Ambt & Lleerlijkheid
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Ambt & lleerlijkheid • Tijdschrift van de Oudheidkundige Kring Rheden-Rozendaal jaargang 64 nr. 199 juni 2018 OUDHEIDI(UNDIGE KRING Rheden Rozendaal Doelstelling Bestuur: Redactie Ambt & Heerlijkheid: De Oudheidkundige Kring Rh eden-Rozen daal is opgericht op 11 januari 1954 en stelt zich ten doel: Voorzitter Hoofdredacteur de bevordering van de kennis der geschiedenis van J.W.M. Jansen 0313-416884 P.J. den Boer-Pinxter 026-3613944 land en volk van de Zuid-Oost Velnwezoom, in het correspondentie via secretaris of via Vijverlaan 13,6881 HK Velp bijzonder van de gemeenten Rheden en Rozendaal. [email protected] [email protected] Zij tracht dit doelondermeer te bereiken door het houden van lezingen, exposities, wandelingen en Secretaris Eindredacteur excnrsies, het uitgeven van een tijdschrift en het E.M.T. Knaapen-Rohling 026-4955330 S.P. Burgers-Dekkers bijhouden van een website, het bewaren van Rozenbos 3a, 6991 JS Rheden historische voorwerpen, documenten, afbeeldin• [email protected] Redactieleden gen, boeken en andere geschriften, het bevorderen J.J.M. van Gessel en ondersteunen van onderzoek op historisch Penningmeester en ledenadministratie gebied en de verschijning van publicaties daarover, W.G. van den BeukeI 0313-414281 G.F. Havinga- Wielen ga alsmede het ondersteunen van en samenwerken Labriehof 15, 6952 HW Dieren met instellingen, stichtingen en verenigingen die penningmeester@oudheidkundigekring_nl A.C. Hartgers een soortgelijk doel nastreven. Bestuursleden Vormgeving Nelleke den Boer-Pinxter Archief B. Blankenspoor 026-3618946 Druk Nextprint 's Hertogenbosch Het archief van de Kring is grotendeels onderge• [email protected] bracht bij het Gelders Archief te Arnhem en omvat een grote verzameling boeken, documenten en M.e.A.p. Brekelmans-Roelofs 026-4952480 De richtlijnen voor auteurs zijn op te vragen bij de beelddragers. De overige voorwerpen worden door [email protected] redactie. de Kring zelf bewaard. In overleg zijn deze stuk• De in een artikel verkondigde mening is voor ken voor eenieder te raadplegen of te bezichtigen. J.J.M. van Gessel 0313-450593 rekening van de auteur en kan daarom losstaan van Archivaris van de Kring de mening van bestuur of redactie. De Kring is aangesloten bij Erfgoed Gelderland. [email protected] Rechten De Oudheidkundige Kring staat geregistreerd als W.F. Kleijn 06-21865900 Niets uit deze uitgave mag worden vennenigvul• ANBI cultuur-instelling. willemkleij [email protected] digd, opgeslagen of openbaar gemaakt in enige vorm of wijze zonder voorafgaande schriftelijke Lidmaatschap Webmaster toestemming van de uitgever De uitgever heeft De kosten van het lidmaatschap bedragen € 25 G. de Jong 026-4954780 zich ingespannen om alle rechthebbenden van per jaar. Aanmelding, wijziging of opzegging kan [email protected] tekst- en illustratiemateriaal op te sporen. Mocht u plaatsvinden via de web site of telefonisch / menen rechten daarop te kunnen doen gelden, dan schriftelijk bij de penningmeester. Website: www.oudheidkundigekring.nI verzoekt zij u contact daarover met haar op te Leden van de Oudheidkundige Kring ontvangen nemen. gratis het ledenblad Ambt & Heerlijkheid. Uitgave: Oudheidkundige Kring Rheden-Rozendaal Losse nummers van Ambt & Heerlijkheid zijn Bankrekening Ambt & Heerlijkheid voor € 4,75 per stuk te verkrijgen bij: NL83ABNA05567 13591 t.n.v. verschijnt 4 keer per jaar, Jansen & de Feijter Velp, Read Shop Velp, Oudheidkundige Kring Rheden-Rozendaal ISSN 1384·3362 Read Shop Rheden en Boekhandel Dieren Inhoud Van de redactie Inhoud en van de redactie Voor u ligt Ambt & Heerlijkheid 199. We hebben geprobeerd weer 2 Landgoed De Kruishorst te Worth-Rheden II Frans Wellink een gevarieerd nummer voor u samen te stellen. Wij zijn hierbij afhankelijk van de kopij die we aangeleverd krijgen, daarom onze 9 Gemeente Rozendaal blijft zelfstandig dank aan alle auteurs. Fernand Schakenraad Frans Wellink gaat in dit nummer verder met deel II van zijn inte• ressante verhaal over Landgoed De Kruishorst te Worth-Rheden. 14 De Onderneemster Harmien Fernand Schaken raad vertelt waarom de kleine gemeente Rozen• Marijke Bruinewoud daal nog steeds zelfstandig is, al was het soms kantje boord. Wie al een tijdje in Velp woont, kende modehuis Harmien aan de 17 Beeld: Vrouw met Bloem van Marga Carlier Hoofdstraat. Marijke Bruinewoud weet er het fijne van! Nelleke den Boer-Pinxier Wilt u ook eens een artikel voor A&H schrijven, net als Harrie 18 Casa Cara, Herenhuis in De Steeg Kooijman over zijn huis in de Steeg, neem dan contact met ons op. Harrie Kooijman Het emailadres van de redactie staat niet voor niets in het colofon! Fineke Burgers heeft voor ons uitgezocht hoe het de zus van Vin• 22 Anna, de zuster van Vincent van Gogh, te cent van Gogh, Anna, in Dieren is vergaan. Dieren De Koninklijke Rosendaalsche Kapel bestaat 160 jaar en dat heb• Fineke Burgers ben ze gevierd met een muzikaal optreden op Hemelvaartsdag. Dit doen ze volgens Peter Mekkink al sinds 1858. 28 160 jaar Koninklijke Rosendaalsche Kapel De Korte Buurtweg in Rheden heeft volgens Ale Hartgers wel drie Peter Mekkink naambordjes, niet een beetje veel voor een voetpad? Koloniehuis De Geitenberg in Dieren stond op de plek waar nu de 32 De Korte Buurtweg in Rheden Spelerij - Uitvinderij in Dieren is te vinden. Er wordt nog steeds Ale Hartgers gespeeld, maar niet meer alleen door bleekneusjes. 35 Koloniehuis De Geitenberg Sjaak van 't Hof, een oude vriend van Sjef van der Molen, die sa• Jos Leeman men met hem en andere kunstenaars op Rhederhof heeft ge• woond, vertelt over Sjef. Hij was een autodidactisch kunstenaar, 36 Sjef van der Molen, Autodidactisch kunste• veld bioloog en een bijzonder mens. Hij overleed in 2014 en heeft in naar en veldbioloog Velp een bijzondere tuin achtergelaten: 'De Tuin van Sjef. Sjaak van 't Hof Jeroen van Gessel heeft het boek R. W. Sevenstern & Zoon Ddistil• lateurs, likeur- en brandewijnstokersAnno 1820 Dieren, van Jos 40 Boekbespreking Leeman en Theo van Gessel, voor u besproken. R. W. Sevenstern & Zoon Distillateurs, likeur- en Namens de redactie wens ik u veel leesplezier toe! brandewijnstokersAnno 1820 Dieren Nelleke den Boer-Pinxter 41 Mededelingen van het bestuur Jan Jansen A&H 199 Landqoed De Kruishorst te "worth-Rhederi 11 Frans Wellink Familie Van Brienen Johan van Brienen verzocht het stadsbestuur deze corp• Gijsbert van Brienen was 'Borgemeester der Stadt Arn• sen te ontwapenen en op te heffen. Dit was een schop hem' en werd, zoals wij bij de van Mekeren historie za• tegen de zere benen van Dirk en Willem. Zij verzamel• gen, de nieuwe eigenaar van de Cruyshorst. Hij