Rok 14 Nr 15 (105) wrzesień 2010

ROK 2010 - rokiem fryderyka chopina 200. rocznica urodzin kompozytora

Spotkanie Fryderyk Chopin znany i nieznany 28 września 2010

W programie

Legendy i mity w biografii rodziny Chopinów Piotr Mysłakowski (Warszawa)

Fryderyk Chopin - osobowość artysty ciągle na nowo odkrywana Bożena Weber (Kraków)

Recital utworów Fryderyka Chopina Z biografii Fryderyka Chopina Tomasz Kaszuba (kalendarium) (Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi) 1810 1 marca - w mazowieckiej wsi Żelazowa 1817 tego, któremu już wcześniej podarował Wola, w majątku hrabiostwa Skarbków, Pierwsze dziecięce kompozycje: Polonez “Marsza wojskowego”. urodził się Fryderyk Franciszek Chopin. B-dur, zapisany przez ojca, oraz Polo- Tę datę podawał sam kompozytor, nez g-moll (wkrótce opublikowany w 1821 choć w metryce chrztu widnieje dzień Warszawie). Powstaje kolejny dziecięcy utwór – Polo- 22 lutego. nez As-dur, dedykowany Żywnemu. Rodzice artysty: Mikołaj Chopin i Tekla 1818 Justyna z domu Krzyżanowska. Kom- W Warszawie coraz Julian Ursyn Niemcewicz twierdził, że 1822 pozytor miał siostry: starszą o trzy lata głośniej o cudownym księżna Sapieżyna nawet proponowa- Zakończenie nauki u Ludwikę, młodszą o rok Izabellę oraz dziecku, mającym, ła by, „więcej jeszcze impressyi zrobi- Żywnego. Prywatne młodszą o ponad dwa lata Emilię. jak twierdzą znaw- ło na publiczności... gdyby położyć na lekcje kompozycji u 23 kwietnia - chrzest w kościele w Bro- cy, „zastąpić Mozarta”. afiszach, że małego Chopinka niańka Józefa Elsnera, ka- chowie koło Sochaczewa, rodzicami przyniesie na ręku”... pelmistrza Teatru chrzestnymi są Fryderyk Skarbek i Anna 24 lutego - pierwszy Narodowego, twór- Skarbkówna. występ publiczny na wieczorze charyta- cy konserwatorium w Warszawie; praw- 1 października - ojciec kompozytora tywnym Towarzystwa Dobroczynności, dopodobnie też lekcje gry na organach otrzymuje posadę w Liceum Warszaw- 8-letni Chopin gra Koncert Jíroveca. i konsultacje pianistyczne u Wilhelma skim, rodzina przenosi się do Warszawy. Würfla. 1819 1816 Młody artysta atrakcją Warszawy: 1823 6-letni Fryderyk, dotychczas uczony gry początek okresu licznych koncertów cu- Rozpoczęcie nauki w Liceum Warszaw- na fortepianie przez matkę, rozpoczyna downego dziecka w salonach szlachty i skim, kierowanym przez Samuela Bogu- regularne lekcje u Wojciecha Żywnego, arystokracji, m.in. u Radziwiłłów, Sapie- miła Lindego. Szkolne przyjaźnie, m.in. czeskiego muzyka. Błyskawiczny rozwój hów, Czartoryskich. Pojawia się także w z Tytusem Woyciechowskim, Julianem muzycznego talentu chłopca. Belwederze, siedzibie księcia Konstan- Fontaną, Wilhelmem Kolbergiem, wielu 2 BIBiK z nich znał już wcześniej ze 1830 stancji, prowadzonej przez 17 marca - w Teatrze Naro- państwa Chopinów. dowym gra Koncert f-moll i Fantazję A-dur na tematy pol- 1824 skie z orkiestrą pod dyrekcją Letnie wakacje w Szafarni, u Karola Kurpińskiego. rodziny kolegi z liceum, Do- 11 października - ostatni wy- minika Dziewanowskiego; stęp w Teatrze Narodowym, gra Koncert e-moll i Fantazję jest świadkiem zjazdu zie- A-dur. miaństwa; poznaje folklor 2 listopada - wyjazd do wiejski (wesele, okrężne czyli Wiednia; pod drodze 8 listo- dożynki) i żydowski (kapele); pada - koncert we Wrocławiu. redaguje zabawne listy do Dworek w Żelazowej Woli 23 listopada - rozpoczyna rodziców w formie „Kuriera 1828 ponad półroczny pobyt w Szafarskiego”, w którym parodiuje m.in. Wrzesień - podróż do Berlina. Wiedniu. cenzurę rosyjską. Pod koniec roku kończy pracę nad Ron- Grudzień – wiadomość o wybuchu po- dem a la Krakowiak na fortepian z or- wstania listopadowego; Tytus Woy- 1825 kiestrą. ciechowski odwodzi przyjaciela od Improwizuje na eolopantaleonie, wyna- zamiaru natychmiastowego powrotu; lazku J. Długosza i eolomelodikonie F. A. 1829 -1830 dramatyczne rozterki; smutne Boże Na- rodzenie. Prawdopodobnie pierwszy Brunnera [instrumenty klawiszowe po- Okres tworzenia pierwszych wielkich zamysł Scherza h-moll z cytatem z dobne do fisharmonii]. dzieł: Koncertów fortepianowych f-moll kolędy „Lulajże Jezuniu”. 2 czerwca - ukazanie się pierwszego i e-moll oraz pierwsze prace nad Etiu- młodzieńczego opusu: Rondo c-moll op. 1. dami, którymi wkrótce zrewolucjonizuje muzykę fortepianową. 1831 Drugie wakacje w Szafarni. Od jesie- 20 lipca - opuszcza Wiedeń, kieruje się ni jako organista gra na niedzielnych 1829 do Paryża. mszach w kościele Wizytek. Komponuje 21 kwietnia - poznaje Konstancję Gład- 28 sierpnia - w Monachium gra Koncert kolejne polonezy, pierwsze mazurki. kowską, 19-letnią uczennicę śpiewu, e-moll i Fantazję na tematy polskie. 8 września swoją pierwszą miłość. - w Stuttgarcie dowiaduje 1826 Maj - lipiec - słucha w Warszawie wy- się o upadku powstania; o rozpaczy Fry- deryka świadczą zapiski pozostawione Kończy z „pochwałą” naukę w Liceum. stępów Paganiniego. w tzw. dzienniku stuttgarckim („A ja tu W lecie wyjazd do śląskiego uzdro- 20 lipca – zakończenie studiów w Szko- bezczynny, a ja tu z gołymi rękami”), wg wiska Bad Reinertz (Duszniki-Zdrój), le Głównej Muzyki, zyskuje ocenę koń- tradycji powstaje wtedy pomysł słynnej z matką i dwiema siostrami. Daje tam cową Elsnera: „szczególna zdatność, ge- Etiudy c-moll, zwanej „Rewolucyjną”. niusz muzyczny”. w sierpniu dwa koncerty dobroczynne. 11 września - jest już w Paryżu, gdzie Lipiec - sierpień - wyjazd do Wiednia, Jest to zagraniczny debiut pianistyczny jesienią poznaje czołowe osobistości kul- po drodze Kraków, który przez tydzień 16-letniego wirtuoza. tury i świata paryskiego, m.in. Rossinie- zwiedza. go, Cherubiniego, Liszta, Kalkbrennera, 11,18 sierpnia – koncerty w wiedeńskim 1826 -1829 a listopadzie Delfinę Potocką. Kärtnerthortheater, podczas których od- Studia kompozytorskie w Szkole Głów- 7 grudnia - w Lipsku ukazuje się recen- nosi sukces grając z orkiestrą Waria- nej Muzyki (wchodzącej w skład Uni- zja Roberta Schumanna o Wariacjach cje B-dur op. 2 i improwizując m.in. na wersytetu Warszawskiego) pod kierun- B-dur op. 2 ze sławnymi słowami: „Kape- temat „Oj chmielu, chmielu”. Powrót do lusze z głów, panowie, oto geniusz”. kiem Józefa Elsnera. Zgłębia klasyczne domu przez Pragę, Cieplice, Drezno formy wśród utalentowanych kolegów, i Wrocław. 1832 m.in. Ignacego Dobrzyńskie- 26 lutego – pierwszy koncert w go, Tomasza Nideckiego. Paryżu, w sali Pleyela; gra m.in. Słucha wykładów z litera- Koncert e-moll - wielki sukces. tury i historii, m.in. Kazimie- Zaczyna udzielać prywatnych rza Brodzińskiego i Feliksa lekcji fortepianu, co staje się na Bentkowskiego. W okresach całe życie jednym z jego głów- letnich kolejne pobyty na wsi nych źródeł dochodu. w różnych regionach, m.in. w 29 listopada - w relacji Anto- Kowalewie, w Sannikach. niego Orłowskiego: "Zdrów i silny, wszystkim Franuzkom gło- 1827 wy zawraca, a w mężczyznach 10 kwietnia - siostra Emilia zazdrość wznieca. Jest on teraz umiera na gruźlicę. Dworek w Szafarnii w modzie [...] Tęsknota tylko do kraju niekiedy go trawi". BIBiK 3

1833 Udział w szeregu koncertów, artystyczne przyjaźnie m.in. Valldemossa z Berliozem, Lisztem, Heinem. Wzrasta artystyczna i spo- łeczna pozycja kompozytora („Wszedłem w pierwsze to- Już po miesiącu pobytu Chopin warzystwa”). pisał o Valldemossie raczej w minorowym nastroju, uskarża- 1834 jąc się na pogodę i miejsco- W maju przebywa w Niemczech, m.in. spotkanie z Men- delssohnem-Bartholdym. wą kuchnię. Zaziębił się, a na dodatek pianino sprowadzone 1835 specjalnie z Europy, zaginęło w 15 sierpnia – spotkanie z rodzicami w Karlsbadzie. podróży. Odnalezione później Wrzesień - pobyt w Dreźnie u rodziny Wodzińskich, ro- całymi tygodniami stało w por- dzące się uczucie do Marii Wodzińskiej. Pod koniec roku cie w Palmie, bo trzeba było ciężko choruje. zapłacić słony podatek. Chopin grał w tym czasie na „biednym 1836 majorkańskim pianinie”. 25 czerwca - spotkanie z Mickiewiczem, w gronie Polaków, Mimo trudności pracował nad 1840 u Juliana Ursyna Niemcewicza. swoimi kolejnymi utworami. 9 września - w Dreźnie prosi o rękę Marii Wodzińskiej, Cały rok przebywa w Paryżu z G. Sand i w kręgu jej przyjaciół. To właśnie na Majorce zo- oświadczyny przyjęte pod warunkiem dbania o zdrowie. stał ukończony cykl 24 prelu- 11 - 13 września - w Lipsku spotyka się z R. Schumannem 1841 diów (m.in. preludium Des-dur i jego kręgiem; R. Schumann: "Gdyby samowładny, potężny 20 kwietnia - H. Heine w Lu- Deszczowe), uważanych przez monarcha Północy wiedział, jak niebezpieczny wróg grozi tece: "przy Liszcie odpadają znawców za jego najwybitniej- mu w dziełach Chopina, w pełnych prostoty melodiach ma- wszyscy pianiści z wyjątkiem sze utwory. Po wizycie pary zurków, zakazałby pewnie tej muzyki". jednego: Chopina, Rafaela for- kochanków niewiele zostało. Jesienią poznaje ekscentryczną francuską pisarkę George tepianu". Miejscowi, obawiając się gruź- Sand (1804-1876; właśc. Aurore Dudevant), o której po- czerwiec - listopad - w Nohant licy, spalili większość wyposa- czątkowo miał się wyrazić: „Cóż za antypatyczna kobieta”. powstają opusy 43 – 49; jesie- żenia pomieszczeń, w których nią ukazują się skomponowane mieszkał Chopin i Sand. Dzisiaj 1837 latem utwory (op. 43 - 49) oraz w klasztornej celi urządzono 10 lipca – wyjazd na 2 tygodnie do Londynu.W lecie upa- Polonezy op. 40 dedykowane J. dają małżeńskie plany Chopina, zerwanie z inicjatywy ro- Fontanie. ekspozycję muzealną poświę- dziny Wodzińskich. 24 lipca - ślub Marii Wodziń- coną sławnej parze. W 1998 skiej z Józefem Skarbkiem. królowa Hiszpanii Zofia i żona 1838 5 listopada - powrót do Paryża prezydenta RP Jolanta Kwaś- Maj - początek związku z George Sand. na Pigalle 16 (dwa oddzielne niewska odsłoniły popiersie Listopad - podróż z G. Sand i jej dziećmi - Maurice'a mieszkania dla Chopina i G. Fryderyka Chopina, upamięt- (1823–1889) i Solange (1828-1899) na Majorkę; za- Sand). niające pobyt kompozytora w trzymują się początkowo w Palma de Mallorca, a później Valldemossie. w klasztorze kartuzów w Valldemossie. Pracuje tam nad 1842 Preludiami op. 28. Dwa lata po powrocie z Majorki Geo- 21 lutego - w sali Pleyela doroczny koncert Chopina; Léon Escu- rge Sand opublikowała wspomnienia z pobytu na wyspie dier w "La France Musicale": "Spójrzcie: publiczność wpada w zatytułowane „Zima na Majorce”. ekstazę i zachwyt; Chopin osiągnął swój szczyt"; wiele podob- nych recenzji. 1839 Maj - wrzesień - lato w Nohant; wśród gości E. Delacroix i Ste- Luty - opuszcza Majorkę. fan Witwicki; z pomysłu Chopina powstaje domowy teatr, z jego Czerwiec - październik – żywym udziałem; powstają opusy 51 – 54. pobyt w posiadłości Geo- 28 września - powrót do Paryża, przeniesienie się na Square rge Sand w Nohant. d'Orléans 9; G. Sand zamieszkuje pod nr 5. Odtąd przez szereg lat (do 1846 r. niemal 1843 corocznie) spędza tam Maj - październik - w Nohant powstają: Nokturn Es-dur z op. miesiące letnie, mając 55 i Mazurki op. 56. doskonałe warunki do 28 maja - Honoré de Balzac: "nie osądzisz Liszta, nie usłyszawszy pracy komponuje wiele Chopina, Węgier to demon, Polak to anioł". najgenialniejszych dzieł. Są to niezwykle owocne 1844 lata stabilizacji życiowej. W 3 maja - śmierć ojca, którą ciężko przeżywa. Paryżu aktywna działalność Maj - listopad - w Nohant powstaje Sonata h-moll; Chopin za- pedagogiczna. czyna dawać lekcje 15-letniej Solange. George Sand 4 BIBiK

1849 Twórczość Sierpień - choroba się nasila. Często by- wają u Chopina Delacroix i Norwid. Do 1830 (wczesne utwory) Na prośbę brata przyjeżdża do Paryża Pierwszy młodzieńczy okres twórczości Ludwika z mężem i córką. Chopina ukształtował się pod wpływem 9 września - przeprowadzka do sło- polskiej tradycji dworskiej i wiejskiej necznego mieszkania na Place Vendôme 12. (np. Michał Kleofas Ogiński, Karol Kur- Chopin nakazuje rzucić w ogień wszyst- piński), z drugiej strony na europejskim kie niewydane i niedokończone utwory. stylu brillant wczesnych romantyków (Jo- 17 października - o godz. 2 po półno- hann Nepomuk Hummel, John Field, Carl cy Chopin umiera(1); kolejnego dnia C. Maria von Weber). Takimi popisowymi, K. Norwid w nekrologu w "Dzienniku a zarazem błyskotliwymi wirtuozowsko Polskim" napisał: "Rodem Warszawianin, utworami są oba koncerty fortepiano- sercem Polak, a talentem świata obywa- we. W młodzieńczym dorobku Chopina tel, Fryderyk Chopin, zeszedł z tego obecne są formy klasyczne, takie jak świata". rondo, wariacje, sonata, koncert, trio. 8 października - po sekcji zwłok, zabal- Formy poloneza i mazurka nawiązują Fot. 1 samowane ciało zostaje złożone w kryp- do tradycji narodowej i ludowej. Z łą- cie kościoła św. Magdaleny. czenia form klasycznych i tradycji naro- 1845 30 października - odbywają się uro- dowej powstawały takie utwory jak Ron- 24 marca - krytykuje Mickiewicza za czystości w kościele św. Magdaleny i po- do à la Mazur, Rondo à la Krakowiak. uleganie Towiańskiemu. grzeb na cmentarzu Père Lachaise. Zgodnie z ostatnią wolą kompozytora, Do 1839 (dojrzałe utwory) 1846 wyjęte po jego śmierci serce zostało Drugi dojrzały okres twórczości tak cha- Ostatnie lato w Nohant, pełne konflik- rakteryzuje Józef M. Chomiński: tów, zapowiadające zerwanie z Geo- zabrane przez Ludwikę Jędrzejewiczo- wą i umieszczone w urnie w filarze koś- „W drugim okresie twórczości (począw- rge Sand w roku następnym; powstają szy od op. 6) skrystalizował się w pełni cioła Świętego Krzyża na Krakowskim Nokturny op. 62 i Mazurki op. 63; pra- styl Chopina jako kompozytora naro- Przedmieściu. ca nad Sonatą g-moll op. 65. L. A. Bis- dowego i romantycznego. Wyrastająca dagerotypiczny son sporządza portret Relikwię ewakuowano w 1944, podczas z ducha okresu Romantyzmu stylizacja Chopina (fot.1). Powstania Warszawskiego. Co niezwy- muzyki tanecznej otrzymała w walcach kłe, ocalili ją niemieccy okupanci, by pogłębiony artystycznie wyraz. Nowe po- 1847 przewieźć do bezpiecznego Milanówka. dejście do techniki pianistycznej, manife- 2 - 12 maja - ciężko chory; G. Sand Serce Chopin powróciło do Warszawy stujące się w obu cyklach etiud, zaczęło do W. Grzymały: "wiem, że wiele osób w 1945 roku. decydować o obliczu wszystkich podsta- oskarża mnie, jedni, że wyniszczyłam wowych gatunków... Kontrast wyrazowy go swoją gwałtowną zmysłowością, inni, o silnych znamionach dramatycznych stał że... wybrykami" się charakterystycznym rysem takich form Lipiec - Chopin bierze stronę Solange w jak scherzo, ballada, nokturn”. ostrym sporze z matką; udziela jej po- Andrzej Chodkowski (pod red.), Ency- mocy; 1847/48 obfita korespondencja klopedia muzyczna PWN, Warszawa między Chopinem i Solange. 1995 s. 153. 1848 16 lutego - ostatni paryski koncert Cho- 1840 – 1849 (późny okres) pina. Ostatni trzeci etap pracy kompozytor- Kwiecień - listopad - pobyt w Anglii, z skiej Chopina cechują rozbudowane inicjatywy Jane Stirling (1804-1859), utwory cykliczne (Sonaty b-moll, h-moll, uczennicy i wielbicielki; gra m.in. w Lon- g-moll). Powiększeniu uległy rozmia- dynie, Glasgow i Edynburgu. ry utworów jednoczęściowych (Ballada 16 listopada - w Londynie ostatni pub- f-moll, Fantazja f-moll, Polonezy fis-moll liczny koncert, na rzecz weteranów po- i As-dur, Polonez-Fantazja, Barkarola). wstania listopadowego. Utwory te często budziły protest pierw- szych słuchaczy, uważane za “trudne”, a 24 listopada - powrót do Paryża w Maska pośmiertna Chopina, zwłaszcza – zanadto dysonujące. złym stanie zdrowia. Muzeum Polskie w Rapperswilu

(1) Choroba Fryderyka Chopina i przyczyna jego przedwczesnej śmierci do dziś pozostają niejasne. Za życia kompozytora rozpoznano u niego gruźlicę i leczono go na tę chorobę. Po śmierci przedstawiono szereg alternatywnych rozpoznań wyjaśniających jego niedomagania zdrowotne. Zdaniem niektórych lekarzy kompozytor mógł cierpieć przez całe życie na mukowiscydozę i to ona była przyczyną jego śmierci. Inne teorie mówią o niedoborze alfa1-antytrypsyny. Więcej na ten temat http://pl.wikipedia.org/wiki/Choroba_Fryderyka_Chopina BIBiK 5

Kompozycje Cyprian Kamil Norwid Fortepian Szopena Na fortepian solo [fragment] “Allegro de concert A-dur op. 46” (1841) “Ballady g-moll op. 23” (1835), “F-dur op. 38” (1839), “As-dur op. VIII Oto patrz – Fryd[e]ryku!… to – Warszawa: 47” (1841), “f-moll op. 52” (1842) Pod rozpłomienioną gwiazdą “Barkarola Fis-dur op. 60” (1846) Taka jaskrawa – – “Berceuse (Kołysanka) Des-dur op. 57” (1844) – Patrz, organy u Fary; patrz! Twoje gniazdo – “Bolero C-dur op. 19” (przed 1834) Owdzie – patrycjalne domy stare “3 Ecossaises op. 72” (1830) Jak P o s p o l i t a - r z e c z, “Etiudy op. 10” (1829-32), op. 25 (przed 1837), “3 Nouvelles études” Bruki placów głuche i szare (1839) I Zygmuntowy w chmurze miecz. “Fantazja f-moll op. 49” (1841) IX “Impromptus As-dur op. 29” (przed 1837), “Fis-dur” op. 36 (1839), Patrz!… z zaułków w zaułki “Ges-dur op. 51” (1842), “Fantaisie Impromptu cis-moll op. 66” (ok. Kaukaskie się konie rwą – 1834) Jak przed burzą jaskółki, “Mazurki” (1825-49) Wyśmigając przed pułki: “Nokturny” (1828-46) P o s t o – p o s t o – – “Polonezy” (1817-42) – Gmach – zajął się ogniem, przygasł znów, “24 Preludia op. 28” (1831-39) Zapłonął znów – – i oto – pod ścianę – Widzę czoła ożałobionych wdów “Preludium cis-moll op. 45” (1841) Kolbami pchane – – “Ronda” (1825-34) I znów widzę, acz dymem oślepian, “Scherza”: “h-moll op. 20” (1831-34), “b-moll op. 31” (1835-37), “cis Jak przez ganków kolumny -moll op. 39” (1839), “E-dur op. 54” (1842) Sprzęt podobny do trumny “Sonaty”: “ c-moll op. 4” (1827/28), “b-moll op. 35” (1839), “h-moll” Wydźwigają… runął… runął – T w ó j f o r t e p i a n! op. 58 (1844) “Tarantela As-dur op. 43” (1841) X Ten!… co Polskę głosił – od zenitu “Walce” (1829-49) Wszechdoskonałości dziejów “Wariacje” (1824-38) Wziętą hymnem zachwytu – Polskę – przemienionych kołodziejów: Kameralne Ten sam – runął – na bruki – z granitu! “Grand duo concertant” na fortepian i wiolonczelę (1832/33) I oto – jak zacna myśl człowieka – “Introdukcja i Polonez C-dur op. 3” na fortepian i wiolonczelę (1830) Potérany jest gniéwami ludzi; “Sonata g-moll op. 65” na fortepian i wiolonczelę (1846/47) Lub – j a k — o d w i e k a “Trio g-moll op. 8” na fortepian, skrzypce i wiolonczelę (1829) W i e k ó w – w s z y s t k o, c o –z b u d z i! I oto – jak ciało Orfeja – Na fortepian z orkiestrą Tysiąc pasji rozdziera go w części; “Andante spianato i Polonez Es-dur op. 22” (1830-36) A każda wyje: „n ie j a!…” “Fantazja na tematy polskie A-dur op. 13” (ok. 1829) „N i e j a!” – zębami chrzęści – “I Koncert fortepianowy e-moll op. 11” (1830) * “II Koncert fortepianowy f-moll op. 21” (1829/30) Lecz Ty? – lecz ja? – uderzmy w sądne pienie, “Rondo à la krakowiak F-dur op. 14” (1828) Nawołując: „C i e s z s i ę p ó ź n y w n u k u!… “Wariacje B-dur op. 2 na temat arii “Là ci darem la mano” z opery J ę k ł y g ł u c h e k a m i e n i e I d e a ł s i ę g n ą ł b r u k u– –” “Don Juan” Mozarta” (1827/28) (z cyklu Vade-mecum, 1865–1866) Pieśni “19 Pieśni op. 74” (1829-47) Na podstawie: Curriculum vitae geniusza / oprac. Artur Bielecki / [23.02.2010]. Dostępny http://tygodnik.onet.pl/33,0,41913,1,artykul.html Chopin - kronika życia i twórczości / w oprac. Mieczysława Tomaszewskiego. Dostępny http://www.chopin.pl/kronika_zy- cia_tworczosci_chopina.pl.html http://pl.wikipedia.org/wiki/Chopin Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich, marzec 2002. http://www.culture.pl/pl/culture/arty- kuly/os_chopin_fryderyk

Fot. 2 Grób Chopina na cmentarzu Père Lachaise. Fot. 3 Epitafium Chopinowskie w kościele Św. Krzyża wWarszawie Fot. 2 Fot. 3 6 BIBiK

Andrzej Sikorski dr hab. nauk chemicznych, pracownik Wydziału Chemii Uniwersy- tetu Warszawskiego, zajmuje się teoretyczną strukturalną biologią molekularną, bioinformatyką i teoretyczną fizyką polimerów. Au- tor i współautor ponad stu prac naukowych w tych dziedzinach. Od wielu lat prowadzi również badania w dziedzinie biografii, genealogii i prozopografii. Interesują go zwłaszcza rodziny z pol- sko-niemieckiego pogranicza etnicznego oraz rodzina i otoczenie Fryderyka Chopina. Sekretarz Generalny Zarządu Głównego Pol- skiego Towarzystwa Heraldycznego oraz członek Towarzystwa Ge- nealogiczno-Heraldycznego w Poznaniu. Dyrektor Ośrodka Badań Genealogicznych „Piast” w Warszawie, prowadzącego komercyjne badania biograficzne i genealogiczne. Autor książek: Królewska Piotr Mysłakowski Krew (Poznań 1997; wraz z Rafalem T. Prinke) oraz Rodzina matki (ur. 1944 r., Kraków) Chopina. Mity i rzeczywistość (Warszawa 2000) oraz Chopinowie. architekt wnętrz, grafik wydawniczy, genealog. Krąg rodzinno-towarzyski (Warszawa 2005), Fryderyk Chopin. Były asystent krakowskiej Akademii Sztuk Pięk- Korzenie (2009), trzy ostatnie wraz z Piotrem Mysłakowskim oraz nych. Autor wielu projektów wnętrz użyteczności trzydziestu kilku artykułów, które ukazały się w historycznych czaso- publicznej w Krakowie oraz projektów grafiki pismach naukowych. Redaktor naukowy kilkunastu książek biogra- użytkowej i wydawniczej. Wieloletni wiceprezy- ficznych wydawanych przez Oficynę Historii XIX i XX wie- dent Międzynarodo- ku. Obecnie kontynuuje badania nad rodziną Chopinów wej Federacji Archi- oraz pracuje nad monografiami znanych w Polsce rodzin tektów Wnętrz (IFI), magnackich Butlerów, Przebendowskich, Przyjemskich delegat na kongresy i Wesslów. i misje zagraniczne. Ekspert UNESCO. Członek Zarządu Nakładem Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina Głównego Polskiego ukazała się z okazji Roku Chopinowskiego książka Piotra Towarzystwa Heral- Mysłakowskiego i Andrzeja Sikorskiego „Fryde- dycznego (wicepre- ryk Chopin. Korzenie”. Jest ona podsumowaniem kilku- zes 2009-2010), nastoletniej pracy badawczej, mającej na celu sprawdze- członek Towarzystwa nie w źródłach archiwalnych informacji biograficznych o Historyczno-Litera- Fryderyku Chopinie, jego rodzinie i kręgu znajomych oraz ckiego w Paryżu. Wydawca, badacz zdobycie nowych materiałów, pozwalających na posze- i popularyzator w rzenie wiedzy o jego przodkach. Kwerenda objęła 150 dziedzinie genealo- tysięcy rękopiśmiennych dokumentów sądowych z terenu gii, prozopografii i Kujaw, Mazowsza i Prus Królewskich, oraz liczne źródła biografistyki, autor drukowane, kartograficzne i literaturę przedmiotu. Zba- szeregu książek i ar- dano większość zasobów znajdujących się w archiwach tykułów o tej tematy- polskich, sięgnięto do danych z terenu Francji i Rosji. ce, m.in. Materiały genealogiczne szlachty parafii Wyniki badań były kolejno publikowane w trzech książkach: „Ro- Rypin 1675-1808 (1998), Opowieści rypińskie dzina matki Chopina. Mity i rzeczywistość”, 2000; „Rodzina ojca (1998), Rodzina ojca Chopina. Migracja i awans Chopina. Migracja i awans”, 2002 oraz „Chopinowie. Krąg rodzin- (2002) oraz Ziemia Dobrzyńska w życiu rodziny no-towarzyski”, 2005. Pierwsza z nich została uhonorowana przez Chopinów (2010). Autor pełnego, krytycznego Polskie Towarzystwo Heraldyczne nagroda im. Adama Heymowskie- opracowania Pamiętników Fryderyka hrabiego go „za najlepszą publikację w dziedzinie heraldyki i genealogii". Skarbka (2009) W rezultacie swych badań autorzy obalili szereg mitów, uparcie Wraz z dr. hab. Andrzejem Sikorskim od lat pro- krążących w literaturze chopinowskiej, jak legenda o pokrewień- wadzi badania nad rodziną i otoczeniem Chopi- stwie matki Fryderyka ze Skarbkami, o udziale ojca w kościuszkow- na, stąd wspólne książki: Rodzina matki Chopina. skiej Gwardii Narodowej czy o pochodzeniu Chopina od „Szopy z Mity i rzeczywistość (2000), Chopinowie. Krąg pod Kalisza". Na podstawie nowo odkrytych licznych dokumentów rodzinno-towarzyski (2005) oraz Fryderyk Cho- sądowych opisali losy polskich dziadków Kompozytora i przedsta- pin. Korzenie (2009). wili je na szerokim tle środowiskowym Kujaw II poł. XVIII w. Znacznie Autor i współautor licznych artykułów o tematy- poszerzyli wiedzę o alpejskich i lotaryńskich korzeniach Mikoła- ce historycznej i biograficznej, zamieszczanych w ja Chopina. Niejasne dotychczas okoliczności jego przyjazdu do czasopismach fachowych i popularnych. Laureat Polski okazały się bezpośrednio związane z opisanym w powieści nagród i wyróżnień naukowych (w tym wraz z An- A. Dumasa „skandalem z naszyjnikiem królowej", który wstrząsnął drzejem Sikorskim) za prace historyczne. BIBiK 7 monarchią francuską. Książka przed- stawia sumę dotychczasowych ustaleń historycznych oraz ukazuje szeroko wpływ rodzinnej Warszawy lat 1815- 1830 na kształtowanie osobowości młodego Fryderyka. Wkrótce ukaże się angielska wersja książki.

Z przedmowy wybitnego brytyjskie- go chopinologa, prof. Jima Samsona

„Nie znam drugiego opracowania, które równie dogłębnie „urzeczy- wistniałoby" dla nas świat, który wy- dał Chopina". […] W niezliczonych biografiach Chopina przewijają się Justyna Tekla Chopinowa Mikołaj Chopin wzmianki o szlachcie, dworach i zie- z Krzyżanowskich miaństwie - każde z tych pojęć niesie ze sobą konotacje, które pokrywały Od Autorów Adama Weydlicha, odkrywających nasze wyobrażenia o ówczesnym pol- jego osobistą rolę w historii Chopinów skim społeczeństwie pewnym wytwor- Książka [„Fryderyk Chopin. Korzenie”] oraz przyczyny i okoliczności wyjazdu nym blaskiem. Autorzy niniejszego ma na celu metodyczne przedstawie- z Francji 17-letniego Nicolasa Chopi- opracowania w dużej mierze odziera- nie najnowszej wiedzy na temat ro- na i jego przybycia do Polski. [...] ją ten obraz z fałszywego blasku, ob- dziny Fryderyka Chopina, zarówno Zupełnie odmiennie przedstawia się nażając napięcia, uprzedzenia oraz w aspekcie czysto genealogicznym sprawa genealogii macierzystej Fry- prozaiczną codzienność życia drob- (pochodzenie i związki rodzinne), jak deryka. Zasadniczym zagadnieniem nej i niezamożnej szlachty polskiej historycznym, kulturowymi i społecz- badawczym jest ustalenia pochodze- na przełomie XVIII i XIX stulecia. […] nym. Literatura chopinowska, także nia dziadka Fryderyka Chopina ze Czytamy o powszechnych swarach są- ta biograficzno-naukowa, od 150 lat strony matki, Jakuba Krzyżanowskie- siedzkich, nieskuteczności nakazów są- skutecznie żywi się zakorzenionymi go, a więc ustalenie jego przynależ- dowych i wynikłych stąd przewlekłych legendami, mitami i zwykłymi nad- ności do jednego z wielu rodów, no- procesach i kontrprocesach godnych użyciami, co w rezultacie prowadzi do szących nazwisko „Krzyżanowski”. [...] powieści Dickensa, a także o aktach powielania wypaczonego, niezgodne- Pochodzenia Jakuba [...] nie udało się przemocy międzysąsiedzkiej. Tego ro- go z rzeczywistością obrazu rodziny – jak dotąd – definitywnie udowodnić dzaju szczegóły rzucają w niezwykły najwybitniejszego polskiego kompo- [...]. sposób światło na szersze kwestie do- zytora. [...] Niniejsza praca próbuje tyczące społeczeństwa polskiego, gdy naświetlić okoliczności i osoby otacza- Przykłady „mitów” obalonych przez nasi autorzy wykorzystują poszczegól- jące Fryderyka, a także czasy przed Piotra Mysłakowskiego i Andrzeja Si- ne dokumenty i zdarzenia jako okna jego przyjściem na świat. [...] Obecnie korskiego w książce „Fryderyk Chopin. zapewniające wgląd w całokształt mamy już źródłowe opracowanie ge- Korzenie”: obrazu. […] Z niniejszej książki do- nealogii Chopina ze strony ojca, w jej „Justyna Chopinowa nie była krewną wiemy się więcej o kwestiach klasy osiemnastowiecznej, tzn. lotaryńskiej Skarbków, w najlepszym razie była społecznej w Polsce na początku XIX części. Jest ona rezultatem prac fran- powinowatą, i to nie Skarbków bę- wieku, niż z niejednej ogólnej syntezy cuskiego badacza z Nancy, Gabriela dących właścicielami Izbicy i Żelazo- socjo-historycznej. […] Podjęte przez Ladaique’a. Genealogia wcześniej- wej Woli, lecz innej, skromniejszej linii autorów skrupulatne badania archi- sza, sięgająca średniowiecza, została tego rodu.” (s. 68) z kolei zbadana przez współczesne- walne nie tylko rzucają światło na ge- go potomka jednego z siedemnasto- „[...] w świetle dzisiejszego stanu wie- nealogię obu linii rodziny Chopinów, wiecznych przodków Fryderyka, Jea- dzy żadna z istniejących obecnie ro- ale także przybliżają nam kręgi, w na Combe’a. dzin o nazwisku Krzyżanowski nie jest których obracali się Chopinowie. […] Ustalenia obu francuskich badaczy spokrewniona z dziadkiem Frydery- Jeśli dodamy do tego fakt, że cała szeroko rozbudowaliśmy wynikami ka Chopina.” (s. 68) historia rozgrywa się na tle wybucho- naszych własnych badań, które je do- wych przemian politycznych, widzimy pełniają i wnoszą zupełnie nowe treści. „[...] według rodzinnej opowieści, jak intrygującym zabiegiem z historio- Szczególny nacisk położyliśmy na zba- przekazanej Maurycemu Karasow- graficznego punktu widzenia staje się danie i przedstawienie na szerokim tle skiemu przez Izabellę Barcińską, sio- to opracowanie". historycznym dziejów osoby i rodziny strę kompozytora, Mikołaj Chopin od- 8 BIBiK powiedzieć miał na apel Naczelnika Fałszywa atrybucja: fortepian Jane Wilhelminy Stirling w Muzeum Kościuszki z 24 marca 1794 roku, Uniwersytetu Jagiellońskiego / Irena Poniatowska, Bożena Weber . wstępując do powstańczego oddzia- Dostępny http://ruchmuzyczny.pl/PelnyArtykul.php?Id=1288 łu szewca Jana Kilińskiego, z czego by wynikało, że brał czynny udział w Zacząć należy od końca. W pierwszym twie Edynburga zamku Calder House, insurekcji warszawskiej 17 kwietnia te- kwartale 2009 roku otrzymałyśmy od gdzie przebywał. [...] Na pamiątkę, że goż roku. W dotychczasowej literatu- francuskiego restauratora i archiwi- grał na pleyelu swej uczennicy, zostawił rze spotykamy twierdzenie, że Mikołaj sty fortepianów Pleyela szokujący nas jej swój podpis piórem z datą "15 no- tekst „Zniknięcie fortepianu Jane Stir- vembre 1848". Stirling umieściła go w in- został ranny w bitwie pod Maciejowi- ling”. Wynikało zeń, że znajdujący się strumencie. Po śmierci Stirling instrument cami w dniu 10 października 1794 w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskie- ten - także egzemplarze nut z uwagami roku oraz że mianowano go kapita- go instrument nie jest fortepianem Jane wykonawczymi pisanymi ręką Chopina i nem Gwardii Narodowej i skierowano Stirling, na którym Chopin grał w Szko- odręczną dedykacją na Nokturnach op. do obrony przedmieścia Warszawy, cji. Na podstawie rejestrów firmy Pley- 55 - odziedziczyła jej siostrzenica Anne Pragi. [...] Jest zupełnie nieprawdopo- ela wiadomo, że Jane Stirling zakupiła D. Houstoun. W roku 1910 skontakto- w niej piano [...] numer seryjny 13823 wał się z nią Edouard Ganche, francu- dobne, żeby Mikołaj zaciągnął się do [...]Tymczasem fortepian eksponowany ski lekarz, kolekcjoner, krytyk muzyczny regularnych wojsk Kościuszki i uczestni- w Sali Zielonej Collegium Maius nosi i wielbiciel muzyki Chopina; gromadził czył w bitwie maciejowickiej. numer 13716, figurujący we wszystkich pamiątki po kompozytorze. Przejął też Natomiast jego udział w obronie War- jego opisach od czasu, gdy instrument instrument do swojej kolekcji. Jak poda- szawy był jak najbardziej możliwy, został umieszczony w Muzeum UJ [...] je Hanna Wróblewska-Straus, już w roku ponieważ do oddziałów „mieszczań- Wcześniejszy o 108 numerów od for- 1934 Ganche zwracał się do wielu insty- tepianu oznaczonego numerem 13823, tucji w Szwajcarii, Belgii, Francji i Polsce skich”, czyli milicji miejskiej, zgłaszali został zakupiony około trzy miesiące po z propozycją sprzedaży swych zbiorów. się ochotnicy bądź byli powoływani nim. [...] W roku 1935 nawiązał kontakt z Insty- wszyscy mieszkańcy stolicy zdolni do W związku z zakwestionowaniem au- tutem Fryderyka Chopina w Warszawie, walki oraz obrony cywilnej [...] Od- tentyczności fortepianu eksponowa- lecz władze Instytutu z braku funduszy działami tymi kierowali dziesiętnicy i nego w Muzeum UJ podjęłam - jako nie mogły skorzystać z oferty. [...] Do wy- przewodnicząca Rady Programowej buchu wojny zbiory Ganche'a nie zostały setnicy, których wybierano spośród co NIFC - we współpracy z Bożeną We- sprzedane. W roku 1942 całą kolekcję sprawniejszych obywateli [...] Mikołaj ber - projekt badawczy zweryfikowa- zakupił za 50.000 marek "sous la mena- mógł więc być takim „setnikiem”, jak nia instrumentów Pleyela znajdujących ce de l'occupant" [pod groźbą okupanta] utrzymuje przekaz rodzinny, podany się w Polsce i związanych z Chopinem. - gubernator Hans Frank, rezydujący na Karasowskiemu, ale z pewnością nie [...] Trzeba było wykonać serię zdjęć Wawelu. Wśród najcenniejszych obiek- „kapitanem”. Mikołaj nie mógł służyć zarówno instrumentu eksponowanego w tów z kolekcji wymienić należy portret Muzeum UJ w Collegium Maius, jak Chopina autorstwa F.X. Winterhaltera z w Gwardii Narodowej, gdyż w cza- innego pleyela będącego w posiada- 1847 r., tłok pieczętny w postaci kostki sach insurekcji taka formacja jeszcze niu Muzeum, ale stojącego w Pałacu do gry z motywem trzech liter "C", za- nie istniała, natomiast w milicji nie było Pusłowskich. [...] proszenie na pogrzeb Chopina z zato- stopnia „kapitana”, zarezerwowane- Po paru miesiącach starań udało się pionym w wosku puklem jego włosów, go dla formacji czysto wojskowych.” takie zdjęcia wykonać w listopadzie kadzielniczkę srebrną z końca XVIII w., (s. 152, 154) 2009 w obecności stroiciela i Bożeny autografy Barkaroli Fis dur i Scherza Weber w Muzeum UJ. In- E-dur. I najważniejszy - interesujący nas Bożena Weber strument w Pa- fortepian marki Pleyel numer seryjny łacu Pusłowskich 13823. - muzykolog i historyk sztuki, re- był fotografo- Hans Frank urządził wystawę chopinia- daktor w Polskim Wydawnictwie wany 4 grudnia nów (390 eksponatów) w nowo wybudo- Muzycznym w Krakowie; autorka 2009, w obec- wanym gmachu Biblioteki Jagiellońskiej wielu haseł i strony ikonograficz- ności nas obu. I (wówczas Staatsbibliothek Krakau), by nej wielotomowej Encyklopedii tu przeżyłyśmy udowodnić, jak Niemcy dbają o wielką drugi szok. Ale kulturę europejską. Ze zbiorów Staatsbi- Muzycznej PWM. Współautorka wróćmy do po- bliothek Warschau sprowadzono opra- albumu Chopin. Diariusz par ima- czątków. wiony tom autografów Preludiów op. 28 ge (Kraków, Warszawa 1990), Jane Stirling, Chopina i zaprezentowano pamiątki cho- albumowej edycji o Ignacym Janie uczennica Cho- pinowskie z Muzeum XX. Czartoryskich, Paderewskim (Kraków 1992), wy- pina, zakocha- pochodzące z kolekcji księżnej Marceliny na w nim, kupiła z Radziwiłłów Czartoryskiej, uczennicy dawnictw chopinowskich - mono- pleyela, ponie- Chopina. Wystawę otworzył 27 paź- grafii w serii „A to Polska właśnie” (Wrocław 2000, waż wszystkim uczniom dziernika 1943 Gustav Abb, dyrektor 2003, 2005) i „Tego nie ma w podręczniku” (Wroc- Chopin polecał instru- Biblioteki. Podkreślił, że jest ona dobit- ław 2001, 2008), albumu Chopin. Kobiety jego ży- menty tej firmy. W cza- nym świadectwem ochrony i pieczy Nie- cia (Paryż 2000), licznych opracowań i artykułów w sie pobytu w Anglii w miec nad wartościami kultury, niezależnie 1848 roku Chopin grał od tego, z jakiego kraju pochodzą, oraz księgach pamiątkowych, czasopismach naukowych i na zakupionym przez świadectwem wielkich zasług guberna- ogólno-kulturalnych; haseł do wielkiego Leksykonu Stirling instrumencie w tora Franka w publicznej prezentacji Chopinowskiego (Warszawa 2010). położonym w sąsiedz- zbioru. Frank, mając na względzie, że BIBiK 9 pamiątki po wielkich kompozytorach, ta- w Pałacu pod Baranami do końca II woj- umieszczone na tych listwach wskazują kich jak Beethoven, Mozart, Liszt, Wag- ny światowej, tam też poza instrumentem także na zamianę części), a więc cały ner, są przechowywane w muzeach ich Pleyela znajdowały się dwa instrumenty stół gry, klapa klawiatury, listwa przed- imienia, uznał, że spuścizna po Chopinie wiedeńskie Steina10. W czasie okupa- nia klawiatury, pulpit na nuty. Tak więc nie powinna być rozproszona. Jak pisano cji rodzina Potockich wyprowadziła się fortepian hr. Potockiej prezentował się w "Gońcu Krakowskim", dzięki guberna- na najwyższe piętro pałacu, niższe zaś okazale w Muzeum jako historyczny torowi, "jego wielkodusznemu poparciu, zajęły niemieckie władze. W roku 1945 instrument Jane Stirling. Francuskiemu stało się możliwem zapełnienie tej luki, Potoccy próbowali wywieźć w 12 wago- restauratorowi wystarczył rzut oka na istniejącej w życiu kulturalnym Europy. nach kolejowych swoje dobra za granicę. fotografię, by stwierdzić, że lira w tym Udało się w drodze kupna nabyć najob- Zostały one zarekwirowane na dworcu, a instrumencie jest z palisandru, a zatem fitszy zbiór francuski". Dodano, że ist- właścicieli aresztowano. Pałacowe po- również nie należy do tego instrumentu nieje zamiar dalszego systematycznego mieszczenia przeznaczono na magazy- i powinna powrócić do fortepianu Jane rozszerzania tego zbioru oraz zasobów ny. W roku 1946 pałac Stirling. Biblioteki Chopina. Słowa te brzmią nie- przejęła Miejska Rada Powstaje pytanie: dlacze- zwykle cynicznie w kontekście absolut- Narodowa, potem znalazł go nikt wcześniej nie za- nego zakazu w czasie okupacji hitlerow- w nim siedzibę Krakow- uważył różnic choćby tylko skiej wykonywania przez Polaków dzieł ski Dom Kultury i kabaret w zewnętrznym wyglądzie Chopina, nawet w prywatnych domach. "Piwnica pod Baranami". instrumentów? [...] Poza W gmachu Biblioteki urządzono pokój na W następstwie nacjona- detalami oba instrumen- wzór francuskiego salonu, w którym cen- lizacji fortepian stał się ty są bardzo podobne, tralne miejsce zajął fortepian. [...] własnością Muzeum UJ. pochodzą z tego same- Po wojnie instrument został w 1946 roku Instrument Jane Stirling po go okresu. Ich części są przetransportowany do Muzeum Naro- powrocie z Warszawy tra- numerowane i w żadnym dowego w Warszawie. [...] Następnie fił do Pałacu Pusłowskich, o wypadku nie wolno ich fortepian powrócił do Krakowa i stanął czym świadczy papierowa zamieniać. Najważniejsze w Pałacu Pusłowskich, gdzie mieścił się metryczka inwentarzowa Pleyel nr 13716 ze zbiorów jest to, że obydwa instru- Instytut Muzykologiczny UJ (obecnie Instytutu Muzykologiczne- Muzeum Uniwersytetu Jagiel- menty są "chopinowskie". Instytut Muzykologii). Inne chopiniana go, z numerem inwentarza lońskiego w Krakowie, należący Rozbrzmiewały pod pal- podzielono między Muzeum UJ i Biblio- L.i.AII-a3 (obecnie MUJ dawniej do hr. Katarzyny z Bra- cami Chopina. A jak po- tekę Jagiellońską [...] Fortepian był z 10499). nickich Potockiej (Fot. I. Ponia- wiedział Ferdinand Hiller, zewnątrz nieco zniszczony, nie mówiąc o Historyczny fortepian towska) "Nikt nigdy nie dotykał popękanej płycie rezonansowej. Benia- znajdował się tam do 4 tak klawiszów fortepia- min Vogel opisywał wszystkie instrumenty grudnia 2009 roku, to jest do czasu wy- nu" - jak Chopin. Na instrumencie Stirling znajdujące się w posiadaniu Muzeum UJ, konania fotografii jego elementów. Kie- Chopin grał, koncertował w Calder Hou- niestety późno, dopiero w 1982 roku. Do dy zainteresowałyśmy się fortepianem i se, instrumentu Potockiej tylko próbował karty katalogowej fortepianu o numerze zrobiłyśmy serię zdjęć - instrument nie- w firmie Pleyela, ale wiedział, że instru- 13823 wpisał: "drobne ubytki drewna i zwłocznie przewieziono do Muzeum Uni- ment ten będzie dostarczony do Polski, forniru oraz żyłki mosiężnej, brak śrub wersytetu Jagiellońskiego. co nie było dla niego bez znaczenia. zawiasów pokrywy skrzyni i mocujących Ogromnym zaskoczeniem było już dla Badania nasze publikujemy w trosce o listwę przednią klawiatury, politura miej- nas odczytanie numeru seryjnego 13823. przywrócenie instrumentom "chopinow- scami przetarta". Natomiast w instrumen- A więc prawdziwy instrument Jane Stir- skim" ich historycznego autentyzmu, co cie eksponowanym w Muzeum odczytał ling istnieje, nie zdematerializował się! jest możliwe tylko przez właściwą ich re- na spodzie listwy przedniej zapis ołów- Nie zdążyłyśmy ochłonąć, kiedy odkry- konstrukcję, skonsultowaną przez restau- kiem: "naprawiał Piotr Knon [?] Kraków łyśmy, że wiele jego elementów nosi nu- ratora firmy Pleyel. We Francji kwestia 1943 19/10 K. Helmachowski". Zapis mer 13716, wpisany ołówkiem na spo- eksponowania w Muzeum UJ instrumentu ten dotyczy właściwego instrumentu Jane dzie poszczególnych części lub wyryty w hr. Potockiej jako fortepianu Jane Stirling Stirling, czyli o numerze 13823. Nie zna- drewnie, co znaczy, iż należą one do in- jest już znana. Tymczasem z enuncjacji jąc inwentarza Pleyela autor zapisu spo- strumentu Katarzyny Potockiej, w jej zaś prasowych wynika, że Muzeum nie tyl- rządził kartę instrumentu prezentowane- fortepianie, eksponowanym w Muzeum, ko chce przejąć cudze zasługi odkrycia i go w Muzeum UJ jako instrumentu Jane stwierdziłyśmy wiele elementów o nume- badań, ale również zbagatelizować nie- Stirling o fałszywym numerze 13716. rze 13823. co sprawę, tak jakby stworzenie hybrydy Drugi instrument Pleyela znajdujący się Nie wiadomo, kiedy i przez kogo instru- złożonej z dwóch instrumentów i ekspo- w posiadaniu Muzeum UJ - o numerze ment hrabiny Potockiej został wybrany nowanie jej przez 30 lat w Sali Zielonej 13716 - zakupiony został, jak już powie- do ekspozycji w Sali Zielonej Muzeum Muzeum UJ jako historycznego instrumen- dziano, przez hrabinę Katarzynę Poto- jako historyczny instrument Jane Stirling tu Jane Stirling nie było zafałszowaniem cką i - co ważne - za pośrednictwem - Muzeum nie ma podobno żadnej doku- historii. Czy tak mogą postępować muze- Chopina. W liście do rodziny z 11 lutego mentacji. Kto zresztą zachowałby doku- alnicy? A przecież przez kilka miesięcy 1848 Fryderyk pisał: "wczoraj podpisa- mentację dotyczącą zamiany elementów nie chciano w Muzeum wyrazić zgody na łem i kazałem zapakować piękny bardzo w zabytkowych instrumentach? Musiało to robienie przez nas zdjęć, aby "nie odkrę- fortepian Pleyela dla pani Adam[owej] nastąpić między końcem lat pięćdziesią- cać śrubek" dla jakichś tam badań. Gra- Potockiej (Branickiej z domu) do Krako- tych a początkiem lat osiemdziesiątych folodzy nie muszą sprawdzać podpisu wa". Istnieje ponadto list Elizy Krasińskiej ubiegłego stulecia - może zanim umiesz- Chopina, chodzi o to, aby jego podpis do siostry, Katarzyny Potockiej, pisany w czono instrument w Sali Zielonej Muzeum znalazł się na instrumencie Jane Stirling. Rzymie 1 marca 1848: "Wiem, że sam UJ. W obu instrumentach wymienione Po rekonstrukcji Muzeum Uniwersytetu Chopin wybrał dla Ciebie fortepian" - zostały następujące elementy: klawia- Jagiellońskiego będzie mogło ekspono- musiał go zatem próbować w firmie Pley- tura z mechanizmem młotków umiesz- wać dwa historyczne pleyele związane z ela. Fortepian znajdował się w Krakowie czonym na listwie mahoniowej (numery Chopinem. 10 BIBiK

Bożena Weber, Chopin, „Rodem warszawianin, sercem Polak, Wrocław, Wyd. Dolnośląskie, 2000. a talentem świata obywatel…” Cyprian Kamil Norwid [fragment]

