Pomniki Przyrody Obszaru Lokalnej Strategii Rozwoju W 2013 Roku

POMNIKI PRZYRODY OBSZARU LOKALNEJ STRATEGII ROZWOJU W 2013 ROKU

1 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

Opracowanie:

AVIAN Jakub Glapan

na zlecenie:

CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE Marek Maluśkiewicz

Publikacja powstała w ramach Operacji:

Inwentaryzacja pomników przyrody wraz z kampanią promocyjną lokalnego dziedzictwa przyrodniczego

Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie Zadanie współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 LEADER Pro- gramu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Instytucja zarządzająca PROW na lata 2007-2013 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi 2 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

SPIS TREŚCI

I. WSTĘP ...... 4 II. TEREN INWENTARYZACJI ...... 6 III. METODY ...... 7 IV. POMINIKI PRZYRODY OBSZARU LSR ...... 8 1. Gmina Czarnków ...... 11 2. Gmina Trzcianka ...... 14 3. Gmina Wieleo ...... 18 4. Gmina Drawsko ...... 19 5. Gmina Krzyż Wielkopolski ...... 20 6. Gmina Lubasz...... 23 7. Gmina Połajewo ...... 25 V. WYBRANE POMNIKI PRZYRODY OBSZARU LSR ...... 26 1. Klon jawor w leśnictwie Zacisze (gm. Krzyż Wielkopolski) ...... 27 2. Dąb szypułkowy „Wojtek” koło Smolarni (gmina Trzcianka) ...... 27 3. Sosna zwyczajna w Klempiczu (gm. Lubasz) ...... 28 4. Lipa szerokolistna w Połajewie (gm. Połajewo) ...... 28 5. Głaz narzutowy w okolicach Radolinka (gm. Trzcianka) ...... 29 6. Dęby szypułkowe w Kuźnicy Czarnkowskiej (gm. Czarnków) ...... 29 7. Buki zwyczajne koło Smolarni (gm. Trzcianka) ...... 30 VI. PODZIĘKOWANIA ...... 30 VII. LITERATURA ...... 30

3 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

I. WSTĘP

Pomniki przyrody uznawane są za najstarszą formę ochrony przyrody. Określenia tego użył po raz pierwszy niemiecki przyrodnik i podróżnik – Alexander Humboldt (żyjący w latach 1769-1858). Zgodnie z obowiązującą ustawą o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. 2004 nr 92 poz. 880): pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieoży- wionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród in- nych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.

Według danych GUS, w Polsce jest 36 318 pomników przyrody (z czego 3777 położonych jest w województwie wielkopolskim). Najwięcej wśród nich jest pojedynczych drzew (30073) oraz grup drzew (3643). Pozostałe – aleje drzew (701), głazy narzutowe (1050), a także skałki, jaskinie, źródła, wodospady, wywierzyska, jary, krzewy (łącznie w całym kraju jest 851 takich obiektów) – stanowią niewielką część pomników przyrody (GUS, 2011).

Powszechnie uważa się, że pomnikami przyrody stają się drzewa, których obwód osią- gnie pewne rozmiary. Ustanowienie pomnika przyrody następuje w drodze uchwały rady gminy (po złożeniu odpowiedniego wniosku). Obecnie nie obowiązuje rozporządzenie Ministra Środo- wiska określające minimalne rozmiary drzew, które mogą być obejmowane ochroną pomniko- wą. Dostępnych jest natomiast wiele tabelek wskazujących jakie drzewo powinno zostać objęte taką formą ochrony. Informacje te należy zawsze traktować jedynie jako wskazówkę. Często drzewa o mniejszych rozmiarach mogą stanowić cenniejsze w skali gminy czy regionu okazy. Należy więc zwracać uwagę nie tylko na grubość pnia drzewa, ale także na indywidualne cechy, wyróżniające je z otoczenia.

Wobec pomników przyrody wprowadza się zakazy np.: niszczenia, uszkadzania czy przekształcania obiektu lub obszaru, uszkadzania i zanieczyszczania gleby oraz dokonywania zmian stosunków wodnych. Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody (Dz. U. 2004 nr 92 poz. 880), na terenach niezabudowanych, jeżeli nie stanowi to zagrożenia dla ludzi lub mienia, drzewa sta- nowiące pomniki przyrody podlegają ochronie aż do ich samoistnego, całkowitego rozpadu.

Pomniki przyrody mogą stać się lokalnymi atrakcjami przyrodniczymi. Niektóre z nich są znane w całej Polsce. Należą do nich chociażby dęby szypułkowe "Lech", "Czech" i "Rus", rosnące w Rogalinie niedaleko Poznania. Najstarszym drzewem w Polsce nie jest jednak dąb, a cis pospolity w Henrykowie Lubańskim (woj. dolnośląskie). Jego wiek szacuje się na 1300 lat. Najgrub- szym dębem w kraju jest dąb "Chrobry", który rośnie w Piotrowicach, w województwie lubuskim (ma on ponad 10 m odwodu).

Jeszcze nie tak dawno temu, powiat czarnkowsko-trzcianecki mógł się poszczycić naj- grubszą w kraju (i prawdopodobnie również najstarszą) gruszą pospolitą (fot. 1, 2), która rosła w gminie Drawsko, przy przejeździe kolejowym w Drawskim Młynie (Król, 1997). Drzewo kilka lat temu się przewróciło, pozostałości zmurszałego pnia można zobaczyć do dzisiaj (fot. 3). W wysokiej roślinności są one zupełnie niewidoczne i tylko nieliczni wiedzą gdzie ich szukać.

Jednak obecnie w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim jest wiele pomników przyrody, wyróżniających się nie tylko w skali regionu, ale także w skali kraju. Należą do nich tak potężne

4 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

okazy jak np. dąb szypułkowy "Wojtek" koło Smolarni, lipa drobnolistna w Połajewie i klon jawor w leśnictwie Zacisze. Sosna zwyczajna w Klempiczu uznawana za jedno z najstarszych drzew tego gatunku w Polsce. Wybrane pomniki przyrody zostały zaprezentowane na końcu opracowania.

Fot. 1, 2. Suchy pień gruszy pospolitej w Drawskim Młynie w 2003 r.

Fot. 3. Fragmenty pnia gruszy pospolitej w Drawskim Młynie w 2013 r.

