strenue defendisset, capit. Ro mani legatos Carthaginem mittunt, qui Annibalem rupti foederis auctorem deposcerent, et, nisi traderetur, bellum indicerent. 1. Qu a e — m i s s u. No larica, enim ait, erat Saguntinis nius: Falarica, telum maximum missile telum hastili oblongo, et Virg. Aen. IX. 705. Sed magnum caetera tereti, praeterquam ad stridens contorta falarica venit. extremum, unde ferrum extabat, IEnnius : Quae valide veniunt id, sicut in pilo, quadratum, fatarica missa. E Virgilio ver stuppa circumligabant, linebant sum restituit Merula. Falaricam que pice ; ferrum autem tres in Saguntinis proprium telum mis longum habebat pedes, ut cum sile descripsit Liv. XXI. 8. Fa armis" transigere corpus posset. ANNALIUM L I B. VIII. , 113 4ptabant sagos ...... coeruleas iam perdidit frundes Termes; purpureis gemmavit pampinus uvis \ - 5 Marsa manus, Peligna cohors, Vestina vi rum vis. - Ac contra carinans, verba atque obscoena pro - fatur: *. Non parenti Poeno bellum indictum. 2. Anno DXXXV. P. Cor nelio Scipione et Tib. Sempronio Longo Coss. Annibal Alpes su perat, et in Italiam transgressus autumno, 8. cum sagos ad hi bernandum aptarent milites, 4. olivae iam frondes perderent, uvae que maturescerent, P. Cornelium ad Ticinum, Tib. Sempronium ad Trebiam acie sternit. Anno DXXXVI. Romanos ad, lacum Thrasymenum fundit ; occiso C. Flaminio. Iis cladibus acceptis pro dictatore Romae dictus Q. Fabius Maximus, qui magistrum equitum M. Minucium Rufum creat. Annibal interim ex Etruria per Umbricum et Picenum, 5. Marsis, Pelignis et Vestinis vasta tis in Apuliam venit. Eo et , profectus cum Romano exer citu Q. Fabius castris se continens, Annibalem iuveniliter ex sultantem sua cunctatione frangit et rem Romanam servat. M. Minucio Rufo illum adsidue — 6. segnem, timidum, Sed id maxime, etiam si haesis 5. Ma r s a — v i s. Charis. set in scuto, nec penetrasset in Lib. III. Σχεσις όνομάτον est, corpus, pavorem faciebat ; quod quum iusta plures autonomasiae cum medium accensum mittere ponantur, utt : Marsa m. P. c. tur,conceptumque ipso motu multo festina virum vis. — Donat. de maiorem ignem ferret,arma omit schematibus : Σχέσις όνομάτων ti cogebat, nudumque militem ad est multitudo nominum coniun insequentes ictus praebebat. Vi ctorum quodam ambitu copulan-, de et Festum v. Falarica, Veget. di, ut, Marsa m. P. c. festina de re mjlit. IV. 18. Isidori Orig. virum vis. }^estina legit, Dousa XVIII. 8. (populi erant inter Picenos et * 2. S a g o s — u v is. Elicien Sabinos ap. Plin. H. N. III. 5. et da haec forsam e corruptissimis 11.) probante Niebuhr. hist. Rom. verbis Charisii L. 1. Saga ma I. 60. Versus putatur Ennii.,' ' sculini generis apud Ennium : 6. A c c o n t r a — p r o fa Sagas coeruleas therva purp. t u r. Serv. ad Virg. Aem. VIII.' gemmavit pamp. uvis. Termes 86|. Carinare auteun^ est obtre- ' olivae ramus, oliva. ctare, Ennius : Contra carinan- ' ENNIus. * H. • 114 Q. ENNII * Debil homo . . Illic est nugator nihili, non nauci homo . - * Vocibu' concidat, faxim, ut obrutu' musset. 10 * Audio, haud ausculto ...... £* Ausus es hoc ex ore tuo? * nil me increpitando 7. debilem, 8. nugatorem, mequam, 9. quem vocibus concidere velit, 10. cuius iussa contemni debeant (Probrosa verba sunt Minucii ad versus Fabium emissa), appellante ; quim et M. Metilio Tribuno plebis cumctationem eius infamem apud populum faciente. 11. Nec et Fabius verborum pepercit. Aususne es, Minuci, inquit, tam probrosa ex ore tuo emittere! nec tamen me com tes, verba atque obscoena pro E corruptis verbis Varronis eli fatus (lego: profatur. Merula cui versum, ut repositus est, habet locutus) Alibi: Neque me nam mussare, quod in Emmio deret hanc carinantibus edere fuit, Varro explamavit. (Sensus: chartis ( Anm. VII. 8.) Salmasius faxim, ut vocibus meis concidat, Plin. exercit. ad Solim. c. 80. le ut obrutus per ea solum musset.) git: Ac contra carinans, verba Turnebus enim habet: face mus- ' atq. o. profatus, quem sequor. set obrutus. Al. facimus , et ob v e r b a o b s c o e n a i. e. impu rutus. dentia et elata. Fest. v. Oscum. 10. A u d i o h. a. Varro L.L.V. 7. D e b i l h o m o. Nonius : Ab auribus videntur dicta verba Audio et Ausculto, Audeo ab aveo, Debil, debilis. Ennius libro VIII. quod auribus avemus discere sem debil homo. - per, quod Ennius videtur etymon 8. I l 1 e — h o m o. Festus : ostendere velle in Alexandro, cum Naucum ait aeteius philologus ait: Iamdudum abludit animus, poni pro nugis -- — JEt Ennius : atque aures avent avide exspe Illic est nugator nihili, non rau ctantes nuntium.— Ab audiendo ci homo. I/lic pro Il/e. Plaut. etiam Auscultare declinamus, Asin. II. 2.6. Illic homo aedes com quod hi auscultare dicuntur, qui pilavit, more si fecit suo. auditis parent; a quo dictum poe 9. J^o c i b u — m u s s e t. War tae: Audio haud ausculto. ro L. L. VI. Apud Ennium : J'o- 11. A u s u s e s h o c — t u o. cibus concide : fac siet obrutus Cicer. ad Attic. VI. 2. Ain' tan **** Mussare dictum, quod mu dem, Attice, laudator integrita ti non amplius, quam μυ dicunt. A tis et elegantiae nostrae ? Au quo idem dicit : Quod, mirum est, sus es hoc. ex.ore tuo ? inquit neque ut aiunt, Mu facere audet. Ennius. - ANNALIUM LrB. VIII. - 115 - • . • . ' • *. Commoves! . . ` - . *si'quäe scis, In vulgum vulgas, artemque expromis inertem gu 3aS, - ;:, : • • • * topper, .• • - quam - memino • - . . meliu' • -. - scit. 15 *Quis te persuasit? ...... nc . - - - - • , -• 2 , •• ; , : * Dicò qui huric dicare cupit *. . . ' .' . . � Fortes Römäni sunt, ' quiamiquàm coelu' pro s* u * * - fundus $ - .* * . , , moves ad proelium. . 12. ic omnia quae scis, sed.… mos hicce tuus est; si quae scis, in yulgus vulgas, artemque expromis va nam , quam fortasse nemo melius scit, quam tu ? 15. Quis te persuasit ad rem periculosam,, quam moliris?, 16. Minucius re gerit suis : Dico, qui Fabium iudicare velit, iudicet eume desidia sua. 17. Tum allocutus milites est: Fortes Romani, sunt, quanquam 12. N i 1 — c o m m oves. scit. Pacuvius: Topper tecum Varro L. L. V. Similiter freme sit potestas, faxit si mecum velit. re, gemere, clamare, crepare, ab 15. Q u i s t e p er s u a s i e. vocis similitudine et sonitus. Di Enotavi hunc Ennii locum e - cta hinc illa: Arma sonant, fre fonte , quem , hucusque noii mur. oritur. - Nil m' increpi potui reindagare. Similis alius ' tando commoves. Pütantur he Ennii locus, ap. Festum s. v. mistichia Enniana. metonymia: Persuasit animo vi 18. q u a e s c is — in er num , deus qui multo est maxi te m. Nonius: Vulgare, in vul mus. Et Terent. Adelph. III. 4. gus dare , et quasi multis au 24. Persuasit nox, amor, vinum, dientibus dc non tacituris dicere. adolescentia, humanum est, , Ennius: quae (al. quod) scis in 16. D i c o — c u p i t. Varro* vulg. vulgas a. e. inertemii. Ele L. L. V. Dico originem habet ganter ait iners. Sic Latini: graecum, quod Graeci δικάςα. IMens amens, Insepulta sepultu Ennius: Dico q. h. dicare cupi#. ra, innuptae nuptiae. Hinc iudicare. 14. t opp e r — s i b. Festus: 17. For t es — p r o fu n d u s Topper significare ait Artorius, Nynius : Quamquam. Ennius.For cito, fortasse, celeriter temere.— tes Romani,quamquem Coelu' prw *. Topper fo r t a s s e valet in Ennii fundus.Charis. I. Quoque Ennius : et Pacuvii seriptis. Apud Ennium'' F. R. quanquam c. prqfundus. — est : Topper, quam nemo melius_ p r o fu n d u s i. q. alius,sublimis. H 2 w 116 „,. , , Q. ENNII . . , Ni metus ulla tenet, rite in virtute,quiescunt. *. * * *, : :'. i 1 . - - -.Nos esse arquatos? _ surgamus, eamus, agamus! .1..*.*. , .• • • - - * , , r • -. ; * , 20 ...... nec retrahi . .' potestur - - - Imperiis . . . . - : •, .• , * ;*, : ,, • • • * ... confricati , , • - - •.. - , • , • - • ,, -• • • ! • • • • .” •; • • * ' • • i, * « - • - "' Lentatique '. . ' oleoque ad arma parati. * * * * coelum omnia adversa minetur, et est obductum; 18. Nec ulla me tus eos tenet, rite im virtute adhaerent. 19. Ne hostes credarit, nos esse * morbo arquato-constrictos, age, ' surgamus, 'eamus, , ii:»• •••ii- •• • • . - agamus !* i * * ***-? ------20. Minucium solito fer6ciorem faciunt aequatum imperium, et decreta illi plebisvit6t pars Fabiani exercitus ;^ qui ab imperiis eius non retrahi poterat.-- 22. -Confricatis igitur, -lentatisque mi 18. Ni m e t u s — q u i e pressi, . Lucilii momen additum s c u n t. Nonius: Metus, genere fuerat ex coniectura. Potest igi foeminimo a veteribüs positum : tur et Ennii esse versus. ** .*• . Ennius : Ni metus ulla tenet rite 20. Nec r et r ah i — i m teneri (al. Codd. virtute) virtute p er i i s. Ibiomedes Lib. 1. Item.' quiescunt.Mercerius legi vult: Nec metus ulla tenet, freti virtute potestur apud Ennium reperimus: quiescunt. — ' Festus: corius Nec retrahi potestur imperiis. • • • apud antiquos masculino genere 22. confrica t i — para dicebatur. — Pari modo diverso t i. Citantur a Servio ad Aen., genere dicebant : haec lupus, III. 384., simpliciter ex Annali haec metus, etc. Idem : Recto bus, suppresso auctoris nomine;, fronte, ceteros sequi si norit — et quidem sic: Quidam 1 e n -, 4it Ennius quoque : a, stirpe, t a n d u s , nove verbum fictum , supremo, et : Ilia dia nepos, et : a Virgilio) putant ; sed in An lupus foeta, et : nulla metus. '* £££? ᾶ, o/eo ' lentati, paratique ad arma. Eos , 19. N o s e s s e — a g a m u s. ad Ennium Barthius in not. ad Nonius : Arquatus morbus, quod Claudian. Cons. Mallii, Burman ita stringat corpora , ut in ar mus autem ad Cassium Heminam cum ducat *** Nos esse arqua referre vult. Barthius sic resti tos, s. e. agamus; ubi Merce-, tuit:—fricati Lentatique oleoque rius: ,,Veterem scripturam ex ad arma parati. t ' ANNALIUM LI B. VIII. 117" - * * ... - • � • - nostri cessere parumper • - J. * a 25 Consiptum . . • - - • … / *. . . . quod minimum' st, neque, ut aiunt, mu facere audet. * • '. Unus homo nobis cunctando restituit rem, litibus cum Annibale signa confert. 24. Sed rem gerit ma le ; imclimante Romanorum acie, cedunt milites. 25. Con septum Minucium , accurrens cum exercitu suo • Fabius dicta tor servat et rem turbatam restituit. 26. Prae pudore obmutescere vix Minucius servatus audet, mox, beneficium sibi collatum agnoscens, Fabium patrem suum appellat. 27—29. Fa N os t r i c e ss e r e p a r u m a. s E. magisque magisque p e r.Hirtius de bello Hispaniensi: v. n. g. claret Serv. ad Aen. VI. i. Hic tamen, ut ait Ennius, nostri 846. Fabius Maximus, c ltare cessere parumper. Annibalis impetum fere non pos 25. C o n s i p t u m. Festus : set, mora eum elusit, et ad Cam Consiptum apud Ennium pro paniam traxit, ubi deliciis virtus conseptum reperitur. AIibi En eius obtorpuit. Hic est, de quo nius inMedea : Teneor consipta, Ennius : Unus h. m. c. r. rem. undique venor. Citat et Macrob. Sat. VI. 1. cor 26. Q u o d m i n i m u m — rupto numero (e libro XII.), cum a u d e t. Citat Varro L. L. VI. eo committens Virgilii illud Aem. suppresso libri momime. Locum VI. 846. tu Maximus ille es Unus protuli supra ad versum 9. qui nobis cunctando restituis rem. 27. U n u s h o m o — c la r e t. Cicero ad Attic. II. 19. Bibulus Cicero de offic. I. 25. Quanto Q. in coelo est, nec, quare, scio, Maximus melius ? de quo En sed laudatur, quasi Unus h. n. nius : Unus homo (Al. Unus qui) c. r. rem. Alludunt ad illum ver m. c. restituit rem Non hic p. r. sum, Serenus de medicina a. s. Ergo p. m. v. n. g. claret. de Fabio: Interdum existit tur Idem Cato mai. 4. Hic (Q. Fa pi verruca papilla. Hinc quon bius Maximus) et bella gerebat, ' dam Fabio verum cognomen (vo ut adolescens, quum plane gran cabatur Verrucosus) adhaesit dis esset, et Annibalem iuveni Qui solus patriae cunctando re liter exsultantem patientia sua stituit rem. Ovid. Fast. II. 241. molliebat , de quo praeclariter Scilicet ut possis olim tu Maxi familiaris noster Ennius: Unus me nasci Cui res cunctando re homo n. c. r. rem N. p. e. r. stituenda foret. Augustus in epi 118 Q. ENNII Non hic ponebat rumores ante salutem, Ergo postque magisque viri nunc gloria claret. * 80 Pellitur e medio sap ientia ; vi geritur res Spernitur orator bonus, horridu* miles amatur; Haud doctis dictis certantes, sed maledictis, bius deinde in castris et Romae summis laudibus in coelum tollitur. 80 — 85. Videntur haec proxime superioribus adhaesisse. Laudato enim a peritia rei bellicae Q. Fabio Maximo, exclamat \ stola ad Tiberium ap. Sueton. Ti Toû ô xαι κλέα νυν άνά λα ber. 21. Unus homo nobis vigilan oῦς πέμμεyα λάμπει. do restituit rem. Livius XXX. 26. Sic nihil certius est, quam unum 80 — 85. Pelli t u r — so hominem nobis cunctando rem 1 i d a v i. Citat Gellius N. A. XX. restituisse , sicut Ennius ait. — 9. e libro octavo Annalium Ennii. c u n c t a n d o. Ab hac Fabii cum — Cicero pro Muraena 14. : Et ctatione matum proverbium: Ro enim ut ait ingeniosus poeta et mamus sedendo vincit, quo uti auctor valde bonus, proeliis pro tur Varro de re rust. I. 2. mulgatis Pe l l i t u r e m e d i o 28. Non h i c p o n eb a t. non solum ista vestra verbosa Al. non enim ponebat, al. non simulatio prudentiae, sed etiam ponebat enim. Sed vide Bei ipsa illa domina rerum S a erum ad 1. Cicer. hunc. p i e n t i a ; v ι g e r u t u r r es, r u m o r e s , qui sparsi de se sp e r n i t u r o r a t o r, non so erant in vulgus a Minucio Rufo, lum odiosus in dicendo ac lo et Metilio trib. plebis. quax , verum etiam b o n u s, 29. p o s t q u e m a g i s q u e. h o r r i d u s m i l e s a m a t u r. al. m a g i s q u e m a g i s q u e. Vestrum vero studium totum ia Conf. Muret. Var. lect. VI. 14. cet. Non ex i u r e m a n u Ergo claret, voluit poeta dicere, c o n s e r t u m, s e d m a g e fe r eius viri gloria non modo post r o, inquit, r e m r e p e t u n t. obitum, sed etiam cum viveret. — Calpurn. Piso MS. ubi de P. MANUTrUs. adnominatione s. paronomasia. Vertit Theod. Gaza : Sic Ennius haud doctis dictis IIoÂÃà ôè ônôùvov £ig zQiga certare sed maledictis. Cic. ad fa vo- tûvta σαέςει mil.VII. 18. Tantum metuo,ne ar Tjj yàg τgò êgî11ov jj μη tificium tuum bibi parum prosie. αρτηQin ἐσκε Nam, ut audio, istic Non ea iu ANNALIUM L 1 h. VIII. 119 Miscent inter sese inimictias agitantes; Non ex iure manu consertum, sed mage ferro 35 Rem repetunt, regnumque petunt, vadunt so lida vi. + Cum legionibu? quum proficiscitur induperator +* '...... Cannas • • • . . + . . . . . praecox pugna'st . . . . * Certare abnueo, metuo legionibu' labem. £* et ingerit haec poeta, digressus aliquantum contra corruptos du cum et militum mores; languente, immo nulla, disciplina mili tari, inter alia conquerens ritum, quo bella indicebantur, te merari et iura militaria in rep. Romana magno eius malo nom conservari. 86. Anno DXXXVII. Consules facti C. Tarentius Varro, L. Aemilius Paulus. Annibal cum inopiam cibi , qua valde labo rabat, ultra pati non posset, in maturiora Apuliae loca noctu proficiscitur. Varro, repugnante Paulo, cum legionibus insequi tur. 37. Annibal prope Cannas castra ponit, aversa a Volturno vento, qui campis siccitate torridis nubes pulveris vehebat. Con sules ibidem castra communiunt. Eos directe acie lacessit Ammi bal. Altercantur. 88. Paulus mihil temere agendum, et Iegio- - nes ad nimis praecocem, incomsultam et improvidam pugnam mom proiiciendas censet, 89. labem metuens Romanis legionibus, ab- . nuit certare, et manum cum Annibale eo die conserere detrectat. re m. c. s. m. f. IRem. r. r. p. Cassiodor. de orthogr. cap. II. ex vadunt solida vi. Ennio, suppresso libro. 24. Quid sit e x i u r e m a n u 37. ca n n a s. Propert. loco, c o n s e r t u m explicat Gellius l. quem protuli ad Annal. II. 17. c. ad amulsim. 88. Pr a e c o x p u g n a e s t. 85. R e m r e p e t u n t , quod Nonius : Praecox et Praecoca, fiebat per Feciales, quae voca- quod est immatura. Ennius 4n batur clarigatio. Conf. Gell. N. nalium libro VIII. Praecox pug A.XIV. 4. v a d u n e s o l i d a vi na est. - i. e. grassantur. - 39. c e r t a r e — la b e m. 86. c u m l e g i o n i b u s — Diomed. lib. 1. Cui enim in d u p e r a t o r. Citat versum dubium cadit, quin abnuo, ab 120 Q. ENNII 40 IIostem qui feriet, mihi erit Kartaginiensis, Quisqui' siet, cuiati' siet ...... <£* . Inde loci lituus sonitus effundit acutos, + ' - Consequitur, summam sonitu quatit ungula terram; * Iamque fere pulvis ad coelum vasta videtur 40. Sic pridie Cannensis cladis altercationibus Consulum magis, quam consiliis tritus, quia ad pugnam venire nolebat Aemilius Paulus, penes quem eo die summa erat imperii. Sequentis diei imperium sors dederat Varroni. Is, inconsulto collega, imperi tus stupiditate et impos consilii prorumpit. Acie utrimque im strudtaimilites hinc inde cohortantur duces. Annibal etiam civitate Carthaginiensi donat omnes, qui Romanum ferirent, cuiuscumque essent vel conditionis vel nationis. 42. Signa canunt. Con curritur. 43. Non solum pedes sed eques etiam strenue rema gerit. 44. 45. Sol utrique parti erat obliquus, Romanis im meridem, nuis dicamus. Verum apud Inde loci lituus sonitus effundit veteres Abnueo dictum no acutos. Ad quem locum Dace tavimus, ut Ennius octavo An rius: „tuba incurva equitum pro falium : Cert. abnueo m. l. labem. pria ita dicta, mon a lite, ut 40. Hos t e m — s í e t. Cj vult Festus, sed a Graeco λιτός, cer. pro Balbo 22.: Neque enim tenuis. Litui enim acutus est ille summus poeta noster, Anni sonitus.** balis illam magis cohortationem, 48. C o n s e qu i t u r — t er quam communem imperatorum r a m. Citat Macrob. Sat. VI. 1. voluit esse: Hostem q. f. m. e. ex octavo Ennii libro. Vulgo : X. Quisquis erit, cuiatis erit — etsi id habent hoc leue et sem Cum sequitur. per habuerunt. Merula legit: 44. Ia m qu e fe r e — v a s t a quisqui* siet, cuiati' siet. Keu v i d e t ur.Non. Pulvis genere ma chenius ad Frontin. Strat. IV. 1. sculino,ut saepe;foeminino Ennius 4, Quisque ferit. lib. VIII. Annalium : Iamque fere 42, I n d e l o c i — a c u t o s. pulvis ad coelum vasta videtur. AFestus : Lituus appellatus est, Idem lib.VIII. Iamque fere pulvis quod litis sit testis. Est enim ge fulva volat. Glossema mihi sapi nus buccinae iucurvae, quo qui unt ad finem non pauca. Lego : cecinerit, dicitur liticen. Ennius: Iamque fere pulvis ad coelum va • ANNALIUM Lrn. VIII. 121 '45 Fulva volat, nigroque demu* *stant pulvere campi, ** Hastati spargunt hastas, fit ferreus imber; * Densantur campis horrentia tela virorum; * Horret ager, campique armis sublimibus ardent, . * Pes premitur pede et armis arma teruntur; 50 * Clamor it ad coelum, volitatque per aethera vagor. Poenis in septemtrionem versis. Ventus Volturmus adversum Ro manos coortus, multum pulveris in ipsorum ora provolvens, ad spectum adimit. 46 — 50. (Descriptio pugnae sinistrae Cam sta videtur Folva volat. MERULA. lio tam vituperatum in sua car Quid, si legas vecta videtur ? mina transtulisse. — Sed et 45. s t a n t p u l v e r e c a m Statius Theb. II. jisdem Ennii p i. Porphyrio ad Horat. Qd. I. . verbis carmen inchoavit, quam 9. 1. Ennius : stant pulvere campi. vis Lucilius irrisit ea. Igitur et 46. Ha s t a t ; i m b e r. Maro, ut Columma ait, cuius Macrob. Sat. VI. 1. citat ex octa acre et exquisitum iudicium non vo libro, comparans illa Virgilii est cum Lucilio conferendum, — at ferreus ingruit imber. non modo mon irrisit, sed in 47. D e n s a m e u r — t e 7 a. divinum poema suum transtulit. vi r o r u m. Prisciam. lib. IX. 49. Pes — t e r u n t u r. Hir 4 Denso. Ennius in VIII. Den santur camp. %. t. virorum. tius in bello Hispan. Ita cum clamore intermixtus gemitus, 48. Hor r e t a g e r — ar de n t. Serv. ad Virg. Aen. XI. gladiorumque crepitus , auribus 602. — tum làte ferreus hastis oblatus, imperitorum mentes ti Horret ager campique armis su mor praepediebat. Hic, ut ait. blimibus ardent, ait: Est autem Ennius: Pes pede premitur, ar 7mts teruntur armat. versus Ennianus, vituperatus a Lucilio dicente, per irrisionem de 50. cl a m o r — v a g it. Var buisse eum dicere — horret et ro L. L. VI. Apud Ennium : Cla alget. Dacerius ad Horat. Serm. 7mor ad coelum volvendi per ae I. 10. 56. putat, versum esse thera vagit. Scaliger legit ver Virgilii, mom Ennii. Ennii ver sum, ut supra excusus est. Tem sum, quem Virgilius imitatus, tabat et: Ad coelum clamor vol esse e Scipione illum : Sparsis vendu' per aethera vagit. Cla hastis longis campus sp/endet et mare inter pugnandum Romano horret. Non enim credi posse rum proprium fuit, teste Polybio Virgilium versum Ennii a Luci Libr. VI. - 122 Q. ENNII * Bombu' pedum ...... * Vulgus hastarum . . . . • • • • - I '. - * - Is pernas succidit iniqua superbia Poeni - + ...... crateribus olli 55 Ex auratis hauserunt ...... + nensis, quam cecinit poeta, teste Propertio.) 51. Bombus pedum. campum personat ; 52. Vulgus hastarum praesto erat. — Maxi ma clades edita in Romanos, qui partim strati miseris modis pro teruntur, partim in fugam aguntur. Agri horrenda passim facies. Caesus in illo iacebat Paulus Aemilius Cos. cum Romanorum XL millibus, Senatoribus LXXX, Consularibus, Praetoriis et Aedili tiis multis. 53. Multis, in quibus vitae quid animadversum, a superbo Poeno succisi poplites, teste Liv. XXII. 50. Valer. Max. IX. 2. — 54. Reliqui, praeter capta tria millia peditum, et equi tes CCC, fuga salutem quaerunt, septem millia hominum, ab iectis armis, amissis ducibus in castra minora, decem in maiora, duo fere in ipsum vicum Cannas dilapsa. Varro cum L equitibus Venusium contendit. Qui maioribus castris praeerant, muncium mittunt ad eos, qui in minoribus, ut, dum Poemi ob partam vi 51. B o m b u * p e d u m. For Ennius avium vulgus et hasta eumatian. in dialect. de etymo rum dixit, multudinem avium et verbi disserens. Nec ingenium hastarum. Scilicet dixit vulgus quartum defuit, nam sunt, qui et ab avibus et ab hastis, mul verbum a vero quidem putant di titudinem indicans, vulgus /a- ctum, sed prima syllaba satis starum et vulgus avium. animadversa secundam negligi 53. Is p e r m a s — Po e r i. non oportere. Verbum enim cum Festus: Suppernati dicuntur,qui dicimus, inquiunt, prima eius bus femina sunt succisa in modum syllaba verum significat, secun suillarum pernarum. Ennius : ` da sonum, hoc enim volunt esse Is pernas s.-iniq. potentia poeni. bum. Unde Ennius sonum pe Merula legit: superbia Poeni. durn, bambum pedum dicit. Sic et Is pro Iis positum. Nero in Baochis: Torva Mimal 54. c r a t e r i b u s — h a u lo neis implerunt cornua bombis. s e r u n t. Censorinus citat ver 52. J^ u lg u s h ast a r u m. sum suppresso auctore et libro, Serv. ad Virgil. Aem., I. 194. pro spondaico metro, sic : Olli ANNALIUM Lin. VIII. 123 Nunc hostes vino domiti somnoqne sepului - - - +* - Aut occasus ubi tempusve audere repressit +* Olli cernebant magnis de rebus - agentes *Succincti gladiis media regione cracentes * - - 60 In templis Isdem . *patrem divumque ho - minumque £* ctoriam genui et potui indulgerent, 56. dum eos proelio et ex laetitia epulis fatigatos nocturna premeret quies, adse transirent, uno emim agmine cunctos Canusium abituros. 57. Auderent modo, dnm occa sio et tempus invitarent; post, ubi eadem ausus illos represserint, poe nitentiae non fore locum. Parent, quamvis multi inter illos inviti. 58. 59. Ferro et audacia fit itèr ; per medios vadunt hostes, et non absque periculo ad sexcentos in maiora castra evadumt; inde protinus, coniunctis • viribus, Canusium incolumes perveniunt. 60. Nuncius de clade Conmensi Romam allatus, magnum ibi pe perit terrorem; templa implentur multitudine precantium et moe rentium , versique tandem, ut poetam cecinisse, scribit Proper crateribus ex quratis hause- XII. 709. — inter se coiisse viros runt. et cernere ferro. Vera et anti qua lectio haec est. Nam En 56. Nun c h os t es — s e- - p u l t i. Citat Macrob. Sat. VI. 1. nium secutus est, qui ait: Olli ex octavo libro Emmii, apud quem cernebant m. d. reb. agentes. poetam hic exprimit Virgilius Posteritas coepit legere : decer Aen. II. 265., quum ait: Invadunt mere. Conf. ad Amm. VI. 28. urbem vino somnoque sepultam. 59. S u c c i n c t i- c r a c e n 57. A u t o c c a s u s u b i — t e s. Festus: cracentes, graci rep r e s s i t. Fest. Occasus- - les. Ennius: Succincti g. m. r. quo vocabulo Ennius pro occcu crucentes. ad quem locum Da sione est usus in libro II. hic cerius: ,,Isidorus: Cracentes,gra occasus datus'st, at Horatius ciles. A verbo graceo, pro quo inclutus saltu. Item in /. inii craceo dicebant. Graceo autem cit irritatus, tenet, occasus iuvat a ygdao absumo. Et hoc. loco res. Item libro octavo : aut occa Nestor: Gracentes, graciles. sus ubi tempusve audere repressit. Ennius. s. g. m. r. gracentes.“ 58. Olli c e r m e b a n t — 60. ln t e mp lis i s d e m. a g e n t e s. Serv. ad Virg. Aen. Cicer. orat. 47. citat ex Ennio, * Q. ENNII ' Optuma coelicolum Saturnia magna dearum +* . . . Iuno placata favere Coepit Romanis ...... • ' + Rastros dente faber rasit causa poliundi 65 Agri • ' • • • - • • • • • - - - + i tius; dei ad pia vota. 61. Imprimis et flexa Iuno, qui usque ad hanc diem Romanis subirata (conf. ad Ammal. I. 169.), 62. numc placata Romanis favere coepit. 