Türkiye Cumhuriyeti Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Slav Dilleri Ve Edebiyatlari Anabilim Dali (
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SLAV DİLLERİ VE EDEBİYATLARI ANABİLİM DALI (BULGAR DİLİ VE EDEBİYATI) VİKTOR PASKOV’UN “GEORG HENİH’E AĞIT” VE KEMAL DEMİREL’İN “EVİMİZİN İNSANLARI” BAŞLIKLI ESERLERİNİN KARŞILAŞTIRMASI Yüksek Lisans Tezi Hazırlayan Gözde BALTACIOĞLU Tez Danışmanı Prof. Dr. Hüseyin MEVSİM Ankara, 2019 TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ SLAV DİLLERİ VE EDEBİYATLARI ANABİLİM DALI (BULGAR DİLİ VE EDEBİYATI) VİKTOR PASKOV’UN “GEORG HENİH’E AĞIT” VE KEMAL DEMİREL’İN “EVİMİZİN İNSANLARI” BAŞLIKLI ESERLERİNİN KARŞILAŞTIRMASI Yüksek Lisans Tezi Hazırlayan Gözde BALTACIOĞLU Tez Danışmanı Prof. Dr. Hüseyin MEVSİM Ankara, 2019 T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü’ne Prof. Dr. Hüseyin Mevsim Danışmanlığında hazırladığım “Viktor Paskov’un “Georg Henih’e Ağıt” ve Kemal Demirel’in “Evimizin İnsanları” Başlıklı Eserlerinin Karşılaştırılması” (Ankara 2019)” adlı yüksek lisans tezimdeki bütün bilgilerin akademik kurallara ve etik davranış ilkelerine uygun olarak toplanıp sunulduğunu, başka kaynaklardan aldığım bilgileri metinde ve kaynakçada eksiksiz olarak gösterdiğimi, çalışma sürecinde bilimsel araştırma ve etik kurallarına uygun olarak davrandığımı ve aksinin ortaya çıkması durumunda her türlü yasal sonucu kabul edeceğimi beyan ederim. Tarih: 31.01.2020 Adı-Soyadı ve İmza İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER ........................................................................................................................ I ÖNSÖZ .................................................................................................................................. IV GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM YAZARLARIN HAYATLARI VE YARATICILIKLARININ KARŞILAŞTIRMASI 1.1. Viktor Paskov’un Hayatı ve Yaratıcılığı …………………………………………..…….. 5 1.2. Kemal Demirel’in Hayatı ve Yaratıcılığı ………………………...………..…………….. 6 İKİNCİ BÖLÜM ESERLERİN İÇERİĞİ VE KONUSU 2.1. “Georg Henih’e Ağıt” Başlıklı Eserin İçeriği ve Konusu ……………………….…...….. 9 2.2. “Evimizin İnsanları” Başlıklı Eserin İçeriği ve Konusu …………………......………… 26 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ESERLERİN KARŞILAŞTIRMASI 3.1. Edebi Tür, Yazar Stratejisi ve Hedefi Açısından Karşılaştırma ……………......…. 45 3.1.1. Üslup Açısından Karşılaştırması ……………………………………………...……….52 3.2. Olayların Geliştiği ve Geçtiği Mekânların Karşılaştırması ………….…….....……. 54 3.2.1. Ev …………………......………………………………………………………..…..… 55 3.2.2. Sokak …………………………………………………………………...…………….. 72 3.2.3. Mahalle ……………………………..………………………………………………… 74 I 3.2.4. Okul …………………………….…….………………………………………………. 76 3.3. Sosyal Çevrenin Karşılaştırması ……………………………………...….………....... 79 3.3.1. Komşular ……………………………………………………………………...……… 79 3.3.2. Akrabalar ……………………...……………………………………………………… 84 3.4. Ebeveynlerin Karşılaştırması ………….…………………………………..…………. 87 3.4.1. Şefkatli ve Sevgi Dolu Anne Figürleri ………………..……………………..……….. 88 3.4.2. Müzisyen Baba ve Hayırsız Baba Figürleri …………………………………..……… 93 3.4.3. Dede Figürleri …………………………..…………………………………………... 100 3.5. Gizemli Kahramanların Karşılaştırması …………..