3JAARmaart 2017 Alles is gezondheid... 9 13 14 25 Aantal partners betrokken bij pledges

2.107 partners eind 2016 309 Voorwoord 28 33 38pledges 47

Inhoud In 2014 begonnen we met Alles is gezondheid… in de hoop dat bedrijven, gemeenten, zorgaanbieders, sportclubs en scholen zich wilden inzetten voor een gezonder en vitaler Nederland. U heeft massaal gehoor gegeven aan het appèl dat op u en uw organisatie werd gedaan. Het netwerk van Alles is gezondheid… telt inmiddels meer dan 2.000 partners die zich actief inzetten voor meer gezondheid, met activiteiten in meer dan 300 pledges. Wij willen u voor uw inzet enorm bedanken! Betekenis symbolen: 4 Een greep uit een jaar Alles is gezondheid… 8 Gezondheid op de werkvloer, een kijkje in twee branchesAANTAL 2.107 Samen heeft u daarmee een maatschap­ De maatschappelijke beweging die moet Pledge 10 Zorg dichtbij PARTNERS pelijke beweging op gang gebracht. De vol­ leiden tot een gezonde omgeving waarin 12 Gezondheid dichtbij gende slag is dat we van de initiatieven die mensen wonen, leren, werken en zorgen 15 Verslag In de wijk vierde conferentie Alles is gezondheid… zich daarvoor lenen, het bereik en effect en gezonder gedrag gemakkelijker maakt, 24 Regionale samenwerking versnelt de ontwikkelingen met elkaar vergroten. is op stoom gekomen. Dat verankeren naar In de zorg 28 Jong geleerd is oud gedaan een nieuwe maatschappelijke norm waarin 32 Met de energie van sport werken aan gezondheid Wij spreken de hoop uit dat Alles is gezond­ gezonder gedrag vanzelfsprekend is Op het werk 34 Minder laaggeletterdheid, meer gezondheid heid… als maatschappelijk netwerk in de geworden: dat is de uitdaging in de volgende en arbeidsparticipatie volgende fase nog meer nieuwe partners fase van Alles is gezondheid…! vindt. Zodat de maatschappelijke beweging Op school 39 De opbrengsten van het Nationaal Programma verder versterkt wordt. Van deelnemers Preventie en Alles is gezondheid... van het eerste uur hopen we dat zij ook hun Gezondheids- 40 ZonMw en Alles is gezondheid… bescherming inzet in de volgende fase verlengen en extra Edith Schippers Martin van Rijn 41 Alles is gezondheid… als platform voor een lerende activiteiten willen uitvoeren. Door nieuwe minister staatssecretaris aanpak van sociale vernieuwing voor gezondheid ambities te formuleren en die met nieuwe Volksgezondheid, Volksgezondheid, 44 NPP en de Voortgangsmonitor pledges zichtbaar maken. Welzijn en Sport Welzijn en Sport

2 3 Een greep uit een jaar Alles is gezondheid… kinderen vragen hun ouders gezond te opheffen. Ruim 40 vertegenwoordigers van koken. De gemeente Haarlemmermeer ouderenbonden, bedrijfsleven, kennisinstel­ deelde haar ervaring met besluitvorming lingen, sport­organisaties, zorgaanbieders en Het afgelopen jaar gaven verschillende partners een kijkje rond de herinrichting van een stedelijk GGD’en stelden tijdens een startbijeenkomst in de keuken. Belangstellenden uit het netwerk brachten gebied op basis van een ‘open proces’. een gezamenlijke agenda op voor het nieuwe een (belevings)bezoek aan organisaties die hun deuren open Het proces rond Hoofddorp-Centraal heeft netwerk ‘Vitaler oud worden’. In kleiner bewezen dat het bijdraagt aan sociale verband gaan betrokken partijen na wat zetten. Dit leidde tot inspirerende inzichten. Ook werden er cohesie, begrip en verdraagzaamheid. nodig is om de vitaliteit van mensen te nieuwe netwerken en allianties gevormd door organisaties Maar ook hoe dit leidt tot meer draagvlak behouden. die zich samen richten op het slechten van barrières die de voor veranderingen en commitment voor gezondheid van mensen beïnvloeden. de gekozen oplossingen. Minister Edith Schippers van het ministerie van VWS tekende samen met 19 partijen Kennis delen? Nodig ons uit! op 15 februari 2017 de Depressiedeal. Heeft u een mooi initiatief waar onze part­ De partijen committeren zich om het Gezondheid en gedrag een hechte groene gemeenschap kan ners iets van kunnen opsteken? Laat het Meerjaren­programma Depressiepreventie In 2016 startte Alles is gezondheid… met ontstaan. In Nieuwegein leerden we hoe ons weten via [email protected]. uit te voeren dat minimaal vijf jaar duurt. de belevingsbezoeken om daarmee de je met het begrip positieve gezondheid als Uitgebreide verslagen van de belevings­ Het doel is dat het aantal mensen met een mogelijkheid te creëren van elkaar te leren. uitgangspunt de eigen kracht van inwoners bezoeken vindt u op Allesisgezondheid.nl. depressie in 2030 met 30 procent is afge­ We willen niet alleen goede praktijken en kunt versterken en hoe de samenwerking nomen. De partijen willen hoogrisicogroepen initiatieven op de kaart zetten en verbinden, tussen een lokale supermarkt en een beter bereiken en effectiever doorverwijzen maar ook praktijkkennis delen. Door mensen gezondheidscentrum tot meer gezondheid naar de juiste zorg. Zij gaan de samen­ die het dóen aan het woord te laten. En waar voor inwoners kan leiden. werking tussen verschillende zorgverleners kan dit beter dan daar waar het gebeurt? Samen nieuwe verbeteren. Stichting Piëzo Zoetermeer liet zien hoe kansen“ creeëren. Bij stadslandbouwinitiatief Koningshof in hun stapsgewijze methodiek ertoe leidt dat Samen nieuwe kansen creëren Utrecht deden we inspiratie op als het gaat mensen die aan de kant staan toch weer mee In 2016 organiseerde Alles is gezondheid… om gezonde verstedelijking. Een mooi voor­ kunnen doen. Het bezoek aan ‘De Gezonde Nieuwe netwerken en coalities een aantal bijeenkomsten om met betrokken beeld hoe een stadslandbouwinitiatief een Basisschool van de Toekomst’ in Landgraaf In 2016 ontstonden met hulp van Alles is partners nieuwe oplossingsrichtingen en plek kan zijn waar mensen elkaar kunnen leidde tot meer kennis over de opzet en gezondheid... een aantal nieuwe domein­ samenwerkingsmogelijkheden te verkennen. ontmoeten en alles kunnen leren over de mogelijkheden om het leefritme van en overstijgende coalities en allianties Zo verkenden zorg- en welzijnsorganisaties voedsel in theorie en in praktijk. Maar ook gezonde voeding voor kinderen te integreren waarbinnen partners samen werken aan tijdens het openbare werkoverleg van enkele hoe dit mooie kansen biedt voor samen­ in het schoolleven. Meer aandacht voor een gezonde leefomgeving en belem­ regio’s de kansen en randvoorwaarden voor werking met lokale partners waardoor er voeding en beweging op school heeft effect: meringen voor een gezond leven willen Vervolg op de volgende pagina >

4 5 Informele bijeenkomsten waar partners“ elkaar ontmoeten.

lokale samenwerking. Door het openbaar zorgen dat je werknemers weer zin in hun karakter van het werkoverleg kregen werk krijgen. geïnteresseerde partners de mogelijkheid nieuwe ideeën aan te dragen en kon worden Zo vertelde filosoof en auteur Henk gereflecteerd op de oplossingen die naar Steenhuis hoe voormalig Denker des voren kwamen. Vaderlands René Gude humeurmanagement als functioneel wapen tegen werkstress zag. Met vertegenwoordigers van het actie­ Ambas­sadeur van Alles is gezondheid… programma ‘Tel mee met taal’ organiseerde en hoogleraar klinische neuropsychologie Alles is gezondheid… de ronde tafelsessie Erik Scherder zette op heldere wijze uiteen ‘Gezondheid in het groen’. Partijen uit de hoe stress in ons brein werkt en gaf tips om groene sector, vertegen­woordigers van beter met stress om te gaan. Staatsbosbeheer, hoveniers, tuinbouw en loonbedrijf. Maar ook onderwijsinstellingen, De NS gaf inzicht in de aanpak voor con­ werk­geversorganisaties en taalinstellingen, ducteurs en machinisten en gaf daarmee verkenden samen de noodzaak en oplos­ een stem aan de praktijk. Deelnemers singsrichtingen om laaggeletterden de kans gaven na afloop op Twitter aan dat ze het te geven hun taalachterstand weg te werken. programma interessant vonden en dat ze Zodat ook de gezondheid en veiligheid van mooie inzichten hadden gekregen die ze deze mensen wordt bevorderd. in hun dagelijks werk kunnen gebruiken.

Het café: inspiratie, verdieping, 2016 was ook… discussie en samenwerking …het jaar waarin onze regionale aanpak De ‘café-bijeenkomsten’ van Alles is met de komst van maar liefst drie nieuwe gezondheid… zijn informele bijeenkomsten regionetwerken Twente Gezond, waar partners elkaar ontmoeten, van Zuid-Limburg en Gezond 010 verder elkaar kunnen leren en waar zij zich samen vorm kreeg (lees meer op blz. 24). in vraagstukken kunnen verdiepen en tot nieuwe samenwerkingsmogelijkheden Ook werd de tweede fase van ons komen. Tijdens het Breincafé ‘Rust in je programma ingeleid op de Alles is hoofd en zin in je werk’ ging het om de gezondheid…-conferentie in de Rijtuigen­ vraag wat je tegen stress kunt doen en loods in Amersfoort (lees meer op blz. 15). wat je als werkgever kunt doen om te De reis gaat verder. Leest u mee?

6 7 Modewereld

Gezondheid op de werkvloer, een kijkje in twee branches Technische installatiebranche

Gezondheid is belangrijk voor je werk, maar werk is ook onderdeel van deze aanpak. In een gesprek Council NL en enkele pledgepartners belangrijk voor je gezondheid. Gezondheid op de werkvloer van drie kwartier komen aspecten aan de dragen als ambassadeur uit dat gezondheid is daarom een zaak van werknemers en werkgevers. orde als werkdruk, waardering, een prettige essentieel is voor de uitoefening van het werksfeer, invloed kunnen uitoefenen en modellenvak, dat een gezonde werkom­ Wat kun je als branche doen om medewerkers vitaal en kansen om jezelf te kunnen ontwikkelen. geving en goede werkomstandigheden gezond te houden? Twee verschillende branches, twee Ongelofelijk wat dit doet. Alleen al dat belangrijk zijn en dat het goed is om te verschillende aanpakken: de technische installatie­branche mensen zich gehoord en gezien voelen, signaleren als er ongezonde of ongewenste (en detailhandel) en de modewereld. zorgt dat ze met meer plezier werken.” situaties bestaan. Stress en druk tot presteren kunnen ook voortkomen uit Modewereld slaat handen ineen voor on­realis­tische verwachtingen bij zowel gezonde carrière modellen ouders als jonge modellen. Daarom is goede Proeftuin Arbozorg Nieuwe Stijl zelfs lagere prijs. Zo betalen bedrijven niet De discussie over ongezond dunne modellen informatie belangrijk. En eigenlijk geldt dat “Preventie is pure winst, dat vergeten de te veel en alleen voor wat ze nodig hebben. haalt regelmatig de media. In 2016 onder­ in elke werkomgeving. mensen wel eens,” stelt Bianca de Klerk, De unieke aanpak van Richting zorgt dat een tekenden 20 partijen uit de modewereld als hoofd Binnendienst vanuit UNETO-VNI terug-naar-werktraject sneller kan worden een pledge voor Alles is gezondheid… om Online platform Verzekeringen verbonden aan de Proeftuin ingezet. Bij Richting werken namelijk alle de gezondheid van modellen te beschermen. Er wordt daarom gewerkt aan een online Arbozorg Nieuwe Stijl. hulp­verleners op dezelfde locatie. Richting Alle aangesloten partijen willen zorgen voor platform als meld- en informatiepunt. biedt zo het hele traject van diagnose tot transparantie, goed opdrachtgeverschap en Mogelijke misstanden kunnen worden In de Proeftuin Arbozorg Nieuwe Stijl behandeling op maat op één locatie aan. een verantwoorde werkwijze, maar ook voor gemeld en vragen kunnen worden gesteld. brengen de organisaties Richting, TNO en Dit maakt de lijnen kort, waardoor afspraken een goede fysieke en mentale begeleiding Op dit online platform komt onder andere Uneto-VNI preventie in de praktijk en zorgen veel sneller kunnen worden gemaakt en de van de modellen. informatie over een gezonde leefstijl voor zij met sectoraal georganiseerde zorg voor verzuim­periode vaak korter is. Dit betekent modellen, financiële en juridische aspecten een betere duurzame inzetbaarheid van een lagere schadelast voor verzekeraars en Een ketenbrede aanpak is daarbij het uit­ en andere praktische adviezen. Zo wordt medewerkers in de technische installatie­ lagere premies voor werkgevers. gangspunt. De pledgeondertekenaars zijn een transparante werkomgeving gecreëerd. branche en detailhandel. “Het innovatieve zit een afspiegeling van de sector in brede zin: Fashion Council NL zet zich in voor de vooral in de branchegerichte en effectieve Doordat de behandellocaties in sportscholen bekende modellenbureaus, ontwerpers, verdere uitwerking van de pledge en aanpak,” vertelt Bianca. Ook is er volgens en niet in klinische spreekkamers­ zijn, organisaties uit de confectie-industrie en fungeert als onafhankelijke auto­riteit Bianca veel aandacht voor preventie en de nodigt de omgeving ook uit tot actief gedrag. mediabladen, maar ook een castingdirecteur met expertise. Zo gaat de branche ervoor medewerkers zelf; zo maakt ook een TNO meet de effectiviteit van de aanpak. en een stylist. En de twee toonaangevende zorgen dat modellen gezond de catwalk preventief vitaliteits­onderzoek deel uit van De proeftuin startte begin 2015 en in april bladen Nouveau en Elle. oplopen en bijdragen aan een reële beeld­ de aanpak. Bedrijven kunnen op hun branche worden de eerste resultaten gepresenteerd. vorming in de media. In een branche die afgestemde verzekeringen en en andere Bianca: “Wij horen veel positieve geluiden Commitment van en bij de betrokken erkent dat gezondheid essentieel is voor dienstverlening inkopen tegen dezelfde of over het preventief vitaliteitsonderzoek, organisaties zelf is belangrijk. De Fashion de uitoefening van het modellenvak.

8 9 Zorg dichtbij “Met de kracht van deze dorpsbewoners gezamenlijk effectief de juiste zorg te kunnen willen wij komen tot goede zorg voor de hele bieden. In elke gemeente is onder andere De decentralisatie leidde tot verschuivingen in de zorg. regio,” besluit Slager. “Daar maken wij ons een helder verwijsschema gemaakt met Het takenpakket van gemeenten werd uitgebreid en er samen met ‘onze’ dorpen sterk voor.” de Reos-adviseur als procesbegeleider. wordt meer verwacht van burgers zelf. Twee organisaties Een ander voorbeeld van een succesvolle Reos verbindt sociaal domein en zorg op samenwerking tussen zorg, welzijn en helpen gemeenten en burgers met het vinden van hun regionaal niveau gemeente is Welzijn op Recept. “In meerdere nieuwe rol. Groninger Dorpen helpt zorg­initiatieven op Het motto van regionaal adviesbureau weg en verbindt kennis en ervaring binnen deze dorpen. Reos is ‘goede zorg is goed georganiseerde Reos verbindt de zorg en het sociaal domein, zodat en samenhangende zorg.’ “Vaak kijken organisaties vanuit hun eigen perspectief zorgprofessionals optimaal hun werk kunnen doen. tegen de vraagstukken in de zorg aan,” licht directeur-bestuurder Marie-Fleur Lobry van Gezamenlijke Reos toe. “Dit lost complexere problemen niet “ verantwoordelijkheid Groninger Dorpen bevordert leefbaarheid bewoners die als doel hebben de zelf­ op. Gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen, Groninger Dorpen vertegenwoordigt ruim redzaamheid te vergroten. Rudi: “In deze vraagt om gezamenlijk eigenaarschap. en eigenaarschap. 250 dorpsorganisaties. Voorzitter Rudi Slager: Verzoamelstee wordt computergebruik Dan moeten zorg en sociaal domein elkaar “Er is de laatste jaren op zorggebied veel ondersteund, maar ook worden informatieve makkelijk kunnen vinden, net als de diverse wijken in Leiden, maar ook in Noordwijk, weggevallen. Veel dorpsbewoners wilden ochtenden rond maatschappelijke thema’s professionals binnen de zorg. Kunnen en Warmond, Hoofddorp, Alphen aan den Rijn zelf een zorginitiatief opzetten, maar wisten en ontmoetingsactiviteiten georganiseerd.” willen samenwerken wordt cruciaal om de en Zoeterwoude verwijzen huisartsen mensen niet waar ze moesten beginnen. Groninger Daarnaast behartigt Groninger Dorpen de zorg in samenhang en doelmatig te kunnen met psychosociale klachten door naar een Dorpen helpt hen op weg om zorginitiatieven belangen richting overheden en instellingen. blijven organiseren. Reos verbindt zorg­ welzijnscoach,” vertelt Marie-Fleur Lobry. te ontwikkelen. Wij nemen het niet over, maar Zo kunnen dorpshuizen samen met Groninger organisaties met andere partners om dit Die zoekt samen met hen naar een activiteit leggen de juiste verbindingen en zoeken de Dorpen een Wmo-scan (Wet Maatschap­ te bereiken.” die hen helpt om hun eigen kracht weer aan juiste personen daarbij. Zo geven we samen pelijke Ondersteuning) uitvoeren. Deze biedt te boren. Reos adviseert gemeenten die met zo goed mogelijk invulling aan hun zorginiti­ een overzicht van verbeterpunten en nieuwe Onder begeleiding van Reos zijn in zes deze methode willen starten en helpt ze met atieven en brengen wij dorpsbewoners die in kansen voor dorpen op het gebied van de JOGG-gemeenten (Leiden, Katwijk, Alphen de implementatie. dezelfde situatie zitten met elkaar in contact.” Wmo. In de methodiek ‘ZorgSaamDorp’ aan den Rijn, Haarlemmermeer, Aalsmeer begeleidt Groninger Dorpen dorpen verder en Uithoorn) zorgverleners en gemeenten Marie-Fleur: “Reos verbindt bestuurders In verschillende dorpen zijn met hulp van in het proces na de scan. Ook organiseert gestart met het maken van werkafspraken: binnen de zorg en het sociaal domein. Groninger Dorpen ‘Verzoamelstee’ opgezet. Groninger Dorpen excursies langs goede wie levert welke zorg en waar? Reos werkt Zo stellen wij zorgprofessionals in staat Dit zijn zelfstandige en laagdrempelige voorbeelden en bijeenkomsten waarbij hierbij samen met de jeugdgezondheidzorg, om optimaal hun werk voor patiënten te ontmoetingsplekken voor oudere dorps­ zorgzame dorpen elkaar kunnen inspireren. gemeenten en welzijnsorganisaties om zo kunnen doen.”

10 11 Gezondheid dichtbij Dit project is hier een mooi voorbeeld van kunnen doen. Zo dragen zij bij aan de en daarom willen wij als gemeente dit maatschappij, ook als ze vanwege allerlei Hoe zorg je ervoor dat de gezonde keuze makkelijker project graag ondersteunen.” omstandigheden werkloos thuis zitten.” wordt? De Nieuwegeinse projectgroep Gezondheid met een Plus doet dat op een unieke locatie: in de plaatselijke Thuisafgehaald Thuisafgehaald werkt als partner samen In 2012 richtte Marieke Hart met tientallen gemeenten en organisaties. supermarkt. En online platform Thuisafgehaald brengt Thuisafgehaald.nl op, een online platform “Wij bieden gemeenten en organisaties gezonde maaltijden bij mensen thuis. waar mensen eten kunnen bestellen bij onze infrastructuur en community aan om zo thuiskoks uit hun eigen buurt. Haar initiatief kwetsbare mensen en hun buurtgenoten te won verschillende prijzen, waaronder de verbinden, ontzorgen en te activeren,” aldus Gezondheid met een Plus markt. “Het geeft ons als gezondheidscentra HeldCareprijs 2016. Sinds drie jaar matcht Marieke. “Samen bereik je zoveel meer. De cijfers liegen er niet om. 75% van de de kans om keuzes te beïnvloeden daar waar Thuisafgehaald thuiskoks aan mensen die Ons doel voor 2020 is door te groeien naar volwassen Nieuwegeiners voldoet niet aan het ook daadwerkelijk invloed heeft,” vertelt door omstandigheden niet meer in staat zijn 100.000 ontmoetingen per jaar. De aan­ de beweegnorm en veel inwoners kampen Jan Joost. Volgens huisarts Erik is gezonde om een gezonde maaltijd voor zichzelf te sluiting bij Alles is gezondheid… biedt een met overgewicht en/of psychische klachten. keuzes maken voor veel mensen moeilijk. koken. Bijvoorbeeld ouderen of mensen met mooie kans ons netwerk te vergroten.” Supermarkteigenaar Christ van Loon, “Mensen weten heus wel dat sigaretten een beperking. directeur Jan Joost Meijs van Gezondheids­ slecht zijn en groenten gezond. In dit project Wat de succesformule van Thuisafgehaald centrum De Roerdomp en huisarts Erik willen we iets doen om gezonde keuzes “Een à twee keer komt de thuiskok bij deze is? “Ons positieve appèl,” denkt Marieke. Asbreuk gaan in de projectgroep Gezondheid makkelijker en aantrekkelijker te maken.” mensen thuis om een maaltijd af te geven,” “Wij hebben het niet over gezondheid, met een Plus in de gemeente Nieuwegein vertelt Marieke. “Onze thuiskoks maken een maar stellen dat het leuk is om elkaar te deze trend tegen en wel op een unieke De eerste pilot startte in de zomer van praatje met de mensen en houden rekening ontmoeten en voor elkaar te zorgen. manier. Namelijk door mensen tot gezonde 2016 en duurt een jaar. Jan Joost besluit: met hun wensen. Zo ontstaat een sociale Het resultaat is wel dat 70% van alle keuzes te stimuleren daar waar ze die “Het is voor het eerst dat private en publieke infrastructuur en wat is er nu leuker dan kwetsbare mensen die Thuisafgehaald maken: in de schappen van de supermarkt. partijen op het gebied van gezondheid in iemand die jou persoonlijk een maaltijd komt zo bereikt, gezonder eet!” Nieuwegein zo nauw samenwerken. Daarom brengen?” Met resultaat: bijna 700 matches Het idee is eenvoudig. Met een ‘Gezondheid houden we het bewust klein. Voor ons is het verder stelt 91% van de kwetsbare afhalers met een Plus klantenkaart’ krijgen patiënten ook spannend, we willen eerst kijken wat dat hun levenskwaliteit is verbeterd en zegt van de gezondheidscentra Roerdomp en wel en niet werkt.” 70% gezonder te eten. Eerstelijns Medisch Centrum Nieuwegein op Ook de gemeente is enthousiast over het leuke manieren en via verschillende kanalen project. Wethouder Hans Adriani van de “Mooi natuurlijk,” stelt Marieke, “maar niet voedingsvoorlichting, kunnen ze deelnemen gemeente Nieuwegein: “Als gemeente alleen de klanten van Thuisafgehaald hebben aan gezonde kookworkshops en krijgen ze willen wij mensen helpen om zelf aan er baat bij. Ook onze thuiskoks geven aan het Gezonde keuzes korting op gezonde producten in de super­ hun gezondheid te werken. fijn te vinden om iets voor een ander te “ stimuleren.

12 13 We vieren niet het slot van fase 1, “maar het begin van fase 2. Alles is gezondheid… conferentie 2017

De vierde Alles is gezondheid…-conferentie vond plaats op woensdag 15 februari 2017 in de Rijtuigenloods in Amersfoort. Een inspirerende dag, met interessante sprekers, boeiende inspiratiesessies en muziek. Minister Edith Schippers van VWS: “Het enthousiasme en de energie van Alles is gezond- heid… vasthouden en verankeren, daar gaat het om. Met alle partners werken om een blijvende beweging te kunnen maken.” Staatssecretaris Martin van Rijn zei daarover: “We vieren niet het slot van fase 1, maar het begin van fase 2!”

In de hal van de Rijtuigenloods in Amersfoort die het effect van het Nationaal Programma heerste een en al bedrijvigheid. Bij de balies Preventie (NPP) onderzocht, concludeerde stonden bezoekers in de rij voor treinkaartjes dat de inspanningen van partijen die werken voor de inspiratiesessies en trof men in de aan het NPP, resulteren in concrete resul­ regiowagons de nodige voorbereidingen. taten. Over Alles is gezondheid…, onderdeel De granny’s van de Granny HipHop Crew (met van het NPP, concludeerde hij dat de monitor een granny van maar liefst 91 jaar!) trapten aantoont dat partners serieus samenwerken de bijeenkomst swingend en energiek af om de uitvoering van hun pledges te onder begeleiding van partner Sportief Plan. realiseren.­ Maar ook groeit het aantal pledges nog steeds. Met in 2016 45 pledges Een beweging op gang erbij is de eindstand 309. “Die groei is mooi, Op het podium in de grote zaal vertelden maar vooral mooi is dat partners steeds onderzoekers Matthijs van den Berg (RIVM), meer domeinoverstijgende verbindingen Dirk Ruwaard (Universiteit Maastricht) en leggen in pledges,” stelde Matthijs. “Steeds Marleen Bekker (Radboud Universiteit) over meer partners werken samen bij het de opbrengsten en resultaten van drie jaar uitvoeren van een of meer activiteiten van Alles is gezondheid… Matthijs van den Berg pledges.”De wetenschapper onderzocht ook

14 15 Faciliteren van het oplossend vermogen“ van mensen.

het bereik van pledges. “Meer dan 50% van is gezondheid… hebben vijf tot tien jaar nodig werken met gehoorbescherming, ook al is advies om een voorbeeld te nemen aan de partners schatte het bereik op meer dan om blijvend effect te sorteren.” Voor meer hij stokdoof. “We zitten gevangen in onze deze stripfiguren, die niet tegen iets vechten, 1000 mensen en 25% van de partners zelfs informatie over de resultaten van het NPP systemen en daar gaat zoveel tijd en geld in maar met liefde voor iets gaan staan. Hij op meer dan 10.000 mensen.” tot nu toe, zie blz. 44 en verder. zitten. Systemen geven veiligheid en houvast. besloot: “Laat je net als hen niet uit het veld Maar nu zie je dat we vooral sturen op, slaan, want wezenlijk veranderen, kost tijd.” “Alles is gezondheid… heeft een beweging Terug naar de bedoeling en praten over deze systemen. Zonder te op gang gebracht,” constateerde Marleen Wouter Hart van Verdraaide Organisaties bedenken of het bestaande systeem nog wel Het begin van fase 2 Bekker. “Voorheen was het vooral de taak hield een inspirerend verhaal waarin hij het antwoord biedt op de problemen in de Staatssecretaris Martin van Rijn van het van de overheid om de regie te voeren; betoogde dat organisaties meer ‘terug naar steeds veranderende samenleving. Want ministerie van VWS keek terug en vooruit het veld was daarbij de uitvoerende partij. de bedoeling’ moeten. Weg uit de ketenen iemand die stokdoof is, heeft geen gehoor­ naar de opbrengsten van het NPP, waar Binnen dit programma voeren de partners de van het systeemdenken met liefde ergens bescherming nodig. Net zoals de bestaande Alles is gezondheid… onderdeel van is. regie over hun eigen activiteiten en faciliteert voor staan, dat is volgens hem de weg naar systemen niet de problemen in de samen­ “De monitor laat mooie getallen zien: van de overheid om de doelen uit het NPP te rea­ antwoorden op de huidige maatschappelijke leving oplossen. We moeten meer uitgaan 3000 taalvrij­willigers naar bijna 38.000 liseren. Dat is een wezenlijke verandering.” uitdagingen. van het zelfoplossend vermogen van de taalvrijwilligers en van 75 naar 116 JOGG- Ook geeft Alles is gezondheid… volgens de mensen. Dat is er namelijk. Dit betekent ook gemeenten. Maar nog mooier vind ik de onderzoekster een mooi overzicht aan initia­ “Nu werken organisaties teveel vanuit dat organisaties zich minder moeten richten diversiteit aan mensen en organisaties tieven op gezondheidsgebied. “Bestaande systemen,” stelde Wouter. “Hierdoor op oplossingen en meer op het faciliteren binnen de pledges. Bij het Leger des Heils initiatieven, initiatieven die een extra impuls verdwijnt de echte bedoeling naar de achter­ van het oplossend vermogen van mensen.” denk je misschien niet meteen aan sport- hebben gekregen door Alles is gezondheid… grond.” Als voorbeeld toonde hij een filmpje Na een mooie allegorie met het stripverhaal en beweegprogramma’s voor kwetsbare én nieuwe initiatieven. Bewegingen als Alles van een dove medewerker die toch moet Asterix en Obelix eindigde Wouter met het mensen, maar ze doen het wel. En als je aan

16 17 Juist nu moeten we“ doorpakken.

de Eredivisie denkt, denk je niet meteen aan hun bioritme aangepast lesprogramma­ In de middag vertelden Julie Vroom van kracht van onderop te komen tot een aan laaggeletterdheid, maar met hun project aangeboden met daarin aandacht voor Gezond In en Karin Bos van het ministerie gezonder en vitaler Nederland. En in de ‘Scoor een boek!’ werken zij wel aan het gezonde voeding, beweging en gezondheid. van VWS in de inspiratiesessie ‘Gemeenten inspiratiesessie Gezondheid in de mode vergroten van de taalvaardigheid van Fleur Imming van de gemeente Amersfoort en zorgverzekeraars op hetzelfde spoor’ gingen medewerkers van Fashion Council in laag­geletterden. Al deze niet voor de hand vertelde hoe zij werkt aan ontschotting. over de Preventiecoalitieregeling. Hiermee op de ketenbrede aanpak van de pledgeon­ liggende verbindingen maken Alles is Door burgers actief te vragen om ideeën bij geeft het ministerie van VWS een impuls dertekenaars van Health & Fashion. In deze gezondheid… tot een succes.” het maken van het gezondheidsbeleid van aan de samenwerking tussen gemeenten aanpak gaat het om het realiseren van een Amersfoort. Maar ook het betrekken van en zorgverzekeraars die aan de slag gaan gezonde leef- en werkomgeving voor de vaak “Alle mensen in deze zaal hebben samen iets andere partijen bij de aanpak van gezond­ om risicogroepen gezond(er) te houden en heel jonge modellen in de modebranche. fantastisch voor elkaar gekregen en daarom heidsverschillen is volgens haar ook gezondheidsverschillen te verkleinen. willen we onze steun aan het programma essentieel. Want een bredere kijk is nodig. Samen verkenden deelnemers de kansen Op de beursvloer en in de regiowagons graag voortzetten,” vervolgde de staats­ Zo blokkeert het hebben van schulden de van deze nieuwe regeling voor gemeenten, Intussen beleefden deelnemers in de secretaris. “Juist nu moeten we doorpakken. weg naar een gezonder leven. Omgekeerd zorgverzekeraars­ en andere lokale partijen. regiowagons hun eigen avonturen. In de Laten we doorgaan met hernieuwde inzet en kunnen cultuur en bewegen juist bijdragen regiowagon van het Healthy Ageing Network laten we zichtbaar maken dat we met lessen aan een betere gezondheid. Thomas Plochg van de NPHF Federatie Northern Netherlands (HANNN) werden uit dit programma samen de beweging groter voor Gezondheid legde uit hoe je geld kunt druk smoothies bij elkaar gefietst en maken. Een beweging van onderop die leidt Inspireren en leren verdienen aan gezondheid door te focussen speelden deelnemers het spel Garfield vs. tot anders denken over zorg en preventie. In de diverse inspiratiesessies gingen op vitaliteit in plaats van op ziektes. Kracht Hot Dog, een spel waarmee kinderen (én Met andere woorden: we vieren niet het slot deel­nemers aan de slag met allerlei thema’s. in NL legde uit hoe partners zich kunnen volwassenen) een gezonde leefstijl kunnen van fase 1, maar het begin van fase 2!” In de inspiratiesessie ‘Help hoe bouw ik een verbinden aan de MAEX-index om via de ontwikkelen. Bezoekers van de regiowagon netwerk’ vertelden Daphne Pas van Alles is Innovatief werken aan meer gezondheid gezondheid… en onderzoeker Marleen Dan is het tijd op het podium voor het Bekker hoe netwerkvorming essentieel is als panelinterview met bestuurders Peter je duurzaam wilt veranderen. “Wij denken Bennemeer (Ziekenhuis Bernhoven), Andrew aan snel te bereiken gezondheids­effecten,” Simons (Movare) en Fleur Imming (gemeente vertelt Marleen. “Maar netwerkvorming is Amersfoort). Ziekenhuisdirecteur Peter een essentiële stap om dit doel te bereiken. ” Bennemeer vertelde over de unieke aanpak “Door samenwerking te zoeken met unusual van zijn ziekenhuis in Uden: met minder zorg suspects kun je als netwerk komen tot naar betere zorg. Andrew Simons hield een andere oplossingen,” vult Daphne aan. inspirerend verhaal over het project De “Zoals in het project Granny’s Finest waar Gezonde Basisschool van de Toekomst. In dit heel verschillende partijen samenwerken: project wordt aan basisschoolleerlingen een breiende oma’s en jonge ontwerpers.”

18 19 Een uitdaging “voor de nieuwe generatie ontwerpers.

van het Care Innovation Center West- niet die functies waarmee ze plezier aan richten op het transformeren van dat mogelijk regionale initiatieven ook landelijk Brabant maakten kennis met de nieuwe muziek kunnen beleven. En hoe dat hen wat er is.” op de kaart te zetten. Zo kunnen het noorden zorginnovaties van het Huis van Morgen. helpt om herinneringen op te halen en te en zuiden elkaar vinden en van heel In de regiowagons van Twente Gezond, communiceren. Maar ook hoe muziek op In zijn prijsvraag WHO CARES riep Floris Nederland een Blue Zone maken.” Gezond 010 en Zeeland werden deelnemers school kinderen kan activeren en de gezonde daarom iedereen op om transformatievoor­ meegenomen in de laatste ontwikkelingen ontwikkeling van kinderen bevordert. stellen te bedenken die bijdragen aan de Drie nieuwe regionetwerken en nieuwe projecten van de regio’s. grote structuurverandering van de zorg. Dagvoorzitter Marianne van den Anker riep Doe mee aan prijsvraag Who Cares “Ik hoop op zichtbare nieuwe inzichten en vervolgens de vertegenwoordigers van de Op de beursvloer maakten bezoekers en Rijksbouwmeester Floris Alkemade hield oplossingen voor zorg en wonen en de drie nieuwe regionetwerken op het podium: aanbieders mooie plannen voor de toekomst. een interessante lezing over de samenhang inrichting van openbare ruimte,” besloot Bert Oudenaarden van Twente Gezond, Gezond in… vertelde bezoekers alles over het tussen gezondheidszorg en stedenbouw door Floris. “Ik kijk uit naar jullie ontwerp- en Marleen van Rijnsbergen van Zuid-Limburg verkleinen van sociaaleconomische gezond­ de afgelopen decennia heen. Van de singels verbeeldingskracht!” Doe ook mee en meld en Elly van Kooten van Gezond 010. Marleen heidsverschillen in achterstandswijken. die werden aangelegd als gezondheidsmaat­ je aan op prijsvraagwhocares.nl. van Rijnsbergen en Elly van Kooten vertelden Medewerkers van VWS beantwoordden regel om cholera te stoppen, de nieuwe hoe er in de regio’s Rotterdam en vragen over de Preventiecoalitieregeling, Woningwet als direct antwoord op de Blue Zone in de noordelijke regio en in Zuid-Limburg echt een urgentie is om aan die tot meer samenwerking tussen verkrottende binnensteden tot de naoorlogse Zeeland de gezondheid van de inwoners te werken, gemeentes en zorg­verzekeraars op het stedenbouw met groots opgebouwde Daarna was de beurt aan Barry Popma, omdat beide regio’s gemiddeld gezien gebied van preventie moet leiden. En ZonMw woonwijken als de Bijlmer als reactie op de kwartiermaker bij de Vitale Revolutie in ongezond zijn in vergelijking met andere ging in gesprek met mensen die goede woningnood. Volgens Floris vormt de huidige Zeeland en Daan Bultje, directeur van Nederlandse regio’s. ideeën over nudgen hebben. woningbouw niet meer het antwoord op de het Healthy Ageing Netwerk Northern hedendaagse ontwikkelingen. Zoals de Netherlands (HANNN). Beide regio’s werken Beide regio’s kiezen voor een brede aanpak, Singing in the (b)rain) digitalisering, steeds langer thuiswonende eraan om van hun regio een Blue Zone te waarin zij onderwijs, universiteiten, onder­ In de zaal is het tijd voor muziek. Professor ouderen, minder grote gezinnen, meer maken, een plek waar mensen langer en nemers en de voedingsindustrie betrekken. klinische neuropsychologie Erik Scherder alleenstaanden en meer eenzaamheid, gezonder leven dan elders in de wereld. Twente Gezond kiest voor positieve gezond­ vertelde wat muziek doet met onze het verdwijnen van de verzorgingsstaat en Barry en Daan vertelden hoe zij partners heid als vertrekpunt. Succesfactoren zijn hersenen. Met mooie fragmenten van groter wordende gezondheids­verschillen bijeenbrengen en nieuwe producten, volgens Bert van Oudenaarden hun brede bekende componisten als Rachmaninov en tussen mensen. “Dit vormt een uitdaging diensten en concepten ontwikkelen die netwerk dat uitgaat van de innovatiekracht Mozart én scans van hersenen toonde hij voor de nieuwe generatie ontwerpers,” bijdragen aan preventie, het herstelproces, van deelnemende organisaties en de ver­ aan dat mensen minder stress ervaren en stelde Floris. “Denken we daar nu niet betere gezondheidszorg en zelfmanagement. halen van mensen zelf. Marleen van Rijns­ zich door muziek echt beter gaan voelen. over na, dan missen we heel veel kwaliteit “Met de eigen kracht van de regio als bergen nodigde de andere regionetwerken Met aansprekende voorbeelden. Zoals voor heel veel levens van heel veel mensen. uitgangspunt,” stelde Barry. Daan vulde aan: van Alles is gezondheid… uit om bijeen te Alzheimer-patiënten bij wie veel hersen­ De vorige generatie hield zich bezig met het “Als HANNN maken wij ook gebruik van de komen in Zuid-Limburg om de ervaringen functies zijn weggevallen, maar gelukkig uitbreiden van steden, wij moeten ons MAEX-index van Kracht in NL, om zoveel met elkaar te delen en van elkaar te leren.

20 21 Het is zo mooi om de energie van“ ruim 2.000 organisaties en betrokken mensen te zien.

Voorbij de rage Maar ook zijn er volgens de minister tal van Minister Edith Schippers vertelde hoe heel mooie initiatieven in de wijk die onze profes­ Nederland vorig jaar bevangen was door de sionele kracht kunnen gebruiken, initiatieven Pokémonrage en dat zij zelf als kind ook van de mensen zelf. “Deze maatschappelijke, maar niet kon stoppen met elastieken. soms heel kleine initiatieven, kunnen heel “Ook aan Alles is gezondheid… doen zoveel goed een steuntje in de rug gebruiken,” organisaties en mensen mee,” stelde de betoogt ze. “Van jullie netwerk, jullie exper­ minister. “Het is zo mooi om de energie tise en ervaring. Samen kunnen burgers en van die ruim 2.000 organisaties en betrokken organisaties het verschil maken. Daarom mensen te zien die het programma roep ik iedereen op: versterk een maat­ gezamenlijk dragen. schappelijk initiatief en maak die beweging: doe mee aan de jaarlijkse competitie Make Rages kunnen in één keer afgelopen zijn. the move van Alles is gezondheid….” Bij Alles is gezondheid… willen we dit enthousiasme en deze energie vasthouden Minister Schippers besloot te zeggen dat en verankeren en de slagkracht van deze ze vorig jaar, op de vorige Alles is gezond­ initiatieven versterken. Maar dan moeten heid…conferentie, opriep om meer werk we elkaar wel weten te vinden en dan te maken van depressie en om het verschil moeten partners weten wat er in hun te maken om depressie terug te dringen. omgeving gebeurt en welke initiatieven Op het podium waren vertegenwoordigers er zijn. van 19 organisaties aanwezig om de Depressiedeal te ondertekenen. Zij com­ Op het nieuwe onderdeel ‘Gezondheid op mitteren zich aan het Meerjarenprogramma de kaart’ op de website van Alles is gezond­ Depres­siepreventie met als doel een forse heid… zijn alle partnerorganisaties van Alles afname van het aantal mensen met een is gezondheid… vertegenwoordigd. Je ziet depressie: in 2030 met 30 procent. waar partners zitten en wat ze kunnen doen. Zo kun je elkaar vinden, krachten bundelen Samen voortbewegen en ervaringen delen. Op deze manier kunnen “Thuis na een mooie dag Alles is gezond­ De energie we de energie van Alles is gezondheid… heid…, heel veel interessante mensen “van Alles is echt vasthouden, de rage voorbij. Neem ontmoet,” tweette een deelnemer. “Mooi om gezondheid... dus vooral een kijkje op de website van te zien hoe het programma verder gaat,” Alles is gezondheid…” tweette een andere deelnemer. vasthouden.

22 23 Regionale samenwerking versnelt de ontwikkelingen “Versnellen en veranderen.

Elke regio kent specifieke gezondheidsproblemen. Door de vorming van regionetwerken brengt Alles is gezondheid... nieuwe verbindingen tussen organisaties tot stand, met worden. Als regionetwerk werft het HANNN soms verrassende combinaties van partijen. Met als doel nieuwe partijen in Noord-Nederland die zich versnelling en verandering in de aanpak van, aan gezondheid willen committeren aan de doelstellingen gerelateerde, vraagstukken. van Alles is gezondheid… En zorgt daarmee voor verbinding van het landelijke met het regionale om een extra impuls te geven aan Het geleerde delen we met andere regio’s. het CIC door gebruikers, zorg gerelateerde de beweging die leidt tot een gezonder Zo zorgt de regionale aanpak ervoor dat er partijen, onderwijs en het bedrijfsleven met Nederland. Maar ook brengt het HANNN veranderingen worden gerealiseerd en dat elkaar te verbinden. Gezamenlijk maken zij organisaties bij elkaar die in het noorden bij iedereen gebruik kan maken van de opgedane zorginnovaties en -initiatieven voor een willen dragen aan een gezonde omgeving en kennis en ervaring. De regionale netwerk­ breed publiek toegankelijk. Zo ging in 2016 de een gezonde beweging op gang willen vorming binnen Alles is gezondheid… stond Zorginnovatiewinkel van het Huis van Morgen brengen. En met succes. Zo benoemde in niet stil het afgelopen jaar. Zo waren er on tour door Nederland. Daarmee wilde het 2016 de Europese Commissie de regio Noord- allerlei ontwikkelingen binnen de bestaande CIC burgers, zorgverleners, sociale wijkteams Nederland opnieuw tot Europese koploper netwerken Healthy Ageing Network Northern en beleidsmakers bewust maken van de vele op haar ranglijst van voorbeeld­regio’s op het Netherlands en het Care Innovation Centre nieuwe mogelijkheden van zorginnovatie. gebied van Healthy and Active Ageing. West-Brabant. Ook sloten drie nieuwe Ook op Europees niveau ging het CIC de regionetwerken zich aan bij ons programma: verbinding aan: het CIC verbond zich als Een van de activiteiten om een gezonde Zuid-Limburg, Twente Gezond en Gezond 010. proeftuin aan het Europese project Cross beweging samen met partners op gang te De regionale aanpak krijgt steeds meer vorm. Care. Dit project draagt bij aan de ontwik­ brengen, was de voorbereiding op de Healthy Een rondje langs deze regionetwerken. keling en implementatie van zorginnovaties. Ageing Tour, een wielerwedstrijd die het HANNN in 2017 organiseert. In de aanloop Care Innovation Centre West-Brabant (CIC) Healthy Ageing Network Northern naar deze tour trok de Healthy Ageing Het Care Innovation Centre West-Brabant Netherlands (HANNN) Tourkaravaan langs de verschillende start­ (CIC) verbond zich in 2015 als eerste De ambitie van het Healthy Ageing Network plaatsen om zo een impuls te geven aan de regionetwerk aan Alles is gezondheid… Northern Netherlands (HANNN) is om samen gezondheid van alle generaties. “De tour Als regionetwerk wil het CIC met haar met bedrijven, zorginstellingen, overheden en biedt voor het HANNN een geweldige kapstok partners de kwaliteit van leven en redzaam­ andere organisaties de noordelijke regio om een gezonde beweging op gang brengen heid van mensen positief beïnvloeden en uit te laten groeien tot een gebied waarin van burgers, organisaties, bedrijven en anderzijds de zorgkosten beperken. Dit doet mensen gezond en gelukkig oud kunnen overheden,” aldus directeur Daan Bultje.

24 25 Drie nieuwe regionetwerken

Maar liefst drie nieuwe netwerken sloten zich Twente Gezond met een samenhangende aanpak. bij Alles is gezondheid… aan: Zuid-Limburg, De partners (op dit moment 34) van In Gezond 010 bundelen bedrijven, onderwijs­ Twente Gezond en Gezond 010. Twente Gezond willen in de regio Twente organisaties, zorg- en welzijnsorganisaties en met positieve gezondheid als vertrekpunt gemeente hun krachten. Gezond 010 streeft een beweging op gang brengen die mensen naar slimme kruisbestuivingen tussen part­ en organisaties inspireert en ondersteunt om ners die elkaar niet zo snel zouden opzoeken, Zuid-Limburg basisschool van de toekomst loopt via een aan hun gezondheid te werken. Dit draagt bij maar bij wie samenwerking wel tot verras­ “Geen project, maar een beweging.” Met deze grootschalige interventiestudie. Deze onder­ aan een gezonder en vitaler Twente, waarin sende resultaten kan leiden. Zo wil Gezond woorden werd tijdens een werkbezoek van zoekt of kinderen die op de basisschool een iedereen naar vermogen kan meedoen. 010 een duurzame beweging maken om minister Schippers (VWS) het regionetwerk gestructureerd dagritme krijgen aangeboden Dit doet Twente Gezond door bestaande meer gezondheid te realiseren voor de regio Zuid-Limburg gelanceerd. Doel is om met met een gezonde lunch, voldoende onderwijs­ initiatieven te versterken, coalities te vormen Rotterdam. concrete lokale projecten te werken aan het tijd en aandacht voor gezonde voeding en en goede initiatieven en praktijkvoorbeelden oplossen van lokale vraagstukken om zo via beweging een betere fysieke, emotionele en in haar netwerk te delen. Een mooi voorbeeld Als eerste gaat Gezond 010 in Rotterdammers drie routes de gezondheid van haar inwoners intellectuele groei doormaken (zie ook het van zo’n coalitie is het project ‘De Gezonde op gezond gewicht overgewicht aanpakken. te verbeteren. In de route naar een gezonde artikel op blz. 28). Het regionale Mobility & Toekomst Dichterbij’ in Hengelo. Hierin werkt Met het stimuleren van bewegen, gezonde wijkzorg stellen gemeente en zorgverzekeraar Talent Centre onderzoekt in de route naar een de gemeente Hengelo samen met Twente voeding en kennis over gezond gedrag op in hun samenwerking de middelen voor het vitale arbeidsmarkt hoe mensen aan de zijlijn Gezond-partner Wijkracht en woningbouw­ dezelfde locatie. Denk bijvoorbeeld aan ontwikkelen van gezonde wijken in Maastricht weer aan werk kunnen komen en welke rol organisatie Welbions om met een buurt­ voetbal-clinics door bekende voetballers in beschikbaar. De route naar de gezonde positieve gezondheid daarin kan spelen. gerichte aanpak in een aantal Hengelose de buurt van de ingang van een supermarkt: wijken de zelfredzaamheid van 50 kwetsbare kinderen volgen de clinic en ouders gaan gezinnen te vergroten. Het project wordt boodschappen doen. Waar een andere gefinancierd vanuit een subsidieprogramma partner tegelijkertijd gezonde hapjes levert van Fonds Nuts Ohra. en studenten van de hogeschool mensen over de beleving van gezondheid en gezond gedrag Gezond 010 interviewen. In de Rotterdamse aanpak staat Het nieuwste regionetwerk Gezond 010 ‘samen doen’ centraal. wil van Rotterdam een stad maken waarin mensen gezond en met plezier opgroeien, Meedoen? wonen, werken en oud worden. En hoewel er Onze regionetwerken kunnen altijd heel erg veel gebeurt in de stad, wil Gezond nieuwe partners gebruiken. Wil je je als 010 het effect groter maken. Namelijk door partner verbinden aan een van deze zich als netwerk te richten op samenwerking netwerken? Laat het ons weten via met partners uit verschillende domeinen en [email protected].

26 27 Jong geleerd is oud gedaan

Met een gezonde leefstijl kun je niet vroeg genoeg beginnen. FitGaaf! legt basis voor een leven helpen om het vignet ‘Gezonde School’ te Kinderen nemen aangeleerde leefpatronen vaak mee naar lang gezond behalen.” hun volwassen leven. FitGaaf! daagt kinderen en hun ouders Gezond gedrag kun je leren. Hoe jonger je begint, hoe makkelijker het is om gezonde FitGaaf! werkt samen met buurtcoaches, uit om in de thuisomgeving aan gezond gedrag te werken. gewoontes vast te houden als je ouder wordt. de Hanzeschool Groningen en de Rijks­ De Gezonde Basisschool van de Toekomst biedt een aan­ FitGaaf! nodigt kinderen van 2 t/m 12 jaar en universiteit Groningen. Tom: “Buurtcoaches gepast lesprogramma voor basisschoolleerlingen. Zij creëert hun ouders uit om op de belangrijkste plaats begeleiden vaak de kick-off en de afsluiting, een gezonde omgeving voor de leerlingen door voeding, in hun leven de basis te leggen voor gezond maar zijn ook onze ‘ambassadeurs’. Door hun gedrag, namelijk thuis. contacten met gemeenten en scholen helpen gezondheid en lestijden samen met de voor-, tussen- en ze ons met het leggen van de juiste verbin­ naschoolse opvang binnen de school te integreren. FitGaaf! organiseert projecten op basisschool dingen. Onderzoekers van de universiteit en of kinderdagverblijf, waarbij kinderen een de Hanzeschool kijken naar aspecten als stickerkalender mee naar huis krijgen. ouderbetrokkenheid, effectiviteit en werk­ De kinderen plakken een sticker als ze zame elementen uit onze aanpak. Met die gezond eten, voldoende drinken en bewegen. inzichten kunnen wij ons project verder “Onze stickerkalender stimuleert en ver­ ontwikkelen.” ankert gezond gedrag van kinderen en ouders Vervolg op de volgende pagina > in een veilige omgeving, namelijk thuis,” vertelt initiatiefnemer Tom Steffens van FitGaaf! “Het geeft structuur, inzicht en positieve bekrachtiging.”

Hoe jonger je begint, Ook nodigt FitGaaf! uit tot actieve ouder­ “ betrokkenheid. “Wij dagen ouders uit om hoe makkelijker het is actief met hun kinderen aan de slag te om gezonde gewoontes gaan met gezonde thema’s.” Daarnaast vast te houden als je biedt FitGaaf! gezonde kansen voor scholen. Meer gezondheidswinst “Deelname betekent meer gezondheidswinst “ ouder wordt. voor leerlingen. voor leerlingen, met een minimale belasting voor leerkrachten. Aan leerkrachten biedt het aanknopingspunten om ‘gezonde thema’s’ in de les te behandelen. FitGaaf! is daarnaast ook een erkende interventie die scholen kan

28 29 Bouwstenen voor meer“ gezondheid van jonge kinderen.

Gezonde Basisschool van de Het programma zoekt actief de samen­ Toekomst levert bouwstenen voor werking met lokale aanbieders, zoals gezondheid kinderen sportverenigingen, maar ook met andere Maken kinderen die een aangepast organisaties. Andrew: “De badminton­ dag­programma aangeboden krijgen met vereniging om de hoek verzorgt trainingen voldoende onderwijs, sport, bewegen en op school, zowel tijdens de tussenschoolse aandacht voor gezonde voeding op school opvang als tijdens de beweeglessen. Lokale een betere fysieke, emotionele en intellec­ kunstenaars maakten ‘slecht weer-kisten’ als tuele groei door en levert dit minder stress het te guur is om buiten te spelen. Zo creëren voor zowel ouders als kinderen? Deze vragen we een betrokken omgeving waarin lokale staan centraal in de interventiestudie organisaties­ samenwerken om de gezondheid ‘De Gezonde Basisschool van de Toekomst’ van kinderen te verbeteren.” van onderwijsstichting Movare en de Universiteit Maastricht. Twee scholen krijgen De eerste resultaten zijn binnen. Andrew: het dagprogramma en twee andere scholen “Deze moeten natuurlijk nog worden geanaly­ besteden alleen meer aandacht aan seerd. Maar van ouders en kinderen horen we beweging. Het programma volgt vier controle­ positieve geluiden. De betrokkenheid is groot: scholen om de resultaten van eventuele er is bijna geen uitval. Het goed borgen van veranderingen goed te kunnen meten. onze aanpak vinden wij heel belangrijk. Ons Zo’n groot onderzoek is uniek. onderzoek levert de bouwstenen voor meer gezondheid voor jonge kinderen. Andere “Waar mogelijk sluiten de lessen aan bij het scholen kunnen deze gebruiken en daarmee natuurlijke dagritme van kinderen,” vertelt verdergaan. Zo bouwen we samen aan een Andrew Simons, projectleider vanuit Movare. gezonde toekomst voor onze kinderen.” Beweeglessen op momenten dat kinderen er aan toe zijn om te bewegen en dat geldt ook voor de leerlessen. Er is veel aandacht voor gezonde keuzes. “Kinderen aanzetten tot het denken over andere keuzes, leidt vaak tot het maken van andere keuzes,” stelt Andrew. “In klankbordgroepen kunnen ook ouders meepraten. Het meenemen van ouders is cruciaal voor het slagen van het project.”

30 31 Er is een wereld aan gezondheid te winnen.

Met de energie van sport werken Naast bovengenoemde concrete activiteiten groep verbetert. Zo krijgt al die energie van organiseert de Eredivisie jaarlijks een 2.400 deelnemende sporters, 800 begeleiders aan gezondheid ‘maatschappelijke speelronde’ met en alle betrokkenen na deze dag een gezonde en maatschappelijke activiteiten waardevol vervolg. Sporten is gezond. Daarom moet sporten voor iedereen en kiest zij jaarlijks de Eredivisie mogelijk zijn, ook voor mensen voor wie dat minder Maatschappelijke Speler van het Jaar. “Dat is nodig,” stelt Floris Tas, voorzitter vanzelfsprekend is. Sport verbroedert en verbindt bovendien. van Special Olympics 2016. “Uit onderzoek “Vanuit de maatschappelijke verantwoor­ blijkt dat de gezondheid van mensen met Twee organisaties gebruiken de verbindende kracht van sport delijkheid die wij als Eredivisie CV voelen, een verstandelijke beperking vaak zorgelijk om te werken aan een gezondere samenleving: Eredivisie en was het een logische stap om ons bij Alles is is. Obesitas, suikerziektes en verslavingen Special Olympics Nijmegen. gezondheid… aan te sluiten,” besluit Joost. komen vaker voor dan bij mensen zonder “Met 5 miljoen voetbalfans hebben wij verstandelijke beperking. Ook is deze groep bovendien een groot bereik. Dit bereik willen vaak grotendeels afhankelijk van hun wij gebruiken om gezondheid onder de omgeving bij het maken van gezonde keuzes. Eredivisie: voetbal als drijvende kracht voor lekker samen met leeftijdsgenoten voetballen aandacht te brengen.” En maakt zij eerder ongezonde keuzes als meer gezondheid in hun eigen tempo. Joost: “Het is gezellig én mensen in hun omgeving dat ook doen. Bij de naam Eredivisie denk je niet meteen ze blijven fit. Op de Facebook-pagina lees ik Alle maatschappelijke projecten Er is een wereld aan gezondheid te winnen.” aan thema’s als laaggeletterdheid en vitale uitspraken als ‘Dankzij OldStars heb ik weer van de Eredivisie bekijken? Kijk op: ouderen. “Voetbal is er voor iedereen,” plezier in voetbal’ en ‘Ik kijk elke week uit www.eredivisie.nl/maatschappelijk. “Daarom wil Special Olympics regio stelt MVO-manager Joost Wijnhoud. naar de training’. Daar doen we het voor!” Nijmegen bereiken dat instellingen het “Als Eredivisie willen wij de drijvende kracht Energie Special Olympics verankerd in bevorderen van een gezonde leefstijl veran­ van voetbal gebruiken om kansen te benutten Goed kunnen lezen en schrijven is een basis krachtig regionaal netwerk keren in hun meerjarenbeleid,” aldus Floris. voor een gezonde, vitale en duurzame en voor een gezond leven. Het project ‘Scoor een De regio Nijmegen stond in de zomer van Daarbij is het belangrijk dat hun mede­ sterke samenleving.” boek!’ stimuleert basisschoolleerlingen om 2016 in het teken van de Special Olympics Inc, werkers zelf het goede voorbeeld geven. tien weken lang zoveel mogelijk boeken hét grootste sportevenement voor mensen Maar net zo belangrijk is dat deze groep De Eredivisie staat met 18 Eredivisieclubs te lezen (scoren) in hun klas. Bekende met een verstandelijke beperking. 34 organi­ ook kan sporten. “Ze maken er vrienden midden in de samenleving. De betrokkenheid voetballers fungeren als ‘leesambassadeur’. saties uit de regio, een brede vertegenwoor­ mee, kunnen gewoon mee doen en krijgen van de Eredivisie houdt dan ook niet op bij de “In Groningen boekten we zoveel succes, diging van gemeente, zorg, onderwijs en meer zelfvertrouwen,” stelt Floris. Met een poorten van het stadion. De Eredivisie zette dat we het project in 2017 landelijk gaan sport, verenigen in het regionale netwerk beetje flexibiliteit, maatwerk en extra samen met het Nationaal Ouderenfonds en uitrollen,” vertelt Joost. “Wij willen laag­ Special Olympics regio Nijmegen hun inspanning is de sportclub er voor iedereen. de Vriendenloterij Old Stars Walking Football geletterdheid terugdringen door zoveel krachten. Met als doel te zorgen dat mensen Zo kan sport een waardevolle bijdrage leveren op. Bij Old Stars Walking Football kunnen mogelijk kinderen aan het lezen krijgen. met een verstandelijke beperking ook gewoon aan een gezond leven, ook voor mensen met 60-plussers op een verantwoorde manier Want lezen is leuk.” kunnen sporten en de gezondheid van deze een beperking.

32 33 Minder laaggeletterdheid, meer gezondheid en arbeidsparticipatie

In­formatie goed kunnen begrijpen is helaas geen vanzelfsprekendheid.

Als je als (jong)volwassene niet kunt lezen of schrijven, heeft professionals en andere geïnteresseerden De groep laaggeletterden in Nederland dit gevolgen op allerlei gebieden. Ook voor je gezondheid en uit in de huid te kruipen van laaggeletterde neemt niet af, maar groeit zelfs. Daarom is dat realiseert lang niet iedereen zich. Apothekersorganisatie medicijngebruikers om zo te laten ervaren het heel belangrijk dat apothekers, maar ook tegen welke problemen zij aanlopen. huisartsen en andere professionals, checken KNMP wil daarom goed medicijngebruik onder laag­ Ook ontwikkelde de KNMP toolkits om de of mensen écht begrijpen hoe ze medicatie geletterden bevorderen. En Staatsbosbeheer zet specifiek communicatie met laaggeletterde mensen moeten gebruiken.” in op scholing van laaggeletterde jongeren. makkelijker te maken voor professionals. Met bijvoorbeeld iconen die lastige Staatsbosbeheer zorgt dat laaggeletterde begrippen uitleggen en animatiefilmpjes jongeren ook mee kunnen doen Apothekersorganisatie KNMP: Leon Tinke, directeur van de KNMP: “In­for­ over de werking van medicatie. En de KNMP Staatsbosbeheer zet zich vanuit haar Herkennen van signalen is zo belangrijk matie goed kunnen begrijpen is helaas geen ontwikkelde een e-learning met handvatten maatschappelijke rol in om laaggeletterd­ Laaggeletterden hebben problemen vanzelfsprekendheid voor veel Nederlanders. voor verpleegkundigen, verzorgenden en heid terug te dringen. Deze rol van om medicijnen goed te gebruiken. En dat is juist een vereiste om medicijnen apothekersassistenten om laaggeletterden Staatsbosbeheer als werkgever wordt Ze vinden het vaak moeilijk om de uitleg goed te kunnen gebruiken. Professionals te herkennen en hen te coachen bij hun door veel mensen niet gezien. “Met de en de bijsluiter te begrijpen. Verkeerd herkennen lang niet altijd de signalen die medicijngebruik. komst van de Participatiewet is de instroom genees­middelgebruik kan (grote) gevolgen duiden op laaggeletterdheid en denken al in de sociale werkvoorziening gestopt en is hebben voor hun gezondheid. Apothekers­ snel dat patiënten informatie begrijpen.” Leon: “Zorgprofessionals moeten aandacht de toekenning van Wajong-uitkeringen met organisatie KNMP organiseerde daarom blijven houden voor laaggeletterdheid. 90% gedaald,” vertelt Erna van der Wiel, in 2016 de campagne ‘Kunt u dat even Onderdeel van de campagne was daarom Uit schaamte verbloemt deze groep vaak Vervolg op de volgende pagina > uitleggen?’ om goed medicijngebruik de gelijknamige reizende tentoonstelling. dat ze informatie niet begrijpt. Kleine mis­ onder laag­geletterden te bevorderen. Deze interactieve tentoonstelling nodigde verstanden kunnen grote gevolgen hebben.

34 35 “Opgedane kennis meteen toepassen in de werkpraktijk.

senior adviseur Zorg en Participatie Met werkervaring en verbeterde taal- en Arbeidsmarkt bij Staatsbosbeheer. rekenvaardigheden is ook de kans op een “Jongeren kunnen hier de dupe van worden. baan groter. Veel van deze jongeren hebben moeite met taal- en rekenvaardigheden. In het MBO Staatsbosbeheer werkt in het project gelden er steeds strengere eisen op het Jubbega ook samen met de gemeente gebied van taal en rekenen. Een grote groep Heereveen en ROC’s en zorginstellingen jongeren dreigt hierdoor tussen wal en schip uit de regio. “We starten met 15 jongeren,” te vallen. Ze zitten thuis aan de kant met besluit Erna. “Als we weten wat werkt en geen kans op scholing of werk.” niet werkt, willen we deze pilot ook uitrollen naar andere locaties.” Staatsbosbeheer zag een mooie kans in het project Jubbega. “Jubbega is een leer­ werkbedrijf waar leerlingen praktijkervaring opdoen met het werk op onze terreinen,” licht Erna toe. “Staatsbosbeheer maakt van dit succesvolle leerwerkbedrijf een praktijkschool waarin jongeren hun taal- en rekenvaardigheden kunnen verbeteren. Stichting Lezen en Schrijven werkt mee en ook het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap draagt bij aan het slagen van het project.”

Staatsbosbeheer ontwikkelt samen met de stichting Lezen en Schrijven een les­ programma dat ze gaan integreren in de dagelijkse werkpraktijk. Zo vergroten de jongeren hun taal- en rekenvaardigheden op een concrete manier en kunnen zij de opgedane kennis meteen toepassen in de werkpraktijk. Jongeren die aan de kant staan, kunnen weer meedoen.

36 37 De opbrengsten van het Nationaal Programma Preventie en Alles is gezondheid...

Bij het Nationaal Programma Preventie (NPP) gaat het om verminderen van de groei van het aantal mensen met chronische ziekten en verkleinen van de sociaaleconomische gezondheidsverschillen. Het NPP bestaat uit wet- en regelgeving, verschillende gezondheidsprogramma’s en de maatschappelijke beweging Alles is gezondheid…

Het NPP, waar Alles is gezondheid… onderdeel van is, wordt op tal van manieren uitgebreid onderzocht. ZonMw coördineert deze onderzoeken. In dit hoofdstuk worden de resultaten uit de onderzoeken die specifiek betrekking hebben op Alles is gezondheid… nader toegelicht. Daarnaast zijn de bevindingen van de NPP-monitor over de activiteiten van de Rijksoverheid en gesubsidieerde programma’s opgenomen. “Het NPP en Alles is gezondheid... uitgebreid onderzocht.

38 39 Alles is Gezondheid… als platform voor een lerende ZonMw en Alles is gezondheid… aanpak van sociale vernieuwing voor gezondheid

De monitoring en kennisontwikkeling van het NPP – Hoe werkt Alles is gezondheid… als instrument om samenhang en dus ook van Alles is gezondheid… – is op verzoek van het te creëren in maatschappelijke activiteiten op het gebied van ministerie van VWS onderdeel van de programmaopdracht gezondheidsbevordering en -bescherming? En draagt deze van het Vijfde Programma Preventie. ZonMw richt zich maatschappelijke beweging bij aan een betere borging van daarbij, analoog aan de Kamerbrief van 3 november 2016, gezondheid in diverse maatschappelijke domeinen? op de volgende drie pijlers:

Deze vraag stond centraal in een kwalitatief Pledges: van verkennende naar 1. Projecten nitor. onderzoek naar de bestuurlijk-organisa­ ondernemende netwerken, vroege Hieronder vallen onder meer projecten Zie blz. 47 van dit verslag. De Universiteit torische aanpak van Alles is gezondheid… borging van leren en innoveren waarin onderzoek wordt gedaan naar Maastricht en de Radboud Universiteit Het onderzoek is uitgevoerd door experts De casestudy’s vertonen alle een organisch risicosignalering­ en interventies binnen de voerden een bestuurlijke evaluatie uit naar bestuurskunde en public health van de Uni­ ontwikkelproces rondom concrete uitvoe­ Gezonde School-aanpak en projecten naar de werkwijze van Alles is gezondheid… versiteit Maastricht en de Radboud Univer­ ringsactiviteiten, waarbij partners actief leren werkzame interventies voor lokaal integraal Meer hierover op blz. 41 van dit verslag. siteit (Dirk Ruwaard, Jan Kees Helderman, van ervaringen en hun aanpak aanpassen of beleid in de wijk. Maar ook projecten in de Maria Jansen, Inge Lecluijze en Marleen verbeteren. Een klein deel van de pledges eerstelijnszorg en projecten over vroeg­ Daarnaast waren er onderzoeken naar de Bekker), bijgestaan door externe experts. staat daarbij nog op zichzelf: er is geen of opsporing van aandoeningen. effecten en randvoorwaarden en uitvoering zeer beperkte netwerkvorming. Een groter van aanpakken die vanuit de pledges worden Alles is gezondheid… richt zich op het deel van de pledges vertoont kenmerken van 2. Subsidierondes uitgevoerd. Bijvoorbeeld naar het voedsel­ creëren van onderlinge verbondenheid in een verkennende samenwerking. In deze fase In 2016 is op de thema’s ‘Werken is gezond’ educatieprogramma Voedselwijs. gemeenschappelijke opgaven tussen over­ van het programma bouwen de partners aan en op ‘Vermindering van sociaaleconomische heden, maatschappelijke organisaties en onderlinge relaties, en onderzoeken zij hoe gezondheidsverschillen’ een uitvraag naar Kennisontwikkeling kreeg onder meer bedrijfsleven, en de realisatie van gezamen­ de gezondheidsambitie kan worden vertaald onderzoeksprojecten gedaan. vorm door het beschikbaar stellen van lijke maatschappelijke waarden en ambities in concretere doelen die recht doen aan de kennisvouchers voor doorontwikkeling van in relatie tot gezondheid. Zo’n ‘Whole of belangen van de partners. Hierbij zijn part­ 3. Alles is gezondheid… ‘positieve gezondheid’ in de preventieprak­ Society’- aanpak vormt de basis voor het ners (nog) niet direct van elkaar afhankelijk. Om de beweging van het programma tijk. benutten van maatschappelijke bronnen om Sommige netwerken zijn al verder gevor­ Alles is gezondheid… zichtbaar te maken, de impact op gezondheid te vergroten. De derd; vaak omdat die al bestonden en Alles ontwikkelde het RIVM een voortgangsmo­ Ga voor meer informatie over de keuze voor bottom-up initiatief en vrijwillige is gezondheid… daar een impuls aan heeft onderzoeken naar www.zonmw.nl/nl/onder- coördinatie is kwetsbaar omdat het partners gegeven. De verkennende samenwerking zoek-resultaten/preventie. van elkaar afhankelijk maakt, en dit gepaard mondt dan uit in een gezamenlijke bepaling gaat met grote onzekerheden. Daarom is het van concrete doelen, voorwaarden en spel­ bij uitstek van belang in de uitvoeringsprak­ regels, zoals zelfmonitoring. Een ‘onderne­ tijk te leren van wat werkt en wat niet: door mende samenwerking’ kenmerkt zich door te experimenteren, feedback te vergaren, zelforganiserend vermogen, waarmee de ervaringen uit te wisselen en de aanpak aan activiteiten en effecten zonder prikkels van “Monitoring en kennisontwikkeling. te passen. buiten door blijven gaan. Door praktische

40 41 “Continu leer- en verbeterproces.

ervaringen om te zetten in concrete aan­ Daarbij wordt de gangbare top-down zijn reflectieve werkbezoeken en dialoog­tafels • Tijd, vertrouwen en wederkerigheid passingen of verbeteringen van de aanpak, sturing en een beheersmatige regierol in het met alle betrokkenen, inclusief de doel­ zijn noodzakelijke voorwaarden om de en denkbeelden en werkroutines daardoor gezondheidsbeleid en overheidsprogramma’s groepen en volksvertegenwoordigers. ontluikende innovaties en netwerken niet gaandeweg mee veranderen, leiden deze gescheiden van de faciliterende regierol van Als deze behalve op inhoudelijke onderwerpen in de kiem te smoren. leer- en verbeterprocessen in enkele voor­ de Rijksoverheid. ‘Borging, opschaling en ook worden gericht op de tussenliggende • De lage drempel voor toetreding blijft loper-pledges ook tot sociale innovatie. Deze verankering’ moeten als externe politieke en stappen in samenwerking, kennisdeling en van belang zodat nieuwe initiatieven zich processen behoeven verdere versterking en wetenschappelijke ‘eisen’ realistisch worden netwerkvorming, kunnen deze instrumenten kunnen blijven aansluiten en er beweging verankering, ook bij het programmabureau en benaderd. In de pledges richt dit zich in het eraan bijdragen om een blijvend effect op de blijft in het platform van pledges en binnen de betrokken departementen van de relatief vroege ontwikkelstadium veeleer op gezondheid plausibel te maken. partners. Rijksoverheid. processen dan op inhoudelijke interventies: • Literatuur en buitenlandse ervaringen het organiseren en vasthouden van de Enkele aanbevelingen uit het onderzoek wijzen erop dat een dergelijke beweging vijf De meerwaarde van een pledge bestaat flexibiliteit, energie en het open staan voor luiden: tot tien jaar nodig heeft om te bestendigen. volgens respondenten vooral uit de tijdelijke nieuwe ideeën van partners, binnen pledges. • De volgende functies in het programma impuls die uitgaat van het daadwerkelijk Er is sprake van een continu leer- en kunnen verder doorontwikkeld worden: ondernemen van actie. Maar ook van de verbeterproces, maar dat richt zich eerder de makelaarsfunctie, de signalerings­ contacten die worden gelegd met nieuwe op de eigen pledge dan op het opschalen van functie, de kennisdelingsfunctie en de partners en het podium waarmee hun ‘goede praktijken’ naar andere contexten. impulsfunctie. ambities en activiteiten publiekelijk zichtbaar Dit komt omdat elke context zijn specifieke worden. Vooral ook omdat het ministerie condities heeft waardoor ‘goede praktijken’ van VWS betrokken is, en dat de werving van niet zonder meer overdraagbaar zijn. invloedrijke ‘lokale’ partners zoals gemeenten Dit kan onder andere komen omdat part­ en zorgverzekeraars voor het pledgenetwerk ners daar geen tijd voor hebben of omdat vergemakkelijkt. Tegelijkertijd levert deel­ die ‘goede praktijken’ in andere contexten name aan Alles is gezondheid… niet voor alle niet als ‘eigen’ worden beschouwd. Door pledgehouders altijd voldoende meerwaarde kennisdeling actiever te organiseren, kunnen op. De wederkerigheid van deelname blijft wel elementen uit ‘goede praktijken’ worden dus een aandachtspunt. overgenomen en door de partners zelf worden vertaald naar hun lokale context. Randvoorwaarden: naar een nieuwe manier van sturen, borgen en verantwoorden Een andere manier van evaluatie en De observaties van de onderzoekers laten democratische verantwoording is nodig: zien dat de ‘klassieke’ programmatische meer gebaseerd op een uitwisseling tussen aanpak in het gezondheidsbeleid met de gelijkwaardige partners en belanghebbenden, uitvoering van Alles is gezondheid… is uitge­ op ruimte voor vernieuwing en op continue breid met een maatschappelijk platform met verbetering. Mogelijke instrumenten voor een participerende rol voor de Rijksoverheid. partners en Alles is gezondheid…- netwerken

42 43 NPP en de Voortgangsmonitor Alles is gezondheid… mensen. Hiervan heeft 12% zelfs een geschat Ook de beweging Alles is gezondheid… boekt bereik van meer dan 100.000 mensen. vooruitgang. Hierin maken bedrijven en De pledges met de hoogste bereikcijfers Zoals in de inleiding van dit hoofdstuk vermeld, draagt instellingen afspraken en ondernemen zij zijn veelal van landelijk opererende ZonMw vanuit het vijfde preventieprogramma zorg voor gezamenlijk acties om de bevolking gezonder organisaties en/of hebben websites met het monitoren en evalueren van het Nationaal Programma en vitaler te maken. In 2016 werden 45 nieuwe hoge bezoekersaantallen. zogeheten pledges getekend, waarin partijen Preventie (NPP), waar Alles is gezondheid… onderdeel van zich binden aan gerichte en concrete activi­ Er wordt veel samengewerkt met andere uitmaakt. Om de voortgang en output van het programma te teiten. In totaal zijn er 309 getekende pledges. partners binnen Alles is gezondheid… monitoren, is het RIVM ingeschakeld. Dit zijn steeds vaker samenwerkingsver­ Het percentage pledgehouders dat aangeeft banden met meerdere partijen. De thema’s voor hun pledge samen te werken met andere waaraan partijen zich het meest hebben partners, is ruim 60%. Het meest wordt Op basis van een overzicht van alle activiteiten doel. Verder werd het gestelde doel van gecommitteerd, zijn sport en bewegen, en samengewerkt met partners uit het domein onder de vlag van het NPP is door Matthijs 70 gezonde schoolpleinen gehaald. Dit geldt gezonde voeding (resp. 120 en 86 pledges). zorg en het minst met partners uit het domein van den Berg en Cathy Rompelberg van het ook voor het aantal scholen met een School­ werk. Bij een derde van de pledges zijn RIVM een set van 30 indicatoren ontwikkeld, plein14 (een initiatief van de Johan Cruyff Voortgang pledges nieuwe samenwerkingen­ tot stand gekomen verdeeld over de verschillende settings Foundation) waar het doel op 300 lag. De voortgang van de pledges wordt verder (zowel binnen als buiten het eigen domein). (school, werk, wijk, zorg, gezondheids­ Eind 2016 had circa een derde van de scholen gemonitord door middel van een online Ruim een kwart geeft daarnaast aan nieuwe bescherming). Gedurende de looptijd van een gezonde schoolkantine. Het streven van vragenlijst voor alle pledgehouders. In het samenwerkingen op het gebied van Alles is gezondheid… zijn er regelmatig 100% gezonde schoolkantines is daarmee najaar van 2016 werd deze voorgelegd aan gezondheid en preventie te verkennen. updates van deze indicatoren gepubliceerd. niet gehaald. Inmiddels werken bijna 1000 277 pledgehouders en door 69% van sportverenigingen aan een gezonde sport­ hen ingevuld. Nationaal Programma Preventie kantine, waarbij het doel op 600 lag. Eind goed op weg 2016 waren 116 gemeenten aangesloten bij Het merendeel (71%) van de betrokken Veel van de gezondheidsprogramma’s die Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG), een bedrijven en instellingen geeft aan dat de onderdeel zijn van het Nationaal Programma programma om overgewicht bij jongeren uitvoering van hun pledge op schema ligt en Preventie (NPP) hebben de doelen gehaald, tegen te gaan. Dit betekent dat circa 832.000 dat de voortgang volgens verwachting is. die bij de start van het NPP werden gesteld. kinderen bereikt kunnen worden. Verder Bij één op de zes pledges loopt de uitvoering Vooral rondom scholen is voortgang geboekt. breidde het programma Taal voor het Leven achter op schema. Bij 13% van de pledges zijn En met meer dan 300 pledges is ook de van de Stichting Lezen en Schrijven uit naar alle activiteiten inmiddels afgerond. maatschappelijke beweging Alles is heel Nederland en verdubbelde het aantal gezondheid… op stoom. cursisten ruimschoots (15.000 in 2015 en Ruim 40% van de pledgehouders schat dat 38.000 in 2016). In 2016 hebben ruim 118.000 met de activiteiten in hun pledge maximaal Gezondheidsprogramma’s mensen de Check-je-werkstress-test 1.000 mensen bereikt worden. Een kwart Acties voor een Het programma Gezonde School had eind ingevuld. 167 bedrijven deden mee aan de schat dit aantal hoger in, tussen de 1.000 “ 2016 1065 scholen met een Vignet Gezonde Week van de Werkstress; fors meer dan de en 10.000 mensen. Bij 25% van de pledges gezonde en vitale School. Dat is 215 meer dan het gestelde jaren daarvoor. ligt het geschatte bereik boven de 10.000 bevolking.

44 45 Voortgangsmonitor: indicatoren Alles is gezondheid…

Pledgehouders melden meer positieve een toename in de bewustwording van het Aantal pledges Eind 2016 zijn er in totaal dan negatieve ervaringen. Ruim 40% noemt belang van gezondheid en preventie binnen jan dec jan dec jan dec 309 pledges ondertekend een of meer positieve ervaringen, zoals: een de partnerorganisaties leidde en tot netwerk­ 2014 2014 2015 2015 2016 2016 en zijn er 2.107 partners pledge geeft legitimiteit voor acties, de pledge uitbreiding met nieuwe partners. Andere betrokken bij de uitvoering werkt als verbinding tussen partners en leidt antwoorden die hoog scoorden waren: de van de pledges. Deze tot intensivering van professionele netwerken pledge leidt tot omzetting van kennis van organisaties zetten zich en de pledge zorgt voor positieve energie de netwerkpartners in concrete activiteiten in bij de uitvoering van bij de partners. Aan de andere kant noemt met de doelgroep(en), het leidt tot een een of meerdere pledges. 14% weerstand te ondervinden, zoals de verandering in de directe omgeving van In totaal zijn er 1.825 soms beperkte aandacht bij het lokaal de doelgroep(en) die de gezondheid kan unieke organisaties. bestuur voor preventie, door de focus bevorderen, de pledge leidt tot direct Totaal aantal pledges 309 op decentralisaties. contact met de doelgroep(en) en tot een Aantal partners betrokken bij pledges verandering in hun gedrag. Op de vraag of pledgehouders een blijvend Alles is gezondheid... brengt een beweging op gang die effect van hun activiteit(en) verwachten, Ruim 40% van de pledgehouders geeft Nederland gezonder en vitaler wil maken. Meedoen aan 309 2.107 partners antwoordde bijna 95% “ja”. Waar mogelijk aan plannen te hebben om in de toekomst Alles is gezondheid… kan door een pledge (‘maatschappelijke pledges eind 2016 worden activiteiten ingebed in een reguliere nieuwe pledges of activiteiten te ontwikkelen belofte’) te tekenen en daarmee partner van het programma werkwijze of bestaande structuur. of uit te gaan voeren. Een aantal heeft al te worden. In 2016 zijn er 45 nieuwe pledges bijgekomen. concrete plannen, anderen overwegen In totaal zijn er 309 pledges getekend. Ook werd pledgehouders gevraagd om aan vervolgactiviteiten en moeten hun te geven welke impact hun pledge tot nu plannen nog verder vormgeven. toe heeft. De helft gaf aan dat de pledge tot Aantal pledges per domein Alles is gezondheid... richt zich op vijf domeinen: 59 128 school, wijk, werk, zorg en 165 gezondheidsbescherming.

tot en met Een pledge kan meerdere AANTAL PARTNERS december domeinen bestrijken. Het 2.107 2016 109 merendeel van de onder­ tekende pledges valt binnen 169 de domeinen zorg en wijk.

bescherming op het werk Over de hele periode vielen in de wijk op school de meeste pledges binnen in de zorg de domeinen zorg en wijk. De nieuwe pledges die in 2016 getekend werden, Pledges leiden tot omzetting waren vooral gericht op “ wijk, school, en zorg. kennis in concrete activiteiten.

46 47 Aantal domeinoverstijgende Voor de integrale aanpak Voortgang pledges Samenwerking bij pledges Net als in het voorgaande jaar heeft het RIVM in het najaar pledges 27 2 van preventie is verbinding 1% 13% van 2016 de pledgehouders gevraagd een vragenlijst in te 79 61 tussen de verschillende 16% 37% vullen. De lijst bevatte onder andere vragen over de samen­ 71% domeinen nodig. In 2016 63% werking met andere partners. Bij 63% van de pledges wordt tot en met was 69% van de nieuwe samengewerkt met andere partners van ‘Alles is gezond­ december najaar 2016 najaar 2016 2016 pledges gericht op twee heid…’. Het meest wordt samengewerkt met partners uit het of meer domeinen. domein zorg en het minst met partners uit het domein werk. 125 Uitgaande van alle pledges In 2015 was het domein waar het minst mee samen werd

(ondertekend in de periode activiteiten achter op gewerkt het domein gezondheidsbescherming. afgerond schema werkt samen werkt niet samen 1 domein 4 domeinen 2014-2016) geldt dit voor op schema nog niet gestart 2 domeinen 5 domeinen 70% van de pledges. 3 domeinen

Net als in 2015 heeft het Nieuwe samenwerking In het najaar van 2016 heeft het RIVM de pledgehouders bij pledges RIVM de pledgehouders in 33% gevraagd een vragenlijst in te vullen. De lijst bevatte onder 39% Aantal pledges per speerpunt Roken, alcoholgebruik, het najaar van 2016 gevraagd andere vragen over de samenwerking met andere partners. (+ voeding en leefstijl) bewegen, overgewicht, een vragenlijst in te vullen. Bij een derde van de pledges zijn nieuwe samenwerkingen 22 128 29 depressie en diabetes zijn De lijst bevatte onder andere tot stand gekomen (zowel binnen als buiten het eigen najaar 2016 120 de zes speerpunten binnen vragen over de voortgang domein). In 2015 gold dit voor een kwart van de pledges. tot en met het Nationaal Programma van de activiteiten in de Bijna 30% van de pledgehouders geeft daarnaast aan nieuwe december Preventie. Deze indicator pledge, de samenwerking 28% samen­werkingen op het gebied van gezondheid en preventie 2016 14 15 laat zien in hoeverre deze met andere partners en het nieuwe geen nieuwe te verkennen. In 2015 was dit 39%. samenwerking samenwerking 35 speerpunten aan bod komen aantal mensen dat men 86 aan het verkennen in de pledges. Ook de bereikt met de pledge. Het roken overgewicht pledges op het gebied van merendeel (71%) van de alcohol diabetes voeding en leefstijl algemeen pledgehouders geeft aan dat bewegen en depressie sport worden weergegeven. de uitvoering van hun pledge Ingeschat bereik van pledges In het najaar van 2016 heeft het RIVM de pledgehouders gezonde/ goede voeding leefstijl algemeen (Een pledge kan op meer­ op schema ligt en dat de gevraagd een vragenlijst in te vullen. De lijst bevatte onder 7% 4% 11% dere speerpunten gericht voortgang volgens verwach­ 12% andere vragen over het aantal mensen dat men bereikt zijn, waardoor de totalen hoger uitkomen dan het totaal ting is. Bij één op de zes met de pledge. Ruim 40% van de pledgehouders schat dat 14% aantal pledges). Net als in 2014 en 2015 komt het speerpunt pledges loopt de uitvoering met de activiteiten in het kader van hun pledge maximaal bewegen en sport ook in 2016 het vaakst aan bod in de nieuw achter op schema. Bij 13% najaar 2016 1.000 mensen bereikt worden. 25% schat dit aantal tussen ondertekende pledges. Uitgaande van de hele periode is bijna van de pledges zijn alle acti­ de 1.000 en 10.000 mensen en bij nog eens een kwart van de 40% van alle pledges gericht op dit speerpunt. Ook gezonde viteiten en acties inmiddels 25% 27% pledges ligt het geschatte bereik zelfs boven de 10.000 voeding scoort hoog met 28%. De speerpunten depressie en afgerond. In 2015 gold dit <10 mensen 1.001-10.000 mensen. Het ingeschatte bereik is toegenomen ten opzichte mensen diabetes scoren het laagst: 5% van alle pledges is gericht op voor 10% van de pledges. 10-100 mensen 10.001-100.000 van 2015. Zo is het percentage pledges met een geschat mensen depressie en 5% op diabetes. 101-1.000 >100.000 bereik boven de 10.000 mensen toegenomen van 19 naar 25%. mensen mensen anders

48 49 Voortgangsmonitor: indicatoren gezondheidsprogramma’s

Vignet Gezonde School Aantal Gezonde Aantal scholen Vignet en themacertificaten Gezonde School Schoolpleinen met Schoolplein14 GEZONDE SCHOLEN

1.065 Gezonde Scholen PO scholen VO scholen MBO scholen eind 2016 70 doel eind 2016 / 301 eind 2016 eind 2016 300 doel eind 2016 850 doel eind 2016

505 Gezonde Scholen 219 eind 2015 807 178 80 Op natuurlijke eind 2015 “ wijze spel­

122 eind 2014 214 Gezonde Scholen 24 eind 2015 activiteiten eind 2014 THEMACERTIFICATEN van kinderen PO scholen VO scholen MBO scholen 2 eind 2014 stimuleren.

AANTAL 1.010 217 159 SCHOLEN 1.065 GEZONDE AANTAL SCHOOLPLEINEN 70 SCHOLEN 301 Scholen die structureel aan een gezondheidsthema Op een Gezond Schoolplein Door de realisatie van een De thema’s waar scholen themacertificaten voor kunnen werken, kunnen het vignet krijgen jongeren de ruimte Schoolplein14 op basisscholen behalen, zijn: voeding, bewegen en sport, roken en alcohol, Gezonde School aanvragen om te bewegen en te spelen uit zowel het regulier als welbevinden en sociale veiligheid, relaties en seksualiteit, en zich profileren als een in een uitdagende, groene speciaal onderwijs stimuleert fysieke veiligheid en milieu en natuur. Het aantal Gezonde Gezonde School. Eind 2016 en rookvrije omgeving. de Cruyff Foundation kinderen Scholen en themacertificaten in de infographic is de stand zijn er 1.065 scholen met een Een Gezond Schoolplein om samen te sporten en te van eind 2016. Bewegen en sport is het thema waarvoor vignet Gezonde School. wordt daarnaast gebruikt als spelen tijdens en na school- per schoolsector de meeste certificaten zijn behaald. De doelstelling voor eind buitenlokaal en is na school­ tijd. Met Schoolplein14 worden 2016 (850 Gezonde Scholen) tijd geopend als speelplek. schoolpleinen weer aantrek­ is daarmee ruimschoots In 2014 en 2015 werden er in kelijk gemaakt door in samen­ gehaald. totaal 24 Gezonde school­ werking met de school en pleinen gerealiseerd. In 2016 haar leerlingen lijnen en zijn hier 46 Gezonde School­ kleurvlakken (coatings) op de pleinen bij gekomen. grond en muur aan te Hiermee is het doel van brengen. Op deze manier 70 scholen met een Gezond worden op natuurlijke wijze Schoolplein gehaald. spelactiviteiten van kinderen gestimuleerd. Eind 2016 zijn er 301 scholen met een School­ plein14 in Nederland. Het doel van 2016 is hiermee gehaald.

50 51 Aantal bezochte scholen Aantal cursisten en taalvrijwilligers door Schoolkantine Brigade Taal voor het Leven

MBO VO 38.189 eind 2016 431 348

172 102 69 68 15.178 eind 2015 2014 2015 2016 2014 2015 2016 12.900 eind 2016 10.321 eind 2014 5.788 eind 2015 Een gezonde uitstraling en een gezonder aanbod staan 3.140 eind 2014 centraal in een gezonde schoolkantine. Met de Richtlijnen Cursisten Taalvrijwilligers Gezondere Kantines kun je een zilveren Schoolkantine Schaal en een gouden Schoolkantine Schaal behalen. In een zilveren In Nederland hebben 2,5 miljoen laaggeletterden kantine bestaat het aanbod voor minimaal 60% uit betere van 16 jaar en ouder moeite met lezen, schrijven en/of keuzes. In een gouden schoolkantine worden er minimaal rekenen. Dat staat gelijk aan 18% ofwel ongeveer 1 op 80% betere keuzes aangeboden. De gezonde producten staan de 6 Nederlanders. Daarvan heeft in ieder geval 1,9 miljoen vooraan op de balie en bovenin de automaten. Bovendien moeite met lezen en schrijven en dus met taal (Algemene Aan de slag wordt er fruit en groente aangeboden en moet er water Rekenkamer, 2016). Het ondersteuningsprogramma Taal “ verkrijgbaar zijn in de kantine (bij voorkeur een hygiënisch voor het Leven helpt gemeenten en organisaties die aan de met laag­ watertappunt). Scholen, kantinebeheerders, GGD’en en slag willen met de aanpak van laaggeletterdheid. Dat gebeurt geletterdheid. marktpartijen kunnen een beroep doen op de Schoolkantine onder andere door het trainen van vrijwilligers in het Brigade voor ondersteuning. Zij komen langs met persoonlijk begeleiden van mensen bij het beter leren lezen en schrijven. advies over het aanbod in de kantine en/of de automaten. Taalvrijwilligers kunnen één-op-één met cursisten aan de Aan scholen die voldoen aan de Richtlijnen Gezondere slag, een groepje in de bibliotheek begeleiden of een docent Kantines wordt een Schoolkantine Schaal uitgereikt. ondersteunen in een klas. Hier werd een forse groei gezien. Gezonder De Gezonde Schoolkantine is erkend als goed onderbouwd Eind 2015 had het programma Taal voor het Leven ruim “ door de Erkenningscommissie van het RIVM Centrum Gezond 15.000 cursisten en meer dan 5700 vrijwilligers. In 2016 zijn aanbod centraal. Leven. In 2016 zijn er 240 scholen bezocht door de School­ deze aantallen meer dan verdubbeld (ruim 38.000 cursisten kantine Brigade. Dit aantal is lager dan in de voorgaande en bijna 13.000 taalvrijwilligers). Dit komt doordat Taal voor jaren. Reden is dat de meeste scholen inmiddels zijn bezocht. het Leven inmiddels in heel Nederland actief is en zich niet De inzet van de Schoolkantine Brigade ligt nu vooral bij de meer beperkt tot de 6 arbeidsmarktregio’s van de pilotfase. implementatie van de nieuwe Richtlijnen Gezondere Door de ontwikkelde middelen en goede voorbeelden uit de Kantines. Inmiddels hebben 628 scholen de Schoolkantine pilotfase krijgt men nu veel organisaties mee. Schaal behaald. Dit betekent dat bijna een derde van de scholen in Nederland een Gezonde Schoolkantine heeft.

52 53 De website duurzameinzet­ 1 op de 7 werknemers in Aantal bezoekers Check-je-werkstress-test duurzameinzetbaarheid.nl baarheid.nl is een initiatief Nederland heeft last van van het ministerie van SZW Testen werkstress. Meer dan één en is bedoeld om werkgevers 208.000 miljoen mensen lopen jaar­ WEBSITEBEZOEKERS WEBSITEBEZOEKERS en werknemers met voor­ lijks het risico op burn-out 358.891 beelden en hulpmiddelen te 118.000 en andere werkgerelateerde 256.308 80.000 ondersteunen op weg naar psychische ziekten. Signalen

2015 2016 duurzame inzetbaarheid. 2014 2015 2016 zoals slapeloosheid, aanhou­ Het bezoekersaantal is in dende hoofdpijn of overver­ 2016 met 40% gestegen moeidheid worden vaak niet (ruim 100.000 bezoekers op tijd herkend. De check-je- meer dan in 2015). werkstress-test helpt werk­ nemers deze signalen te herkennen en hun Voor de periode van 2014 Subsidieaanvragen werkstress te checken. In t/m 2020 is budget beschik­ Duurzame Inzetbaarheid 2016 hebben 118.000 baar gesteld vanuit het ESF Aanvragen mensen (een deel van) de (Europees Sociaal Fonds) 3.157 check-je-werkstress-test 2.900 voor bedrijven, regio’s en 2.383 Actieve bedrijven Werkstress Week ingevuld. Dit zijn er 90.000 sectoren die aan de slag minder dan in 2015. willen met duurzame inzetbaarheid. Bedrijven 2016 2015 2014 2015 2016 2014 en (overheids)instellingen BEDRIJVEN BEDRIJVEN konden in 2014, 2015 en BEDRIJVEN 2016 subsidie aanvragen 50 100 167 van maximaal 10.000 euro om mensen langer gezond, gemotiveerd en productief Werkstress is de belangrijkste oorzaak van werkgerelateerd aan het werk te houden en verzuim. In 2014 startte het ministerie van SZW een vierja­ om in te zetten op leeftijds­ rige campagne op dit gebied. Zwaartepunt ligt in de Week van bewust personeelsbeleid. de Werkstress, georganiseerd in november 2014, 2015 en In 2016 zijn er 2.900 2016. De campagne heeft tot doel werkstress bespreekbaar aanvragen ingediend. te maken en werkgevers en werknemers te stimuleren tijdig maatregelen te nemen. In 2014 organiseerden 50 bedrijven en organisaties activiteiten om de werkstress te verminderen Op weg naar duurzame en het werkplezier te vergroten. Dit aantal is in 2015 verdub­ “ beld en in 2016 verder gestegen tot 167 bedrijven. inzetbaarheid.

54 55 GIDS-gemeenten ‘Gezond in...’ is het stimule­ Potentieel bereik Jongeren Aantal JOGGJOGG-gemeenten gemeenten De JOGG-aanpak van Jongeren Op Gezond Gewicht is ringsprogramma om lokale Op Gezond Gewicht een intersectorale wijkgerichte aanpak met als doel meer aanpakken van gezondheids­ jongeren op gezond gewicht te krijgen. De JOGG-aanpak richt achterstanden te versterken. zich niet alleen op het kind, maar ook op de omgeving waarin 832.000 eind 2016 114116 eind 2016 GEMEENTEN Het programma stimuleert het kind opgroeit. Om mee te doen met de JOGG-aanpak sluit 164 GIDS-gemeenten deze 776.000 eind 2015 91 eind 2015 een gemeente een samenwerkingsovereenkomst af met achterstanden terug te 635.000 eind 2014 75 eind 2014 Jongeren Op Gezond Gewicht. Jongeren Op Gezond Gewicht dringen. Er zijn 164 GIDS- biedt intensieve ondersteuning en de gemeente stelt een ‘Gezond in …’ is het stimuleringsprogramma gemeenten,om lokale aanpakken waar van gezondheids- veel mensen wonen met een lage sociaal JOGG-regisseur aan die verantwoordelijk is voor de economischeachterstanden te versterken. status. Het Gezond in… ondersteunt deze ontwikkeling en uitvoering van de JOGG-aanpak. Het aantal programma heeft tot doel om deze gemeentenachterstanden te verminderen.met advies Er zijn op 164 maat, instrumenten, trainingen JOGG-gemeenten is gegroeid van 91 eind 2015, naar 116 in enGIDS-gemeenten, landelijke waar en veel regionale mensen wonen studiedagen. december 2016. Op basis van een totaal van 390 gemeenten met een lage sociaal economische status. Gezond in… biedt die gemeenten advies op werkt inmiddels één op de drie gemeenten in Nederland maat en ondersteuning. met de JOGG-aanpak. AANTAL AANTAL Aanpak gezondheidsachterstanden in GIDS-gemeenten KINDEREN 832.000 GEMEENTEN 116

85% Het potentiële bereik van 68% 60% Jongeren Op Gezond Gewicht Team:Fit Het doel van Team:Fit (voorheen de Gezonde Sportkantine) wordt eind 2016 ingeschat op is om bij sportkantines de gezonde keuze de makkelijke 832.000 kinderen en jong keuze te laten zijn en sportclubs te stimuleren gezonder volwassenen (t/m 19 jaar). 992 eind 2016 eten en drinken aan te bieden. Team:Fit werkt hiervoor Plan van aanpak Integrale aanpak Wijkscan (5 sporen) Daarvan worden er 799.000 samen met Lekker Bezig, een initiatief van de KNVB en met de lokale JOGG-aanpak Sligro. Sportverenigingen die zich aanmelden voor Team: Uit een navraag van VWS in 2016 bij alle gemeenten die bereikt (21% van het totaal Fit krijgen bezoek van één van de Team:Fit-adviseurs, die de 600 doel eind 2016 meedoen aan het Gezond In…-programma blijkt dat veel aantal kinderen) en 33.000 verenigingen begeleiden en voorzien van materialen. Lekker stappen zijn gezet in de integrale aanpak van gezondheids­ met het Team:Fit pro­ 438 eind 2015 Bezig richt zich op het bevorderen van een gezonder aanbod achterstanden. Een meerderheid van de ondervraagde gramma. Ten opzichte van 318 eind 2014 in voetbalkantines. Eind 2016 waren er in 184 Nederlandse GIDS-gemeenten (85%) heeft een plan van aanpak voor de 2015 is het potentiële bereik gemeenten 539 sportkantines die aan de slag zijn gegaan integrale aanpak van de gezondheidsachterstanden. Bijna gegroeid met 56.000 jon­ met Team:Fit. Daarnaast waren er 453 voetbalverenigingen, 70% van de gemeenten voerde een wijkscan uit om inzicht geren. Het einddoel van één die zich voor het programma ‘Lekker Bezig’ hebben aan­ te krijgen in de lokale gezondheidssituatie. Op basis van miljoen kinderen in 2020 emeld. Door de samenwerking zijn er eind 2016 in totaal 992 AANTAL feitelijke gegevens en inkleuring door burgers en profes­ komt hiermee in zicht. KANTINES 992 sportverenigingen die werken aan een gezonde sportkantine. sionals, wordt vervolgens een plan gemaakt. Bij aanvang van Het doel van 600 sportkantines eind 2016 is daarmee ruim­ het programma richtte een groot deel van de gemeenten zich schoots gehaald. vooral op leefstijl, nu zegt 60% te kiezen voor een integrale aanpak op vijf sporen: participatie, fysieke omgeving, sociale omgeving, gedrag & vaardigheden en preventie & zorg.

56 57 ‘Grip op je dip online’ is een Bezoekers en cursisten gripopjedip.nl Aantal jongeren dat een oorcheck doet preventieve online groeps­ cursus door middel van een Unieke bezoekers website Oorchecks totaal Oorchecks jongeren chatbox voor jongeren met 185.283 70.569 depressieve klachten. Deze 68.407 130.036 cursus is onderdeel van de 38.316 website www.gripopjedip.nl. 82.048 71.638 50.218 Naast de website en de 37.727 online groepscursus is er 2014 2015 2016 2014 2015 2016 2014 2015 2016 ook een e-mailservice voor Aanmeldingen cursus Oorcheck door kortdurende ondersteuning Veel jonge mensen hebben al een verslechterd gehoor. “ ruim 71.000 per e-mail. De online groep­ De Nationale Hoorstichting heeft online hoortesten voor 363 scursus is erkend als goed 313 kinderen, jongeren en volwassenen en werknemers jongeren. 215 onderbouwd door de Erken­ ontwikkeld. De oorcheck is een online hoortest voor jongeren ningscommissie van het tussen de 12 en 25 jaar. In 2016 hebben ruim 71.000 jongeren RIVM Centrum Gezond 2014 2015 2016 een oorcheck uitgevoerd van de Nationale Hoorstichting.

Leven. De e-mailservice is Begeleiding via e-mail Dit aantal ligt iets lager dan in 2015, maar is nog steeds geprotocolleerde hulp, substantieel hoger dan in 2014. 457 gebaseerd op cognitief 387 therapeutische principes en 341 problem solving-technieken. Aantal bezoekers www.oorcheck.nl Jongeren kunnen er anoniem gebruik van maken. 2014 2015 2016 WEBSITEBEZOEKERS Een deel van de jongeren dat WEBSITEBEZOEKERS WEBSITEBEZOEKERS niet toegelaten kan worden voor de cursus wordt 100.048 145.000 126.124 toegeleid naar andere hulp. Voor de indicator op het gebied van depressiepreventie kijken we naar de aantallen website­bezoekers en cursusaanmeldingen voor Grip op 2014 2015 2016 je dip. In 2016 zijn er ruim 70.000 unieke bezoekers op gripopjedip.nl geweest en zijn ruim 450 jongeren begeleid via In 2016 hebben ruim 126.000 mensen de website e-mail. Deze aantallen liggen hoger dan in 2015. Het aantal oorcheck.nl bezocht. aan­meldingen voor de cursus ligt iets lager dan in 2015, mede door ondercapaciteit van cursusleiders.

58 59 Het Akkoord Verbetering Vaccinatie en screening zijn Het Akkoord Verbetering Productsamenstelling Vaccinatiegraad en deelname screening Productsamenstelling heeft vormen van ziektepreventie. kant-en-klaarmaaltijden tot doel het verminderen van VACCINATIES Het aanbod is gebundeld in (Italiaans en Oosters) vers vleesbereidingen de gehaltes zout, verzadigd BMR DK(T)P HPV Griep verschillende programma’s, en -producten vleesconserven vet en calorieën (suiker en zoals het Rijksvaccinatie­ hartige, droge snacks vet) in producten. Dit leidt programma, het Nationaal 95% 94% 61% 50% groenteconserven tot een gezonder product­ Programma Grieppreventie brood aanbod. De partijen hebben en het Nationaal Programma vleeswaren kant-en-klaarmaaltijden (Italiaans en Oosters) kaas ambities opgesteld om het zuigelingen kleuters meisjes risicogroepen Bevolkingsonderzoek. Deze soepen cakes op margarinebasis zuiveltoetjes & -dranken productaanbod qua gehaltes cijfers zijn uit verschillende sauzen vleeswaren frisdranken SCREENINGEN aan zout, verzadigd vet en Baarmoeder- monitoringsrapporten Zout Verzadigd vet Suiker calorieën (suiker en vet) Bloedonderzoek Hielprik halskanker afkomstig en gaan over te verbeteren. Om dit te verschillende jaartallen. bereiken, maakt het bedrijfs­ Meer informatie over de Aantal deelnemers aan Stoptober >99% >99% 65% leven voor verschillende bronnen is op te vragen bij productcategorieën keten­ [email protected]. afspraken. Bij het Akkoord zwangeren pasgeborenen vrouwen (30-60) Verbetering Productsamen­ Borstkanker Darmkanker INSCHRIJVINGEN INSCHRIJVINGEN INSCHRIJVINGEN stelling waren er eind 2015 in totaal voor zes product­ 38.514 70.124 53.303 79% 73% groepen afspraken gemaakt 2014 2015 2016 over zout, voor één product­

groep over verzadigd vet en vrouwen (49-75) mannen en vrouwen (55-75) Stoptober is een actie in de maand oktober waarin mensen voor twee productgroepen gestimuleerd worden om 28 dagen lang niet te roken. In 2016 over suiker. In 2016 zijn hier lag het aantal inschrijvingen lager dan in 2015. Reden kan vier productgroepen bij zijn dat in 2016 voor het eerst de voorwaarde werd gesteld gekomen voor zout en twee dat men zich moest inschrijven op de website om van de voor verzadigd vet. gratis Stoptober-app gebruik te mogen maken. In 2014 en 2015 was de app gratis te downloaden zonder verplichte inschrijving op de website.

“Minder zout, verzadigd vet en suiker.

60 61 Gezondheid op de kaart

Weten wie er een pledge hebben ondertekend? In één oogopslag zien waar in Nederland activiteiten van partners plaatsvinden? Partners van Alles is gezondheid… vinden in de eigen omgeving? Check ‘Gezondheid op de kaart’ op de website van Alles is gezondheid...

Dit is een uitgave van het Programmabureau Alles is gezondheid...

Vormgeving Enof creatieve communicatie, Utrecht Drukwerk drukkerij Xerox, Breukelen maart 2017

62 Alles is gezondheid... Stationsplein 139, 3818 LE Amersfoort T 085 485 32 16 E [email protected] W www.allesisgezondheid.nl TWITTER @AiGezondheid