64. Novi delectus facti, ad re primendos Poenos, arma amissa reparantur. M. Iunius Pera di ctator et vetera hostium spolia templis porticibusque detrahi iu bet ; idem factum de rusticis instrumentis, quae undique corre pta, quum necessitas cogeret, in arma convertebantur. (conf. Va ler. Max. VII. 6) . suppresso libro. Idem campus 64. R a s t r o s — agri. No habet, inquit Ennius, et : In nius : Politiones, agrorum cul templis isdem, probavit, at eis tus diligentes, ut polita omnia dem erat verius, nee tamen e i s dicimus exculta, et ad nitorem de m opimius. — p at r e m d i deducta. Ennius Satyrarum li v u m q. h o m i n u m q. Cic. de nat bro tertio: — testes sunt Lati II. deor. 2. Ut idem Ennius : Pa Campi, quos gerit Africa terra. trem divumque hominumque. politos. Idem Annalium libro VIII. (al. libro IX.) Rastros' 61. O p t u m a — de a r u m. dente fabres capsit causa poli IPriscian. Lib. XVII. Per eos igi endi agri. Cod. Merulae carpsit ; tur quinque modos inveniumtur unde versum legit, ut supra variationibus, i. e. άλλοιότησιν, est. Turnebus Adversar. XXIX. usi auctores. per species, ut En 19. dentifabres legit; Lipsius 7nius: Optima c. S, m. dearum. Epist. Quaes. V. 19. Rastros de IMagna dixit pro maxima, po inde Fabric carpsit — (Fabric sitivum pro superlativo, quum pro Fabricius, Osca dialecto.) apertissime superius Optima coe — Sensus : Fabros dente (qui licolum dixisset. inter fabrilia motus) rasisse et 62. I u n o — R o m a n i s. mundasse rastra, quae proprie Serv. ad Virg. Aem. I. 285. Bello parata erant poliendis agris et Punico secundo, ut ait Ennius, glebis confringendis, rasa au placata Iuno coepit favere Ro tem et mundata convertisse in JnJqne S. arma bellica. - &, ANN ALIÜM LIB. VIII. 125 Brutates ...... bilingues - * i • Quintu' pater quartum fit Consul . - • __ . • *• • - - - • .' • . • . ' . • Marcellüm 65. Post victoriam Cammensem Annibal ex Apulia in Sam nium profectus, Cossam in deditionem accipit, post ad Campa nos flectit iter, qui cum eo foedus ineunt. Capua recepta in agrum Nolanum cum exercitu abit, inde petit Nuceriam, quam fame im deditionem acceptam incendit, post Nolam repetit, ubi cum Marcello congressus, a Romanis tum demum fugatur. Inde Acerras contendit, quibus captis direptisque ignem immitit. Hinc, Cassilino friistra oppugnato, Capuam proficiscitur in hiberna. Anno DXXXVI. Ti. Semprodius Gracchus Cos. castris Campanis invasis, Cumas abit; temdit eo sequenti die Amnibal, urbem op pugnat, qua fortiter a Graccho 'defensa, re infecta recedit. ' Q. Fabius Maximus III Cos. suffectus Marcello, prospere cum colle ga Graccho rem gerit circa Capuam, et aliquot oppida, quae ad Poenum defecerant, vi capit. ' Q. Fabius Capuam movet castra, et agro Campano vastato, cogit Campanos portis egredi, atque castra, ante urbem in aperto communire. . Anno DXXXVII Poenorum. dux graecas urbes, adiutoribus et ducibus Bruttiis, ad deditionem' sollicitat. Rhegini primum tentati, inde Locrenses. Utrique se' dedunt, ab iniuria militum intacti. Quod aegre ferentes Bruttii, qui praedae inhiabant, per se ipsi ad Crotonem oppugnandum' eumt. Capinnt eam.'' 67. Anno DXXXIX. M. Claudio Ma-celló, III. et Q. Fabio Maximo quartum Consule, Ti. Gracchus Procos.' ad Beneventum cum Amnone bene, pugnat. 68. Marcellus cum 66. B r u t a t e s b i 1 i n g u e s. servilia magistratibus praesta Festus: Bilingues Brutates En bant ; eo quod hi (Brutates)pri nius dixit, quod Brutii, et : Osce mum se Annibali tradiderant,”. et Graece loqui soliti sunt. Al. et cum eo perseverarunt, usque. Brutaces, Scal. legit Brutates. dum recederet de Italia. — Brutates iidem, . qui Bruttii * 67. Q u i n t u * p a t e r ' • • in inferiore parte Italiae, qua C o n s u 1. Non. Quartum pro Siciliae contigua est, a Lucanis quarto. Ennius : Quintus p. * orti , et ab iisdem etiam dicti quartum f. c. Citat et Gell. X. * . Bruttii, quod ab eis defecissent. 1. ex Ennio, stippresso libro, ut ` Lucani enim Bruttios, vocabant demonstret quartum pro quarto apostatos et fugitivos. Strabo recte dici. - VI. Diod. Sic. XVI. — Festus: Brutiani dicebantur, qui officia , 68. Ma r c e llu m. Cic. pro 126 : Q. ENNII ■^ .• • * • . Cum magno strepitu Vulcanum ventu' vegebat - + *. 70. Ob Romam noctu legiones ducere coepit <£* — Annibalem lares Romana sede fugarunt - ' r * - - !. , • • • • • • • . • — • • * • • • * · · · · · · · · · - - - *- - - * · · · · · · i * , - Amnibale ad Nolam prospere concurrit, ' Annibal Tarentum abit ad certiorem spem proditionis. Q. Fabius Casilinum recipit, Com pulterium et multa alia oppida, vi capit.. Annibal spe potiundi Tarenti frustratus, Salapiam tendit. . Feliciter etiam impetitus M. Valerio Laevino praetore Philippus. rex Macedonum. Anno DXL Romae foedum incendium fuit; 69. Solo aequata omnia per ignem, vento prqflagatum , inter Salinas et, portam Carmentolem cum Aequimelio Iugarioque vico. Annibal Tarentum praeter arcem, capit. Ammo DXLI. Coss. Q, Fulvius Flaccus et Appius Claudius Pulcer, Ammone Poenorum duce victo, Capuam obsident. 70. Anno DXLII. Annibal Tarento a Campanis ad liberandam, obsidione Capuam attractus, quum videret, nec Romanos egredi velle ad pugnam, mec se per castra eorum Capuam posse perrum-, pere, caput belli, Romam , petit; ad tertium ab urbe lapidem, supra Anienem castra ponit; ipse, ut situm urbis exploraret, obe-, quitat cum duobus millibus equitum, eoque noctu legiones , ducie, 71. Sed post triduum inopinato ab urbe discedit, fugatus a lari bus Romamis, ut volunt. - • * • * * - • * - • , • Archia. 11. Marcellum ab Ennio bat; Dacerius vehebat. Fulca laudatum tradit. nus pro igne. 70. ob Roma mt — e o e-' 69. C u m m agn o — v eg e p i t. Festus : Ob — pro aed po- . b a t. Festus: Metonymia est nitur, ut Ennius : ' Ob Romam n. ' tropus, cum ab eo, quod conti 1. d. c. et alibi : ob Troiami du net , significatur id quod conti rit exercitum. Idem : oboritur, metur — tum ab eo, quod con adnascitur. Ob pro ad solitum^ tinetur, id quod continet -, ut poni, testis et—Ennius : Obr o ZEnnius : Cum magno strepitu nam n. l. d: coepit. - •. Vulcanum ventus vegerat; Sca 71. An nri b a le m — fu g a- ' liger legit: vegebat i. e. erige r u n t. Propert. in loco ad Amm. ' ANNALIUM Lib. VIII. 427 . de muris res gerit Opscu � … Summus ibi capitur Meddix, occiditur alter - <* *«. 72. Mamet interim obsessa artissime Capua, cuius liberandae abiecta spe, Annibal in Lucanos, inde Rhegium contendit. Ca puani (Opici, Osci) stremue et pro virili, de muris res gerentes, contra Romanos se defendunt. 78. Tandem urbs Romanis porta Iovis aperta, traditur, quum iam senatores Campani XXVII. Vi lium Virium secuti, veneno, me im Romanorum manus inciderent, mortem sibi ante conscivissent, reliquis in Romana castra ire iussis, catena sunt iniectae. De his cum Theani tum Calibus, quo in custodium erant missi, supplicium de unius Q. Fulvii Flacci procos. sententia sumitum. Campanorum etiam dictator (med dix), altero occiso, alter in Romanorum venit potestatem. Dicta tor erat Seppius Laesius, loco obscuro et temui fortuna ortus, qui hoc anno ultimus omnium Campanorum, quum fame ferroque ab Romanis urgerentur, nec spes ulla superesset, iis, qui in spem. honorum erant mati, detrectantibus, ad summam dignitatem fue rat evectus. II. 17. prolato. Gell. N. A. IV. 7. na, quia frequentissimus fuie* Valerius Probus inter suam ae usus Oscis libidinum spurearum. tatem praestanti scientia fuit. — Oscos, quos dicimus, ait /er Is Hannibalem, Hasdrubalem et rius Opscos ante dictos, • teste Hamilcarem ita pronunciabat, ut Ennio, quum dicat — de muris penultimam circumflecteret , ut res gerit Opscus. Serv. ad Aem. testis est epistola eius scripta VII. 730. Oscorumque manus — • ad Marcellum, in qua Plautum et Capuenses dicit, qui ante Opici appellati sunt. . w Ennium, multosque alios veteres eo modo pronunciasse affirmat. 73. Su m m u s — a l't er. 72. d e m u r i s — Op s c u s. Festus : Meddix • apud Oscos Festus: Oscum (al. Obscum) nomen magistratus est. Ennius: duas et contrarias significatio Summus ibi capitur Meddix, oe- , nes habet. Nam Cloatius putat ciditur alter., ubi Dacerius le eo vocabulo significari sacrum, git: Unus ibi, et putat, ita re quo etiam leges sacratae, Oscae scribendum esse, vocem alter dicuntur. Et in omnibus fere an probare. Meddix a μέδειν re tiquis commentariis scribitur gnare. In Livio vocatur Media Opicum (lege Opscum) pro Osco. stutichus, emendante Lipsio - A quo etiam verba impuden Epist. Quaes. I. 9. Medixtutichus ; tia et elata appellantur Obscoe aliis Medistriticus. 128 Q. ENNII ANNALIUM L 1 B. VIII. v Quin et mortalem summum Fortuna repente .• • 75 Reddidit, ut summo e regno famul infumus - - essit; ... -Acri * multa dies in bello conficit unus Et rursus multae fortunae Forte recumbunt; 78 Haudquaquam quemquam semper Fortuna se quuta'st. £* -_ 75 — 78. Sic variae rerum hnmanarum vices. For tuma familias nunc, quae obscurae et contemtui habitae, e te mebris in lucem evocatas largis ornat honoribus; numc quae cla rae, quae illustres, quae ad summum rerum apicem devectae, deiicit, postremo loco ponit et fumi instar adversatur. 74. 75. Mo r t a le m — es Nonium proponit pro mortalem, s i t. Nonius : Famul famulus. cortalem i. e. cohortalem et gre Ennius libro VIII.mortalem sum garium , eo sensu: Cortalem Amazimo, fortuna repente , reddidit summum fortuna repente red ut summo regno famul optumus didit i. e. fortuna summum red esset. Al. pro optumus legunt didit cohortalem ac gregarium, ultimus, Merula infumus, quam ut summo e rege aut regno, famul , verissimam esse lectionem pro optimus esset. Non bene. — bat Victorinus, qui eadem Ennii 75. fa m u l in fu m u s es citat. Pari ratione, inquit, in s i t. Lucert. de rer. nat. III. 1048. versu et Apocope recepta est, i. e. subtractio syllabae syllaba proinde ac famul infumus esset. 76. m u lt a d i e s — s e q u u - rumve, cuiuslibet orationis, metro cogente facta : quae sive in ver-, t a* s t. Citat illa Macrob. Sat. bo sive in nomine acciderit, pro II. 2. e libro octavo Ennii. integra parte orationis accipie 77. m u l t a e fo r t u m a e tur, ut : e n d o s u a d o.- Item : fo r t i. Merula proponit: mul a o fa m u l i n fi m u s e s s e t, ti Fortuna Forte recumbunt, ut pro, famulo. Gothofredus ad sit: Fors Fortuma. Q U I N T I E N N I I ANN ALIUM . L I B E R N o N U S. (AB U n ■ E c o N D I T A DxLIII— DLII.) - . * 1 Livius inde redit magno mactatu* triumfo * . v. 1. Anno DXLIII. M. Claudius Marcellus, collega im com sulatu M. Valerii Laevimi, Salaniam in Italia per proditionem re- ' cipit, et alia in Samnitibus oppida occupat. Cn. Fulvii Centu malis Procos. copiae in Apulia ad Herdoneam ab Annibale cae duntur. Ammo DXLIV. cum Annibale Marcellus ad Numistronem bene pugnat. Amno DXLV. Consules facti M. Claudius Marcellus et T. Quinctius Crispinus, qui profecti in Apuliam castra locant inter Venusiam et Banatiam. Eo et Annibal mnovet. Consules speculandi gratia castris egressi, insidiis circumveniuntur. Mar cello occiso, Quinctius vulneratus moritur. Anno DXLVI. As drubal, Annibalis frater ex Hispania irrumpit in Italiam. Oppo situs illi M. Livius Salinator, cuius collega C. Claudius Nero, pro fectus in Apuliam contra Annibalem, literas intercipit Asdrnba lis, quibus se Annibali fratri in Umbria occursurum, et cum eo castra coniuncturum significabat. Ne illud fieret, magnis itine ribus ad castra collegae sui pervenit, consilio efficit, ut Asdru bal in aciem egressus cum toto exercitu ad Senam oppidum cae v. 1. L i v i u s — t r i u m fo. magis aucte adfectatae gloriae. Serv. Virg. Aem. IX. 641. Macte, Et est sermo tractus a sacris. ENNiUs. I 130 Q. ENNII Additur orator Corneliu' suaviloquenti Ore Cetegus Marcu' Tuditano collega, ditur. Claudius ad stativa sua ante reversus, quam discessisse eum sentiret Amnibal, caput Asdrubalis, ante hostium statiomes pro iicit, duos ex captivis solutos ad Ahmibalem mittit, qui, quae acta, expromerent. Annibal dolore perculsus in extremum Italiae angulum sese abdit. Livio et collegae triumphus decretus. Con tra Ammonem in Asdrubalis locum suffectum, et Magomi iunctum mittit . Scipio M. Silvanum. Hic Magomem fugat, Amnome vivo capto. Anno DXLVIII. P. Cornel. Scipio Cos. 'a Syracusis in Bruttium traiicit, Locros urbem, fugato Am nibale iterum capit, relictoque ibi Q. Pleminio legato, Messanam traiicit. 2. Anno DXLIX. Gonsules creati M. Cornelius Cethegus et P. Sempromius Tuditamus. Quoties enim aut thus aut vinum Sed est ea laus eloquentiae cer super victimam fundebatur, di te maxima — is dictus ollis po cebant, mactus est taurus vino pularibus olim Q. t. v. h. et a. a. vel thure, h. e. cumulata est Flos d. populi. Probe vero. ' Ut hostia et magis aucta. — Ma enim hominis decus ingenium, c t u s autem apud veteres etiam sic ingenii ipsius lumen est elo * m a c t a t u s dicebatur, ut En quentia, qua virum excellentem 7mius : Livius i. r. m. mactatus t. praeclare tum illi homines florem 2 — 6. A d d i t u r — m e populi esse dixerunt, Suadae du l l a. Cicero in Bruto 15. : que medullam. Verba : is dictus Quem vero exstet et de quo sit ollis popularibus olim Q. t. v. imemoria proditum, eloquentem h. a. a. a. Flos d. p. S. m. fuisse, et ita esse habitum, prä citat et Gellius N. A. XII. 2. et mus est M. Cornelius Cethegus, quidem, ut ea hic enotavi. Cic. cuius eloquentiae est auctor, et Cato mai. 14: M. vero Cethegum, idoneus quidem mea sententia, quem recte Suadae medullam. Q. Ennius , praesertim quum et dixit Ennius, quanto studio exer - - ipse eum audiverit, et scribat de *. ceri - in - dicendo - videbamus etiam mortuo, ex quo nulla suspicio senem? — Quintil. II. 16. Ne est, amicitiae causa esse menti que enim mihi permiserim ea tum. Est igitur sic apud illum, dem uti declaratione, qua En in nono (ut opinor) Annali : 4d nius M. Cethegum Suadae me ditur o. C. s.] Ore C. M. T. c. dullam vocat. Marci filius. Et oratorem appel .* lat, et suaviloquentiam tribuit, 8. Ma r c w* Tu d i t a n o quae nunc quidem non tam est c o l l e g a. Inepte quidam legumt: in plerisque. Latrant enim iam Cethegus Weturio collega Philoni, ` quidem oratores, non loquuntur. quod nunquam fuit Cethegus. ANNALIUM L1B. Ix. 131 Marci filius; is dictus popularibus ollis, 5 Qui tum vivebant homines, atque aevum agi tabant, * Flos delibatus populi, Suadaeque medulla. � Isque dies, post at Marcu' quam regna recepit � Sed quid ego haec memoro? dictum factum que facit frux £* • - • 7. Forte poeta designavit,' Cethegum ac Tuditanum alterno die imperium habuisse. — Eodem Anno P. Scipio in Africam na vigat; Anno, Poenorum dux, a Masinissa occisus, Asdrubal et Sy phax Scipionem ab Uticae obsidione depellunt. P. Sempronius in agro Crotoniensi cum Annibale tumultuario proelio confligit; Ro mani pulsi, mox fugati Poeni. Anno DL. vastante horrendum in modum Italiam Annibale, iubetur, eius avertendi in Africam traiicere Scipio. Is Syphacis castra incensa una cum Asdrubalis una die delet, multis hominum millibus caesis. Hoc terrore Car thaginienses constermati Annibalem ex Italia revocant ad patriae defensionem. , Oratores Romam miftunt ad pacem petendam, qui tamen fere sine responso dimissi. Annibal in Africam navigat. Anno DLI. a Scipione victus, per nuncium colloquendi impetrat potestatem. Collocuti, infecta re, ad suos se recipiunt, frustra tentatam pacem nuntiantes. Arma iubent expedire milites ad su premum certamen ; varie singuli suos hortantur. 8. Sed non 4. p op u la r i b u s oll i s. pellavit Ennius, eius autem Ce Sic legit Merula, expurgens vul thegum medullam fuisse vult, ut gatum olim. quam deam in Periclis labris 6. Fl os d e li b a t u s i. e. scripsit Eupolis sessitavisse, hu egregius, eximius. Al. delibutus, ius hic medullam nostrum ora illibatus. Conf. Lion. ad Gell. l. c. torem fuisse dixerit. Verburgius emendat delibratus,i. 7. Is q u e d i es — r e c e e. decorticatus, et interpretatur, p i t. Serv. ad Virg. Aen. III. integro se calyce spectandum 883. Recipere explicans pro ca praebens, ac totam suam pulchri pere, ut reddere pro dare. En tudinem intuentibus exhibems. nius Annalibus : Ut Ilia reddita S u a d a e q u e m ed u l l a.Cic. nuptum. Et alibi : Isque dies post Brut. l. c. IIs , ò dì, quam vo aut Marcus quam regna recepit. cant Graeci, hanc Suadam ap 8. Se d q u i d — frux. Pri I 2 132 , Q. ENNII · · · · ...... viri validis cum viribu' luctant 10 . . . . libertatemque, ut perpetuassint Maxume ...... luchnorum lumina bis sex. Vel tu Dictator, vel equorum equitumve Ma-. '. , , gisler , L. ; — -* : opus esse verbis, fortes et fruges milites satis suo functuros offi cio, addunt. Haec et alia militibus singuli suis militibus incul camt summi suae aetatis duces. 9. Instructa acie acriter^pugnant, ^ et validis viribus luctantur; supremo proelio- vincitur Annibal. Caeduntur XX millia hostium, Annibal- Adrumetum perfugit. 10.- Carthaginem accitus in Senatu, fatetur, se non proelio sed |bello a Scipiome esse victum ; nec spem alibi, quam in pace im petramda essè. Mittuntur Scipioni legati, quos ille Romam able gat. 10. 11. Anno DLII. iussus Scipio, qui etiamnum in Africa erat, pacem dare, dat his conditionibus, ut liberi suis legibus viverent, (quod forte inter prima a Carthaginiensibus in pacis conditionibus iactatum, ut videtur hic Ennius indicare), quas urbes, quos qui bus finibus agros ànte bellum tenuissent, tenerent; perfugas, cap tivos, mavesque rostratas, praeter X triremes traderent, elepham tosque quos haberent domitos, neque domarent alios; bellum ne que in Africa, neque extra Africam, iniussu populi Rom. gere rent ; Masamissae res redderent, foedusque cum eo facerent etc. 12. Scipio, pace terraque marique parta, in Siciliam traii cit ; inde per laetam Italiam Romam redit, triumpho omnium clarissimo, praelatis duodecim lychnis, ut Ennius videtur innuere, urbem invectus. 18. Victoria tanta fuit, ut Africani cognomen scian. Libro VI. Ennius in IX. • Annalium libro IX. libertatem pro frugi homo frux ponit, quod - que ut perpetuitassint quam ma est adiectivum : Sed quid ego xime. Al. perpetuassintque ma haec memoro? dictum factumque xime. Merula restituit versum, ` facit frux. . prout supra legitur. Columna. 9. v i r i — l u c t a n t. No vero : libertatemque ut quam , nius : Luctant pro luctantur. En maxime perpetuitassent. nius libro IX. viri validis viribus 11. ly e h n o r u m 1 u m i n a. luctant. Al.viri a validis viribus l. b u s sex. Citat Macrob. Sat. VI. 10. li b e r t a t e m q u e-m a 4. e nono Ennii libro. ac ut mm e. INonius : Perpetuitas 13. Ve l t u — C o n s u Z. sit, sit perpetua, aeterna. Ennius Pestus : Vel coniunctio quidem .. ANNALIUM L 1 b. Ix. . 483 - .- Esto, vel Consul • • • • • * * - * * • • • • „ • • - - - *. —. * - • * * . £* - 15 O quaritam suatuam fìciet, quantamque co - lumnam ------Romanus populus, res quae ac tua gesta lo quatur! '* • -•• • • . • • • : £* ...... * -** * *.*. r... . - • • * . ; Scipio invicte . • * • • «* **. _• • . • - • * * Desine Roma tuos postes ornare tropaeis, meruerit, primus nomine victae a se gentis nobilitatus; tam gra tus populo, ut perpetuum illum Consulem et Dictatorem facere, quod hic videtur canere Ennius; 15. statuas in Comitio, * in Ro stris, im Curia, in Capitolio, in Cella Iovis ponere -voluerit. 17. Sequitur conclusio libri nomi, qui in finito bello Punico se est disiunctiva. — Ue Ennius: Claud., ' memorans illa de sci Vel tu dictator, ' vel equorum, pione ab Emmio scripta fuisse, et equitumve m. Esto vel Consul. quidem citat soluta ' oratione: f 16 — 20. Quae sequuntur H. Quantam statuam faciet populus Columna ad Scipionem Ennii 'IRómanus, quantam columnam, retulit, `librum eius peculiarem quae res tuas gestas loquatur. Jn in quo, teste Horat. Od. IV. 8. hexametros digessit Columna, Porpliyrione ad Horat. Sermom. prout eos posui; alii in elegos. II. 1. 16. Suida s. v. 'Evviog, bella Conf. Burm. Anth. lat. T.I.p. 209; Scipionis cecinit, dum Lu Bothius in trochaicos tetrame cilius vitam privatam Scipionis tros,ita ut revera ex Ennii Scipio persecutus fuerat. Recte ta me, nec ex Annalibus, hausti sint. men vidit Bothius in Poet. 17. S c ip í o i n v i c t e. Citat scenic. lat. T. VP. I p. 59. poema Cic. Orat. 45. : suppresolibri mo illud Ennii versibus trochaicis mmme. tetrametris, nec vero hexametris 18. D e s i n e R om a t u os conscriptum fuisse, hexametros p o s t e s. Haec Africanum cum que omnes illi illatos e comiectu patria colloquentem dixisse Cice raColumnae, ibi exulare debere, zo auctor est libro III. 42. de orat. quod certe cum his, quibus mec et ]ibro II. de finib. 82.; ubi libri, nec numeri librorum mo verba mutila sic referuntur: Do tam apposuerint auctores, qui sine Rotna tuos hostes — Nam eos excitant, fecit. Imde eos in que t. m. m. p. 8. Testes sunt c. nono Annali potius, quam im magni. Scaliger pro hostes legit Scipione positos fuisse credamus. postes, supplems versum, nescio 15. O qu a n t a m — l o q u a am Codd. auctoritate, aut ex con t u r. Citat Trebell. Pollio in iectura, ornare trophaeis. Alii 134 Q. ENNII ANNAL. LIB. IX. Namque tibi monumenta mei pepere labores; campi magni 20 Testes sunt . . - - * cumdo- fimiebat. Poeta alloquitur Scipionem. Invicte Scipio, ait, non immerito dixeris : desine Roma, et quae sequuntur. putant, hoc modo hanc senten- P. sc ip i on is a fr i c an i tiam expleri-posse: Desine Roma ' t u m u lu s. tuos hostes horrere superbos. Hic est ille situs, quoi nemo Qui versus, si ita legendus esset, ' civi', neque hostis is, qui sequitur, legi deberet: . Quilibet pro factis reddere ' Otia namque tibi nostri peperere operae pretium. labores. D e e o d e m. A Sole exoriente supra Maeo 20. 'Te s t e s — m ag n i. Ap ti' paludes prime Ennius in libro III. Sati rarum:- testes sunt Lati cam Nemo'st, qui factis me ae quiparare queat. pi, quos gerit Africa gerra po coelestum litos. — Conf. Burmann. adAn Si fas endo plagas scandere quoiquam' st thol., lat. T. I. p 206. Mi soli coeli maxuma porta Addam epigrammata Enniiin patet. Scipionem composita, ut inde Et adhibe Columnam p. 162—164. appareat, quam magnis laudi- ed. Hessel. Burmannum in. Am bus eum cumulaverit. thologia latima. T. I. p. 211 sqq. - Q U I N T I E N N I I A N N A L I U M IL I B E R * D E C I M U S. (AB URBE coNDITA DLIII— DLv1.) 1 Insece Musa , manu Romanorum induperator 1. Musam poeta implorat, ut dicat, qued quisque Romamo rum imperator in bello cum rege Philippo gessit. Quo pax enim data Poenis ammo, eodem mota contra Philippum Macedomum re gem arma, Atheniensium precibus, quorum ille agros pervasta rat. Princeps tamen causa fuit, quod anno DXXXVIII, incli mato ad Poenos animo, cum Annibale foedus iunxerat. AmmoDLIII. 1, In s e c e — P i 1 ipp o. Gell. enim scribi, inquit, now inseeen N. A. XVIII. 9. In libro vetere da. Dictum esse Inseque, quasi in quo erat M. Catonis de Ptole J'erge dicere et Insequere. Ita maeo contra Thermum sic scri que ab Ennio scriptum in his ptum erat : Sed si omnia dolo versibus: Inseque Musa un. R. i. fecit — quae neque insecenda, Quod q, in b. g, c. r. P. 4lter neque legenda audivimus etc. autem ille eruditior nihil men Insecenda quid esset, quaeri coe dum, sed recte atque integre ptum. Tum ex his, qui aderant, scriptum esse perseverabat,et We alter literator fuit, alter literas lio Longo fidem esse habendum, sciens — — hi duo inter se dis qui in Conumentario, quod fecit sentiebant. Et grammaticus qui de usu antiquae lectionis, scri dem contendebat. Insequenda pserit, non Inseque legendum 136 w , Q. ENNII Quod quisque in bello gessit cum rege Pilippo! . affatur Flamininum Ille vir, haud magna cum re, sed plenu' fidei, 5 * Egregie cordatus homo catus Aelius Sextus : * O Tite, si quid ego adiuero, curamve levasso, bellum initum P. Sulpicio Galba et C. Aurelio 'Cotta Coss. quo ruip ille, ducto in Maeedoniam exercitu cum rege equestribus proe-, ÊÊ dimicavft. 3—6. AnnoDLV. Coss! facti T. Quinctius Fla miminus, et Sex. Aelius Paetus. Aelio Italia, Quinctio evenit Macedonia, cuius rex Philippus hostis, erat potentissimus. Haec omnia et varia variis ex locis prodigia , forteam Quinctium plus aequo amgunt, eiusque animum non immerito in diversas trahunt partes, et sollicitum reddunt, quem curiosius futuro im bello dis crimina mente agitantem affatur Aelius collega, homo temuiore quidem fortuna, sed cana fide, cuiusque cor sapientia erat imbu tum. 6—9. O Tite, inquit, si in saevis periculorum umdis, quas ex apud Ennium sed Insece. Huc Egregie c. h. Catus 4. S. Idem pertinent et Festi: Inseque apud de re publ. I. 18. - in ipsius Ennium, dic, Insexit dixit. paterno genere fuit noster ille 2. Pil ip p o. Poterat et Fi amicus, dignus huic ad imitan l i p p o, Graecum φ, enim non dum : Egregie c. h. Catus 4. S. admisit Ennius. Varro L. L.VI. Cata acuta. Hoc ' 8—4. 