[Chopin] był niezrównanym mistrzem Chopinowski ideał piękna ekspresji, „poetą dźwięku”, osiągają- czyli wpisanie w Rok Jubileuszowy cym w sztuce gry i fakturze fortepia- nowej wyżyny dostępne tylko najwięk- Obecność szym geniuszom. Nowatorstwo twórcze, Muzyka, sztuka związana z osobą Fryderyka niezwykły, nadprzyrodzony dar impro- Chopina jest w tym roku wszędzie: na estra- wizacji łączył z doskonałym warsztatem dach, w salach koncertowych, w ogrodach i kompozytorskim, nieustannie poszukując plenerze, na ekspozycjach muzealnych i w ga- „złotego środka”.[...] Nie fascynowała leriach, a nawet bezpośrednio na …ulicy, placu go jednak tylko sama coraz bardziej miejskim. Prawie każda miejscowość w Polsce, doskonalona technika gry. [...] Ta ostat- nia nie była celem wirtuozowskich po- wiele miast na całym świecie, stara się uczcić pisów kompozytora-wykonawcy, lecz pamięć genialnego twórcy, kreującego w swo- środkiem, za pomocą którego realizował jej sztuce świat piękna absolutnego – pianisty, swoje zamierzenia artystyczne. Możliwości kompozytora, pedagoga, którego sposób wyrażania uczuć muzyką pozo- wynikające z nowatorsko przez Chopina wy- staje niedościgłą maestrią. Jego kompozycje figurują na listach najczęściej korzystywanej faktury fortepianowej stały się nagrywanych, wykonywanych. Dla gigantycznych rzesz słuchaczy na całym źródłem pomysłów twórczych,[...] które mogły świecie, jego sztuka jest przykładem najszczytniejszego powołania artysty, w pełni ukazać ogrom możliwości fakturalnych przejawem peryklejskiego piękna i doskonałości, symbolem polskiej tożsa- tego na wskroś romantycznego medium. Jako mości. Z chopinowskimi arcydziełami łatwo nawiązać intymny, uczuciowy kon- pianista-wirtuoz grywał publicznie niezwykle takt – a równocześnie sztuka ta tchnie niemal boską głębią uniwersalnego i rzadko. W ciągu całego życia dał zaledwie zarazem narodowego przesłania. około 30 takich koncertów. Według słów swe- go ucznia, Karola Mikulego „występowanie Złożoność osobowości publiczne było przeciwne jego naturze”. Za- Trafnie wyraziła się o osobie twórcy ballad, polonezów, mazurków, scherz, sługi Chopina na tym polu nie są jednak bez preludiów czy nokturnów w swych zapiskach Solange Clesinger, córka po- znaczenia. czytnej powieściopisarki francuskiej Georgie Sand: „Nie było nigdy człowie- Słynnymi recitalami w Salonach Pleyela ka takiego jak Chopin. Nikt nie był podobny do niego nawet w przybliżeniu i wprowadził specyficzny typ koncertowania, nikt nie będzie nigdy w stanie wyjaśnić, jakim był on w rzeczywistości”. Choć ograniczonego repertuarowo do utworów napisano o Chopinie i jego twórczości wręcz niewyobrażalną ilość publikacji, własnych, bez udziału orkiestry. W ten sposób setki biografii, studiów, rozpraw popularnych i naukowych, idiom jego sztuki recitalu dał początek specyficznemu typowi , pozostaje nieogarniony – zrozumiały i niepojęty. Dziedzictwo chopinowskie zwanemu po jego śmierci chopinowskim. stało się natchnieniem i inspiracją dla reprezentantów różnych dziedzin sztu- Salony Pleyela należały w czasach Chopina ki. W jego dziele spełnia się i odradza w każdym kolejnym pokoleniu ideał do najbardziej ekskluzywnych półprywatnych szlachetnej miary, doskonałości. sal koncertowych Paryża. Pleyel otworzył Według opinii Karola Szymanowskiego, wielkiego polskiego twórcy z przeło- podwoje swego salonu wszystkim najwięk- mu XIX i XX wieku – jest on „wieczystym przykładem, czym być może muzyka szym artystom przybywającym do Paryża, takim jak: Cramer, Moscheles, Chopin, Hum- polska, a także jednym z najwyższych symboli zeuropeizowanej Polski – nie mel, Field. Za jego aprobatą wystąpiły tu tracącej nic ze swych rasowych odrębności, a stojącej na najwyższym pozio- największe znakomitości epoki Liszt (m.in. w mie kultury europejskiej”. Dla znakomitego pianisty Jana Smeterlina, propa- 1833 r.). Stamaty (1835 r.). Thalberg (1839 gującego przez całe życie twórczość obu polskich kompozytorów „Chopin r.), Franek (1840 r.). Antoni Rubinstein (1841 był darem niebios dla fortepianu”. Pisał niewiele, ale prawie wszystkie jego r.) czy Saint-Saens (w 1846 r. jako II-letnie utwory – są arcydziełami. Bardzo inteligentny, wszechstronnie uzdolniony, dziecko). Subtelna poetyka, nieprzemijające dowcipny, a jednocześnie cięty w języku, był bardzo wobec siebie, przyja- wartości estetyczne promieniujące na kolejne ciół, swoich uczniów wymagający. pokolenia „zarażają” swą spontanicznością i niemal naturalnie rozwijaną inwencją po- W panteonie zornie łatwej w odbiorze i interpretacji Cho- Dzięki wielkiemu talentowi, Chopin stał się „świata obywatelem”, euforycznie pinowskiej sztuki. Oddziaływanie jej miało i przyjmowanym w najdalszych zakątkach świata, a jednocześnie dla niezli- niezmiennie ma charakter niemal charyzma- czonych rzesz słuchaczy na całym globie, symbolem Polski. W gronie sześciu tyczny. Wydaje się, że dla tego właśnie Cho- największych geniuszy ludzkości według amerykańskiej listy rozpisanej wśród pinowskiego ewenementu podstawę stanowi- najbardziej znaczących krytyków, sąsiaduje z Mozartem, Rafaelem Santi, ła niezwykle otwarta osobowość polskiego Szekspirem, Dantem i Michałem Aniołem. romantyka. (s. 203-204) Bożena Weber BIBiK 11

Osobowość twórcza Fryderyka Chopina / Mieczysław Tomaszewski. piękności w trakcie jednego wieczoru". Dostępny http://www.chopin.pl/osobowosc.pl.html W relacji Emilii Borzęckiej-Hoffmanno- [fragmenty] wej „prawie co wieczór pozostawał pod wrażeniem jakichś pięknych oczu" Powierzchowność i styl z Chopinem damy: (1900). W pamięci Według informacji wpisanych do Elizę Radziwiłłów- Solange Clésinger paszportu, wystawionego Chopinowi nę, Marię Wodziń- pozostał jako „czuły 7 lipca roku 1837, w związku z wy- ską, George Sand i namiętny, jak jego jazdem do Londynu: miał oczy szaro- i Pauline Viardot muzyka" (1895). niebieskie, włosy, brwi i zarost koloru - tworzą tu ścieżkę blond i jasną cerę, a twarz owalną, co obok drogi. W tym Geniusz miało może znaczyć: harmonijnie za- spojrzeniu wizeru- muzyczny okrągloną. Wzrost raczej niewysoki; nek Chopina jawi Należał do tych nie- nie wiadomo, czy w wyniku pomiaru się - niestety - w to- licznych, o których czy oszacowania określony został na: nie nieco sentymen- można powiedzieć, 1 m 70 cm. [...] talnym. iż byli „muzykami Szczególnie spontaniczny, żywy i urodzonymi". autentyczny opis postaci Chopina Wrażliwość Na przykład w opi- wyszedł spod pióra Franza Liszta. i temperament nii F. Hillera „nikt Wprawdzie pochodzi z książki wy- Relacje świadków tak nigdy klawi- danej już po śmierci przyjaciela, ale bywają na ogół szów nie dotykał", Fryderyk Chopin co oznaczało ab- przekazuje taki wizerunek autora zgodne: Chopin był Akwarela pędzla Marii Wodzińskiej, 1835 dedykowanych mu Etiud op. 10, jaki osobowością dyna- solutną i unikalną utrwalił się w jego pamięci w latach miczną. Polem, na którym panowało pianistyczną doskonałość. W opinii trzydziestych, pierwszych latach pary- napięcie i rozgrywały się walki. Geo- wyrażonej przez H. Heinego, a stresz- skich: „Spojrzenie niebieskich oczu ra- rge Sand ujęła stan ten w hiperbolicz- czającej poglądy współczesnych, Cho- czej bystre było niż marzące, uśmiech nej nieco konkluzji: „...był zespoleniem pin dystansował najwybitniejszych łagodny, nigdy nie stawał się gorzkim, wzniosłych sprzeczności na pozór ze pianistów epoki, a przecież gry na cera miała przezroczystą delikatność, sobą niezgodnych, które jeden tylko fortepianie uczył go jedynie Wojciech faliste, jasne włosy otaczały twarz, Bóg skojarzyć zdoła i które mają swo- Żywny, osiadły w Warszawie, niezna- którą zdobił zgrabny nos. Nie bardzo ją sobie tylko właściwą logikę". Na- ny szerzej, czeski skrzypek. wysoki, szczupły, pięcie przejawia- [...] Według świadectwa pozostawio- ruchy miał szyb- Gdy zapytano małego Fryderyka, co pub- ło się po pierwsze, nego przez George Sand, jego proces kie i wdzięczne, liczności się najbardziej podobało, odrzekł: na linii wewnątrz twórczy był aktem szczególnej sponta- dźwięk głosu ro- „Mój koronkowy kołnierzyk”. Co tu kryć, - zewnątrz. [...] niczności. Jak zaręczała, „komponował bił wrażenie co- Fryderyk Chopin był dandysem, dla którego nierzadko, trafiały jednym porywem myśli". kolwiek przytłu- krój surduta i fason kapelusza były rzecza- się sytuacje takie, [...] W stosunku do powstających w ten mionego, czasem mi najwyższej wagi. jak wyznana w sposób utworów pozostawał Chopin nawet stawał się liście z Wiednia: krytyczny, niemal ponad miarę. Nie bardzo cichym; całą postawę cecho- „W salonie udaję spokojnego, a wró- pozwalał sobie bowiem na sponta- wała wrodzona wykwintność". ciwszy [do siebie] piorunuję na forte- niczność niekontrolowaną. Parę też Wszystko to, co utrwaliło się w pamięci pianie". Lub jak inna, wyznana w liście razy przeżywał stany kryzysu: „robię notujących aktualne wrażenia i wspo- z Paryża: „Wesoły jestem z zewnątrz wszystko, co w mej mocy, aby praco- minających minione - zostało uwiecz- [...], ale w środku coś mnie morduje...". wać - zwierzał się autoironicznie A. nione również w zapisach wizualnych. Napięcie najbardziej istotne pano- Franchomme'owi - ale jakoś mi to nie Portrety rysowane lub malowane przez wało jednak wewnątrz. Rozgrywało idzie, a jak tak dalej będzie, to moje malarzy i malujące damy [...] układa- się między impulsami niezwyczajnej utwory nie będą przypominały świer- ją się w ciąg: Ambroży Mieroszewski wrażliwości i wysokiego temperamen- gotu żołn [gatunek ptaka] ani nawet (1829), Eugène Delacroix (1838-40), tu a zinterioryzowanymi zasadami dźwięku tłuczonej porcelany." Ary Scheffer (1847), Antoni Kolberg etyki. Dotyczyło przede wszystkim sfe- (1848) i Teofil Kwiatkowski (1843-49). ry erotycznej. Zgodnie z wielostronny- Talent i uzdolnienia Miejsce szczególne zajmują oba por- mi świadectwami, wrażliwość Chopina pozamuzyczne trety dokonane przez Louisa Augusta na uroki kobiece była niezwyczajna. Odezwało się ich parę, przede wszyst- Bissona technikami wczesnej fotografii Jeśli wierzyć George Sand, to „du- kim te dwa: pisarski i aktorski. (1847 i 1849); ich prawdziwość nie sza jego, czuła i wrażliwa na każde Chopin nie pisał wierszy, nie pozo- ulega wątpliwości, jest to jednak je- piękno, każdy powab, każdy uśmiech, stawił po sobie pamiętników [...]. Po- dynie prawda „ostatnich dni" twórcy. ulegała wrażeniom z niesłychaną ła- zostawił jedynie kilkaset listów. Sta- Portrety rysunkowe dokonywane od twością i powolnością", a „serce jego ły się lustrem odbijającym jego życie czasu do czasu przez zaprzyjaźnione wrzało ogniem i tkliwością do trzech codzienne. Zostały napisane językiem 12 BIBiK jak najdalszym od emfatycznego jednak jego talentu w tej dziedzinie skiego, tak Józefa Elsnera, jak i Karola i egzaltowanego zazwyczaj języka sztuki. Zastanawia natomiast fakt, iż Kurpińskiego. [...] romantycznej epoki, prostym, natural- wszędzie, gdzie w czasie swych wę- Lektura jego listów z podróży zadzi- nym, a przy tym wyraziście indywidu- drówek po Europie trafił do jakiejś me- wia rzeczowym i precyzyjnym widze- alnym. Są przepełnione celną i pre- tropolii, odwiedzał nie tylko miejscową niem świata. [...] Rzeczowe, pozba- cyzyjną obserwacją realiów świata i operę, ale także galerię sztuki. Po wi- wione iluzji podejście do warunków głęboką, nierzadko przy tym gorzką zycie w Galerii Drezdeńskiej napisał codziennej egzystencji dokumentują refleksją nad życiem. Owa refleksja słowa zastanawiające: „Gdybym tu Chopina listy do wydawców. Tocząc pojawia się jedynie od czasu do czasu mieszkał, chodziłbym tam co tydzień, z nimi nieustające wojny, świadomy i jakby od niechcenia. Nie raz przy- gdyż istnieją obrazy, na których widok własnej wartości i znaczenia swej mu- prawiona autoironią. [M.in.] zdaje mi się, że słyszę muzykę". [...] zyki, bywał nieustępliwy. Również dy- - O plotkach: „Wszakże i to minie i Miał Chopin swoich malarzy ulubio- stans wobec samego siebie odcisnął w pogniją nasze języki a duszy nie listach swój ślad, poprzez poczu- naruszą" (do Juliana Fontany, 8 cie humoru i autoironię: „Trzech VIII 1839). doktorów z całej wyspy najsław- - O nadmiernej opiece: „One niejszych: jeden wąchał, com pluł, mnie przez dobroć swoją zadu- drugi stukał skądem pluł, trzeci szą, a ja im tego przez grzecz- macał i słuchał jakem pluł. Jeden ność nie odmówię" (do Wojciecha mówił, żem zdechł, drugi - że Grzymały, 1 X 1848). zdycham, trzeci - że zdechnę [...] - O stanie ducha: „Czuję się dziś jestem po staremu". jak struna skrzypcowa E na- pięta na basetli" (do Augusta Wyobraźnia Franchomme'a, 6 VIII 1848). Zrazu stała u Chopina jako part- ner równorzędny wobec umysło- Talent aktorski. Był natury cha- wości: romantyczna wyobraźnia rakterystycznej i dochodził do naprzeciw umysłowości oświece- głosu na spotkaniach rodzinnych F. Chopin i George Sand (Eugene Delacroix, 1838) niowej. Z czasem coraz bardziej i towarzyskich. Zaczęło się od udziału stawała się naczelnym motorem twór- Chopina w komedyjkach wystawia- nych: Fra Angelica, Rafaela, Jeana- czego urzeczywistniania się. Dynami- nych po amatorsku w Warszawie. W Auguste'a Ingresa i Ary Scheffera. Do Wiedniu i Paryżu dał się poznać jako jego przyjaciół najbliższych należał zowała przebieg drogi twórczej. Za autor tzw. poliszyneli, czyli bezsłow- Eugène Delacroix. jej sprawą miejsce rond i wariacji zaj- nych naśladownictw podpatrzonych Wyjątkową wrażliwość na barwę dał mowały ballady i scherza, a wczesne postaci. W Nohant należał do inspi- Chopin poznać szkicując w liście z Ma- dyktando stylu brillant musiało ustą- ratorów amatorskich przedstawień ku- jorki swoje pierwsze impresje: „Niebo pić miejsca dynamicznej dramatur- kiełkowych. jak turkus, morze jak lazur, góry jak gii obu wielkich sonat. O pierwszej z Wzmianki a nawet opisy jego „aktor- szmaragd, powietrze jak w niebie". nich Robert Schumann - mimo swego skich" występów dostały się na strony wielkiego podziwu dla sztuki Chopi- wielu ówczesnych wspomnień. Julian Umysłowość na - powie, iż „muzyką to już nie jest". Ursyn Niemcewicz wspomina Chopina Jej naturę u Chopina określa się za- Wyobraźnia Chopina przekroczyła jako „jednego z pierwszych pianistów zwyczaj, jako „oświeceniową". Jej za- granice wyobraźni Schumanna. [...] w Europie", który zarazem „wesoły, korzenienia szuka w dwu źródłach: w Parę razy zdarzyły się u Chopina mo- dowcipny, umie przedrzeźniać każ- mentalności ojca, Mikołaja, światłego i menty, w których wyobraźnia zdawa- dego". F. Liszt zadziwił się zdolnością trzeźwego przedstawiciela tej forma- ła się go ponosić, przerywając granice naśladowania zachowań i gry znanych cji oraz w klimacie i strukturze naucza- świadomości. Jeden z nich - wywołany pianistów paryskich. George Sand za- nia Liceum Warszawskiego, któremu nagłym romansowym zauroczeniem - pamiętała Chopina „nagle przeobra- przewodził polski encyklopedysta, sprawił, iż niemal rozjechałyby go ko- żonego w flegmatycznego Anglika, uczony europejskiego formatu, Samuel nie. Drugi dosięga Chopina w Wied- naprzykrzonego dziada, śmieszną i Bogumił Linde. niu, w przeżytą samotnie w katedrze sentymentalną Angielkę lub chciwego św. Szczepana noc Bożego Narodze- Chopin trafił na moment kulturowej Żyda". [...] W przekonaniu współczes- nia. [... ] Najwyższy stan wydobycia zmiany warty: właśnie na jego lata li- nych talent aktorski Chopina przekra- się wyobraźni spod kontroli umysłu cealne przypada początek sporu mię- czał skalę amatorstwa. dotknął Chopina w murach klasztoru dzy oświeceniowymi klasykami a dy- w Valldemossa. George Sand wspo- namiczną grupą polskich romantyków. Wrażliwość na sztuki piękne minała: „Nie mógł okiełznać swojej Podczas studiów na Uniwersytecie Podczas nauki w Liceum Warszawskim niespokojnej wyobraźni. Nawet gdy Warszawskim w Szkole Głównej żyje rysunków uczył się Chopin u mistrza, czuł się dobrze, klasztor wydawał mu Zygmunta Vogla. Parę zachowanych w kręgu oddziaływania tak Ludwika się pełen widm i strachów". szkiców i karykatur nie zaświadcza Osińskiego, jak i Kazimierza Brodziń- BIBiK 13