Niestety niekiedy pomnikowe drzewa padają ofiarą wandali. Przykładem był dąb szy- pułkowy "Napoleon", który rósł w miejscowości Zabór (woj. lubuskie). Drzewo było kilkakrotnie podpalane, ostatecznie spłonęło w listopadzie 2010 roku (inf. ze strony internetowej Nadleśnic- twa Przytok). Był to wówczas najgrubszy dąb szypułkowy w Polsce (jego obwód mierzył ponad

5 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

10 m). Również głazy narzutowe są niekiedy celem kolekcjonerów lub kamieniarzy. Taki przy- padek odnotowano także w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim.

II. TEREN INWENTARYZACJI

Obszar Lokalnej Strategii Rozwoju (LSR) obejmuje powiat czarnkowsko-trzcianecki (z wyjątkiem gminy miejskiej Czarnków). Obszar ten położony jest w północnej części woje- wództwa wielkopolskiego. Od zachodu graniczy z województwem lubuskim, a od północy - z zachodniopomorskim. W skład obszaru wchodzą następujące gminy:

 gmina miejsko-wiejska Trzcianka  gmina miejsko-wiejska Krzyż Wielkopolski  gmina miejsko-wiejska Wieleń  gmina wiejska Czarnków  gmina wiejska Drawsko  gmina wiejska Lubasz  gmina wiejska Połajewo

Wyżej określony teren zajmuje powierzchnię 1798 km2 i zamieszkuje go ponad 75 tysię- cy osób. W powiecie czarnkowsko-trzcianeckim krzyżują się liczne szlaki komunikacyjne (na osi wschód-zachód i północ-południe), a także szlaki kolejowe. Ponad połowę obszaru (51%) po- krywają lasy. Dopiero na drugim miejscu (42%) znajdują się użytki rolne.

Na uwagę zasługują liczne jeziora. Nad wieloma z nich funkcjonują kąpieliska, niekiedy też punkty gastronomiczne czy miejsca biwakowe. Największa rzeka – Noteć, przecina w poło- wie opisywany obszar i płynie w szerokiej dolinie, będącej miejscem występowania oraz waż- nym w skali kraju szlakiem migracyjnym wielu gatunków ptaków (Wylegała et al., 2008). Ma- lownicza rzeka Drawa jest szczególnie chętnie odwiedzana przez kajakarzy (najbardziej znanym turystą przemierzającym Drawę był papież Jan Paweł II). Na obszarze objętym LSR występują liczne zabytki, z czego na szczególną uwagę zasługują kościoły i architektura związana z osad- nictwem olęderskim. W wielu miejscach zachowały się pałace i zabytkowe parki.

O atrakcyjności tego terenu decydują również ponadprzeciętne walory przyrodnicze. Obszary objęte ochroną prawną zajmują ponad 44% powierzchni LSR. Najważniejsze z nich to:

 Drawieński Park Narodowy (niewielka jego część znajduje się w zachodniej części gminy Krzyż Wielkopolski),  rezerwaty przyrody (torfowiskowe: Źródliska Flinty oraz Wilcze błoto),  obszary Natura 2000: . OSOP Nadnoteckie Łęgi . OSOP Lasy Puszczy nad Drawą . OSOP Puszcza Notecka . SOOS Dolina Noteci . SOOS Ostoja Pilska . SOOS Uroczyska Puszczy Drawskiej . SOOS Dolina Bukówki

6 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

. SOOS Dolina Miały  obszary chronionego krajobrazu (Puszcza nad Drawą, Puszcza Notecka, Dolina Noteci).

Innymi często spotykanymi formami ochrony przyrody są użytki ekologiczne, a także pomniki przyrody, które zostały przedstawione w dalszej części opracowania. To wszystko sprawia, że teren jest chętnie odwiedzany przez turystów. Wiele gmin promuje się poprzez tury- stykę. Dla poszukujących ciszy i spokoju atrakcją są liczne szlaki - głównie piesze i konne, a także miejsca wypoczynku, które oferuje dobrze rozwinięta sieć gospodarstw agroturystycznych (Lo- kalna Strategia Rozwoju na lata 2009-2015 do realizacji w ramach PROW 2007-2013).

III. METODY

Inwentaryzacja została przeprowadzona w sierpniu 2013 r. Dołożono wszelkich starań, aby zebrać dane w sposób rzetelny. Podczas prowadzenia prac terenowych bazowano na spi- sach udostępnionych przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Poznaniu oraz na in- formacjach uzyskanych z nadleśnictw, urzędów gmin oraz Starostwa Powiatowego w Czarnko- wie. Korzystano też z informacji uzyskanych od mieszkańców obszaru i działających na tym terenie przyrodników. Po wstępnej analizie otrzymanych materiałów, okazało się, że są one w wielu przypadkach nieaktualne, występowały również w nich liczne błędy (np. przy opisach położenia obiektu czy oznaczeniu gatunku). Niektórych obiektów ujętych w rejestrach od wielu lat już nie ma. W jednym przypadkach nie udało się stwierdzić pomnika – nie wiadomo czy nie istnieje, czy też opis położenia jest błędny.

Wszystkie stwierdzone obiekty zostały zmierzone. Sprawdzano obwód na wysokości pierśnicy (1,30 m od powierzchni gruntu). W przypadku nierównego ukształtowania terenu - np. drzew rosnących na skarpach, wysokość tą wyznaczano od najwyższego punktu stycznego z powierzchnią gruntu. W momencie, gdy na wysokości 1,30 drzewo się rozgałęziało lub wystę- powały wyraźne zgrubienia, przyjęto zasadę, aby dokonać pomiaru w najwęższym miejscu, na wysokości poniżej 1,30 m (w takim przypadku, zawsze było to odnotowane). Czynności te wy- konywano taśmą mierniczą. Mierzono również wysokość drzewa z wykorzystaniem wysoko- ściomierza (klinometru) lub gdy nie było to możliwe, podawano szacunkową wysokość. W trzech przypadkach nie było możliwości dokonania pomiarów i wykonania zdjęć dokumentacyj- nych, gdyż drzewo znajdowało się na terenie prywatnym, a jego właściciel nie wyraził zgody na przeprowadzenie prac (wówczas odnotowywano jedynie, że pomnik przyrody istnieje).