4 ffa t u r- fi dei. enim verbo Sabini dicunt gnara : Cic. Cat. mai. 1. Licet mihi iis C a t u s 4 e l i u s S e x t u s, non dem versibus adfari te, 4ttice, ut aiunt, sapiens, sed acutus : quibus adf. Fl. Ille vir h. m. c. r. s. et quod est : T'u m c c o ep i e p. f. Quanquam certe scio,non ut m e m o r a r e s i m u l c a t a d i Flamininum Sollicitari t.T.s. n. d. c t a. Accipienda, acuta dicta. 5. E g r e g i e — Se x t u s. Ad haec respicit et Pom Cic. Tuscul. I. 9. Aliis cor ip pon. fr. 2. §. 38. Dig. I. 2. de sum animus videtur, ex quo ex orig. iur. Sex. Aelium Ennius cordes, secordes, concordesque etiam laudavit.—Catus haud epi dicuntur. et Nasica ille prudens theton sed cogmomen in fastis, bis Consul Corculum, * et : Egre Capitolinis. Conf. de eo Cic. de gie c. h. c. 4. Sextus. Idem de orat. III. 83. ad famil. VII. 22. et Orat. I. 45. Sic in nostra civita Valer. Max. IV. 8. 7. • ' te contra amplissimus quisque et 6. O T i t e — p r a e m i i. clarissimus vir, ut ille, qui pro Cic. Cat. mai. I. O Tite s. q. e. Pter hanc iuris civilis scientiam a. c. l. Quae n. t. c. et v. s. p. sic appellatus a summo poeta est : f. Et q. d. f. n. d. Ecquid e. ' ANNALIUM LIB. X. 137 Quae nunc, te coquit, et versat sub péctore - • fixa : . ' : < . Et qua deprimeris frustra noctesque diesque, f Ecquid erit praemii? ...... ,...... - 10 *Tunc coepit memorare simul cata dicta ! . . *Sollicitari te Tite sic noctesque diesque . . . * ...... • ...... animusque in pectore latrat, - - - - bello gerendo imaginaris adiumento tibi fuerim, tuamque curamle vaverim, et quae in sollicito tuo animo sedens te versat, et qua frustra deprimeris dieque mocteque, quid praemii merebor? 10. 11. Tunc coepit Aelius acute explicare, et sapientia edicere dicta, quae maxi* me ad bellum feliciter contra regem instituendum putabat. , Qua causa, ait, tantopere angi, Tite, et te sic sollicitari dieque iio cteque? An quod Philippus hostis potentissimus? An terrent ami mum tuum prodigia, quae in consulatum nostrum insidunt? Phi lippicum autem bellum haudquaquam cum Punico comparandum, sive virtute ducis, sive militum robore. Quod , ad prodigia ; eo rum causa supplicatio decernenda, diique placandi. •, ' • • , praemii. Id. Ep. ad Att. XVI. 8. II&yyv τε xövynv &gyαλ£ην μ£ Quod vero scribis, te magis de- 1εδόνα δεόμαι lectari. O T i t e s i q u i d ego 'H ς' σύτως £ipovg' αἰνός, μά si quid agis, addis mihi scriben- Âα δὴ κατατήκει • , , di alacritatem. - 'H δε παyεῖς' ἐν στήδεαι δυ 8. E t q u a — dies qu e. μὸν σ' ἀμφικαιδαίνει Deest hic versus in quibusdam . Tj vüv reiqstat, άόλον ἐπειτ' Codd. Inest tamen Codici Fulv. . ûv Éuol vi ποτ εύ; Ursini et Dresdemsi. * 9. p ra e m i i. Al. pretii, • - - 10. Tu n c c o ep i t — d i Σg; μεοιμαν vvxres rs x«l c t a.Varro l. s. cit. τιματα παντα. 11. S o l 1 i c i t a ri — d i es- 12. a n i m u s q u e i n p. za q u e. Cic. Cat. m. 1. s. cit. & r a t. Varro L. L. IV. latrare. Theodorus Gaza vertit: . 4pud Ennium: animusque in p. εδαήκει παός Φλαμivtvov latrat. Al. animus cum pectore 'Exeivos ô àvìg èrrì arg&yματι latrat. Fest. Latrare Ennius μὸν οὐ πάνυ μεγαλφ, pro poscere posuit ; ubi tamen "Eμπλέως γε μέν πίστεως άν Dacerius: „Non verisimile, ait, ' * Festum ad h. Ennii locum al $2 Tits six£v £yó argόφQων τοι 'lusisse, aut si alluserit, perpe £voμαι ἄgἐάων . . ram fecisse certum est. Hic enim 188 Q. ENNII *Regni versatam nunc summovere columnam, *Si veluti, quando vinclis venatica pernox 15. Apta silet, lustrum forte feram et nare sagaci Sensit, voce suem nictit, ululatque ibi acuta, . . Et citat absentem cupiens discriminis hostem. • - - <* • • - a. * ' � • • • • - • - • • � • vellebant * * Aegro corde comas; passis palmis adaperta, . 12—17. Incitatus huiusmodi verbis ad bellum T. Quinctius, fatetur tantum sibi ab Aelio animi accessisse, ut totus iam essét im , debellando Philippo. Inquit : animus meus in pectore poscit, la befactatam regni Philippici colummam prorsus auferre, veluti si canis venatica vinolo alligata pernoctams nullum sonum ciet, si forte autem cubile ferae animadvertit, voce indicat suem, et acu te latrat, et absentem hostem citat ad discrimen. Aptissima igi tur similitudine ab cane venatica declarams ardens illud suum, iter in Macedoniam et pugnam contra Macedonum regem capes \ sendi, desiderium. 18. Quinctium interim properantem in pro vinciam prodigia nunciata atque eorum procuratio Romae retinent. latrat, non poscit, sed tumultua Apta solet cane', forte feram si tur.** ex nare sagaci Sensit voce sua 13. R eg n i — c o l u m n a m. nictae, ululatque ibi acuta, Uli IDonat. ad Terent. Phormion. II. tius tamdem ad Grat. Cyneget. 1. 57. Columen, culmen, columna. 218. 281. Si veluti quando vin lEnnius X. Regni versatum sum clis venatica pernox Apta silet, mam vero columnam. Scaliger lustrum forte feram et nare sa emendavit versum, ut supra le gaei sensib, voce suem nictit, gitur. ululatque ibi acuta Et citat ab 14 — 16. Si v e l u t i — sentem, cupiens discriminis ho a c u t a, E t. Festus : Nictit ca stem. Ennius expressit Homeri nis, in odorandis ferarum vesti Odyss. XX. xQaöin òè oí êvδον giis leniter garriens, ut Ennius �1&wreu '9g òè xóov άμαλήσι ττε Jibro X. Veluti si quando vin Qì gwv1éxsoov ßsßóαα'Avòg' êy culis venatica venenox 4pta so voiijogo' ύλάει, μάμονἐντε μά 1et si forte ex nare sagaci Sen zsgòav. Conf. Senec. Thyest. III. sit voce sua nictis, ululatque ibi 497. sqq. acuta est. Scaliger legit: Sicuti I8. 4 e g r o — a dap e r u a. si quando vinclo venatica aeno Nonius : Passum, extensum, pa ANNALIUM LIB. X. 139 20 *Et quasi suppremo lugentes tempora vültu, *.' Pectora tundebant. *Pinsibant terram genibus ; . . . . .* '•* • • *. + Insignita fere tum millia militum octo Duxit dilectos, bellum tolerare potentes. » - . - *. * .• A _• De coelo tacta erant via publica Veiis, forum et aedes Iovis La nuvii, Herculis aedes Ardeae, Capuae murus et turres; coelum ardere visum erat Arretii, et alia multa. . Horum causa suppli catio habita; supplicantes lamiabant comas etc. 22. Placatis diis parat iter Quinctius Brundusium, inde cum octo millibus peditum, et octingentis equitibus, Corcyram, tens. Unde et passus dicimus, sas, pinsare, pinso, pinsis, pin quod gressibus mutuis pedes pa sere. Sic apud veteres reperimus tescunt. ' Ennius Annalium libro n litteram additam, et Pinsit se X. Aegro corde comis passis la cundum tertium ordinem. Ennius te palmis pater ; passis palmis, X Annalium : Pinsunt caeram ait, pro petentibus et extensis. genibus. — Varro L. L. IV. Ideo Versum corruptum restituit Me JEnnium in terram cadentes dt rula, insuper tentans : 4egro cere: cubitis pinsibant humum. corde comas passis palmis lace Terram genibus pinsere de iis rcgmtes. dictum, qui in genua labantes 20. E t q u a s i — v u lt u. procumbunt. CoLUMNA. Homer. Festus: Supremum modo signi Il. N. 508. £. 452. φ. 815. £v xo. ficat summum, ut cum dicit *** vigov πεσόν ἐλε — yαταν άyoorj. pater supreme belli et armorum 28. 24. In s i g n i , a — p o IMavors potens. Plautus *** Me t e n t e s. Priscian. L. I. Finalis certe suppremum habuisti sem dictionis subtrahitur M in metro per in rebus tuis. 4lias extre plerumque, si a vocali incipit se mum significat. Ut in Legibus quens dictio. Vetustissimi ta XII. > Solis occasus suprema tem men non semper eam subtrahe pestas esto. *** suppremo cri bant. Ennius in X Anna/ium: mine recte tuo. Unde dicimus Insignita f. t. m. m. o. Duxit d. *** illo sepeliri die suppremo ** b. t. p. Sic et Am. vI. Dum ** et .quasi suppremo lugentes quidem unus homo R. toti super tempora vultu. Cato de *** Iis escit. I n s i g n i t a. Glossarium. latere videtur Ennii versus. : Fornerii MS. Insignitus παQ£yyé 22. P i n s i b a n t — g e n i -yQappevos eis τὸ σημεῖοντέyμα • e • b u s. Diomed. Lib. I. Pinso, pin τος στQατιωτικοῦ , cjg 'Evviog. 140 .• . Q. ENNII - 25 « •' ' • :. • . .:..> adspectabat, virtutem legionis Suspectans, si mussaret, quae denique causa * . Pugnandi fieret, aut duri pausa laboris. - � • ' • • - - - - . horitur induperator: *Non decet hic mussare bonos ... ,. ,. . . � 80 Haec nox praecessit stellis ardentibus apta. -** *Interea fugit albu* iubar Huperioni' cursum, **;?5.- Ex Corcyra in Epirum quinqueremi cum traiecisset, quamprimum pugnandi cum Philippo quaesiit occasionem, ami simis ante pugnam militum pertentatis. 28. Cum murmurarent quidam, eos hortatur ad servandam disciplinam militarem. 80—82. Mane paratis ad certamen omnibus, Philippus, cum appro - -* - Igitur insignita , signis suis ad 29. N o n d e o et — b o n os. scripta. Festus: Mussare , murmurare. - - ., 25 — 27. , 4 d sp e c t ab a t Ennius:, Quintus in occulto mus — labor i s. Laudat Philargy sabat. vulgo vero pro tacere di arius ad Virg. Georg. IV. 188. e citur, ut idem Ennius: Non de libro decimo, apud quem vitio cet mussare bonos,Sensus:non de se, admodum: Mussant, autein cettacere bonos,si quos contradi rnurmurant. Ennius in X sic ait: sciplinam militarem agerevident. aspectabat virtutem legionis, spe ctans si mussaret, dubitaretque 80. Ha e c n o x — a p t a. denique causa pugnandi fieret aut Citat Macrob. Sat. VI. 1. e libro duri laboris.Reposuit versusDou decimo Vulg. hic nox, unde Dou sa Plautin. expl. III.14. — Nestor sa legit Hinc nox. „Novariensis inGlossar, Musso cum 81. In ter ea - c u r s u m. , duplicato Spro murmuroponitur, Priscian. Lib. V. Iubar mascu auctoribus Festo et Nonio,Ennius: line.. Ennius in .4nnalibus: In 4spectabat virtutem legionis su terea f.., a. iubar H. cursum. ae, exspectans. si mussitaret., ,, Albus iubar. i. e. luna; iubar au ... 28. Ho r i t u r i n d u p.era reus sol, ut Ovid. Metam. I. 768. . t o r. Diomed. lib. I. Item horta Hyperionis i. e. Solis. MERULA. ' „tur, quod vulgo dicimus, vete Festustamen : Iubar stella quem res nonnulli Horitur dixerunt, ut Graeci appellant φοσφόgov vel . Ennius libro XVI Annalium: ` Èwrégov. h. e. lucifer, quod splen . Prandere iubet, horiturque. Idem dor , eius diffunditur in modum in X. horitur induperator, qua iubae leonis. Conf. Ovid. Fast. II. su specie uteratuva. 149. L . ANNALIUM Lib. x. • 141 *Solis equi funduntque elatis naribu' lucem...... cursus quingentos saepe veruti Inde Parum per coerula navibus ambulabant, 85 * Carbasus alta volat pandam ductura carinam, - - - - - * • • •, ------Leucatem campsant . '' , $ . . > } * . pinquantes Romamos, videret, 88. milités verutos, i. e. leves, quingentos saepe cursus exsecutos, mittit adversus eos. Sed iis et toto exercitu Macedonum fugatis acie vincitur rex, et in regnum co gitur reverti. Vexata Thessalia, Macedoniae proxima, sociis Aetolis et Athamantibus. 34. 85. L. Quinctius Cos. frater, postquam cum classe Parum insulam praeternavigasset, navali proelio ope et auxilio Attali et Rhodiorum, Euboeam et maritima loca invadit. Anno DLVI. Coss. C. Cornelio Cethego et Q. Minucio Rufo, prorogatum est T. Quin ctio in Macedonia imperium, donec successor mitteretur. Is igi tur pro consule Philippum ad Cynoscephalos im Thessalia acie vin cit. L. Quinctius eius frater Acarmanes, 86. Leucate urbe, quae caput est Acarmaniae, expugnata, in deditionem accipit. 82. fu n d u n t qu e el a t i s per coerula navibus ambulabant. — lu ce m. Serv. ad Virg. Aem. Parum insulam refert. - XII. 115., ad illa: , Solis equi, 85. Ca r b a s u s-c a r i m a m. lucemque elatis maribus efflant; Luctat. ad Statii Achill. I. 558. addit: Ennianus versus est, or Navis a velo, ut Ennius : car dine commutato. Ille enim ait : basus a. v. p. ductum carinam. funduntque elatis naribus lucem. Ubi legendum ductura. 33. c u r s u s — v e r n t i. Fe 86. I, e u c a t e m . c a mp stus: /eruta pila dicuntur,quod s a n t. Priscian. Lib. XI. Cam 4 habeant praefixa. Ennius li bio, ἀμείρομαι, ponit Charisius et bro X. cursus quingentos saepe eius praeteritum Campsi; quod verutu. dπὸ τοῦ κάμπτω, ἐκαμφα Grae 34. I n d e Pa r u m — a m - co esse videtur. Unde et campso, b u la b a n t. Fest. s. Coerula: Campsas solebant vetustissimi di Rigido tum coerula suro, cum cere. Ennius in decimo: Leuca ait Ennius, iocatus videtur su tem campsant. Est autem xtíu per etymo verbi coeruli. Est πτειν, syrtes et scopulos oram -' enim a maris nomine. Eodem que ventisinfertam vitare, quam * verbo de eadem re usus est libro mom sime 'vitae discrimine navi- *^ II. coerula prata. Coerula mare gantes praeterlabuntur, alias, ipsum dixit et alibi: Inde Parum flectere promontoria. CoLUMNA. * / Q U I N T I E N N I I ' A-NNALIUM L I B E R U N D E C I M U S. (AB URBE coNDITA DLVI— DLix.) - £* - 1 Tum clupei resonunt et ferri stridet acumen, *Missaque per pectus, dum transit, striderat hasta. 1 * 1. Anno DLVI, sive eodem, eisdem diebus Rhodii quoque ad vindicandam a Philippo Peraeam, Pausistratum praetorem cum aliqua militum manu mittunt. Ad Alabandam, Cariae oppi dum, in aciem desgenditur; concurritur; diu anceps fuit pugna. IMacedones tandem, nudato laevo cornu, turbati, primo caedun tur (huc poetam refero) partim terga vertunt; postremo, abiec tis armis, in praecipitem fugam effusi, Bargyllas petunt. Phi lippus Dardanos, fines regni transgressos, et Macedoniae supe riora vastantes, delectu raptim habito, circa Stobos Pelagoniae improviso opprimit. Antiochus molitus adversus Romanos bellum, eodem tempore omnes per oram Ciliciae et Cariae ad deditionem 1. Tu m c lu p e i — a c u - nune et f. st. a. Alibi Ennius : m e n. Priscian. Lib. VIII. Sono litora laeta sonunt. sonas, et Sono sonis. Ennius in 2. Miss a qu e — h as t a. XI Annalium: Tum clypei re IPrisciam. Lib. VIII. 4 Strido sonunt et f. st. acumen. Idem quoque alii stridui, alii stridi IX. Ennius : Tum clypei reso protulerunt. Ennius in XI 4n , Q. ENNII ANNALIUM LIB. XI. 148 Quippe solent reges omnes in rebu' secundis £* ...... Cereris . . aere 5 Quin mundae ...... * Inter ponendum ...... : . + Contendunt Graecos, Graios memorare solent sos; a - • - tentat urbes, quae in Ptolemaei erant ditione. 8. Eodem tem pore et Attalus rex aeger, Thebis Pergamum advectus, moritur; altero et septuagesimo aetatis anno. (Eius rei fecit forteam mem tionem poeta, adiecta gnome: reges, quum Fortuna maxime ad ridet, ut eo tempore Attalo, rebus humanis solere eximi). Exitu anni litterae Romam veniunt a T. Quinctio, se signis collatis cum rege Philippo in Thessalia pugnasse, hostium exercitum fusum fugatumque. Litteras brevi post secuti sunt legati et a Quinctio et a Philippo, qui pacem peterent. Missi eo a Romanis legati decem, quorum ex consilio Quinctius imperator leges pacis dat Philippo. - 4. Anno DLVII. L. Furio Purpureone et M. Claudio Marcel lo consulibus ex argento mulctaticio tria sigma aerea Cereri, Li bero et Liberae posita sunt, referente Liv. XXXIII. 25.—6., quo rum inter ponendum, diis sacrificia fiebant. 6. Eodem anno Isthmiis, S. P. Q. R. auctoritate, voce praeconis tota Graecia « malium: Missaque per pectus, tur coelum, terra, mare et aër, dum transit, striderat hasta. quia non alius est, quam quod 3. Q u i pp e s o l e n t — s e moveri potest. Mundus etiam di cu n d i s. Festus : Quippe signi citur ornatus muliebris. Mundus ficare Quidni testimonio est En quoque appellaturlautus et purus. nius libro XL. (lege XI.): Quip Ennius : item loca navibus ce/- pe s. r. o. i. r. secundis. Ubi ta sis munda facit ; atque etiam : men Dacerius: ,, Attamen in Aere Cereris , quin mundae. — versibus Ennii, quae Festus ad Sic supplendum censet Planck. exemplum adducit quippè non ad Enm. Medeam p. 129. quidni, sed quoniam significat. 6. In t e rp o n e n d u m. Serv. Neque umquam quippe pro quid ad Virg. Ecl. IX. 24. Ennius : mi scriptum reperias, sed quip inter ponendum, i. e. dum po pe ni. ** nuntur. 4. C er e r is a e r e — m u n 7 — 9. C o n t e n d u n t — da e. Festus: Mundus appella- • h o s p á vi. Festus: Sosproeos 144 Q. ENNII : ' Quod Graeca lingua longos per tempori* tractus Hos pavi ...... * - * - - a. '. . ^ . . • * · · · +• - 10. •. . • : . . Cato ...... • • • • • • • • • . • • • • et Si ... s' Mulier erubuit, ceu lacte et purpura mista. *. £* - praeter exspectationem pronunciatur libera ; quod , quum nar raret poeta, interiecit forteam, consanguineos populos iterum coa luisse. Romanos enim Graecos etiam esse, cum origine, tum sermone, qui fuerat olim graecus. Eum intermortuum ad vitam quasi et usum revocasse, eoque se Romanos ita per longos tempo- • ris tractus pavisse, gloriatur, nactus occasionem, poeta; ut ple rique contenderent eo tempore Romanos esse Graecos. 10. Anno IDLVIII. M. Porcio Catone, L. Valerio Flacco Coss. M. Fundanius et L. Valerius Tribb. plebis ad populum ferunt de abroganda Op pia lege, quae lata erat Anno DXL, ne qua mulier plus semuncia auri haberet, meu vestimento versicolori uteretur etc. Tuentur legem contra collegas M. et P. Iunii Bruti tribb. plebis. Habet pro lege orationem Porcius Cato; in ea duo praecipue agens. Primo castigat ab corruptis moribus matronas, quod in foro etiam com pàruerint, contra domesticos mores. 11. Dicit, se, quum in forum per medium mulierum agmen veniret, erubuisse, quod alioquin probas foeminas deceret, et si ipse proba esset mulier (legas verba Catonis apud Liv. XXXIV. 2.). Alteram orationis partem con sumit in rogatione Fundanii et Valerii dissuadenda, 12. multa de antiqui dicebant, ut Ennius XI. 10. C a t o. Catonem ab Em Contendunt G. G. m. s. s. Idem: nio laudatum fuisse, dicit Cicero (ex restit. Scaligeri) Romanos pr. Arch. 9. graecos appellat Ennius : Con 11. 12. e £ s i — m i s t a. No tendunt G. G. m. s. s. quod fius : Lacte nominativo casu ab Graeca lingua longos p. t. t. eo quod est lac. Ennius XI.: E* Hos pavi. si M. e. c. lacte et p. mista. 9. h o s p a v i. Ennius innuit, Ian. Guilielmius legit: Et simul se Romanos per Graecam lingu erubuit c. 1. e. p. m. (Quaest. in am ditasse, quod — lingua Ca Captiv. Plauti cap. 5.) Vossius tonis et Enni sermonem patrium Art. Grammat. L. II. Anal. cap. ditaverit, et nova rerum protu 8. ait: ,,Versus est heroicus, ' lerit — canit Horat. art. poet. 56. quia in mulier secunda vocalis ANN ALIUM LIB. XI. _ . 145 Pendent, peniculamenta unum ad quemque - - * - * - . - pedum; - *Unde habeas, quaerit nemo, sed oportet ha - .ii befe. ^ * 15 Simia quam similis, turpissima bestia, nobis * :.: . :. . . . · · · · • - - - - - malo cruce fatum. Ut des, Iuppiter ...... • • • • • • . • *• - - - - - immodico - - vestium . luxu disserens; . 15. quem nec simiae, quamvis - simillimae hominibus, imitarentur, utpote omnia imitari, quae a hominibus fieri, viderent. 16. Catonis orationem secuta est suasoria L. Valerii trib. pl., vehemens et vere tribunitia, ut lex Oppia abrogetur. . (Inter alia fortasseam pro adgenita turbulento et seditioso magistratui con suetudine, diras imprecatus est ille integerrimo viro M. Porcio Catoni. Certe) victo forti viro, lex cum maxima contentione abro gatur. — Anno DLIX. Cato extemplo in Hispaniam profectus, bellum, orditur ab emporiis, praemissa ad tribunos et praefectos , * • absorbet, quod antiquis haud quem tamen dmnes volunt ex insolens. Vel potius unius sylla Ennio desumtumh esse. . Certe hae traiectione legamus: Et si Scholiasti antiquo hoc innota erubuit mulier.—** tum abiit. - - 13. Pe n d en ! — p e d u m. „ 15. S i m i a — n o b is. Cicero Nonius : Peniculamentum a ve dematura deorum. I, 85, exEnnio. teribus pars vestis dicitur. En Serenus Sammonicüs de medi nius in XI. P. peniculamenta cina : Sive homo seu similis tur unum ad quemque pedum. Scali pissima bestia nobis, Vulnera ger tentabat: — imum ad quem dente dedit. , is swv , w • • que pedem, vel: - unum ad 16, 17. m a lo -- ifupit e r. quodque pedule, addens Ennium INonius: Crux generis foeminini Masculini. Ennius An per peniculamentun intelligere &aepe. lacinias tractas vestium. nal. XI. Malo cruce f. uti des 14. U n d e — h a b e r e. Est Iupiter. Merula legit : ut des. versus Iuvenalis Sat. XIV. 207. Dousa : m. c. des uti f. Iupiter— ENNIus. R. t 146. , Q. ENNII Nunc est illa dies, quum gloria maxima sese Nobis ostendat, si vivimu' sive morimur! - * - 1 • • . ; + . . • assi- • • 20 Hispane non, Romane memoreti' loqui me £* - . , ...... rimantur. utriqüe *Silvarum saltus, lamas latebrasque lutosas. - * * , * * - * - * , * * , * oratióne: 18. 19. tempus adesse, quod saepe optârant , quo po testas illis fieret, seu pro patria moriendo, seu vincendo et vi vendo virtutem suam testandi. 20. Hinc est, ait, quod memore tis, Romano more me loqui, non Hispano, i. e. ut decet viro Romano, mec Hispano. Animato exercitu, 21—23. speculatores. mittit ad rimanda emporia, eorumque situs ; Hispanos adortus triplici strategemate, multis caesis in fugam vertit; castra eorum diripit, plerosque ad deditionem compellit, armis exuit, muros } - 18. 19. N u n c e s t — m o 21. r i m a n t u r u t r i q u e. r i m u r. Priscian. Lib. IX. ,,De festus: 1Rimari, quaerere val ponentia in rior desinentia orior de, ut in rimis *** Ennius libro et morior, tam secundum ter XI. ** rimantur utrique. tiam, quam secundum É 22. Si l v a r u m — l u t o s a s. coniugationem declinaverunt áu Scholiast. Cruquiam. ad Horat. ctores: Orior , orieris et oriris, Ep. I. 18. 10. Lamas i. e. la morior, morieris et moriris. cunas maiores,continentes aquam Emmius im XIV. (Al. XII. Meru pluviam seu coelesiem από τοῦ la XI.) Annalium : Nunc est i. 1αιμοὐ i. e. quae ingluvies est d. c. gl. m. s. Nobis o. s. v. s. et vorago viarum seu fossae flu morimur.“ E Catonis dicta ora viorum ; hinc quoque dictae sunt tione esse, apparet e Livio Lamiae puerorum voratrices. En XXXIV, 18. ubi Cato ad tribu nius : S. s. lamas l. l. — For nos et praefectos: Tempus, quod tasse huc pertinet locus Emmii saepe optastis, venit, quo vobis allatus a Serv. ad Aen. II. 178. potestas fieret, virtutem vestram, Salsus sudor. Hoc Ennius de ostendendi etc. lamis (Manus docta correxit in 20, Hi sp a n e — l oq u i exemplari meo: f. de lacrimis) me. Charis, Lib. II. Hispane. dixit. — Conf. et Baxterum ad Ennius Annalium libro : Hispa l. Horatii. - ne non Romane (Sic in Cod. Dou 23. A l t a — t e c t a. Festus : sae ; vulgo corrupte : Hispane Petrarum genera sunt duo, nostro manno) m. 1. m. quorum alterum naturale saxum, ANNALIUM LI B. XI. 147 - � 23 Alte elata specus, petrisque ingentibu' tecta. * diruit. Valerius Flaccus Catonis in consulatu collega cum Boiis ad , Litanam silvam prospere pugnat. prominens in mare, cuius En- cudi curavi. Pertinere vide mius memini; lib. XI. 4lte de- tur ad emporiarum, maritimi lata ceterisque i. e. Ubi legit Tarraconensis Hispaniae oppidi Scaliger versum, sicut eum re- descriptionem. R 2 Q U I N T I E N N I I ANNALIUM L I B E R D U O D E C I M U S. (AB URBE coNDITA DIx — DLxi.) £* • 1 ...... vertunt crateres aënos. * * Sicuti, si quis ferat vas vini dimidiatum - * Omnes mortales victores cordibu? vivis, 1. Ammo DLX. T. Quinctius Proc. Nabidi tyranno, permissu senatus, Graecorum opem ferentium voluntate, arma infert; et Argis, qui in potestate eius erant, liberatis, dat tyranno duris con ditionibus pacem. Ad boc bellum referenda videtur, quae canit poeta, hostes epulas fecisse et certamen de bibendo habuisse. 2. Legem edictam : si aliquis vas dimidiatum vini afferat, poemas 1. v e r t ut n t — a ë n o s. disserit et dividit subtilissime, Serv. ad illa Virgil. Aen. IX. 165. quid dimidium, dimidiato inter - et vertunt crateres ahenos, sit. ait : potantes exhauriunt, et 8 — 5. O m n e s — a c r i s. est hemistichium Ennianum. Priscian. Lib. V. Acer et Alacer • 2. S i c u t i — d i m id ia - et Alacris — quamvis Alacris et t u m. Citat Gell.'N. A. III. 14. Acris plerumque faciant — fe ex Annalibus Ennii, non indica- minina ; in utraque tamen ter to ,libro. Apud Gellium Varro minatione communis etiam gene Q. ENNII ANNALIUM Lin. XII. 149 Laetantes, vino curatos, somnu' repente 5 In campo passim mollissumu' perculit acris. + Imprimitque genae genam ; . . . . . + Pandite, solti', genas et corde relinquite som - J ' ' , ( ' num!, - - » , ' - & • . . . . . ; .; levesque sequuntur in hastis. * i 9 Quande '...... '.' . . + luito. 8 — 5. Semmo perculsos fuisse epulatos ; 6. ita ut stre mue dormiremt. 