Bewerken September 2020

Jaargang 21 BEwerken septemeber 2020 Kennisplatform voor afval- en recyclingindustrie. 2020 gaatRecyclingsymposium door! voor sluiten ketens realistische schakelRecyclingsector van teerhoudend asfalt Thermische reiniging

InhoudJaargang 21 | september 2020

RAMAC®: Ready Mixed geopolymeer met grote potentie als alternatief voor betonmortel

Wereldwijd zorgt de productie van cement voor ongeveer acht procent van alle CO2-uitstoot. Die uitstoot kan zonder enorme investeringen tot 80 procent worden teruggebracht door cement te vervangen door een bindmiddel als RAMAC®. In die naam is ook Alkali Activated 18 Material (oorspronkelijke naam van geopolymeren) verwerkt. Die sterk gereduceerde

CO2-emissie resulteert in een substantiële verlaging van de carbon-footprint en een lage MKI.

Kwaliteitsimpuls moet voor doorbraak zorgen

Met vallen en opstaan houdt Dick Eerland zich inmiddels zo’n 40 jaar bezig met het zo hoogwaardig mogelijk hergebruiken van beton. Terugkijkend op die jaren is hij van mening dat ondanks hoopvolle resultaten het ultieme doel nog niet is bereikt. 26 “Van de jaarlijks vrijkomende tien miljoen ton betonpuin wordt nog geen tiende deel na bewerking toegepast in de productie van nieuw beton,” weet Eerland. In die zin ziet hij zijn missie dan ook als niet geslaagd. Kwantitatieve verbetering behoort zondermeer tot de mogelijkheden, maar vergt volgens hem nog een kwaliteitsimpuls.

PFAS: meer verantwoorde ruimte voor grondverzet

Nieuw onderzoek biedt meer ruimte om PFAS-houdende grond en bagger te verzetten. Dat schreef staatssecretaris Stientje van Veldhoven op 1 juli 2020 aan de Tweede Kamer. Gebaseerd op nieuwe onderzoeken van RIVM en Deltares biedt zij na overleg met VNG, IPO, UvW en de sector op drie fronten meer 29 ruimte. Ten eerste een hogere achtergrondwaarde voor de landbodem (PFAS 1,4 µg/kg). Ten tweede verdwijnt het verschil in regels voor toepassing van grond en bagger. Ten derde is er meer ruimte voor het verantwoord toepassen van grond en bagger in diepe plassen. Uitgangspunt is en blijft mens en milieu beschermen en tegelijkertijd de verantwoorde ruimte zoveel mogelijk benutten.

BEwerken | september 2020 3 www.vil.nl

Niet inlezen, maar inleven.

Bij Van Iersel Luchtman Advocaten werken we vanuit gespecialiseerde brancheteams die net zo thuis zijn in uw business als uzelf. Zo ook ons brancheteam Afval & Recycling. En dat praat een stuk makkelijker.

Nader kennismaken? Onze branche- specialisten staan u graag persoonlijk terzijde.

www.vil.nl/afval-recycling

& AFVAL EN RECYCLING

4 BEwerken | september 2020

17223-B Advertentie A&R.indd 1 01-03-19 13:40 www.vil.nl Kalender

Building Holland Het innovatie event Building Hol- land dat gepland stond op 24, 25 en 26 maart 2020 in RAI Amsterdam is vanwege het coronavirus verplaatst naar 27,28 en 29 oktober. Voor meer informatie: www.buildingholland.nl

Plastic Recycling Show Europe 2020 De in de Amsterdamse RAI te houden Plastic Recycling Show Europe is als gevolg vanwege het corona-virus Nationaal Recycling Bouwbeurs 2021 verplaatst naar 27 en 28 oktober 2020. Congres 2020 De Bouwbeurs, de tweejaarlijks Voor meer informatie: Het Nationaal Recycling Congres, ontmoetingsplaats voor bouwend www.prseventeurope.com dat gepland stond op Global Re- Nederland, zal van 8 tot en met cycling Day, is als gevolg van de 12 februari 2021 in de Jaarbeurs Vakbeurs Recycling 2020 corona-crisis uitgesteld naar woens- te Utrecht worden gehouden. De vakbeurs Recycling keert in 2020 dag 25 november 2020 in de Fok- Voor meer informatie: op 17, 18 en 19 november terug in ker Terminal te Den Haag. www.bouwbeurs.nl Evenementenhal Gorinchem. Voor meer informatie: Voor meer informatie: www.nationaalrecyclingcongres.nl Maintenance Next 2021 www.recyclingvakbeurs.nl. Van 29 tot en met 31 maart 2021 zal in InfraTech 2021 Rotterdam de Rotterdamse Ahoy de beurs Mainte- RecyclingSymposium 2020 De vakbeurs InfraTech die van 12 nance Next, het platform voor indus- Niet inlezen, Tijdens de vakbeurs Recycling 2020 tot met 15 januari in Ahoy in Rot- trieel onderhoud, worden gehouden. zal op 18 november 2020 ’s mor- terdam zal worden gehouden, Voor meer informatie: maar inleven. gens voor de 9e achtereenvolgende geldt als het nationale platform www.maintenancenext.nl keer het RecyclingSymposium in voor de gehele infrasector. de Evenementenhal te Gorin- Voor meer informa- Bauma 2022 Bij Van Iersel Luchtman Advocaten chem worden georganiseerd. tie: www.infratech.nl De Bauma, de grootste vakbeurs voor werken we vanuit gespecialiseerde Voor meer informatie: bouwmachines ter wereld, beleeft van www.recyclingsymposium.nl Infra Relatiedagen Hardenberg 4 tot en met 10 april 2022 haar 33ste brancheteams die net zo thuis zijn Van 2 februari 2021 t/m 4 febru- editie. Traditiegetrouw wordt de beurs in uw business als uzelf. Zo ook ons ari 2021 kunt u volop vakinformatie in de Messe te München gehouden. inwinnen én uitwisselen tijdens de Voor meer informatie: brancheteam Afval & Recycling. En dat Infra Relatiedagen in Hardenberg. [email protected] praat een stuk makkelijker. Voor meer informatie: www.infrarelatiedagen/nl Nader kennismaken? Onze branche- specialisten staan u graag persoonlijk terzijde. Colofon www.vil.nl/afval-recycling Redactieraad Eindredactie en Druk Peter Broere beheer adressenbestand Printbest B.V. Otto Friebel BRBS Recycling Nijverheidsstraat 3 Roland Amoureus Van Heemstraweg West 2b 5331 PT Kerkdriel Dick Rozendaal 5301 PA Zaltbommel Tel. (0418) - 68 48 78 Redactie E-mail [email protected] Ebco Vriend Website www.brbs.nl Morelstraat 50, 3235 EL Rockanje Tel. (06) - 53 19 07 28 Advertenties E-mail [email protected] Mooijman Marketing & Sales Uitgave Daan Mooijman BEwerken (ISSN-nummer 1566- BEwerken is een kwartaaluitgave van Vormgeving J. Röntgenstraat 17, 9181) wordt met uit plantaardige & AFVAL EN BRBS Recycling en wordt toegezonden aan JANMEERDINK•COM 2551 KS Den Haag grondstoffen gemaakte inkt gedrukt de leden van BRBS Recycling, gemeenten, Jan Meerdink Tel. (070) - 323 40 70 op hv wit halfmat MC (FSC) papier provincies, diverse ministeries, Rijkswaterstaat, Haartsestraat 78, 7121 CZ Aalten Website mooijmanmarketing.nl en ingesealed in een biologisch diverse branche-organisaties op het gebied van Tel. (06) - 53 76 49 49 afbreekbaar folie. Deze combinatie RECYCLING afvalbe- en verwerking, afvaltransport, slopen E-mail [email protected] De redactie is niet verantwoordelijk staat garant voor een duurzaam en grondstoffenwinning. Website www.janmeerdink.nl voor de advertenties in dit blad. grondstoffenmanagement. BEwerken | september 2020 5

17223-B Advertentie A&R.indd 1 01-03-19 13:40 BRUCE Wasinstallaties RUBBLE MASTER Betoncentrales

Nieuw

Wasinstallaties voor het wassen van Compacte combi bekers met Vaste-, semi- en supermobiele beton- alle soorten grond, zand, grind, puin capaciteiten tot 300 ton per uur centrales in alle soorten en maten. en bodemassen. ideaal voor asfalt en betonpuin.

Jager sterk op gebied van breken, zeven, scheiden, shredderen, transporteren, windziften, mobiele- en vaste betoncentrales, immobiliseren en slijtdelen.

Contact: +31 (0) 341- 42 45 33 | www.jager-mrt.nl | [email protected]

Duurzame grondstoffen voor uw succes

Gecertificeerd puingranulaat in elke maat en samenstelling? Bij Twee “R” Recycling Groep hebben we ons erop toegelegd. Sterker nog: we doen niet anders. Wij zijn een pure grondstoffenproducent zonder nevenactiviteiten. Door onze keuze voor specialisme zijn we bij uitstek de partner die vanuit een onafhankelijke positie bijdraagt aan úw succes. Daarbij maken onze inspanningen op het gebied van duurzaam produceren ons assortiment nog eens extra ‘groen’. Wat wilt u nog meer?

www.puinrecycling.nl

6 BEwerken | september 2020 Inhoud Jaargang 21 | september 2020

13 14

28 34 44

19 Sinkegroep nam nieuwe en geavanceerde sorteerinstallatie in gebruik o. a. in dit nummer van BEwerken: Bouw- en sloopafval scheiden met 3D- en 25… Inpandig breken van puin onder infraroodtechniek. Het klinkt futuristisch, maar bij het de Omgevingswet verplicht? afvalverwerkingsbedrijf Sinke Recycling, onderdeel van Sinkegroep, het Zeeuws Familiebedrijf van het jaar 2017, is dit sinds begin juni 2020 gewoon realiteit. Het 28… Coca-Cola zet in op volledig bedrijf investeerde, deed een miljoeneninvestering in recyclebaar verpakkingsmateriaal een nieuwe sorteerinstallatie om bouwen sloopafval nog beter en efficiënter te kunnen scheiden. 32… Commissie buigt zich over falend milieutoezicht 22 Grondstoffencentrum Nederland focust zich vooral en verder... op minerale reststoffen Als een Feniks uit de as herrezen, is in 2015 31… Kabinet reageert op rapport Remkes: het in Tiel gevestigde Grondstoffencentrum bouwen makkelijker onder stikstofgrens Nederland (GSCN) opgestart. Het terrein was daarvoor 1,5 jaar niet gebruikt na het faillissement van de voormalige huurder Bowie. 37… Inzameling bedrijfsafval factor van betekenis voor circulariteit 34 Omgevingswet en 39… Opeenstapeling heffingen beheersen ZZS treffen AVI’s zwaar De Raad voor Leefomgeving en Infrastructuur heeft het rapport over zeer zorgwekkende stoffen Greep op gevaarlijke stoffen laten verschijnen. Het gaat om stoffen als PFAS en GenX, maar ook om microplastics en medicijnresten.

BEwerken | september 2020 7  Trommelzeven  Shredders  Transportbanden  Omzetters

 Rotorbrekers  Kaakbrekers  Schudzeven

Van Herwijnen Machinery B.V. W: www.herwijnenmachinery.nl E: [email protected] T: +31 6 54 32 01 47 Voorwoord

Ketenontwikkeling

De recyclingbranche is al jaren één van de koplopers in de Circulaire Economie. Onder- steund door weten regelgeving is deze branche in staat gesteld om een recyclingpercentage van 80% te bereiken. Een prestatie van formaat, zeker indien we hierin ook nog eens meenemen dat vanaf de introductie van de ladder van Lansink in de zeventiger jaren de Nederlandse bevolking met ongeveer 20% is gegroeid.

Die eerste 80% zijn bereikt door een combinatie van marktontwikkeling en overheidsin- terventies zoals bijvoorbeeld het stortverbod voor bouwen sloopafval. Omdat bouwen sloopafval, en met name puin, een hoog soortelijk gewicht kent en de scheidingspercenta- ges op gewicht worden bepaald is het hoge percentage voor een groot deel te verklaren.

Die laatste 20%, die nu nog o.a. gestort en verbrand wordt, is gezamenlijk goed voor zo’n 9 Mton. Het is die 20% waar we ons eigenlijk al jaren mee bezig houden, maar waar geen beweging in lijkt te komen. De verschillende initiatieven die we met z’n allen nemen in het kader van de Circulaire Economie lijken te stranden op één van de belangrijkste randvoorwaarden hiervan: ketensamenwerking. Het gebrek aan transparantie, de verschillende belangen en leiderschap lijken hieraan ten grondslag te liggen. Het zijn alleen de initiatieven die wel aan deze voorwaarden voldoen die het daadwerkelijk redden en op de langere termijn succesvol zijn.

Het stimuleren van ketenontwikkeling is dan ook van groot belang. Een keten waarin alle geledingen betrokken zijn: de overheid die het gebruik van recycled content in bepaalde producten verplicht, het producerend bedrijfsleven dat hier haar specificaties op aanpast, de afvalsorteerders en recyclers die de producten op specificatie leveren en de consumenten/afnemers die deze propositie omarmen en daadwerkelijk kopen.

Het Circular Economy Action Plan zet hiervoor in ieder geval al de basis door het gebruik van secundaire grondstoffen te verplichten en het sorteren en recyclen van recyclebare materialen te stimuleren door een verbod op het verbranden van recyclebaar afval te verkennen. Een goed begin dat uiteraard wel opvolging van de andere ketenpartners De recyclingbranche is al behoeft. jaren één van de koplopers Dit najaar zullen we dan ook als brancheorganisatie starten met het verkennen van gerichte ketenprojecten om het recyclingpercentage verder te verhogen. BRBS Recycling in de Circulaire Economie. zal hier tijdens het jaarlijkse Recyclingsymposium tijdens de Vakbeurs Recycling uitgebreid aandacht aan besteden. Door de maatregelen die als gevolg van het Corona-virus moeten worden getroffen verwachten wij weliswaar een aangepast, maar goed symposium te kunnen organiseren.

Omdat we wellicht minder deelnemers aan het symposium kunnen toelaten als andere jaren raden wij u aan zich vroeg te registreren. Uiteraard zijn wij tijdens de Vakbeurs ook vertegenwoordigd met een beursstand, hier bent u ook van harte welkom om u te laten informeren over de laatste ontwikkelingen en met ons bij te praten. Ik hoop u binnenkort dan ook in Gorinchem te mogen begroeten.

Ton van der Giessen Voorzitter BRBS Recycling

BEwerken | september 2020 9 Afval als biobrandstof voor duurzame vrachtwagens

Bij de realisatie van een installatie voor Bio-LNG is een nieuwe toepassing van het Bio-LNG de productie van bio-LNG, de duurzame biogas dat Renewi al jaren maakt. Een van LNG wordt gebruikt in zwaar transport variant van liquefied natural gas (LNG), de grootste biovergisters van Nederland over de weg en op het water waar op dit werkt Renewi samen met Nordsol en Shell. staat bij Renewi in Amsterdam. Als input- moment nog geen elektrische mogelijkhe- Renewi zamelt organisch afval in en maakt materiaal past Renewi organisch afval den voor zijn. Omdat het puur methaan is, er biogas van, waarna een fabriek van afkomstig uit de horeca, retail en voedings- komt er bij verbranding geen fijnstof of Nordsol dat gas omzet in LNG. Shell biedt middelenindustrie toe. Daarmee wordt in stikstof vrij. Daardoor is het bijvoorbeeld, het vervolgens aan bij haar tankstations. Amsterdam alleen al 20 miljoen kubieke naast elektrisch vrachtvervoer, ook een De LNG-fabriek zal volgens planning in meter biogas per jaar geproduceerd, dat schone oplossing voor transport in de bin- 2021 operationeel moeten zijn. momenteel vooral gebruikt wordt om nenstad. Wellicht dat waterstof in de toe- duurzame elektri- komst een nog duurzamere oplossing zal citeit of warmte op zijn, maar dat is, in tegenstelling tot bio- te wekken. LNG, nog niet in voldoende mate beschik- De opmars van baar. Voor Renewi is dat een belangrijke duurzame elek- reden hierop in te zetten. De vuilniswagens triciteit uit zon van de afvalinzamelaar rijden nu nog niet en wind vormt de op LNG, maar dit is wel iets dat in de toe- belangrijkste drijf- komst serieus wordt overwogen. veer naar andere en meer hoogwaardige toepassingen uit te zien.

De waterhuishouding op het ca 13 hectare grote terrein vormde voor PARO een grote PARO richt bedrijfsterrein uitdaging, zeker in het licht van de veran- derende weersomstandigheden. Gezien de activiteiten van PARO is het gehele terrein klimaat adaptief in voorzien van een vloeistofdichte vloer. Naast het kantoor en enkele loodsen is er vrijwel geen dakoppervlak waardoor er veel regenwater direct op het terrein valt. Dit regenwater moet ergens het terrein weer 'schoon' verlaten.

Met tussenkomst van een nieuwe zuive- ringsinstallatie kan nu al het regenwater na zuivering op het oppervlaktewater worden geloosd, zelfs bij een forse regen- bui van meer dan 60 mm. Het hemelwater wordt in eerste instantie gebufferd dat weer goed van pas komt tijdens droge peri- oden. Daarnaast is voor het ontwerp over bijna elke druppel nagedacht en is ook gekeken naar het gebruik van het terrein. Zo is bijvoorbeeld rekening gehouden met PARO neemt voor lief dat er tijdelijk regen- slib plaatsvindt. Het water uit het riool- een speciaal terreindeel voor opslag van water op het terrein kan blijven staan, zo systeem wordt hergebruikt voor het nat uitlogende materialen. Het regenwater dat kan het regenwater worden opgevangen houden van materialen tijdens de diverse op dit deel van het terrein vrijkomt, wordt en vastgehouden zonder dat er een extra processen. maximaal hergebruikt voor het nat houden kostbare ondergrondse berging nodig is. van opgeslagen producten en pas daarna Het robuuste rioolsysteem is zo ontworpen geloosd op de riolering. dat zoveel mogelijk bezinking van vuil en

10 BEwerken | september 2020 Gouden CSC-certificaat voor Cirwinn

Als tweede recyclingbedrijf in het land heeft Cirwinn met haar nieuwe puinscheidingsinstal- latie het gouden CSC-certificaat behaald. Samen met de gemeente Almere gaat het bedrijf ‘van circulair denken naar doen’. Dit betekent dat puinstromen met behulp van deze installatie worden getransformeerd van afval naar secundaire grondstoffen, die op hun beurt weer worden toegepast in het duurzaam beton van Het keurmerk CSC (Concrete Sustaina- Vestigingsmanager Dick Schreuder nam samen bility Council) garandeert de duurzame met Jeroen Lubbers van de gemeente Almere op Cirwinn. Met het behalen van gepaste afstand het certificaat in ontvangst. productie van beton, toeslagmateriaal en dit certificaat biedt Cirwinn de cement. Keurmerkhouders mogen CSC In de betoncentrale op de locatie in Almere garantie dat de secundaire toeslag- alleen voeren, als zij voldoen aan strenge produceert Cirwinn voornamelijk groen materialen in beton op een verant- eisen ten aanzien van betrouwbaarheid, beton, dat voor minimaal dertig procent deskundigheid, duurzaamheid en arbeids- bestaat uit gerecycled betongranulaat en woorde manier zijn geproduceerd. veiligheid. betonzand.

Eerste certificaat ‘Verificatieregeling Circulaire Sloopproject’ uitgereikt in ons land

Na de circulaire sloop van sporthal de De circulaire sloop is zeer succesvol ver- gens kreeg zij bericht of hun ‘inschrijving’ Schakel in Nieuwleusen, heeft deze mili- lopen. Het is gestart met een geslaagde toegewezen was en wanneer het gede- euvriendelijke manier van slopen voor kijkdag op 1 februari jl. Belangstellenden monteerde beschikbaar kwam. Met dit Hoogeboom Raalte een vervolg gekregen konden kenbaar maken, welke producten concept is veel onnodig transport voorko- op de oude locatie van het Agnieten Col- en bouwmaterialen zij konden gebruiken men. Alleen het herbruikbare, niet direct lege in Nieuwleusen. en wat zij daarvoor over hadden. Vervol- verkochte materiaal is naar de Circulaire HUB van Hoogeboom Raalte gebracht.

Succesvol Bij het opmaken van de balans blijkt dat 96% van de bij de sloop vrijkomende producten en materialen hoogwaardig is hergebruikt. Een resultaat dat is geverifieerd door een externe partij. Verder heeft aan de Zwaluwlaan 23 de pilot audit voor het projectcertificaat circulaire sloop SVMS007 plaatsgevonden. Als klap op de vuurpijl mocht Hoogeboom Raalte op 2 juli jl. het eerste in Nederland uitgereikte certificaat ‘Verificatieregeling Circulaire Sloopproject’ in ontvangst nemen. Normec Certification Gert Hoogeboom (2e van links) ontvangt als eerste in Nederland het circulair sloopcertificaat voor sloop uit Geldermalsen zal de uitreiking doen. Agnietencollege te Nieuwleusen.

BEwerken | september 2020 11 Recycling en afvalverwerking De Pols Groep levert kwalitatief hoogwaardige machines en oplossingen voor recycling en afvalverwerking. De machines en oplossingen zijn toegespitst op de specifieke eisen voor bijna iedere situatie, dat resulteert in een betrouwbare en effectieve afhandeling van uw proces. Om uw installatie in top conditie te houden en de voortgang te garanderen bieden wij u een uitgebreid service en onderhoudspakket.

Alle machines zijn zowel mobiel als stationair leverbaar. Bel voor meer informatie en deskundig advies. T 0031 (0)181 - 45 88 45 E-mail [email protected] www.pols.nl

12 BEwerken | september 2020 Renewi verhoogt recyclingpercentage binnen 5 jaar tot 75%

Internationaal waste-to- Het bedrijf, dat met 64,7% al het hoogste schone, emissiearme EURO VI-wagens. product bedrijf Renewi plc (LSE: recyclingpercentage in de sector heeft, Hiermee vermijden we ruim vier millioen lanceerde op 29 juni 2020 zijn nieuwe ton aan CO2 per jaar. Bovendien willen we RWI, Euronext: RWI), actief duurzaamheidsstrategie, waarin het ook 65 nieuwe elektrische vrachtwagens toe- in de meest geavanceerde aangeeft zich in dezelfde periode te com- voegen aan ons wagenpark. De eerste rijdt circulaire economieën ter mitteren aan een sterke vermindering van sinds augustus 2020 in de regio Amster- de CO2-uitstoot als gevolg van de eigen dam”, zegt Otto de Bont, CEO van Renewi. wereld, heeft aangekondigd inzamelingsactiviteiten in Nederland en zijn recyclingpercentage vóór België. Aandeel secundaire 2025 met ruim tien procent materialen vervijfvoudigen “Binnen vijf jaar bestaat ons wagenpark Met de nieuwe duurzaamheidsstrate- te willen verhogen tot 75%. van inzamelvoertuigen voor 100% uit gie, die is gekoppeld aan de vernieuwde bedrijfsstrategie, is Renewi nog beter in staat gebruikte materialen een nieuw leven te geven. Recent lanceerde Renewi nog de strategie leider te worden in de productie van secundaire grondstoffen, onder andere door fabrikanten aan te moedigen het huidige gebruik van primaire grondstoffen te herzien. Bovendien gaan zij nieuwe en innovatieve technologieën toepassen om de hoeveelheid geproduceerde secundaire materialen te vervijfvoudigen, van 200.000 ton naar ruim één miljoen ton.

Joint venture tussen REMONDIS en Morssinkhof Plastics

Twee familiebedrijven, REMONDIS en In Zeitz startte REMONDIS in de maand juli markt met de hoogste kwaliteit, MORE PET Morssinkhof Plastics, werken samen aan opnieuw met een uitbreidingsfase van zijn GmbH, op de markt brengen. Dit voedsel- een gesloten materiaalkringloop, oftewel verwerkingsfabriek voor PET-flessen uit het kwaliteit PET-granulaat maakt onder meer een zogenaamde closed loop, voor drank- eenmalige statiegeldsysteem. voor PET-drankverpakkingen gesloten verpakkingen. Met het oog op de eis van In Markranstädt zal Morssinkhof Plastics materiaalcycli mogelijk. de Europese Commissie voor een hoger vanaf januari 2021 regranulaten produce- aandeel recycling in alle PET-drankflessen ren in een nieuwe voorbereidingsfabriek (25 procent tegen 2025), investeren de met behulp van het eigen succesvolle twee familiebedrijven in nieuwe verwer- MOPET®-proces. Na goedkeuring door kingscapaciteiten. de verantwoordelijke antitrustautoritei- ten zullen de bedrijven gezamenlijk de

BEwerken | september 2020 13 THERMISCHE REINIGING VAN TEERHOUDEND ASFALT: Van verwijderen van PAK naar productie van hoogwaardige grondstoffen en duurzame energie

Als bedrijf ontkom je er vandaag de dag niet aan om actief met duurzaamheid bezig te zijn. Wie die oproep negeert, zal het in de toekomst niet redden. De Verenigde Naties formuleerde het contai- nerbegrip ‘duurzaamheid’ in haar rapport ‘Our Common Future’ uit 1987 al als: ‘een ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen’. Als één ondernemer die boodschap heeft begrepen is dat Willem van Bentum. Nadat hij in 2005 met zijn thermische reiniger zijn financiële polsstok ver had uitgestoken, wilde hij vijf jaar later al een tweede installatie bouwen. De economische crisis dwarsboomde dit voornemen in eerste instantie, maar in 2018 volgde alsnog een doorbraak.

Ooit gestart met het breken van puin blijkt de andere recyclingprocessen, bovendien geen bieden daar geen langlopende contracten grondlegger van Bentum Recycling Centrale, enkel residu uit het productieproces,” schetst vielen te overleggen. De kosten gaan nog waarvan REKO deel uitmaakt, steeds kansen Van Bentum het achterliggende motief voor altijd voor de baten uit en die dreigden nu te zien en weet deze ook te benutten. “Als het de bouw in 2005 van REKO-1, een thermische een blokkade voor deze hoogwaardige vorm bij het breken van puin gebleven was, is het reinigingsinstallatie met een verwerkingsca- van recycling op te werpen. Aandeelhouders voor mij nog maar de vraag of de onderne- paciteit van 650 kton per jaar. kijken vandaag de dag vooral naar het op ming nog had bestaan,” aldus David Heijkoop, Het bleek een schot in de roos en al snel ont- korte termijn te behalen rendement en korte directeur Recycling Kombinatie REKO. stond het voornemen een tweede installatie terugverdientijden. Bij duurzaamheid moet Zo’n kans bleek de constatering te zijn dat met een tweemaal zo grote capaciteit op je echter nog altijd een dikke streep onder Nederland weinig winbaar zand en grind in Vondelingenplaat te realiseren. “Als hiervoor de eerste lettergreep zetten. Duurzaamheid eigen bodem heeft en daardoor jaarlijks 20 in 2010 de benodigde vergunningen worden gaat immers meestal gepaard met nieuwe miljoen ton aan primaire bouwgrondstoffen verleend, woedt echter de economische crisis (hoge) investeringen. Volgens beide heren is uit Duitsland, België en Noorwegen impor- volop en geven de banken niet thuis. Nadat dat ook de reden dat in de recyclingbranche teert. Daarnaast worden in het buitenland ik enkele jaren later de aangrenzende locatie nog altijd weinig wordt geïnvesteerd in echte grote hoeveelheden minerale afvalstoffen van Air Products kon overnemen, dat zich vernieuwende technieken. Dat het alsnog gestort. Door die afvalstoffen over het water nog beter leende voor de realisatie van REKO- rond is gekomen, is te danken aan het feit naar Rotterdam te vervoeren en hier te bewer- 2, moest het vergunningentraject nogmaals dat Van Bentum op basis van zijn passie zijn ken, snijdt het mes aan twee kanten. Dat geldt worden doorlopen. Maar in 2018 gingen alle nek ver heeft uitgestoken. Een prestatie van ook voor afgedankt asfalt dat in het buiten- lichten alsnog op groen,” zo vervolgt hij. formaat! land nog altijd wordt gestort. “Door teer- Heijkoop: “Nou ja bijna. De financiering van houdend asfalt als mono-stroom thermisch te de 125 miljoen kostende installatie was nog Procesbeschrijving reinigen, creëer je kwalitatief hoogwaardige even een punt. De zich al bewezen techniek De toegepaste techniek laat zich in grote producten als zand, grind en vulstoffen, waar bij de Reko I installatie mocht de financiers lijnen qua basisprincipes vergelijken met die veel vraag naar is. Met de door ons toegepaste dan wel overtuigen, maar qua terugver- in REKO-1 zijn toegepast, al is er wel sprake werkwijze heb je, in tegenstelling tot veel dientijd konden wij onvoldoende zekerheid van vele optimalisaties. Die leiden ertoe dat

14 BEwerken | september 2020 er minder brandstof per ton te reinigen asfalt bij REKO, in overleg met een viertal hoofd asfalt bij REKO, met als gevolg het storten benodigd is en dat er meer energie in de vorm contractors, zelf ontwikkeld. Hierbij is de op een stortplaats, zal de bij de verwerking van elektriciteit wordt teruggewonnen. Dat kennis en ervaring van de eerste thermische van dit asfalt vrijkomende elektriciteit op een resulteert in het feit dat er uit de installatie reiniger natuurlijk toegepast. Bij het enginee- andere wijze moeten worden opgewekt met meer energie wordt gehaald dan er in de vorm ringsproces hebben de eigen mensen dan ook bijbehorende CO2-emissie. Ook zou in dat van aardgas wordt ingestopt. Afhankelijk van een grote inbreng gehad. geval eenzelfde hoeveelheid primair zand en de oplevering van de warmteleiding behoort De gehele installatie bestaat grof gezegd grind gewonnen en naar Nederland getrans- het leveren van warmte aan de kassen in het uit vier afzonderlijke installaties met elk hun porteerd moeten worden dat ook gepaard

Westland en aan de stadsverwarming in Den eigen doel. De installatie begint bij de oven gaat met CO2-emissie. Door alles naar een

Haag ook nog altijd tot de mogelijkheden. voor de thermische reiniging van teerhou- zogeheten CO2-massabalans te vertalen levert Een viertal bunkers leiden in de nieuwe instal- dend asfalt en het daarna koelen van de dit als uitkomst op dat thermische reiniging latie het asfaltgranulaat en eventueel dakleer gereinigde producten. Vervolgens wordt in van teerhoudend asfalt, in vergelijking met naar een licht hellende draaitrommeloven, een tweede installatie het gereinigde zand en het alternatief storten, per saldo een reductie waarin het teer en dakleer bij een tempera- grind ontdaan van stof, dat vervolgens op de van CO2 oplevert. Daarnaast heeft thermische tuur van ca. 1000 ºC verbrandt. Het resterende juiste korrelgrootte wordt gebracht. Als derde reiniging nog vele andere voordelen, zoals zand en grind wordt vervolgens op een bewe- installatie volgt een energie terugwinnings- het blijvend uit de keten halen van PAK’s, gend bed gekoeld met buitenlucht. Tijdens eenheid voor de hete rookgassen, bestaande besparing op primaire grondstoffen, etc. het koelen wordt deze buitenlucht tot zo’n uit een stoomboiler en een stoomturbine. Tot 500 tot 600 ºC opgewarmd die weer teruggaat slot worden in de vierde installatie, de afge- De Bouw in de installatie om als verbrandingslucht te koelde vrijkomende rookgassen gereinigd. Na bijna 2 jaar bouwen nadert REKO-2 inmid- worden gebruikt. Dit bespaart veel energie. REKO heeft hierbij zelf de bouwbegeleiding dels haar voltooiing en zal de installatie Het uit de koeler vrijkomende afgekoelde gedaan, bewaakte hierbij de ‘battery limits’ geheel volgens planning in oktober 2020 granulaat en zand wordt vervolgens naar een tussen de vier installaties en is daarnaast operationeel zijn. windzifter geleid die de granulaten van de zelfverantwoordelijk voor het uitgangspunt De sluitende kringloop en de grote produc- vulstoffen scheidt. Hierdoor wordt een betere dat het geheel uiteindelijk als één installatie tiecapaciteit van deze nieuwe thermische fysische kwaliteit zand gekregen en worden functioneert. reiniger maakt Vondelingenplaat tot een er meer vulstoffen gewonnen, waar op dit unieke circulaire hotspot van wereldformaat. moment veel vraag naar is. CO2-besparing In plaats van schepen met zand en grind naar Via de schoorsteen vindt er weliswaar nog Nederland te varen komt er nu, met het denk-

Met de naar de thermische naverbrander gedi- altijd CO2-emissie plaats. Het verbranden van beeldige zelfde schip, een lading teerhoudend rigeerde rookgassen wordt stoom gecreëerd. teer gaat nu eenmaal niet zonder deze emis- asfalt aan dat voor 100 % wordt omgezet Die stoom kan dienen voor het opwekken van sie. Echter door het Duitse Fraunhofer Institut in nieuw zand, grind en vulstoffen, waarbij elektriciteit met tussenkomst van een aan een is onderzocht en bevestigd dat er per saldo netto ook nog energie vrijkomt. “Circulaire stoomturbine gekoppelde generator, dan wel sprake is van een forse vermindering van CO2- economie in optima forma en uniek in de rechtstreeks aan het warmtenet worden gele- emissie ten opzichte van het alternatief zijnde wereld,” volgens Willem van Bentum en David verd. Met behulp van doekenfilters wordt de het storten van oud asfalt onder wegen en/ Heijkoop. dan nog aanwezige fijne minerale fractie uit of stortplaatsen. Daarbij is ingecalculeerd dat rookgassen verwijderd, waarna de rookgasrei- enerzijds met de in het proces opgewekte nigingsinstallaties met behulp van ureum en elektriciteit en warmte sprake is van een kalk de rookgassen ontdoen van schadelijke forse CO2-reductie en anderzijds dat het op stoffen. Deze procesgang levert gips op, waar- deze wijze herwonnen zand en grind, win- voor na het sluiten van kolencentrales zich een ning en transport in ogenschouw nemende, steeds grotere markt aftekent. eveneens tot een substantiële reductie leidt. Dit hele verwerkingsproces is in teamverband Immers zonder thermische reiniging van dit

BEwerken | september 2020 15 Recyclingsector realistische schakel voor sluiten ketens

In de beeldvorming wat circulair tuur en Waterstaat in op minder verbran- van grondstoffen uit - aan het einde van is, spelen R-strategieën een ding en meer recycling. Aandachtspunten hun levenscyclus - gekomen producten daarbij zijn meer en betere sortering, via recycling van essentieel belang. Alleen prominente rol. Hierbij wordt sturing op ‘hoogwaardige recycling’, het zo wordt de keten finaal gesloten. Recy- vaak de ‘ladder van Lansink’ stimuleren van het afzetten van secun- cling zie ik dan ook bepaald niet als een als leidraad genomen en die daire grondstoffen en het ontwikkelen ondergeschoven kindje. Sterker nog: op dit van chemische recycling als aanvulling op moment zie ik het als het meest realistische telt inmiddels negen sporten: mechanische recycling. De onderste sport en ook tastbare circulaire scenario” spreekt refuse, reduce, reuse, repair, van de ladder, die van recover (redactie: Slob met overtuiging uit. refurbish, remanufacture, repur- verbranden met energieterugwinning) Dat laat onverlet dat er op het vlak van wordt daarin maximaal vermeden. Recy- recycling nog de nodige stappen zijn pose, recycle en recover. “Per- cling dreigt door deze ontwikkeling, tot te maken. De aanzetten daar naartoe soonlijk zou ik voor het maken leedwezen van de sector, te devalueren tot beginnen wel zichtbaar te worden in bij- van die keuzes nog een extra de onderste sport van de ladder. voorbeeld het Circular Economy Action In die perceptie gaat het Slob ook om de ‘R’ Plan van de EU, het gaat erom hoe die dimensie toe willen voegen, van realisme. Afval zal er ook zijn binnen effectief te vertalen naar de praktijk in de de ‘R’ van realisme,” stelt een volledig circulaire economie. Maar komende jaren. Slob: “Veel van de hui- Florens Slob, senior consultant afval moet je zien als tijdelijke fase. Waar dige recyclingeconomie is gebouwd op je het ontstaan van afval in de keten kunt stimulerende weten regelgeving. Dat kan circulaire economie bij TNO. voorkomen moet je dat doen, maar het ons ook helpen in de transitie naar een gaat er wat hem betreft vooral om dat er circulaire economie. Daarin is een eerste “De vraag of je de R-strategieën moet geen afval ‘overblijft’ in de keten. stap dat secundaire grondstoffen net zo benaderen als een ladder of meer als een gelijkwaardig beschouwd moeten worden klimrek waarin je de impact op impact op Geen ondergeschoven kind als primaire grondstoffen. Dat kan zon- zowel ecologie als economie inzichtelijk “Veel aandacht gaat nu uit naar de hoogste dermeer, maar dan is het wel noodzakelijk maakt, maar ook de kans op succes mee- sporten van de ladder en het inzetten op de focus meer op de kwaliteit van recyclen neemt en een ‘reality check’ doet van de het zo lang mogelijk in de keten houden te richten. Er wordt nu nog steeds teveel oplossingen. Recycling is daarin vaak een van producten. Dat is ook een prima stra- een ‘afvalprobleem’ aangepakt met een heel realistische optie.” tegie met veel innovatie potentieel, zolang primaire focus op de kwantiteit van inza- Om het grondstoffenverbruik in 2030 te je ook die ‘reality checks’ blijft doen. In melen van die stromen. Terwijl je het in een halveren zet het ministerie van Infrastruc- alle scenario’s is en blijft het terugwinnen circulaire economie beter kunt benaderen

16 BEwerken | september 2020 vanuit de grondstoffen kansen in die ver- waarnemen bij het recyclen van elektro- schillende reststromen. Dat doet de sector nica. De trend van toenemende miniatu- zelf soms nu al, maar daarin is er zeker nog risering in combinatie met complexere geen perfect match met de huidige weten producten maakt het recyclen van afge- regelgeving.” dankte elektronica complexer. Recycling Zo’n proces heeft ook tijd nodig. Om zijn moet in die trends meebewegen en het stellingname te staven, verwijst Slob naar zal soms best een uitdaging worden om de het recyclen van glas. Daar is inmiddels al mooie recyclingniveaus van vandaag vast te meer dan 100 jaar ervaring mee opgedaan houden. Zeker als we binnen een circulaire en juist in de afgelopen 20 tot 30 jaar heeft economie ook nog bewust onderscheid professionalisering, focus op de kwaliteit gaan maken in hoogwaardige recycling van recycling en samenwerking in de keten (zelfde niveau) en downcycling.” tussen de recyclers en de glasfabrieken, Kijkend naar de R-strategieën zou je ertoe geleid dat nu 80% of zelfs meer van kunnen stellen dat alle hogere sporten op het gerecyclede glas wordt hergebruikt in de ladder beogen de meerwaarde als pro- nieuwe producten. duct in stand te houden, terwijl recycling zich juist richt op het terugwinnen van de Bouwsector grondstoffen uit aan het einde van hun “Soortgelijke stappen zijn ook in de bouw levenscyclus gekomen producten. Slob: te zetten, vooropgesteld dat de focus “De recyclingsector zou er dan ook trots zich meer dan tot nu toe richt op kwali- op moeten zijn tot de meest realistische teit en hoogwaardig recycling. Dat kan schakel te behoren die in staat is tot het niet zonder innovatie en om die in huis daadwerkelijk sluiten van keten.” Een kwa- te halen heb je nette marges nodig en/ lificatie die hout snijdt, zeker wanneer je of ondersteunende weten regelgeving. je realiseert dat de recyclers van bouwen Het vergt echter ook een afzetmarkt. Die sloopafval een belangrijke bijdrage leveren moet gestimuleerd en wellicht soms zelfs aan de circulaire economie in ons land. verplicht worden om meer recyclaat in productieprocessen toe te passen. Beïnvloeding Florens Slob Dit speelt nu eveneens in de markt van de Het programma Meer en Betere Recy- plasticrecycling waarin (op termijn) stap- cling heeft nog altijd niet geleid tot het als verantwoordelijkheid van de keten en pen gezet worden naar meer inzet van beoogde effect. Welke stappen zouden het mooiste is als een industrie daar ook recyclaat. Daar kan op kwaliteitsdenken hiervoor nodig zijn? zelf zijn rol in pakt. Wet- en regelgeving geleerd worden van de glas(recycling) Slob: “Op de eerste plaats zou je je moeten zie ik als een instrument bij uitstek om de industrie. De plasticsrecycling is immers afvragen wat we ‘echte’ recycling vinden transitie naar hoogwaardige recycling en vele malen jonger. Waarschijnlijk zal je in en een onderscheid moeten maken in de markt voor secundaire grondstoffen te de plasticsrecycling ook een optimale mix hoogwaardige recycling en downcycling. sturen, te stimuleren en de transitie daar- gaan krijgen tussen het huidige mecha- Hoogwaardige recycling/hergebruik van mee te versnellen. De oplossing ligt overi- nisch recyclen (wat prima hoogwaardig secundaire grondstoffen wil zeggen op gens niet enkel bij de recyclers. Zij moeten kan voor relatief schone mono stromen) tenminste hetzelfde niveau terug de keten het doen met de producten/stromen die nu en (nieuwe) chemische recycling processen. in. Een groot deel van de huidige recycling eenmaal vrijkomen. De sleutel naar meer Die markt is volop in ontwikkeling, maar vervangt wel primaire grondstoffen, maar en beter recyclen ligt zeker ook eerder in ook die innovaties vragen om stimulering,” vaak nog niet op datzelfde niveau. In mijn de keten bij het design van producten en vervolgt Slob. optiek ligt het antwoord besloten in het businessmodellen. Om die noodzakelijke stappen ook in de optimaliseren van de balans tussen beide. Met de kennis en techniek van nu is het bouwsector te zetten, vraagt een gedegen In het streven naar ‘echte’ recycling zal afvalprobleem en een dreigende grond- analyse van waar wij nu staan, waar te je ook reststromen krijgen die alleen op stoffenschaarste oplosbaar. Zeker door in recyclen stromen vandaan komen en waar een lager niveau inzetbaar zijn. Laat daar de ontwerpfase al op recycling te antici- we over pakweg 20 jaar willen staan. Slob: innovatie zijn werk doen en leg de focus peren en de kennis van de recyclers van nu “Daarbij moet je je bewust zijn van het feit op het steeds een stapje beter. Vergeet te gebruiken in de designfase. Recyclers hoelang een bepaald materiaal in een pro- niet dat er veelal substantiële kosten mee zijn het begin van de keten van morgen, duct zit. De bouwwerken die momenteel gemoeid zijn om de inzetbaarheid op een verandering in de keten zou wel eens hier onder de sloophamer vallen, zijn relatief hoger niveau te tillen. De markt grijpt dan kunnen starten. De tijd is er rijp voor.” eenvoudig van opzet. De energiezuinige al snel naar primaire grondstoffen, maar gebouwen die we van vandaag de dag realiseert zich niet dat milieukosten niet bouwen zijn complexer. Om daarvan alle of nauwelijks in de prijs van ‘virgin’ grond- materialen te scheiden in mono-stromen stoffen zijn verdisconteerd. Daar zal meer zal veel meer inspanning vergen. Een soort- aandacht voor moeten zijn. De aandacht gelijke ontwikkeling hebben we kunnen voor en het streven naar kwaliteit zie ik

BEwerken | september 2020 17 RAMAC®: Ready Mixed geopolymeer met grote potentie als alternatief voor betonmortel

Wereldwijd zorgt de productie van cement slaggevend voor de ontwikkeling van ons Het geopolymeerbeton kent qua sterk-

voor ongeveer acht procent van alle CO2- product zijn, naast een beter milieuprofiel tetoepassingen geen beperkingen. Door uitstoot. Die uitstoot kan zonder enorme en brede toepassingsmogelijkheden, met simpelweg aan de knoppen te draaien kan investeringen tot 80 procent worden name de sterk verbeterde kwaliteit van de het productieproces minutieus worden teruggebracht door cement te vervangen betonmortel, die zich onder meer uit in gestuurd. Bleijerveld: “Sterkte is voor ons door een bindmiddel dat in RAMAC® bijna te verwaarlozen krimpgedrag, een niet langer een issue. Wel vormt wape- wordt toegepast. In die naam is ook Alkali aanzienlijk gereduceerde afwerktijd met ning wat meer aandacht, maar stapsge- Activated Material (oorspronkelijke naam als eindresultaat een gesloten oppervlak. wijs bewijst ons product voor een steeds van geopolymeren) verwerkt. Die sterk Toegepast in de wegenbouw, dan wel in groter toepassingenpalet een volwaardig

gereduceerde CO2-emissie resulteert in bedrijfsvloeren, maakt dat door dit laatste alternatief te zijn. En niet onvermeld mag een substantiële verlaging van de carbon- aspect chloriden, zouten of zuren minder blijven dat ons product ook volledig cir- footprint en een lage MKI. kans hebben om binnen te dringen.” culair is. In een tweede, derde of volgend Ook de verkorte afwerktijd is een issue. leven kan het geoplolymeergranulaat RAMAC® is ontwikkeld door SQAPE Daar er nauwelijks water wordt gebruikt, zondermeer als grind- en zandvervanger Technology, een joint venture tussen blijft een hydraulische reactie uit en kan in nieuw beton, zelfs indien gemengd Cementbouw en Mineralz en gebaseerd het verdichten en vlinderen veel eerder met betongranulaat, worden toegepast, op geopolymeer-technologie. Alleen starten. zo blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. licentienemers van SQAPE mogen de gepa- Het ‘meest groene beton van Nederland’ Internationaal onderzoeksinstituut SGS tenteerde technologie toepassen. “In het werd eerder dit jaar ook al met succes toe- heeft die volledige circulariteit eveneens productieproces van betonmortel wordt gepast in de fundaties van 36 woningen in bevestigd. Om disputen te voorkomen, het cement vervangen door een bindmid- Ecodorp Boekel (redactie: zie de juni-editie hebben wij voor dit product de BRL 5077 del samengesteld uit geselecteerde, hoog- van BEwerken). laten ontwikkelen en tevens laten onder- waardige, secundaire industriële minerale reststoffen, vloeibare alkaliën, een activa- tor en gepatenteerde additieven. Tot voor kort is de technologie, wereldwijd gepatenteerd in meer dan 30 landen, stap voor stap toegepast in prefab producten. Inmid- dels wordt echter door licentiehouders ook in situ `gebruik gemaakt van Ready Mix Concrete, onder andere in fietspaden, rotondes, woningbouwvloer en bedrijfsvloeren,” weet directielid Rob Bleijerveld.