Współrzędne geograficzne drzewa odczytywano z urządzenia GPS, ponadto wykonywa- no dokumentację fotograficzną. Podczas prowadzenia prac zwracano uwagę na zagrożenia, a także właściwe oznakowanie obiektu. W kilkudziesięciu przypadkach stwierdzono brak tabli- czek informujących o pomnikach. Podjęto odpowiednie działania, zmierzające do oznakowania tych obiektów.

Stan zdrowotności drzew określano za pomocą pięciostopniowej skali opracowanej w 1973 roku przez C. Pacyniaka i S. Smólskiego (Pacyniak, 1992):

1- drzewa zupełnie zdrowe, bez żadnych ubytków i śladów obecności szkodników;

7 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

2 - drzewa z częściowo obumierającymi cieńszymi gałęziami w wierzchołkowych partiach koro- ny, z obecnością szkodników zarówno ze świata roślinnego, jak i zwierzęcego występujących w nieznacznym stopniu (pojedyncze egzemplarze);

3 - drzewa, które mają w 50% obumarłą koronę i kłodę lub strzałę, jak również zaatakowane w znacznym stopniu przez szkodniki;

4 – drzewa z koroną i kłodą albo strzałą, obumarłą w 70% i dużymi ubytkami tkanki drzewnej;

5 - drzewa mające w ponad 70% obumarłą koronę i kłodę lub strzałę z licznymi dziuplami; w tym także drzewa martwe.

IV. POMINIKI PRZYRODY OBSZARU LSR

Na obszarze objętym inwentaryzacją stwierdzono 173 pomniki przyrody (Mapa 1). Wśród pomników przyrody obszaru objętego LSR najwięcej jest pojedynczych drzew (108 po- mników) oraz grup drzew (56 pomników, w tym 3 aleje). Resztę stanowią głazy narzutowe (9 pomników), z których większość znajduje się w gminie Drawsko (Ryc. 1). Łącznie na terenie objętym inwentaryzacją znajduje się około 400 drzew objętych ochroną (jako pojedyncze drzewa oraz grupy i aleje drzew).

Mapa 1. Rozmieszczenie pomników przyrody na obszarze objętym LSR (mapa udostępniona na potrzeby projektu przez Czarnkowsko-Trzcianecką Lokalną Grupę Działania). 8 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

Ryc.1. Pomniki przyrody na obszarze LSR z podziałem na pojedyncze drzewa, grupy drzew i głazy narzutowe * - w pozycji "grupy drzew" ujęto również aleje

Spośród pojedynczych drzew objętych ochroną pomnikową najliczniejsze są: dąb szy- pułkowy (35 pomników), sosna zwyczajna (19), lipa drobnolistna (12), buk zwyczajny (9) (Ryc. 2). Również biorąc pod uwagę grupy drzew, dominującym gatunkiem jest dąb szypułkowy.

Ryc. 2. Gatunki drzew objętych ochroną w formie pomników przyrody jako pojedyncze drzewa

9 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

Pomniki tworzone przez grupy drzew stanowią zazwyczaj 2-3 drzewa (zarówno tego samego, jak i różnych gatunków). Najliczniejsza grupa drzew objętych ochroną pomnikową wy- stępuje w Kuźnicy Czarnkowskiej, gdzie ochronie podlega 41 drzew (40 dębów szypułkowych i jeden wiąz szypułkowy). Na obszarach wiejskich powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego znajdują się również objęte ochroną pomnikową m.in.: czereśnie ptasie, jarzęby brekinie, żywotniki ol- brzymie, miłorząb dwuklapowy czy platan zachodni. Niestety tylko nieliczne pomniki mają na- dane nazwy.

Tab. 1. Liczba poszczególnych rodzajów pomników przyrody w gminach obszaru LSR.

GMINA

Krzyż Czarnków Trzcianka Drawsko Wieleń Połajewo Lubasz Wlkp. Pojedyncze 17 29 2 7 26 12 15 drzewa Grupy drzew* 13 16 1 7 9 2 8 Głazy narzutowe 2 1 6 0 0 0 0 RAZEM 32 46 9 14 35 14 23

* - w pozycji "grupy drzew" ujęto również aleje.

Najwięcej pomników przyrody stwierdzono w gminach Trzcianka (46), Krzyż Wielkopol- ski (35) i Czarnków (32), najmniej odnotowano w gminie Drawsko (9). Liczbę pomników w po- szczególnych gminach przedstawiono w tabeli 1. Najstarsze – istniejące do dzisiaj obiekty – ustanowiono w 1956 roku, najmłodsze – w 2009 r. Najwięcej istniejących pomników zostało ustanowionych w 1992 roku (ryc. 3).

Ryc. 3. Lata ustanowienia istniejących obecnie pomników przyrody na obszarze objętym LSR.

10 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

1. Gmina Czarnków

[m]

obiekt

UWAGI

bwód

lokalizacja

miejscowość

rok powołania

stan zdrowotny stan

(skala na str.7, na (skala

współrzędne GPS współrzędne

nr rejestru/ uchwały rejestru/ nr przybliżona wysokość przybliżona

1 Lipa drobno- 251 1956 Gębice W parku przy Domu Pomo- N52 54 29.6 5,2 25 2 listna cy Społecznej E16 41 42.9

2 Czereśnia 241 1969 Goraj Nadleśnictwo Krucz, leśnic- N52 52 32.4 1,20, 25 2, 5 ptasia - grupa two Goraj, oddział 16c E16 30 40.5 drugie 2 drzew drzewo martwe (leżące) 3 Głaz narzuto- 255 1975 Romanowo Na skarpie (naprzeciwko nr N52 56 31.2 Dł. - 2,8 1,3 nd Głaz pęknię- wy Dolne 26), teren prywatny E16 35 33.7 szer. - ty na dwie 1,7 części. Obok drugi głaz narzutowy (nr rejestru: 542). 4 Dąb szypuł- 327 1982 Leśnictwo Nadleśnictwo Trzcianka, N52 56 16.7 3,09- do 30 2-3. kowy - grupa Jędrzejewo przed leśniczówką Jędrze- E16 22 25.6 5,12 drzew jewo, oddział 164d

5 Dąb szypuł- 328 1982 Leśnictwo Nadleśnictwo Trzcianka, N52 55 50.9 4,28 25 2 kowy Średnica leśnictwo Średnica, oddział E16 23 26.4 182i, w lesie - ok. 100 m od drogi prowadzącej z Jędrze- jewa do leśniczówki 6 Dąb szypuł- 329 1982 Osuch Nadleśnictwo Sarbia, leśnic- N52 55 15.3 3,48, 28 2 kowy - grupa two Kruszewo, oddział E16 34 56.5 4,28 2 drzew 323h