7. Ducem eos evocasse e somno ; 8. inertes tamen in proelium sequutos fuisse; et victos. — Ammo DLXI. L. Quinctio Flaminio et Cn. Domitio Ahenobarba Coss. Aetoli, qui confecto bello Macedomico, praemiis parum dignis se ab Roma nis adfectos conquiérebantur, adversus eos, concitant reges, Am tiochum iustante incitanteque Dicaearcho, Nabim oratione Demo criti, et Philippum Nicandro suadente. Nabis facile persuasus ab Romanis deficit, : Philippus autem fidem servat. -; ris inveniuntur prolata — En- Sodes, si audes etc. Ennius: P. nius in XII. Omnes rm. v. c. vi- . sulti g. e. c. r. s. - vis (al. Cedd, imis). Laetante&v. 8. le ves q u e - h a's t i s. 6. s. r. In campo p. m. p. acris. Serv. ad illa Virg. Aem. V. 87. Citat eosdem versus et libro VI. Horridus in iaculis, ait: In ha 5. pa s s i m. Merula conii stis, Ennius: flevesque sequun cit: passos. tur in hastis. Sensus: Sequun 6. Im p r i mi t q u e — g e tur, sed leves i. e. inertes, im mam. Serv. ad Aen. VI. 686. ad hastis, quoad hastarum fracta illa: effusaeque genis lacrimae - - - .T tionem - ait: genis i. e. palpebris. - Ennius de dormiente: Inprimit- 9, Q u a n d e. Festus: • Quan que genae genam. do, quum gravi voce pronuncia 7. Pa n d i t e — somn um. tur, significat quod , quoniam Festus: Genas Ennius palpebras, etc. Ennius libro XYI. Nox putat, cum dicit hoc versu : P. quando mediis signis praecincta s, genas es c. r. s. Idem: Sul- volabat. Hn duodecimo quidem tis, si vultis, significat, compo- cum E litera ultima scribitur, sito vocabulo, ita ut alia sunt : idemque significat. Q U I N T I E N N I I … • r • A N N A L I U M • . . * L I B E R D E c I M U s T E R T IU s. ** * (AB URBE coNDITA DLxII,) - - * . Annibal audaci dum pectore de me hortatur; Ne bellum faciam; quem credidit esse meum cor Suasorem summum et studiosum robore belli. v £* • ^ 1, Antiochus magis accemsus, firmius de bello Romano con silium capit; ibi, ubi speranda essent auxilia, discussum. Inter alia etiam deliberatum, ut Annibal in Africam sine mora mitte retur, ad distringendos Romanos, quo cuncta felicius in Graecia gereret Antiochus. In consilium illud non adhibitur Amniba!, suspectus regi propter colloquia cum Villio (1—5. ad consilium pertinere videntur, et quidem ita ut 1— 8. Antiochus memoret, 1 —8. 4n nib a?—A belli, dicisse quem cor pro cordem, Citat Gell, N. A, VII. 2. e libro quum tamen quem mom ad cor XIII. ubi de turpi Caesellii Vin sed ad Amnibalem referri debeat; dicis errato agit, qui ex duobus ut sit : quem cor meum i. e. ego prioribus versibus, mom lecto credidi, suasorem summum etc. tertio, motabat Cor ab Ennio Caesellium nullo iudicio secutus enunciatum genere masculimo, est Nonius : Cor, neutri generis, putans in accusativo genere di ut dubium non est, Masculini Q. ENNII ANNALIUM LIB. XIII. 151 Invictus'st canis, 'atque sagax, et viribu? fretus ' � 5 . . . . . satin* vates verant in aetate agenda - . • * + - - Pontibus instratis coniunxit Iittora Xerxes, * -r' * Isque LIellesponto pontem contendit in alio. „ • • *. , a f, • • • • * • • .* • * • • • • • •!• . • * * - * • • *••,. Littora laeta sonunt" ...... '. • *t \ - - Annibalem se a bello dehortari visum esse; 4. eum com -paret cum cani invicto ; s. opiniones diversas iam , ad nauseam usque ponderatas esse, dicat.) Contumeliam illam silentio-fe£t Amnibal ; deinde melius esse ratus, percunctari eausam repenti mae alienationis, et purgare se tempore apto, quaesita iracundiae causa, brevi sed nervosa oratione (ap. Liv. XXXV. 19.) ita regem permovet, ut reconciliatio secuta. Nabis mon segniter comtra foedus, maritimam oram Laconum oppugnat. Ad socios tuendos mittitur cum classe Attilius praetor. Hactenus temere de Antio cho sparsi erant rumores; tandem Attalus Romam venit, et Am tiochum cum exercitu Hellespontum tramsisse munciat. Vera fuit Attali relatio. 6. 7. Romàni trepidantes et animis constermati, in Antiocho alterum Xerxem metuunt. Antiochum Xerxi compa rant (vid. Florum II. 8.).T8. TAnno DLXII. contra Antiochum ' mittitur M. Acilius Glabrio Cos. bellum regi atque Aetolis illatu Ennius libro XIII. A. a. d. p. de tat ap. Gell. XVIII. 2. ex Enuii me hortatur Ne b. f. quem cre XIII. Verare verbum est vatum, didi esse meum cor. Calpurnius unde veratores et veratrices. , Piso MS. citat hoc Emmii de me 6. P o n t i b u s — X e r x e s. hortatur ex libro XII. ut tmesim, Citant versum suppresso aucto pro me dehortatur ; teste Me ris et libri nomine Terentianus, rula. * Beda et Sergius in Aelii Donati 4. In v i c t u s — fr e t u s. commemt. Columna Merulaque Festus: Sagaces appellantur. Ennii esse putant. multi ac solertis acuminis. — 7. Is q u e — a l t o. Yarro Sagacem etiam canem dixit *** L. L. VI. Quasi Hellespontus — Invictus canis sagax validis vi et claustra ; quod Xerxes quon ribus fretus. Putantur esse En dam eum locum clausit. Nam, nii, sic corrigenda, ut reposui. ut ait Ennius : Isque H. p. c. Cic. de divinat. I. 81. Sagire in alto. Couf. ad Amm. VII.42. •_* cantes. 8. L i t o r a. Priscian. L. IX. 5. s at in - ag en da. Ex citat ex Emmii libro XIII, ubi 452 Q., ENNII ANNALIUM LIB. XIII. 9. * Matromae muros com plent spectare faventes. & rus. . In Graecia appellentibus Romanis, litora laeta sonant, et pristimos suae libertatis vindices cum pJausu excipiunt. 9. Con curruht umidique omnes omnis aetatis, matroniae oomplemt muros, spectare volentes eos, qui Graeciae res, ut olim a Philippo, nunc ab Antiocho turbatos restaurarent, • • • , * scribit, nonnulla primae coniu le, apud Ennium in XIII. M. gationis verba a veteribus, etiam melos o, s. faventes i. e. volen-' , secundum tertiam prolata. tes. —- Serv. ad Georg. I, 18. 9.. Ma t r o m a e. — fa v en - JFavere veteres etiam velle dixe t es. Philargyr. ad Virg.Georg. runt, Ennius: Matronae mu .IV. 230. Favere ponitur pra vel ros campl, sp, faventes. · · · · · · · · · Q U I N T I E N N I I ANN A LI UM . . L I B E R D E c I M U s Q U A R T U S. : (AB URBE coNDITA DLxII- DLxIII.) » 1 Quum procul adspiciunt hostes accedere ventis - Navibu' velivolis, * magno clamore bovantes, - . . . * . . • ' . '. Omnes occisi obcensique in nocte serena | £* - ,i « 1. Antiochus eodem ammo, quum Thermopylas occupasset, virtute M. Catonis, tribuni militum, , imde eiectus, rursum im Asiam est, fugatus. L. Aemilius Regillus Praetor classem sorti tus, adversus Antiochum profectus, inter- Ephesum, Samum et Chium cum praefectis regis congressus, classem eius ad Myonne sum, Rhodiorum auxilio vincit, fundit, -fugat. 3. Seleucus in 1. Qu um — vel i v o l i s. ARapit ex also naves. velivolas, Macrob. Sat. VI, 5. citat ex An quem versum et adduoit Serv. malium Ennii libro XIV., quo ad Virg. Aem. I. 228, docet, epitheta, quae apud 2. m ag n o -* b o v a m * es. Virgilium nova videntur, vetu Citat Varra L, L. VI. ex Ennio. stioribus quoque in usu fuisse. 8, 0mn es — s e r e n a. Fe Alibi Ennius in Andromacha; stus : Ob praepositione antiquQs - 154 Q. ENNII - • «• • - • • . ' rigido tum coerula suro , £* - 'I 5 Verrunt extemploplacide mare marmore flavo; ' Coeruleum spumat sale conferta rate pulsum, *Labitur uncta carina, volat superimpetus undas. � terea Antiochi fil. fines invadit regni Eumehis, flumis, pr6cul a domo cum Romanis Lyciae maritimâ infestaret; ad Elaeam pri mo insertis signis ;accedens, omissa urbis• oppugnatione, agros hostiliter depopulatüs ad caput 'et arcem regni Pergamum ducit oppugnandum. ; Eumenes domestico bello avocatur, cum classe Elaeam petit, inde auctore milite, Pergamum, clam fere hoste contendit. Hoc quum nunciatum esset Antiocho, pace ab Aemi lio frustra agitata, is Adramytteum hostili animo petit, tum vero ab urbe abstinens , Peraeam expugnat, Cotton , Corylenum, Aphrodisias et Prienem capit, inde • per Theatyra Sardis re dit. 4. Anno DLXIII. L. Cornelius Scipio Cos. cum exercitu iter ingressus per Chersonesum ad Hellespontum pervenit; 5—7 ubi 'ohihibus curâ regis Euhnehis ad transportandum suas copias prae - _ _* * * • • • esse usos pro 4 d, testis est En *emodata, fatetur Favorinus, se nius, cum ait libro quarto de-. huiusmodi Ennii verba, quae cimo: Omnes occisi, obcensique antea minime intelligebat, illius i. n. s., i. e. accensi. Et in Iphi explicatione intellexisse, addit genia : Acheruntem obibo, ubi . que: Non enim videbatur coeru 7mortis thesauri obiacent. leum mare cum marmore flavo 4. r i g i d o t u m e o e r u l a convenire. Sed cum sit flavüs .& u ra.' Festus, loco ad Ann. II. color viridi et albo mistus, pul- , 43. allato. Rigido suro i. e. re cherrime prorsus spumas virentis mis- sulcant mare. maris fl a vo marmore apel i5.. J^e rr u n t - p u l s u m. lavit. * - -Gitat Gell. N. A. II. 27. .e libro 6. O o e r u le u m — p ulsum. ~XIV. - Annal. Emmii. - verrunt Citat hunc versum et Priscian. i. e, feriunt, percutiunt. Virg. L. V. ubi scribit ab Emmio libro: Aen. III.208. Adnixi torquens spu XIV. Ammalium prolatum ho& Sa •rmas et coerula verrunt. placide le. Glossarium Formerii : Sale F. placidum, Sciopp. legit : mane δ ά 1 α ev w • apud Ennium. Sic saepe apud Homerum : &1g. naarmor flavum. - m a r m ore fta vo. Apud 7. - L a b i t u r - u n d a s. Gallium post multa a M. From Citat Macrob. Sat. VI. 6. ex En tone de flavi coloris varietate nii libro XIV, committens ver ' ' ANNALIUM LIB. XIV. • 1 .' Ut patefécerunt Brugésta. '. ; . «. r.** . . . . .' . . * . _...... … O patriä, ö divum dómus Ilium et incluta bello 10 : Pergama...... · · · · · · · · · ·,., • f • .* *Quae neque, Dardaniis campis potuere perire, Nec quum capta, capi, nec quum combusta, cremari. .,* *r* , •.. * .: £* .*.* * , : ••**• * • •,• 1 '***»* • • • • • •: :•.• • - * * * * * *. paratas, veluti im pacata littora, nullo prohibente (teste Livio), aliis alio delatis mavibus,* sine , tumultu traiicit. * f. • i11t 8, Stativis, ad Hellespontum aliquamdiu locatis, legatus .ab Antiocho in castra venit Heraclides, de pace acturus ; qui , quum; nihil aequi in concilio se:impetrare animadvertisset, privatim P. Scipiouis eanimum, tentare conatur. Fidele, Scipio dat consilium, bello Antiochus absisteret, et pacis conditionem hullam recusaret. Non motus rex belli aleam experiri statuit. Consul, omnibus ad proposita exsequenda praeparatis, cum exstativis movisset, Dar-* danum primo, deinde Rhoeteum venit ; imde.Ilium procedit;! ca strisque in campo, qui moenibus subiectus, positis, ut patefe cerunt Phryges portas, im urbem arcemque adscendit; sacrificatum Minervae, arcis praesidi, 9 — 12. Ilienses in, omni rerum, ver borumque honore oriundos a se Romanos praeferunt. . Romani magno exsiliunt gaudio, sua laeti origine ; . patriam salutantes, Divum domum venerantes, Pergama bello inclyta perstrepentesy Pergama, quae neque Dardaniis campis potuere perire, Nec, quum capta capi, neo quum combusta cremari. ~ llio profectus, ad caput Caici amnis pervenit, et praeparatis dierum plurium ciba riis, consilium oapit ire ad hostem, priusquam hiems opprimeret. , Castris Romanorum et Antiochi parvo intervallo cohiunctis, sum cum Virgilii Aen. VIII. 91. Ann. VI. 5. Merula legit: Ve p. versu : Labitur uncta vadis IB. ; lectio et in Codd. obvia est, abies — Alibi Ennius in Achille ap. Cic. imp e t u s, impetuosa, rapi pro Rosc. Amer. 82. Quis ibi da, incitati cursus classis, ME non est vulneratus ferro Brugia, AULA. 9. O p a t r i a - b e 11 o, * 8. U s p a • efe c e ru n ? Serv. ad illa Virgilii Aen. II. B r ug e s, Cicer. Orat. 48. Bur 241. 0 patria o Divum domus rum semper Ennius, nunquam Ilium et inclyta bello - addit: Pyrrhum ; vi patefecerunt Bru Versus Ennianus. ges, non Phryges, ipsius anti 11. Qu a e - c r e m a r i. qui declarant, libri, Conf, ad Gitantur a Macrobio Sat, VI, t56 Q. ENNII ANNALIUM LIR. XIV. '. . Horrescit telis exercitus asper utrimque. * Rompaea . .•, • •. • •,, • • . • • , • • - i - * • . -* - £* 15 Infit: O Cives, quae me Fortuna ferox sic , ** Contudit? indigúo bello confecit acervo! .**•**. * • -: ,* cf. i. • :** ;• . levia quaedam fiunt certamina. -13. Postea instructa acie ad iu stum proelium, signo dato concurritur, horrescente telis suis utrimique exercitu. 14. , Rumphaea mittuntur. , 15. Dubio pri mum certamine, tamdem in fugam vertitur Antiochus; castra, eius diripiuntur, Asiae civitates in fidem Cos. se tradunt. Rex plene.viotus, quum multis verbis deplorasset duram et immaneni apud suos fortunam (verba regis imnuit poeta ad suos), legatos mittit ad obtinendam pacem. Obtinet. Sic confectum est bellum in Asia cum Antiocho Syriae regi. 1. ex libro Ammalium Emii XI. N. A. X. 25, ubi inter alia telo de^ Pergamis locuti (ubi le rum vocabula, rhomphaeam do git Merula , XIV.) Eleganter cet esse genus teli Thracae na vero et nervose apud Ennium tionis (qui Antiocho auxiliares), canumt milites Romani, Pergama positamque hanc vocem in Q. Dardamiiis armis mon \ potuisse Ennii Annalium libro XIV. perire. 'Nam oapta quidem fu erunt et cremata, sed quia re 15. 16. In fit — a cervos. Priscian. L. X. Vetustissimi ta mata aliquot post ammis, celebran tur, illa mom videri, quum a men tam producebant, quam cor Graecis capta essent, vere ca ripiebant verbi Tutudi penulti- . pta;- mon videri item, quum nam. Ennius libro XIV. Infit combusta essent, vere combu o. c, q. m. f. fero, sic Contu sta. MERULA. dit, i. b. c. acervo. Pro fero sic 18. Ha r r e s c i b — u £ ri m Codd. al. ferocie. Merula legit: qu e. Citat Macrob. Sat. VI. 4. ferox sic, sive ferocem, e libro XIV. ubi tamem corrupte 16. a c e r vo pro acerbo. V legitur utrique. mom raro pro B positum, te 14. R o mp h a e a. Citat Gell. stantur inscriptiones antiquae. * * .• • •;. . Q U I N T I E N N i I •'• A N N A L I U. M. ' ' L I B E R D E c I M Us QU I N T U S. , £. (AB URBE coNDITA DLIV.) 1 ' Malos diffindunt, fiunt tabulata, falaeque ; - + - • • , Arquum ubi adspiciunt, mortalibu' quae per hibetur - £* 1. AnnoDLXIV. M. Fnlvfus Nobilior Cos. qui poetam nostrum in Aetoliam duxit, quinquagenarium, teste Cicerone in Tuscul. I. 2. ; cuiusque victoriam insigni laude celebravit Ennius, ut scri bit Aur. Victor de vir. ill., Ambracienses, aditu difficillimos, ob sidione cingit. 2. Nescio quid portenti admirati sunt, cum Iris 1. Ma l os — fa 1 a s q i e. bantur ab altitudine; a Falando, Nonius : Falae turres ligneae. quod apud Etruscos significat , Ennius in XV. Malos d. f., e. coelumn. .falaeque. — malos h. e. arbo - - ' ' . res malos, τάς μηλεας, ut ma 2. A r quu m ~ p e r h i b e 1us videatur pro ommi arbore po t u r sc. Iris. . Citat versum ni, vel malos zovg άστούς, tut Priscianus Lib. VI. e libro XV. poeta indicet malos navium fu Ennii, ubi motat vocem Arcus isse diffisos , et ad obsidionis inveniri etiam apud veteres fe opera correptos MERULA. ' — minimi generis quartae infle 7'alae secundum Festum, dice , xionis, 158 Q. ENNII - . . * -. . • -*- -.; . succincti corda machaeris, *Istri · · · · · · · · · · · · · * - 5 Iamque inter iactum teli progressus uterque Substiterat; subito erumpunt clamore fremen tesque Exhortantur equos; fundunt simul undique • • • •.. * tela * * * Crebra, nivis ritu; coelusque obtexitur umbra. *Occumbunt multi letum ferroque lapique 10 Aut intra muros, aut extra praecipe casu. - ' • ' * * * * * * ; im coelo videretur. 8. Quinque simul locis moenia aggreditur. Oppidanos pavor capit et trepidatio; sed ut praeter spem stare muros contra ictus vident, timore excusso,- animos sumunt, et Romanorum impetum omni dexteritate avertunt. Quin portam ausi erumpere, et inter illos Istri duo, succincti corda machaeris - latam stragem de obsidente hoste fáciunt. :. 5. Multi utrimque et intra et extra muros cadunt; 9. 10. partim telis confossi, partim v. vero lapidibus obruti et saxis interfecti. . -**. - 8. S u c c i n c t i — m a c h a e 4. Is t r i. Conf. not. anterio , r i s. Serv., ad Virgil. Aen. IX. rem. Istri inter copias auxilia 678, ubi res a Pandaro et Bitia res Ambracienses erant; teste gestae delineantnr, ait: En Merula. • • • • znium est secutus, qui ait : suc• cincti corda machaeris. Elibro 5 — 8. Jam que — um XV. Annalium desumtum fuisse bra. Sunt Virgilii Aen. XI. 608. hemistichium, inde patet, quod sqq. ubi Servius : Et Erhniana Macrob. Sat. VI. 2. scribat, Vir est ista omnis ambitiosa descri gilium in delineandis rebus a ' ptio. - - Ρandaro et Bitiagestis imitatum . 9. 10, oecum bu n e • • e ca fuisse Ennium. Ait enim : Item su. Citantur a Prisciano Libro de Pandaro et Bitia aperienti VI. ex libro XVII. Ennii, ubi bus portas, locus acceptus est ex docet, vetustissimos etiam prae libro quinto decimo Ennii, qui cipis gemitivum protulisse. Prior induxit Istros duos in obsidione versuscitatur ab eodem eod.libro, erupisse portam, et stragem de sed e libro EnniiXV.; ubi docet, obsidente hoste fecisse, • < . antiquos declinasse lapis, huius ANNALIUM Lib. xv. 159 Fulviu? Nobilior stravit certamine crebro Aetolos ...... £* - ...... regiaque Aemilia vecta . . tropaea rate . , ...... \ - . _ * . . . _ . . . , 15 . . . . . , Cretenses , . , , , } . . r • - - 43. * - A 11. Ambracensium res, cum afflictiores essent, ,legatos de pace Phaneam et Damotelem, intercedentibus etiam Atheniensibus Rhodiisque, mittunt Aetoli ad Fulvium Nobiliorem consulem, a quo crebris certaminibus erant strati et infinitis adfecti cladibus. Diu iactatis Aetolis tamdem pax data, -duris satis conditionibus. 13. Eodem hoc anno decretus est magno consensu ab Senatu trium phus L. Aemilio Regillo ob rem bene et feliciter gestam. (De hoc triumpho loquitur poeta.) Nam superiori anno praetor, clas* sem sortitus, Antiochi praefectos inter Ephesum, Samum et Chium vicerat, et fugarat. 15. Q. Fabius Labeo praetor eodem amno classem sortitus, et inCretam insulam transgressus, nuncios ad Cydoniatas, qui bellum gerebant adversus Gortynios et Gmosios; omnes autem captivorum Romanorum atque Italici generis mag num numerum in servitute habere dicebantur; mittit, ut armis abstinerent, et captivos reducerent. Parum moventur ; captivos nulli praeter Gortynios, reddunt. Eam ob causam decretus Fa-, bio navalis triumphus. '• • r lapis. Lapidum magnus olim , Conf. locum Propertii ad Ann; usus im muris defendendis. II. 17. allatum. 11. Ful v í u * N o b i l io r — A e t o los. Glossarium Formerii C r e t e n s e s. Charis. L. 1. 'Artoxrsivo sterno. Ennius: Ful- Cretenses. Ennius, ut Varro I. vius nobilis obstravit certamine 1. de sermone latino scribit. Vir cerebro et illos. Merula versum gilius certe eos non Cretenses, restituit. .A . sed Cretes dixit, et cretaeas, 13, re g i a que. — r at a, oras. CoLUMNA. - ' *• Q U I N T I E N N I I A N N A IL I U M. L I B E R D E C I M U S S E X T U S. (Ab urbE coNDITA DLxrv — oLxxrv.) - , £* 1 Quippe vetusta virum non est sati' bella mo , Inere ; . * Quo res sapsa loco sese ostentatque iubetque £* - 1. Eodem anno Cn. Manlius Vulso Cos. bellum moliens con tra Gallograeciam, Maeandrum transgressus, circumducto ad varias gentes milite, Tolistobogios, Tectosagos et Trocmos, qui Eremmo duce olim in Asiam transierant, expugnare in animum in ducit. Quia vero terribiles hi erant non omnibus solum regionis incolis, sed Românis etiam militibus, suos ante proelium pro con cione adhortatur, ne pugnaturi metu concuterentur. Inter alia monet, saepe éos a Romanis fuisse victos et debellatos. Docere enim non legiones solum eorum, quae a Romanis passim caesae ; sed singularios milites, quippe bella vetusta non est satis monere, et in memoriam revocare, cum simgulariis congressos, T. Manlium,' M. Valerium et alios, quantum Gallicam rabiem vinceret Romana virtus. 2. Iam vero , quae sese ostentat, quae iubet, occasio 1. Qu i pp e - m o n e r e. libro XVI. Quippe v, v. n. e. s. Festus: Quippe significare quid bella moveri (Merula legit mo ani testimonio est Ennius libro mere). Sed vid. ad Annal. XI. 8. XL. (XI.) Quippe solent reges 2. Qu o r e s — i u b e t q u e. omnes in rebus secundis, Idem Festus v. Sas : Sap 8 a, ipsa. ANNALIUM LIB. XVI. 161 - - • - - • • - - - • - • • � Se Primus nec bradus in regimen bellique peritus: - * 5 ...... crebrisuro * Incedit veles vulgo sicilicibu' latis. * Ingenio forti dextrum latu' pertudithasta; nem esse captandam. 8.4. Sic animat siios contra Gallograecos Manlius. Nunciatur interea Tólistobogios Olympum occupasse, Tectosagos Maganam urbem petiisse, Trocmos vero Tolistobogiis auxilium ferre. Consul ad Olympum movet castra, exercitum trifariam divisum ad hostem ducit, L. Manlium fratrem. ab hi berno ortu subire iubet, alios alio. Ipse belli peritissimus, ne que tardus in regimen, primus se ingerit, et cum maxima copia rum parte, montem ascendit. Galli duobus lateribus satis fidem tes, IV millia armatorum ad tumulum viae imminentem, occu pandum mittunt ; eo se rati, velut castello, iter impedituros. A Romanis configuntur sagittis, glande, iaculis. 5 — 10. Galli Idem Ennius: Quo res sapsa 1. sicilicibus latis ;, ubi Scaliger, s. o. i. est, ait vox Magnae Graeciae. 3. S e — p er i t u s. Festus: Eo nomine intelligebant, quid Regimen pro regimento usurpant quid secamdi vim habet; inde poetae. Ennius libro XVI. Pri Sicilia dicta, quia ab Italia ab mus senex bradyn in regimen b. secta, sicilire prata secare.* Sed p. (Merula emendavit, ut repo Dacerius putat, potius esse di sui.) minutivum a sica. Sica autem, b r a d u s vox petita a Grae ait, brevis gladius et incurvus. cis ab Emmio semigraeco, i. q. Inde siciles lamcearum spictala tardus, segnis. Vid. Nomium v. dixit Emnius. . Lego vero potius Bardum. Gloss. B Q a δί s serus, sicilibu' quam sioilicibu'; ratio tardus. est quod prior syllabain sicilibus 5. , Cr e b r i s u r o. Festus : brevis est, quae longa debet Crebrisuro, apud Ennium sig esse a sica. Alii legunt: Inci ^ificat vallum crebris suris, i. e. dit veles volgam s. l. sed contra. palis munitum. Crebrisuro in Codicem. -, -- obliquo scilicet, nam rectum 7. . In g e n i o - h a s t a. est crebrisurum. DAcERIus. Priscian. Lib.. X. ancipiti scri 6. In c e d i t — la t i s. Fe bens habuisse veteres intervallo stus: Sicilicas hastarunv spicu mediam im Tutudi, citat ex Am la lata. Enniu8 : Incedit v. v. nal. XVI. — vulgo : dextra. IEnnius. I. 462 Q. ENNII « * Concidit et sonitum simul insuper arma dede rünt. . * tamen induvolans summum abstulit hasta 10. Insigne ...... ° . . *. . '.i : . * * * *'* ; - - ...... tonat Clodius: Pulcer , * IMarcum in Aburium - - • • - • - - Aemilium Marcum . • • • • • • . • . . / , • • • * • . * superati ab levi armatura, effusa fuga. castra repetunt, et exer citu Romanorum insequenti pro vallo aciem instruunt. Vallo in v. cedunt adscendentes velites (singulare aliquod certamen poeta in nuisse videtur); irrumpente per portas victore, in fugam coniecti Galli. ' Sic victi. - - - • . . 11. M. Fulvius, Aetolis perdomitis, traiicit in Cephaleniam; ibi, omnibus oppidis im deditionem acceptis, Samaeos obsidet, et captos, direpta eorum urbe, sub corona vendit. Compositis rebus, iu Peloponnesum transgressus, turbas inter Achaeos et Lacedae- ' monios componit. Anno DLXV. M. Valerio Messala et C. Livio Salimatore Coss. Cn. Manlius procos, foedus ex decem legatorum sententia et S. G. Antiocho scribit, tum ad Hellespontum profec tus, evocatis eo Gallorum regnfis, leges, quibus pacem cum Eu meme servarent, dicit, inde im Europam traiicit, et in Apollonia hibernat. Anno DXLVI. a C. Flaminio Cos. Ligures, Frinianes •et Apuani in deditionem accepti. M. Aemilius Lepidus legatos. i * , * 8. co n c i d i t — de de r u n t. imponebant, quod tegumentum. Citatur a Macrob. Sat. VI. 1. e et insigne esset, ut in proelio libro XVI. Ennii committ. cum ignaviter aut strenue se geremtes Virg. Aen. X. 488. facilius agnoscerentur. • Tale 9.'. ta m e n i n s ig n e. insigne ab -involante hasta ab Ibidem: e libro XVI. committens reptum fuisse alicui, camit hic cum Virgilii Aem. XIJ. 492. ver Ennius. MERULA. su — apicem tamen incita sum 11—15. t o n a t — t r i u m-, ^ 7mum Hasta tulit. p u m. Calpurnius Piso MS. Lib.' 10. Ifi sign e. Testatur Po 1. Vehementissime apud Ennium.' lybius Libro VI. milites apud tonat Clodius Pulcer in M. Ab Romamós simplici usos galea, urium tribunum plebis, quum - cui lupi pellem vel simile quid prohiberet priumphum, quem ob* A N N ALIUM LI B. XVI. 163 Vim tua noluntas facit imperiosa vetando, 15 Quem Consul meruit, quum res bene gesta, - triumpum. * - - - AMontibus obstitis obstantibus, unde oritur nox. * Reges per regnum statuasque sepulcraque quae - runt, - Ambracienses ad invidiam M. Fulvio absenti faciendam subornat. Defensus ab altero Cos. C. Flaminio, et postea Romam reversus, triumphum ob res bene contra Aetolos, Ambraciam et Cephalo niam gestas, pro eo loquente Clodio Pulcro, contra M. Aeburii trib. pleb. intercessionem, eum accusantis, impetrat. (14. 15. sunt verba Clodii Pulcri.) — 16. Eodem anno Cm. Manlius Vulso, de victis Asiaticis Gallis triumphat, contradicentibus decem ' legatis, ex quorum consilio foedus cum Antiocho scripserat, quod im iussu Senatus bellum gessisset. Hinc Coss. Sp. Postumio Albino et Q. Marcio Philippo (DLXVII) decernitur quaestio de clandestimis coniurationibus, quae in sacris Bacchamalibus fierent, detectis indicio P. Aebutii et Hispalae foeminae. Sacrum illud multorum poena sublatum Romae et per totam Italiam. Perfectis quaestio mibus prior Q. Marcius in Ligures Apuanos profectus, in praeoc cupatis montium angustiis circumventus, IV millia militum amit- , tit. 17. Anno DLXVIII. multorum querelae de Philippo Macedo mum rege ad Senatum deferentur. Philippus per legatos se apud Senatum purgat (17. 18. videntur legatorum inter alia, verba). res in Graecia praeclare gestas, nio revocatam reip. literariae decreverat magno consensu, Se primus restituo. MERULA. — 7natus, accusans, etiam M. Ae v e t a n d o. . Intercessio tribu milium. Inter alia : • Vim tua morum plebis peragi solita uno noluntas f. i. v. Quem C. m. q. et solemni verbo Veto. z. b. g. triumphum. . Ex affectu „ 16. M o n t i b u s- n o x. Fe haec Ennius scripsit in gratiam stus: . Obstitum obliquum. En suâ Fulvii, non ex veritate. mius libro XVI. (al. XVIII.) 