De CO2-reductie resulterend in een in een Ready Mix Concrete, onder andere in fietspaden, substantiële verlaging van de carbon- Breed toepasbaar en circulair rotondes, woningbouwvloer en bedrijfsvloeren. footprint en een lage MKI blijken niet De praktijk heeft inmiddels de brede toe- zoeken of ons product eveneens voldoet doorslaggevend te zijn geweest voor de pasbaarheid van dit, weliswaar nog een aan het Besluit bodemkwaliteit, hetgeen ontwikkeling van deze technologie. fractie duurder zijnde, geopolymeerbeton het geval blijkt te zijn.” Patrick Ammerlaan, eveneens directie lid bewezen, maar de onmiskenbare voorde- bij SQAPE Technologie: “Deze aspecten zijn len compenseren die grotendeels. “Ready Geheim vanzelfsprekend van betekenis en heeft Mix Concrete in het productieproces van Waar bestaat dit bindmiddel met grote de potentie om als sturingsinstrument betonmortel toepassen vergt nauwelijks potentie uit is de vraag die zo langzamer- ingezet te worden. Maar zolang dit niet aanpassingen van de betonmortelcentrale. hand op de lippen komt? Dat er, naast gese- gebeurd is het de markt die bepaalt naar Volstaan kan worden met het vervangen lecteerde minerale reststoffen, alkaliën, welk bindmiddel de voorkeur uit gaat. van enkele leidingen door kunststof leidin- activators in de vorm van additieven deel Dat neemt niet weg dat wij het uiteraard gen vanwege in de cementvervanger zit- vanuit maken, is globaal wel bekend. Qua zouden toejuichen als bij aanbestedingen tende chemische middelen als natronloog samenstelling van die additieven houdt meer gewicht aan deze technologie wordt en waterglas. Hoewel het gevaaraspect Ammerlaan zich echter op de vlakte. “We toegekend.” van deze middelen veel kleiner blijkt dan spreken niet voor niets over een in vele veelal wordt verondersteld, is dit voor ons landen gepatenteerd product,” voegt hij Primeur wel degelijk een issue. Nadrukkelijk richten daar veel betekenend aan toe. Wel laat hij Onlangs is in Overijssel in een bedrijfs- wij bij onze afnemers dan ook de focus nog los dat de dosering van die additieven hal een bedrijfsvloer van 2.700 m2 met op veiligheid, onder meer middels ‘tool- van grote invloed zijn op de set-, vloeien dit nieuwe bouwmateriaal gestort. Voor box meetings’ voor de medewerkers in de schudmaat van het betonmortel, waardoor Nederland een primeur. Bleijerveld: “Door- betoncentrale,” licht Ammerlaan toe. hiermee ook de opentijd instelbaar is.

18 BEwerken | september 2020 Sinkegroep nam nieuwe en geavanceerde sorteerinstallatie Bouw- en sloopafval scheiden met in gebruik 3D- en infraroodtechniek. Het klinkt futuristisch, maar bij het afvalverwerkingsbedrijf Sinke Recycling, onderdeel voor lenen worden getransporteerd naar installatie is voorzien van allerlei technische van Sinkegroep, het Zeeuws Familie- Kruiningen voor verdere sortering, bewerking snufjes, waardoor het afval beter, schoner en bedrijf van het jaar 2017, is dit sinds en verwerking. sneller worden gesorteerd. Het afval wordt begin juni 2020 gewoon realiteit. Het Het puin wordt afgevoerd naar Kruiningen, gescheiden door middel van infrarood en bedrijf investeerde miljoenen in een Goes of Middelburg. Op deze locaties wordt luchtdruk en wordt het als het ware de goede nieuwe sorteerinstallatie om bouwen het puin gebroken tot granulaat en vanaf kant op ‘geschoten’. Zo kunnen zware en sloopafval nog beter en efficiënter te deze locaties afgezet als product voor nieuwe lichte materialen van elkaar worden geschei- kunnen scheiden. toepassing in verhardingen. In Kruiningen den. worden met het granulaat van gebroken puin Schoner en efficiënter De verwerkingscapaciteit van de nieuwe sorteerinstallatie is niet alleen vijf keer zo groot, maar op basis van de nieuwste technieken voorzien van allerlei technische snufjes, waardoor het bouwen sloopafval beter, schoner en sneller kan worden gesorteerd. Directeur Wilco Sinke, de huidige eigenaar van het in 1976 door zijn vader opgerichte bedrijf: “De verschillende mono-stromen aan het einde van het sorteerproces zijn nu echt schoon. Dat komt de kwaliteit en daardoor de hergebruiks- mogelijkheden van de hieruit geproduceerde secundaire grondstoffen ten goede. Maar dat is niet het enige voordeel. De doorzet van onze nieuwe sorteerinstallatie bedraagt zo’n 40 ton per uur. Van de sorteerlijn maken achtereenvolgens een voorraadbunker, een Sinkegroep in een eigen betoncentrale Sinke Eco-blokken sorteertrommel, diverse magneetbanden, vijf Al meer dan 40 jaar is de Sinkegroep, met ves- geproduceerd onder certificaat BRL5070. Deze windshifters, twee NIR-scheiders en een eddy tigingen in Goes, Kruiningen en Middelburg stapelbare betonblokken hebben verschil- current scheider deel uit. Daarmee worden een begrip in Zeeland. lende afmetingen en zijn door de nokken en hout, papier, kunststoffen, zware en lichte Sinkegroep is een full-service Infra bedrijf uitsparingen gemakkelijk stapelbaar. metalen machinaal gescheiden uit de door- met activiteiten in grond-, wegen water- gaande stroom bouwen sloopafval. Wat dan bouw, grondverzet, circulaire sloop, transport, Sorteerinstallatie nog op de transportband blijft liggen wordt bodemsanering, asbestsanering en afval- en De hiervoor ingezette sorteerinstallatie was na met handpicking nog eens van achtergeble- puinrecycling. jaren gebruik niet alleen verouderd, maar in ven herbruikbare materialen ontdaan. Dat Met locaties in Kruiningen, Middelburg, Goes vergelijking met de hedendaagse techniek ook gebeurde met de oude installatie ook, maar en Schoondijke is Sinkegroep toonaangevend minder nauwkeurig. Vandaar dat het bedrijf dezelfde ploeg mensen kan nu vijf keer zoveel in de regio. Alle disciplines zijn sterk met miljoenen investeerde in een gloednieuwe doorzet per uur verwerken.” elkaar verweven en de onderlinge samen- variant. De NIR scheiders herkennen de vooraf gepro- werking uit zich in flexibiliteit richting haar grammeerde materialen en geven signalen opdrachtgevers. Hout, steen, papier, kunststoffen, folie en door aan de software. Vervolgens zorgt de Met de circulaire sloopactiviteiten staat de metalen. Allemaal afval dat na sloop, bouw software ervoor dat luchtventielen exact op Sinkegroep aan de basis van het hergebruiken of een verbouw van bouwen sloopprojecten het juiste moment een luchtpuls geven en van waardevolle bouwmaterialen. Alle uit achterblijft. Sinke Recycling in Kruiningen zo het afval met luchtdruk ‘wegschieten’. Zo de sloop vrijkomende en direct toepasbare verzamelt gemengd afval van deze bouw- wordt het afval gescheiden. materialen worden via een eigen bouwshop in en sloopprojecten en sorteert het, zodat het De sorteerlijn bevat ook trommelzeven en Goes verkocht. Denk hierbij aan hout, sanitair, vervolgens opnieuw als grondstof kan worden windshifters. Door een luchtstroom te creëren, verlichting, elektra, verwarming, hangen gebruikt. met een ventilator en perslucht, kunnen in dit sluitwerk, kozijnen, deuren, dakpannen en Met deze nieuwe sorteerinstallatie kan vier proces zware en lichte materialen van elkaar metselstenen. Materialen die zich niet hier- keer zoveel afval worden gesorteerd. De worden gescheiden.

BEwerken | september 2020 19 Het hoogwaardige hout wordt gebruikt als getransporteerd naar de verschillende verwer- maken bijvoorbeeld ook gebruik van tablets secundaire grondstof voor de spaanplaatindus- kers van deze grondstofstromen.” om onbemand hun afval te kunnen wegen en trie, het hout met een lagere kwaliteit wordt hun opdrachten digitaal af te werken. Daar- gebruikt voor het opwekken van duurzame En nu maar hopen dat de lijn straks volgens naast zit de ontwikkeling van een eigen app in energie in bio-energiecentrales. Puin kan na planning in gebruik genomen kan worden. de eindfase. Met deze app kunnen met name bewerking tot KIWA-gecertificeerde meng- Bij Sinkegroep hebben ze er alle vertrouwen bouwbedrijven straks heel eenvoudig zelf hun granulaten toegepast worden als funderings- in en worden ze duidelijk niet nerveus van de containers bestellen vanaf hun projectloca- materiaal in de bouwen GWW-sector. Sinke: vernieuwende stappen die ze gezet hebben. ties.” Het mag duidelijk zijn. Bij Sinkegroep “En het puin uit puur beton is de grondstof Van der Hart: “We hebben innovativiteit hoog zijn ze klaar voor de toekomst. voor onze eigen Eco Blokken. Papier/karton, in het vaandel staan. Deze sorteerlijn is daar plastic en metalen worden na onze sortering een voorbeeld van. Maar onze chauffeurs

Bent u al klaar voor de Omgevingswet?

Op 1 januari 2022 is het zover. Dan treedt de Omgevingswet in werking. Het lijkt ver weg, maar zoals u weet vliegt de tijd. De overheid heeft de ambitie om met deze wet ruimtelijke ontwikkelingen eenvoudiger en sneller van de grond te laten komen. De Omgevingswet biedt zonder meer kansen, maar brengt ook risico’s met zich mee.

Heeft u binnenkort een nieuwe milieuver- Hoe zit het dan met bestaande vergun- gunning nodig? Wacht u dan bewust tot de ningvoorschriften? Blijven die nog gelden? Omgevingswet er is? Of kunt u juist beter voordat die er is de vergunning aanvragen? De specialisten van ons brancheteam Afval Misschien is dat laatste wel verstandig, & Recycling blijven u graag van dienst. Daar al is het maar omdat de overheid onder brengt de 1,5 meter samenleving geen de Omgevingswet leges mag gaan heffen verandering in! voor het in behandeling nemen van een aanvraag voor een milieuvergunning. En Vakbeurs recycling dat kan flink in de papieren lopen. Of kunt Ook dit jaar zijn wij te vinden op de Van Iersel Luchtman Advocaten u toch beter even wachten, omdat een vakbeurs Recycling in Gorinchem die dit Meerendonkweg 21 aantal vergunningplichtige activiteiten jaar op 17, 18 en 19 november gehouden 5216 TZ 's-Hertogenbosch met afvalstoffen straks niet meer vergun- wordt. Het zou mooi zijn als wij u daar (088) 9080800 ningplichtig is maar onder algemene mili- treffen om nader kennis te maken. [email protected] euregels valt. www.vil.nl

20 BEwerken | september 2020 Regio kruispunt circulaire economie

Aan de hand van de ontwerp-Nationale op te lossen door de zwakte van collectieve voor wie de transitie naar een circulaire Omgevingsvisie werkt Nederland toe naar organisaties tegenover sterke soevereine economie het moeilijkst is. een duurzame, circulaire, kennisintensieve staten. Dit bemoeilijkt de uitvoering van Ook de Nederlandse regering vindt regio’s en internationaal concurrerende economie het akkoord van Parijs en de Europese heel belangrijk voor de transitie naar een in 2050. Ook in de Green Deal van de Euro- Green Deal. circulaire economie. In de ontwerp-Nati- pese Unie vormt de omschakeling naar onale Omgevingsvisie staat: ‘De regio is een circulaire economie de kern van de Balans in toenemende mate de meest relevante nieuwe Europese klimaatneutrale groei- De relatie tussen schalen is belangrijk voor schaal om opgaven voor de fysieke leefom- strategie. Kees Terlouw, politiek geograaf de transitie naar een circulaire economie. geving op te pakken en samenhangende bij het Departement Sociale Geografie en Opschalen vergroot het effect van cir- keuzes te maken.’ Volgens de ontwerp- Planologie aan de Universiteit Utrecht, is culaire innovaties. Het effectief circulair NOVI is de circulaire economie cruciaal om ervan overtuigd dat regio’s het belang- maken van verschillende materiële stro- klimaatverandering tegen te gaan en om rijkste beleidsniveau zullen vormen om de men vereist ook schaaldifferentiatie. In ervoor te zorgen dat Nederland verduur- transitie naar een circulaire economie met een grote tuin kun je zelf je keukenafval zaamd. De regio is essentieel om dat te elkaar te verbinden. tot compost verwerken, maar de lokale realiseren en komt dan ook als het beste afvalverwerker kan bijvoorbeeld geen blik afwegingskader om integrale keuzes te Iedereen vindt het lastig om de overgang omsmelten en er een fiets van maken. Daar maken uit de bus. naar een circulaire economie te regelen. is een wijdvertakt netwerk van gespeciali- De EU wil de eigen verduurzaamde en seerde bedrijven voor nodig. Van cruciaal belang duurdere circulaire economie beschermen Grootschalige efficiëntie in materiële Cruciaal in dit kader zijn schaalgrootte door niet-circulaire geproduceerde pro- productieprocessen moet echter in balans en tegenstellingen tussen maatschap- ducten van buiten de EU extra te belasten. worden gebracht met kleinschalige maat- pelijke en technische oplossingen. Deze Hoe dat gecontroleerd gaat worden is nog schappelijke effectiviteit. Voor de overgang dimensies hangen met andere verschillen onduidelijk. Onduidelijkheid in ons land is naar een circulaire economie is het niet samen. De sturing door marktprocessen eveneens troef op micro-niveau. Thuis stop voldoende om innovaties en lokale projec- past het best bij meer materiële en lokale je een blikje bij het PMD-afval, maar op het ten op te schalen. De uitvoering van het aspecten. Politieke sturing is maatschap- werk wordt dit dikwijls weer apart inge- algemene beleid moet rekening houden pelijker en grootschaliger. De combinatie zameld, terwijl in Duitsland bijvoorbeeld met de specifieke lokale omstandigheden van maatschappelijk en kleinschalig leidt blikjes in de flessenautomaat gedeponeerd en de ondersteuning door de bevolking. eerder tot territoriale afbakening, terwijl dienen te worden. De regio wordt daarom vaak gezien als een de combinatie van een focus op materiële belangrijk kader voor zowel de opschaling aspecten en grootschaligheid op relaties in Afvaltoerisme van circulaire processen als het concretise- netwerken ligt. Storten en verbranden zijn inmiddels het ren en op elkaar afstemmen van algemene schrikbeeld van de doodlopende lineaire doelstellingen. Zo wil de EU dat de Green Bron: ROm d.d. 6 juni 2020. economie. De stortplaats is vervangen door Deal in regio’s concreet wordt uitgewerkt een milieustraat waar tenminste 18 prio- door direct betrokken stakeholders en bur- ritaire soorten afval worden gescheiden. gers. Daarnaast steunt de EU die regio’s Schaalvoordelen, specialisatie en subsidies geven de ruimte aan gespecialiseerde internationale bedrijven om met recycling winst te maken. Kapotte elektrische apparaten gaan naar lagelonenlanden voor reparatie of om waardevolle materialen uit te recyclen. Maar door gebrek aan controle verwordt deze internationale handel vaak tot afvaltoerisme waardoor westers vuil- nis op lokale vuilnisbelten in verre landen terechtkomt. Steeds meer importerende als exporterende staten verbieden deze internationale afvalstromen dan ook. Staten kunnen dit soort bilaterale handel wel reguleren, maar hun soevereiniteit compliceert de aanpak van wereldwijde problemen zoals bij klimaatverandering en het circulair maken van de wereldeco- nomie. Collectieve problemen zijn moeilijk

BEwerken | september 2020 21 Grondstoffencentrum Nederland focust zich vooral op minerale reststoffen

Als een Feniks uit de as herrezen, is in 2015 het in Tiel gevestigde Grondstoffen- centrum Nederland (GSCN) opgestart. Het terrein was daarvoor 1,5 jaar niet gebruikt na het faillissement van de voormalige huurder Bowie.

Björn Barten: "Acceptatie en kwaliteitsbewaking kan alleen succesvol zijn indien je goed opgeleide mensen om je heen hebt verzameld."

Naast het zo hoogwaardig mogelijk ver- mensen werkzaam, waaronder twee dames. grondstoffen zijn de toekomst! Daar ga ik werken van reststromen, richt GSCN zich Macy van Kuijl als administratief mede- voor. Je moet je echter wel bedenken dat meer en meer op het vervangen van steeds werkster en Tatjana Levenbach als mede- producten, waarin secundaire grondstoffen schaarser wordende primaire grondstof- werker binnendienst. Laatstgenoemde is zijn toegepast, ooit weer voor recycling fen door gerecyclede reststoffen, die qua ook met grote regelmaat op de weegbrug zullen worden aangeboden. Wil je die dan kwaliteit en duurzaamheid niet onderdoen te vinden en heeft daarnaast frequent weer zo hoogwaardig mogelijk hergebrui- van primaire grondstoffen. contact met klanten. Onderhandelen, cal- ken, dan moet je de samenstelling kennen.” Gelegen aan het Amsterdam-Rijnkanaal culaties en offertes maken lijkt haar op het De Zuiderhavenweg, waaraan Grondstof- bereikt het merendeel van de minerale lijf geschreven. Een manusje van alles dus. fencentrum Nederland is gelegen, staat reststoffen, onder meer afkomstig uit Die typering gaat in feite voor alle mede- lokaal ook bekend als de betonboulevard. België, Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en werkers op. De loader en de kraanmachinist Diverse betonwarenbedrijven en een Zwitserland, de 3,6 hectare metende locatie houden zich bijvoorbeeld ook bezig met grote asfaltcentrale zijn hier gevestigd over water. acceptatie en kwaliteitsbewaking. Barten: en het productieafval van deze bedrijven De komende vijf tot tien jaar wil GSCN zich “Dat kan alleen succesvol zijn indien je bewerkt Grondstoffen Centrum Nederland vooral richten op het verduurzamen van goed opgeleide mensen om je heen hebt tot secundaire grondstoffen die door deze de keten. De productielocatie anticipeert verzameld, die een gemeenschappelijke bedrijven weer in hun productieproces- daar ook voortdurend op. Als bedrijfsleider doelstelling najagen. In feite komt het erop sen worden toegepast. Barten: “Wij zien is ing. Bjorn Barten aangesteld, die ooit neer dat wij hier in Tiel kunnen terugvallen dat deze secundaire toeslagmaterialen in 2008 bij Bowie stage heeft gelopen en op een zelfsturend team.” steeds populairder worden. Het ‘beton naar zijn zeggen in die relatief korte peri- blijft beton’ project draagt daar natuur- ode door het afvalvirus besmet is geraakt. Productinnovaties lijk een steentje aan bij, maar de door ons Hij was het ook die, met het oog op het Barten houdt zich vooral bezig met pro- gegarandeerde kwaliteit mag je ook niet delen van kennis, een lans brak voor het ductinnovaties. Minerale afvalstromen uitvlakken. Het lijkt eenvoudig om dit pro- onlangs aangegane lidmaatschap van BRBS transformeren tot een waardevolle secun- ductieafval even te breken en op te werken Recycling. daire grondstof onder meer toe te passen in tot herbruikbare secundaire grondstoffen, Barten blijkt een groot voorstander te zijn vormgegeven en niet-vormgegeven bouw- maar er zitten wel degelijk uitdagingen in. van een platte organisatie, waarbij hij de stoffen. De ogen zijn daarbij gericht op de Neem bijvoorbeeld de van een isolatielaag verantwoordelijkheden bij voorkeur zo toekomst. Barten: “We moeten verstandig voorziene afgekeurde kanaalplaatvloer- laag mogelijk in de organisatie verankert. omgaan met onze planeet en de nog res- deel. Hoe verwijder je deze laag zo effec- Op de locatie in Tiel zijn naast hem nog zes terende primaire grondstoffen. Secundaire tief en efficiënt mogelijk zodat aan het

22 BEwerken | september 2020 Bouw- en sloopafval bewerken tot waardevolle secundaire grondstoffen als substituut voor primaire minerale grondstoffen. einde van het proces daadwerkelijk schoon toeslagmaterialen in de beton. Stabimix® op het terrein in Tiel. Bij het bewerken van toeslagmateriaal overblijft. Natuurlijk is is een tweede door Grondstoffencentrum AVI-bodemassen door zeven en scheiden, rendement essentieel, maar voor de ‘long Nederland ontwikkelde bouwstof en is als worden de laatste zware metalen uit de term’ is het zaak dat alle partijen een posi- een volwaardig alternatief voor menggra- bodemassen gehaald. De tweede innova- tief gevoel hebben bij het toepassen van nulaat te beschouwen met als basis vrij tie is het minerale restproduct, dat niet secundaire grondstoffen. En dat gevoel valt toepasbaar AEC-granulaat. toepasbaar is in funderingen. Dat wordt of staat bij kwaliteit.” Barten: “Deze productenrange onderstre- omgezet in een vormgegeven bouwstof Het aan elkaar knopen van industrieën is pen nogmaals dat wij ons met name richten met minimaal een tweede levensfase. dan ook het ultieme doel van Grondstof- op minerale reststoffen. Een rondgang over Wederom voorbeelden van het delen van fencentrum Nederland. het terrein laat evenwel zien dat wij ook kennis en het nastreven van gemeenschap- wat met hout uit bouwen sloopafval doen. pelijke doelen. Assortiment Dat is evenwel bijzaak of beter gezegd een Naast betongranulaat als toeslagmateri- service naar aanleverende partijen uit de aal in beton maakt het in wegfundaties directe omgeving. De ruime vergunning toegepaste menggranulaat een belangrijk die op onze locatie rust, biedt hiertoe ook deel uit van de omzet. Maar daar blijft het de ruimte.” niet bij. Ook asfaltgranulaat en bewerkte AVI-bodemassen maken deel uit van het Partnerships productenpalet. Daarnaast mogen enkele Door een platte organisatie en puur te ‘specialties’ als Stabimax® en Stabimix® richten op inname, be- en verwerking van niet onvermeld blijven. Eerstgenoemde afvalstromen naar toekomstige grondstof- bouwstof voldoet aan de eisen uit het fen is GSCN in staat om duurzame relaties Besluit Bodemkwaliteit en is met name aan te gaan en hier op een goede manier geschikt voor de GWW-sector, als funde- uitvoering aan te geven. ringsmateriaal met de eigenschappen van Deze partnerships beperken zich niet alleen een hydraulisch menggranulaat. Op deze tot de aanleverende klanten en de indus- wijze kunnen alternatieve stromen een trieën die de producten afnemen, maar positief effect hebben op de kwaliteit van ook door samenwerkingen aan te gaan het product en wordt de betonpuin alleen met innovatieve ondernemingen. Zo zijn er nog maar gebruikt voor het maken van een tweetal innovaties tot stand gekomen

BEwerken | september 2020 23 Commissie aan de gang met het circulaire actieplan

In het vorige nummer van Bewerken schre- publieke consultaties. In eerste instantie over het algemeen niet zo blij mee. In de ven we over het nieuwe actieplan voor moeten generieke aspecten bekeken herziene Kaderrichtlijn is aangekondigd de Circulaire Economie van de Europese worden, zoals regels om recycled content dat er ook gekeken zal worden naar doel- Commissie. De bouwsector bleek daarin te kunnen voorschrijven en om het aandeel stellingen voor specifieke materialen in een prioritaire waardeketen te zijn, dus we recycled content te kunnen vaststellen. bouwen sloopafval. Welke materialen mogen het nodige gaan verwachten. Nu dat zullen zijn, hoe dit zich verhoudt tot de zal uiteraard het roer niet ineens worden De FIR heeft er bij de Europese Commis- 70% en of backfilling dan nog een rol zal omgegooid; diverse zaken en dossiers sie op aangedrongen om in ieder geval spelen is nog onduidelijk. De voorstellen liepen al en daar kan mooi op worden recycled content in wegenbouw en beton- voor nieuwe doelstellingen moeten in 2024 voortgeborduurd. Twee onderwerpen die productie te onderzoeken. De huidige geformuleerd zijn. spelen en die voor recycling relevant zijn, markten in Europa voor recyclinggranulaat worden hier nader toegelicht. en AEC bodemas zijn nog niet goed ont- Door de Commissie worden de eerste voor- wikkeld (uiteraard met enige uitzonderin- bereidingen getroffen. Binnenkort moet Recycled content gen). Gezien de omvang van deze stromen er een eerste studie gaan lopen die inzicht Een belangrijk mechanisme in het actie- en daar bouw een prioritaire keten is, is moet gaan geven voor welke fracties het plan om meer recycling te bevorderen is het urgent om een instrument als recycled zinvol is doelen te stellen. De studie moet het voorschrijven van 'recycled content'. content in te zetten. inzicht gaan geven in bouwen sloopafval- De plek waar dit gestalte moet krijgen stromen in Europa, de samenstelling daar- is de Ecodesign richtlijn. Deze richtlijn Doelstellingen voor van (dit alles nu en in de toekomst), milieu kijkt momenteel alleen nog maar naar bouwen sloopafval effecten van materialen en economische energie. Om ook recycled content een Er is al een algemene doelstelling gesteld aspecten. Geen eenvoudige studie dus, plaats te kunnen geven is dan ook nog de voor bouwen sloopafval, namelijk 70% zeker gezien het feit dat eerdere studies nodige voorbereiding voorzien. Daarbij recycling. Deze eis uit de Kaderrichtlijn van de Commissie aangeven dat er een moet gedacht worden aan voorbereidende Afvalstoffen mag ook deels gehaald behoorlijk gebrek is aan goede statistische studies, stakeholder bijeenkomsten en worden met 'backfilling', daar zijn recyclers gegevens.

directie zich genoodzaakt om vier van de zes Geen genoegen met plan Europese verbrandingsovens uit te schakelen om ach- Verschillende bronnen melden aan het FD dat terstallig onderhoud mogelijk te maken. Niet de Europese Commissie echter geen genoe- Commissie wijst alleen vielen daardoor maandenlang inkom- gen neemt met dit plan. Brussel vindt dat sten weg, AEB moest ook hoge kosten maken extra staatssteun alleen geoorloofd is als de nieuwe ronde om afval door andere marktpartijen te laten financierende banken – samen goed voor verbranden. Het bracht de afvalverwerker, leningen van ruim 220 miljoen euro – ook staatssteun een cruciale voorziening voor de hoofdstad, water bij de wijn doen. De Europese Commis- op het randje van een faillissement. sie dwingt het stadsbestuur daarmee terug voor AEB af De gemeente heeft voor de zomer een her- naar de onderhandelingstafel. Het noodlij- De Europese Commissie heeft een nieuwe structureringsplan voor AEB ingediend bij dende AEB moet ondertussen weer langer ronde staatssteun voor de noodlijdende de Europese Commissie. Onderdeel van dat op extra geld wachten. Amsterdamse afvalverwerker AEB afgewe- plan is de verkoop van AEB’s belang in stads- De gemeente doet geen uitspraken over AEB. zen. Eigenaar gemeente Amsterdam moet warmtebedrijf Westpoort Warmte, waarop Wel bevestigt de woordvoerder dat Amster- van Brussel eerst terug naar de onderhan- zo’n 30.000 Amsterdamse huishoudens zijn dam nog ‘in gesprek’ is met de Europese delingstafel om de voorwaarden voor een aangesloten. Een pas opgeleverde biomas- Commissie over aanpassingen in het herstruc- nieuwe miljoenenlening aan te scherpen. sacentrale gaat ook in de etalage. tureringsplan. ‘Het is in dit soort procedures De commissie vindt dat het bankenconsor- In ruil daarvoor zou AEB een nieuwe geldin- normaal dat je soms een periode in gesprek tium bestaande uit ABN Amro, ING, BNG en jectie van 36 miljoen euro krijgen. De totale bent met Brussel voordat je goedkeuring Deutsche Bank onvoldoende bijdraagt aan schuld van AEB - dat een jaaromzet van onge- krijgt’, aldus de woordvoerder. een financiële oplossing voor AEB, melden veer 200 miljoen euro heeft - zou daarmee Amsterdam kreeg vorig jaar al eens een repri- bronnen aan het Financieele Dagblad. oplopen naar ruim 400 miljoen euro. Daarvan mande van Brussel over het optreden rond is 118 miljoen euro een achtergestelde lening AEB. De hoofdstad verzuimde destijds een De grootste afvalenergiecentrale van ons bij de gemeente Amsterdam. Verkoop van noodlening van 6 miljoen euro ter goedkeu- land verkeert al ruim een jaar in financiële hierboven genoemde bezittingen zou de ring voor te leggen aan de Europese Com- moeilijkheden. Vorig jaar zomer zag de schulden kunnen verlichten. missie.

24 BEwerken | september 2020 Inpandig breken van puin onder de Omgevingswet verplicht?

Op 1 januari 2022 treedt de Omgevings- mechanisch bewerken van steen. De mili- gel is duidelijk: bij het vervallen van de wet in werking. Een voor de BSA-sector euregels voor het mechanisch bewerken vergunningplicht worden oude vergun- belangrijke wijziging is de verplichting van steen zijn opgenomen in hoofdstuk ningvoorschriften aangemerkt als maat- voortaan inpandig puin te breken. In 4 van het Bal. Deze schrijven voor dat de werkvoorschriften. Dat betekent dat dit artikel schets ik het wettelijk kader betrokken werkzaamheden in een gesloten bedrijven die op 1 januari 2022 beschikken van deze hoofdregel en bespreek ik de ruimte plaats moeten vinden. De wetgever over een onherroepelijke omgevingsver- mogelijkheid voor het bevoegd gezag om heeft deze verplichting opgenomen met gunning milieu die uitpandig breken toe- daarvan af te wijken. het oog op het beperken van de emissies staat, deze activiteit voort mogen zetten. in de lucht en het voorkomen of beperken Wel kan het bevoegd gezag (op termijn) Jaarlijks wordt in Nederland zo’n 20 mil- van geluidhinder. Ook wordt een natte het van rechtswege ontstane maatwerk- joen ton steenachtige afvalstoffen bewerkt werkmethode voorgeschreven. De lucht voorschrift intrekken. Tegen een intrek- tot nieuwe grondstoffen. Het gaat om moet worden afgezogen. Voor de emissie kingsbesluit staat rechtsbescherming open. circa 200 bedrijven die voorlopers zijn in in de lucht is de emissiegrenswaarde van Waarschijnlijk zullen intrekkingsprocedures de circulaire economie. Onder de huidige totaal stof 5 mg/Nm3. Aan deze eis wordt het eerste podium zijn om de juridische weten regelgeving hebben bedrijven die volgens het Bal in ieder geval voldaan als houdbaarheid van de verplichting inpan- puinafval van derden innemen en op hun de afgezogen emissies door een geschikte dig te breken door de bestuursrechter te bedrijfslocatie breken een milieuvergun- filterende afscheider worden gevoerd. laten toetsen. De rechter zal meewegen ning nodig. Veel vergunningen staan het dat de eis van het inpandig breken nieuw uitpandig stationair breken van bouwen De verplichting om inpandig te breken is. Hij moet beoordelen of, en zo ja, binnen sloopafval toe, vermits milieubescher- heeft al de nodige stof doen opwaaien. welke termijn van een bestaand bedrijf kan mende maatregelen worden getroffen. Critici vragen zich af of deze verplichting worden verlangd investeringen te plegen niet te ver gaat. Voor het uitpandig breken om inpandig te gaan breken. De specifieke Onder de Omgevingswet verandert dat. kunnen immers doeltreffende bescher- omstandigheden van het geval, spelen Een bedrijf dat op haar bedrijfslocatie puin- mingsvoorzieningen worden getroffen. De daarbij een belangrijke rol. afval be- en verwerkt is onder de nieuwe verplichting inpandig te breken, kan ook milieuwetgeving niet langer vergunning- tot problemen leiden wanneer het bestem- De hierboven besproken nieuwe regels plichtig (ik laat buiten beschouwing de mingsplan de bouw van bijvoorbeeld een gelden niet voor het mobiel breken van situatie dat een bedrijf vanwege handelin- (extra) loods niet toestaat. Ook wordt de puin op de locatie waar het puin ontstaat. gen met andere afvalstoffen wel vergun- vraag gesteld of het inpandig breken van Op die situatie is nu nog het Besluit mobiel ningplichtig kan zijn). Het voor recycling puin wel in overeenstemming is met de breken bouwen sloopafval van toepas- voorbewerken van puinafval wordt gezien Arbo-veiligheids- en gezondheidsregels. sing. Dit Besluit vervalt op 1 januari 2022. als een zogenaamde 'milieubelastende De regels uit het Besluit mobiel breken activiteit' waarvoor algemene milieuregels Is de verplichting om inpandig te breken worden overgeheveld naar het Besluit gelden. Deze regels staan in het Besluit in beton gegoten? Niet helemaal. Het Bal bouwwerken leefomgeving. Mobiel breken activiteiten leefomgeving (Bal). Vergelijk geeft het bevoegd gezag de bevoegdheid is in die situatie (vanzelfsprekend) nog wel het Bal met het huidige Activiteitenbesluit om bij maatwerkvoorschrift af te wijken toegestaan. Een extra reden om uitpandig milieubeheer, welke laatste regeling met van de toepasselijke regels, vermits de breken op de bedrijfslocatie ook bij recht de inwerkingtreding van de Omgevingswet zorgplicht in acht wordt genomen. Het is toe te blijven staan? vervalt. De term ‘inrichting’ die we al sinds dus voorstelbaar dat wanneer een bedrijf jaar en dag kennen uit de Wet milieube- kan aantonen dat uitpandig breken een Wilbert van Eijk heer verdwijnt. gelijkwaardige vorm van milieubescher- ming haalt, bij maatwerk uitpandig breken mr. drs. W.J.W. van Eijk is advocaat-partner Het voorbehandelen van ingezameld of wordt toegestaan. De praktijk zal moeten bij Van Iersel Luchtman Advocaten op de afgegeven puinafval voor verdere recy- leren of het betrokken bevoegd gezag vestiging ’s-Hertogenbosch. Wilbert voert cling wordt in hoofdstuk 3 van het Bal als van die mogelijkheid gebruik wil maken. een praktijk op het gebied van het omge- milieubelastende activiteit aangewezen. Daarbij geldt dat alle relevante ruimtelijke vingsrecht en het economisch strafrecht. De aanwijzing omvat ook andere milieube- en milieubelangen in de concrete situatie Hij is voorzitter van het Brancheteam lastende activiteiten die worden verricht op moeten worden beoordeeld. Afval&Recycling van Van Iersel Luchtman dezelfde locatie en die de voorbehandelen Advocaten. functioneel ondersteunen. Een lichtpuntje is er overigens nog wel. De Tel. 088-9080800 wetgever heeft voorzien in zogenaamd E-mail: [email protected] Het Bal verklaart op het breken van puin de overgangsrecht. Nu is het overgangsrecht regels van toepassing die gelden voor het weerbarstige materie, maar de hoofdre-

BEwerken | september 2020 25 Kwaliteitsimpuls moet voor doorbraak zorgen

Met vallen en opstaan houdt Dick Het grote verschil met de smart crusher Eerland zich inmiddels zo’n 40 zit hem in de toegepaste technologie. Daar waar Schenk in zijn concept gebruik jaar bezig met het zo hoogwaar- maakt van een ingewikkelde en dure dig mogelijk hergebruiken van krakertechnologie, ging Eerland uit van beton. Terugkijkend op die jaren relatief eenvoudig equipement gebaseerd op bewezen techniek, die prijstechnisch is hij van mening dat ondanks voor meer partijen haalbaar is. Hiermee hoopvolle resultaten het ultieme is het niet langer een speeltje voor een doel nog niet is bereikt. “Van de exclusieve groep.

jaarlijks vrijkomende tien miljoen Een opsteker blijkt te zijn dat na de nodige ton betonpuin wordt nog geen testen, onder andere bij Spaansen in tiende deel na bewerking toege- Winkel, de betonindustrie eveneens meer heil ziet in de hiermee ingeslagen weg. De past in de productie van nieuw reacties op de in nieuw beton toe te passen beton,” weet Eerland. In die zin secundaire grondstoffen zijn dan ook veel ziet hij zijn missie dan ook als niet belovend te noemen.

geslaagd. Kwantitatieve verbete- Veelzeggend is ook de uitkomst van een ring behoort zondermeer tot de in januari gehouden proef met betonpuin mogelijkheden, maar vergt volgens afkomstig van een Duitse bunker. De hiermee verkregen secundaire grondstoffen hem nog een kwaliteitsimpuls. zijn in de Munt in Utrecht toegepast in een granitovloer. De smart crusher van Koos Schenk leek voor die doorbraak te kunnen zorgen, Kwaliteit imputmateriaal maar de toegepaste techniek is relatief cruciaal duur en de markt nam een afwachtende “Uit de pilots is gebleken dat de kwaliteit houding aan. Om die dreigende impasse van het inputmateriaal een cruciale factor te doorbreken, had Eerland zo zijn eigen is. Het voorbewerken van het betonpuin ideeën wat betreft de toe te passen tech- wordt verricht met een conventionele niek. Het bundelen van beider kennis en breker. Vervolgens gaan wij met de over- kunde kwam evenwel niet van de grond en maat verder. Met onze installatie weten deed Eerland uiteindelijk besluiten zelf op wij dit betonpuin om te zetten in zand, zoek te gaan naar potentiële investeerders grind en cementsteenpoeder. In die laat- om zijn ideeën te concretiseren. ste monostroom zit nog wel enige, zij het beperkte activiteit. Dat maakt deze mono- Ontwikkelingstraject Granito vloer van het nieuwe ‘De Munt’ gebouw stroom tot een gewilde vulstof, zeker nu “Landelijke dekking was een van mijn in Houten vervaardigd met CM-granulaat van de door het sluiten van kolencentrales voor pilot-installatie. uitgangspunten en in Bork Sloopwerken poederkoolvliegas naar alternatieven (Stuifzand); Hoogeboom Raalte; Van der concept, werd bij Van der Bel Sloopwerken gezocht moet worden. Met onze produc- Bel Sloopwerken (Middenmeer); Lagemaat gebouwd. Deze pilotplant bleek een grote tiewijze kunnen wij daar in behoorlijke (Heerde); Struijk Sloop- en Grondwerken stap voorwaarts, maar de capaciteit van 20 mate in voorzien,” verwacht Eerland. (Krimpen aan de Lek) en Van Vliet (Slie- ton per uur was te klein om kostendekkend drecht) vond ik participanten die bereid te kunnen opereren. Inmiddels wordt de waren in mijn ideeën te investeren. De laatste hand gelegd aan een commerciëlere eerste proefinstallatie heeft een jaar bij versie van dit concept met een capaciteit Bork Sloopwerken gedraaid, maar het van 50 ton per uur, die in de loop van het functioneren beantwoordde nog niet aan vierde kwartaal operationeel moet zijn,” onze verwachtingen. Een tweede proef- vat Eerland het ontwikkelingstraject kort installatie, gebaseerd op een aangepast samen.

26 BEwerken | september 2020 GrondstoffenPoort in de vorm van webinar

De periodiek in debatcentrum Nieuwspoort te houden Grond- stoffenPoort, is in het leven geroepen om in samenspraak met inzamelaars, afvalverwer- kers, recyclers en producenten enerzijds, en politici en bestuur- ders anderzijds, het belang van een goede, efficiënte en duurzame omgang met onze grondstoffen veilig te stellen. Sinds ‘social-distancing’ als de nieuwe norm moet worden Plan schetste, ingaand op de uitgebreide Marieke van der Werf (l.) en Roald Laparre in beeld in plaats van op het podium. gezien, diende de noodzaak producentverantwoordelijkheid en de her- nieuwde richtlijnen voor productontwerp. zich aan de vorm voor de op D66-kamerlid Jessica van Eijs gaf als laatste Voor herhaling vatbaar 27 mei jl. geplande Grondstof- inleider een reactie op de voorgenomen Afgaande op de reacties lijkt deze opzet fenPoort aan te passen. beleidsrichtingen. zeker voor herhaling vatbaar zolang beperkende maatregelen van kracht zijn. “Voor Werkwijze het verstrekken van informatie is deze vorm “Die nieuwe norm heeft in een razend- Fysieke afwezigheid weerhield de deelne- erg praktisch en efficiënt. Wellicht dat het snel tempo allerlei digitale alternatieven mers niet van het stellen van vragen, dan grote aantal deelnemers zelfs hieraan toe- doen ontstaan. Hoe daarop door potenti- wel in discussie gaan met de inleiders. “De geschreven kan worden. Wel moet worden ële deelnemers aan de GrondstoffenPoort grootte van de groep maakte het weliswaar onderkend dat de netwerkfunctie, een van zou worden gereageerd was in de aanloop niet mogelijk iedereen in beeld te brengen, de pijlers van de GrondstoffenPoort, hier- naar 27 mei ongewis. Normaliter wordt een maar de techniek stelde ons wel in staat mee geweld wordt aangedaan. Vandaar dat reguliere bijeenkomst door zo’n 80 deelne- een levendige discussie rond de boeiende er wellicht voor komend najaar naar een mers bezocht, maar voor het als alternatief en interessante bijdragen van de sprekers te andere locatie zal worden uitgezien waar georganiseerde webinar hadden zich in voeren. Vragen kwamen binnen in de Q&A in het kader van wellicht nog van kracht korte tijd 115 deelnemers aangemeld. Of chat en konden met mijn tussenkomst als zijnde ‘social-distancing’ wel voldoende de gekozen vorm dan wel het thema voor voorzitter aan de sprekers worden voorge- ruimte en mogelijkheid om te netwerken deze bijeenkomst: ‘De impact van de Euro- legd en wie op een ‘handje’ klikte, kon het voor een groep van circa 100 deelnemers is. pese Green Deal en het Circulair Economie woord worden gegeven. Daar tussendoor Actieplan op uw business’ hiervoor bepa- vonden op basis van vraag en antwoord lend waren, laat zich vooralsnog raden,” enkele polls plaats. Op de uitkomst van die geeft voorzitter Marieke van der Werf polls volgde weer een directe reactie van desgevraagd aan. de sprekers,” illustreerde Van der Werf de Directeur-generaal Milieu en Internatio- werkwijze. naal op het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Roald Laperre nam de deelnemers mee in het Nederlandse perspectief op de European Green Deal en de implementatie ervan in de Nederlandse context waarna Rozalina Petrova, beleidsmede- werkster afval onder de voor het Circulaire Economie Actieplan verantwoordelijke Europese commissaris Virginijus Sinkevičius, de bredere context van het Economy Action

BEwerken | september 2020 27 Coca-Cola zet in op volledig recyclebaar verpakkingsmateriaal Jaap Wassink Groeien en winst maken gaan nogal eens stofrecycling CuRe Technology, waarin ten koste van duurzaamheid. Frisdrank- een consortium bestaande uit de DuFor/ sument. Wassink: “Deze campagne was een producent Coca-Cola European Partners Cumapol groep en de Morssinkhof groep gedurfde en ook wel ongebruikelijke zet. is zich dat volledig bewust en neemt niet met DSM-Niaga samenwerken. Met deze Maar juist deze stellige benadering geeft alleen de aanzwellende kritische geluiden investering kan de capaciteit van de pilot aan hoe belangrijk deze thema’s voor ons vanuit de maatschappij inzake dreigende plant in Emmen fors worden opgeschroefd. zijn. We willen onderdeel zijn van de oplos- grondstoffenschaarste en zwerfafval ter Gestreefd wordt naar het recyclen van sing. We beseffen ons dat er nog meer harte. “Onze verduurzamingsplannen zijn zo’n 25 miljoen kilo aan plastic afval in kan en moet worden gedaan. Maar wij erop gericht om al onze verpakkingen in het eerste kwartaal van 2023. Wassink: geven hiermee wel een helder statement West-Europa tegen 2025 volledig recy- “Het te recyclen inputmateriaal moet niet richting de consument af en wellicht dat clebaar te laten zijn. En in Nederland zijn alleen in voldoende mate beschikbaar zijn, de uitbreiding van het statiegeld ook dat we daar dichtbij” zegt Jaap Wassink, VP maar ook schoon. Wij omarmen dan ook duwtje in de rug veroorzaakt. Uiteindelijk & Country director Coca-Cola European de uitbreiding van statiegeld, eveneens op willen wij al onze verpakkingen inzamelen, Partners Nederland (CCEPN). kleine flesjes.” niet alleen PET- en glazenflessen, maar Het inputmateriaal moet ook gemakkelijk ook blik. Maar om verpakkingsmateriaal te recyclen zijn. Soms betekent dit dat je terug te krijgen, vergt dat ook de inzet en qua design keuzes moet maken die, uit medewerking van andere schakels in de oogpunt van productherkenning, niet keten van producent tot consument. Ook direct voor de hand liggen. “Binnen onze die medewerking is essentieel. Het moge company heeft dat bijvoorbeeld bij Sprite duidelijk zijn dat wij graag al ons verpak- plaatsgevonden. Vele decennia was de kingsmateriaal terugzien om te kunnen groene kleur van het flesje het teken van hergebruiken. Een volgende stap zal de herkenning. Inmiddels brengen wij echter volledige recyclebaarheid van ons verpak- een transparantkleurig flesje Sprite op de kingsmateriaal zijn. Onderzoek wijst uit dat markt en meer van dat soort voorbeel- stakeholders, met name jongeren, hier heel den van design-verandering zullen nog gepassioneerd door raken.” volgen,” verwacht Wassink. Concreet denkt hij dan aan minder en gewijzigd materiaal- Gevoed gebruik. Zo zal naar verwachting karton De verduurzamingsplannen van Coca-Cola vaker dan tot nu toe worden gebruikt. in Nederland vloeien enerzijds voort uit eigen verantwoordelijkheid en anderzijds Wereldwijd brengt de frisdrankproducent Wijze van recyclen zijn deze het gevolg van de open dialoog jaarlijks meer dan 117 miljard PET-flessen De wijze waarop CuRe Technology de PET- die Coca-Cola met haar stakeholders voorop de markt, waarvan in 2019 7,5 miljard flesjes recyclet, hangt tussen mechanische staat. “De tijd dat de buitenwereld ons in West-Europa. “In Nederland worden recycling, waarbij het plastic in kleine verweet in een ivoren toren te zitten, ligt deze flessen nu al voor 50% van gerecy- stukjes wordt gehakt en chemische recy- inmiddels ver achter ons. Met regelmaat cled materiaal gemaakt, maar dat aandeel cling, waarbij het plastic wordt afgebroken zijn wij in gesprek met politici, weten- moet op korte termijn omhoog,” is een van tot moleculen. Het plastic wordt dus niet schappers, NGO’s en milieuorganisaties. recycling en duurzaamheid gepassioneerde ontleed tot de oorspronkelijke grondstof. We staan open voor feedback en kritiek Wassink van mening. Uit oogpunt van Deze vorm van recycling vergt namelijk op onze plannen. Het zijn veelal ook goede circulariteit zou hij bij voorkeur dan ook veel minder energie. ideeën die in die overleggen op tafel een ‘closed loop’ van die PET-flessen zien, komen. Dat er als het ware zo over onze maar hij realiseert zich ook dat hiervoor Gedragsverandering schouders wordt meegekeken, ervaren wij nog een lange weg is te gaan. Dat neemt Om het aanbod aan inputmateriaal te opti- als positief. Want laten we eerlijk zijn: we niet weg dat Coca-Cola European Partners maliseren en om zwerfafval te voorkomen, streven immers een gezamenlijk doel na,” inmiddels de eerste stappen heeft gezet. richtte Coca-Cola in Nederland zich vorig zegt Wassink. Recent investeerde de frisdrankproducent jaar met het motto ‘Don’t buy me, if you in een Nederlandse start-up voor kunst- don’t recycle me’ nadrukkelijk tot de con-

28 BEwerken | september 2020 Nieuw onderzoek biedt meer ruimte om PFAS-houdende grond en bagger te verzetten. Dat schreef staatssecretaris Stientje van Veldhoven op 1 juli 2020 aan de Tweede Kamer. Gebaseerd op nieuwe onderzoeken van RIVM en Deltares biedt zij na overleg met VNG, IPO, UvW en de sector op drie fronten meer ruimte. Ten eerste een hogere achtergrondwaarde voor de landbodem (PFAS 1,4 µg/kg). Ten tweede verdwijnt het verschil in regels voor toepassing van grond en bagger. Ten derde is er meer ruimte voor het verantwoord toepassen van grond en bagger in diepe plassen. Uitgangspunt is en blijft mens en milieu beschermen en tegelijkertijd de verantwoorde ruimte zoveel mogelijk benutten.

Staatssecretaris van Veldhoven: “PFAS zit Meer ruimte voor grondverzet in afwachting woord omdat deze voldoende aansluit bij wijdverspreid in onze bodem. Dat kunnen definitief handelingskader. de huidige regionale waterbodemkwali- we niet wegtoveren. We kunnen wel op teit: wat er in een diepe plas mag, sluit een verantwoorde manier voor mens en zij constateren nu dat grond zich net zo voldoende aan bij de kwaliteit die er nu al milieu meer ruimte bieden aan grondver- gedraagt als bagger. Dit betekent dat het in zit en deze wordt niet slechter. zetters en baggeraars, en tegelijkertijd verschil in regels tussen grond en bagger zorgen dat de bodem niet verder vervuilt. wegvalt. PFAS-houdende grond kan nu Volgende stap Zodat we onze omgeving en gezondheid ook verantwoord worden toegepast in De sector heeft in de taskforce PFAS beschermen, en de verantwoorde ruimte oppervlaktewater. Uitgangspunt blijft ook aangegeven dat met deze verantwoorde voor grond- en baggerwerkzaamheden hier dat het oppervlaktewater beschermd is verruimingen het overgrote deel van de benutten.” en de kwaliteit van de bodem niet slechter knelpunten als het gaat om het toepassen wordt. van wijdverspreide PFAS-grond of bagger Bodem niet verder vervuilen opgelost zijn. Uiteraard blijven we goed De eerste verruiming betreft een hogere Diepe plassen samen met de sector en medeoverheden achtergrondwaarde voor de landbodem. Ten derde komt er meer ruimte voor het kijken hoe het in de praktijk loopt. Met De achtergrondwaarde geeft de bestaande verantwoord toepassen van grond en deze ontwikkelingen is het tijdelijk han- kwaliteit van de bodem aan. Het RIVM bagger in 37 diepe plassen in totaal. Een delingskader PFAS dan ook geactualiseerd, heeft 200 metingen door het hele land knelpunt was dat alleen in diepe plas- maar nog niet definitief. In het najaar van gedaan. Op basis hiervan kan een geac- sen die in verbinding staan met de grote 2020 wordt nog een aantal onderzoeken tualiseerde achtergrondwaarde voor de rivieren PFAS-houdende bagger toegepast door het RIVM en Deltares uitgevoerd, landbodem voor PFAS worden vastgesteld kon worden. In geïsoleerde diepe plassen waarna mogelijk aanpassingen volgen. op 1,4 µg/kg (dit was 0,8 µg/kg) voor zowel die niet in verbinding staan met andere Eind 2020 wordt het concept definitieve grond als bagger. Dit betekent dat er meer wateren kon dit nog niet. Eerst moest handelingskader verwacht. Samen met mogelijkheden zijn voor bouwers en bag- onderzocht worden of -en onder welke medeoverheden en de sector wordt zorg- geraars voor het toepassen van grond en omstandigheden het toepassen van PFAS- vuldig gekeken welke definitieve ruimte bagger op de landbodem. Dit kan tot aan houdende grond en bagger uit de nabije uitvoerbaar en tegelijkertijd verantwoord die achtergrondwaarde, zodat de bodem omgeving van een geïsoleerde diepe plas is voor mens en milieu. In 2021 wordt het niet vuiler wordt dan deze nu is. verantwoord kan. Dat blijkt nu te kunnen. definitieve handelingskader vastgesteld. Ook blijkt uit de onderzoeken dat PFOS, Ondertussen blijft de staatssecretaris Zelfde regels grond en bagger een van de PFAS-stoffen, aanzienlijk werken aan het voorkomen van PFAS-pro- Een tweede verruiming betreft dat nu minder voorkomt in regionale wateren dan blemen aan de voorkant, met een Europees dezelfde regels voor grond als voor bagger in de grotere rijkswateren. Daarom komt er verbod op PFAS in alle niet-essentiële toe- gelden. Een van de problemen was nog dat na overleg met de Unie van Waterschap- passingen. onbekend was hoe grond versus bagger pen, IPO en de sector een regionale grens- zich gedraagt in oppervlaktewater. PFAS- waarde voor geïsoleerde diepe plassen: 1,1 houdende grond kon daardoor niet toe- µg/kg voor PFOS en 0,8 µg/kg voor PFAS. gepast worden in oppervlaktewater zoals Daarmee kan tot dit niveau in geïsoleerde in diepe plassen, bagger wel. Het RIVM diepe plassen verantwoord PFAS-houdende heeft hier samen met Deltares de afgelo- grond en bagger uit de nabije omgeving pen maanden onderzoek naar gedaan en toegepast worden. Deze waarde is verant-

BEwerken | september 2020 29 Initiatief Van den Noort resulteert in unieke ontmoetingsruimte

Seniorenpartner De Wijngaerd in Made heeft op 28 april uit handen van Van den Noort B.V. een unieke ontmoetingscontainer in ontvangst mogen nemen. Het gaat hier om een afvalcontainer omgebouwd tot ontmoetingsplaats. Op deze manier worden de bewoners in staat gesteld om hun familieleden weer even te direct overgegaan tot actie en hebben we Aannemersbedrijf Segeren heeft de con- ontmoeten en om in een veilige één van onze containers omgebouwd tot tainer voorzien van een scheidingswand. een ‘ontmoetingscontainer’.” LINAK leverde in hoogte verstelbare omgeving buiten het verpleeghuis In deze situatie dacht Van den Noort zo bureaus, zodat de bewoners, zelfs vanuit een gesprek te kunnen voeren. creatief mogelijk mee in het zoeken naar een rolstoel, comfortabel kunnen zitten. oplossingen. Geïnspireerd door andere De eigen werkplaats van Van den Noort Namens de directie, algemeen directeur mobiele bezoekersruimtes kwamen zij tot zorgde ervoor dat de scheidingswand en Joyce van den Noort: “De wereld verkeert een unieke eigen variant. Na het uitwis- de openslaande luiken werden voorzien door het coronavirus in een ongekende selen van de ideeën, uitgewerkt in een van plexiglas, waardoor deze fungeren als staat. Het is onduidelijk hoe lang dit nog aantal schetsen haakten Aannemersbedrijf ramen. Daarnaast is er een extra ingang voortduurt en dat is behelpen voor ieder- Segeren en LINAK Actuator-Systems B.V, gecreëerd zodat de container van twee een. Maar zeker ook worden de bewoners beide gevestigd in Breda, aan bij dit initia- kanten benaderbaar is. De container is van van de verpleeghuizen zwaar getroffen nu tief en boden ook aan om dit plan verder binnen en buiten geverfd en van verdere vrijwel alle deuren gesloten moeten blijven tot uitvoering te brengen. Vervolgens ging aankleding voorzien. Hopelijk betekende voor bezoekers. Onverdraagzaam en zeer een team aan de slag gegaan met een 15 deze bijdrage voor velen een lichtpuntje aangrijpend vonden wij. Daarom zijn wij m3 container. en kracht in deze bizarre tijd. Recyclingsymposium 2020 gaat door!

Goed nieuws: de negende editie van het wat bescheidener vorm, een symposium Evenementenhal Gorinchem – de thuisbasis RecyclingSymposium gaat door! Op 18 vol inhoud, inspiratie en interactie neer van Vakbeurs Recycling – ingericht om op november a.s. praten onder leiding van te zetten. Door de beide congreszalen in 17, 18 of 19 november de beurs, die bekend dagvoorzitter Jan Paul van Soest experts de Evenementenhal Gorinchem samen te staat als een laagdrempelig netwerkeve- uit de wereld van toegepast natuurweten- voegen kunnen met inachtneming van nement, op een verantwoorde en veilige schappelijk onderzoek, de bancaire sector, de 1,5 meter richtlijn 70 deelnemers het manier te bezoeken. “Om meer ruimte het Planbureau voor de Leefomgeving, de symposium bijwonen. De afgelopen jaren te creëren is de beursvloer flink vergroot, petro-chemie, ontwikkelaars circulaire pro- mocht de organisatie rekenen op circa 175 worden er bredere gangpaden gecreëerd jecten en van matrassenfabrikant Auping, deelnemers, vandaar het advies zodra de en zal er een aparte in- en uitgang worden die onlangs het eerste volledig recyclebare inschrijfmogelijkheden zijn opengesteld er gemaakt. Daarnaast zal er gewerkt worden matras ter wereld op de markt bracht, u bij snel bij te zijn. Na afloop van het sympo- met ‘timeslots’ om bezoekersaantallen over over het thema: ‘Ketenontwikkeling in de sium hebben de deelnemers gratis toegang de beursdagen te verspreiden. Ook worden Circulaire economie’. tot de Vakbeurs Recycling. De combinatie extra hygiënemaatregelen getroffen, waar- biedt dan ook volop mogelijkheden tot onder extra schoonmaak van bijvoorbeeld Covid-19 leek een mogelijke spelbreker netwerken. sanitaire voorzieningen en op diverse plek- te worden, maar na het versoepelen van ken zijn desinfectiestations te vinden,” de beperkende maatregelen per 1 juli a.s. Vakbeurs Recycling geeft Nicole van Haarlem, accountmanager bleek het voor de organisatoren van het Beursorganisator Easyfairs is klaar voor van de vakbeurs toe. Recyclingsymposium toch mogelijk, zij Vakbeurs Recycling. Met een uitgebreid het qua maximumaantal deelnemers in protocol aan preventieve maatregelen is

30 BEwerken | september 2020 Kabinet reageert op rapport Remkes: bouwen makkelijker onder stikstofgrens

Daardoor wordt het voor bouwprojecten eenvoudiger om toestemming te krijgen. De commissie van Remkes stelde zo'n drempelwaarde voor, omdat de bouw relatief weinig stikstof uitstoot, maar wel hard geraakt werd toen de vergunningverlening stil kwam te liggen.

Wettelijk vastleggen Verder neemt het kabinet van de commissie over dat het terugdringen van stikstofuitstoot geen streven moeten zijn, maar een wettelijke verplichting. Remkes waarschuwde dat de plannen, die het kabinet in april presenteerde, te vrijblijvend waren en daardoor juridisch niet solide genoeg. Het kabinet neemt maatregelen om de Voorzitter Remkes presenteert het stikstofadvies Remkes had ook kritiek op het streven van bouwsector te ontzien bij de aanpak van aan minister Schouten. het kabinet om de stikstofuitstoot in 2030 de stikstofuitstoot. Ook wordt het terug- met 26 procent te verminderen. Dat zou dringen van de uitstoot wettelijk vastge- genoeg en lijken op onderdelen te veel op volgens hem 50 procent moeten zijn. In legd. Dat schreef minister Carola Schouten het eerdere beleid. Daar haalde de Raad haar brief schrijft Schouten daar niets over. aan de Tweede Kamer in een reactie op het van State vorig jaar een streep door, waar- Het kabinet gaat ervan uit dat door de onderzoek van het Adviescollege Stikstof- door economische- en bouwactiviteiten streefwaarde van 26 procent vast te leggen problematiek. werden stilgelegd. in de wet, de rechter ermee akkoord zal Schouten komt de bouw nu enigszins gaan. De commissie, onder leiding van oud-minis- tegemoet door projecten die onder een ter Remkes, uitte eerder flinke kritiek op bepaalde drempelwaarde blijven vrij te de kabinetsplannen: ze zijn niet ambitieus stellen van een speciale natuurvergunning. Bron: ANP Bas van ’t Wout staatssecretaris Sociale Zaken

De VVD-er Bas van ’t Wout, tot voor kort kamerlid, is partijgenote Tamara van Ark opgevolgd als staatssecretaris van Sociale Zaken. Van Ark volgde op haar beurt op 9 juli jl. de tijdelijke minister Martin van Rijn als minister voor Medische Zorg op.

Van ’t Wout (42) zat sinds 2012 in de Tweede Kamer. Hij was vicefractievoorzitter en deed jarenlang de portefeuille Sociale Zaken.

BEwerken | september 2020 31 Een commissie onder leiding van voormalig Haags Commissie buigt zich over burgemeester Jozias van Aartsen neemt het stelsel falend milieutoezicht van vergunningverlening, tijen betrokken bij de uitvoering van mili- Ook de huidige verdeling van rollen, taken toezicht en handhaving (VTH) eutoezicht en -handhaving. Dat leidt soms en bevoegdheden moet tegen het licht in het milieudomein onder de tot onduidelijkheid over de taakverdeling. worden gehouden. loep. Aanleiding zijn de vele Ook de rol van de omgevingsdiensten komt onvoldoende uit de verf.” Voorkómen leidraad recente milieu-incidenten. Van Veldhoven hoopt ermee te bereiken Grafietregens dat het accent meer op voorkómen van Recent kwam het gebrekkig toezicht onder milieuschade komt te liggen in plaats van meer naar voren bij de Zeeuwse fosforfa- herstelwerk achteraf. De commissie moet briek Thermphos en de grafietregens bij begin 2021 het rapport hebben voltooid. Tata Steel in Velsen-Noord. De controle Naast voorzitter Van Aartsen maken onder door de provincies Zeeland en Noord-Hol- anderen minister van staat Winnie Sorg- land bleek lang niet altijd adequaat. Vaak drager, Shell-directeur Marjan van Loon zitten provincies in een spagaat doordat en politiechef Hanneke Ekelmans (Zeeland, strengere maatregelen ten koste kunnen West-Brabant) deel uit van de commissie. gaan van de regionale werkgelegenheid, terwijl Omgevingsdiensten het dikwijls aan doorzettingsmacht ontbreekt.

Van Aartsen leidt commissie voor beter Effectiever en slagvaardiger milieutoezicht. Als hoofdvraag voor de commissie ziet Van Veldhoven hoe milieuhandhaving, -toe- Dat schrijft staatssecretaris Stientje van zicht en vergunningverlening effectiever Veldhoven (Infrastructuur en Waterstaat) en slagvaardiger kan worden gemaakt. in een Kamerbrief. Het huidige VTH-stelsel Ook moet de commissie in kaart brengen stamt uit 2016. “Ik zie in de praktijk dat het hoe de onafhankelijkheid en deskundig- stelsel nog niet optimaal functioneert,” heid van toezichthouders - in het bijzonder schrijft Van Veldhoven. “Er zijn veel par- omgevingsdiensten – kan worden versterkt. Bron: Binnenlands Bestuur d.d. 26 juni 2020.

Bouw (Wkb) in het ontwerpbesluit en de Eerste Kamer stemt in met toelichting. Snelheid lijkt voor zorgvuldig- heid te gaan”, aldus de brievenschrijvers.

Wet kwaliteitsborging Onuitvoerbaar Ook volgens de VNG mankeert er nog van Op 14 mei 2020 stemde de Eerste Kamer Ondanks een in 2019 overeengekomen alles aan het ontwerpbesluit. Met de brie- met een nipte meerderheid in met het bestuursakkoord lagen de gemeenten tot venschrijvers maakt de VNG zich onder wetsvoorstel Wijziging van de Woningwet, het laatste moment dwars. Ook toezicht- meer ernstig zorgen over de toekomstige de Wet algemene bepalingen omgevings- houders en brandweerkorpsen spreken rol van het bevoegd gezag. “Die wordt recht en het Burgerlijk Wetboek in verband over een ‘gevoelig dossier’. Enkele dagen onuitvoerbaar”, aldus de VNG. De gemeen- met de invoering van een nieuw stelsel voor de stemming in de Eerste Kamer lieten ten vinden vooral dat ze te weinig informa- van kwaliteitsborging voor het bouwen zij nog een brandbrief uitgaan aan beide tie krijgen over bouwwerkzaamheden als en de versterking van de positie van de Kamers. de wet doorgaat. “Hoe kun je nu ingrijpen bouwconsument (Wet kwaliteitsborging “Wij ondersteunen het streven naar een als je niet weet wat en wanneer het mis voor het bouwen). stelsel waarin de bouwregelgeving beter kan gaan?” wordt nageleefd dan in de huidige situ- Mede namens Brandweer NL en de Vereni- atie het geval is. Daarbij hebben wij echter ging Bouw en Woning Toezicht Nederland grote zorgen over de manier waarop de verzoekt de VNG in een ultieme poging het minister dit wil bereiken. Er zijn zorgen besluit alsnog aan te passen voor het naar over de uitvoerbaarheid, handhaafbaar- de Raad van State gaat. heid en betaalbaarheid van de verdere uitwerking van de Wet Kwaliteitsborging

32 BEwerken | september 2020 Staatssecretaris Van Veldhoven geeft startsein nieuwe sorteerinstallatie

De oplossing kan volgens Van der Giessen aan beide kanten van het businessmodel worden gestimuleerd: 1. Op Europees niveau vaststellen dat nieuwe producten voor een deel uit gerecycled plastic moeten bestaan. Recycled Content dus. Als alles alleen maar recyclebaar is en niemand het toepast in nieuwe producten, wordt er niets gerecycled! 2. Aan de afvalkant een verbrandingsver- bod invoeren voor recyclebaar plastic. De recyclers moeten onderling concurreren en niet met een systeem wat de grondstof vernietigd. Hetzelfde zou ook voor andere afvalstromen kunnen gelden, waarbij in de huidige markt het recycling businessmodel geen continuïteit biedt.

Tijdens haar bezoek aan Van Werven zette staatssecretaris Van Veldhoven op 26 mei 2020 een nieuwe sorteerinstallatie voor plastic afval in werking. Met deze installatie kan het plastic afval van onder meer milieustraten worden gesorteerd op 24 verschillende soorten plastic.

De bouw van de sortering is uitgevoerd met subsidie van het Ministerie van Economische Zaken, Nationale regelingen EZ-subsidies, Topsector Energie uitgevoerd door Rijks- dienst voor Ondernemend Nederland. Spagaat Over beide oplossingsrichtingen wordt reeds Het bezoek greep de staatssecretaris tevens “Een recyclingbedrijf kan niet anticiperen nagedacht op Europees en nationaal niveau. aan om te discussiëren over oplossingen die op lagere verkooptarieven, want de kosten Een versnelde invoering betekent een directe het recyclen van plastic afval stimuleren nu voor inzameling en recycling blijven gelijk. ondersteuning van de circulaire doelen op door de lage olieprijzen de toepassing van Als je de weggevallen opbrengsten bij lagere korte en lange termijn. gerecycled plastic dreigt te stagneren. tarieven doorberekent aan de afvalkant, Het ministerie van Infrastructuur en Water- dan worden de totale kosten hoger dan het staat onderkent het belang van het op peil afvoeren naar een verbrandingsoven”, aldus houden van het recyclen van plastic. “Maar Ton van der Giessen, ceo bij Van Werven. dit lukt alleen als we samen de schouders Gevangen dus tussen twee systemen die niets eronder zetten,” aldus de staatssecretaris. met elkaar te maken hebben, maar wel de economische haalbaarheid van dit circulaire model sterk beïnvloeden.

BEwerken | september 2020 33 Omgevingswet Omgevingswet uitgesteld tot en beheersen ZZS 1 januari 2022 Zoals al werd verwacht is de invoering van de Omgevingswet met een jaar uit- De Raad voor Leefomgeving en Rapportage aan gesteld tot 1 januari 2022. Dat maakte Infrastructuur heeft het rap- bevoegd gezag minister Ollongren (Binnenlandse Zaken) Als een bedrijf activiteiten uitvoert waarop 20 mei jl. bekend in een Kamerbrief. port over zeer zorgwekkende bij ZZS vrijkomt, moet hierover eens in de stoffen Greep op gevaarlijke vijf jaar worden gerapporteerd aan het In het extra jaar moet de ruimtelijke stoffen laten verschijnen. Het bevoegd gezag. Dat staat in artikel 5.23 regelgeving worden afgerond en aanvan het Bal. Hierin geeft het bedrijf inzicht gesloten op een werkend Digitaal Stel- gaat om stoffen als PFAS en in de omvang van de emissies naar lucht sel Omgevingswet (DSO). Ook kunnen GenX, maar ook om micro- en water. Daarnaast moet het bedrijf te gebruikers zo beter vertrouwd raken plastics en medicijnresten. kennen geven welke mogelijkheden er met de nieuwe manier van werken. Op zijn om de uitstoot hiervan te verminderen 1 april was al bekend geworden dat de middels een vermijding- en reductiepro- geplande invoerdatum van 1 januari 2021 In het rapport doet de Raad tien aanbe- gramma. door een vertraagde oplevering van het velingen. Enkele opvallende daarbij zijn: De gevolgen voor de keten en gebieds- DSO onhaalbaar was. Ook het wetgevings- 1. Verplicht bedrijven die (potentieel) waarden, eigenlijk de kwaliteit en leefom- proces liep onderweg vertraging op. De zeer zorgwekkende stoffen in een geving in brede zin, zijn op dit moment coronacrisis vormde daarbij de druppel. productketen brengen om de volumes- nog niet goed ingeregeld. Hiervoor bestaat troom van deze stoffen door de gehele het instrument Programma onder de Realistisch keten bij te houden met een track & Omgevingswet. Dit is bedoeld voor inte- Volgens Ollongren zijn er partijen die trace-systeem. Bevoegde gezagen en grale monitoring van omgevingswaarden. niettemin graag toch een eerdere invoe- de bedrijven kunnen dan ‘lekken’ in Middels een Programma is het ook moge- ring van de wet hadden gezien voorzien, alle fasen van de keten signaleren en lijk om de eerste aanbeveling van de Raad omdat zij er al klaar voor zouden zijn. daarnaar handelen. Deze gegevens zijn voor de Leefomgeving vorm te geven. Het ‘Tegelijk komen wij met elkaar tot de con- ook van belang om een goed beeld te is dan ook belangrijk om een dergelijk clusie dat de nieuwe datum voor iedereen krijgen van de cumulatieve blootstelling Programma verplicht op te nemen in een realistisch moet zijn zodat alle partijen in de leefomgeving. vergunning. Juridisch is dit nog wel een zich zorgvuldig kunnen voorbereiden op 2. Verleen alleen nog tijdelijke milieu- hele tour, maar door de juiste regels op te de komst van de wet.’ vergunningen, zodat bedrijven beter nemen in het Omgevingsplan kan dit wel. kunnen worden aangesproken op hun Kijkend naar de tweede aanbeveling Decentrale koepels zorgplicht om de impact op de leefom- kunnen er ook sancties worden opgelegd. De Vereniging van Nederlandse Gemeen- geving te minimaliseren. Denk hierbij aan de tijdelijke vergunnin- ten, het Interprovinciaal Overleg en de 3. Maak als bevoegd gezag bij het verlenen gen die niet worden verlengd. Bedrijven Unie van Waterschappen scharen zich van milieuvergunningen meer gebruik kunnen worden aangesproken op hun in een gezamenlijke verklaring achter van contra-expertise, om de door bedrij- zorgplicht om de impact op de leefomge- de nieuwe datum van 1 januari 2022. ven verstrekte informatie over stofeigen- ving te minimaliseren. Nadrukkelijk wordt daarbij gemeld dat de schappen te valideren. Aanbeveling nummer 3 herbergt een aan- inwerkingtredingsdatum ‘een belangrijke beveling richting Omgevingsdiensten. Hier mijlpaal’ maar niet het eindpunt is. ‘Na Het Besluit Activiteiten Leefomgeving (Bal) is expertise voor nodig want chemische inwerkingtreding leren, transformeren, regelt in de ZZS-module (paragraaf 5.4.3) analyses en procesanalyses zijn complex. monitoren en evalueren we verder. Ook elke vijf jaar een rapportage over de voort- Je weet immers niet altijd weet waar je het DSO zal zich na inwerkingtreding gang van de zorgplicht. Opvallend genoeg naar op zoek bent. De vraag is dan ook verder ontwikkelen naar het gewenste is in de ZZS-module in het Bal niets te hoe dit vorm te geven. Kortom, er is nog eindniveau.’ vinden over bodem, alleen lucht en water het nodige werk aan de winkel. worden genoemd. Het Bal regelt voorts in Derde uitstel hoofdstuk 3 voor welke bedrijfsactiviteiten De Omgevingswet bundelt vrijwel alle de ZZS module van toepassing is. wetgeving in het ruimtelijk domein en moet de omslachtige besluitvoering versnellen. Invoering van de wet was aanvan- kelijk voor 2018 voorzien, maar is nu voor de derde keer opgeschoven.

34 BEwerken | september 2020 Implementatiewet gewijzigde kaderrichtlijn afval; beter op weg naar een circulaire economie?

zoverre brengt de wijzigingsrichtlijn niet 2019, 35 267, nr. 3) zijn in het bestaande Op 1 juli 2020 is de implementa- veel nieuws. Sinds 2008 zijn de veelal tame- Nederlandse systeem in de meeste geval- tiewet in werking getreden. Deze lijk vage voorwaarden voor bijproduct of len burgemeester en wethouders dan wel einde-afvalfase in de rechtspraak verder gedeputeerde staten (en vaak namens hen wet strekt tot omzetting van de uitgekristalliseerd, onder meer op basis een omgevingsdienst) het bevoegd gezag Europese richtlijn (EU) 2018/851 van de ‘Guidelines on the interpretation en beoordelen zij in het kader van ver- tot wijziging van de Kaderricht- of key provisions of Directive 2008/98/EC gunningverlening, toezicht en handhaving on waste’ uit 2012. Zie bijvoorbeeld mijn (VTH) per geval of sprake is van einde-afval. lijn afvalstoffen uit 2008. Deze eerdere bijdrage in BEwerken | september Dit geldt zou ik menen ook voor bijproduct- wijzigingsrichtlijn vormde destijds 2017. Gelukkig gaat deze rechtspraak veelal status. Gelet op de dwingende formulering onderdeel van het Europese afval- uit van een pragmatische benadering waarvan de gewijzigde kaderrichtlijn, is de over- door voortgezet gebruik als bijproduct of heid daartoe ook verplicht zou ik menen. In pakket ter (verdere) bevordering nuttige toepassing gericht op einde-afval het kader van de EVOA kan ook de minister van de circulaire economie. Het worden bevorderd. van IenW per geval beoordelen of er sprake toepassen van afvalstoffen als is van einde-afval (of van een bijproduct). Voorts verduidelijkt de wijzigingsrichtlijn Tegen dergelijke besluiten staat bezwaar en grondstof is essentieel voor een dat de voorwaarden in de artikelen 5 en 6 beroep open. De bestaande bevoegdheid efficiënter grondstoffengebruik en als rechtstreeks toetsingskader dienen bij van de minister om per geval te besluiten of voor het sluiten van de kringloop. de vraag of iets afval is of niet. In de prak- er sprake is van einde-afval (oude lid 6), is tijk zal eerst moeten worden bekeken of er komen te vervallen. Volgens de toelichting Hieronder zal ik kort stilstaan bij voor een stof specifieke EU-criteria bestaan, draagt deze bevoegdheid niet bij aan meer de Nederlandse implementatie vervolgens of er specifieke nationale crite- uniformiteit omdat deze slechts ziet op één van de nieuwe regels omtrent ria zijn en daarna pas volgt een toets aan geval. Wél kan de minister van IenW nu de generieke voorwaarden. Omdat er voor bij ministeriele regeling bepalen dat een bijproducten en einde-afvalstatus de meeste stoffen (nog) geen specifieke specifieke soort stoffen als bijproducten of in de Wet milieubeheer. criteria zijn vastgesteld, zal in het gros van einde-afval worden beschouwd (artikel 1.1 de gevallen aan de generieke voorwaarden lid 7 respectievelijk 9). Tenslotte merk ik in moeten worden getoetst om te bepalen of dit verband op dat bedrijven ook nog de Bijproducten sprake is van een bijproduct of einde-afval. mogelijkheid hebben om aan het bevoegd en einde-afvalstatus gezag of de minister een rechtsoordeel te In de kaderrichtlijn afvalstoffen uit 2008 Wijziging Wet milieubeheer vragen. Tegen zo’n oordeel staat echter in was reeds een regeling opgenomen voor Ter implementatie is ervoor gekozen om beginsel geen bezwaar en beroep open. bijproducten (artikel 5) en voor einde-afval- als ‘passende maatregelen’ als bedoeld in fase (artikel 6). Met de wijzigingsrichtlijn de gewijzigde kaderrichtlijn, de generieke Conclusie uit 2018 zijn beide artikelen (beperkt) aan- voorwaarden voor bijproducten en einde- Al met al brengt de implementatiewet geen gescherpt. De lidstaten krijgen nu expliciet afval in de Wet milieubeheer zelf op te grote wijzigingen op het gebied van bijpro- de opdracht om passende maatregelen te nemen (artikel 1.1 lid 6 respectievelijk lid ducten en einde-afval. Toch zou ik menen nemen om ervoor te zorgen dat bijproduc- 7). In de oude Wm was in het 6e lid nog dat de nieuwe regeling een verbetering is ten ook als zodanig worden beschouwd en een rommelige bepaling opgenomen die en daarmee een (kleine) stap voorwaarts dat afvalstoffen niet langer als afvalstof (vrijwel) alleen betrekking had op einde- richting de circulaire economie. worden aangemerkt indien sprake is van afval met verwijzing naar de kaderrichtlijn. einde-afvalfase. Verder is de eis voor einde- Met de nieuwe regeling is nu volstrekt dui- mr. Arthur van Rossem afvalfase dat de stof “gebruikelijk” wordt delijk aan welke (generieke) voorwaarden toegepast voor specifieke doelen gewij- een stof moet voldoen, wil sprake zijn van Ted Legal zigd in “de stof of het voorwerp is bestemd een bijproduct of einde-afval. Ik juich dat Oude Delft 175 om te worden gebruikt voor specifieke toe. Voor einde-afval is het nieuwe eerste 2611 HB Delft doelen”. De nieuwe tekst laat meer ruimte criterium overgenomen uit de wijzigings- voor innovatie en dus uitbreiding van de richtlijn (bestemd om te worden gebruikt scope van einde-afvalfase. De overige voor- voor specifieke doelen). Volgens de toe- waarden zijn evenwel niet gewijzigd. In lichting bij de implementatiewet (TK 2018-

BEwerken | september 2020 35 Nederland verspilt jaarlijks 9.800 kilogram grondstoffen per inwoner

In Nederland worden nog lang Met een kwart aan hergebruikte grond- Ook de mobiliteitssector is met 36 miljoen niet alle gebruikte grondstoffen stoffen scoort ons land overigens wel beter ton per jaar een grootverbruiker, net als dan het wereldwijde gemiddelde. Dat wonen en infrastructuur (samen 31 mil- hergebruikt. Hierdoor komt de staat namelijk op 8,6 procent circulariteit, joen ton). jaarlijkse verspilling per inwoner zoals het steeds opnieuw hergebruiken Grondstofgebruik is een belangrijke bron van gebruikte materialen ook wel heet. In van CO -uitstoot, vooral in de chemische-, uit op 9,8 ton (9.800 kilogram) 2 2018 was dat nog 9,1 procent. energie- en logistieksector. Tezamen zijn aan materialen. Dat blijkt uit "Nederland verdient lof voor zijn inspan- deze sectoren verantwoordelijk voor 47 een woensdag gepresenteerd ningen op het gebied van circulariteit, procent van de uitstoot in Nederland. rapport van de non-profitor- maar zowel nationaal als internationaal Circle Economy verwacht dat het mogelijk is er nog een lange weg te gaan", aldus is om naar 70 procent circulariteit te gaan ganisatie Circle Economy. Marc de Wit, hoofdauteur van het rap- door minder gebouwen te slopen en in port over Nederland, een van de eerste te zetten op hernieuwbare energiebron- landen waarvoor de circulariteit berekend nen. Voor een stijging van circulariteit is. Momenteel is de Nederlandse economie moet tevens de landbouw meer grond- voor 24,5% circulair. stoffen hergebruiken. Ook moet er meer Onder de gebruikte grondstoffen vallen gerecycled en gerepareerd worden in de onder meer biomassa, fossiele brandstof- productiesector. fen en metalen. Het gros ervan gaat in Nederland op aan voeding en landbouw. Bron: persbericht Circle Economy Marc de Wit. d.d. 3 juni 2020 Inzamelroutes met één druk op de knop optimaliseren

Bedrijfs- en huishoudelijk afval aanzien- maakt de masterroute minder efficiënt. lijk efficiënter inzamelen. Dat kan door Als klanten, locaties en voertuigen in het masterroutes continu te optimaliseren. De geautomatiseerde systeem van AMCS zijn voordelen: organisaties besparen kosten ingevoerd, gaat dat met één druk op de en kunnen met dezelfde inzamelvoertui- knop. Zie het als een enorme rekendoos gen meer routes rijden. Bovendien daalt die door slimme algoritmes wel tot 300.000 het aantal gereden kilometers waardoor orders in één keer op de verschillende route-optimalisatie ook nog eens bijdraagt routes kan inplannen. Bij veranderingen aan de duurzaamheidsdoelen van afvalin- optimaliseert de planner met de spreek- zamelaars. woordelijk druk op de knop opnieuw de masterroute. Andersom werkt het ook. In voor een up-to-date nieuwe masterroute. Het optimaliseren van masterroutes voor continu geoptimaliseerde masterroutes Ook kunnen mogelijke scenario’s worden het inzamelen van bedrijfsafval met rol- is direct te zien welke route nog ruimte doorgerekend. Het systeem geeft in dat containers of huishoudelijk afval met mini- biedt om nieuwe opdrachten in te plannen. geval bijvoorbeeld aan voor welke klanten containers blijkt geen alledaagse kost. Het Daardoor kunnen routes wel 10 tot 20% het efficiënter is om op een andere dag in met de hand maken van nieuwe routes efficiënter worden gereden. te zamelen, welke dag en hoe laat. Ook is niet alleen arbeidsintensief, maar door Ook afvalinzamelaars die hun operationele kan de planner doorrekenen wat er met de continue veranderingen dienen de eerste afvalinzameling hebben geautomatiseerd routes gebeurt als een bepaald percentage mutaties zich al aan als de klus geklaard is. met legacy software, zoals Clear, Afval- van de klanten van dag verandert of als het Klanten willen bijvoorbeeld hun inzamel- Ris of PieterBas, kunnen masterroutes tijdsvenster met een uur wordt verruimd. dag of -frequentie aan passen, zeggen hun eenvoudig optimaliseren. Na bestaande Dat geeft meer mogelijkheden om flexibe- contract op, of er komen nieuwe klanten routes in de AMCS Route Planner geladen ler te plannen en bijvoorbeeld spoedorders in en postcodegebied bij. Elke wijziging te hebben, volstaat een druk op de knop direct op de juiste route zetten.

36 BEwerken | september 2020 Inzameling bedrijfsafval factor van betekenis voor circulariteit

Voor de inzameling en verwerking van afval wordt in Nederland onderscheid gemaakt tussen huishoudelijk afval en bedrijfsafval. De inzameling en verwerking van huishoudelijk afval is op grond van de Wet milieubeheer een taak van de lokale overheid. Een toenemend aantal gemeenten houdt zich echter ook direct of indirect bezig Onderscheid tussen huishoudelijk- en bedrijfsafval remt benutting grondstoffen. met het inzamelen van bedrijfsaf- bedrijfsafval meer gecoördineerd in te zijn die van het inzamelen van afval van val. Hoewel hierop de gedragsre- zamelen. Hiervoor aangevoerde motie- scholen en maatschappelijke organisaties. gels in het kader van de Wet Markt ven zijn onder andere schaalgrootte en Daarbij lijkt het niet te blijven. Ook tekort- en Overheid (WMenO) van toepas- efficiëntie. Daar waar in een gebied ver- schietende circulariteit wordt steeds vaker schillende afvalinzamelaars opereren zal als legitimeringsgrond aangegrepen. sing zijn, kunnen gemeenten onder de hoeveelheid opgehaald bedrijfsafval Wat exact onder maatschappelijk belang het mom van het algemeen belang per voertuig beperkter zijn. Dat leidt tot is te verstaan, was niet altijd even helder. hier gemakkelijk aan ontsnappen. relatief hogere kosten, meer voertuigki- Een positief signaal is de recente wijzi- lometers en onnodige overlast voor de ging van de Wet milieubeheer. Met het op Overheden mogen op een gelijk speelveld leefomgeving. Daarbij valt bijvoorbeeld te 1 april 2020 aangenomen amendement economische activiteiten uitvoeren, maar denken aan congesties, emissies, geluid, Schonis ligt er nu een basis om middels dan moeten zij wel een viertal gedrags- trillingen en schade/slijtage aan infrastruc- een algemene maatregel van bestuur regels naleven. Zo moeten tenminste de tuur. Om die negatieve effecten tegen te gemeenten het mogelijk te maken afval in integrale kosten worden doorberekend, gaan, zijn voor bedrijfsafval dat lijkt op te zamelen dat naar aard en samenstelling mogen overheidsbedrijven niet bevoor- huishoudelijk afval, ook wel KWD-afval vergelijkbaar is met huishoudelijk afval. deeld worden, mag er geen sprake zijn genoemd, inmiddels verschillende initia- Naar verwachting zal het streven gericht van functievermenging en mogen zij tieven ontplooid. Zo zijn er in de regio’s zijn op gebiedsgerichte en doelgerichte geen gegevens verstrekken aan derden. Gouda en Haarlem afvalinzamelaars die maatwerkoplossingen die ervoor zorgen Deze gedragsregels liggen verankerd in nauw met elkaar samenwerken en gaan dat de juiste inzamelaar op de juiste plek de artikelen 25i tot en met 25l van de elders in het land steeds meer onderne- inzamelt en het aantal vervoersbewegin- Mededingingswet en bij het schenden van mingenn over tot het collectief inkopen gen wordt beperkt. deze regels kunnen belanghebbenden van bedrijfsafval. Daarnaast hebben ver- Een tot de verbeelding sprekend voorbeeld een klacht bij de Autoriteit Consument schillende gemeenten zogenaamde hubs is dat van de Metropoolregio Amsterdam en Markt (ACM) indienen. Bij en daad- gecreëerd om zoveel mogelijk transporten (MRA). De MRA, waarvan 32 gemeenten werkelijke overtreding kan de ACM bij buiten de centra te houden. De ‘last mile’ deel uitmaken, werpt zich op als een beschikking verklaren dat zij deze heeft logistiek van en naar de ondernemer wordt duurzame, internationaal concurrerende vastgesteld en waar nodig een last onder daarbij uitgevoerd door lichtere of elek- metropoolregio, die minder afhankelijk wil dwangsom opleggen. trische voertuigen. Bij die verschillende zijn van externe hulpbronnen en grond- initiatieven spelen niet uitsluitend private stoffen. Door onder meer inzameling en Toename gemeentelijke inzamelbedrijven een rol. Ook een mix van verwerking van afval goed op elkaar af te bemoeienis private en publieke bedrijven komt voor. stemmen, blijkt het mogelijk om enerzijds Het aantal gemeenten en dan met name En er zijn gemeenten die zelf het inzame- meer circulariteit te realiseren en ander- de wat grotere dat overgaat tot de inzamelen van op huishoudelijk afval gelijkend zijds de logistieke belasting te verlagen. ling van bedrijfsafval neemt toe. Zolang bedrijfsafval naar zich toetrekken. Hiervoor heeft het MRA nadrukkelijk de gemeenten zich aan de spelregels houden, regierol naar zich toegetrokken. is daar weinig tegenin brengen. De laatste Legitimering tijd staat slimme logistiek voor bedrijfs- Voor legitimering beroepen deze gemeen- afval sterk in de belangstelling. Diverse ten zich dikwijls op het maatschappelijk initiatieven zijn inmiddels opgestart om belang. Bekende voorbeelden hierbij

BEwerken | september 2020 37 Omdat de grondstof voor nieuw plastic, aardolie, in het eerste halfjaar van 2020 Markt voor gerecycled goedkoper is dan recyclaat, kiezen bedrijven voor het verpakken van hun producten uit kostenoverwegingen massaal voor plastic volledig ingestort nieuw plastic. In een tijd dat economische gevolgen door de coronacrisis steeds zicht- Nederland en een circulaire economie ver- vrees dat het ingezamelde plastic naar baarder worden, lijkt duurzaamheid niet eist juist versnelde groei van het verbruik de verbrandingsoven moet, is inmiddels meer te boeien. Veel bedrijven staan in van recyclaat. De problemen zijn volgens realiteit. De stagnerende omzet leidt tot de ‘survivalmode’ en kiezen vanwege de de NRK al voor de coronacrisis op gang bomvolle opslagruimtes en het huren van onzekere tijden voor goedkoop. gekomen. Ze zijn het gevolg van handels- extra ruimte resulteert in extra kosten. De conflicten, de schaliegasproductie in de NRK pleit dan ook voor een verplichting De omzet is tot wel 90 procent weggeval- Verenigde Staten en daaraan gekoppelde bij bedrijven om gebruik te maken van len zo schreef de branchevereniging van aanvullende capaciteit voor productie van gerecycled plastic. Staatssecretaris Van recyclingbedrijven NRK in een dit voorjaar volledig nieuwe ofwel 'virgin' kunststoffen. Veldhoven is voorstander van een mini- verzonden brandbrief aan de staatssecre- Volgens NRK loopt door het wegvallen van mumeis, maar geeft tevens aan dat dit in taris van het ministerie van Infrastructuur de vraag nu ook de inzameling van plastic Europees verband moet worden geregeld en Waterstaat. gevaar: En uiteindelijk zal het stagneren en dat kost tijd. Naast de economische schade voor bedrij- van de inzameling, sortering en recycling ven levert dit volgens NRK ook maatschap- ook betekenen dat de gestelde recycling- pelijke schade op. Verduurzaming van doelen niet zullen worden gehaald. De Grootschalige inzet biomassa is niet schoon