7 Buk zwyczaj- 335 1982 Goraj Przy Zespole Szkół Leśnych N52 52 25.2 3,52, do 35 2-4. ny - grupa 11 w Goraju, Nadleśnictwo E16 29 48.2 3,63, drzew Krucz, leśnictwo Goraj, 3,68, oddział 15c, g, k, 14l, więk- 3,69, szość drzew rośnie w okoli- 3,75, cy zamku i przy drodze do 3,91, masztalerni 4,11, 4,29, 4,94, 4,98, 5,11 8 Buk zwyczaj- 336 1982 Goraj Przy Zespole Szkół Leśnych N52 52 31.2 3,60, do 35 2, 4 ny - grupa 3 w Goraju, Nadleśnictwo E16 29 43.0 3,93, drzew Krucz, leśnictwo Goraj, 4,02 oddział 14h, drzewa rosną za garażami

9 Buk zwyczaj- 337 1982 Goraj Przy Zespole Szkół Leśnych N52 52 27.6 3,12, do 35 2-3. ny - grupa 7 w Goraju, Nadleśnictwo E16 29 26.3 3,43, drzew Krucz, leśnictwo Goraj, 3,56, oddział 15b, g, drzewa 3,60, rosną przy drodze prowa- 3,64, dzącej do zamku 4,07, 4,62

11 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

10 Dąb szypuł- 428 1985 Kuźnica ul. Wyzwolenia, przy głów- N52 56 42.8 3,92 24 2 kowy Czarnkowska nej drodze (nr 178), teren E16 31 23.4 należący do Nadleśnictwa Trzcianka, ogrodzony

11 Dąb szypuł- 538 1992 Białężyn Przed budynkiem byłego N52 53 14.8 3,30- 30 2 kowy - grupa przedszkola, obecnie teren E16 37 43.7 3,53 2 drzew prywatny

12 Dąb szypuł- 539 1992 Kuźnica Las prywatny, 400 m od N52 56 15.3 2,60- do 34 2, 5 kowy - grupa Czarnkowska drogi nr 178 E16 32 39.2 6,30 m 6 drzew 13 Dąb szypuł- 540 1992 Kuźnica Las prywatny, 150 m od N52 56 20.4 3,27, 28 2 kowy - grupa Czarnkowska drogi nr 178 E16 31 58.2 3,30, 3 drzew 3,96 14 Dąb szypuł- 541 1992 Radolinek Przy skrzyżowaniu dróg, na N52 58 45.8 2,98- do 25 2 kowy - grupa terenie gospodarstwa, teren E16 32 45.0 4,20 3 drzew prywatny

15 Głaz narzuto- 542 1992 Romanowo Na skarpie (naprzeciwko nr N52 56 31.2 dł. - 2, 1,5 nd Obok drugi wy Dolne 26), teren prywatny E16 35 34.7 szer. - głaz narzu- 1,2 towy (nr rejestru: 255). 16 Sosna zwy- 620 1994 Leśnictwo Nadleśnictwo Sarbia, leśnic- N52 58 01.1 2,28 24 2 czajna Kruszewo two Kruszewo, oddział E16 37 31.2 289d

17 Grupa drzew - 680 1997 Gębiczyn Gębiczyn 26, na terenie N52 52 57.2 Dęby - 25-30 2 do 3 3 dęby szy- gospodarstwa, teren pry- E16 44 41.7 3,68- pułkowe watny 3,98, ("Protazy", wiąz - "Gerwazy", 3,50 "Damazy"), wiąz szypuł- kowy ("Wa- lenty") 18 Wiąz szypuł- 691 1997 Kuźnica Nadleśnictwo Trzcianka, N52 56 35.2 3,7 25 2 kowy Czarnkowska leśnictwo Radosiew, oddział E16 31 57.9 234

19 Grupa drzew - 692 1997 Kuźnica Nadleśnictwo Trzcianka, N52 56 39.2 3,10- 10- 2-5. 40 dębów Czarnkowska leśnictwo Radosiew, oddział E16 31 42.7 5,23 30. szypułkowych 234, prawdopodobnie oraz 1 wiąz dawny park podworski szypułkowy

20 Sosna zwy- XLII 2006 Lenictwo Nadleśnictwo Sarbia, leśnic- N52 58 00.0 4,35 24 2 czajna /332 Kruszewo two Kruszewo, oddział E16 37 28.8 /200 289d 6 21 Dąb szypuł- XLII 2006 Osuch Nadleśnictwo Sarbia, leśnic- N52 55 13.6 5,9 26 5 kowy /332 two Kruszewo, oddział E16 34 58.2 /200 323h 6 22 Lipa drobno- XLII 2006 Sarbka Przy siedzibie Nadleśnictwa N52 55 57.7 2,71 25 2 listna /332 Sarbia, obok budynku E16 38 29.8 /200 6 23 Dąb szypuł- XLII 2006 Sarbka Przy siedzibie Nadleśnictwa N52 55 55.5 6,12 30 2 kowy /332 Sarbia, w parku E16 38 23.0 /200 6 24 Dąb szypuł- XLII 2006 Leśnictwo Nadleśnictwo Sarbia, leśnic- N52 56 40.7 4,25 25 3 kowy /332 Kruszewo two Kruszewo, oddział E16 37 57.0 /200 330a, przy drodze Sarbia- 6 Romanowo Dolne

12 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

25 Lipa drobno- XLII 2006 Sarbka Przy siedzibie Nadleśnictwa N52 55 57.6 3,89 25 2 listna /332 Sarbia, w parku E16 38 35.3 (na /200 wys. 6 1,5) 26 Topola biała XLII 2006 Marunowo Nadleśnictwo Sarbia, leśnic- N52 56 55.9 5 30 2 /332 two Drzązgowo, oddział E16 43 54.1 /200 91b, przy wjeździe na 6 powierzchnię leśną

27 Sosna zwy- XLII 2006 Marunowo Nadleśnictwo Sarbia, leśnic- N52 58 01.0 2,5 20 2 czajna /332 two Drzązgowo, oddział 19c E16 43 47.2 /200 6 28 Jesion wynio- XLII 2006 Gębiczyn Nadleśnictwo Sarbia, leśnic- N52 52 59.6 3,56 30 2 sły /332 two Huta, oddział 299B, E16 43 33.9 /200 przy dawnej leśniczówce 6 Gębiczyn

29 Dąb bezszy- XLII 2006 Gębice Nadleśnictwo Sarbia, leśnic- N52 54 46.0 4,18 22 3 pułkowy /332 two Gębice, oddział 186l E16 43 20.9 /200 6 30 Dąb szypuł- XLII 2006 Gębice Nadleśnictwo Sarbia, leśnic- N52 54 46.8 4,25, 22 2-3. kowy - grupa /332 two Gębice, oddział 186j E16 43 22.3, 4,90 2 drzew /200 N52 54 43.7 6 E16 43 07.3 31 Dąb szypuł- XLII 2006 Gębiczyn Nadleśnictwo Sarbia, leśnic- N52 52 43.8 4,47 25 2 kowy /332 two Gębice, oddział 302g E16 42 27.2 /200 6 32 Dąb szypuł- XLII 2006 Gębiczyn Nadleśnictwo Sarbia, leśnic- N52 52 39.7 4,35 30 2 kowy /332 two Huta, oddział 305g, E16 43 06.4 /200 przy drodze Huta-Gębiczyn 6

13 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

2. Gmina Trzcianka

[m]

obiekt

UWAGI

lokalizacja

Obwód

miejscowość

rok powołania

stan zdrowotny stan

(skala na str.7, na (skala

współrzędne GPS współrzędne

nr rejestru/ uchwały rejestru/ nr przybliżona wysokość przybliżona

1 Lipa drobno- 174 1956 Leśnictwo Nadleśnictwo Trzcianka, N53 01 21.1 2,62- 22 3-5. listna - grupa Rychlik leśnictwo Rychlik, oddział E16 20 22.7 5,73 7 drzew 47f, stary cmentarz na trasie ścieżki "Nad Buków- ką" (niedaleko dawnego młyna) 2 Dąb szypuł- 176 1957 Trzcianka ul. Żeromskiego, obok N53 02 29.0 3,94 26 2 kowy budynku Liceum Ogólno- E16 27 17.3 kształcącego 3 Głaz narzuto- 178 1975 Radolinek Nadleśnictwo Trzcianka, N52 58 59.1 dł. - 3,3, 1,2 nd wy leśnictwo Radosiew, oddział E16 31 37.6 szer. - 69h, 50 m od szosy Radoli- 2,9 nek-Trzcianka 4 Sosna zwy- 179 1975 Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, N53 01 58.8 1,79, do 30 2 czajna leśnictwo Rychlik, oddział E16 21 51.8 1,82, m 34B, nad jeziorem Straduń- 1,84, skim 2,00, 5 Sosna zwy- 180 1975 Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, 2,00, czajna leśnictwo Rychlik, oddział 2,08, 34B, nad jeziorem Straduń- 2,25, skim 2,53, 2,60, 6 Sosna zwy- 181 1975 Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, 2,61, czajna leśnictwo Rychlik, oddział 2,72 34B, nad jeziorem Straduń- skim

7 Sosna zwy- 182 1975 Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, czajna leśnictwo Rychlik, oddział 34B, nad jeziorem Straduń- skim

8 Sosna zwy- 183 1975 Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, czajna leśnictwo Rychlik, oddział 34B, nad jeziorem Straduń- skim

9 Sosna zwy- 184 1975 Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, czajna leśnictwo Rychlik, oddział 34B, nad jeziorem Straduń- skim 10 Sosna zwy- 185 1975 Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, czajna leśnictwo Rychlik, oddział 34B, nad jeziorem Straduń- skim

11 Sosna zwy- 186 1975 Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, czajna leśnictwo Rychlik, oddział 34B, nad jeziorem Straduń- skim

12 Sosna zwy- 187 1975 Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, czajna leśnictwo Rychlik, oddział 34B, nad jeziorem Straduń- skim

14 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

13 Sosna zwy- 188 1975 Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, czajna leśnictwo Rychlik, oddział 34B, nad jeziorem Straduń- skim

14 Sosna zwy- 190 1975 Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, czajna leśnictwo Rychlik, oddział 34B, nad jeziorem Straduń- skim

15 Dąb szypuł- 340 1982 Przyłęki Na polu, niedaleko drogi, N52 57 41.9 5,05 22 2 kowy między stacją kolejową w E16 19 33.8 Biernatowie a Przyłękami, teren prywatny

16 Platan klono- 364 1983 Trzcianka Na parkingu w centrum N53 02 27.8 4,80 28 2 listny miasta, między ulicą Ko- E16 27 43.7 ściuszki i Sikorskiego 17 Lipa drobno- 377 1984 Biała Przed pałacem N53 02 27.2 5,84 24 2 listna E16 32 45.2

18 Lipa drobno- 427 1985 Dłużewo W parku, teren prywatny N53 05 07.4 bd bd bd listna - aleja E16 28 50.1 25 drzew 19 Dąb szypuł- 429 1985 Leśnictwo Nadleśnictwo Trzcianka, N53 04 33.2 4,13, 25-30 2, 5 kowy - grupa Pańska Łaska leśnictwo Pańska Łaska, E16 21 56.2 5,70 3 drzew oddział 138d, koło stawów (jedno prze- hodowlanych, przy drodze wrócone - Trzcianka-Wołowe Lasy martwe)

20 Buk zwyczaj- 430 1985 Trzcianka Przy polnej drodze z os. N53 03 36.0 4,45 25 2 ny Obotryckiego do leśniczów- E16 25 35.9 ki Pańska Łaska

21 2 wiązy szy- 431 1985 Leśnictwo Nadleśnictwo Trzcianka, N52 59 22.2 3,44, 25-30 2, 3 pułkowe, dąb Karcze leśnictwo Karcze, oddział E16 17 03.5 3,36, szypułkowy - 226g, h, przy drodze z 3,73 grupa drzew Górnicy do Dzierżązna

22 Jałowiec 432 1985 Straduń Nadleśnictwo Trzcianka, N53 03 26.7 0,51 6 5 pospolity - leśnictwo Rychlik, oddział E16 21 07.8 grupa 2 drzew 4d, w pobliżu drogi Straduń (jedno mar- - Przyłęk twe) 23 Dąb szypuł- 433 1985 Smolarnia Nadleśnictwo Trzcianka, N53 01 29.6 3,12, 25-30 2, 3, 5 Najgrubszy z kowy - grupa leśnictwo Rychlik, oddział E16 21 30.8 3,17, nich nazy- 5 drzew (w 45s, przy Stawie Rychlickim 3,22, wany "Wojt- tym jeden (ścieżka "Nad Bukówką") 7,58 kiem" leżący - mar- twy) 24 Klon zwyczaj- 435 1985 Trzcianka ul. 27 Stycznia (obok daw- N53 02 48.9 3,63, do 25 3, 2 ny, dąb szy- nego kina), teren prywatny E16 28 02.3, 4,50 pułkowy - N53 02 48.3 grupa drzew E16 27 59.0 25 Cis pospolity 436 1985 Trzcianka os. Domańskiego, teren N53 02 09.0 3 kona- 6 2 prywatny E16 25 30.1 ry, 2,95 (na wyso- kości 0,7) oraz: 1,01 i 1,66 (na wyso- kości 1,3)

15 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

26 Buk zwyczaj- 437 1985 Trzcianka Nadleśnictwo Trzcianka, N53 01 35.7 4,20 m, do 28 2, 3, 5 ny - grupa 3 leśnictwo Teresa, oddział 1, E16 29 24.2 1,65 m drzew park przy ul. Tetmajera, na (część skarpie drzewa złama- na – leżąca), 3,90 m (suchy pień o wyso- kości ok. 4 m) 27 Klon jawor, 438 1985 Trzcianka Przy ul. Staszica (klon N53 02 15.3 2,90, 12, 2, 4 kasztanowiec jawor) oraz przy rondzie na E16 27 48.6, 3,60 20 zwyczajny - skrzyżowaniu ulic Sikor- N53 02 13.5 grupa drzew skiego i Staszica (kasztano- E16 27 44.9 wiec zwyczajny)

28 Lipa drobno- 471 1986 Dłużewo Przed budynkiem, teren N53 05 08.0 3,69 10 2 listna prywatny E16 28 57.0

29 Platan klono- 576 1992 Biała Przed pałacem N53 02 28.7 4,04, 25 2 listny - grupa E16 32 46.8 4,40 2 drzew 30 Dąb szypuł- 577 1992 Runowo Przy skrzyżowaniu dróg N52 57 57.2 3,43, 22 2, 3 kowy - grupa E16 25 13.3 5,14 2 drzew 31 Cis pospolity - 578 1992 Trzcianka Nadleśnictwo Trzcianka, N53 01 40.7 2,25, 5-8. 2 grupa 4 drzew leśnictwo Teresa, oddział 1, E16 29 01.1 2,75, park przy ul. Tetmajera, na 1,73 skarpie i przy zabudowa- (na niach wys. 0,5 m), 1,55 (na wys. (1,0m) 32 Miłorząb 579 1992 Trzcianka Nadleśnictwo Trzcianka, N53 01 40.9 1,78 15 2 dwuklapowy leśnictwo Teresa, oddział 1, E16 29 05.6 park przy ul. Tetmajera, niedaleko zabudowań

33 Klon zwyczaj- 581 1992 Trzcianka Park 1 Maja (koło amfite- N53 02 19.4 3,49 20 3 ny atru) E16 27 38.5

34 Żywotnik 583 1992 Trzcianka ul. Mickiewicza 9, teren N53 02 15.3 2,15 14 2 zachodni prywatny E16 27 33.5

35 Lipa drobno- 584 1992 Trzcianka Nadleśnictwo Trzcianka, N53 02 05.1 4,7 18 2 listna leśnictwo Ogorzałe, oddział E16 25 32.8 49a, przy drodze na os. Domańskiego prowadzącej do Stradunia

36 Sosna zwy- 585 1992 Leśnictwo Nadleśnictwo Trzcianka, N53 01 15.2 2,58 25 2 czajna Rychlik leśnictwo Rychlik, oddział E16 22 36.6 57, przy skrzyżowaniu dróg

37 Buk zwyczaj- 586 1992 Leśnictwo Nadleśnictwo Trzcianka, N53 01 59.0 1,34, 7 2 ny (forma Rychlik leśnictwo Rychlik 126b, na E16 18 25.2 2,18, zwisająca) skarpie 1,28 (na wys. 0,3 m)

16 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

38 Dąb szypuł- 587, 1992, Wrząca Przy kanale Łomnica N53 04 38.9 3,25- 16- 2-3. 42 kowy - grupa 1237 2009 E16 36 14.4 5,20 20. 8 drzew, /01 grupa 3 drzew (2 pomniki przyrody) 39 Buk zwyczaj- 617 1994 Leśnictwo Nadleśnictwo Trzcianka, N53 00 54.5 3,28, 22 2 Tzw. buki ny - grupa 2 Rychlik leśnictwo Rychlik, oddział E16 21 57.8 3,72 graniczne drzew 79f, niedaleko linii energe- Księstwa tycznej Warszaw- skiego 40 Buk zwyczaj- 618 1994 Trzcianka ul. Łąkowa, obok dworca N53 01 59.1 4,12 20 2 ny kolejowego, teren prywatny E16 27 53.3

41 Jałowiec 689 1997 Niekursko Przy zabudowaniach na N53 07 28.1 4 odno- 8 2-3. pospolity skraju lasu, teren prywatny E16 23 43.2 gi: 0,52, 0,45, 0,65, 0,8 m (na wys.0,7 m) 43 Buk zwyczaj- XXVI 2009 Radolin Nadleśnictwo Trzcianka, N52 59 58.5 3,59 22 2 ny II/1 leśnictwo Teresa, oddział E16 32 23.5 82/0 39n (przy zabudowaniach - 9 teren prywatny)

44 Dąb szypuł- XXVI 2009 Radolin Nadleśnictwo Trzcianka, N52 59 59.2 5,72 20 2 kowy II/1 leśnictwo Teresa, oddział E16 32 24.8 82/0 39n (przy zabudowaniach - 9 teren prywatny)

45 Dąb szypuł- XXVI 2009 Radolin Nadleśnictwo Trzcianka, N53 00 01.1 3,44, 22 2 kowy - grupa II/1 leśnictwo Teresa, oddział E16 32 25.8 3,74, 5 drzew 82/0 39n (przy zabudowaniach - 3,84, (aleja) 9 teren prywatny) 2,50, 2,84

46 Buk zwyczaj- XXVI 2009 Trzcianka Nadleśnictwo Trzcianka, N53 01 35.9 4,7 25 2-3. ny II/1 leśnictwo Teresa, oddział 1, E16 29 28.9 82/0 Trzcianka, park przy ul. 9 Tetmajera, na skarpie

17 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

3. Gmina Wieleń

[m]

obiekt

UWAGI

lokalizacja

Obwód

miejscowość

rok powołania

stan zdrowotn stan

(skala na str.7, na (skala

współrzędne GPS współrzędne

nr rejestru/ uchwały rejestru/ nr przybliżona wysokość przybliżona

1 Sosna zwy- 282 1956 Wrzeszczyna Przy gospodarstwie, teren N52 52 24.5 3,04 10 2 czajna prywatny E16 13 19.1 ("Dwójka") 2 Cis pospolity 283 1957 Potrzebowice Przed budynkiem Leśnictwa N52 51 17.0 1 6 2 Dziewanna E16 10 37.8

3 Cis pospolity - 284 1957 Potrzebowice Przed siedzibą Nadleśnic- N52 51 21.4 0,96- 10 2 grupa 3 drzew twa Potrzebowice E16 10 36.2 1,8

4 Platan klono- 360 1983 Wieleń W parku przy pałacu Sapie- N52 54 09.1 5,98, 35 2, 3 listny, dąb chów, teren prywatny E16 10 40.0, 5,45 szypułkowy - N52 54 05.3 grupa drzew E16 10 38.6 5 Dąb szypuł- 481 1986 Herburtowo Na skarpie przy strumieniu N52 54 22.0 3,73, do 30 2, 5 kowy - grupa Bukówka, teren prywatny E16 06 25.3 4,17, 3 drzew 4,68

6 Lipa drobno- 592 1992 Dębogóra Dębogóra 18, przy pałacu, N52 58 35.8 6,52 28 2-3. listna gospodarstwo agrotury- E16 07 48.9 styczne, teren prywatny

7 Buk zwyczaj- 593 1992 Marianowo Przy szosie Wieleń-Krzyż N52 54 11.8 3,44, 25 2 ny - grupa 2 E16 07 59.2 3,86 drzew 8 Dąb szypuł- 621 1994 Folsztyn Przy gospodarstwie, na N52 54 27.1 7,15 25 2 kowy skraju pola, teren prywatny E16 13 06.9

9 Dąb szypuł- 1277 2001 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 55 21.3 3,70, 25 2 kowy - grupa /01 Zwierzyniec two Zwierzyniec, oddział E16 12 26.2 4,50 2 drzew 649j

10 Dąb szypuł- 1278 2001 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 55 27.4 3,0 22 2 kowy /01 Zwierzyniec two Zwierzyniec, oddział E16 12 29.9 648a

11 Dąb szypuł- 1279 2001 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 55 20.1 2,1- 20-30 2 kowy - grupa /01 Zwierzyniec two Zwierzyniec, oddział E16 12 23.1 6,13 6 drzew 649f

12 Dąb szypuł- 1280 2001 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 56 39.3 3,0-5,0 22 2 kowy grupa 4 /01 Dolina two Dolina, oddział 693n, E16 19 55.7 drzew na skraju lasu obok leśni- czówki

13 Lipa drobno- 1342 2002 Dębogóra Dębogóra 18, przy pałacu, N52 58 35.1 4,63 28 2-3. listna /02 gospodarstwo agrotury- E16 07 47.8 styczne, teren prywatny

14 Lipa drobno- 1243 2002 Dębogóra Dębogóra 18, przy pałacu, N52 58 35.5 5,38 28 2-3. listna /02 gospodarstwo agrotury- E16 07 48.2 styczne, teren prywatny

18 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

4. Gmina Drawsko

[m]

obiekt

UWAGI

lokalizacja

Obwód

miejscowość

rok powołania

stan zdrowotny stan

(skala na str.7, na (skala

współrzędne GPS współrzędne

nr rejestru/ uchwały rejestru/ nr przybliżona wysokość przybliżona

1 Głaz narzuto- 271 1956 Leśnictwo Nadleśnictwo Potrzebowice, N52 50 17.9 dł. - 3,3 0,9 nd wy Łężno leśnictwo Łężno, oddział E16 00 35.6 13g, przy ścieżce przyrodniczo-leśnej "Rajczywiec"

2 Głaz narzuto- 272 1956 Leśnictwo Nadleśnictwo Potrzebowice, N52 50 31.0 dł. - 3,0, 0,7 nd wy Łężno leśnictwo Łężno, oddział 7c E15 59 05.1 szer. - 1,6

3 Głaz narzuto- 273 1956 Leśnictwo Nadleśnictwo Potrzebowice, N52 49 59.7 dł. - 2,3, 0,5 nd wy Kamiennik leśnictwo Kamiennik, od- E15 59 17.7 szer. - 1 dział 28c

4 Głaz narzuto- 274 1956 Leśnictwo Nadleśnictwo Potrzebowice, N52 49 39.1 dł. - 1,8 0,4 nd wy Kamiennik leśnictwo Kamiennik, od- E15 59 25.5 dział 39

5 Głaz narzuto- 275 1956 Leśnictwo Nadleśnictwo Potrzebowice, N52 50 00.4 bd bd nd wy Kamiennik leśnictwo Kamiennik, od- E15 59 13.0 dział 28c (głaz znajduje się w rowie melioracyjnym, całkowicie zarośnięty roślinnością – niewidoczny)

6 Buk zwyczaj- 276 1956 Leśnictwo 5f lub d. Nadleśnictwo N52 50 30.8 3,42 30 2 ny Łężno Potrzebowice, leśnictwo E15 59 44.3 Łężno, oddział 5j, przy ścieżce przyrodniczo-leśnej "Rajczywiec"

7 Dąb szypuł- 278 1956 Leśnictwo Nadleśnictwo Potrzebowice, N52 50 14.9 2,25, 28 2 kowy - grupa Łężno leśnictwo Łężno, oddział 8b E15 58 46.2 3,86, 3 drzew (dwa 5,60 najgrubsze drzewa noszą nazwy "Pa- triarcha" i "Włodarz") 8 Głaz narzuto- 279 1956 Leśnictwo Nadleśnictwo Potrzebowice, N52 50 03.8 dł. - 0,3 nd wy Łężno leśnictwo Łężno, oddział E16 00 34.1 2,10 25a

9. Grusza pospo- 281 1957 Drawski Młyn Przy przejeździe kolejowym N52 51 45.4 nd nd 5 Pozostałości lita E16 05 30.8 zmurszałego pnia. Grusza w Drawskim Młynie była najgrubszym drzewem tego gatunku w Polsce.