verkreeg den hun manschappen en plaatsten zich op de Markt het landgoed voor ongeveer 8000 Guldens. Denkelijk tegenover de verzamelde burgerij. niet te veel, want een hypotheek van 100 % werd toen en Deze dachten, zoals het goede Arnhemmers betaamt: nu niet makkelijk gegeven. Gezien het chronische geld• 'beter Blooi Jan, dan Dooi Jan' en trokken terug naar tekort van de vorige eigenaar, zal er weinig onderhoud hun huizen met de warme haardsteden. Ten gevolge aan de 'plaats' gepleegd zijn en van Brienen zal wel een hiervan nam de 'Nieuwe Plooi' de macht over. uitgewoond huis verkregen hebben. 11I~llI1l1q Lvu r t Johan van Brienen zoon van Gijsbert, volgde zijn vader hulr: gudotlnuordu due u ven de 610h nnde ru buun hoort op bltnut tu rOClpun: "Schrik voor de Nieuyo fllo(o~I}, hot olJn echu Iwen dio hot urv• op als Burgemeester van Arnhem. Hij was Ontvanger dl:.rd moinan •••• do t hij vcce do Niouwo P lo,1j otorvon uildoJI van de Grote Geldersche Tol en Rentmeester van de vonn!!: uordt v<Qor 14 dagon op watB,r en erec d oP98Dl:oten 1:0 do Uiddorkom.r end. moot Don verklaring ondot'tokonan, dat zo hl} colt Geestelijke Goederen van Arnhem. cne r %0 leto ecu doon, hl! voor tl"oo jout' uit sta"d en S--:hopBndom zei In 1704 werd hij Raad Extra Ordinair en Raadsheer in zUo vn r be nrmn het Hof van Gelderland. cri.. 1707-1708 HA 02 p , 37 Hij leefde van 15-1-1661 tot 30-6-1715 en is begraven in Rechtbank Arnhem, fragment: Veroordeling Oude Plooijer 1707-1708 de Oude Kerk te Arnhem. Hij huwde Elisabeth de Beyer op oudejaarsdag, 31-12-1693. Zij overleed op 25-3-1740 Uit bovenstaand vonnis van de Rechtbank te Arnhem en werd begraven bij haar man. blijkt wel hoe gevaarlijk het in die dagen was om politie• Zij had geen gemakkelijk leven, zoals wij hierna zullen ke leuzen te verkondigen. De straf was niet mis. zien. In deze tijden groeide er allengs verzet tegen de Johan werd tijdens deze toenmalige onrustige jaren uit macht en de invloed van de ridderschap en regentenfami• zijn ambt en buiten de stadspoorten van Arnhem gezet. lies. Men wenste hervormingen in het staatsbeleid. In Gelukkig bezat hij nog een leuk stekje iets buiten de Gelderland sprak men van de 'Plooieryen'. Men had de poorten van de stad Arnhem, de Cruyshorst te Worth• 'Oude Plooi', dit waren de aanhangers van de oude situa• Rheden. tie, zij wilden geen veranderingen. Men had de 'Nieuwe In deze 3 jaar overdachten de Arnhemmers, gezeten bij Plooi', dit waren de voorstanders van een nieuw bestel. hun warme haardsteden, hun laffe houding. Zij vonden Daarnaast, of liever gezegd ertussen, had men de 'Fulpen de kracht om de 'Nieuwe Plooiers' de macht te ontne• Plooi', de middenpartij. Johan van Brienen was groot men. Johan werd opgehaald van de Cruyshorst en in voorstander van de oude situatie. Een 'Oude Plooier' 1708 weer in ere hersteld door de Arnhemsche burgerij. zogezegd. Door dit standpunt kwam hij in conflict met Hij bleef burgemeester tot zijn overlijden in 1715. Dirk Reinier van Bassen en Willem-Adriaan Bouwensch, Werden zijn goede daden nog gememoreerd tijdens zijn beiden: 'Nieuwe Plooiers'. Het ging er heet aan toe. Dirk grafrede, het was toch een beetje vervelend toen een en Willem hadden om zich van het bewind te kunnen tijdje na zijn begrafenis bleek, dat er behalve de vele verzekeren, een corps gewapende vrijwilligers opgericht.