………..………...…………… 106 3.5.1. Viktor’un Gözünden Keman Ustası Georg Henih ……...……………………...…… 107 3.5.2. Kemal’in Gözünden Senai Abi ……………………………………………….......… 109 3.5.3. Kemal’in Gözünden Defineci Kerim Dayı …………….…………………………… 113 3.6. Ortak ve Farklı Motiflerin Karşılaştırması …………………………….…..……… 119 3.6.1. Fakir ama Mutlu İnsanlar Motifi …………………..……………….……………….. 120 3.6.2. Bireysel ve Sosyal Dayanışma Motifi ………………………………………………. 122 3.6.3. Usta – Çırak Motifi ……………………………………............................................. 125 3.6.4. Sanatın (Keman) Kalıcılığı, Maddiyatın (Büfe) Geçiciliği Motifi……………...…… 128 SONUÇ …………………………………………………………………………................. 132 ÖZET ……………………………………………………………………………………… 135 II ABSTRACT …………………………………………………………………….………… 137 KAYNAKÇA …………………………………………………………..…………………. 139 III ÖNSÖZ “Viktor Paskov’un “Georg Henih’e Ağıt” ve Kemal Demirel’in “Evimizin İnsanları” Başlıklı Eserlerinin Karşılaştırması” konulu yüksek lisans tezimizde, Viktor Paskov ve Kemal Demirel gibi çağdaş Bulgar edebiyatının ve günümüz Türk edebiyatının iki önemli temsilcisi tarafından 1980’lerin ortasında kaleme alınmış ve her iki ülkedeki okurlar nezdinde büyük ilgi görmüş olan “Georg Henih’e Ağıt” ve “Evimizin İnsanları” başlıklı eserlerin, karşılaştırmalı edebiyat bilimi kapsamında incelenmesi amaçlanmıştır. Tez çalışmamızın giriş kısmında son yıllarda ülkemizde yaygınlık kazanan ve genel edebiyat bilimi alanının bir parçası olan karşılaştırmalı edebiyat bilimi hakkında genel bir değerlendirme sunulmuş, karşılaştırmalı edebiyat çalışmalarının amacı ve hedefleri açıklanmıştır. Yüksek lisans tezinin birinci bölümünde her iki yazarın hayatları, yaşadıkları dönemin başlıca özellikleri ve yaratıcılıkların karşılaştırması yapılmış, ardından da ikinci bölümünde tez konumuz olan eserlerin konu ve içerik açısından değerlendirmesi sunulmuştur. Daha sonra üçüncü bölümde eserler edebi tür, yazar stratejisi ve hedefi açısından, her iki eserde anlatılan olayların geçtiği ve geliştiği ev, sokak, mahalle, okul gibi fiziki mekânlar; komşular ve akrabalardan ibaret sosyal çevre; şefkatli ve sevgi dolu anne, ilgili ve hayırsız baba ve dede figürlerinde aile bireyleri ve ebeveynler, ayrıca her iki eserdeki yazarlarla örtüşen çocuk kahramanların gözünden keman ustası Georg Henih, Senai Abi ve Defineci Kerim Dayı gibi gizemli ve çocuk hayalini cezbedici figürlerin karşılaştırmasına geçilmiştir. Her iki eserdeki ortak ve farklı motif karşılaştırmasında fakir ama mutlu insanlar, bireysel ve sosyal dayanışma, usta – çırak ilişkisi, ayrıca kemanın temsil ettiği sanatın kalıcılığı ve ebediliği, bir ev eşyası olan büfenin temsil ettiği maddiyatın, zanaatın faniliği ve geçiciliği motifleri temelinde karşılaştırma yapılmıştır. IV Karşılaştırma yaparken daha çok benzerlikler öne çıkarılmış ancak her iki eser arasındaki farklılıklar da göz ardı edilmeyerek belirtilmiştir. Dolayısıyla her iki eserin farklı yönlerden karşılaştırması yapılırken aralarında tespit edilen benzerliklere ve farklılıklara yer verilmeye özen gösterilmiştir. Yüksek lisans tez çalışmasının devamında Sonuç, Türkçe ve İngilizce Özet ve Kaynakça kısımları yer almaktadır. Ülkemizde son yıllarda yaygınlık ve yoğunluk kazanan karşılaştırmalı