Uczucia wysokie napięcie i dramatyczny prze- koledzy i przyjaciele wzięli udział w Cztery ich rodzaje dają o sobie znać bieg musiały niewątpliwie pozostawić powstaniu, Chopin ulegając woli ro- przy lekturze listów i przy wsłuchaniu na twórczości Chopina swój ślad. Cho- dziców, pozostał w Wiedniu. Fakt ten, się w muzykę, znajdując potwierdzenie dzi o lata, w których osiągnął pełną jako trauma, zapadł w podświado- na stronach dzienników i wspomnień dojrzałość i mistrzostwo. W orbicie mość, determinując siłę i gwałtowność świadków epoki: uczucia rodzinne i atmosfery uczuciowej późniejszych reakcji na miłosne, przyjacielskie i patriotycz- tego związku powstała wydarzenia w ojczyź- ne. Bywały silne, głębokie i trwałe. w latach 1838-46 ab- nie. Najsilniej odezwały Lecz charakter Chopina nie pozwalał solutna większość cho- się w momencie upadku mu ich zbyt łatwo uzewnętrzniać. [...] F. pinowskich arcydzieł. O powstania oraz w chwili Liszt miał podobne odczucie: „Najbliż- jeszcze jednym rodzaju wzbudzenia nowych na- si przyjaciele nie mieli dostępu do uczuć miłosnych Chopina dziei powstałych w at- sanktuarium jego duszy". Oboje się może być mowa, chociaż mosferze Wiosny Ludów. nieco mylili: lektura listów do przyja- wciąż jeszcze w trybie ciół polskich ukazuje, iż we wszystkich przypuszczeń: o prze- Charakter granicznych momentach swej egzy- lotnym ale utrwalonym W najbardziej lapidar- stencji Chopin odsłaniał swoje wnętrze, późniejszą przyjaźnią Delfina Potocka (1839) ny sposób wielość jego aż do wyznań krańcowych: „Tymcza- związku z Delfiną Poto- aspektów ujęła w swym sem moja sztuka gdzie się podziała? A cką. Jeśli zaistniał, to prawdopodob- późnym wspomnieniu S. Clésinger: moje serce gdziem zmarnował ?". nie w latach 1832-35, między Pary- „Prawość nieposzlakowana, uczciwość, Wiele wskazuje na to, iż emocjonalny żem a willą nad jeziorem d'Enghien. bezinteresowność, wspaniałomyślność, fundament tworzyły u Chopina uczucia Listy okazały się apokryfami, ale wie- niezachwiane oddanie". Wyraziła rodzinne. [...] Sąd F. Liszta wyrażał to le wskazuje na to, iż piękna i pełna niewątpliwie własne odczucia, ale też samo innymi słowami: „Środowisko, w talentów dama, „przepsuta Paryżem", przez wiele lat była bliskim świadkiem którym Chopin ujrzał światło dzienne i wprowadziła Chopina w krąg uczuć i życia Chopina. [...] rozwijał się niby w gniazdku bezpiecz- doznań ze sfery amore profana. Godną podziwu stawała się Chopi- nym i przytulnym, przesycone było at- Korespondencja Chopina w sposób na pracowitość. George Sand miała mosferą zgody, spokoju, pracowitości, szczególnie obfity dokumentuje prze- wrażenie, iż „wydaje mu się, że próż- toteż owe przykłady prostoty, poboż- bieg uczuć przyjacielskich. Znaczy go nuje, kiedy nie ugina się pod brzemie- ności i delikatności pozostały dlań za- ciąg pięciu nazwisk: Jan Białobłocki, T. niem pracy". Wymagający od innych, wsze najdroższe i najsłodsze". Miejsce Woyciechowski, J. Matuszyński, J. Fon- był nim przede wszystkim w stosunku szczególne wśród osób obdarzonych tana i W. Grzymała. Zmienność relacji do siebie. Znacznej części swych utwo- przez Chopina uczuciami rodzinnymi przyjacielskich została tu wymuszona rów nie uważał za godne wydania, zajmowała niezmiennie matka, Justy- jedynie przez niezależny ciąg zda- pozostawiając wśród ineditów. na. Siostra Ludwika, z sióstr najbliższa, rzeń. J. Białobłocki i J. Matuszyński Jeszcze dwie właściwości charakteru stała się z biegiem lat powiernicą, umierają, T. Woyciechowski zostaje w zostały zauważone i wyraziście zdefi- przed którą potrafił się otwierać. kraju, J. Fontana wyjeżdża do Amery- niowane: prostolinijność i arystokra- Uczucia miłosne podlegały ewolucji, ki, na koniec pozostaje W. Grzymała. tyzm. W przekonaniu F. Liszta Chopin ale od samego początku nacecho- Wobec wszystkich bywa Chopin otwar- „wytrwale unikał krętych dróg życia", wane były idealizmem. [...] Odblask ty, serdeczny i szczery. Z Majorki pisał a w szacunku dla jego postawy „trak- uczuć Chopina do przed- do J. Fontany: „Na Twój towano go jak księcia". [...] miotu swej miłości pierw- list prawdziwy i szczery W ocenie osób bywa trzeźwy, nie sto- szej, Konstancji Gład- masz odpowiedź w dru- suje taryfy ulgowej. Niekiedy bywa kowskiej, niesie muzyka gim polonezie [c-moll op. nawet bezlitosny. „Poczciwy ale jakiż Koncertu f-moll [...]. Wi- 40]. Nie moja to wina, cymbał" - powie o Józefie Nowa- docznym śladem uczuć żem jak ten grzyb, po- kowskim, koledze od Józefa Elsnera. do Marii Wodzińskiej, z dobny do szampionu, co „Świnia nieznośna, co ryje, szuka trufli której osobą wiązał Cho- truje [...]. Wiem, żem się między różami" - o własnej asystentce, pin nadzieje na założe- nikomu nigdy na nic nie gdy ta przekroczy żywione do niej za- nie własnego domu, stał przydał - ale też sobie ufanie (24 VIII 1841). [...] się jedynie nostalgiczny nie na wiele co". Walc As-dur, napisany w Uczucia patriotyczne Styl życia Dreźnie roku 1835. [...] Ludwika z Chopinów ujawniły się nagle jako Nadawał swoisty charakter trzem Cała gama uczuć, po- Jędrzejewiczowa (1829) reakcja na wybuch po- głównym zakresom działań Cho- cząwszy od fascynacji wstania roku 1830, pina: jako pianisty, pedagoga poprzez namiętność do miłości przy- przeżywanego w Wiedniu, „Ty idziesz i kompozytora. jacielskiej, ale podszytej niedającą na wojnę, wróć pułkownikiem. Niech Był to styl wysoki, dystyngowany i wy- się pokonać zazdrością - towarzyszy Wam się wiedzie. Czemuż nie mogę tworny, zdeterminowany przez świat, dziejom związku z George Sand. Jego choć bębnić!". Wszyscy warszawscy w którym Chopinowi przyszło się 14 BIBiK obracać, ale zarazem naturalny, bo rzadko pojawiają się na stronach ko- wością główną w opinii pokolenia XX- oparty na wysokiej kulturze osobistej: respondencji. Lecz gdy się pojawią, wiecznych neoklasyków, ale już współ- „Wszedłem w pierwsze towarzystwa, znaczą wartości najbliższe i najwyż- czesnych Chopina zadziwiał całkowity siedzę między ambasadorami, książę- sze. Zawsze w kontekście nostalgicz- brak u niego (od chwili dojrzałości) tami, ministrami, a nawet nie wiem ja- nym lub heroicznym: „Wieczór u siebie utworów słabych. kim cudem, bom się sam nie piął". Dal- przegrałem, przenuciłem, śpiewami z Solidarność z losami kraju. We wszyst- sze frazy listu do kraju świadczą o nie nad Wisły" (15 IV 1847). „Ledwie, że kim, co pisał, słyszano rezonans wobec utraceniu dystansu [...] zanurzając się jeszcze pamiętam, jak w kraju śpie- wydarzeń tyczących Polski. [...] Recen- w świat paryskiego salonu i highlife'u, wają" (30 X 1848). „Bóg wie, jaką to zenci koncertów Chopina pisali: „On mógł pozostawać sobą, impregnowa- drogą wszystko pójdzie, żeby znów chce przemawiać do serca, nie dzia- ny na jego oddziaływanie. [...] Polska była..." (4 IV 1848). łać na wzrok. On chce kochać a nie Od lat czterdziestych ustalił się szcze- Dla nikogo z tych, którzy stykali się z podbijać". „On porusza w sercu struny gólny tryb życia Chopina: kompono- muzyką Chopina - mimo owego braku najbardziej intymne". [...] wał latem i jesienią, w Nohant, zimę określonych tytułów, programów czy i wiosnę spędzał w Paryżu, dzieląc dedykacji - nie było wątpliwości, iż W perspektywie psychologicznej dzień na czas oddany uczniom i na Polska jest w niej obecna. [...] Hiper- [...] Spojrzenia czynione w perspekty- wieczory spędzane w operze, teatrze boliczne odczytanie Schumanna zdaje wie naukowej od strony psychologii zo- i tak jak wcześniej, w salonach. się prześcigać wszystkie pozostałe w rientowanej strukturalistycznie zaczęły Według George Sand „Miał ze dwa- swej jednoznaczności: „Dzieła Chopi- pojawiać się od lat dwudziestych XX wieku. Ukazały złożoność problema- dzieścia lub trzydzieści salonów, które na, to ukryte wśród kwiatów armaty". tyki badawczej i rozbieżność poglą- musiał zachwycać swoją osobą". [...] Największą dyskrecją otoczona zo- dów, zarazem - dosyć spektakularny Równolegle, na spotkaniach towarzy- stała trzecia z Chopina wartości nad- dystans między obrazem osobowości skich i przyjacielskich toczył się nurt rzędnych: wiara. [...] Wiarę w Boga i twórczej Chopina ukształtowanej w życia prywatnego. Do przyjaciół naj- szacunek dla tradycji religijnej wyniósł Chopin z domu, głównie dzięki swej świadomości słuchaczy jego muzyki a wierniejszych należeli: E. Delacroix i zespołem klinicznych klasyfikacji. P. Viardot oraz klan Czartoryskich, matce, z którą był związany uczucio- wo. I na drodze emocjonalnej ją zinte- W oczach psychologów, jako rezultat mieszkańców Hôtel Lambert. porównawczego przetestowania psy- rioryzował. Miała swe miejsca w sfe- Chopin [...] nie koncertował publicznie chiki Chopina przez teoretyczne sy- rze ściśle prywatnej. Zawsze wówczas, dla pieniędzy. Przez całe życie dał stemy typologiczne, jawi się Chopina gdy dochodziła do głosu na zewnątrz, tylko około trzydziestu płatnych kon- jako: nie pozostawiała wątpliwości co do certów, na których przeważnie groma- - typ zdeterminowany tzw. „komplek- swego istnienia. „Od tygodnia nicem dzili się jego znajomi i przyjaciele. sem matki" (P. Germain 1928), nie napisał, ani dla ludzi ani dla Boga" - typ o tendencjach schizotymicznych, - zdradzi się T. Woyciechowskiemu. W kręgu wartości nadrzędnych takich jak autyzm, nadwrażliwość, Charakter osobowości Chopina spra- W oczach współczesnych persona (Edouard Ganche 1935), wił, iż mimo swej nadrzędności - na - typ o tendencjach psychostenicznych, skutek dyskrecji w wyrażaniu uczuć, Niepowtarzalna struktura osobowości twórczej Chopina odczytywana była jak np. skłonność do wahań, wątpliwo- stawały się niewidoczne. Miał bowiem przez współczesnych przede wszyst- ści i perfekcjonizmu (Pierre Janet), awersję dla ostentacji czy demon- kim poprzez jego muzykę. [...] Słowem, - typ asteniczno-schizoidalny według stracji swoich odczuć i przekonań naj- które zdominowało w dziejach recep- typologii Ernsta Kretschmera (Stefania głębszych. Nie zdradził ich ani razu cji - od samego jej początku - sądy i Łobaczewska 1947), tytułem utworu, programem nadawa- opinie, była „oryginalność" wraz z jej - typ introwertyczny według klasyfika- nym muzyce czy dedykacją. Trzeba je rozlicznymi synonimami: inność, od- cji Carla Gustava Junga (S. Łobaczew- usłyszeć w muzyce, wyczytać z listów i mienność, odrębność, nowość, niezwy- ska 1947), ujrzeć w faktach życia. Trzy z owych kłość, niepowtarzalność. [...] - typ o tendencjach introwertywnych wartości wysuwają się na czoło: dom, W ślad za „oryginalnością" idą właś- o charakterze „Moi abadonné" (Leo- ojczyzna i wiara. ciwości pochodne, dobarwiające atry- pold Szondi), Dom rodzinny był dla Chopina, rzuco- but odrębności. - typ zdeterminowany „fiksacją oral- nego w świat, ostoją i stałym punktem Poczucie wolności, odmowa naślado- ną" (Albin Michel 1950), odniesienia. [...] Nieustająca korespon- wania, szczególna „duchowa nieza- - typ afektywny według klasyfikacji dencja między nim a domem - niemal leżność". M.[?] Webera (Alphons Silbermann w detalicznych szczegółach opisująca Prawda wyrazu. Zupełny brak patosu 1963), i emfazy, nie znajdujących pokrycia, obustronnie sytuacje i wydarzenia - - typ zdeterminowany specyficzną brak wszelkiego fałszu. przynosiła wrażenie współuczestni- wiązką kompleksów (Jean-Charles ctwa. „Zawsze jestem jedną nogą u Poetyczność, objawiająca się po- przez rodzaj brzmienia. Zauważana Gille-Maissani 1978) oraz Was." Miłość i szacunek dla rodzin- powszechnie. Oznaczała odmowę - czysty typ leptosomiczny (astenicz- nego domu przenika oba tomy listów. pospolitości, banalności, wszelkiego ny), po obydwojgu rodzicach; zara- [...] prozaizmu. zem klasyczny schizoid (Czesław Sie- Słowa takie, jak „kraj" czy „Polska" Doskonałość métier. Stanie się właści- lużycki 1983). BIBiK 15