Hoewel steeds meer partijen zich Op papier klimaatneutraal achter de oren krabben over hoe Veel biomassa komt daarom uit het buitenland. En dat is niet alleen resthout. Er duurzaam het verbranden van worden ook bomen voor gekapt. Volgens hout nu eigenlijk is, blijkt het wetenschappers van het VN-klimaatpanel kabinet blijkt nog niet te willen IPCC niet erg zolang daarvoor weer nieuwe bomen worden aangeplant. Op papier blijft stoppen met het subsidiëren van dan alles klimaatneutraal. Die nieuwe nieuwe biomassacentrales. Eric bomen slaan op den duur immers evenveel CO op als er wordt uitgestoten bij de ver- Wiebes, minister van Economi- 2 branding. En daar gaan de pleitbezorgers sche Zaken en Klimaat, wees de in de fout. Vorig jaar waarschuwde de Euro- Tweede Kamer er medio juni nog pese koepel van nationale wetenschappe- eens op dat dat meer biomassa lijk academies (EASAC) er nog voor dat deze redenering niet opgaat. In werkelijkheid noodzakelijk is om te voldoen aan blijkt biomassa zelfs meer CO2 uit te stoten het klimaatakkoord van Parijs. dan kolen en duurt het veelal decennia voor nieuwe bomen zijn volgroeid, als ze Als resthout (afgewaaide takken, tuinafval, al worden aangeplant. bomen die niet geschikt zijn voor planken) Wiebes ‘ingaat tegen het kabinetsbeleid’.

ergens blijven liggen rotten, komt er CO2 In dezelfde val Het stikstofprobleem leerde nu juist dat dat erin ligt opgeslagen vrij. Je zou het dus Ook de commissie Remkes, die in mei goed beleid geen kwestie is van enkel net zo goed kunnen verbranden en inzet- nog een advies uitbracht over het stik- rekenmodellen. Maatregelen die op papier ten als energiebron, stellen de pleitbezor- stofprobleem in Nederland, adviseerde te kloppen, terwijl de vervuiling in werke- gers van biomassa. Zij gaan er dan wel aan stoppen met biomassa. Volgens de com- lijkheid gewoon doorging, daar zette de voorbij dat er in ons land te weinig van dit missie stoten de kleinere centrales die nu rechter een streep door. Bij het najagen van soort resthout is voor grootschalig gebruik. in wijken worden ontwikkeld om huizen de Parijse klimaatdoelen lijkt het kabinet te verwarmen of energie op te wekken dezelfde fout te maken. te veel stikstof uit. Het kabinet legde het advies naast zich neer omdat het volgens

38 BEwerken | september 2020 De per 1 januari 2020 ingevoerde importheffing op afval Opeenstapeling heffingen leidt tot een significante daling van de hoeveelheid geïm- treffen AVI’s zwaar porteerd brandbaar afval uit Engeland. De Engelse Environ- ment Agency becijferde dat die hoeveelheid in het eerste kwartaal van dit jaar in vergelijking met 2019 in het meest sombere scenario nagenoeg is gehal- veerd (-47%) tot 540.000 ton. In een wat minder pessimistisch scenario bedraagt de daling overigens nog altijd -38% oftewel 440.000 ton. Hoeveelheden die, als gevolg van het ont- breken van financiële ruimte, slechts ten dele de weg hebben gevonden naar Britse recycling- Opeenstapeling desastreus De heffing en afvalenergiecentrales. Veroorzaakten de in 2015 ingevoerde ver- De CO2-heffing is vorig jaar na moeizame brandingsbelasting en de importheffing al onderhandelingen vastgelegd in het Kli- Het is geen verrassing dat de honderddui- een negatieve impact op het financieel ren- maatakkoord. Zo’n driehonderd bedrij- zenden tonnen afval die niet meer naar dement van de AVI’s, de per 2021 beoogde ven in de industrie gaan vanaf 2021 extra

Nederland worden geëxporteerd niet invoering van een nationale CO2-heffing betalen voor uitstoot boven op de prijs die opeens in Engeland wordt gerecycled of doet daar nog een schepje bovenop. Ook ze in het Europees emissiehandelssysteem verbrand. Daar is in Engeland simpelweg al gaat afvalverbranding veelal gepaard (ETS) kwijt zijn voor uitstoot van CO2. De geen beschikbare capaciteit voor en die met nuttige toepassing van restwarmte, heffing moet investeringen in duurzame zal er het komende decennium ook nog zijn, in tegenstelling tot bedrijven gericht energie stimuleren en de uitstoot door de niet zijn. Het Britse Ministerie DEFRA publi- op stadsverwarming of het opwekken van industrie in 2030 met zo’n 60% hebben ceerde in maart 2019 nog dat alhoewel er elektriciteit, AVI’s niet uitgezonderd van gereduceerd. MVO Nederland toonde zich al 104 miljoen ton afval in Engeland wordt laatstgenoemde heffing. Als motief hier- een van de voorvechters van deze maatre- gerecycled, er jaarlijks ook nog steeds 52 voor wordt gewezen op het borgen van gel en zette pas haar handtekening onder miljoen ton afval in Groot-Brittannië wordt het reduceren van de uitstoot. De opeen- Klimaatakkoord nadat de CO2-heffing daar gestort, waarvan 7 miljoen ton huishoude- stapeling van maatregelen veroorzaakt een deel van uit maakte. lijk restafval. Daar de situatie in Schotland substantiële kostenpost en leidt tot een Dankzij de coronacrisis is de industrie relatief gezien niet wezenlijk verschilt met forse inbreuk op het ‘level playing field’ voorlopig nog weinig geld kwijt aan de die van Engeland, stapelt het bewijs dat de voor afvalverwerking binnen Europa. De CO2-heffing. De extra belasting op de uit- importheffing tot meer storten en meer impact zou zelfs de continuïteit van deze stoot van kooldioxide gaat weliswaar in

CO2-emissies in het Verenigd Koninkrijk leidt vorm van afvalverwijdering in Nederland 2021 in, maar zal blijkens de toelichting bij zich op. Illustratief voor de situatie in Schot- in gevaar kunnen brengen. Zolang de het concept-wetsvoorstel de eerste jaren land is het feit dat het voor huishoudelijk circulaire economie nog geen feit is, zijn zo laag zijn dat er voor het bedrijfsleven afval reeds aangekondigde stortverbod per de AVI’s een onmisbare schakel in het zo nagenoeg geen lastenverzwaring optreedt. 2021 door tekortschietende verwerkingsca- duurzaam mogelijk verwijderen van afval. Economen zien in de heffing een doeltref- paciteit inmiddels is herzien. De importhef- De vraag is dan ook of het kabinet wel fend middel om bedrijven de klimaatbe- fing, bedoeld om de zelfvoorzienendheid voldoende oog voor het maatschappelijk stendige kant op te sturen. Zij denken ook buiten onze landsgrenzen te stimuleren, belang hierachter heeft. niet dat de Nederlandse concurrentieposi- schiet haar doel voorbij. Het leidt bepaald tie hiermee in gevaar komt. De opbrengst niet tot reductie van de CO2-uitstoot in van de heffing is deels te gebruiken voor Nederland en daarbij brengt het storten de ontwikkeling van schone technologie, van afval ook nog eens negatieve milieuge- die de opwarming van de aarde moet volgen buiten ons land met zich mee. tegengaan.

BEwerken | september 2020 39 inkoopstrategie ‘Inkopen met impact’ is Circulair inkopen komt onderzocht. Bij het rijk is er een significant verschil tussen de inkopen zes maanden voor en na de invoering: 55 procent tegen- moeilijk van de grond over 30 procent noemt milieugerelateerde criteria in aanbestedingen. Zo’n significant Er is beperkte aandacht voor circulariteit verschil werd niet gevonden op gemeente- in aanbestedingen, blijkt uit studenton- lijk niveau. derzoeken van de Universiteit Utrecht. Circulair inkopen lijkt dus moeilijk van de Aandacht voor luchtkwaliteit grond te komen. Wat betreft de aandacht Overigens besteden grote gemeenten wél voor duurzaamheid bij aanbestedingen is meer aandacht aan luchtkwaliteit in aan- er bij het rijk wel verschil te zien sinds het bestedingen dan kleine gemeenten, maar invoeren van de strategie Inkopen met zo’n verschil is niet te zien tussen linkse en impact, maar niet bij gemeenten. Ondanks rechtse gemeenten, blijkt uit onderzoek. de best wel brede aandacht voor circulaire Rijke gemeenten besteden ook niet signi- gemeenten/overheidsinkoop, heeft slechts ficant meer aandacht aan duurzaamheid 0,2 procent van alle openbaar gepubli- schoenen staat. Het uitwisselen van kennis dan minder welvarende gemeenten. De ceerde aanbestedingen in de laatste drie tussen circulaire inkopers en traditionele onderzoeken zijn begeleid door prof. dr. jaar een duidelijke circulaire insteek inkopers kan voor verbetering zorgen, Fredo Schotanus, bijzonder hoogleraar maar ‘er moeten grote stappen gezet publieke inkoop. Overigens doet Nederland het wel beter worden om circulair inkopen te stimule- dan de andere onderzochte landen in ren in Europa als geheel en in Nederland Europa (België, Frankrijk, Duitsland, Polen, specifiek.’ Denemarken, Zweden en Portugal). Toch concludeert onderzoeker Kim Gaaikema (Geen) significant verschil dat hoewel circulair inkopen steeds popu- Ook het verschil in duurzaamheid in aan- lairder wordt, het nog steeds in de kinder- bestedingen sinds de invoering van de rijks- Bron: Binnenlands Bestuur d.d. 30 juli 2020.

VTN op haar beurt is een welkome aan- VTN is weer terug op vulling op het bestaande programma van SAES. Net als SAES staat VTN voor kwaliteit en het Italiaanse VTN steekt wereldwijd de Benelux markt met kop en schouders boven de rest uit. Het bedrijf blijft doorontwikkelen waarmee de SAES International, exclusieve dis- producten alsmaar beter en beter worden. tributeur van onder meer Epiroc en VTN levert het breedste programma met de meeste ervaring en is daarmee een perfecte Erkat, neemt vanaf januari 2020 de aanvulling op het toch al indrukwekkende distributie van het VTN-programma programma van SAES. in de Benelux voor haar rekening. Voor meer informatie neemt u contact op met: VTN is een gerenommeerde Italiaanse producent van onder meer sloop- en com- bischaren, sloopsorteergrijpers en vergrui- zers. VTN heeft in SAES een zeer geschikte partner gevonden om hen in de Benelux terug op de markt te brengen. SAES biedt haar klanten de juiste knowhow, ondersteuning en service die ook VTN haar klanten wilt bieden. Bovendien is SAES SAES International B.V. zeer actief in de Benelux en verhuurt zij Lozerweg 10-14, Weert totaaloplossingen aan haar klanten, ook Rietlanden 6, Beverwijk wereldwijd. Redenen genoeg voor VTN om Tel. +31 (0)495-561929 met SAES in zee te gaan. E-mail: [email protected] www.demolitiontools.eu

40 BEwerken | september 2020 doen en moesten ook nog eens anderhalve Terugblik meter afstand houden tot elkaar. Inspelend HOUD AFSTAND! op de actualiteit was ‘social distancing’ het centrale thema gedurende de Week op Week van de Veiligheid. Met gebruikmaking van vertrouwde communicatiekanalen als van de intranet, narrow-casting en het mededelin- genbord gaven organisaties, zowel online als op afstand, elk op hun eigen manier, Veiligheid invulling aan dit thema. Voorbeelden Van 2 tot en met 5 juni heeft de Week van Dura Vermeer deed dat bijvoorbeeld illustratie & vormgeving: www.seidell.nl www.seidell.nl illustratie & vormgeving: de Veiligheid 2020 plaatsgevonden. Op middels een veiligheidsfilm met als titel: diverse locaties, verspreid over het land, www.arbocatalogus-afvalbranche.nl ‘Veiligheid in de keten’. Kijk hoe jij een hebben organisaties in de afvalbranche steentje bij kan dragen aan een veiligere waaronder L’Ortye, Baetsen, GP Groot, bouw, is het appel op de medewerker dat Sortiva, Renewi en de Sinkegroep extra van deze film uitgaat. aandacht voor veilig en gezond werken GP Groot en Sortiva maakten vooral in relatie tot het thema ‘afstand houden’ gebruik van de informatie en illustraties gevraagd. Een ‘hot item’ in de anderhalve heid en op die van anderen. De afvalbran- deel uitmakende van de Arbo Catalogus. meter-samenleving waar medewerkers che is zich hier altijd al van bewust en heeft Deze info hadden zij geplaatst op het in de afvalbranche dagelijks en in vele veilig en gezond werken scherp op het intranet en op digitale publicatiescher- uiteenlopende situaties mee te maken netvlies. men. Daarnaast werden extra controles hebben. De pandemie maakte het voor iedereen uitgevoerd en maakten de directeuren en lastig activiteiten te organiseren. De mede- KAM-managers dagelijks een ronde over De coronapandemie vroeg ons allen extra werkers in de vitale sector, waartoe ook de het terrein om met medewerkers over alert te zijn op onze gezondheid en veilig- afvalbranche behoort, hadden al genoeg te eventuele verbeteringen te spreken. Titaandioxide in poedervorm gevaarlijk?

Vanaf 1 oktober 2021 wordt titaandioxide Nogal wat gevolgen (wit pigment) in poedervorm geclassifi- Naast het aanpassen van etiket- ceerd en geëtiketteerd als gevaarlijke stof. teringen brengt de classificatie Wat betekent dit? nogal wat gevolgen met zich mee, onder andere voor de De afgelopen jaren is de EU-commissie recyclingbranche. Afval dat ≥ bezig geweest met een discussie over het 1% van een mogelijk kankerver- classificeren van titaandioxide als mogelijk wekkende stof bevat, moet als kankerverwekkende stof. Aanleiding hier- ‘gevaarlijk afval’ gekwalificeerd voor was een onderzoek met proefdieren worden en als zodanig afge- in de 80’er en 90’er jaren. voerd. Grofweg gaat het dan om Op basis van deze oude onderzoeken was 50% van al het kunststofafval, er vooral vanuit de Franse overheid een maar ook om een grote hoeveel- verzoek om titaandioxide als mogelijk kan- heid bouwpuin. kerverwekkend te classificeren. Na een lange discussie besloot de EU Een schaap titaandioxide in poedervorm als zodanig Titaandioxide lijkt slechts het eerste pro- (klasse 2) te doen. De overgangstermijn duct te zijn waar een discussie over heeft loopt tot en met september 2021. plaatsgevonden. Als er een schaap over de dam is, volgen er in de regel meer. Ook voor andere producten in poedervorm, waaronder cement, ligt een discussie op de loer.

BEwerken | september 2020 41 Loppersum duurzaamste gemeente

De Groningse gemeente Lopper- de mate van verstening. Loppersum komt daarvoor is volgens Vattenfall de grote sum is de duurzaamste gemeente als meest duurzame gemeente uit de bus. mate van hoogbouw. Ook de meeste andere gemeenten in de van Nederland. Dat blijkt uit de top tien liggen in het noorden van het Subsidie Duurzaamheidsindex Nederlandse land. Het minst duurzaam is de gemeente Nederlanders die energiebesparende Gemeenten. In de top tien duur- Diemen, met een indexscore van -0,7 doen maatregelen willen treffen of duurzamer zij het bijna drie keer minder goed dan warmte willen opwekken, kunnen onder zaamste gemeenten volgen Ame- landelijk gemiddeld. andere aanspraak maken op de ISDE land, Westerveld, Het Hogeland, voor de productie van duurzame energie. Staphorst, Opsterland, De Wolden, Duurzaamheidsindex van Nederland (DiNG) Huishoudens in de noordelijke provincies Gebaseerd op het aandeel inwoners met vragen deze subsidie vaker dan in andere Dalfsen, Midden-Drenthe en Veere, zonnepanelen, goedgekeurde ISDE aanvra- provincies aan voor energiebesparende gen en de verstening van tuinen. maatregelen. In 2016 en 2017 gezamen- De index van Energiebedrijf Vattenfall lijk werden er per 10.000 huishoudens in is samengesteld op basis van de meest Zonnepanelen Nederland gemiddeld 50,9 aanvragen voor recente openbare data van Rijkswaterstaat, 9 Procent van alle Nederlandse huishou- ISDE gedaan. Het gemiddeld aantal aanvra- het Centraal Bureau voor de Statistiek en dens heeft zonnepanelen op het dak. Op gen blijkt het hoogst te zijn op Ameland. Cobra Groeninzicht. De index geeft weer provinciaal niveau lopen Drenthe en Zee- Per 10.000 huishoudens werden hier name- hoe Nederlandse huishoudens omgaan met land voorop. Randstedelingen zijn aan de lijk 426 aanvragen gedaan, ruim acht keer duurzaamheid in en om het huis. Zo wordt andere kant het minst begaan met (zelf) zoveel als het landelijk gemiddelde. gekeken naar het aantal zonnepanelen, opwekken van energie met zonnepanelen. het aantal aanvragen voor een Investe- De provincies Zuid-Holland, Noord-Holland Verstening ringssubsidie duurzame energie (ISDE) en en Utrecht scoren het laagst. Een verklaring Verstening van tuinen is, met oog op duurzaamheid en milieu, ongunstig. In de zomer houdt steen warmte vast, terwijl bomen en planten juist verkoelend werken. Daarnaast is er door de verstening minder ruimte voor bijen en andere insecten. Dit betekent dat er minder voedsel is voor vogels. Heel Nederland versteent, maar Fle- voland spant de kroon. Hoewel verstening overal in bepaalde mate aanwezig is, spant Flevoland de kroon. Alle zes gemeenten binnen deze provincie zijn minder ‘groen’ dan het Nederlands gemiddelde.

42 BEwerken | september 2020 Circulaire maatregelen extra belangrijk na coronacrisis

Staatssecretaris Stientje van Veldhoven wil Weinig gebruikgemaakt op een duurzame wijze uit de coronacrisis van eerdere subsidies komen. Daarbij zijn circulaire maatregelen Bovendien is er in de jaren 2016-2018 relatief van groot belang, schrijft ze in een Kamer- weinig gebruikgemaakt van het stimulerings- brief over de circulaire economie. Ze wil budget voor innovatie voor circulaire econo- echter niet vooruitlopen op eventuele mie-projecten, schrijft ze. Wel is dit in 2019 extra subsidies. en 2020 meer geworden, vanwege de sterk toegenomen aandacht voor het onderwerp. In “Circulaire maatregelen richten zich bij deze jaren zijn daar ook extra middelen voor uitstek op groen herstel. Dergelijke maat- vrijgemaakt. De effecten van dit soort extra regelen zorgen voor een verlaging van de stimuleringsmaatregelen worden eveneens milieudruk door reductie van de uitstoot meegenomen in de in oktober te verschijnen van CO2”, schrijft ze. rapportage van het PBL. Desondanks zegt ze niet direct extra stimu- Ook voor de circulaire ambities van steden leringsmaatregelen toe. Eerst is van belang komen niet direct extra subsidies beschikbaar. dat ‘we goed weten waar we staan’, stelt De rol van het Rijk is faciliterend en ondersteu- ze. “De Integrale Circulaire Economie Rap- nend en waar mogelijk kan er aansluiting bij portage (ICER) zal in oktober een eerste nationale acties worden gezocht. Zo hanteert beeld opleveren over het Rijksbrede Pro- Amsterdam, die in 2050 100 procent circulair gramma Circulare Economie. Dat is de basis wil zijn, sinds kort op basis van de crisis- en over eventuele bijsturing van het overheids- herstelwet een scherpere drempelwaarde bij programma.” milieuprestatie voor gebouwen (MPG) dat het ministerie van BZK mogelijk heeft gemaakt. Revolutie in Doorstroom-mengerland!

hulpstoffen) gewogen en gedoseerd kunnen worden zonder daarbij invloed te hebben op het continue karakter van het mengen. Dit alles is mogelijk door gebruik van slimme programmatuur in combinatie met de aanwezige loadcells. Wil je meer weten over de BLEND A240 neem dan contact op met Jager Meng- en Recyclingtechniek op 0341 42 45 33 of op [email protected]

De A240 van BLEND heeft namelijk maar beladen. De installatie is geschikt om immo- liefst 2 of zelfs 3 grondstoffenvakken op de bilisaat, stabilisatiezand, koude asfalt en hoofdmachine en kan binnen 4 uur com- zelfs beton te produceren en is dus binnen Jager Meng- en Recyclingtechniek B.V. pleet opgebouwd worden!! De supermo- korte tijd op de zetten! Nobelstraat 40a biele installatie heeft zijn eigen generator, 3846 CG Harderwijk er behoeft geen ramp gemaakt te worden De A240 is dan ook een geheel nieuw ont- +31(0)341 42 45 33 en produceert tot 200 ton per uur. De loader worpen doorstroommenger waar alle grond- [email protected] kan daarmee vanaf de grond de installatie stoffen, (toeslagstoffen, cement, bitumen, www.jager-mrt.nl

BEwerken | september 2020 43 Mineralz’ (grond)reinigingsactiviteiten in de provincie Groningen

Mineralz, dochteronderneming van reiniging en daarnaast Renewi, heeft alle (grond)reinigingsacti- verschillende bouwstoffen viteiten van BVNN Boskalis Dolman V.O.F. zoals zeefsorteerzand, op de Stainkoeln locatie in de provincie hoogovenslakken en Groningen overgenomen. bodemassen. Al deze stromen zijn afkomstig uit het Na een jarenlange samenwerking hebben noorden van Nederland de drie vennoten, Boskalis Dolman, Ooster- waarmee deze locatie hof Holman en Mineralz besloten ieder zijn ideaal gesitueerd is.” eigen weg te gaan. Mineralz zet hierin alle “De vooracceptatie van activiteiten uit de V.O.F. voort onder haar deze stromen werd al door eigen vlag op de locatie Stainkoeln ten Sales Support van Mineralz westen van Groningen. Deze locatie staat verzorgd, wat we in de bekend als een afvalverwerkings- en stort- toekomst ook blijven doen. locatie alwaar Mineralz een terrein van De verschillende stromen circa 1,2 ha huurt en hierop alle (grond) worden naar de locatie reinigingsactiviteiten uitvoert. Stainkoeln in Groningen getransporteerd reinigde stromen in Noord-Nederland te Robin Smit, locatiemanager Mineralz, alwaar deze tot herbruikbare grond- en bedienen. Dit is een mooie eerste stap in legt uit: “We verwerken op deze locatie bouwstoffen worden verwerkt.” legt Paul de groeiambitie van Mineralz gericht op jaarlijks tussen de 60.000 en 80.000 ton Dijkman, Director Mineralz verder uit. de komende jaren.” verontreinigde stromen bestaande uit ver- “Met deze overname is Mineralz in staat ontreinigde grond voor extractieve grond- de gehele markt van verschillende veront- Recypedia: Biomassa

Biomassa is stof van organische oorsprong, geproduceerd door organismen, waaronder planten en dieren. Stoffen van organische oorsprong die door geologische processen zijn getransformeerd, zoals steenkool, aardgas of krijt, rekent men niet tot biomassa. In de biologie drukt men de hoeveelheid biomassa die onderdeel uitmaakt van levende organismen in een bepaalde levensgemeenschap uit in gewicht. De productie van nieuwe organische stof (biomassa) door deze organismen gedurende een bepaalde periode, drukt men uit in een energiewaarde, zoals calorieën of kilojoules. De mens maakt gebruik van biomassa als grondstof. Biomassa kan dienen als voedsel voor mensen en vee, als materiaal zoals voor meubels en woningen, als brandstof, voor ener- gieopwekking (zoals houtpellets, maïs, palmolie) en als basis voor productiedoeleinden in de chemische industrie. Biomassa heeft in Europa meer aandacht gekregen vanwege de mogelijke bijdrage aan de energietransitie. In de 'Europese richtlijn ter bevordering van het gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen' (Richtlijn 2009/28/EG) wordt de volgende definitie voor biomassa gehanteerd: "De biologisch afbreekbare fractie van producten, afvalstoffen en residuen van biologische oorsprong uit de landbouw (met inbegrip van plantaardige en dierlijke stoffen), de bosbouw en aanverwante bedrijfstakken, met inbegrip van de visserij en de aquacultuur, alsmede de biologisch afbreekbare fractie van industrieel en huishoudelijk afval." Afvalhout afkomstig van bouwen sloopactiviteiten (Hout-A en Hout-B of Houtmix) kan ingezet worden als biomassa, C-hout bevat milieuschadelijke stoffen en mag niet als biomassa ingezet worden.

44 BEwerken | september 2020 De pro’s van een Keestrack R machine

Het nog steeds groeiende assortiment van hydraulische systemen en van hybride plug- De Keestrack R5 en R6 hebben een grote Keestrack bestaat op dit moment uit rote- in aandrijvingen, worden zowel brandstof- separate tweedeks voorzeef en kunnen rende impactbrekers, kaakbrekers, kegel- als onderhoudskosten gereduceerd. uitgerust worden met een enkel- of dub- brekers, zeefmachines en uiteraard mogen Alle machines van Keestrack zijn zoda- beldek nazeef. we de stackers niet vergeten. Daarnaast nig ontworpen dat ze op een makkelijke De Keestrack R6E is beschikbaar in een heeft Keestrack stof-onderdukkingssyste- manier te transporteren zijn, met als resul- direct aangedreven elektrische of in een men in haar assortiment. taat dat de machines altijd binnen een volledig elektrische uitvoering en kan met korte tijd inzetbaar zijn. een Dolly-systeem worden getranspor- Een andere gunstige teerd. bijkomstigheid is dat de machines in veel gevallen zonder vergunning te vervoeren zijn. De R-serie van Keestrack bevat roterende puin- brekers met een eigen gewicht van 32, 52 of 62 ton en zijn beschikbaar in een hydraulische of elektrische variant. THO C. van der Pols & Zn. B.V. Bij Keestrack staan tijdens het produce- De Keestrack R3E beschikt over een geïn- Stationsweg 36 3214 VK Zuidland ren van haar machines veiligheid, flexibi- tegreerde voorzeef waar het materiaal dat (0031) 818458845 liteit en productiviteit voorop. Doordat vooraf gezeefd is desgewenst separaat kan [email protected] Keestrack gebruik maakt van load-sensing worden afgevoerd. www.pols.nl

Milieu en Omgevings vergunning vergt kennis mtech is gespecialiseerd in : – Omgevingsvergunningen – Managementsystemen – Veiligheidsrapportages en -studies – Milieueffectrapportages en -studies – Ruimtelijke ordening – Waterwet – IPPC – ADR-regelgeving – Afval- en bodemwetgeving – Geluid, geur, luchtkwaliteit, stikstofdepositie – Bestuursrechtelijke procedures – Natuurbescherming Nederland België Roermond Brussel Gent Hasselt Namen Produktieweg 1g Esplanade 1 bus 16 Industrieweg 118 / 4 Maastrichtersteenweg 210 Route de Hannut 55 6045 JC Roermond 1020 Brussel 9032 Gent 3500 Hasselt 5004 Namur T +31 475 420 191 T +32 2 734 02 65 T +32 9 216 80 00 T +32 11 223 240 T +32 81 226 082 [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] www.m-tech-nederland.nl

m-tech_2020_scm_180x132.indd 1 10/01/20 11:37

BEwerken | september 2020 45 Locaties leden BRBS Recycling

breken sorteren breken en sorteren

Donateurs BRBS Recycling Bedrijfsnaam Adresgegevens Postcode Plaats Telefoonnummer Website Craco Nederland Groenoord 424 2401 AP Alphen a/d Rijn 0172 - 42 30 50 www.craco.nl Demarec De Hork 32 5431 NS Cuijk 0485 - 44 23 00 www.demarec.nl Duim Techniek Gildetrom 12 3905 TC Veenendaal 0318 - 52 96 38 www.duimtechniek.nl Geha Laverman Distributieweg 31 2404 CM Alphen a/d Rijn 0172 - 47 51 53 www.geha-laverman.com IFE Bulk Benelux Groot Overeem 7 3927 GH Renswoude 0318 - 74 57 40 www.ife-bulk.nl Jager Meng- en Recyclingtechniek Nobelstraat 40a 3846 CG Harderwijk 0341 - 42 45 33 www.jager-mrt.nl Lubo Systems B.V. Phileas Foggstraat 85 7825 AW Emmen 0591 - 66 80 80 www.lubo.nl M-Tech Nederland BV Produktieweg 1G 6045 JC Roermond 0475 - 42 01 91 www.m-tech-nederland.nl MILON bv Rembrandtlaan 4 5462 CH Veghel 073 - 547 72 53 www.milon.nl C. van der Pols & Zn. B.V. Stationsweg 36 3214 VK Zuidland 0181 - 45 88 45 www.pols.nl Pon Equipment B.V. Rondebeltweg 41 1329 BP Almere 088 – 737 75 44 www.pon-cat.com Saes International B.V. Lozerweg 10-14 6006 SR Weert 0495 - 56 19 29 www.saes.nl Van der Spek Vianen BV De Limiet 14 4131 NR Vianen 0347 - 36 26 66 www.vanderspek.nl Van Iersel Luchtman Advocaten Meerendonkweg 21 5216 TZ ‘s-Hertogenbosch 088 - 908 08 00 www.vil.nl Verhoeven Grondverzetmachines B.V. Den Engelsman 2 6026 RB Maarheeze 0495 - 59 66 66 www.verhoevenbv.nl Wirtgen Nederland B.V. Velsenstraat 1 4251 LJ Werkendam 0183 - 44 92 37 www.wirtgen.nl Ledenlijst

1 l ATM - Part of Renewi 20 l Gebr. van den Brand en van Oort B.V. 40 l Recycling Den Helder l Renewi Wateringen, Wateringveld- Vlasweg 12 4782 PW Moerdijk Koperslagerstraat 17 Oostoeverweg 41, seweg 1, 2291 HE Wateringen t. 0168-389289 5405 BS Uden t. 0413-273033 1786 PS Den Helder l Renewi Weert, Graafschap Hornelaan Locatie t. 0224-541844 207, 6004 HN Weert l 2 Attero B.V. l Oss Locatie l Renewi Weert Postbus 40047 7300 AX Apeldoorn l Den Helder: t. 0223-637584 Lozerweg 58, 6006 SR Weert l t. 088-551000 21 Gebr. van der Heiden B.V. l Renewi Zeewolde l Locaties Eemweg 31A, 3755 LC Eemnes 41 Recycling Dongen B.V. Baardmeesweg 36, 3899 XS Zeewolde l Landgraaf: t. 088-5502585 t. 035-5382182 De Slof 36, 5107 RJ Dongen l Renewi Zierikzee l Montfort: t. 088-5502652 Locaties t. 0162-372554 Deltastraat 39, 4301 RC Zierikzee l l Tilburg: t. 088-5502523 Almere: t. 036-5328997 Locatie l Renewi Zoetermeer l l l Venlo: t. 088-5502401 Eemnes: t. 035-5382182 Waalwijk: t. 0416-333064 Radonstraat 231, 2718 SV Zoetermeer l l Wijster: t. 088-5501000 Nieuwegein: t. 035-5382182 l Renewi Zoeterwoude, Industrieweg l l 42 Renewi Nederland B.V. Wilp-Achterhoek: Markelo: t. 0547-362430 24c, 2382 NW Zoeterwoude t. 088-5501000 Flight Forum 240, 5657 DH Eindhoven l 22 GipsRec.nl B.V. t. 0800-0130 43 l Rewinn B.V. l 3 AVG Recycling Heijen B.V. Metaalpark 7, 9936 BV Farmsum Locaties Amerikahavenweg 12, 1045 AD l Postbus 160 6590 AD Gennep t. 06-54313091 Renewi Acht, Achtseweg Noord 33, Amsterdam t. 020-7371387 t. 0485-551260 5651 GG Eindhoven l 23 Grondstoffencentrum Nederland BV l Renewi Amersfoort 44 l Rotie l 4 Baars Recycling B.V. Zuidhavenweg 16, 4004 JJ Tiel Lindeboomseweg 15 Hornweg 61, 1044 AB Amsterdam Havenweg 30A, 6101 AB Echt t. 088-0887788 3825 AL Amersfoort t. 020-2606060 t. 0475-481103 l l Renewi Bergentheim Van Royensweg 24 H.H. van Egmond B.V. 45 l Rouwmaat Groep 5 l Baetsen Recycling B.V. Postbus 89 2230 AB Rijnsburg 15, 7691 BP Bergentheim l Renewi Breda Den Sliem 93, 7141 JG Groenlo Locht 100, 5504 RP Veldhoven t. 071-4024241 t. 0544-474040 t. 040-2054480 Mijkenbroek 34-40, 4824 AC Breda 25 l Hartog Containers B.V. l Renewi Burgerbrug Locaties Locaties l Nijverheidsweg-Noord 135 Parallelweg 2, 1754 EC Burgerbrug Groenlo: t. 0544-474040 l Echt: t. 0475-350990 l 3812 PL Amersfoort l Renewi Den Haag Hengelo: t. 074-2420541 l Son: t. 0499-320660 l t. 033-4617180 Zonweg 13, 2516 AK Den Haag Losser: t. 053-5381914 6 l BBZ Recycling l Zutphen: t. 0575-519844 l l Renewi Den Haag – HMS Van Konijnenburgweg 80, 26 Herman van der Heiden Puinrecycling B.V. Plutostraat 1, 2516 AL Den Haag 46 l Semler 4612 PL Bergen op Zoom l Renewi Den Helder, Nagelklinker- Ockhuizenweg 3 5691 PJ Son t. 0164-254751 Randweg 4, 1272 LZ Huizen t. 035-5257453 sweg 4, 1786 RB Den Helder t. 0499-475012 l l Renewi Drachten 7 Beekmans Recycling B.V. Locatie 47 l Sinke Groep l De Hemmen 97, 9206 AG Drachten Hurkske 28, 5469 PJ Erp Blaricum: t. 035-5257453 l Nishoek 38a, 4416 PE Kruiningen t. 0413-212322 Renewi Drachten (Containerpl.) 27 l Hoogeboom Raalte Stuurboord 1, 9206 BK, Drachten t. 0113-382160 8 l Bentum Recycling Centrale B.V. Boeierstraat 5, 8102 HS Raalte l Renewi Drachten (only sorting) Locaties Vondelingenplaat 17, 3196 KL t. 0572-352250 De Lier 2, 9206 BH Drachten l Goes: t. 0113-382160 Vondelingenplaat Rt. Locaties l Renewi Drachten (Puinrecycling), l Middelburg: t. 0113-382160 l t. 010-4724080 Raalte: t. 0572-352250 Stuurboord 9, 9206 BK Drachten 48 l Sortiva B.V. l l Locaties Zwolle: t. 038-4539608 Renewi Ede Postbus 72, 1800 AB Alkmaar l Recycling Kombinatie REKO B.V. Max Planckstraat 17, 6716 BD Ede l t. 088-4721600 Vondelingenplaat Rt. 28 Julianahaven Recycling B.V. l Renewi Geldrop (CCD) Postbus 8198 3301 CD Dordrecht Locaties t. 010-4724080 Spaarpot 6, 5667 KX Geldrop l Alkmaar: t. 088-4721600 l t. 078-6179596 l BRC Heerenveen t. 0513-615127 Renewi Groningen, Duinkerkenstraat l Harlingen: t. 088-4721700 l De Zaanse Puin Recycling Zaandam 29 l Kunststof Recycling 50, 9723 BT Groningen l l Haarlem: t. 088-4721600 t. 075-6847150 Van Werven B.V. Renewi Heerle l Middenmeer: t. 088-4721600 Boerenweg 8a, 4726 SJ Heerle 9 l BituRec B.V. Biddingringweg 23, 8256 PB Biddinghuizen t. 0321 - 330573 l Renewi Heerlen, De Koumen 134, 49 l Ten Brinke Recycling B.V. Metaalweg 14, 5804 CG Venray 6433 KE Hoensbroek Noordermorssingel 19, 7461 JP t. 0478-546527 30 l Langezaal Afvalverwerking B.V. l Renewi Hellevoetsluis, Marconiweg Rijssen t. 0548-538685 10 l Bork Recycling B.V. Industriestraat 3-5, 7482 EW 12a, 3225 LV Hellevoetsluis Haaksbergen t. 053-5735800 l Renewi Hemweg Amsterdam, Nieu- 50 l Theo Pouw Groep Zwartschaap 46, 7934 PC Postbus 40329, 3504 AC Utrecht Stuifzand t. 0528-331225 l we Hemweg 10, 1013 BG Amsterdam 31 L'Ortye Transport en Milieu l Renewi Hengelo t. 030-2425262 Locaties De Koumen 72 Industrienummer: Locaties l Zirkoonstraat 3, 7554 TT Hengelo Assen: t. 0528-331225 Parkstad 8602, 6433 KE l Akkrum: t. 0566-650332 l Groningen: t. 050-2030001 l Renewi Hilversum Hoensbroek t. 045-5212358 1e Loswal 9, 1216 BA Hilversum l Eemshaven: t. 0596-548900 11 l Bottelier Sloophandel B.V. Locaties l l Lelystad: t. 0320-236966 l Renewi Hoek van Holland Postbus 9545 2003 LM Haarlem Maastricht: t. 043-3632808 l Utrecht: t. 030-2425262 l Nieuwe Oranjekanaal 45 t. 023-5319443 Stein: t. 046-4331880 3151 XL Hoek van Holland l Weert: t. 0495-583330 l l Mobiel Puinrecycling: l 32 l M. van Happen Sorteer & Overslag B.V. Renewi Hoogeveen, Fokkerstraat 12 BPS Recycling en Bouwstoffen B.V. 14-16, 7903 AP Hoogeveen t. 030-2425262 Ankerkade 14, 6222 NM Weijerbeemd 10, 5651 GN Eindhoven t. 0499-470500 l Renewi Kajuitweg Amsterdam 51 l Twee "R" Recycling Groep B.V. Maastricht t. 043-6011295 Kajuitweg 1, 1041 AP Amsterdam Locatie Locaties Welbergweg 71, 7556 PE Hengelo l l Renewi Lansingerland, l Maastricht: t. 043-6011295 Moerdijk: t. 0499-470500 t. 074-2558010 l Panningen: t. 0499-470500 Bosland 51, 2661 DV Bergschenhoek Locaties 13 l Brabant BreCom B.V. l Renewi Maarheeze, Den Engelsman l 33 l Maltha Glasrecycling Almelo: t. 0546-581555 Nieuwkuijkseweg 2, 5268 LE 4-6, 6026 RB, Maarheeze l Emmen: t. 0591-630033 Helvoirt t. 0411-641997 Glasweg 9 7-9, 4794 TB Heijningen l Renewi Mijdrecht, Groot Mij- l t. 0167-529529 Groningen: t. 050-3182818 Locaties drechtstraat 31-35, 3641 RV Mijdrecht l Hengelo: t. 074-2558010 l TOP de Kragge Bergen op Zoom: Locaties l Renewi Moerdijk (CCD), l l Veendam: t. 0598-626439 t. 0411-642905 Columbus 20, 7825 VR Emmen Middenweg 24, 4782 PM Moerdijk l l l TOP de Hoef Cromvoirt: 34 l Milieu Service Brabant B.V. Renewi Molenvliet, Molenvliet 4, 52 Van Dalen Huissen B.V. t. 0411-641997 Postbus 143 5280 AC Boxtel 3076 CK Rotterdam Postbus 26, 6850 AA Huissen l t. 0411-650000 Renewi Nieuwegein t. 085-0640004 14 l Cementbouw Recycling B.V. Grote Wade 45, 3439 NZ Nieuwegein Locatie Postbus 408 4900 AK Oosterhout 35 l Mineralz - Part of Renewi l Renewi Noordwijk l Looveer 1d: t. 085-0640004 t. 085-1116800 Van Hilststraat 7, 5145 RK Waalwijk Heerenweg 13, 2222 AM Katwijk l Locaties t. 040-7514692 l Renewi Oss 53 Van der Bel Recycling B.V. l Helmond: t. 085-1116800 Locaties Dommelstraat 46-48, 5347 JL Oss Agriport 231, 1775 TA l Lelystad: t. 085-1116800 l Loswalweg 50 3199 LG l Renewi Oss Middenmeer t. 0229-581327 l Nieuw-Vennep: t. 085-1116800 Maasvlakte Rotterdam Maaskade 23 5347 KD, Oss 54 l Van Nieuwpoort l 15 l Cirwinn t. 0181-363099 Renewi Pijnacker Bouwgrondstoffen B.V. l Pontonweg 10, 1332 CA Almere Middenweg 15, 4782 ## Moerdijk Ambachtsweg 56, 2641 KT Pijnacker Postbus 120, 2800 AC Gouda l t. 036-5326433 t. 0168-327220 Renewi Purmerend l Doesburgseweg 16D, Contact 1-3, 1446 WB Purmerend 55 l Van Werven Recycling B.V. 16 l Coolrec - Part of Renewi 6902 PN Zevenaar l Renewi Renesse Zuiderzeestraatweg 74, 8096 CB Van Hilststraat 7 t. 0316-340181 Duinzoom 7, 4325 HA Renesse Oldenbroek t. 0525-631441 5145 ## Waalwijk t. 088-7003500 l Renewi Ridderkerk, Touwslagerstraat Locaties l Locaties 36 Orgaworld - Part of Renewi 1, 2984 AW Ridderkerk l Balkbrug: t. 0523-656464 l Grevelingseweg 3, Dordrecht Lindeboomseweg 15 l Renewi Rotterdam l Harderwijk: t. 0341-743843 3800 BM Amersfoort Vareseweg 127, 3047 AT Rotterdam l Hattemerbroek: t. 038-3761449 l 17 Dura Vermeer Reststoffen B.V. t. 088-9086110 l Renewi Rucphen l Oldebroek: t. 0525-633323 Postbus 96, 2130 AB Hoofddorp Locaties Rijksweg-Zuid 91, 4715 TA Rucphen 56 l Venus Containers | t. 023-7529000 l Hornweg 63 l Renewi Soesterberg, Verlengde Stichtse Vecht Recycling Locaties 1044 AN Amsterdam Tempellaan 1, 3769 CG Soesterberg l l Gageldijk 83, 3602 AJ Maarssen Nijmegen: t. 024-3738595 Zeeasterweg 40 l Renewi Stadskanaal, Industriestraat l t. 030-2611866 Vijfhuizen: t. 023-5332319 8219 PN Lelystad 10, 9502 EZ Stadskanaal l Karperweg 20 18 l Dusseldorp Infra, l Renewi Tilburg 57 l Vink 8221 RB Lelystad Heieinde 8, 5047 SX Tilburg Aannemingsmaatschappij B.V. Sloop en Milieutechniek B.V. l Stuurboord 11 l Renewi Tubbergen Postbus 99, 3770 AB Barneveld Postbus 55 7130 AB Lichtenvoorde 9206 BK Drachten t. 0544-488488 Galvanistraat 6, 7651 DH Tubbergen t. 0342-406406 Locaties 37 l PARO Amsterdam B.V. l Renewi Twello Locatie l Borne: t. 0544-488488 Sicilieweg 38, 1045 AS Amsterdam Leigraaf 55, 7391 AE Twello l Barneveld: t. 0342-406406 l l Renewi Velp Deventer: t. 0544-488488 t. 020-3344322 58 l VLK Recycling B.V. l Gildestraat 6, 6883 DB Velp Doetinchem: t. 0544-488488 De Hooge Krocht 151, 2201 TS l 38 l Putman Recycling B.V. l Renewi Venlo Eibergen: t. 0544-488488 Noordwijk t. 071-4014105 l Zutphen: t. 0544-488488 Postbus 27 6930 AA Westervoort Ampèrestraat 10-12, 5928 PE Venlo t. 026-3112151 l Renewi Vijfhuizen 59 l Wolfs Aannemingsbedrijf B.V. l l Vijfhuizerdijk 240, 2141 BL Vijfhuizen Sprendlingenstraat 29, 19 GBN 39 R.M.B. B.V. l Postbus 19172 3501 DD Utrecht Van Roijensweg 15, Renewi Vlaardingen 5061 KM Oisterwijk t. 013-5282258 Kreekweg 80, 3133 AZ Vlaardingen t. 030-2966485 7691 BP Bergentheim l Locaties t. 0523-238017 Renewi Vlissingen l Hoorn: t. 030-2966485 Polenweg 8, 4455 SX Nieuwdorp l Roosendaal: t. 030-2966485 l Weert: t. 030-2966485 LEVERINGSPROGRAMMA

Hardox

Aanbouwdelen voor grondverzetmachines

Scheidingstechniek

Reparatie, service en nieuwbouw

Verkleiningstechniek

Transporttechniek

Zeeftechniek

Malen, mengen en mixen

Slijtoplossingen BEKIJK DE VIDEO

www.youtube.com/watch?v=2qeEpPyjBq4

Grote Tocht 27, 1507 CG Zaandam, T +31 75 653 98 00 Distributieweg 31, 2404 CM Alphen a/d Rijn, T +31 172 47 51 53

geha-laverman.com E [email protected] 48 BEwerken | september 2020

201908-047_Geha_Laverman_advertentie_A4.indd 1 09-09-19 13:19