18. N o l u n t a s. . Hamc di Montibus obstitis obstantibus in ctionem , cruciam forte multis, de oritur nox. Conf. quae dicta observatam tamen aliquotiensim ad Annal. VIII. 91. Gallorum glossariis, postlimi 17. 18. IRe g e s- op u m v i. L 2 164 , /. Q. ENNII Aedificant nomen, summa nituntur optim vi. - , ., ;•. • . . . � o'} :'. *- . Hos pestis necuit, pars occidit illa duellis `. £* 20 , Quos ubi rex paullo spcxit de collibu? celsis * , Romani Legatos ad componendas sociorum cum, Philippe contro versias mittunt. Praetores C. Calpurnius et L. Quinctius haud procul Hippome et Toleto urbibus, ab Hispanis in fugam versi, refectis viribus Hispanos rursum adorti vincunt. Anno DLXX. M. Claudius Marcellus et Q. Fabius Labeo sortiti sünt Ligures. Illi praeterea adversus Gallos Transalpinos, qui im Italiam trans gressi oppidum im, agro Aquileiensi aedificabant, proficiscum tur; quibus ex provincia iussis excedere, Istrico bello molitur fundamenta. Anno DLXXI. Ligures in deditiomem accepti. Ful vius Flaccus Pr. Celtiberorum oppidum Urbicuam capit ; praeda militibus concessa. - . l. 19. Anno DLXXII. P. Cornelio Cothego et M. Baebio Tamphilo Coss. pestilentiaetanta vis erat, ut quum propter defectionem Corso rum, bellumque ab Iolensibus concitatum in Sicilia, VIII millia pe ditum ex sociis latini nominis scribi placuisset, tamtum hominum de mortuum esse, tantum ubique aegrorum, utis efficimumerus militum non potuerit. 20. Eodem anno ascendit in Haemi verticem Philippus, credens vulgatae opinioni Ponticum simul et Adriaticum mare et Istrum amnem et Alpes conspici posse; subiecta oculis ea haud parvi sibi momenti futura ad cogitationem redintegrandi contra Romanos -• Citat Macrob. Sat. VI. 1. e libro quod ubi rex paullo (al. . . du XVI. Annalium Ennii. Vox quae /o, al. sedulo) spexit de contibus runt mihi suspecta. MEaULA. celsis.— Varro L, L. V. Specta • 18. 4 e d ifi c a n t n o m e n. ve dictum a Specio antiquo, quo h. e. propagant ad posterorum etiam Ennius usus: Vos epulo memoriam titulis, et inscriptio postquam spexit. Varie inde ten mibus in statuis et in sepulchris. tatus Ennii versus, quem dedi* CoLUMNA. - - secundum Merulae lectionem. “19. H o s p e ^ t í s — d u e 7?i. Alii legunt: Quod ubi rex patri Priscian. Lib. IX. Proprie neca £o ' spexit de coribu' celsis. Al. tus ferro, nectus vero alia vi Quos ubi rex pullos sp. de corti peremtus dicitur. Ennius : Hos bu' celsis. Pompon. Laetus: Quos pestis necuit p. o. i. duellis. ubi rex ultro sp. de montibus cel-* 20. Q tt o s u b i — c e 1 s i s. sis. Iacob. Schegkius in Prae Festus: Spicit quoque sine prae mess. ep. 8. P^os epulö postquam ' positione dixerunt antiqui, et spe sp. de cotibus celsos, vel : Quo*' arit. Ennius libro sexto decimo: ubi rex epulo spexit de cotibus ANNALIUM I. 1 n. XVI. * 165 Tum timido manat ex toto corpore sudor - � - - . r.'...... interea fax Occidit, oceanumque rubra tractim obruit - . - - * aethra; *Nox quando mediis signis praecincta volabat - - * _ ., . . . . . 25 Postremae longinqua dies, quum fecerit aetas v : • ; ^*;,, t ** • • :' ' • ' •') - belli. (Vide Livium Lib. XL. ) 21. Eodem anmo contentio. ovta est inter liberos Philippi Perseum et Demetrium. Hunc ille, cri minibus parricidii, et adfectati regni apud patrem accusat. Cre dulus nimium Philippus Didae dat mandatum de occidendo filio. Illa Demetrio porrigit : in coena venenum; id Demetrius, epoto poculo extemplo sentit, mox coortis doloribus, relicto convivio, in cubiculum se recipit. 21. Torquetur ibi, et toto corpore ma mat sudor. 22—24. Nocte intromissi in cubicuhum Thyrsis quidam, Stubereus et Berreus Alexander, iniectis in caput tapetibus, spiri tum intereludunt. 25. Ita intempesta nocte inmoxius adolescens interficitur. eelsos; Popma : Quos ubi reae gilii Aem. III. 585: nec lucidus , sedulo sp. de cotibus celsis. In aethra $yderea polus. epte Schegkius, ait* Dacerius, 28. & ra c t i m legit Merula interpretatur de coena. ubi modi pro vulg. tracti, et explicat per : imperator celsos i. e. equites iugiter, continuatim. aspicit, mon veste coenatoria, 24. N o x — v o l a b a t. ' Fe sed detrita, quia decotes in toga stus: Quando. Conf.Anmal.XII,9. togae detritae. Merula autumat, versum a Varrone excitatum mom p r a e e i n c t a. Mediae noctis esse eundem, quem Festus alle descriptio per speciem prosopo gavit. pejae ; quam ideo praecinctam 21. Tum t i mn i d e - s u dixit, quia, postquam media ex • acta via ad summum circuli d o r. • Macrob.Sat. VI. 1. eitat e libro XVI, committens cum evecta est, inde quasi praecincta illo Virgilii Aen. III. 175: i Turn velocius im praeceps fertur. Prae gelidus toto manabit corpore su cingere enim eorum proprium, dor. — Mana* pro manavit posi qui se itineri accingunt, ut ex ' tum. Lucret. VI. 944. peditius pergamt. CoLUMNA. 22. In t e r e a fa x — Ae 25. Post r e m a e — a et a s. # h r a. Macrob. VI. 4. citat e Gell. N. A. IX. 14. Ab eo, quod libro XVI. committens cum Vir est hic dies, tam huius dii, et 166 Q. ENNII Spero si speres quidquam prodesse potes sint * - • Non in sperando cupidi rem prodere summam - � . . . prandere iubet • • _ • . .,•, , • • * • • Horiturque suos . . 1. + 80 Insidiantes hic vigilant, partim requiescunt, Contecti gladiis, sub scutis, ore faventes. « , £* * 26. Eodem anno L. Aemilius Paulus Proc. ab Liguribus Ingaunis cum exercitu, induciarum tempore, contra ius gentium obsessus, at per literas subsidia rogat ab Consule M. Baebio. Illa non pa- * rantur., Spe interim suos confirmat. 27. Et, me animis cadant spes, quantum in se est, hortatur. 28. Nihil tum usquam auxi lii videns, fortunam tentandam ratus, ad quatuor portas exerci tum instruit, prandere iubet suos, et hortatur, ut signo dato, simul ex omnibus partibus, irruptionem facerent. 80. 81. Quidam ab eo, quod est haec fames, tam ex interiore loco succedit ; item. huius farnii dixerunt. Q. Ennius p e r di t , ut Ennius: Non in. in XVI. Annali dies scripsit sperando c. r. prodere summam. pro diei, in hoc versu : P. l. dies 28. pr a n d e r e — h o r i — confecerit (Al. quum f) aetas. ' t u r qu e. Diomedes L. 1. Hor Forte legendum: Postremae t a t u r, • quod vulgo dicimus, longinqua dies quam fuverat ae veteres nonnulli h or it u r di tas , ut sit exclamatio poetae : xerunt, ut Ennius Libro XVI. O quam longinqua aetas fue 4nnalium. Pranderé iubet hori , rat, postremae diei ! Quam lon turque. Idem in X. Horitur in ge duraverat postrema dies mo duperator. - ribundo! 80. In s i di a n t e s — fa 26, S p er o — p o t e s s i n t. v e n t e s. Philargyr. ad Virg. Festus : Speres antiqui plurali Georg. IV. 280. Ore fave ese, £er dicebant, ut Ennius libro II. cum religione ac silentio accede. Et semel effugit speres ita fun In XVI. Ennius : ' Hic insidian ditus nostras, et libro XVI. Spe tes vigilant, p. r. Tecti gladiis ro, si speres q. p. p. sunt. sub scutis ore faventes, Merula restituit versus, ut eos reposui. 27. N o n i n s p e r a n d o Rutgers. Var. lect. VI. 15. H;c s u m m a m. Festus: Prodit, me insidiantes vigilant — ut Insi moriae porro dat, et fallit, itern, antes sit trisyllabum. -* ANNALIUM L I B. , XVI. 167 Qui clamor oppugnantis vagore volanti * a + - - - Navorum imperium servare est induperantum £* Aestatem autumnus sequitur, post acer hiems fit, 85 ...... * virosque valentes Contudit crudelis hiems . . * corpulentis in subsidiis locati, contecti sub scutis, taciti et silentio imposito. 82. Bina quum castra Ligurum essent, exsaciati cibo vinoque ad spersi, et inordinati inde exeunt. Ita impetiti a Consule, cla more pariter omnium, qui in castris erant, sublato, in castra trepida fuga compelluntur, quibus paullo post exuti, obsidibus datis, in deditionem veniunt. 83. Anno DLXXIII. Celtiberi Ro manum exercitum in saltu Manliano invadunt. Exortos tumultus Flaccus magna dexteritate sedat. Ingerunt se hostes, cuneo im pressionem facientes, turbant legiones. Flaccus equo advectus ad legionarios equites, ecquid auxilii in illis esset, rogat. Accla mant undique : ederet, quid fieri vellet; non segniter imperium imperatoris se exsecuturos. Iubet ille, duplicarent turmas dua rum legionum, et equos permitterent in cuneum hostium. Dicto parent, cumeum dissipant, caedunt fugantque hostes. 84. Ammo DLXXIV. in Hispania L. Postumius Albinus Propr. im Vaccaeos per Lusitaniam proficiscitur. Tib. Sempronius Gracchus, itidem Propr. in ultima Celtiberiae penetrat. 35. Hiems eo anno acris — multos milites frigore necat ; 86. Saevit praecipue in corpulentes. 32. Q u í c la m o r — v o - 685. De foeminino aceret alacer l a n t i. Festus: Vagorem pro nunquam dicitur, licet Ennius vagitu Ennius libro XVI. Qui clixerit : A. a. s. post acer hiems clamor oppugnantis vagore vo fit. Priscian. L. V. Conf. ad Ann. danti. Al. cui clamas. Male va XII. 8. Ennius in XVI. 4. a. s. gare legit Lambin. ad Lucret. p. a. hiems. I. 576. 85. v i r o s q u e — h i e m s. 88. Na v o r u m — i n d u p e Idem libr. X. docens penultimam ra n t u m. Festus : Navus celer im contudit productam esse, abs ac strenuus. Ennius libro VI. que tamen libri nomine vel nu Navus repertus homo Graio pa mero. tre, Graius homo, rex. Et libro 26. c o rp u 1 e n t i s. Festus : XVI. Navorum i. s. e. i. Corpulentis Ennius pro magnis. 84. 4 es t a t e n — h i e m s dixit. Postea corpulentus pinguis. fi t. Serv. ad Virg. Aen. VI. Comf. Dacerium. 168 Q. ENNII ANNALIUM LrB. XVI. * Flos veterum ...... 38 • • • • ' • * hebeam • - • • • • 87, Flos veterum legiomum fere ocoisus hieme. 88. Reliquos mor bus angit, ut hebetes fiebant, 87. Fl o • ve & erum. Serv.. Ennius XVI, ubi Fl. Caper: non ad Virg. Aen. VIII. 500.. Ennia- ut adiuncbive, sed appellative mum, ait. est locutus. Hebem pro hebetem. 38. He b e m, Charis. I. Hebem. - . =- —— - —— - -— . - * - - * 1 * • * - - - , , • * - 1 ' , - - • • * - _ _-.* •, ... : • • , < ••. : ;; ••• . · · · · · ἐ. - - Q U I N T I E N N I I A N N A L I U M . LI B E R D E C I M U s s E P T I M U S. - (AB URBE coNDITA DLxxv — DLxxvI.) · · · · · · * 1 - - • • - - - • «* - � . . metari, ...... * grumam dirigere iubet. £* *•• * - , r * 1. Ammo DLXXVI. Ti. Sempronio Graccho consuli Sardinia obvenit; ibique, re prospera gesta, me semper rebellandi et de fectionis haberent occasionem insulami, loca aliquot mumitiora de molitur. C. Claudius Pulcer collega Istriam est , sortitus. Hic, praemissis in provinciae suae fines, duumviro mavali G. Furio, cum multo commeatu, navibus, sequitur cum legionibus, et castra metatus et per mensores grumatus, loca maxime sibi op portuna, V millia passuum a mari, capit. In portu emporium brevi perfrequens factum, omniaque himc in castra supportaban tur, et quo id tutius fieret, stationes ab omnibus castrorum par tibus circumdatae erant. In Istriam cohors Placentima opposita im ter mare et castra, M. Aebutius trib. militum secundae legionis duos manipulos adiicere iussus est. T. et C. Aelii tribb. mil. le 1. Me e a r i. Festus: Metari ' 2. G r u m a m. Nonius: Gru castra dicuntur, quod metis di- mae sunt loca media, in quae riguntur *** a* cariore *** per- , directae quatuor congregantur ventura ** quod ** dicare ait. et conveniunt viae. ' Est autein, Ennius *** gruina mensura quaedaiii , qüa 170 Q. ENNII Concava sub montes late specus intu' patebat - - + . . . . potes apte pigre suffere laborem + 5 Non possunt mussare boni, qni facta labore. Nixi militiae peperere ...... <* a t. gionem tertiam, via, quae Aquileiam fert, duxerant. Ab eadem regione M. fermepassuum Gastra erant Gallorumi; Carmelus rex eo rum pro Regula erat tribus millibus armatorum. 8. Istri ut primum ad lacum Timavi castra sunt Romani mota, ipsi post collem occulto loco et specu consederunt, et inde obliquis itineribus agmen se quebantur, in omnem occasionem intenti. Neque multo fost invalidiores stationes aggressi, caeteros in castra fugant, quibus cum ignominia relictis, a plerisque, interfecto M. Licinio Strabone tribuno mil. ab Istris, ad mare decurritur. Trepidatione aliquam tum sedata, referuntur ab mari hostes versum signa; instigant „se ihvicem Romami, castra recipi facile posse ; 4* Istros non posse apte et commodo pigre atque ignavia sufferre laborem militarem; '5. Indecorum esse addunt: mussare et cum ignavia quadam ho . stem timere bonos, fortes et strenuos milites, quos iam sua mili tiae gesta nobilitarunt. 6. Omnibus momentis, sive die, sive moetu, sive mox, sive quum res tandem invitat, ; captamdam esse flexae viae ad lineam dirigun- cava sub montis latere specus tur, ut est agrimensorem et ta - w - 1. p. - ' lium. Ennius libro XVIII. (al. 4. p ot e s — i â bo r e m. No XVII.) grumam dirigere, dixit. nius: Pigne (I. pigre) Ennius Degrumari vero Lucil. libro III. libro XVII. potestate pigne sub etc. Sic sine dubio Nonii locus ferre laborem. Al. post aetate legendus, ut et Mercerio visum. pigret s. 1. — Merula versum Merula im Emnii loco, legit tan restituit. tum : grumari, illud explicans 5. 6. N o n p o s s u n t — p e per dirigere. p e r e r e. Philargyr. ad Virg. Georg. IV. 188. Mussant, mur 8. C o n cava — p a t eb a t. murant ; quae vox ponitur et in. , Nonius: Specus genere mascu tacendi significatione , ut apud lino. — Feminino, Ennius Anna Ennium in X/II. Non p. mus lium libro XVII. Concava sub sare boni qui factam labore Eni montis late sp. i. p. Al. leg. Con avi militiam p.- Versus restituit •. ANNALIUM LIB. XVII. ' 171 Si luci, si nox, si mox, si quum data sit frux - * - � - .. ... quem non virtutis egentem £* - . . • - • . .,..,., - - . consiluere, * • • * . • . * pausam fecere fremendi. +* - - - - Signa canunt . . *spiras legionibu' nexunt, .* It eques et plosu cava concutit ungula terram; hostes invadendi occasionem. 8. Indecorum esse, quod miles Ro manus, quem mom virttitis egentem esse, et sic se exhibuerit toties, Hostes timeret. 9. Quibus auditis, ii, qni periculosum esse, re verti, iudicarant, consiluere et pausam fremendi fecere. 11. Summa militum alacritate adhortatio audita est. Hinc I. Atius tribunus legionis secundae primus suos ad certamen com tra vino somnoque mersos Istros ineundum exstimulat. Inde T. et C. Aelii tribuni militum legionis tertiae , cum equitatu adve niunt. Sigma canunt, cùm toto exercitu Consul sequitur. 12— 3Dousa in Plaut. explieat. IV. 14. sam dedit. Pausum a παῦσις de Conf.et Rutgers. Var. lect. VI. 15. rivare, mon dubium. 7. Si lu c i — fr u x. Pris 11. S i g n a e a n u n t. Var cian. L. VI. Frux etiam frugis ro L. L. VI. Canes, quod latra facit genitivum, quia ártò τοῦ tu signa dant, ut signa canunt, ggùyaj verbo graeco, nascitur, Ennii hemistichium esse putat IEnnius in XVII.' Si 1. s. n. s. i. 'Scaliger Comiect. p. 119. d. s. frux. sp i r a s-n ex u n t. Festus: Spira dicitur basis columnae. — 8. q u e m n o n v i r t u t is Ennius quidem hominum multi e g e n t e m. Serv. ad illa Virg. tudinem ita appellat, cum, ait : XI. 28. — quem non virtutis spiras legionibus nexunt. Grae egentem Abstulit atra dies—En cum verbum iterum poeta in mii hemistichium esse notat. tulit, mam secundum Hesy 9. ' C o n s i l u e r e. Pestus : chium* oftêîgw , rtìij6og, ovgá Consiluere Ennius pro contieuere revua, ταγμάτα, appellantur. posuit. - - Spiras interpretatur Dacerius, cohortem, ordines. • * • 10. p ausam fec. fre m e n d i. Varro L. L. VI. citat 12. I t e q u es — b erra n, ex Emmio suppr. libro. Alibi Citat Macrob. Sat. VI. 1. e libro Emnius im Scipione: . Et Ne XVII. Enmii committens Virgi ptunus saevus undis asperis pau lii Aen. VIII. 596: Quadrupedan a. 172 ... , ^ . Q. ENNII· · · ,,, ,1*Tollitur in coelum clamor exortus utrimque; ] * Concurrunt veluti venti, quom spiritus Austri 15 Imbricitdr, Aquiloque suo oum flamine eontra' Indu mari magno fluctus extollere certant. ^*** Undique conveniunt, velutimber; tela Tribuno unº Configunt parmam, tinnit hastilibns umbo, 0 . Aerato sonitu galeae ; sed nec pote quisquam 20' Undique nitendo corpus discerpere ferro, *' Semper abundánteshastas frangitque quatitque; Totum sudor habet corpus, multumque laborat; ' Nec respirandi fit copia, praepete ferro … : Istri tela manu?, iacientes sollicitabant. -r * - - r. * 19. Ventum ubi est ad capta castra, tollitur utrimque in coelum clamor. 20—24. Undique conveniunt, crebrae quatiuntur et te putrem sonitu quatit ungula sibus transfert: Undique c. v. campum. — plosu pro plausu. i. t. 7". Configunt. p. t. h. u. 4e 18. To ll i u u r-u t r i m q u e. rato s. g. s. n. p. q. Undique n. c. , Idem eod. ex eodem, ad Virgi d. f. Semper a. h. f. u. ; Totum lii Aen. XI. 740: Tollitur in s. h. c. m. 1. Nec. r. f. c. p. f. : coelum clamor, cunctique Latini. Istri t. m. i. sollicitabant. En 14—17. Concurrunt — cer nius Homerum exsoripsit: ç, . tant. Citat idem VI. 2. e libro Aiês ê' οὐκάτ' ἐμιμνs, fiui$ero s XVII. ubi Virgilius: Aem. II. wάς βελέεσσι 4άμνα μέν άηνός τε 416: Diversi magno ceu quondam 'vöos, xai ταὐες ἀγαvol βάλλον turbine venti Confligunt Zephy ves, δεινὴν δέ τεgl xgotáqovg, rusque Notusque et laetus Eois qσειvi, IIj1nâ faÂ10μένη κανα Eurus equis. zijv £y*, ß&λλετο δ' αisl et quae 16. Imb r i c i t o r öußgόφο seqq. Virgilius Ennium, in Aen. qος, imbricus Plauto , i. e. im IX. 807 usq. ad finem. - bres conciens. 21. A b u n d a n t e s. Castri 17-24. Un d i que — s ol comius legit adundantes, Ponta à i c i t a b a n t. Macrob. Sat. VI.3. mus: obundantes, per umetapho recitatis Homeri ex IliadosII.102. ram de littoribus. versibus subscribit: Hunc locunv 23. p ra e p et e fe r r o. Conf. Ennius in XII. (lege XVII.) ad Gell. N. A. VI. 6. Praepes fer pugnam C, 4elii Tribuni his ver rum et volatile telum eadem a A N N A LIU M L I B. XVII. ' 173 25 Arma sonuet, fremurque oritur . . . * ...... magna ossa, lacertique Apparent homini · · · · · · · · · · • • • . • •; . ,. . , neque*corpora firma Longiscunt quidquam • . •. •.. • . • 30 Quum sola est, eadem faciunt longiscere longe - + - « - - framguntur hastae; parmae configuntur, tinniumt hastilibus umbo nes. ^. Prae ceterorum autem clara fuit C. Aelii tribuni pugna. * 25. Pugnatur mon diu. Istri, qui modice vinosi erant, fu giunt; aliis somno mors continuatur; ibi magna hostium corpo ra, magni cum admiratiome lacerti apparebant. - 27—28.. (Vide tur poeta Romanos: cum Gallis comparare; illorum corpora, qùod firmioris compagis et solidioris, mom facile longiscere; secus fieri in Gallorum corporibus , quae a cute laxiora et igitur eò pòtius longiscere possent.) - Romani sua omnia integra, praeterquam quod vini cibique, absumtum erat, recipiunt. Ad octo millia Istro rum sunt : caesa ; * captus^ nemo. Rex Carmelus temulentus , ex convivio raptim a suis in equum impositus, fugit. Istri, post quam alterum consulem cum novo exercitu advenisse audirenty passim in civitates sunt dilapsi. • a' - • • : at sumt. Videtur hoc loco ablativus Ennii (al. Lucilii) lihrö septimio pro dativo positus esse ; nisi si decimo; ubi, Virgilius Ennium potius verba illa praepete ferro exprimens.— magna ossa lacer ad Istrorum tela,. quae sequun- tosque Extulit. Aem. V. 422, • • • • tur, referendum sit, id quod sus- · · · 28. - 29. Ne qu e c o rp or à picor. DousA. . . - 25. Arm a s o n u n t-or i fi rm a- q u id q u a m. Citat , u r. Varro L. L.V, excitat haec . Š £f;Ëtr, e libro verba suppresso auctoris et ope- • -, - - • • i • ris nomine. Conf. tamem ad An- . . 29. Qu um - l o n g e, .ex, mal. VIII. 11. ' . Ennio suppresso libri nomine. 26. m a g n a o s s a — h o m i. Longiscere interpretatur Nonius i, ;. Maerob. Sat. VI. 1. citat ex per longum fieri vel frangere. X. * • , • • • , , , • t ' • • • • • • • * . ** ****• : ■ • ., ..... —~ * i . . . . *, ea, : - :'.. • ■ ' • ' ' ' • .• •.'• i • .* Q U I N T I E N N I I • ' ' A N N A L I U M · · · * * L IB E R D E c I M U s o c T A v U S. - c : ' ' ' (ab unus conpita pLxxvii-pLxxxi.) : * - - - • \- * - - T • • • **• *• . 1 ...... * • terrai frugiferai - .'* * *.••. - * * * • • * . . . - 1. Priusquam me ad explicationem huius Annalium ultimi libri convertam, pauculis disserendum est de loco Gellii N. A. XVII. 21., apud quem scribit M. Terentius Varro, Ennium poetam matum Q. Valerio, et C. Manilio Coss., eumque, quum septimum et sexagesimum, ammum ageret, duodecimum Annalem addidisse, idque ipsum Ennium in eodem libro dicere.ur. Primum monendum est, ut iam ad librum VI. 2. notavi, non recte, dici a Varrone, librum, quendarn Annalibus suis addidisse poetam, quos ipse au ctor continenti scriptura et unico volumine, absolverat, quodque , multo post tempore Vargonteiusin XVIII. libros erat partitus. Verisi mile vero, Varronem voluisse, illa, quae postea, duce Vargonteio, Tconiecta im librum excitatum, ab Ennio mox septuagenario scripta. fiim vero, quod et Merula probavit, in Gellio, numerum libri Ehniani corruptum esse debere, et pro duodecimum scribendum duodevicesimum.* Nam quid addere est, nisi ceteris in fine quasi et postremo. loco adiicere, praeterquam quöd Vargonteius, non solum ea quae Ennius secundum suam partitionem prioribus un decim ]ibris absolverat, duodecimo clàusit libro, sed reliqua sex aliis libris sequentibus inseruit, ita ut undecimus liber mullo mo do ultimus fuerit, cui duodecimus additus esset, cum undecimum adhuc liber XIII. XIV. XV. XVI. XVII. XVIII. exciperet. Quodsi igitur Ennius sexagesimo septimo aetatis ammo, partem aliquam 1. t erra i frugifera i. et Martialis XI.90. 5., cum dicit: Charis. L. I. suppresso auctoris Attonitusque leges t e r r a í fru momine, quod tamen Ennii he- g ife r a i (Emmii) Attius et quic mistichium fuisse, haud dubi- quid Pacuviusque vomunt. . tandum. Carpit enim Emmium Q. ENNII ANNALIUM LIB. XVIII, 175 Contemsit fontes, quibus exerugit aquae vis . . . Melos ...... , . £* , . . tellusque perusta 5 - Illuc duxit aquas . . • • • • • -. .'. ^, f “. - * • ...... intus - - aquai frugiferai + - • f. £ . . . • ; ' . • • • • . , poemati suo adiecit, necesse est, hanc partem, apud Vargonteium non librum duodecimum, sed duodevicesimum constituisse. Quae autem libro hoc ultimo continebantur, incertum. Merula putat, non tam res a populo Romano gestas inibi, quam vitam suam descripsisse Emmium. Quod, me iudice haud probari potest, cum si quae adiecit,. quod poeta fecit, eum et, quae usque ad annum, quo istam partem adiecit, gesta essent, narrasse, titulus operis, quippe Annales dictum, clare indicet. ' Puto igitur materiam hu ius libri ita dispositam fuisse, ut poeta primum cecinerit, squae usque ad suae aetatis annum LXVI. gesta essent, tum, enarrasse, qno aetatis ammo illa composuerit, inde occasionem quaedam de vita sua adstruendi mactus, deinde more poetarum, vota pro in columi reipublicae status adtulerit. — Quae igitur sequuntur a, v. 1—9. pertinuisse videntur ad legationem a Cleopatra regina Aegypti Romam missam, de Antiochi regis perfidia se conqueren te; qua occasione poeta quaedam de naturali Aegypti situ docue-. rit, 'scilicet, 1. quod terra fertilis esset ; 2. Aegyptii fontes con temserint, salutem suam 8. pomentes in Nilo, 4. 5. exustam terram. fertilem reddendo , 6. per inundationem aquarum. 7. ita ut tem-, 2. C o n t e m s i t — v is. In 4. t e 11 u s q u e — a q u a s. certus Grammaticus atque per Scholiast. Lucani ad Pharsal. X. vetustus exbibl. Carbonaria Nea 254. ed. Oudendorp. Enniits haec. polit. asserens, verbum ab erugo de Nilo ait, quod per aestatem' principali derivare, hunc Emii sol ab inferioribus aquam supra' versum adducit. CoLUMNA. revocet, ac hinc eo tempore Ni 8. Me los. Serv. ad Virg. Aem. Ius increscat. - - " . I. 745. Sane Atlas graecum est, sicut et Nilus.' Nam Ennius di ' 6. i n t u s — fr u g ifer a i. cit, Nilum, Melonem vocari et M. Claudius Sacerdos in arte Atlantem Telamonem. "Conf. et grammatica MS. affert hòc hemi emmd. ad Geo. IV. 291. Festum stichium ex Annalib. Ennii, teste* v. Melos. Columna. • ' . ' 176 ., , «Q. ENN1I ' : Volgus ...... avium, . ,*in frunde fritinnit Suaviter . . . *. . . . * populea frus. • r . • • • • * • * ' * • ...... septimo et sexagesimo anrao £!:.;. ;') ; o. . :: si • • * • • ' • • • • • • - 10...... Messapus •; • . • • • • • • £* I. :. - - O pietas animi! ...... Nos sumu' Romani, qui fuvimus ante Rudini · · · • . · · · · : ** .…, Omnes mortales sese laudarier optant, pore inumdationis et aves et hirundines redirent, exustam terram antea respuentes, resonaretque omne arbustum. * . 9. Tum dicit poeta, se haec usque ad sua tempora gesta, scri psisse, sexagesimo septimo aetatis anno; mactusque inde occasio mem, memorat, 10. se a Messapo rege oriundum, 11. Rudiis ma tum, a Q. Fulvio Nobiliore M, fil., quem semper pio animo coluit, ci-. te Bomana donatum esse. ; 12. Meminit, communem esse omni-, bus hominibus morbum, gloriae inhiare. 14. Sprevisse se militarem, - 7. W o 1 g u s — a vi u m. locum Gellii XVII. 21. supra ' Conf. ad Annal. VIII. 52. allatum. * 7. 'i n fr u n d e f. — s u a 10. Me s s a p u s. Serv. ad q) í t e r. J^arro L. L. VI. corru Virg. VII. 691. ubi de Messapo ptissime : E sueta frendice frun rege, ait: Ab hoc Ennius dicit' de frutini suaviter. 