edebiyat çalışmalarının, Bulgar ve Türk edebiyatlarına indirgendiğinde yapılmadığı görülmektedir. Dolayısıyla yüksek lisans tez çalışmamızın bu alanda yapılan bir ilk olduğu anlaşılmaktadır. Çalışmanın daha sonra yapılacak olanlara yol açmasını ve yol gösterici olmasını umut etmekteyiz. Tez konusu iki eserin yazarları Viktor Paskov ve Kemal Demirel’in birbirinden tamamen habersiz olmasına rağmen aynı yıllarda, birbiriyle benzerlikler içeren iki eser ortaya koymuşlardır. Son olarak, tez çalışmam süresince bana özveriyle ve sabırla yardım eden, önerileriyle çalışmama yön veren, kişisel görüşleri ve bilimsel katkılarıyla tezin ortaya çıkmasını sağlayan saygıdeğer hocam Prof. Dr. Hüseyin Mevsim’e, akademik kariyerime devam etmemde sağladığı destekle yanımda olan saygıdeğer hocam Prof. Dr. Z. Kenan Bilici’ye teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca bu uzun soluklu çalışmamda ihtiyacım olan manevi desteğini esirgemeyen ve bana olan inançlarını asla kaybetmeyen sevgili aileme, tezimin başından sonuna kadar destekleriyle yanımda olan, tezimi okuyup gereken düzeltmeleri yapmamda yardım eden değerli eşim Orkun Baltacıoğlu’na ve araştırmamın başından sonuna kadar görüş alışverişinde bulunduğum arkadaşlarıma en içten teşekkürlerimi sunarım. GÖZDE BALTACIOĞLU Ankara, 2019 V GİRİŞ Karşılaştırmalı edebiyat kültürlerarası etkileşimin edebi eserlere yansıyan yönlerini araştırarak edebiyat tarihi, sosyal tarih ve kültürel değişim tarihine ışık tutmayı hedefleyen bir alandır. Tercüme, tesir, imge ve tipoloji çalışmaları, yazarların okuma kültürleri, farklı kültür ve edebiyatlarla ilişkileri, milli kültürler ile yabancı kaynaklar arasındaki alışveriş gibi karşılaştırmalı edebiyat araştırmaları son derece hassas ve araştırmacının kesin hükümler vermesini engelleyen ‘kaygan bir zemin’ üzerinde yapılan incelemelerdir. Farklı kültürler arasındaki etkileşimi inceleyen bu alan edebiyat tarihi ve sosyal tarih incelemelerine katkıda bulunurken edebi eserin yaratılış sürecine de ışık tutmaktadır. Karşılaştırmalı edebiyat, milli edebiyat merkez alındığında farklı kültür ve edebiyatların bu millî edebiyata katkısı ve etkisi açısından ele alınabileceği gibi milli edebiyat malzemesine farklı bakış açıları getirecek bir ‘yöntem’ olarak da değerlendirilebilmektedir.1 Van Tieghem, “Karşılaştırmalı edebiyat, edebiyatlar üzerinde daha genel ve geniş bir edebiyatın düğümlerini atacaktır” demek suretiyle sahayı dünya üzerindeki değişik edebiyatları birleştiren bir üst-sentez olarak niteler. Günümüzde Genel Edebiyat Bilimi’nin bir dalı olan Karşılaştırmalı Edebiyat, farklı dillerde kaleme alınmış iki edebiyat eserini karşılaştırarak benzerlik ve farklılıklarını tespit etmek düşüncesine dayanır. Edebiyat kavramının yazılı olan her şeyi içine alan nitelik kazanması, karşılaştırmacı bakışın çalışma alanını genişletmiştir. Böylece edebiyat, yalnızca edebiyatla değil felsefe, tarih, iktisat, sosyoloji, psikoloji, eğitim, sinema, televizyon, resim ve müzik eserleriyle karşılaştırılmaya başlanmıştır. Disiplinler arası oluş, karşılaştırmacı bakışa bütün dünyada popülerlik kazandıran asıl nedenlerin başında gelmektedir. Edebiyat 1Gürsel Aytaç, Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi, Ankara: