Bałkany Zachodnie – Nowe Szlaki Dla Polskich Inwestycji
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
ISBN 978-83-66306-53-0 WARSZAWA GRUDZIEŃ 2019 Bałkany Zachodnie polskich inwestycji – nowe szlaki dla Warszawa, grudzień 2019 r. Autor: Marzenna Błaszczuk-Zawiła Współpraca: Joanna Gniadek, Łukasz Ambroziak Redakcja: Jakub Nowak, Małgorzata Wieteska Projekt graficzny: Liliana Gałązka, Tomasz Gałązka, Sebastian Grzybowski Polski Instytut Ekonomiczny Al. Jerozolimskie 87 02-001 Warszawa © Copyright by Polski Instytut Ekonomiczny ISBN 978-83-66306-53-0 3 Spis treści Wprowadzenie ................................................4 Albania .......................................................6 Bośnia i Hercegowina ........................................22 Czarnogóra..................................................38 Kosowo .....................................................52 Północna Macedonia.........................................64 Serbia.......................................................80 Bibliografia ..................................................96 4 Wprowadzenie Kraje Bałkanów Zachodnich (Albania, rozwojem współpracy gospodarczej z kraja- Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Kosowo, mi omawianego regionu było niewielkie. Do- Północna Macedonia, Serbia) należą do naj- minującym rodzajem współpracy była wy- mniejszych w Europie. Ich łączna powierzchnia miana handlowa. W 2018 r. eksport Polski do (niespełna 208 tys. km2) stanowi zaledwie 2/3 sześciu krajów Bałkanów Zachodnich wy- powierzchni Polski, a łączna liczba ludności niósł zaledwie 1320 mln EUR, czyli 0,6 proc. (ok. 18 mln osób) – niespełna 1⁄2 populacji eksportu ogółem i 3 proc. eksportu do krajów naszego kraju. Również poziom zamożności spoza UE. W przypadku importu było to krajów regionu znacząco odbiega od polskie- odpowiednio: 462 mln EUR, 0,2 proc. importu go. Łączna wartość ich PKB sięga ok. 19 proc. ogółem i 0,7 proc. importu z krajów trzecich. PKB Polski w cenach bieżących i 22,5 proc. PKB Największy partner handlowy Polski w tym liczonego według parytetu siły nabywczej. regionie – Serbia – zajęła dopiero 34. miejsce W przypadku najbogatszego z nich – Czarnogóry wśród naszych partnerów handlowych w eks- – ten ostatni wskaźnik w przeliczeniu na miesz- porcie i 47. w imporcie. Polska odgrywała nieco kańca stanowi zaledwie 60 proc. polskiego PKB. większą rolę w międzynarodowych stosun- Region Bałkanów Zachodnich jest bardzo kach gospodarczych omawianych krajów, zróżnicowany. Kraje znacząco różnią się mię- w tym w sektorze turystycznym, jednak była dzy sobą pod wieloma względami – wielkością, ona wyraźnie poniżej potencjału, a pojedyncze strukturą etniczną i religijną, posiadanymi za- większe transakcje handlowe czy inwestycyjne sobami naturalnymi i strukturą gospodarki, za- istotnie wpływały na statystyki wzajemnej angażowaniem państwa w gospodarkę, po- współpracy. ziomem ryzyka inwestycyjnego, otwartością na Rozwojowi współpracy z Bałkanami współpracę z zagranicą, warunkami prowadze- Zachodnimi nie sprzyjały dotychczas toczą- nia działalności gospodarczej, kulturą przed- ce się tam wojny, trwające konflikty etniczne, siębiorczości, kosztami działalności czy per- powszechna korupcja, słabo rozwinięta spektywami rozwoju. Wszystkie jednak zmierzają infrastruktura transportowa na osi północ- ku głębszej integracji z Unią Europejską. Obec- południe. Warto jednak zwrócić uwagę na nie służy temu wdrażanie postanowień umów rosnące zainteresowanie inwestorów za- o stabilizacji i stowarzyszeniu (Stabilisation and granicznych omawianym regionem. Ich in- Association Agreements, SAA) z UE. Umowy te westycje mają obecnie głównie charakter są instrumentem prawnym, mającym służyć udziałów kapitałowych, ale w krajach bardziej dostosowaniu ustawodawstwa krajów Bałka- ugruntowanych – jak Serbia czy Północna nów Zachodnich do dorobku prawnego UE i ich Macedonia – pojawiają się również reinwesty- stopniowej integracji z rynkiem unijnym. cje. Zagraniczne firmy na coraz większą skalę Wśród krajów unijnych we współpracę z Bał- inwestują w wydobycie surowców, infrastruk- kanami Zachodnimi najbardziej zaangażowa- turę, sektor motoryzacyjny. Sprzyja im roz- ne są Niemcy, a następnie Włochy, ale też mniej- wój transeuropejskich sieci transportowych sze państwa sąsiedzkie – Austria, Chorwacja, (m.in. współfinansowany ze środków unij- Grecja, Rumunia, Słowenia czy Węgry. Do- nych), ale także decyzje firm międzynarodowych tychczasowe zainteresowanie polskich firm o stopniowym włączaniu tych krajów do swo- Wprowadzenie 5 ich łańcuchów wartości (np. w przemyśle mo- i modernizacją przestarzałego przemysłu, a po- toryzacyjnym). Nie bez znaczenia są też rosnące nadto z jego odbudową po wojnie. Wobec per- dochody społeczeństw, niosące wzrost popytu spektyw pogłębiania integracji wewnątrz re- konsumpcyjnego. Czynnikiem, który w najbliż- gionu, ale także współpracy z Unią Europejską, szych latach może zwiększyć atrakcyjność re- istotnym wydaje się, aby również polskie firmy gionu jest decyzja przywódców Serbii, Albanii rozważyły możliwość zwiększenia eksportu na i Północnej Macedonii o tworzeniu wspólne- tamte rynki oraz realizacji na Bałkanach inwe- go rynku. Do inicjatywy zaproszono również stycji bezpośrednich. Inwestycje takie mogą trzy pozostałe kraje – Bośnię i Hercegowinę, mieć różny charakter – przeniesienie produkcji Czarnogórę i Kosowo. Gospodarki krajów mniej zaawansowanej technologicznie i bar- Bałkanów Zachodnich, podobnie, jak Polska dziej pracochłonnej (koszty pracy na Bałkanach i inne kraje Europy Środkowo-Wschodniej są niższe, a siła robocza relatywnie dobrze wy- w latach 90. XX w. i pierwszych latach XXI w. kwalifikowana) czy rozwój na tamtych rynkach mają duże potrzeby związane z restrukturyzacją przemysłu opartego na polskim know-how. 6 Albania Stolica: Tirana Albania podpisała Porozumienie Język urzędowy: albański o Stabilizacji i Stowarzyszeniu z Unią Waluta: lek (ALL) Europejską ponad 10 lat temu. Chęć przystąpienia do UE skłoniła Ludność władze tego kraju do restruktu- ryzacji gospodarki w kierunku zwiększenia jej otwartości i ela- styczności. Znacząco wzrosły do- 2 862 chody i zmniejszył się poziom CIA (2019). Źródło: tys. (31.12.2018 r.) ubóstwa, przyspieszył rozwój przedsiębiorstw. Proces integracji z Unią Europejską hamuje brak 2 dodatkowych reform w zakresie 105,3 osób/km walki z korupcją i poprawy pra- worządności. Kurs średnioroczny (2018 r.): Struktura wiekowa ludności Albanii (w proc.) 1 USD = 107,99 12,6 18,7 ALL 0-14 lat 15-24 lata 25-64 lata 2018 r. 65+ 17,2 1 EUR = 127,59 ALL 51,5 Źródło: CIA (2019). Albania 7 Poza językiem albańskim znaczna część społeczeństwa korzysta z języków włoskiego, greckiego, francuskiego, niemieckiego i angiel- skiego. Mniejszości etniczne posługują się także macedońskim, romskim i arumuńskim. Rośnie popularność języka angielskiego. Struktura etniczna i wyznaniowa ludności Albanii w 2011 r. (w proc.) nieokreślone 16,2 inne 5,7 bektashi (zakon suficki) 2,1 ateiści 2,5 prawosławni 6,8 katolicy 10 grupy wyznaniowe grupy muzułmanie 56,7 nieokreślony 15,5 inni 1 Grecy 0,9 etniczna struktura Albańczycy 82,6 Źródło: CIA (2019). Bogactwa naturalne Albanii węgiel asfalt kamienny ropa gaz naftowa ziemny rudy nikiel chrom boksyt miedź żelaza 8 Albania Infrastruktura tradycyjna Infrastruktura tradycyjna jest słabo rozwinięta. Kraj posiada gęstą sieć wodną: rzeki Drin, Semani, Jezioro Szkoderskie, Jezioro Ochrydzkie. Drogi Porty morskie Durres 63 km/100 km2 (w Polsce 123 km) Kolej 11,6 km linii /1000 km2 Porty (2017 r.) lotnicze (w Polsce 61,4 km) Tirana (port międzynarodowy) Internet szerokopasmowy Internet 56,6 97,5 proc. proc. gospodarstw domowych ma dostęp firm ma stałe łącza do internetu szerokopasmowego szerokopasmowe (średnia UE-28 to 86 proc.) (w UE-28 średnio 96 proc.) Albania 9 Ustrój polityczny republika wielopartyjna z parlamentem jednoizbowym Głowa państwa: Ilir Meta Szef rządu: Edi Rama Struktura Parlamentu Albanii 140 miejsc Koalicja rządząca Opozycja Wakat – 18 Socialist Party of Albania – Democratic Party of Albania – PSSh (75) – centrolewica-lewica PDSh (25) – centroprawica (lider Edi Rama) (lider Lulzim Basha) mniejsze partie (4) Socialist Movement for Integra- tion – LSI (18) – centrolewica (lider Monika Kryemadhi) Kolejne wybory: 2021 r. Główny polityk: Edi Rama – albański polityk i artysta, pisarz; minister kultury, młodzieży i sportu w latach 1998-2000; burmistrz Tirany w latach 2000-2011. Od października 2005 r. przewodniczący Socjalistycznej Partii Albanii, od września 2013 r. premier Albanii; od stycznia 2019 r. również minister spraw zagranicznych tego kraju. 10 Albania Stan gospodarki Albania pozostaje jednym z najbiedniejszych krajów europejskich. Wzrost gospodarczy hamuje duża gospodarka nieformalna oraz niedorozwój infrastruktury energetycznej i transportowej. Wysoka stopa bezrobocia i brak perspektyw przekładają się na wysoką emigrację zarobkową. W gospodarce dominuje rolnictwo, w którym zatrudnienie znajduje ok. 40 proc. siły roboczej. Uprawia się głównie zboża, tytoń, owoce i winorośl, hoduje owce i bydło. Przemysł (paliwowo-energetyczny, metalurgiczny, chemiczny, spożywczy) jest przestarzały. Na znaczeniu zyskuje sektor usług, w tym turystyka. Struktura tworzenia PKB Albanii (w proc.) Główne gałęzie przemysłu 21,7 przetwórstwo żywności, Usługi przemysł obuwniczy i odzieżowy, Przemysł przemysł drzewny, 2017 r. Rolnictwo 54,1 wydobycie ropy naftowej, produkcja cementu, Źródło: CIA (2019). 24,2 przemysł chemiczny, górnictwo, wydobycie metali PKB Albanii i jego prognozy podstawowych, na lata 2020-2021 energetyka wodna. Ceny bieżące Per capita Per capita mierzony (2017 r.) siłą nabywczą (PPS) Główne produkty