'Tentabat se originem ducere. Inde Sil. Scaliger: Eiusdem (sc. Emmii) Ital. XII. 890. Ennius antiqua. ab irundine — nefrende fritin Messapi ab origine regis. * ni suaviter, explicans nefrendem 11. O p i e t as a m i m i. ' Al. de puero, . qui dentibus frendere op. amico. Citant vero ex Ennio sive frangere non potest. Popma : supp. libri momine Donat. ad Ter., Et, a sue sueta grundire. 4b Eum. III. 5. Cicer. Acad. IV. 27., irundine, Fritinni Suaviter. Ego : , 12. Nos —, IR u d i r. i. Cic. in frunde fritinnit suaviter, sc. de Orat. III. 42. Al. Rutilli. Comf. hirundo. „ Nam fritinnire pro-, Pearcium ad h. 1. Loquitur de, prium hirundinum. - - , se Ennius, praedicans acceptae 8. p op u l e a fr u s. Citat Au civitatis Romanae beneficium, son. im, Monosyllab.. ex Ennio. quod consecutus opera Q. Ful Populea frus sc. resonat. Popu vii Nobilioris. Citatur versus sup lea frus i. e. frondes populi pro presso libri nomine, arbusto positas puto, 18. Om n e s- c u p i u m t. Ci-, 9. S e p t i m o - a n n a. Conf. tat ex Ennio Augustinus libro * . ANNALIUM Lib. xvIII. 177 - / * Adsectarei omnes cupiunt . . . . 15 '. . g€re • • * • . . • • • fulva £* . alii retorica tongent, * Quaeruntque in scirpo, solitiquod dicere, no dum.' ç, • • . . • . . . OratOreS Doctiloqui . . - � • • • • • � 20 ...... sanctosque poetas +* gloriam ; 15. rhetoricam laudem, 18. et oratores doctiloquos immo minoris se habuisse; quam sanctos poetas. 21. Poeseos studio XIII. de trinitate. Vulgo lauda tongitionem dicant pro notione. rv exoptant. Ennius: Alii retorica tongent. 14. A d s e c t a ri—e up iu n t. Glossar. Formerii Tongere εῖδειν Citat ex Emmio suppr. opere Pri Ennnius in XVIII. (unde Co scian. ubi motat, adsectari passi lumnae opinio refellitur, haec ve accipi. ad Sodaticum Ennii referentis.) 15. a er e — folva. Gell. Dacerius tongere potius a tenere N. A. XIII. 20. Ennius in An derivatum esse putat. nali duodevicesimo aere folva 17. Q u a e r u n t — m o d u m. dicit, non fulva, non ob id so Festus : Scirpus est id, quod in lum, quod Homerus wÉqα βα palustribus locis nascitur leve eæ δείαν dicit, sed quod hic sonus, procerum , unde tegetes fiunt. opinor vocalior est visu et amoe Inde proverbium est in eas na nior. Idem II. 26. Fulvus autem tum res, quae nullius impedi videtur de rufo atque viridi mix menti sunt , in scirpo nodum tus in aliis plus viridi, in aliis quaerere. Ennius : Quaerunt in plus rufi habere. Sic Q. Ennius scirpo, soliti quod dicere, nodum. in, Annalibus: aere fulvo dixit. 18. O r at o r e s — d o c t i l o In ultimo loco legendum aere fulva, nisi diversa omnino fru qu i. Citat Varro L. L. VI. ex stilla duo Ennii : quod putem, Ennio, sine operis mentione. ' cum im priore de aëre (caligine 20. Sa n c t o s q u e p o e t a s. et nebula,) im posteriore de aere, Cicer. pro Arch. 8. Quare suo iu sermo esse videatur. re noster ille Ennius sanctos ap 16. a 1 i i — e o n g en e. Fe pellat poetas, quod quasi deo stus : Tongere Aelius Stilo ait, rum aliquo dono, atque munere noscere esse, quod Praenestini comnmnendati nobis esse videntur. 1ENNIUS. M. 178 Q. ENNII ANNALIUM LI B. XVIII. * Sic ut fortis equus, spatio qui saepe supremo Vigit Olumpia, nunc senio confectu' quiescit. ubi mille rotam volvere per annos 24 · · · · . irarumque effunde quadrigas! igitur se dedisse, 21. in eoque insenuisse ; ut iam nunc senio com fectum se sentiret. 22. . Sperare tamen se, ut post mortem, et si deus , ubi mille rotam volvere per annos, animos agmine mag mo ad Lethaeum fluvium, evocans in alia corpora mittat, amima sua, quae iam in Homeri fuerit corpore (Ann. I. 5. sqq.), in eius si mile corpus iterum transmigret. 24.Vota deinde facit pro incolumita te reipublicae Romamae, supplicatque Iovi, ut irarmm quadrigas ef fundat in hostes reipublicae! — Talia canens poema suum concludit. 21. S i c u t i-- qu i es c i t. consternatus, sed aures erigit. Cic. Cato mai. 5. Sua enim Hinc illud extatadagium, Equus vitia insipientes et suam culpam Sophocleus, quod de iis dicitur, in senectutem conserunt, quod qui licet effoeto iam corpore,se non faciebat is, cuius modo nioque imbecilIilamgueant, ani mentionem fecit Ennius: Sicut mo tamem, iuvenili robore vigent. f. e. s. q. s. s. /icit O. n. s. c. q. 23. u b i — a n n u m. Virgil. Equi fortis et victoris senectuti Aen. VI. 743 sqq. Quisque suos comparat suam. — Annos LXX patimur manes, inde per am natus (tot enim vixit Ennius) ita plum mittimur Elysium - donec ferebat duo, quae maxima putan longa dies perfecto temporis or tur onera, paupertatem et senec be Concretam eximit labem, pu tutem, ut eis paene delectari vide rumque reliquit Aetherium sen fetur. sum, — Hos omnes u b i m ille Gaza vertit: 'AAA* jjür* £rrog r ot a m v o l v er e p e r a n *' άλκιμος, δς τύματον διὰ zö n o s Lethaeum ad fluvium deus gov Znvδς άλύμπια πατρός, πόλ evocat agmine magno, scilicet λακις ήgg8t' άεόλα, Nüv xgote immemores supera ut convexa Qά δηόμημ£νος εὐ μάλα yijqov revisant, Rursus et incipiant in εύδει. Comparatio ab equo sum corpora velle reverti. Ubi Servius ta, ait Columna, ex Sophoclis ad illa mille v. v. p. a., ait: Est Electra, apud quem Orestes ita autem sermo Ennii. ad Paedagogum : "Ogτεg yàg £τ 24. i r a r u m q u e - q u a πος εὐyevijs, xäv j y£gov etc. d r ig a s. Serv. ad Virg. Aen. Confert Sophocles paedagogum XII. 499. — irarumque omnes senem, equo generoso, qui quam effundit habenas, ait : Hic mode vis semio confectus sit, animo vate locutus est. Nam Ennius ait: tamen in rebus difficillimis non Irarumque effunde quadri-gas. • • • • F R A G M E N T A PUTATA PEBTINERE AD ANNALES; QUAE TAMEN AD CERTAM SEDEM VENIRE NEQUIERUNT. - - £* - - 1 . Iracunditer ...... - ' - - , * + 1 - ...... superbiter . . . . - • . • • • ' • - • praeclariter - � - - . * , • - - - * - • inimiciter - - •, • - ignaviter . • - - - - 5 • - - � - - Prosperiter • ...... £* - Puriter - - - - - • - - - - 4* - - - 1 — 15. Quae Merula sub hac classe comprehendit, ea fere omnia iam certis Ammalium libris adsigiiata, et ad historiae leges revocata sunt. Restant igitur nil nisi quindecim sequentia, singulatim hic recensita, a Merula audacter quidem ad Annales • ' - - - 1 - 7. Citat - illa - Priscianus '. - status insuper, explosa esse ab libro XV. et qúidem ex Ennio usu haecce adverbia. suppresso operis nomine, te ' . M 2 180 ENNII Ambactus 10 : Torrus • . . . . . bona · · · · · . . . * • • ,- , • ...... solùi . . -.- • • • £* ...... viden? . . ' . . . • relata, quae tamem omittere nolui, ne quis iis omissis aut te meritatem nostram accussaret aut diligentiam desideraret. Recisa vero ea, quae ex aliis Ennii poematibus haud dubie petita, a Merula inter Ammalium fragmenta incerta. immerito collocata. - Sunt' enim : Florens (Mer. p. XXXV. 6.) de quo fragmento conf. Annal. I. 11. — Propter stagna, ubi lanigerum genus piscibu' pascit. (Ibid. 81.), quem versum ex Asoto Ennii desumtum esse, iam recte vidit, Columna; — Armentas, Ibid. 82. De quo fragmento videas Bothium Poet. Latii scenic. fragm. Part. I. p. 70. No. 23 — Inlustris sublime iter etc., (Ibid. XXXVI. 6.) quae ad tragoediam Hectoris Lustra pertinent. Conf. ibid. p. 44. No. 15. — Septemtrio, (Ibid, XXXVI.) rectius Superat temo stellas ex Iphigefiia tragoedia. Conf. ibid. p. 60. N6.1. — Forum pu tealque Libonis laudabo siccis, adimam cantare severis, (Mer. - * *. 9. A m b a c t u s. Paullus ex 11. b o n a. Porphyrio ad Ho Festo: Ambactus apud Ennium , rat. Serm. l. 1. At bona pars lingua Gallica dctus dicitur.“ hoininüm notat: bonam , ma Quid velit tö Actus, non video. ' gnam , ut saepe apud Ennium, ' Certe Ambactus Ennio erat ser et alios veteres.' ' vus mercenarius. Indicat Glos 12. s o 1 ii i. J^arro L. L. VIII. sarium : Ambactus, δοῦλος μια notans solüi dixisse Ennium-et £}ovös, cjs "Evvuos.* MERvLA. Catonem a soleo; non ut vul 10. T o r r u s Serv. ad Virg. gus solitus surn. , , ' -. . * Aen. XII. 298. Torrem. Erit 13. v id en *. Serv. ad Virg. nominativus , h i c t o rr i s, et Aen. VI. 779., D e n naturali ita nunc dicimus ; nam illud ter longa est. Brevem tamen , Ennii et Pacuvi; penitus de usu posuit, secundum Ennium ; et recessit, ut h i c t o r r u s , /. u adeo eius est immutata natura, ut iam ubique brevis inveniatur. i u s t o r r i dicamus. - ... : … FRAGMENTA 181 ... salsu' sudor . . . • , • • • • • • • - - £* v '. • • .. mundi clupeus ...... - - - - * - . - - - - . - - - & (*. ;:.':, - - mare saxifragis undis . . . . £* -^ • ' • • • *• .; decessit Olumpiu' nano / - - - • - - - * , v . . . . . **** * …, Milites in hastis . : • *. • - '. • . • • . , £* ' , . • =-— ^,,, , ... - • ------*** --* ** IDCXXXI), quae nullo modo ex Ennio trahi poterant cum Li bonis puteal longe post eius mortem exstructum. Conf. F. G. Gonradi Parerg. iibr. II. No. 2. 16 — 21. quae se quuiitur, haud comparent in editione Merulae; sed • • . • a• •, me .• v *. ipso •• • sa undique conquisita sunt. -_ . , 18., Ad calcem horum fragmentorum mentio iniicienda quo rundam suspectoriuni. `Ad ea referrem versum : Emicuit , dum ferre mióror ;' cinis ipse, 'bonum sit, quem ex Ennio ap. Serv. Aen. VI. citat Hofmann. ad Oracula Sibyllin. VIII. p. 683. edit. Gallaei, qui vero nusquam in Servio comparet, et aperte e Virg. Eclog. VIII. 106. desumtus est; tum versus Virgil. Aem. II. 567. — 88. quos ex Ennio mutuatos esse confecit Planck ad Emm. 14. S al s u ' s u d o r. Serv. Caecil. Minutian. Apuleius de ad Virg. Aen. II. 178. Hoc orthographia, ab A. Maio una Ennius de Lamis (forte: de la cum Iuris civil. amteiustiniamei crumis) dixit. reliquiis, Romae 1828. 8. edi 15. m u n dj c l up e u s. Apu tus, p. 123. Olympius sive Olym lei. de deo Socrat. Suscipientes pus appellatus Iupiter. Ennius in hoc perfectissimo mundi, ut *** decessit Olympius nano. Vir ait Ennius, clypeo. Sic et in gilius: panditur interea domus Iphigenia: — in altissimo coeli omnipotentis Olympi. Locum clupeo, nisi sit unus idemque iam excitaverat Caelius Rhodi locus. - gim. Antiq. lectiom. XX. 13. le 16. m a re — u n d i s. Habet gems pro corrupto namo, a n - illa Cic. de Orat. III. 42. sine t r o , quem et secutus est Maius. auctoris momine ; sed proxime Ad Codicis scripturam propius ante citaverat illud Ennii : Afri accedi videtur, si legas nanq. ca terribili tremit horrida ter 1. e. namque. • ra tumultu. 18. IM i l i t e s i n h a s t i s. I7. d e c e s s i t — n a n o. L. Cortius ad Cic. Epp. I. I. 7. 182. . Q. ENNII FRAGMENTA...... multare . . • • • • . + 20 ...... omnes dant Consilium vanum ...... • , , � - Medeam p. 180.; deinde spurios illos ab interprete vetere Boes siano ad Ovid. Ibin. 296. (Opp. ad Burmamm, T, IV. p. 69.) ex Ennio, si Diis placet, excitatos: Oebaliden puerum quantum di lexit Apollo etc. - ex Ennio hoc fragmentum lau- quam vellem, audiebam, hoc mi dat, sed unde illud depromserit, hi. Ennius. Sed tentat haec non mihi liquet. IMercerius: Grates et laudes ago, quum votis me multatis - - 19, Multare. Nonius: Mul- meis quod praeter velle aude tare i. e. augere, compotem red- bam, hoc mihi evenit. dere. Naevius in Colace: Et as- 20. 21. Omnes — vanum, Ci seri laudes ego cum votis me tat ex Ennio Fronto Epist. ad inultatis meis, quod praeter spem, Caes. Libr.II. p. 79. ed. Maii. —i— - - * - * -.. - - - - .-. - - - . . - . - v. - ." .• m. * *. i.i - - - * 1 . •! . ------* - - •, • • • . • • - , - • .-, • ^ * . - * o- •'•*• •, • - ..…; • • • ,- • • - - - - • .• . . ,. ,..,,- . -…• • • • \ *'"' _- * ; - * . * .. … . C N E I N A E v I I D E B E L L O P U N I C O LIBRORUM SEPTEM F R A G M E N T A. : . * • - I. - l. v . - - C N E. I . N. A , E . V . I 1 V., I ; T . A. 1 .': . - - — Cneus Naevius (cognomine forte Sanga (Gonf. Merulam ad Ennium. p. XLV.) e Campamia oriundus ammo u.'c. DXIX., fabulas * apud populum dedit. Gell. N. A. XVII. 21, Cic. Tuscul. I. 1. Isi dor. Orig. IX. 1.: Stipendia fecit bello Punico primo. Varro ap. Gell. l. c. Romae: habitavit in nemoribus Naeviis, ad portam Nae viam, ab eo dictam. Varro L. L. IV. In fabulis suis laeseratprin cipes reipublicae, e. g. Scipionem Africanum, his versibus: saepe gessit gloriose, Etiam qui res magnas manu - Cuius facta viva nunc vigent, qui apud gentes solus Praestat, eum suus pater cum pallio uno ab amica abdaxit. Gell. N. A. VI. 8. Tum Q. Caecilium Metellum Cos. anno 546, hoc versu: fiunt Metelli Consules! fato Romae - notams, eum fato Consulem factum, quod mom fuisset aetatis com sularis, necdum fuisset praetor. Cic. Verr. I. 10. ibiq. Ascon. Pae dian. Metellus haec audiens, versum im ipsum Naevium retorsit ihoc modo: - Dabunt malum Metelli Naevio poetae! Terent. Maurus. p. 2489. 'ed. Putsch. aetil. Fortunat. ibid. p. 1679 Et re vera ob assiduam maledicentiam et probra in princi pes civitatis, Romae a triumviris in vincula comiectus est. Gell. N. A. III. 8. Conf. Plaut. Mil. glorios. 218. 214. Singulari enim duodecim tabularum lege, de qua adeas Ciceronem de re publ. ap, 4ugustin. de civ. dei II. 9. cautum erat, ne principes civitatis car mime palamlaederentur. Conf. Auctorem ad Herenm. II. 18. 19. Duas in carcere scripsit fabulas Ariolum et Leontem, quibus cum de licta sua et petulantias dictorum, quibus multos ante laeserat, di luisset, e carcere a tribuno plebis exemtus. Gell. N. A. 1. c. Mox vero factione nobilium, ac praecipue Metelli Roma pulsus, Uti eam habitavit, ubi mortuus M. Cornelio Cethego P. Sempronio Tuditano Consulibus, Olymp. 143. 21. A. u. c. 548 vel 549. Cic. Brat. 16. Hieron. im Euseb. chron. Olymp. 144. Conf. Wetzel ad Cic. Brut. 18. Osanm. Anal. crit. p. 48. Epigramma, unde Nae viùm Campanae superbiae reum agit Gell. I. 24., sepulcro suo in cidendum reliquit tale . : - 186 Mortales immortales flere si foret fas, Divae Camoenae flerent Naevium poetam : Ita postquam est Orcino traditus thesauro, Obliti Romae loquier sunt 4atind linguâ. Praeter tragoedias, comoediasque, quorum fragmenta luculentis sime nuper recensuit Bothe in fragm. veter. tragicor. p. 79—97. comicor. p. 9-27., tum satiras; laudatas a Festo s. v. Quianam, et Horat. Epist. II. 1. 83. scripsit Carmem de b e l lo P u n i c o, nempe primo, cui intererat, et quidem continua serie, quod ta men C. Octavius Lampadio Grammaticus im septem distinxit li bros. Sueton. de illustr. Gramm. c. 4. Composuit illud metro Sa turmio. Fest s. v. Saturno. De quo plura exagitat Herrmannus de metris Graecor. et Latin, poetar, Lib. III. p. 404—6. ed. Lips. 1796. et in eiusd. Handbuch der Metrik. Lips. 1799. p. 228-281. Tale metri Saturnii schema fingit Hermannmus : - - ' • -£ t; • • ®r -? •7 II — v. I • - • 1 • - Q — l ov -*• • • • • • -• • v- • - V-»• l • • • • 1 • • • • - v • l — ••» Opus integrum saeculo forte decimo tertio adhuc exstitit, teste Cramero in : Hauschronik p. 228. Nunc nobis nihil restant nisi fragmenta, ita obscura, ut recte iudicat Merula ad Enmium p. XLIX, et tam corrupta, tam, nulla auctoris culpa, ab omnibus numeris alie ma, ut quid velint, vix Apollo divinarit. Quod causam praebuisse pu tem, ut nemo fere operamillisimhibuerit; praeter Stephamum enim, qui ea in collectione fragmentorum poetarum, mance quidem etim- ' perfecte exhibuit, solus G. Vossius ea edere im amimo habuit, te ste se im Collect. vet. Tragic. Scriverii p. 77., ubi ait : De quibus ipse aliquando ad Naeviana illa fragmenta belli Punici, Solus Me rula illustravit quaedam in commentario suo ad Libr. I. et VII. Amnalium Ennii, quaedam dein Herrmannus emendavit et ad me tri leges revocavit, in libro laudato de metris, p. 404—406. Pro deunt nunc in unum quasi corpus collecta et illustrata. • • * * *. . . - -* - II. * • •*•• T E S T I M O N I A. - - . I'estus v. Saturno. . v. Versus quoque antiquissimi, quibus Faunus fata cecinisse hominibus videtur, Saaurnii appellantur quibus et a Naevio bel * Ium Punicum scriptum est. , - - Cicero de senect. cap. 14. Quam gaudebat bello suo Punico Naevius, quam Truculen to Plautus, quam Pseudolo! . 187 Idem Bruto cap. 19. Atque utinam exstarent illa carmina, quae multis saeculis amite suam aetatem in epulis esse cantitata a singulis convivis de clarorum virorum laudibus in Originibus scriptum reliquit Cato. Tamen illius, quem in Vatibus et Faunis enumerat Ennius, bel lum Punicum, quasi Myronis opus delectat. Sit Ennius sane, ut est certe, perfectior; qui si illum, ut similat, contemneret, non, omnia bella persequens, primum illud Punicum, acerrimum bel lum reliquisset. Sed ipse dicit, cur id faciat. Scripsere, inquit, alii rem Versibus [quos olim Fauni Vatesque canebant. Cum ne qualMusarum scopulos quisquam superarat, nec dicti studiosus erat]. Et luculente quidem scripserunt, etiamsi minus, quam tu polite. Nec vero tibi aliter videri debet, qui a Naevio vel sumsisti multa, si fateris; vel si negas, surripuisti. Sueton. de illustr. gramm. c. 2. Hactenus tamen [Graecos grammaticos imitati sunt Latini], ut carmina parum adhuc divulgata vel defunctorum amicorum, vel si quorum aliorum probassent, diligentius retractarent, ac le gendo commentandoque etiam ceteris nota facerent ; ut Caius Oc tavius Lampadio Naevii Punicum bellum, quod uno volumine et eontenti scriptura expositum, divisit in septem libros. . - • . • • • • -• ' . ^' **j f*::;u - · · · · - • . - - · · · · · · · • • , • • - • - , • • • • • • • • - ... … • " • • • *• . ' ' , • \ • , • · · · · ·£•:;: . r • • . . ;.;.;-* - • • . • • • • ** *. * • • ; * ; - r. 1 - • * * - - • • . • · · · · · · • • • … • • , • * * * * . . ' … :: . . . · · · · · ——-—-, • . , * * - - - • • • -- 1 -.1 •.-• • • ' • • • • • • • • • • • * * • , • ' ■ · · · · ·,' * :!: , ,. . . . ' t - - ' & . ' . '. » **• • .• **• *• .- • •, ,,' , ^* . ,. , • . • . . - - - * , v* • • • • .*.' ' ^ .* • •»•* • • ' v ' "• . t • ' . ..* * .*** cst; . : / * . • i • • , • i - • • : .. . * * * * * • . :*. » • - - • * • • • , * , • •: ; . . - - - ' ' . , \ , * * * . ',. ***** Y. a • v. t •*•*. ' i •*, • aa • * , • . • • • • • * * * * …\ …, , a , * * * •* ' • • • • • , , , • ,••*• • • • r. - v • • . t •. •* , - - . - • ' • • • • • • • . ., - • * 1 a , , , '\ •, • , , - - s * . - • *' , * ------*• • • • ••••.• • • • * • • • • • • * • - - - - - - - • • • . ••• - - - . - - - • • - • • - - - • • • • • • - - - - - - - - - , ' • ,,,, : , , . - . . . - - c N E I N A E v I I D E B E L L O P U N I C O. * * L I B E R P R I M U S. . . ' ; , II * , ' • • • •*. *••••.• • • - * 1 Qui terrai Latiai tuserunt homones , * ' of; - - - * - ... Veires frudesque Poenicas, fabor...... SERIEs poeMarrs. s Antequam poeta -berlum ipsum cameret, eum urbis Romae ut et Carthaginis primordia exposuisse, ipsa frag menta docent. Sat amplum igitur prooemium praemisit, eo for san animo, ut originem utriusque populi, Romanorum et Poeno rum enuclearet, indeque, quantis viribus ambo in hoc bello ex perti fuissent, demonstraret. Ultro hos fines saltem marrationem de primordiis utriusque civitatis haud excessisse, imde palam est, quod in uno eodemque libro secundo, expositis Carthaginis origi mibus, statim ad initium belli ipsius pertexatur oratio. 1. 2. Poeta exorsus declarat, se velle canere res gestas Roma morum in bello contra Poenos ; 8. Musas invocans, ut coeptui fa 1. Q ui ter r ai — fabor. Afri de Orthograph. Naevius et Calpurn. Piso Ms. de continent. Livius, cum longa syllaba scri vet. poet. Lib. I. quo loco de benda esset, duas vocales pone artificiosis eorum exordiis: Cn. bant. Scaliger tentavit: Queà Naevius bello Punico primo im- terrai I.atiai emones tuserunt amoraturus, canit, ut solent illo Vires rudes, quei Poinei, egfabor. aevo: Qui terrai Latiai omno- — t u s eru nt i. e. pulserunt. 7mes tuserunt, viros rudesque Merula mallet Latiei pro Latiai. Poenica fabor. Locum emenda- 2. Ve i r es fr u d es qu e vit Merula ad Enn. p. XLI. sqq. Po e n i c o s, vires fraudesque geminans vocales longas, ideoque Poenorum i. e. fraudulosos Poe provocans ad verba Victorini nos. CN. NAEVII DE BELLO PUNIC O L 1 B. 1. 189 ** Novem Iovis concordes filiae sorores 4* Quod brutei nec satis sardare queunt, 5 * Plereique omneis subiungunt sub suum iudi - cium * * ; e -» • - . ' stipendia ...... - £* • • • Nec satis resarire ...... £* - . . . *. proficiscente Hectore, tunc ipsos - - - ' , ! veant. 4. Exponit deinde, qua occasióme permotus illudtractave rit bellum ; scilicet quod eius causae a stultis hand satis intelle ctae • essent, - • et - quod 5. plerique - omnes pro sui - ingenii - • - modulo, quae in bello gesta fuerint, diiudicassent. 6. Rationem conami nis inde petit, quod ipse in eo bello stipendia feeerit, et, tanquam testis oculatus meliora edocere possit, quam hi; 7. Sperat tamen, im ipsa carminis compositione, haud parvam excusationem inde habiturum, quod non satis aperire potuerit Musarum fores. 8. Pergit poeta ad recensendas origines Romanorum et urbis 3. Novem — soror e&. Wi ro in libro de poetis primo, sti ctorinus de Saturnio , metro: pendia fecisse ait in bello, Pumi Apud Naevium : Novem I. c. f. co primo, idque ipsum Naevium s. Immuit Musas, quas Iovis fi dicere in eo carmine, quod de lias designat, aliis filiae Pierii eodem bello scripsit. regis Macedoniae. Subaudi: fa 7. Nec & a t is res a rire. vete mihi. - - - Varro L. L, VI. Naevius in bel 4. Q u o d b r u t e i-q u e u n t. • lo punico : Nec satis resarrire. Festus: Sardare, intelligere sig Ab serra dictum i. e. aperire; nificae Naevius belli Puniei li ubi vide Popmam, qui supplet bro: Quod bruti* n. s. sardare r. potuisse Musarum fores. * queunt. 8. p r ofi c i s o e n t e-n u n - 5. Pleri q u e- i u d i c i u m. e i u m. Priscam. L. VIII. Ado IDonat. in Terent. Amdr. Aet. I. riant veteres dixerunt pro ado Sc. 1. citat e bello Punico Nae riantur. Naevius in Iibro- III. vii. Al. edd. Plerique omnes sub ( lege I.) Hectore prqficiscente iguntur sub s. iudic. • ' tunc ipsos adoriant, n. q. h. $. 6. S t ip e n d i a. Gell. Noct. r. n. Merula legit: tumidosi. e. Att. XVII. 21. Naevium M. Var superbos, subaudi Graecos, Vos 190 C N. NAEVII Adoriant, ne quis hinc Spartam referat nun-, s , , , cium - , ',., , £* . . ; 10 At posteaquam avim de templo Anchisa spexit, Sacra ordine in mensa Penatium Deorum Ponuntur, victimam auream polcram immola - - hat * Ei venit in mentem homonum fortunas , & : Ubei foras cum auro illic exibant, 1 5 • • - • • © • • - •' © - Sectam sequuntur multi mortales . . . . Multei aliei ex Troia strenuei virei , ; ; . & - I{omae, inde a bello Troiano. Extremas enim Trofani vires col ligentes, ductu Hectoris, adoriuntur Graecos, cupientes eos ita caedere, ut nemo supersit, qui hunc nuncium Graeciam referat. — Vincuntur tamen, capiturque Troia. 10. — 12. Anchises rebus perditis consilium capit fugae. Augurium servat prosperum, post quam avim de templo arcis adspexit, sacrificium instituit. Sacra ponuntur in mensis Penatium ordine suo ; ipse victimam pulcram, auratis cornibus, immolat. 18. Venit ei enim in mentem, serva torem se esse fortunae civium. — 14. Re peracta fugit cum Ae mea. 15. 16. Eorum exemplum sequuntur multi homines, 17. et sius.ad Scriver. collect. vett. Tra 14 — 17. . U b e ; — v ire i. gic. p. 75. putat, versum e tra Servius ad Virgil. Aen: II, 797. &oedia Naevii, Hector inscripta, &ane adamat poeta ea quae le desumtum esse. -. git, diverso modo proferre. Nae 10. A t-im m o l ab a t. Pro vius belli Punici primo de An bus ad Virgil. Ecl. VI. — citat chisa et Aenea fugientibus haec illa e libro III. Naevii, sed cor ait: Eorum sectam sequuntur rupto numero. Versus restituit multi mortales. Ecce hoc est: Scaliger. — Invenio admirans numerum (Vir 12. a u re a m, auratis corni gilii 797.) Multi alii e Troia stre bus insignem ; ut saepe apud mui viri — Ecce hi sunt: Ani Homerum. Conf. Odyss. III. 426. mis parati. (Virg. 799.) Ubi fo 18. E i v e n i t ~ fo r t u ras cum auro illic exibant : Ecce : -74 &•••••• Opibus instructi (ap. Virgil. l. c.) * DE BELLO PUNIco Lin. I. 191 t. • • - e* •* amborum Uxores noctu Troade exibant capitibus 20 Opertis, flentes ambae, lacrumis cum multis. £* *. Aeneas . . . . ** - Prochytam . . . £* • , , O socii, neque enim ignari sumus ante malo. - - - rum, 'O passi gräviora; dabitdeus his quoquefinem! -* £ √° 25 . . . Venus . • • • • • • • - • * multi alii ex Troia viri fortes. 18. Anchisae et Aeneae uxores noctu Troia exibant, tectis capitibus et flentes. 21. Aeneas unam naver-. tantum habens, quam Mercurius fecit, ad Italiam appulit, novas ibi sedes quaerems. 22. Prochy ta insula momen a cognata Aenea ibi accepit. 23., 24. Ceteris ma vibus, tempestate distractis, perculsos socios consolatur Aeneas; 25. Poeta h. 1. induxit Venerem, verba pro Aeneae salute ad Io 18. 19. A m b o r u m — m u l - Troia exibant Capitibus opertis, e is. Idem ad Virgil. Aen. III, 10. flentes ambae, lacrumis multis. Amat poeta, quae legit, immu 21. 4 en e a s. Serv. ad Virg. tata aliqua parte vel personis, Aem. I. 174. Novam tamen rent ipsis verbis proferre. Naevius INaevius bello Punico dicit, unam, enim inducit uxores Aeneae et favem habuisse Aeneam, quam Anchisae cum lacrimis illum re Mercurius fecerit. linquentes, his verbis : Amborum 22. P r o c h y t a m. Idem ad uxores noctu Troiade exibant, Virg. Aem. IX. 715. Prochytam, capitibus opertis, flentes ambae, Naevius in primo belli Punici de abeuntes lacrymis cum multis. cognata 4eneae nomen accepis Versus emendavit post Herrman se dicit. mum de metris. L. I1I. p. 404. 23. 24. O s o c i i — fi n e m. Eothius in fragm. Trag. p. 96., Verba Aeneae apud Virgil. Aen. I. qui, abeuntes , ait, putida ex 202. ubi Servius: Et totus hic lo plicatio est, posita in proximis cus de Naevio belli Punici lib. verbo exibant. Herrmannus ha translatus est. bet: — amborum uxores noctu 25. V e n u s. De oratione Ve i. z i 192 CN. NAEVII DE BELLO PUNICO LI B. I...... Sibyllam Cimmeriam . . . . + - _• vem facientem, ut scilicet, felicem eventum rebus suis concedat, quas preces Iupiter exaudiit. Conf. Virgil. Aen. I. 233. sqq. 26. Aeneas Sibyllam Cimmeriam adit, eam de coeptus sui eventu im terrogaturus. meris ap. Virgil. Aem. I. 288. sqq. sumtus a Naevio, et est ex pri comf. Macrob. Sat. VI. 21. Sum mo libro belli Pumici. pta autem illi videtur ex Naevii 26. Si by ll a m C i m m e primo lib. belliPunici. Ait enim: r i a m. Lactant. Divin. Inst. I. In principio Aeneidos tempestas 6. 9. Quartam Cimmeriam Sibyl describitur et Venus apud Iovem lam in Italia, quam Naevius in queritur de periculis filii, et Iu libris belli Poenici nominat. Eam piter eam de futurorum prospe adiit, Aeneas teste Aurel. Vict. ritate solatur ; hic locus totus Orig. gent. Rom. 10. C N E I N A E V I I . D E B E L L O P U N I C O I, I B E R S E C U N D U S. • • • •. + 1 Blande et docte percontat, Aeneas quo pacto Troiam urbem liquerit ? ...... Romulum * - - • - - • ------* Aventinum ...... <* 1. Latinus Aboriginum rex, advemas miratus, blande et docte percontabatur, qua ratione Aeneas Trojam reliquisset. Fata sua narravit Aeneas, et in affinitatem ejus venit. 2. Filia Aeneae Ilia, ex qua nepos ejus Romulus, conditor urbis Romae. Urbs in collibus aedificata, inter quos 8. Aventinus et 4. Palatinus; - , - \. - B la m d e — 1 i q u e r i e. No Gruterifac crit. III. 75. Merulam nius sub v. Perconto: Naevius li ad Enn. p. 1. - bro II. belli Punici : Blande et , 8. R om u l u m. Serv. ad Aen. docte percontat Ennius q. p. T. I. 277. Aeneae ex filia nepotem u. reliquisset. Idem im linquo : Romulum conditorem urbis fuis Blande et docte percontaris q.p. se, Naevius et Ennius tradunt. T. u. liquerit. Versum restituit : Conf. ad Enn. Annal. I. 89. Hermannus.Ennius ridicule,cum 4. A v e n t i n u m, Varro L.- Post Naevium floruerit. Lipsius L. IV. Zventinum ab avibus di legit: p. em (i. e. eum) quo p. ctum, quod eo se ab Tiberi fer Conf. Carriom. antiq. lect. III. 10. rent aves, Naevia* ait. N. ENNIUs. - 194 , CN. NAEVII 5 Balantium I. --- –--•-. -**• T. . . . . * oppidum, * Quam liquidam trahit sublicio ponte aquam Dido . • • ) • • • Anna • . • � fHonerariae honustae stabant in flustris, *Magnamque domum, decoremque ditem vexe u W - • , - rant. . • _• - - tum Circus. 5. Ibi Tiberis fluvius, qui liquidam aquam sub pon- ; te sublicio trahit. — Quae sequebantur, mullis conjecturis asse- ; qui possumus; verisimile tamem, poetam edixisse, quibus modis t res Romama creverit; quibusque viribus instructa fuerit, cum bellum contra Poenos initium traxerit. : Pergit poeta ad enarranda primordia Garthaginis. 7. Docet, Ammam et Didonem, filias fuisse Agenoris ex Belo orti, cujus fra-* ter Pygmalion Didus marituin Sichaeum occidit, quae ea re pro-; fuga Africam petiit, et ab incolis regionem aliqnam impetravit, quam Carthradas i. e. novam urbem appellavit, e quo nomine Grae-* corum Carrhedon, et Romanorum Carthago evenit. 8. Civita postea maxime crevit, onustae semper maves onerariae in maris - • u* - - - - - erant, virosque divites et decoros vehebant. ù í 5. B a la n t i u m. Idem eod. hoc loco mentio fieri potuisset, Balantium Naevius nominavit ngnoro. - Palatium, a pecore.— Oppidum. 7. A n n a — D i d o. Serv. ad Varro ibid. In circo primo, un Virg. Aen. IV. 9. Cuius filiae' de mittuntur equi, nunc dicun fuerint Anna et Dido, Naeviui* tur carceres ; Naevius oppidum dixit. - í appellavit — quod a muri parte, 8. Hon e r a r ia e — f? u.' pinnis turribusque, cárceres olim s £ r i s. Ms. Oxoniemse de rerum! fuerunt. natura, cuius fragmentum pu * 6. Qu a m--a qua m. Festus: blicavit Iac. Gronovius ad cal; Sublicium pontem. — meminib cem Suetonii : Flustra, igit! maris sine tempestate fluctuan ί sublicii pontis et Naevius, `qui ait in belli Punicihbro*** quam tis. Naevius in bello Poenico, in' liquidam **** amnem. Alii sup inscriptione(?) quod ait sic : H' plent : quum liquidam tranae h. st. i. flustris, ut si diceret, sublioio ponte amnnem ; et intel in salo. ] ligunt versum de Horatio Cocli 9. Magnamque — vexerant te, cuius tamen, qua ratione Priscian. L. VI, fnvenitur ta. * DE BELLO PUNICO Lib. II. 195 10 Scopas atque verbenas sagmina sumserunt £* Maniu' Valerius Consul partem exerciti, In expeditionem ducit , ...... - £* * , . . . inerat- novae classi signa expressa • , Titani quomodo, et bicorpores Gigantes, | 15 Magnique Atlantes, Rhuncus ac Purpureus, filii i 10. Transibat poeta ad aperiendas causas belli cum Cartha -, giniensibus. Eas vide ad librum Ennii septimum, ut et descrip *-' tionem belli ipsius, quam hic repetere piget. Ea igitur tantum isl attingenda, quae ad illustrandos singulos Naevii versus conferunt. i — Romanorum legati bellum Carthaginiensibus indicunt, pro mo ' re tradentes scopas atque verbenas. 11. Ammo U. G. CCCCLXXXIX et, M'. Valerius et M. Otacilius Consul in Siciliam proficiscuntur cum g! exercitu, Poenosque aliquoties vincunt. Carthaginienses tamen :o- classibus suis ora maritima infestant. 12 — 20. Inde Romanis ; * . •* ,., men etiam simplex Decor Deco vias libro II. (al. I.) belli Puníeí: vai ris, penult. correpta apud vetu Mareus (l. Manius) V. c. p. ex erciti i. e. ducit. ■3 stissimos, quando pro Decorus Decora Decorum accipitur. Nae 13. in e r a n t • — £ e r r as. | vius in carmine belli Punici Priscian. Titani pro Titanes, se Magnamque domum decoremque et terras pro terrae. Naeviuis *T ditem vexerant. libro I. (lege II.) belli Poenieo : 10. S c o p as — s u m s e Inerant signa expressa, quo ià ru n t. Festus: Sagmina vocan modo Titani bicorpores Gigan I. tur verbenae, i. e. herbae purae, tes, magnique 4tlantes, Rhun n'i quia ex loco sancto arcebantur cus atque Purpureus, filii ter .,.. a Consule Praetoreve, legatis ras. Metrum constituit Herr Ê prqficiscentibus ad foedus facien mqfaanus. dum bellumque indicendum, vel 14. G i g a n t e s. Terrae et a sanciendo i. e. confirmando. Tartari filios dicunt Hyginus et í INaevius: Scopas atque verbenas Claudiamus, Coeli et Terrae Or sagmine sumpserunt, Scopae i. pheus et Aeschylus, tum Apol te * e. iunci. Bothe fragm. Com. p. lodor. bibl. I, 1. *; 25. legit: Seabos atque e verbe 15. A £ la n t e s nommisi in ' , nd sagmina sumserunt, ut sit hoc Naevii versu occurrunt.Idem aret, iambicus senarius. videntur esse, qui Gigantes. Me / 11. M a n i u' — d u c i t. Cha rula legit versum : Mimas, E : ris. Ererciti pro exereitus. Nae phialtes, Phoitus atque Purpu N 2 4g6 C. NAEVII DE BELLO PUNICO LI B. lI. Terras ...... • • • - * Silvicolae homoones belli inertes * Prima incedit Cereris Proserpina puer, *Dein pollens sagittis, inclntus Arcitenens, 20 Sanctusque, Delphisprognatus, Pythius Apollo. *• - * - - .. nautaevovent Neptunopuniceum supparum, 22 * Pulcramque ex auro, vestemque citrosam. + - propositum fabricandae classis. Classis fabricatur, mavibus sin gulis insculpuntur sigma Gigantum, Deorum Dearumque (Anno CCCCXCII.) — 21. 22. Nautae vovent Neptuno vestem praeclaram auratam, et citriorum odore imbutam. ι reus, reiectis magnis4tlantibus. gina ; expressum ex Odyss. IV. Conf. ad Emm. p. LI. Purpureus 495. Addit tamen Charisius, M. idem qui Graecis Porphyrion. Terentium Varronem contra 17. S i l v i c ola e — i n e r alios putare, non puer sed pue p es. Macrob. Sat. VI. 5. citat ra dictum fuisse, Livii Amdro e libro primo Naevii de bello mici temporibus. Punico. Sed numero corrupto. 19. 20. De in — Ap ol 1 o. 18. P r i m a — p u e r. Pris Citat Macrob. Sat. VI. 5. e libro cian. L. VI. Hic et haec puer secundo Naevii de bello Punico. vetustissimi protulisse inveniun 21. S upp a ru m. Festus : &ur. Naevius libro seeundo : Pri Supparus dicebatur puellare ve ma i. C. P. puer. Nestor in Gloss. stinuentum lineum.- Supparum eadem citat e Naevio bell. Pun. puniceum vestimentum vocat libro. VI. numexo corrupto. Cha Naevius de bello Punico, et in risius L. I. observat, puer et in nautis vocat Neptuno vestem • feminino sexu ab antiquis dictum consecratam supparum. . Festi esse, ut Graecis δ παῖς et jzvczig. verba corrupta. Sic Livius Andronicus in Odys 22. Pu lc r a m q u e- c i b r o sea: mea puer, mea puer, quid s a m. Affert ex Naevii bello Pu verbi ex tuo ore profugit, Conf. nico Isidorus. Macrobius autem Homer. Odyss. I. 45, quem ver Sat. III. 19. duo tantum postre sum Livius expressit. Idem : ma verba profert, citrosam ve Saiecta puer, Saturni filia, re stens. C N E I N A E V I I D E B E L L O P U N. I C O L I B E R T E R T I U S. + 1 Senex fretus pietate Deum, adloquutus summi Deum regis fratrem Neptunum, regnatorem Marum ...... * Iovem patrem suum optimum appellat supre mum 5 . . * Lucetium : . . *summe Deum regnator, 1. Classi praeficitur C. Duilius, qui suos ad pugnam hortatus precat Neptunum, ut sibi faveat; 4. tum Iovem Lucetium, erum pens in haec verba : Summe deorum regnator, cur genuisti illos •impios Poenos?—Poenos navali pugna ad Liparas Duilius vincit, mersa et fugata eorum classe. Et terra Poeni fugantur. . Anno CCCCXCIII. L. Cornelius Scipio Cos, in Sardinia contra Sardos, tum contra Hammonem feliciter pugnat ut jam victori nihil nisi 1—3. S e n e x — m a r u m. patrem suum optimum appellat Priscian. L. VI. Apud Naevium supremum. ubi Bothius Fragm. in bello Punico inveni Marum trag. p. 95. „Ita explebitur Pro Marium. Senex. f. p. D. a. versus Saturnius: Iovem patrem 8. D. r. f. N. r. marum. s. o. a.“ 4, I o v em — s u p r e m u m. 5. I, u c e t i u m. Gel/. N. A. Marro L. L. VI. ' Naevius : — V. 12. Lucetium autem forem 198 CN. NAEVII DE BELLO PUNICO L IB, III. Quianam genuisti � Sis Poenei contremiscunt artibus; universim Magnei metus tumultus pectora possidet ; - Celsum funera agitant; exsequia ititant; 10 Temulentiamque tollunt festam . . , . � ; . . manusque sursum ad coelum sustulit sas Attilius; gratulabatur Diveis . . . . , 4} Africa ipsa restaret, Iteratis cladibus perculsi, 7 — 10. Poeni contremunt suis membris; metus magni tumultus omnium pectora tendet. Funera agunt, eunt ad faciendas exsequias, et vetant dies festos, ubi nimio mero temulentia oritur. 11. Anno CCCCXCIV Attilius Calatinus et C. Sulpicius Paterculus Coss. in Siciliam pro fecti, Panormum, Hipponam et Mytistratum capiunt, Drepanum, Lilybaeum, aliaque dejectis Poenorum praesidiis occupant. Tre pidatum ab Attilio circa Camarinensium saltum, sed eximia virtus M. Calpurnii Flammae trib. milit. Consuli et salutem et victoriam parit, quare permotus Attilius gratias Diis agit, On. Naevius in libris belli Pu 11. m a m u s q u e - d i v e is. nici appellat. Nonius : Gratulabatur pro gra 6. Su m m e - g enu i s t i. tias agebat. Naevius libro III. Festus : Quianam pro quare et de bell, Punico: , isque sursumra cur positum et apud antiquos, ad coelum suas res Amulius gra ut Naevium in carmine Punici tulabatur, divis. Emendavit Me belli: Summe deum regnator, rula versus, ad Enn. p. CCCCXX. quianam genus isti ; ubi Meru Herrmannus vero : — is, qui la ad Enm. p. CCCCXVI. legit susum ad coelum sustulit suas genuisti. res Aemilius gratulabatur di 7 — 10. S i s P o e n e i — vis - - fe s t a m. Citat totum carmen \ Calpurnius Piso MS. Libro I. 12. 4 e £ i l i u s al. Aemilius, e Naevii libro tertio, Versus 7. Amulius, Ammulus, Romulus. citatur a Nonio v. Metus, suppr. Legi posset et Matnilius, Q. libri nomine ; aliqua versuum emim Mamilius Vitulus anmo 8, 9, Festus v. Temotum i. e, CCCCXCI. cum L. Postumio vinum , sed corrupte : Idem in Magello Cos. Vel: Aemilius, qui funere, agite, exite, temulen Procos. a. CCCCXCIX. de Poe tiarnque toltite. mis navalem egit triumphum. _* -. II. !■. C N E I N A E V I I . • I) E B E L L O P U N I C O ' L I B E R Q U A R T U S. £* - 1 ...... ubi quum praetor advenit, Auspicat auspicium prosperum . . . . . ...... transit Melitam Romanus exercitus, insulam integram urit, po - pulat - 5 Et vastam rem hostium concinnat . . . . 1. Anno CCCCXCV. C. Atiilius Regulus, auspiciis peractis, 8. Liparam, Melitamque evertit. 5. Ammo CCCCXCVI. – Marco Regulo et L. Manlio Vulsone Coss. Romani Africam petunt. Man lius Romam revocatus, Regulus obsidet Adim. 6—8. Eo tempore serpens mirae magnitudinis, qui multos devoraverat, occiditur; ejus corium Romam delatum ; carnem dant occisoribus, simul 1. ubi-p r o s p e r u m. No 8. £ r a n s i t — c o n c in n 6z. t. nius: Auspicat pro auspicatur. Nonius : concinnare. Naevius Naevius libro IV. belli Punici; libro IV. bell. Pun. Transit Me Virum praetor adveniet, auspi 1itam Romanus exercitus, in cat auspicium prosperum. Me sulam integram urit, populatur, rula emendavit versunm. Con vastat, rem hostium concin sentit Herrmam mus. zza f. 200 C N. N AE VII *...... eam carnem victoribu' dahunt; e a. * simul atrocia Porriciunt exta ministratores £* Iamque eius mentem Fortuna fecerat quietem + * 10 • � • - - • * vicissatim volvi victoriam � - Simu! alis alid aliunde rumitant inter se, ^ porrigunt crudelia ejus exta. Poenis auxilio mittitur dux Xanthip pus a Lacedaemoniis. Regulus nullo incutitur metu ; 9. namque ejus mentem jam Fortuna fecerat quietem. Sed caesis triginta ; millibus, a Xanthippo vincuntur Romani, ipse Regulus cum quin- - decim millibus capitur. 10. Regulus a Carthaginiensibus ad impetrandam pacem Ro mam mittendus, alloquitur milites suos, dissuadens eorum -redem tionem , eos consolatus, victoriam modo huc modo illuc volvi ; • fieri igitur posse, ut sine mercede redimantur. 11 — 13. Mili tes captivi consentiunt, murmurantes inter se,* Carthagine se pe rire malle, quam cum ignominia ad suos populares redire. Mis sus igitur Romam Regulus in Senatu redemtionem captivorum dissuadet. 14. Ibi occursatum illi, si illos fortissimos horum 6. e am — da n u n t. No minis belli Punici: Iamque e nius: Danunt pro dant. Naev. m. F. f. quietem. lib. IV. belli Pun. eam c. v. da 10. v i c i s s a t i m - v i c t o nunt. r i a m. Nonius: Vicissatim, per vice?. Naevius libro IV. belli 7. s i m u l — m i n i s e r a Poenici: vicissatim v. victo t o r e s. Nonius: Attrocia pro riam. , crudes. Naev. libro IV. bell. 11. S i m u l — i n t e r s e. Pun. Simul atrocia proiecerunt Festus : Rumitant, rumigerant. (Herrmann. legit: porricerent.) Naevius: Simul alius aliunde exta ministratores. Merula ad rumitant inter se. Conf. Voss. Enm. p. CCCCXXV. ait : ,,Atro cia vere, in quibus conspicie Etymol. lat. v. rumor. 4 l i s, a l i d antiqui usos fuisse constat bant suorum civium fragmenta.“ pro alius, aliud. Metrum com 8. Ia m q u e — q u i e t e m. stituit ac legit versum, ut eum Priscian : Quies trium generum. repraesentavimus Bothe fragm. Naevius in libro I/^. (al. II.) car Comic. p. 25. DE BELLO PUNICO LIB. IV. 201 • * - * Seseque ii pereire mavolunt ibidem, , Quam cum stupro rebitere ad suos populareis. - £* Sin illos deseritis fortissumos eiorum 15 Magnum inde stuprum poplo fieri pergetis. * Inhospitalis victrices absorbet unda Latium legiones homonum ...... 18 *Superbiter contemptim conterit legiones. - * - -* militmn deserat Senatus, magna contumeliâ affectum iri populum Romanum. Regulus tamen partem superiorem temens, Cartha ginem rediens supplicii poenam dat. 16— 18. Anno CCCCXCVIII. naufragium horrendum Romana classis patitur ad Cossuram, in Africo mari. E trecentis navibus pereumt CCXX, cum victrici bus legionibus Romanorum, s. Latinorum. 12. ' 18. ' S es e q u e — p o h o m o n u m. Citat Calpurnius p u l a r e i s. Idem : Stuprum MS. Libro II. e Cn. Sanga, de pro turpitudine antiquos dixisse bello Punico libro IV., unde pu apparet. Naevius: Seseque ii tat Merula, Naevio cognomen perire mavolunt , ibidem quam Samgae adhaesisse, idque erue cum stupro redire ad suos po re conatur e Nonio v. fulgurivit, pulares. Item : si illos deserant ubi : Novius sane a suo sonitu , fortissimos viros, magnum stu claro fulgurivit Iupiter: legens: prum populo fieri pergetis. Pro Naevius Sanga : Suo sonitu etc. redire, legendum rebitere, quod Mercerius tamen h. 1. legit: magis Naevianum est. Bothe. Naevius Danae : Suo sonitu etc. fragm. Com. p. 24. tentat: Se quam tragoediam conscripsisse seque hi perbitare (cf. Plaut. Naevium et, aliunde patet. — Capt. 6. 6.) mavolunt ibidem Inhospitalis, κακόζεινος κλύδων Quam c. st. rebitere ad s. p. Pro Lycophroni. viros, Merula legit: eiorum, i. 18. Sup e r b i t e r — l e e. eorum, horum. g i o n e s. Nonius v. Superbiter 14. 15. Si n i l l os — p e r et contemptim citat hunc versum g e t i s. Festus l. cit. a e libro IV. (al. VI.) Naevii de 16. 17. I n h o s p i t a l i s — bello Punico. G N E I N A E V I I D E B E L L O P U N I C O L I B E R Q U I N T U S. . £* - 1 ...... fames acer augescit hostibus. + 1. Anmo CCCCXCIX. Cn. Cornelius Scipio Asina et A. Attilius Calatinus in Siciliam profecti Panormum capiunt. Cn. Servilius Caepio, C. Sempronius Blaesus cum CXL navibus in Africam transgressi in Syrtes incidunt, et tempestate CL naves onerarias amittunt. C. Aurelius'Cotta ammo D. in Siciliam missus. Anno DII. C. Attilius Regulus et L. Manlius Vulso Lilybaeum cingunt; inde aucta est fames acerrima inter hostes. 1. = fa me s — h o s t i b u s. li Punici: Fames acer auge Priscianus: Acer et acris gene- scit hostibus. Sic et Ennius ris tam masculini quam fe m i- in Annal. I. 121. qui rem Roma n i n i, Naevius in carmine bel- nam Latiumque augescere vultis. v C N E I N A E V I I ID E • B E L L O P U N I C O L I B E R S E X T U S, + 1 . . . , . septimum decimum annum Ilico sedent . . . • • • - • � • • + 3 Censent eo venturum obviam Poenei . . . <& 1. Anno DIV. septimus decimus annus belli Pumici; sed mon nisi Anno DXII. Carthaginiensibus pax data, L. Lutatio et Mam lio Torquato Consulibus. Carthaginienses non immerito cense bant; 2. Lutatium sibi obviam ve nturum, quod evenit, cum con ditiones pacis offerret, scilicet, ut millia talenta statim, deinde proximo decennio duo millia ducenta penderentur; ut, praeter Siciliam, Poemi omnibus insulis, quae inter illam et Italiam essent, recederent, nec longis mavibus in Italiam aut in Romani juris insulas navigarent, neque militem mercenarium ex iis conduce rent, bellum, cum Hierone, Syracusanorum rege, ne gererent, omnes captivos redderent etc, 1. S ep t i m u m — s e d e n t. Idem. s. v, Censere, allegat e Nonius s. v. Illico, citat e libro libro sexto Naevii de bello Pu sexto Naevii de bello Punico. nico : Censent eo venturum ob 3. 0 e n s e n t — ob vi a m. viam. C N E I . N A E V I I I) E B E L L O P U N I C O L I B E R S E P T I M U s. + 1 Id quoque paciscunt Poenei a Siculeis, quo ; Lutatium Reconciliemt . . . • - - • • *• - - *Capteivos plurimos Sicilienses paciscit, Ut reddant obsides ...... + 5 - Res divas edicit, praedicit castus * 1. Poeni, ut conditiomes sibi impositas de reddendis captivis, impleant, poscunt a Siculis, ut L utatii gratiam sibi reconcilient; 3. ipse vero Lutatius plurimos captivos Sicilienses poscit, ut red 1. Id q u o qu e — r e c o m cudi , curavi; Herrmannus le c i l í e n t. Nonius: Paciscunt git: Id quoque p. ut moenera pro paciscuntur. Naevius belli sint quae Lutatium Reconcili Punici libro septimo: Id quoque ent. - paciscunt moenia sint, quae Lu 8. C ap t i v os — o b s i de s. tatium reconciliant captivos plu Nonius l. c. Sic Merula: Herr rimos. Idém : Sicilienses pacis mannus tamen — — plurimos cit obsides ut reddant. Merula captivos Sicilienses paciscit, ob ad Enmium p. CCCCXXXIX. sides ut reddant. restituit versus, ut eos re 5. R e s d i ν a s —— c a s e u s. , C. NAEVII DE BELLO PUNICO L I B. VII. 205 . . . . . convenit, regnum 7 Simul atque locos ut haberet ...... 4® dant obsides. 5. Lutatius pactionem init de his rebus. 6. Hiero rex, qui Romanis adversus Poenos succurrerat, praemia ampla , reportavit. Cum enim hoc eodem anno Sicilia prima provincia facta, regnum Hieronis Syracusanum excipiebatur. Conventum est, regnum regionesque suas ut Hiero haberet. Et sic finis im positus acerrimo bello. INonius: Castus gen. masculino neutri. Masculini apud Naevium pro castitate. Naevius in car- ' de bello Poenico libro VII. Con mine belli Punici : res divas edi- venit regnum simul atque locos cit, praedicit castus. ut haberent; ubi Merula repo 6. 7. C o n v e n i t — h a b e - suit haberet. r e t. Nonius: Locâ generis sunt IN CERTUM, QUo LIBRo PosiTUM - F U ER AT, + 1 ...... hoc Samnite - � I. Citat hoc frustillum Priscianus Libr. VII. e Naevii belli Punici libro. - * •_- FRAGMENTORUM E NAEVII CARMINE BELLI PUNICI FINIS. I N D E X FRAGMENTORUM EX ANNALIBUS ENNII, - Ad comparandam meam fragmentorum ex Annalí bus Ennii editionem cum illa Merulae ut inde, in. quibus utraque differat, possit quaeri , index iste et quidem serie alphabetica concinnatus est. Quibus asteriscus praefixus est fragmentis, ea in Merulae editione haud comparent, quippe quae post eius demum tempora detecta sunt. Accedit sum qui dederat II. 28. Alii retorica tongent. XVIII. 16. Accipe daque fidem I. 154. Alte elata specus. XI. 23. Ac contra carimams VIII. 6. Alter mare cupit. VII. 56. * Ac spernunt. VI. 37. Alternum seritote diem. I. 158. Ambaétus. Inc. 9. Ac temere erratis. VII. 85. . - Additur orator Cornelius. IX. 2. Amplius examgere. VII. 91. Adgrettus fari. I. 188. Anchisem generat. I. 80. Adnuvit sese mecum. If. 18. Amimusque in pectore latrat. X. Adsectari omnes cupiunt. XVIII. 12. 14. Ahionèm. VI. 52. Ammibal audaci. XIII. 1. Adspectabat 25. virtutem legionis. X. w * Ammibalem. VIII. 71. Aedificant momen. XVI. 18. Ansatas mittumt. V. 20. Aegro corde comas. X. 19. Antehac dementes. VI. 89. Aemoni' Burrus uti mem. VI. 5. Ante humc. VII. 5. Aequis de manibus. IV. 16. Antiqua heu quam. III. 4. Aerato somitu. XVII. 19. Aplustra. VII. 50. Aere fulva. XVIII. 15. Apparent homini. XVII. 27. Aerummae post ex fluvio. I, 51. * Appius indixit. VII. 19. Aestatem autumnus sequitur. XVI. Apta dato sigmo. VI. 11. 84. Apta silet lustrum. X. 15. Aetolos. XV. 12. Arbustum fremitu. VII. 82. Affatur Flaminimum. X. 5. * Ardent urbem orbam. IV. 27. • Africa terribili tremit. VII. 64v Arma somunt, fremurque ori * Ager oppletur. I. 157., tur. XVII. 25. Aio te Aeacida. VI. 8v Armis conditur Alba. I, 33, *. I N ID E X. 207 Arquum ubi adspiciunt. XV. 2. Coerula prata. II. 48. Aspis ab Attilio. VII. 74. Coeruleum spumat sale. XIV, 6, Assaraco matus Capus. I. 29. Gogebant hostes. V. 15, Ast hic quem nunc tu. I. 89. Coraiter impertit. VII. 97. Ast te nom ut sum. I. 152. * Commoves. VIII. 12. At domus interior gemitu. II. 41. Comditur Alba potens. I. 84. At mon quadrupedes equites.* VII. Concava sub montes. XVII. 8. Concidit et sonitum. XVI. 8. Atque Anchises doctus. J. 81. Concurrunt veluti venti, XVII; Atque atque accedit. IV. 22. 14.. - * Atque mianu magna. VHl. 53. Conferta pulcre rate. VII, 47. Atque priu' pariet. VII. 89. Configunt parmam. XVIl, 18. At Romanus homo. IV. 6. * Confricati lentatique oleo. VIII, At tuba terribili sonitu. II. 35. 22. * Audio haud ausculto. VIII. 10. Comiicit im silvam. I. 80. Audire est,operae pretium. I. 120. Consequitur, summam sonitu. Aversabantur semper. I. 182. . VIII. 43. Auferre domos. VIf. 24. Considunt tectis bipatentibus. I. Augusto augurio. I. 116. 166. , Avium praepetibus. I. 111. Consilio indu foro lato. VII. 99, * Consilium vanum. Imc. 22. Auspicio regni. I. 113. - Ausus es hoc ex ore tuo. VIII, Gonsiluere. XVII. 9. .* 11. Consiptum. VIII. 25. * Aut animis superant. VI. 86. Gonspicit inde sibi. I. 112. Aut occasus ubi tempusve. VIII. Constitit imde loci. I. 167. 57. Contecti gladiis. XVI. 31. Barritu pecudum titubantes. VI. Contemsit fontes. XVIII. 2. Contemdunt Graecos. XH. 7. - 14. Contudit crudelis hierns. XVI. Belli ferratos postes. VII. 114, 35. Belli turbine praepropero. l. 91. Bellam aequis de manibus. IV. Contudit indigno bello. XIV. 16. 15. Contremuit- templum. II. 6. - Bombm' pedum. VIII. 51. Comvellit sese. I. 146. Corde capessere. I. 43. Boma. Imc. 11. - … Brundisium pulcro. VI.“53. Corde suo trepidat. IV. 7. Brutaces bilingues. VIII. 66. çorpore Tartarimo. I. 24. Corpulehtis. XVI. 36. Capitibus mutantes pimus. VII. 27. Crateribus olli ex auratis. VIII, * Carbasus alta volat. X. 35. ' 54. Carnibus humanis distentus. VII. * Crebra nivis ritu. XV. 8. 76. - Crebrisuro. XVf. 5. Cedunt ter quatuor. I. 110. Cretemses. XV. 15. Celso pectore saepe iubam. V. Guclopis vemter. VII. 75. - 11. *Cereris aere. XI. 4. Cum legionibus, quum proficisci tur. VIII. 36. Certabant urbem. I. 99. Certando prudens amimam. V. 6. Cun1 magno strepitu Vulcamum. Certare abnueo. VlII. 39. VIII. 69. ' Cetera quos peperisti. I. 60. Cuncta acris. I. 92. Cives Romami. V. 2. Curantes magma cum cúra. I. 94. Circumfusum. IV. 32. Cursus quingentos saepe veruti, Circum sos quae sunt. III. 14. X. 83. Clamor it ad coelum. VIII. 50. Cluvebit. VII. 10. Daeάala. I. 22. Coelum prospexit. III. 26. Debil homo, VIII. 7. Coemacula maxima coeli. I, 165. Decem coclites. IV. 4, - I N I) E X. f 208 / • * Decessit Olympius mano. Inc. Evax'st Aspis ab Attilio. VII. 78. 17. `Evomeret si qua vellet. VII. 102. Decretum est fossare corpora. VI. Europam Libyamque. II. 46. 42. Eurudica prognata. I. 42. *a , Deducunt habiles. III. 22. Ex auratis hauserunt. VIII. 55. Excita cam tremulis. I. 40. Degat. I. 176. - De muris res gerit Opscus. VIII. Excubias curat. III. 10. 72. - * Exhortantur equos. XV. 7. ' Denique vi magna. VII. 82. Exin candida se radiis. I. 107. • I)ensantur campis. VIII. 47. Exim compellare pater. I. 49. Deque totondit. III. 18. Exit per terras. I. 126. * Descendidit. 1. 81. Explorant Numidae. VI. 12. Desime Roma tuos. IX. 18. Exspectant veluti Consul. I. 101. Destituumt rivos. I. 66. ' Exspoliantur eos. I. 135. Dico qui hunc dicare cupit. VIII. 16. Face vero quod te. I. 143. * Dictis Romamis incutit. VII. 62. Fari donavit. I. 82. 3 Dirius supplicium. III. 29. * Ferimunt. VII. 81. Disperge hostes. V. 14. Ferro foedati iacent. I. 136. Dispertit. I. 134. Ferro, mom auro. VI. 28. Divi aevi integri. I. '164. Ferro succidam. II. 26. Divi hoc audite parumper. V. 5. Fert sese campis. V. 10. IDivis. VII. 14. Festivumque diem festinant. f. Divum domus altisomum coil. I. 127. 174. * Flentes, plorantes. I. 148. - Domo ducite. VI. 33. Rlos delibatus populi. IX. 6. Dacuntur forte ligati. V. 16. * Flos veterum. XVI. 87. Dulciferae fici. I. 75. Fluctusque matantes. VII. 79. Dum cemsent terrere. VII. 56. Fortes Romani, quanquam. VIII. Dum quidem unus homo. Wi. 43. 17. Dux ipse vias. VII. 46. Fortibus est fortuna. VII. 59. Duxit dilectos. X. 24. Fortumas ecquas cepere. I. 68. Fraximus frangitur. VII. 80. Ecquid erit praemii. X. 9. Frugi homo. IV. 17. Ecquis exter erat. II, 2. Fulva volat. VIII. 45. Effatur. VI. 20. Fulviu' Nobilior. XV. 11. Effundit voces proprio. VI. 7. Funduntque elatis maribus lucem. Egregie cordatus homo. X. 5. X. 32. - Eia machaeras. VII. 59. Furentibus ventis. VII. 78. Eloqueretur tincta malis. VII. * Fusis sime mente. I. 129. 101. * Fuso sanguiue sacrem. VII. 48. Eorumdem me libertati. VI. 32. Equitum celerissumus. VII. 80. Geminique hinc ubera. I. 72. Ergo postque magisque. VIII. 29. Gnatis parce tuis. IV. 3.] ' Est locus Hesperiam. I. 86. . * Gravius autem. 1V. 1. • Esto vel Comsul. IX. 14. {}ressum. II. 21. - Et melior mavis. VII. 34. Grumam dirigere. XVII. 2. Et pereunte viro. II 87. - Et qua deprimens. X. 8. Hac moctu filo. III. 19. * Et quasi suppremo. X. 20. * Haec abnuit. VII. 84. Et ripas raptare. I. 45. . Haec effatus ibus. I. 65. Et rursus multae. VJII. 77. Haec effatu' pater. I. 52. *^ Et simul effugit. II. 29. Haec inter sese tota vi. II. 16. JEt simul ex alto. I. 108. Haec mox praecessit. X. 80. E' si mulier erubuit. Xf. 11. Hastati spargunt hastas. VIII. Et: Tiberis flumem. II. 47. 46. ' \ 1' N D E X. , 209 Hastis amsatis. III. 12. Incidunt, arbusta. Vff. 28. Haud doctis dictis. VIII. 33. Inde loci lituus. VIII. 42. Haud permaceret paries. II. 42. Inde Parum per coerula. X. 84. Haudquaquam quemquam. VIII. Inde patefecit radiis. IV. 21. 78. Inde sibi memorat. III. 7. Haud temere est, quod tu. III. Indignas turres. IV. 24. 21. Indu mari magno. XVII. 16. ' Hebem. XVI. 88. Indutuetur ibus. I. 78. Hei mihi, qualis erat. I. 6. Infit o Cives. XIV, 15. Heu quam crudeli. II. 84. In frunde fritinnit. XVIII. 8. Hic demsis aquila. III. 1. Ingenio cui nulla malum. VII. Hic occasus datus. II. 19. 104. Hinc Remus auspicia. I. 96. Ingenio forti dextrum. XVI. 7. His mata auspiciis. I. 114. Ingens cura mi cum. II. 1. Hispane nom Romane. XI. 20. Ingenti vadit cursu. VII. 53. Hocce locutus vocat. VII. 95. Iniicit irritatus. V. 18. His verbis o gmata. I. 50. Inimiciter. Inc. 4. Hoc, nisi tu. I. 128. In patriam. VI. 85. Horitur induperator. X. 28. In Roma Troia revixsti. I. 93, * Horiturque. XVI. 29. Insece Musa. X. 1. Horrescit telis. XIV. 13. Insexit. II. 27. Horret ager, campique. VIII. Insidiantes hic vigilant. XVI. 30. 48. Insidit currum dictator. IV. 4. Horrida Romuleum. I. 1. Insigne. XVI. 10. - Hortatore bomo. VII. 41. Insignita fere tum. X. 28. * Hos ego im pugna. VI. 25. Insomnia. III. 20. Hos pavi. XI. 9. • In somnis vidit. I. 16. Hos pestis mecuit. XVI. 19. In templis isdem. VIII. 60. Hostem qui feriet. VIII. 40. Interea fax. X. III. 28. XVI. 2g. * Hostili tamem irruit ictu. VI. 46, Interea fugit albus iubar. X. 8]. Hunc inter pugnas. VII. 112. Interea Sol albus. I. 106. * Inter ponendum. XI. 6. Iam cata signa. I, 147. Inter se serere. I. 69. Iamque fere pulvis. VIII. 44. *Intus aquai frugiferai. XVIII. Iamque fere quatuor partum. II. 6. * Invictus 't Canis. XIII. 4. * Iamque inter iactum teli. XV. 5. In vulgum vulgas. VIII. 18. Idem campus habet. VII. 83. Iracunditer. Inc. 1. Ignaviter. Inc. 5. Irarumque effunde quadrigas. Ilia dia nepos. I. 60. XVIII. 24. Illa virago viri. IV. 12.' Ire queat. II. 28. Ille vir haud magna cum re. X. 4. Is pernas succidit. VIII. 53. Illic est mugator nihili. VIII. 8. Isque Hellesponto. XIII. 7. * Illuc duxit aquas. XVIII. 5. * Isque dies post aut Marcus. IX. Illurii restant. VII. 115. 7. - Imber Neptuni. VII. 78. Ista macella. VII. 44. Imbricitor, Aquiloque suo XVII. Istri tela manu. XVII. 34. 15. It eques et plosu. XVII. 12. * Imbrium fremitu. I. 167. Juno Vesta Ceres. I. 162. Impavidi. I. 78. * Iuppiter hic risit. I. 172. * Imperiosae. I. 63. Iuppiter ut muro fretus. I. 119, Impetus haud longe. VII. 55. Imprimitque gemae. XII. 6. ILabitur uncta carina per aequora. In campo celeri. I. 79. VII. 49. In campo passim. XII. 5. I.abitur uncta carina volat. XIV, Incedit veles vulgo. XVI, 6, 7. - - - O - 210 I N D E X, Laetantes vimo euratos. XII. 4. Mucronem. III. 28. Laeva volavit avis. I. 109. Mulserat huc mavim. VIf. 56. Legio reditu rumore. VII. 23. Multa dies in bello. VIII. 76. , * Lentatique oleoque ad arma. Multa foro pomems. VII. 51. VIII. 23. * Multare. Imc. 19. Leucatem campsant, X. 86. Multarum veterum legum. VII. Levesque sequuntur in hastas. 110. XII. 8. Multiplicant Romani. VII. 92. • Libaque fictores. II. 10. Mumda facit, II, 45. Libertatemque ut perpetuassint. * Mundi clypeus. Inc. 15. IX. 10. Musae quae pedibus. I. 2. Litora laeta somunt. XIII. 8. * Musarum Pompilius cluvit. II. 8. Livius inde redit. IX. 1. Longiqne cupressi. VII. 25. Nam latos populos. VII. 9, Longiscunt quidquam. XVII. 29. * Nam me gravis impetus Orci. * Longos versus. VII. 5. VI. 44. Luchnorum lumina bis sex. IX. Nam me visus homo. I. 44. 1. Namque avide pugnare. I. 85. Ludicre iactant. I. 85. Namque tibi monumenta mei. IX. Ludunt pendentes. I. 78, 19. Lumem scitus agaso. VI. 21. Nascere quae populos. I. 90, Lumaî portum. I. 4. Navibus explebant. VII. 172.' * Lupu' femina foeta repente. I. Navibus velivolis. XIV. 2. Navorum imperium. XVI. 83. 71. Navu' repertus homo. VI. 4. Magna ossa lacertique. XVII. 26. Ne bellum faciam. XIII. 2. Magno clamore b6vantes. XIII. Nec cauponantes bellum. VI. 27. INe cures. I. 61. . - 2. Nec dico mec facio mu. VII. 90. Malo cruce fatum. XI. 16. Nec dicti studiosus erat. VII. 4. Malos diffimdumt. XV. 1. Nec mi aurum posco. VI. 26. Marci filius. IX. 4. Nec pol homo. I. 122. * Mare saxifragis undis. Inc. 16. INeque corpora firma. XVII. 28. Marsa mamus. VIII. 5. Neque me decet haec. VII. 8. Massili portant. IV. 26. Nec quisquam sophiam, I. 15. Matronae moeros. XIII. 9. Necquicquam reliquae carmi. II. Mavors. I. 21, 40. - - Maxume. IX. 11. Nec quum capta capi. XIV. 12. * Melos. XVIII. 8. Nec respirandi. XVII. 23. Mensam sermonesque suos. VII. Nec retrahi potestur. VIII. 2O. 96• Nec sese dedit in conspesctum. I. Mensas constituit. If, 9. 63. Mercurius, Iovis. I. 163. Nerieme Mavortis. I. 150. - Me regat aequa fides. II. 11. * Nil m' increpitando. VIII. 11. Metari XVII. 1. Ni metus ulla tenet. VIII. 18. Metieo Fufetieo. II. 30. INixi militiae peperere. XVII. 6. * Milites in hastis. Inc. 18. Nobis ostendat. XI. 19. Minerva. I. 22. Nobis unde forent. IV. 18. Minturmenses. V. 17. Nomen erat de quo. f. 125. Miscent inter sese. VJfT. 33. Nom decet mussare bonos. Missaque per pectus. XI. 2. 29. Moenia concubia. VII. 94. * Nom contemnere se. IV. 2. Moerentes, flentes. I. 149. Non ex iure manu. VIII. 34.; Montibus obstipis. XVI. 16. Non in speramdo. XVI. 26. Moribus antiquis. V. 1. * Nomis Iumis.' IV. 20. Mortalem summum. VIII. 74. Non ponebat enim. VIII, 28. I N D E. X. 211 Nom possunt mussare boni. XVII. Paucum multa tenens VII. 108. Pausam fecere fremendi. XWII. Non semper vestra evertit. VII. 10. 58. - * Pectora dura tenet. I. 177. Nos ausi reserare. VII. 6. Pede ruit. I. 70. * Nos esse arquatos. VIII. 19. Pellitur e medio sapientia. VIII. Nos sumus Romani. XVIII. 12. 30. Nostri cessere parumper. VIII. Bendent pemiculamenta. XI. 13. 24. Percellunt magnas quercus. VII. Nox quando mediis. XVI. 24. 29. e. Nunc est illa dies. XI. 18. *Perculit im latus, VI. 47. Numc hostes vimo domiti. VIII. Perculsi pectora Poeni. VII. 70. 56. * Percutit in latus. VI. 45. Ob Romam moctu, VIII. 70. - Per liquidum mare. VII. 48. Perque fabas repunt. I. 67. Occidit. III. 24. . Pervebitur. IV. 5. Occidit oceanumque. XVI. 28. Occiduntur ibus potitus. I. 138. Pes premitur pede. VIII. 49. Pilam vix. I. 157. - Oecumbunt multi letum. XV. 9. O domus Amci. III. 8. Pinus proceras pervertumt. VII.30. O genitor noster. I. 170, J'imsibant terram genibus. X. 22. Olim de coelo. III. 17. Poemi pervertentes omnia. VII. 69. Olli cermebamt. VIIf. 58. Poemi sumt soliti. VH. 13. olli respondet rex. I. 88. Poeni stipendia pendant. VII. 16. Olli respondet suavis. fr. 7. * Poenos. VII. 15. *Omnes dant, Inc. 21. Omnes corde patrem. IV. 81. Poenos E)idone oriundos. VII. 11. ' Ommes mortales sese laudarier. * Pompilius cluvit. II. 4. * . XVIII. 13. Pone petunt, exin referunt. VII. 40. Qmnes mortales victores. XII. 8, Pontibus imstructis. XIII. 6. Omnes occisi. XIV. 8. Omnia per sonitus arces. I. 142. Popeloi. Romanoi. I. 144. Omuibus indu locis VII. 66, Populea frus. XVIII. 8. Porgite. VII. 60. Omnis cura viris. I. 100. Porta temat coeli. I. 156. O pater, o gemitor. I. 181. Postilla germmama seror, I. 46. O patria o divum domus. XIV. * Postquam consisti fluvius. I. 76. • 9. - JPostquam defessi sunt. III. 11. o pietas animi. XVIII. 11. Postquam discordia tetra. VII. optuma coelicolum. VIIf. 61. Optuma cum pulcris. IV. 83. . 113. - .• o quamtam statuam. IX. 15. Postquam lumina. III. 5. Oratores doctiloqui. XVIII. 18, Poste recumbite. VII. 89. Orator sine pace redit. VI. 41. Postremae longinqua dies. XVH. Ore Cethegus. IX 8. 25 . Ormatur ferro. III. 9. Postumque turanwi. VII. 15. Petes apte pigre sufferre laborem. 6scitat in campis. II. 88. XVII. 4. Ostia mumita est. II. 44. Praeclariter. Inc. 8. O Tite si quid ego adiuero. X. Praecox pngna est. VIII. 38. 6. - O Tite, tute Tati. I. 151. * Prandere iubet horiturque. XVI. 98. * - Pamdite soltigemas. XII. 7. Primus nec bradus. XVI. 4. Parerent, observarent. VII. 37. Prodimunt famuli. III. 18. Proiiciumt sese. VII. 88. Pars ludicre iactant. I. 84. - Tarti fuisset de summis. VII. 98. Proletarius publicitus. HI. 8. Patrem divumque hominumque Prosperiter. Imc. 6. Protendunt exsecrando. VII. 68. VII. 45. VIII. 60. - O 2 - - - - ~— — — 212 I N D E. X. v Prudentem qui multa loqui. WII. Quis te persuasit. VIII. 15. 111. .- •* Qui tum vivebant homines. IX. 5. Pugnandi fieret. X. 27. Qui vicit nom est victor. I. 87. Puriter, Inc. 7, . Quod Graeca lingua. XI. 8. Quod minimum est, neque, ut Quae faciunt mores veteresque. aiunt. VIII. 26. VII. 109. Qnod per amoenam urbem. V. Quae' méque Dardaaiis. XIV. 11. 19. Quae munc te coquit. X. 7. Quod qnisque in bello. X. 2. Quaerit Aventimo. I. 98. Quoi par Imber. I. 25. Quaeruntque in scirpo. XVIIf. Quoi Tres audacter magnas. VII. 17. 100. Quaeque freto cava, I. 26. Quoi res sapsa loco. XVI. 2. Quae scis in vulgum vulgas.VIII, Quorum virtuti. VI. 81. 12. * Quo sospite liber. IV. 7. Quae valido venit. VIII. 1. Quos homines quondam. I. 88. Qualem te patriae. I. 179. Quos omnes Erebo. I. 27. * Qua murum fieri voluit. I. 117. Quos ubi rex paullo. XVI. 20. Quam mox emittant. I. 103. Quo tam temere itis. VII. 84. Quam primum Casci populi. I. 87. Quo vobis mentes. VI. 88. Quamquam multa mânùs I. 54. Quum dare coepisset. VII. 88. Quande. XII. 9. Quum illa ut, quae iam semel Quamde tuas omnes. II. 15. est. VII. 87. - Qua Pullus furtim noctu. VII. Quum neque Musarum scopulos. 94• VII. 3. * Quasi, Hellespontus. VII. 42. Quum procul adspiciunt. XIV. 1. Quas memorant Casmoenas. I. 8, Quumque caput caderet. II. 86. Quem Consul meruit. XVI. 15. Quum saevo obsidio. I. 118. * Quem nemo ferro potuit. VI. Quum sola est. XVII. 80. 51. Quum somno sese exsiccat. IV Quem mom virtutis egentem.XVII. 30. Quum superum lumem. I. 137, Quem super ingens. I. 155. Quum tonuit laevum. II. 5. Quiamam dictis nostris. VII. 86. Quum veter occubuit. I. 28. Quiamam legiones caedimu' ferro. II. 14, Bastros dente faber. VIII. 64. , * Qui antehac invicti fuere. VI. Ratibusque fremebat. VII. 77, 24. Rebus utri magni. I. 105. Qui clamor oppugnantis. XVI. Reddidit ut summo e regno. VIII. 32. 75. Qui coelum versas. I. 140. Redinunt in patriam, VI. 84. Quicum multa volutat. VII. 108, Reges per regnum. XVI. 17. Qui est omnibus princeps. VI. 6. Regni dant operam. I. 95. - ' Qui ferro miniteris, II. 22. Begni versatam. X. 18. Qui fulmine claro. I. 141. Remorbescat. VII, 88. * Qui iactu valido. VI. 48. Rem repetunt. VIII. 85. * Quin mundae. XI. 6. Replet te laetificum gau. II. 24. Quintus in occulto. VI. 1. Repostus. J. 160. Quintus pater. VIII. 67. Res fortumatim. II. 12. Qui potis ingentes. VI. 49. Respondet Iuno. I. 169. Quippe solent reges. XI. 8. * Revulso et stipite miles. VI. 47. Quippe vetusta virum. XVI. 1. Rex deinde citatus. I. 145. Qui rem romanam. I. 121. Rigido tum coerula suro. XIV. 4. * Qui sub civilia. I. 77, Rimantur utrique. XI. 21. Quis pater aut. I. 131. Ripaeis fodere. IV. 5. Quisquis siet, VIII. 41. * Riserunt omnes, I. 178, I N D E X. 213 Romani muris. V. 3. Stolidum gemus Aeacidarum. VI. Homani scalis. IV. 23. Romanus populns. IX. 16. Suasorem summum. XIII. 8. : Romulus im coelo. l. 175. Suavis homo, facumdus. VII. 106. Rompaea. XIV. 14. Suaviter. XVIII. 8. Rumata recedit. I. 171. * Subiiceremt. I. 180. Plurescunt frumdes. VII. 25. * Substiterat, subito erumpunt. XV. 6. Sagos coeruleas termes. VIII. 2. Succincti corda machaeris. XV. 8. Succincti gladiis. VIII. 59. Salsum humorem. VII. 46. Sulfureas posuit. V. 4. * Salsus sudor. Inc. 14. Summus ibi capitur Meddix. VIII. Sanctosque poetas. XVIII. 20. 73. Satim vates verant. XIII. 5. , Superbiter. Imc. 2. * Saturnius olli. I. 124. - Surremsit. I. 82. - Saturno quem Coelus genuvit. I. Surus surum ferret. VII. 21. 28. •* Suspectans, si mussaret. X. 26. Saturno sancto create. I. 189. Scipio invicte. IX. 17. Talia commemorat lacrimans. I. Scitus secunda loquens. VII. 41. 107. Tamem induvolams. XVI. 9. Scripsere alii rem. VII. 1. Tantidem quasi foeta cames. IV. 8ed quid ego haec memoro. IX. 84. 8 Tappetem. III. 25. Sed quid ego hic. VI. 40. Tardaque vestigare. I. 47. Sed sola terrarum, VII. 12. Tarquinii corpus. III. 16. Semiamimesque micant oculi. II. Tarquinio dedit. III. 6. 89. - -* £î: perusta. XWIII. 4. , Semper abundantes. XVII. 21. Teloque trabali. IV. 24. Sensit voce suem. X. 16. Telo transfigit corpus. VI. 15. Se primus mec bradus. XVI. 8. Templa. I. 168. Septingenti sunt paulo plus. I. Temdebam lacrimams. I, 55, 124. Te nunc sancta precor. I. 17. Sese sic memoramt. I. 178. Teque pater Tiberime. I. 20. Se tum sicut equus. V. 8. Teque Quirime pater. I. 19. Sic expectabat populus. I. 104. Tergum igitur sagus. V. 18. Sicuti si quis ferat. XII. 2. Termes purpureis gemmavit. VIII. Sicut fortis equus. XVIII. 21, 4. * Sigma camunt, XVII. 11. Terrai frugiferai. XVIII, 1. * Silvarum saltus. XI. 22. Testes sunt campi. IX. 20. 6i luci si mox. XVII. 2. Tetemderit endo suam do, IV. 19. Simia quam similis. XI. 15. Tetrosque elefantos. VI. 17. Si quid me fuerit. II. 18. Tollitur in coelum. XVII. 18. Si veluti quando vinclis. X. 14. Tomsam arte tenentes. VII. 86. Sollicitari te. X. 11. Tonsillis rapide configunt, VII. Sol mediam complere. I. 159. 71. Solui. Inc. 12. Topper quam memo melius scit, Solus avem servat. I. 97. VIII. 14. Spernitur orator bonus. VIII. 81. Torrus. Imc. 10. - Spero si speres. XVI. 25. Totum sudor habet corpus. XVII. Spiras legionibus nexunt. XVII. 22. , 11. Tractatus per aequora campi, II, Spiritus' ex anima. V. 12. 31. Stant pulvere campi. VIII. 45. Transfigit corpus. VI. 16. Stant rectis foliis.VlI. 26. Tristitiae oculosque. VII. 67. Stipites abiegmos. I. 86. Tum clypei resonant. XI. 1. 214 I N D E X. Tum cum corde suo. VI. 19. Unde habeas quaerit nemo. XI. Tum memini fieri me pavum. I. 14. 14. Undique conveniunt. XVII, 17. Tum timido mamat, XVI. 91. Undique multimodis. VII, 65. Tumc coepit memorare. X. 10. Undique nitendo. XVII. 20. Tunicata iuventus. VII. 17. Una trabes remis, VII, 52. Tu produxisti mos. I. 180. Unus erit, quem tu tolles. I. 167. Unus homo nobis cunctando. VIII. Ubi mille rotam. XVIII. 93. Vel tu Dictator. IX. 13, 27. Vento quem perhibent. III. 2. Unus suru' surum. VII. 20. Verrunt extemplo. XIV. 5. Vocibu? comcidat. VIII. 9. Versat mucronem. III, 27. Volscus perdidit Axur. IV. 25. * Versibus quos olim Fauni. VII, 2. Vos etenim iuvemes. IV. 11. Vertitur interea coekum. VI. 18. Vosme velit am me regnare hera. Vertunt crateres aenos, XII, 1. VI. 29. Vicit Olumpia. XVIII. 22. Ut clavum rectumJVII. 85. Videm. Inc. 13. Ut des Iupiter. XI. 17. Vim tua noluntas. XVI. 14. Ut faceret facimus. VII. 105. Vincla suis magnis. V. 9. Ut Ilia reddita. I, 57. Vires vitaque corpu' meum. I. 43. Ut me de coelo. I. 18. Virgine'nam sibi. F. 128. Ut patefecerunt Bruges. XIV. 8. Viri validis cum viribus. IX. 9. Ut primum tenebris. VI. 22. Virosque valentes. XVI, 85. Ut pro Romatio populo. V. 6. Virtute experiamur. VI, 80. * Vulgus avium. XVIII. 7, Visus Homerus. I. 5, • Vulgus hastarum. VIII. 53. V.ta illa dignu' locoque. VII. 61. Vult omnes avidi. I, 102. , Vi* aegro tum corde meo. l. 56. Vulturnus in silvis. II. 33. - ^- - 215 ADDENDA ET CORRIGENDA. p. - IN ENNII ANN ALIUM LIBB. XVIII. FRAGMENTA. • pag. III. lim. 12. : pro eos 1. eius. XLV. pro sCTIPTA l. sCRIPTA. 15. mot. 58. pro: Atque Ilia, lege: Ut Ilia. 17. lin. 12. deme comma post succus et pone illud post con verterat. In not. 75. pro quem 1. quam, tum : dicta, quae nunc colitur. 25. not. 115. lim. 9. pro quadravit 1. quadrant. Inmot.119. Lambini nomen charactere romanoexprimendum 86. lim. 8. pome asteriscum ante Iuppiter. 45. lim. 3. pone asteriscum ante regreditur. Ë 49. not. 86. 7 Adde: Barth ad h. 1;. annotavit: ,,Versus quos Ennii momine Lutatius citat, nullius minus quam eins sünt. Nisi aliter quidem constituantur. Legendum autem rauco in sonus aere cucurrit.“ 67. lin. 2. deme punctum post mox. 69. Not. 80. Barthius annótat, in suis membramis legi: cum sese exsiccat somno perfusa iuventus. 79. lim. 1. pome asteriscum ante stolidum. 82. lim. 4. dispome: - — qui ante hac Invicti jí viri etc. Im not. 22. post Aennal. adde Ennii. 86. not. 46. lim. 7. pro percutit 1. perculit. 92. lim. 2. pro tunicatae iuventus 1. tunicata iuventus. — 105. lin. 4. 1. IRegulus. Ad mot. 81. adde: Conf. Annal. VI. not. 84. — 106. lin. 2. Vox heu literis cursivis exprimenda. — 108. Ad versus 95. sqq. adhibe movissimam Gellii editionem cri ticam Alberti Lion, qui eos sic constituit : , Hocce locutus vocat, quicum bene saepe libenter Mensam sermonesque suos rerumque suarum Comiter impartit, magnam cum lassus diei JPartem fuvisset, de summis rebus regundis, Consilio, indu foro lato, sanctoque sematu, Cui res audacter magnas parvasque iocumque Eloqueretur, tincta malis et quae boma dictu Evomeret, si qui vellet, tutoque locaret. Quicum multâ voluptas, gandia clamque palamque. Ingemium, cui nulla malum sententia suadet, Ut faceret facinus, levis, haud malus, doctus, fidelis, Suavis homo, facundus, suo contemtus, beatus, Scitus, secunda loquens in tempore, commodus verbùm Paucúm, multa tenens, antiqua, sepulta, vetustas Quae facit, et mores veteresque novosque tenentem ; Multarum veterum legum Divumque hóminumque ' Prudentem ; qui multa loqui tacereve posset, Humc inter pugnas compellat Servilius sic. 216 pag. 118. lim. 2. pro perdidit 1. perdere. Subaudi coepit. — 114. In nota 9. adde: Barth. ad Stat. Theb. III. 92. Iegit : Vocibus concide, fac musset obrutus. Et explicat:** Mussare esse hominum occulte et depressa voce loquen— tium, quod celatum velint, auctor Nonius.“ - — 115. Not. 15. Ennii locus desumtus, teste Merula, e Servio .: . . Petri Damielis olim militum mamibus erepto. ! — 120. 1im. 5. Pone comma post videtur. - 184. lin. 1. pro pepere l. peperere. Ibidem; Not. 20. - lim. 15. pro Quilibet Iege: Quibit.. - 181. lin. 17. pro confecit I. coniecit. . ^ 217 Prostant Lipsiae et Ha n n overae in libratia Hahniana: 1. Tabula itin erari a Peutim geri a ma , pri mum aeri incisa et edita a Franc. Christoph.I d e S c h ey b 1753, denuo cum Codice VindobQni colla ta, emendata, * et C o mr adi Mlam m erti introdu ctione instructa, studio et opera Academiae lit terarum R e gia e M om a Gens i s. 1824. fol. max. In paramda hac^ mova post scheybium tabulae Peutingeriamae edi tione primum id operis sibi sumserunt Editores, ut duodecim eius ' segmenta cum autographo Windoboni conferrentur. Non pauca enim a chalcographo, cüi Scheybius omne, megotium mandaverat, minus accurate e MSto im tabulas aeneas translata erant, quanquam Schey bius ipse accuratissimam diligentiam professus esset, et literae ami corum ipsius editionis praefixae summam eius in omni hac opera di ligentiam et maximum Scheybiani exemplaris cum ipso Codice com sensum testarentur. Quam lárga errorum messis fuerit, praefatio do cet; sublati illi in hac iterata editione. I*raeter hanc ipsius Tabulae incisae emcndationem hoc quoque curandum censuerunt Editores, ut quam Scheybius scripserat intróductionem, eius loco nova pomeretur, quae his temporibus, et priscarum literarum Genio digna esset. Hoc mumere functus illustrissimus M a m m e r t u s , per triginta annos Geo ' graphiae veteris sagacissimus perscrutator, ita ut memo illi par esse videatur. Additus insuper Index Scheybiamus, adiectis nominibus cor rectis, quorum magnam partem fuisse, asteriscus iis praefixus docet. 2. Q. Horatii Flacci opera omnia recensuit et il lustravit Fridericus G u i I. I) o erim g. II. Volu mina, quorum prius iam tertia vice prodit ; in 8vo. Textus im hac elegamtissima editione denuo recognitus, ita ut quam emendatissime prodierit, lectionibus diligenter excussis, et quae tam linguae, quam poetae ingenio maxime respondere viderentur, re ceptis. Quod ad interpretationem attinet, omni cura et studio in ea versatus est Editor, multaque loca difficiliora nova via explanare studuit, id tamen sibi proponens, ut tironibus imprimis et c o m ti o ru m lit er aru m c u I t o r i b u s plus consultum iret, quam viris doctis philologiae studio omnino addictis. Nam in quibus^ doctrinae alias laus et copia cerni et cemseri solet, im iis fuit brevior, at in iis, quae ad poetae virtutes et sententias penitius perspiciendas facere vi derentur, copiosior, adeoque utilitatis magis quam gloriae interdum vanae studiosus. - - 8. Nonius Marcellus de propriet at e ser m o mum. Additus est Fulgentius P] a mci ad es de prisco sermone, et notae in Nomium et Fulgentium Iosiae Merc erii. Ad editionem Parisiensem anni 1614. quam fidelissime repraesentati. Adiecta est molitia literaria. 8 vo. Omnium Nomii, praestantissimi sane Grammatici, editionem optimam hucusque et celebratissimam esse, quam Iosias Mercerius curavit, nemo 218 est, qui ignorat. Ob insignem eius in his terris raritatem, iamdudum optarumt viri docti, eam recudi. Satisfactum igitur eorum votis. Recusa editio Parisima, quoad eius fieri potuit, ad amussim, ita ut pagina paginae, linea lineae correspondeat. Sphalmata tamen typographica, quorum magnum emarravit numerum calx editionis Parisinae, iam in ipsó textu sublata sunt, ut emendatior mova recensio prodiret. Accedit insuper motitia literaria de Nomio et Fulgentio, summo studio confecta. 4. Xem op h ontis de Ex p e ditione Cyri C om— m e n t a rii. Editio secunda. post Io. Gottlobum Schneiderum curavit Friedericus Augustus Borne manm haymensis, cum Ricardi Porsoni adnotatio mibus integris. Tomus Secundus. 8 maj. -^. ---- -^ - ; : *. This book should be returned to the Library on or before the last date stamped below. A fine is incurred by retaining it beyond the specified time. Please return promptly. -