Kobiety jego życia (Fryderyk Chopin) - Muzy, narzeczone, damy ser- córką francuskiego guwernera ksią- ca... / Piotr Mysłakowski // „Magazyn Chopin” 02/2010, „Polityka: żęcego syna, Pawełka, a Fryderyk nie Magazyn Chopin”, 2010, nr 02. Dostępny http://marhan.pl/index. tylko grywał w książęcej rezydencji, php/czytelnia-1/51-ludzie/2982-kobiety-jego-zycia-fryderyk-chopin- ale i spędzał tam czas na zabawach. muzy-narzeczone-damy-serca. Kiedy 19-letni już Chopin zauroczył się [fragmenty] młodą śpiewaczką, Konstancją Gład- kowską, a jego uczucie miało charak- [...] Znana jest opisywana przez o perypetiach sercowych w związku ter romantycznej egzaltacji, to jednak wielu świadków z okresu paryskiego z Konstancją Gładkowską, o nieco akceptował regularne zaproszenia aura, przyciągająca do Chopina ko- dwuznacznych spotkaniach z Aleksan- do prowadzącej samodzielne życie biety, jak ćmy do światła. Byt wielbio- dryną de Moriolles oraz towarzyskim towarzyskie parę lat starszej od nie- ny, rozpieszczany i hołubiony. Damy zamieszaniu wokół dziecka guwer- go hrabianki. Jak pisze do Tytusa (4 z najlepszego towarzystwa marzyły nantki Pruszaków. Nie są to bynajmniej września 1830): „Dziś na niczym skoń- o tym, by móc się pochwalić lekcjami bezpośrednie relacje, lecz zawoalo- czę list [...] a to z przyczyny, że wpół u Chopina [...]. Antoni Orłowski pisał: wane, zgodnie z konwenansem i dżen- do 12-tej; a ja nie ubrany siedzę i pi- „Jest on teraz w modzie i niedłu- telmeńską dyskrecją. szę, gdy tymczasem Moriolka na mnie go świat ujrzy rękawiczki a Gdy latem 1825 roku Fry- czeka". Fryderyk może mógł się czuć w la Chopin". Aleksander J. cek został ponownie za- pewnym sensie rozdwojony pomiędzy Artót donosił z Moskwy: proszony na wiejskie „ideałem" a realną kobiecością wy- „wszystko, co nosi mia- wakacje do Szafarni, raźnie go emablującej hrabianki, choć no kobiety, mówi o poczuł swobodę do- niewykluczone, że manifestując pub- Chopinie: Czy Pan rastającego chłopca. licznie swoje „amory", chciał wzbudzić zna Chopina? Boże, Obwożony po oko- zazdrość Konstancji, lub - ukryć swe jakżebym chciała licznych dworach za- głębokie uczucie przed otoczeniem. poznać Chopina!" przyjaźnionych z Dzie- Tak czy inaczej, relacje z Konstancją Fryderyk nie był wańowskimi ziemian, sprawiają wrażenie platoniczno-ro- okazem cielesne- z radością popisywał mantycznej egzaltacji, podczas gdy go piękna. Jego siłą się improwizacjami mu- relacja z Moriolką mogła, choć nie przyciągania polega- zycznymi i brał udział w musiała, mieć charakter erotyczny. ła na emocjach, wywo- miejscowych świętach. W Kiedyś przecież Fryderyk przekroczył ływanych niepowtarzalną „Kuryerach szafarskich" opi- próg swej męskiej dojrzałości, zaś hra- grą. Otaczał go ro- Konstancja Gładkowska sał „okrężne" (dożyn- bianka wydaje się idealną partnerką dzaj powszechnej ekstazy, dającej ki), na które trafił do Obrowa. Ukuto do tego przedsięwzięcia: samodziel- się porównać - toutes proportions tam przyśpiewkę, z której wynikało, na, zamożna, oczarowana zyskującym gardees - do uniesień przeżywanych że „nasz warszawiak sławę Chopinem... Ślady przez dzisiejszych fanów idoli muzyki bardzo prędki", co tej zażyłości widać w ko- pop. Ponadto obyczajowość XIX wieku było aluzją do tego, że respondencji z rodziną, przyzwalała kobietom na pozostawa- parę godzin wcześniej gdy - już po wyjeździe nie na utrzymaniu bogatego kochanka na polach „gonił z po- za granicę - jest strofo- lub odwrotnie - „posiadanie" znane- wrósłem jedną dziew- wany przez siostrę, że za- go artysty, którego talenty stanowiły kę". Święto kończyło pomina o osobach, które magnes ekscytującego pożądania. się tradycyjnie - poczę- go kochały i - być może W takiej atmosferze żył Fryderyk w stunkiem przed dwo- - zasługiwały na większe Paryżu, otoczony przez liczne grono rem, muzyką i tańcami. z jego strony uczucia. wielbicielek. Ile z nich było tylko jego Wśród gości była pan- Zanim to nastąpiło Fry- fankami, a ile kochankami? Pod koniec na Tekla Borzewska, deryk stał się obiektem życia pewnie niewiele, gdyż pogar- z którą Chopin „więcej Maria Wodzińska pewnej towarzyskiej afe- szający się stale stan zdrowia rujnował niż z innymi tańczył" i od ry o podłożu obyczajo- mu siły i na tym polu. Ale wcześniej? razu przypięto mu łatkę narzeczone- wym. Został posądzony o uwiedzenie Pierwszą połowę życia przeżył go i kochanka, tym bardziej że panna w Sannikach guwernantki państwa Fryderyk w Warszawie, gdzie spę- najwyraźniej miała „maślane oczy". Pruszaków - a to na podstawie fak- dził dzieciństwo i stał się dojrzałym W Warszawie najciekawszym epi- tu, ze lubił często z nią spacerować po młodzieńcem. Najbogatszym źród- zodem była hrabianka Aleksandryna parku. Panna zaszła w ciążę i począt- łem informacji z tego okresu są listy de Moriolles, zwana „Moriolką". Fry- kowo Fryderyk został skreślony z listy Chopina do powiernika jego tajem- deryk poznał ją, gdy jako siedmio- pożądanych gości. Sprawa się wyjaś- nic, Tytusa Woyciechowskiego, z któ- czy ośmiolatek grywał przed Wielkim niła, gdy do czynu przyznał się niewy- rych dowiadujemy się między innymi Księciem Konstantym. Moriolką była mieniony z nazwiska inny częsty by- 16 BIBiK walec domu, który poprosił bicielką Chopina do ostat- Fryderyka, by trzymał do nich jego chwil była Jane chrztu jego nowo narodzo- Stirling - szkocka, uczen- nego chłopca - co stało się nica i troskliwa opiekunka, faktem. Historia, barwnie dzięki której zachowało opowiedziana przyjacielo- się wiele osobistych pa- wi, świadczy, że Fryderyk miątek po kompozytorze. był zupełnie świadomy isto- Kobiety towarzyszy- ty relacji męsko-damskich. ły Chopinowi przy łożu Charakter znajomości śmierci - umierał powoli, Chopina z Marią Wodziń- wręcz na oczach całego ską, zaręczyny i plany ma- miasta. Według relacji trymonialne, romantyczność słynnej śpiewaczki i przy- wzajemnych wypowiedzi jaciółki Chopina, Pauliny świadczą raczej, że był to Johanna (Jenny ) Maria Lind Jane Wilhelmina Stirling Viardot: „wszystkie wiel- kolejny związek bardziej kie damy paryskie uważały dusz niż ciał. Natomiast zupełnie inaczej wyglądają rela- za swój obowiązek zemdleć w jego pokoju". Kobiety żeg- cje Chopina z jego wielbicielkami paryskimi, co do których nały Chopina śpiewem w kościele św. Magdaleny. Po jego możemy snuć zaledwie przypuszczenia, wynikające bar- śmierci arcybiskup Paryża wydał po raz pierwszy w historii dziej z ówczesnych obyczajów i norm życia towarzyskie- zgodę na wykonanie muzyki chóralnej w czasie mszy ża- go niż z zachowanych dowodów. Do tej pory biografowie łobnej - głosami żeńskimi! spierają się co do stopnia jego zażyłości z Delfiną Potocką, Czy mamy więc widzieć w Chopinie nigdy niezaspokojo- w związku z domniemanymi listami miłosnymi Fryderyka. nego kochanka, bawidamka i pożeracza serc niewieścich, Zadedykowanie właśnie jej w 1836 roku Koncertu f-moll, jak by to na pozór wyglądało? Ile w tych relacjach kryje się stworzonego parę lat wcześniej w ekstazie uczuć do Kon- prawdy, a ile ploteczek zazdrosnych kolegów? Niezaprze- stancji Gładkowskiej - daje dużo do myślenia... czalnie Chopin fascynował i przyciągał kobiety jak nikt inny Z pewnością nieplatoniczny był związek z George Sand, w tym czasie - ale czy sam był dzięki temu szczęśliwy? oparty na wzajemnej fascynacji oryginalnych osobowości, Trzy razy próbował ułożyć sobie trwały związek - i trzy przywiązaniu i potrzebie opieki w okresach pogorszenia razy przegrał... Czy można się dziwić, że jego muzyka tak stanu zdrowia Chopina. Trwał dziewięć lat, ale jak się ukła- mocno brzmi emocjami - i że tęsknił nie tylko za Ojczyzną! dał? Przecież w liście do Wojciecha Grzymały z czerwca 1847, George Sand pisze: „...od siedmiu lat Adam Zagajewski żyję z nim jak dziewica". Czy stan taki wyni- Deszcz nad Paryżem kał ze stanu zdrowia Chopina, czy z ochło- dzenia wzajemnego pożądania, nieporozu- Z okna mojego pokoju na piątym piętrze mień i pretensji - trudno dziś dociec. Przecież widzę deszcz nad Paryżem, szare strofy deszczu, u podłoża konfliktu i zerwania z George szarą kurtynę, która czesze dachy kamienic. Sand była zazdrość tej ostatniej o uczucia jej 150 lat temu umarł Chopin, także w październiku, córki Solange do Chopina, które nie znalazły na placu Vendôme. Plac Vendôme jest teraz niewiarygodnie czysty i bogaty, lśniący, przecież wiarygodnego przełożenia na rze- i gości inne diamenty, inne gwiazdy. czywistą relację damsko-męską. Układ był Père Lachaise jest zapewne pusty dzisiaj - prawie jak w latynoskim serialu: najwyraź- któż by odwiedzał groby w taki dzień? niej mocno „nalegająca" Solange, ojcowski i Aż tak bardzo nie kochamy nieobecnych opiekuńczy Chopin, a w tle zazdrosna, sta- (obecnych prawdopodobnie jeszcze mniej). rzejąca się matka i gwałtowny, wręcz niebez- W wilgotnych ogrodach pełzną ślimaki, pieczny Clesinger, były kochanek George, a w górę albo w dół, jakby szukały słońca. obecny mąż jej córki... Widzę biura pełne komputerów i miasto, W ostatnich latach pojawiła się hipoteza które jak lotniskowiec, wiozący niezliczone dusze, o ukrytym romansie Chopina z Jenny Lind, przedziera się przez Ocean Lodowaty. słynną szwedzką śpiewaczką operową. „Pan- Nie ma ani wojny, ani pokoju, pada deszcz. Wydaje mi się, że w szybko biegnącym obłoku na Lind przyszła na mój koncert!!!" - pisał ukrywa się nieśmiały anioł; zamienia się Chopin do Grzymały - „Wczoraj byłem na w łabędzia, potem w klęczącego mnicha, obiedzie z J. Lind, która mi potem aż do pół- a na końcu w białą, wydętą wiatrem chorągiew. nocy szwedzkie rzeczy śpiewała", zaś innym To, co w nas umiera, odchodzi cicho, dyskretnie, razem „od 9 do 1-szej w nocy od fortepianu lecz nie bezgłośnie. To, co się rodzi, F. Chopin (Franz Xaver Winterhalter) śmy nie odsiedli". Jednak prawdziwą wiel- milczy długo. Tylko nicość krzyczy. BIBiK 17

Chopin i jego muzyka w literaturze / Andrzej Hejmej. przekładu muzyki. „Melodia” Włodzi- Dostępny http://www.chopin.pl/chopin_w_literaturze.pl.html mierza Wolskiego, nosząca w póź- [fragmenty] niejszym wydaniu nutowym tytuł „Tęsk- nota. Mazurek op. 6 nr 4”, „Trzpiotka” [...] jakkolwiek rozpatrywać i oceniać przy tym ukryć, iż pokaźna część li- Michała Bałuckiego, „Chopin. Pre- dyskurs o Chopinie, od blisko dwóch teratury o Chopinie - zwłaszcza poe- ludium nr 15” Lucjana Rydla, poety- stuleci profilowany w podstawowej tycka „produkcja okazjonalna" - nie ckie preludia Artura Oppmana - to mierze przez rozmaitego rodzaju pro- znajduje uznania współczesnych. Pa- typowe przykłady ówczesnej fabula- pozycje muzykologiczne, krytyczno- rokrotne próby czy to katalogowania ryzacji Chopinowskiej muzyki. Podob- muzyczne i biograficzne, nie sposób literackich chopinianów (bibliogra- ne praktyki spotyka się i w literaturze nie zauważyć, iż kształtują go również fie przygotowane przez Bronisława wieku XX, by wspomnieć chociażby od dawna komentarze innego pokro- Edwarda Sydowa oraz Edmunda o zapisach Jerzego Hordyńskiego ju - literackie chopiniana. Ich bogatą Słuszkiewicza), czy to („Nokturn Fis-dur Chopina”, „Cho- historię otwiera sonet „Do Fryderyka opracowywania kolejnych pin: Nokturn Des-dur”, Chopin grającego na fortepianie” poetyckich wyborów na „Chopin: Etiuda As-dur (1830) młodego Leona Ulricha, zna- prawach antologii: Mie- opus 25”), Krzysztofa nego dzisiaj co najwyżej z przekładów czysława Żukowskie- Jeżewskiego („Cho- Szekspira. Lawina kolejnych utworów go (1910), Franciszka pin. Etiuda a-moll op. literackich ma swój początek jeszcze Barańskiego (w rękopi- 20”) czy Sławomira za życia kompozytora (na czele ze sie), Krystyny Kobylań- Tomasika („Deszczowe słynną „ekshibicjonistyczną powieś- skiej (1949), Edmunda preludium”). cią" George Sand „Lukrecja Floriani”, Słuszkiewicza (1964), Literackie pisanie o mu- 1846; wyd. pol. 2009), niewątpliwie Krzysztofa Jeżew- zyce Chopina sprowa- przybiera na sile po jego śmierci (za- skiego (1999), Ireny dza się niejednokrotnie pisy wspomnieniowe, w hołdzie geniu- C hy ł y - S z y p u ł ow e j do deskrypcji muzycznych szowi, m.in. „Zaduma i nokturno” Boh- (2003), wreszcie Marii wykonań, mianowicie opi- dana Zaleskiego, „Czarne kwiaty” i Cieśli-Korytowskiej su realiów koncertowych „Fortepian Szopena” Norwida), póź- (2004) - ujawniają nie wyimaginowanych lub fak- niej zaś zwłaszcza w latach rocznico- tylko obfitość zapisów o Chopinie, ale tycznych (wiersze: Artura Oppmana wych (przede wszystkim w 1910 oraz - przede wszystkim - ich wątpliwą w „Koncert Chopina”, Czesława Miło- 1949 roku). Wielu innym rocznicom przeważającej mierze wartość. sza „Na małą Murzynkę grającą Cho- chopinowskim zawdzięczają zresz- Jak dobrze wiadomo, najmocniej kry- pina”, Romana Brandstaettera “Im- tą swoje powstanie tak różne utwory, tykowane są wysiłki i rezultaty doko- prowizacja pastoralna”; opowiadanie jak „Pamięci Chopina” Jana Kaspro- nywania literackich „przekładów" Kornela Filipowicza “Koncert f-moll”), wicza, „Ku czci mistrza” Stanisława Chopinowskiej muzyki: wszelkie opisu konkretnych wykonawców („Wi- Przybyszewskiego, „Deszcz nad Pa- „tłumaczenia", „ilustracje", „parafra- told Małcużyński gra Chopina w sali ryżem” Adama Zagajewskiego czy zy", zainicjowane i spopularyzowane senatorskiej na Wawelu” Jerzego - ostatnio – „Mały Chopin” Michała w polskiej literaturze przez Kornela Hordyńskiego) czy serii opisów, jak w Rusinka. Ujejskiego. Niektóre z jego „Tłuma- powieści Krystyny Berwińskiej „Con Dwa stulecia przynoszą w istocie im- czeń Szopena” (1866; pierwotny tytuł: amore” w związku z przygotowaniami ponującą liczbę rozmaitych realizacji „Poemata Szopena”, „Dziennik Litera- dwóch postaci do udziału w Konkursie literackich (poetyckich, powieścio- cki" 1858) precyzyjnie wpisują się pod Chopinowskim. Inną formą literackie- wych, eseistycznych), które świadczą o względem formalnym w kompozycje go wykorzystania muzyki Chopina są wielkim zainteresowaniu autorów oso- muzyczne, stanowią przykłady tran- odwołania do poszczególnych kompo- bą i twórczością kompozytora, także skrypcji wokalnych (np. utwór „Zako- zycji na zasadzie aluzji, jak w sytuacji o zmieniających się preferencjach i chana/Dzieło 7. Mazurek 2./”), które pierwszego poematu prozą Stanisła- estetykach - ewolucji recepcji Chopi- przypominają charakterem wcześniej- wa Przybyszewskiego „Totenmesse” na. Wśród tych realizacji znajduje się sze transkrypcje wykonywane przez (1893; na karcie tytułowej berliń- Norwidowski „Fortepian Szopena” Paulinę Viardot. Najczęściej jednak skiego pierwodruku znajduje się za- (1863; 1865), pozostający do dzi- współistnienie tekstu literackiego z pis: „Motto: Fismoll-Polonaise Op. 44. siaj niedościgłym wzorem poetyckiego tekstem muzycznym jest niemożliwe, Friedrich Chopin") czy zbioru opowia- pisania o kompozytorze [...] a także chodzi o ogólne nawiązania, rozmai- dań „Widmokrąg” (2004) Wojciecha wysoko cenione utwory Borysa Paster- te - jak trzeba by dzisiaj powiedzieć Kuczoka, gdzie cztery „interludia" naka ([„Szopen”], 1932) i Gottfrieda - odniesienia intertekstualne (także jako łączniki współistnieją z czterema Benna („Chopin”, 1948), oryginal- zwielokrotnione, co ilustruje przekład Chopinowskimi Preludiami z opusu 28. ne „muzyczno-literackie" komentarze „Marsza żałobnego” Ujejskiego, do- Nie sposób przy tej okazji zapomnieć André Gide'a („Notatki o Chopinie”, konany przez Richarda Dehmla „Der i o przygodnych komentarzach, roz- 1948), wnikliwe interpretacje herme- tote Ton”). Próby literackie tego po- proszonych na przykład w kolejnych neutyczne Ryszarda Przybylskiego kroju tworzą w XIX wieku odrębny tomach „W poszukiwaniu straconego wsparte na lekturze Chopinowskich nurt poetycki (mazurko-, nokturno-, czasu” Prousta, o zapisie Claude'a listów („Cień jaskółki. Esej o myślach preludiomania), rodzą swoiste prze- Lévi-Straussa z eseju „Smutek tro- Chopina”, 1995). Nie da się jednak konanie o kongenialności poetyckiego pików” na temat znaczenia „melodii 18 BIBiK

Etiudy nr 3, op. 10 ". Trudno byłoby reotypowy obraz Chopina; niski po- Gide'a; pisarz pozostaje zwolennikiem zarazem tutaj mówić o muzyce Chopi- ziom artystyczny większości utworów; nieprogramowego pojmowania muzy- na funkcjonującej li tylko jako pretekst nieadekwatność zapisu literackiego ki polskiego kompozytora („Chopin literacki, co ma miejsce w przypadku względem fenomenu czystej muzyki - jako artysta doskonały - wychodzi chociażby pomysłu Jeffery'ego Dea- itp.). Literacka recepcja Chopina oka- od nut"; „By prawdziwie smakować vera i rozpisanego na głosy wielu au- zuje się w rzeczywistości niejednorod- muzykę nie doświadczam potrzeby torów thrillera „Manuskrypt Chopina” na i trudno byłoby ograniczać „legen- zapośredniczenia jej przez literatu- (2007; wyd. pol. 2009). dę Chopina" do dwóch motywów: z rę lub malarstwo i mało zajmuje mnie Znaczna część literackich chopinianów jednej strony osamotnienia, alienacji, „znaczenie" utworu"), chociaż - inna dotyczy samego życia kompozytora cierpienia artysty [...], z drugiej nato- to rzecz - nie waha się jej zarazem [...]. miast - patriotyzmu, tęsknoty, nostal- zestawić w „Notatkach o Chopinie” z Kronika życia, stanowiąca swoistą mo- gii, co prowadzi do traktowania Cho- Baudelaire'em i „Kwiatami zła”. zaikę biograficzną, obejmuje czasy pinowskiej muzyki jako programowej Niewystarczające wydają się też, dzieciństwa Chopina (legenda Teodo- (wzorcowym acz skrajnym tego przy- w moim przekonaniu, dotychczaso- ra Goździkiewicza „Fryckowe lato”, kładem są kolejne zapisy Stanisława we tryby wartościowania, mianowicie 1960, pierwotny tytuł: „Fryckowe cza- Przybyszewskiego: studium „jednost- dwubiegunowa refleksja, która po- sy”, 1949; powieść Peera Hultberga ki twórczej" „Chopin und Nietzsche”, woduje, że literackie chopiniana są „Preludia”, 1989, wyd. pol. 2002), 1892; „Szopen” (Impromptu), 1900; bądź niedoceniane, to znaczy uzna- okres jego dorastania i warszawskiej „Szopen a Naród”, 1910). Inaczej wane za bezwartościowe z punktu młodości (powieść Adolfa Nowa- widzenia zarówno muzykologii, jak czyńskiego „Młodość Chopina”, Czesław Miłosz i literaturoznawstwa (dość przy- 1939; Gustawa Bojanowskiego "Na mała Murzynkę grającą Chopina" wołać skrajnie krytyczny komen- „Tydzień w Antoninie. Opowieść tarz Alejo Carpentiera, notabene o Chopinie”, 1956; archaizujące Gdybyś ją widział, Panie Fryderyku, sformułowany przy okazji 150. „stylizacje" Janiny Siwkowskiej Jak ciemne palce kładzie na klawiszach rocznicy urodzin Chopina: „Trzeba „Tam - gdzie Chopin chodził na I kędzierzawa głowę pilnie schyla, uwolnić Chopina od tego zbytku pół czarnej...”, 1959), sytuację tra- Jak nogę szczupła stawia na pedale literatury, stworzonej - i do tego gicznego wyjazdu z kraju (powieść Śmiesznie dziecinna, w zdeptanym buciku. źle stworzonej - przez tendencyjne Janiny Siwkowskiej „Pan Chopin A kiedy sala nagle się ucisza biografie, powieści, filmy czy nawet opuszcza Warszawę”, 1958), dłu- Pierwiosnek dźwięku powoli rozwija. politykę"), bądź - co niestety gor- gie lata spędzone na emigracji, Gdybyś zobaczył na sali, w półmroku, sze - przesadnie przeceniane (to m.in. podróż na Majorkę (wiersz Jak błyszczą zęby w rozchylonych ustach, rezultat uprawiania między innymi Eugeniusza Żytomirskiego „Cho- Kiedy fortepian twoje troski niesie, krytyki tematycznej). Gest kompro- pin na Majorce”), pobyty w Nohant I jak ukośna smuga pada z boku misu jest dzisiaj nieunikniony: Ma- (sztuka Jarosława Iwaszkiewicza ciej Żurowski twierdząc, iż teksty „Lato w Nohan”t, 1936), moment I wrzawa ptaków przez witraże chlusta Wiosna w nieznanym z imienia ci mieście. podobne do zapisów Ujejskiego odejścia („Czarne kwiaty” i „Forte- okazują się „tak samo nie do czy- pian Szopena” Norwida). Próbami Gdybyś zobaczył, jak te dźwięki fruną I targają pyłem, słoneczna kolumna tania", od razu dopowiada, że są „panoramicznych" ujęć są przede one jednocześnie „dowodami ogra- wszystkim powieść Jerzego Brosz- Nad twarzą czarną, na dłoni oparta- Pewnie powiedziałbyś, że było warto. niczoności języka poetyckiego" i kiewicza „Kształt miłości” (1950- dokumentami „odczuwania Chopi- 1951), esej Kazimierza Wierzyń- na". W przypadku literackich cho- skiego „Życie Chopina”, cykl poetycki mówiąc, skomplikowanego fenomenu pinianów należałoby zatem nie tyle Romana Brandstaettera „Pieśń o ży- Chopina nie oddają dwa stereotypy: doszukiwać się odpowiedniości czy ciu i śmierci Chopina”, „Cień jaskółki. „stereotyp artysty chorego, nerwo- analogii muzyczno-literackich (mam Ryszarda Esej o myślach Chopina” wego i nadwrażliwego" i „polski ste- na myśli nie tylko tzw. przekłady), ile Przybylskiego . Wśród tych zapisów o reotyp narodowy". Oczywiście, drugi rozpatrywać poszczególne realizacje kompozytorze odrębne miejsce przy- z nich pozostaje w polskiej literaturze w szerokiej perspektywie intertekstu- pada literaturze dla dzieci i młodzie- szczególnie ważny aż do momentu od- alnej jako jedną z możliwości werba- ży, narracjom Wandy Chotomskiej zyskania niepodległości (cykl Artura lizacji muzyki, nie tyle oddawać się „Tam, gdzie był Chopin” (1990) czy Oppmanna „Z chopinowskich pieśni”; kolekcjonerskiej krytyce tematycznej i też wierszowanym historiom dla naj- wiersz Jerzego Żuławskiego „Fry- podążać za statystykami, ile interpre- młodszych Michała Rusinka „Mały deryk Chopin”), pierwszy zaś - mimo tować dogłębnie wybrane zapisy w Chopin” (2009). iż pochłania wyobraźnię piszących o sieci kulturowych zależności. Recepcja Nawet tak pobieżny przegląd li- Chopinie od zawsze - jest tylko jedną Chopina w literaturze podjęta w wy- terackich chopinianów pokazuje, iż z możliwości pisania o kompozytorze- miarze antropologicznym świadczy w kwestia Chopina i jego muzyki w li- artyście, łączy się z pokusą portreto- istocie o nieodpartej potrzebie trans- teraturze wymaga dzisiaj subtelnego wania, kreślenia psychiki, wyrażenia potrzebie literackiego mówie- komentarza oraz rewizji niektórych gresji: indywidualności człowieka. Niewąt- nia o wielkim kompozytorze i - mimo poglądów, jeśli chce się uniknąć nader pliwie poza dwoma wskazanymi ste- często powielanych diagnoz i powta- iż to dyskurs marginalny pośród innych reotypami sytuuje się myślenie André mówienia o muzyce. rzania obiegowych argumentów (ste- - BIBiK 19

Tomasz Kaszuba – (ur. 1990 r.), dyplomant klasy fortepianu dr Iwony Jakubowskiej w Zespole Szkół Muzycznych im. Stanisława Mo- niuszki. Absolwent XLIII Liceum Ogólnokształcącego w Łodzi. Obecnie student Akademii Muzycznej im G. i K. Bacewiczów w Łodzi kla- sie fortepianu u prof. zw. Anny Wesołowskiej – Firlej.

Wiele koncertuje jako pianista (solista, kameralista, akompaniator) i chórzysta, w Łodzi i innych miejsco- wościach regionu. Corocznie występuje na scenie Filharmonii Łódzkiej podczas koncertów Zespołu Szkół Muzycznych oraz imprez organizowanych przez Filharmonię dla łódz- kich szkół ogólnokształcących. Poza muzyką interesuje się motoryzacją i sportem.

Fryderyk Chopin współcześnie - „Ostatnia podróż” (1999), fabulary- Program recitalu zowany dokument o podróży Chopina do Tomasza Kaszuby W 1983 roku na listy przebojów w ca- Londynu i Szkocji. Kompozytora zagrał łej Europie wspięła się piosenka „I like Andrzej Niemirski. Utwory Fryderyka Chopina Chopin” włoskiego piosenkarza Paula - „Chopin. Pragnienie miłości” (2002) w Mazzoliniego (Gazebo). Chociaż Mazzo- reżyserii Jerzego Antczaka ukazał histo- Polonez g-moll lini śpiewał o muzyce Chopina, fortepiano- rię życia artysty przez pryzmat relacji i Mazurek e-moll op. 17 nr 2 wy motyw, który przewija się w piosence, związku z George Sand. W postać Chopi- Mazurek cis-moll op. 63 nr 3 nie jest kompozycją Polaka. na wcielił się w tym filmie Piotr Adamczyk. Ballada g-moll op. 23 nr 1 Fantasie-Impromptus cis-moll op. 66 filmów W 2005 w salach wystawowych Tea- Powstało wiele o życiu Chopina, w Nokturn cis-moll op. posth nr 20 wielu z nich wiodącym wątkiem jest zwią- tru Wielkiego w Warszawie można było zek kompozytora z George Sand. Niektó- oglądać wystawę blisko 300 obrazów Walc a-moll op. posth re z filmów o Chopinie to: Jerzego Dudy-Gracza [fot.]. Prezentowa- Od 1927 w Warszawie odbywa się Mię- - „Pamiętna pieśń” (A Song to Remem- ne prace powstały w latach 1999-2003 i dzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. ber) z 1945 roku w reżyserii Charles’a Vi- pochodzą z tzw. „kolekcji chopinowskiej”, Fryderyka Chopina, najstarszy na świe- dora. Rolę Chopina zagrał Cornel Wilde, będącej malarską interpretacją dzieł mu- cie monograficzny konkurs muzyczny. Jego a Sand – Merle Oberon. Film był nomino- zycznych Fryderyka Chopina. wany do Oscara w 6 kategoriach. twórcą był Jerzy Żurawlew. Po II wojnie „Młodość Chopina” światowej, w latach 1949-2005 konkurs - (1951) w reżyse- Japońską fascynację muzyką Chopina rii Aleksandra Forda, traktował o okresie był organizowany przez Towarzystwo im. oraz sztuką anime łączy gra Eternal So- młodzieńczym życia artysty, zaś w rolę Fryderyka Chopina w Warszawie. Obec- nata na konsolę Xbox 360, wydana w Chopina wcielił się Czesław Wołłejko. nie jego organizatorem jest Narodowy - „Błękitna nuta” (1991) w reżyserii An- Japonii w czerwcu 2007. Bohaterem gry Instytut Fryderyka Chopina.(http:// drzeja Żuławskiego ukazał 36 godzin z jest Fryderyk Chopin, który na trzy go- pl.chopin.nifc.pl/institute/).Odbywają się życia Chopina, którego rolę zagrał Janusz dziny przed śmiercią trafia do bajkowej także festiwale muzyki Chopina w Vall- Olejniczak. krainy, tam wraz z przyjaciółmi szuka leku demossie, Genewie, Dusznikach, Paryżu, - „Improwizacja” (Impromptu, 1991), ko- na swoją chorobę. Fabularnej grze towa- Gandawie i innych miejscach. media romantyczna z Hugh Grantem jako rzyszy muzyka Chopina w wykonaniu ro- http://pl.wikipedia.org/wiki/Chopin#W_ Chopinem i Judy Davis jako Sand. syjskiego pianisty Stanisława Bunina. [...] kulturze_polskiej Duszniki - Kanon w oktawie f-moll oktawie w Kanon - Duszniki event/chopinowi-duda-gracz) Jerzy Duda-Gracz, Ballada g-moll op.23 (http://www.galeria.czest.pl/wystawa-2004-x112.html) Duda-Gracz,Jerzy (http://www.pora.pl/ WiMBP zaprasza

7 października 2010 o godz. 17.00 na spotkanie z Tomaszem Tomaszewskim i Piotrem Kasińskim “Komiks nie gryzie. Podstawy języka komiksu”. Spotkaniu będzie towarzyszyć prezentacja multimedialna Igora Banaszczyka “Manga i anime w aglomeracji tokijskiej. Recepcja i zjawiska towarzyszące” oraz wystawa “Świat w obrazkach. Komiks polski i światowy w zbiorach WiMBP”, czynna w holu wystawowym Biblioteki w dn. 27 września - 5 października 2010. Tomasz Tomaszewski (autor portretu: Paweł Kwiatkowski „Kwiatek”)

12 października 2010 o godz. 13.00 na spotkanie z pisarzem Markiem Krajewskim Marek Krajewski (ur. 1966) – autor kryminałów, z wykształcenia specjalista w zakre- sie językoznawstwa łacińskiego. Od 1992 pracował jako asystent w Instytucie Filologii Klasycznej i Kultury Antycznej Uniwersytetu Wrocławskiego, później adiunkt i starszy wykładowca. Od 2007 zawodowo trudni się pisarstwem. Zadebiutował „Śmiercią w Breslau” w 1999, pierwszą z serii powieści z detektywem Eberhardem Mockiem, których akcja rozgrywa się w międzywojennym Wrocławiu. Wspólnie z Mariuszem Czubajem opublikował „Aleję samobójców” (2008) i „Róże cmentarne” (2009). Książki „Głowa Minotaura” (2009) oraz „Erynie (2010) otwierają nowy cykl kryminalnych opowieści dziejących się we Lwowie. Laureat Paszportu „Polityki” za rok 2005, Nagrody Księga- Fot. Andrzej Łuc rzy „Witryna” (2005) oraz Nagrody Wielkiego Kalibru (2004).

Okolicznościowe monety na 600. rocznicę bitwy pod Grunwaldem

Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsud- skiego z okazji 600. rocznicy bitwy pod Grunwaldem przygotowała w ko- lekcjonerskim, niskim nakładzie okolicznościowe repliki dwóch monet: pół- grosza koronnego Władysława II Jagiełły i szeląga wielkiego mistrza Ulryka von Jungingen. Repliki zostały wykonane w brązie srebrzonym, mają średnicę 22,4 mm i wagę 5,2 grama. Do replik dołączone są certyfikaty zawierające rów- nież ciekawą informację o systemie monetarnym w czasach Władysława Jagiełły oraz w państwie krzyżackim. Zaintere- sowanych nabyciem replik obu monet zapraszamy do Biblioteki, do Działu Informacji Naukowej. Cena kompletu: 35 zł.

Wybór materiałów: Piotr Bierczyński Skład: Julita Lendzian-Twardowska Nakład 100 egz. Numery BIBiK-a dostępne są na stronie www.wimbp.lodz.pl w dziale Wydawnictwa własne FRYDERYK CHOPIN W INTERNECIE – adresy polskojęzyczne (w wyborze)

Narodowy Instytut Fryderyka Chopina Informacje na stronie internetowej, m.in.: Życie Chopina; Kalendarium życia Chopina; Kompozycje; Gatunki; Rękopisy (w tym: źródło przechowywania); Pierwodruki (w tym: miejsce wydania); Osoby związane z Chopinem (w tym: otoczenie Chopina, wykonawcy, kompozytorzy, artyści plastycy, organizatorzy); Instytucje związane z Chopinem (polskie i zagraniczne, w tym: stowarzyszenia, instytucje kultury, centra muzyczne, obiekty Chopinowskie, muzea, biblioteki, archiwa, zespoły i orkiestry, wydawnictwa); Polska Chopina (przewodnik po miejscach związanych z kompozytorem); Listy Chopina; Bibliografia Chopinowska; Filmografia; Chopin w Youtube; Strony o tematyce Chopinowskiej; Wydawnictwa (Faksymilowe wydanie rękopisów muzycznych Fryderyka Chopina Dzieła Chopina; Wydawnictwa książkowe); Wydawnictwa płytowe (Dzieła Wszystkie Fryderyka Chopina w nowym nagraniu na instrumentach z epoki; Dzieła Wszystkie Fryderyka Chopina na instrumentach współczesnych); Publikacje dla dzieci, w tym konspekty lekcji o Chopinie; Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina – XVI edycja 2010 (w tym: wyniki eliminacji, zdjęcia z eliminacji; poprzednie edycje 1937-2005); III Międzynarodowy Kongres Chopinologiczny - 25 lutego - 1 marca 2010); Międzynarodowe Konferencje Muzykologiczne NIFC (2001-2008); Projekty specjalne (Koncerty urodzinowe; „Zatańczmy Chopina - 22 maja na Targach EXPO 2010 w Szanghaju odbyła się światowa premiera spektaklu „Zatańczmy Chopina”. Dyrektorem artystycznym, dyrygentem i autorem muzyki do spektaklu jest Janusz Stokłosa); Biblioteka, Fonoteka i Fototeka NIFC; Magazyn Chopin - miesięcznik Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina (wersja pdf); Muzeum Fryderyka Chopina w Warszawie; 6. Międzynarodowy Festiwal Muzyczny „Chopin i jego Europa” (sierpień 2010), informacje o poprzednich festiwalach. http://pl.chopin.nifc.pl/

Portal „Obchody Roku Chopinowskiego 2010” Kalendarium, czyli źródło wiedzy o tym co, gdzie i kiedy w Roku Chopinowskim: wydarzenia: koncerty, wystawy, spektakle i inne; relacje, rozmowy, Kordegarda CHOPIN 2010; Chopin dzieciom - Serwis będący pomocą we wprowadzaniu dziecka w świat muzyki Fryderyka Chopina: interaktywne gry i zabawy dla najmłodszych, wskazówki dla rodziców Interakcje: Działania społecznościowe związane z obchodami Roku Chopinowskiego: współtworzenie profili na portalach społecznościowych, takich jak Facebook: THE CHOPIN YEAR 2010 CELEBRATIONS http://chopin2010.pl/

Międzynarodowy Konkurs Wiedzy o Fryderyku Chopinie, Katowice, 16-17 października 2010 - przyjmowanie zgłoszeń do 30 września 2010. http://www.chopin-katowice.pl/

Kalejdoskop Chopinowski Kalejdoskop Chopinowski (projekt Chopin: kalejdoskop) - to cyfrowa baza ikonografii ze zbiorów Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina. W kolekcji znajdują się reprodukcje portretów Chopina, podobizny osób z otoczenia kompozytora, zbiór fotografii i reprodukcji ukazujących miejsca związane z życiem i twórczością Chopina, a także szereg dokumentów (druków i rękopisów) i pamiątek. Wyszukiwanie ułatwiają indeksy: osoby portretowane, autorzy wizerunków Chopina, miejsca odwiedzane. http://kalejdoskop-chopin.pl/

Towarzystwo im. Fryderyka Chopina – serwis informacyjny M.in.: Kronika życia i twórczości Fryderyka Chopina; Cytaty ze źródeł (Chopin o sobie i współczesnych, Zarys monograficzny twórczości; Alfabetyczny spis utworów; Nutowy i dźwiękowy katalog (Incypity dzieł Fryderyka Chopina w układzie alfabetycznym); Wykaz pierwszych wydań; O tradycji Chopinowskiej; Recepcja; Najważniejsze edycje dzieł; Wystawy Chopinowskie; informacje o I Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina dla Amatorów (Warszaw, 2009); Biblioteka, Fonoteka, Fototeka (od 2006 roku Biblioteka, Fonoteka i Fototeka Towarzystwa im. Fryderyka Chopina są zarządzane przez Narodowy Instytut Fryderyka Chopina); Wydawnictwa Towarzystwa im. Fryderyka Chopina; Historia TiFC, Zarząd TiFC. http://tifc.chopin.pl/ Witryna Chopin.pl Witryna pod patronatem Towarzystwa im. Fryderyka Chopina w Warszawie została zamieszczona w Internecie w roku 1997. Od tego czasu funkcjonuje nieprzerwanie do dziś, pełniąc rolę multimedialnej encyklopedii wiedzy o Fryderyku Chopinie. http://www.chopin.pl/

Serwis InfoChopin Serwis InfoChopin - Międzynarodowe Centrum Informacji Chopinowskiej http://www.infochopin.pl/serwisy.php/

Linki do instytucji, organizacji chopinowskich http://www.infochopin.pl/linki.php/

Chopin tu i teraz – dwa wieki fascynacji. Serwis chopinowski Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina M. in.: Dzieło (gatunki, Wydanie Narodowe); Kalendarium; Inspiracje - interpretacje; Miejsca (związane z Chopinem) i osoby (subiektywny przegląd warszawskiego środowiska Chopina); Dźwięki (nagrania archiwalne z Sali koncertowej UMFC); Filmy (wypowiedzi o twórczości Chopina) http://2010.chopin.edu.pl/

Międzynarodowa Federacja Towarzystw Chopinowskich W Międzynarodowej Federacji Towarzystw Chopinowskich obecnie zrzeszonych jest 39 Towarzystw Chopinowskich z 25 państw (Albania, Argentyna, Austria, Belgia, Brazylia, Chile, Czechy, Finlandia, Francja (4), Hiszpania, Izrael, Japonia (2), Kanada, Korea Płd., Kosowo, Niemcy (4), Polska (3), Rosja, Stany Zjednoczone (4), Szwajcaria (3), Tajwan, Tajlandia, Turcja, Ukraina, Urugwaj). http://www.ifcs.pl/

Fundacja Wydania Narodowego Dzieł Fryderyka Chopina Wydanie Narodowe jest pierwszym w świecie źródłowo-krytycznym wydaniem kompletu dzieł Fryderyka Chopina redagowanym na podstawie wszystkich dostępnych źródeł przy użyciu najnowocześniejszych metod naukowych. Celem Wydania Narodowego jest przedstawienie całej zachowanej twórczości Chopina w jej autentycznym kształcie. http://www.chopin-nationaledition.com/

Wydanie Narodowe Dzieł Fryderyka Chopina – zakończone (sierpień 2010) – informacja PAP 36 tomów liczy zakończone właśnie Wydanie Narodowe Dzieł Fryderyka Chopina - pierwsza na świecie źródłowo-krytyczna publikacja kompletu dzieł tego kompozytora. Prace nad tą publikacją, zakończoną w Roku Chopinowskim, trwały od 1959 roku. Wydanie to jest pierwszym źródłowo-krytycznym wydaniem kompletu dzieł Fryderyka Chopina redagowanym na podstawie wszystkich dostępnych źródeł. Cały zawarty w wydaniu tekst nutowy redagowany był na podstawie źródeł pochodzących bezpośrednio od kompozytora - przede wszystkim autografów, korygowanych przez Chopina kopii autografów oraz pierwodruków, w tym egzemplarzy lekcyjnych z odręcznymi adnotacjami Chopina. Redakcja WN dysponowała podczas pracy oryginałami lub fotokopiami praktycznie wszystkich dostępnych źródeł, które zbadane zostały pod kątem ich autentyczności i wzajemnych powiązań. Wydanie Narodowe to dzieło życia Jana Ekiera - wybitnego pianisty, pedagoga, znawcy twórczości Chopina, który zajmuje się edycją tego wydania od 1959 roku, kiedy został redaktorem naczelnym tego przedsięwzięcia. W komentarzach źródłowych muzykolodzy znajdą podstawowe dane o źródłach wraz z oceną stopnia ich autentyczności, opisem wzajemnych powiązań i omówieniem ważniejszych rozbieżności, a także zasady redagowania tekstu nutowego poszczególnych utworów. Zasygnalizowane są ponadto istotniejsze odstępstwa od tekstu autentycznego spotykane w najpopularniejszych wydaniach zbiorowych dzieł Chopina. Wydanie Narodowe podzielono na dwie części. Seria A grupuje w 24 tomach utwory wydane za życia kompozytora. W serii B w 10 tomach ukazały się utwory wydane po śmierci Chopina. Edycja ukazała się nakładem Polskiego Wydawnictwa Muzycznego oraz Fundacji Wydania Narodowego Dzieł Fryderyka Chopina. (PAP) http://kultura.wp.pl/kat,1011111,title,Wydanie-Narodowe-Dziel-Fryderyka- Chopina,wid,12618861,wiadomosc.html

Międzynarodowy Festiwal Chopinowski w Dusznikach Zdroju Międzynarodowe Festiwale Chopinowskie w Dworku Chopina w Dusznikach Zdroju odbywają się już od ponad sześćdziesięciu lat. To najstarszy nieprzerwanie działający festiwal pianistyczny na świecie, a także najstarszy polski festiwal muzyczny. Pierwszy festiwal odbył się w dniach 25-26 sierpnia 1946 r., w 120 rocznicę dusznickich koncertów genialnego muzyka. Na stronie kilka relacji wideo. http://www.chopin.festival.pl/

Najdłuższe urodziny O Koncercie „Najdłuższe urodziny” http://www.kciuk.pl/Najdluzsze-Urodziny-Chopina-r5685

KOLEKCJA FRYDERYK CHOPIN w CYFROWEJ BIBLIOTECE NARODOWEJ Cyfrowa kolekcja Fryderyk Chopin prezentuje chopiniana ze zbiorów Biblioteki Narodowej. Składają się na nią edycje utworów kompozytora, dzieła dotyczące jego życia i twórczości, w tym studium Roberta Schumanna o Chopinie i publikację wielkiego kompozytora i pianisty Franciszka Liszta, rozprawy Jerzego Marii Smotera i Piotra Szumińskiego na temat rzekomej korespondencji Chopina z Delfiną Potocką. W kolekcji ujęto także monumentalne monografie Mieczysława Tomaszewskiego, Tadeusza Andrzeja Zielińskiego, Marii Gordon-Smith i Georga Richarda Marka, eseje Jarosława Iwaszkiewicza i Ryszarda Przybylskiego, przewodniki wiodące śladami Chopina, np. Zofii Jeżewskiej Warszawskim szlakiem Chopina.Obecnie (24 września 2010 r.) kolekcja liczy 879 publikacji. Kolekcja sukcesywnie uzupełniana będzie o reprodukcje cyfrowe rękopisów Chopina, jego korespondencję i inne pamiątki związane z osobą kompozytora. http://www.polona.pl

Multimedialna wystawa Wizytówka Chopina została otwarta 24 września 2010 r. w Pałacu Rzeczypospolitej, siedzibie zbiorów specjalnych Biblioteki Narodowej. Wystawa Wizytówka Chopina to pokaz unikatowej, największej na świecie kolekcji autorskich rękopisów muzycznych Fryderyka Chopina znajdującej się w zbiorach Biblioteki Narodowej. Cennym uzupełnieniem kolekcji muzycznych autografów jest korespondencja, a wśród niej dziewięć listów kompozytora. Tematem przewodnim ekspozycji są źródła inspiracji, proces twórczy i bogactwo form stosowanych przez kompozytora. Cymeliom towarzyszą aplikacje interaktywne oraz zestawy słuchawkowe umożliwiające zwiedzanie wystawy w warstwie dźwiękowej. Celem scenografii zaprojektowanej przez Borisa Kudličkę oraz pracownię WWAA, było przeniesienie zwiedzających do innej rzeczywistości, abstrakcyjnego świata kompozytora, w którym przewodnikiem jest jego muzyka oraz dźwięki fortepianu charakterystyczne dla jego niepowtarzalnego stylu. Abstrakcyjna instalacja prowadząca zwiedzającego przez kolejne pomieszczenia wystawy jest równocześnie przewodnikiem po procesie twórczym Chopina. Wszystkie rękopisy Fryderyka Chopina z kolekcji Biblioteki Narodowej zostały wpisane do prestiżowego rejestru UNESCO dokumentującego najcenniejsze i najważniejsze dla światowego dziedzictwa kulturowego zabytki myśli i piśmiennictwa. Elektroniczna wersja wystawy znajduje się na stronie internetowej: www.wizytowkachopina.pl, gdzie za pośrednictwem aplikacji Verto można przeglądać wszystkie rękopisy kompozytora, a także wysłuchać ich wykonań. Adres: Biblioteka Narodowa, Pałac Rzeczypospolitej, plac Krasińskich 3/5wystawa czynna codziennie od 25 września do 11 listopada 2010 w godzinach 12:00-20:00. Wstęp wolny. http://www.bn.org.pl/aktualnosci/187-wizytowka-chopina-%E2%80%93-uroczyste-otwarcie-wystawy.html

Filmowy Chopin Filmografia; Wydawnictwa (CHOPIN. FILMOWE MOTYWY to wydawnictwo audiowizualne Filmoteki Narodowej. Pakiet zawiera wybrane filmy fabularne i dokumentalne poruszające wątki chopinowskie i poświęcone kompozytorowi oraz obszerną broszurę opracowaną przez dr hab. Iwonę Sowińską); Informacja o przeglądzie filmów fabularnych, dokumentalnych i kronik związanych tematycznie z osobą i twórczością Fryderyka Chopina. Podczas trzech piątkowych wieczorów (1, 15, 29 października 2010) zaprezentowane zostaną filmy pochodzące z wydawnictwa audiowizualnego Filmoteki Narodowej pt. Chopin. Filmowe motywy. Projekcje odbędą się w sali kinowej Muzeum Narodowego. http://www.filmowychopin.pl/

Chopin – Ikonosfera Romantyzmu (Wystawa w Muzeum Narodowym w Warszawie, 24 września – 11 listopada 2010). Wystawa jest próbą odtworzenia artystycznego imaginarium Warszawy i Paryża czasów romantyzmu. Zgromadzone na wystawie dzieła malarskie, rysunki, ryciny, rzeźby oraz fotografie otwierają przed widzem świat ikonosfery europejskiego romantyzmu. http://www.chopin.mnw.art.pl/ 200. rocznicę urodzin Fryderyka Chopina Narodowy Bank Polski upamiętnił banknotem kolekcjonerskim o nominale 20 zł, który został wyemitowany 22 lutego 2010 roku. Opis banknotu: Na przedniej stronie banknotu – w jego centralnej części – znajduje się portret Fryderyka Chopina, widzianego z profilu. Ten element został wydrukowany w technice stalorytniczej. Ryt portretu wykonał Przemysław Krajewski – artysta rytownik Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych SA. Z lewej strony przedstawiony został dworek w Żelazowej Woli, w którym urodził się kompozytor, a z prawej reprodukcja pierwodruku jednego z jego utworów – Mazurka B-dur op. 7 nr 1 wraz z autografem artysty. Na odwrotnej stronie, na tle mazowieckiego pejzażu z charakterystycznymi wierzbami, umieszczono reprodukcję fragmentu jego Etiudy f-moll op. 10 nr 9. Autorami projektów są Grzegorz Pfeifer i Katarzyna Jarnuszkiewicz. Ryt portretu wykonał Przemysław Krajewski – artysta rytownik Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych SA. Wymiary: 138 x 69 mm; Nakład: 120 tys. sztuk; Data emisji: 22 lutego 2010 r. Banknoty zostały wyprodukowane przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych S.A. Banknot stanowi prawny środek płatniczy o wartości nominalnej równej 20 zł. http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/banknoty_i_monety/banknoty_kolekcjonerskie/2010_banknot_200_ rocznica_urodzin_fryderyka_chopina_20zl.html

Eternal Sonata Japońską fascynację muzyką Chopina oraz sztuką anime łączy gra Eternal Sonata na konsolę Xbox 360, wydana w Japonii w czerwcu 2007. Bohaterem gry jest Fryderyk Chopin, który na trzy godziny przed śmiercią trafia do bajkowej krainy, tam wraz z przyjaciółmi szuka leku na swoją chorobę. Fabularnej grze towarzyszy muzyka Chopina w wykonaniu rosyjskiego pianisty Stanisława Bunina. Nietypowy hołd Fryderykowi oddali oczywiście Japończycy. Gra pod tytułem Eternal Sonata ukazała się w 2007 roku na Xboksie 360, a rok później również na PS3. Przedstawiała przygody pianisty w baśniowej krainie, do której przeniósł się gorączkując na łożu śmierci. http://www.gamezilla.pl/content/fryderyk-chopin-w-grach-wideo-w-200-rocznice-urodzin http://www.eternal-sonata.net/ http://www.gry-online.pl/S016.asp?ID=8042

Międzynarodowa Fundacja Muzyczna im. Artura Rubinsteina w Łodzi. „Dni Chopina w Łodzi”, 15, 16,17 października 2010 r., koncert główny w Archikatedrze Łódzkiej w sobotę 16 października 2010 r. godz. 19.30. Msza Święta w intencji Fryderyka Chopina, w dniu 161. rocznicy śmierci Kompozytora – niedziela 17 X 2010 godz. 12. Zobacz program Dni Chopina http://www.arturrubinstein.pl/?koncerty,28

Wystawa 100 plansz (citylight) o Fryderyku Chopinie i Arturze Rubinsteinie zostanie otwarta w Łodzi w alei Piłsudskiego 1 października 2010 r. i potrwa do 31 grudnia 2010 roku. Podczas koncertów organizowanych przez Fundację im. Artura Rubinsteina w 2010 roku na terenie województwa łódzkiego, prezentowana jest wystawa planszowa (roll-up) o Fryderyku Chopinie i Arturze Rubinsteinie. http://www.arturrubinstein.pl/?wystawy-prezentacje...,29

Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Marszałka J. Piłsudskiego w Łodzi zaprasza do korzystania ze zbiorów dotyczących Fryderyka Chopina: książek, wydawnictw płytowych i nutowych. Informacje o zbiorach można uzyskać ze strony www Biblioteki www.wimbp.lodz.pl korzystając z dostępu do katalogów komputerowych oraz do wersji cyfrowej katalogów kartkowych Biblioteki zamieszczonych pod adresem http://webpac.biblioteki.lodz.pl:12380/kkk/ W zeskanowanym katalogu jest m.in. dostęp do katalogu alfabetycznego nut, płyt winylowych, katalogu książek Działu Zbiorów Muzycznych.

Wybór adresów internetowych: Piotr Bierczyński (WiMBP im. Marszałka J. Piłsudskiego w Łodzi) 24 września 2010 r.

RECITAL UTWORÓW FRYDERYKA CHOPINA

Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Marszałka J. Piłsudskiego w Łodzi 28 września 2010

TOMASZ KASZUBA - fortepian (Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi)

Program recitalu

Polonez g-moll

Fryderyk napisał go w wieku siedmiu lat. W 1817 roku został wydany w sztycharni nut księdza Izydora Józefa Cybulskiego, przyjaciela rodziny. Jest to pierwszy wydany drukiem utwór Chopina. Został dedykowany hrabiance Wiktorii Skarbek (ok.1791-1828).

Mazurek e-moll, op. 17 nr 2

Opus 17 napisane w 1833 r. jest dedykowane Linie Freppa (1803-1870), ówczesnej śpiewaczce budzącej zachwyt wykonywaniem pieśni włoskich. Chopin wraz z Vincenzo Bellinim (1801-1835), kompozytorem włoskim, bywali uczestnikami wydawanych przez nią wieczorków muzycznych, w czasie których Fryderyk i Lina zasiadali wspólnie do fortepianu.

Mazurek cis-moll, op. 63 nr 3

Opus 63 skomponowane w Nohant w 1846 r. Dedykowane hrabinie Laurze Czosnowskiej (ok. 1810-1903), zaprzyjaźnionej z rodziną Chopinów, która tego lata odwiedziła Nohant.

Ballada g-moll, op.23

Ballada g-moll nie posiada udokumentowanej ściśle metryki powstania. Wiemy jedynie, że istniała już w roku 1833, a ukazała się drukiem w trzy lata później. Tradycja utwierdzona przez monografistów i ten utwór łączy z pobytem Chopina w Wiedniu. Przypuszcza się, że tutaj został naszkicowany, a być może w Paryżu – wykończony. Dedykuje ją innemu z ówcze- snych przyjaciół, baronowi Nathanielowi Stockhausenowi, ambasadorowi Królestwa Hanoveru. Nie tylko jego żona, ale i on sam brał u Chopina lekcje fortepianu. Ballada prawdopodobnie zainspirowana była balladami Mickiewicza. Jednak wg opinii wybitnego muzykologia Mieczy- sława Tomaszewskiego [cyt.]: „żadna z ballad Mickiewicza nie dała się – bez podejrzanych zabiegów – zestroić z przebiegiem ballad Chopinowskich. Balladę g-moll próbowano uznać za odpowiednik historii miłosno–heroicznej opowiedzianej przez Mickiewicza w Konradzie Wal- lenrodzie. I tę próbę uznać trzeba za nieudaną i bezsensowną. Język muzyki Chopina […] nie potrzebuje podstawiania wartości konkretnych. Dzieje się w sferze uczuć i nastrojów, przeżyć i namiętności czystych, nieuwikłanych szczegółowość i anegdotę”. Chopin nigdy nie wskazał na konkretne źródło inspiracji pozamuzycznej. Zdaniem romantycznego kompozytora i pianisty Ro- berta Schumanna Ballada g-moll to najdziksza i najbardziej niezwykła kompozycja Chopina. Impromptu-Fantaisie cis-moll, op. 66

Najpiękniejsze impromptu Chopina, skomponowane prawdopodobnie w 1834 r. Można się gubić w domysłach dlaczego Chopin nie zdecydował się na wydanie drukiem tego utworu i trzeba było czekać aż do jego śmierci, kiedy na światło dzienne wydobył je Julian Fontana (1810-1869), przyjaciel Chopina. Kompozycja ukazała się drukiem sześć lat po śmierci Chopi- na. Julian Fontana przygotował rękopis do druku i dodał do pierwotnego tytułu „Impromptu” słowo „Fantaisie” (Fantazja). Słowem „impromptu” w XIX wieku określano utwory, których kon- strukcja wywodzi się z praktyk improwizacji, niezwykle popularnej w okresie romantyzmu.

Nokturn cis-moll, op. posth. nr 20

Skomponowany w r. 1830, dedykowany siostrze Ludwice (1807-1855). Nokturn wypłynął na światło dzienne dopiero w roku 1875, dzięki Marcelemu Antoniemu Szulcowi (1818-1898), który wydał go w Poznaniu u Leitgebera jako Adagio. Nokturn ten otrzymywał następnie różne tytuły. Ludwika Jędrzejewiczowa w swym spisie nie wydanych kompozycji Chopina zanoto- wała utwór jako „Lento w rodzaju nokturnu” i opatrzyła dopiskiem: „posłane mi z Wiednia”. „Posłane” z dedykacją: „siostrze Ludwice – dla wprawy, zanim się zabierze do mego drugiego Koncertu. Obecnie Adagio znane jest pod tytułem Lento con gran espressione i zaliczane raz do nokturnów, innym razem do liryków ulotnych. Charakter nokturnu panuje w częściach skraj- nych. Środek wypełniają dowcipne, żartobliwe autocytaty: z Koncertu f-moll (z jego pierwszej i ostatniej części) oraz z pieśni Życzenie. Chociaż sam Chopin nigdy nie nazwał tej kompozycji nokturnem, wkrótce po opublikowaniu zaczął żyć właśnie jako Nokturn nr 20 cis-moll. Publika- cja nastąpiła dopiero w 1875 roku. Dlaczego nie wcześniej ? Nie znamy powodów, dla których kompozytor nie chciał udostępnić tego utworu drukiem. Chopin był surowy w ocenie swojej wła- snej twórczości. Wielu kompozycji nie opusował. Tych, którym nie nadał numerów zakazał pu- blikować. Julian Fontana, jego przyjaciel nie posłuchał go. Opublikował mazurki, walce, pieśni i inne. Większość z nich nie ustępuje niczym utworom zaakceptowanym do druku przez Chopi- na. Fontana jednak również nie opublikował Lento con gran espressione. Nokturn nr 20 cis-moll stał się jednym z najbardziej znanych i lubianych nokturnów. W filmie Romana Polańskiego „Pianista” (2002) ten właśnie nokturn jest dwukrotnie grany, na początku i na końcu filmu.

Walc a-moll, op. Posth

Walc został skomponowany w 1847 r., kilkanaście miesięcy przed śmiercią kompozyto- ra. Podawane są także lata 1847-1849 jako lata komponowania utworu.

Wykorzystano m.in. informacje zawarte w: Cykl audycji "Fryderyka Chopina Dzieła Wszystkie" / Mieczysław Tomaszewski. - Polskie Radio II http://pl.chopin.nifc.pl/chopin/composition/detail/name/polonez_g_moll/id/2 http://pl.chopin.nifc.pl/chopin/composition/detail/name/ballada_g-moll/id/74 http://pl.chopin.nifc.pl/chopin/composition/detail/id/52 http://pl.chopin.nifc.pl/chopin/composition/detail/name/walc_a-moll/id/137 Fryderyk Chopin : życie i dzieło / [autor tekstu Jacqueline Kacprzak]. – MkRoom, 2010. - Rozdz. XV. Utwory Chopina na płytach CD – opis http://classical.salon24.pl/170912,chopin-na-smutek-5-nokturn-nr-20-cis-moll