19 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

5. Gmina Krzyż Wielkopolski

tny

[m]

obiekt

UWAGI

lokalizacja

Obwód

miejscowość

rok powołania

stan zdrowo stan

(skala na str.7, na (skala

współrzędne GPS współrzędne

nr rejestru/ uchwały rejestru/ nr przybliżona wysokość przybliżona

1 Dąb szypuł- 300 1982 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 56 45.2 3,14- 20-28 2, 3, 5 kowy - grupa Dębina two Dębina, oddział 351, E15 58 16.7 5,36 8 drzew (w przed leśniczówką tym 2 leżące)

2 Buk zwyczaj- 423 1985 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 56 40.2 4,5 30 2 ny Radzyń two Radzyń, 422h, przy E16 03 25.9 drodze Kuźnica Żelichow- ska - Huta Szklana, przy szkółce leśnej

3 Dąb szypuł- 500 1988 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 57 10.8 3,1-4,2 15-25 2-5. kowy - grupa Dębina two Dębina, oddział 319b,c, E15 57 58.4, 6 drzew d, w okolicy leśniczówki, N52 57 03.9 między drogą a Drawą E15 58 07.4

4 Dąb szypuł- 501 1988 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 56 44.1 6,35 22 2 kowy Dębina two Dębina, oddział 351, E15 58 16.9 przed leśniczówką

5 Lipa drobno- 502 1988 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 55 33.6 2,50- do 30 2, 3, 5 listna - grupa Rzeczyn two Rzeczyn, oddział 469g, E15 58 33.0 4,15 5 drzew (w na starym cmentarzu przy (pnie tym 2 leżące) Drawie leżą- cych: 3,90, 5,82) 6 Dąb szypuł- 520 1990 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 56 48.4 2,62, 28 3 kowy (po- Dębina two Dębina, oddział 351b, E15 58 22.1 3,33 dwójny) przy drodze, obok leśni- czówki

7 Dąb szypuł- 521 1990 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 56 48.4 2,78, 28 4 kowy (po- Dębina two Dębina, oddział 351b, E15 58 24.0 2,81 dwójny) przy drodze, obok leśni- czówki

8 Dąb szypuł- 522 1990 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 54 41.8 4,95 27 2 kowy Rzeczyn two Rzeczyn, oddział 369p, E16 00 10.6 przed leśniczówką, przy zadaszeniu

9 Dąb szypuł- 523 1990 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 54 41.8 4,71 27 2 kowy Rzeczyn two Rzeczyn, oddział 369p, E16 00 09.6 przed leśniczówką, przy zadaszeniu

20 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

10 Dąb szypuł- 524 1990 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 54 42.7 6,6 20 3 kowy Rzeczyn two Rzeczyn, oddział 568k, E16 00 16.3 obok leśniczówki (były sad)

11 Jesion wynio- 525 1990 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 54 43.4 4,7 25 2 sły Rzeczyn two Rzeczyn, przy leśni- E16 00 14.9 czówce

12 Lipa drobno- 549 1992 Huta Szklana Teren prywatny N52 55 46.5 bd bd bd listna - aleje E16 04 09.6 drzew 13 Dąb szypuł- 550 1992 Huta Szklana Przy drodze, koło budynku, N52 55 46.9 4,47 20 2 kowy teren prywatny E16 04 08.0

14 Dąb szypuł- 551 1992 Krzyż Wielko- ul. Mickiewicza N52 53 06.8 3,16 20 2 kowy polski E16 00 50.3

15 Dąb bezszy- 554 1992 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 59 08.7 4,36 20 2 pułkowy Żelichowo two Żelichowo, oddział E16 01 57.4 178g, przy drodze Kuźnica Żelichowska - Przesieki

16 Dąb szypuł- 555 1992 Żelichowo We wsi, w parku N52 59 53.3 6,6 22 3 kowy E16 05 02.1

17 Buk zwyczaj- 605 1994 Krzyż Wielko- ul. Sikorskiego 13, przed N52 52 37.5 3,4 20 2 ny polski budynkiem E16 00 50.8

18 Wiąz szypuł- 606 1994 Krzyż Wielko- W parku przy ul. Staszica N52 52 44.2 3 25 2 kowy polski E16 01 07.6

19 Wiąz szypuł- 607 1994 Krzyż Wielko- W parku przy ul. Staszica N52 52 43.3 3,97 25 2 kowy polski E16 01 07.8

20 Dąb szypuł- 609 1994 Łokacz Mały Przy drodze prowadzącej N52 53 15.3 3,36 20 2 kowy nad jezioro E16 00 51.4

21 Wiąz szypuł- 610 1994 Krzyż Wielko- ul. Walki Młodych, przy N52 52 42.4 2,74, 25 2 kowy - grupa polski targowisku E16 00 49.5 2,90, 3 drzew 3,14 22 Jarząb breki- 705, 1997, Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 57 33.5 0,44- do 25 2-5. Część drzew 23 nia - grupa 10 706, 2001 Dębina two Dębina, oddział 294, E15 58 23.4 1,75 rośnie w 29 drzew, grupa 1231 295, 296 zamkniętym 6 drzew, /01 drzewosta- grupa 4 drzew nie nasien- (3 pomniki) nym 25 Lipa drobno- 1226 2001 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 58 21.4 3,3 20 2-3. listna /01 Zacisze two Zacisze, oddział 244, E15 57 51.0 przy drodze, obok dawnego młyna

25 Klon jawor 1227 2001 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 59 47.2 6,30 22 2 Najgrubsze /01 Zacisze two Zacisze, oddział 77a, E15 58 46.2 (na drzewo tego przy ruinach dawnej posia- wys. 1 gatunku dłości ziemskiej (ścieżka m) rosnące na historyczno-przyrodnicza terenie "Zacisze") Lasów Państwo- wych 26 Dąb szypuł- 1228 2001 Żelichowo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N53 00 02.3 4,8 22 2 kowy /01 two Żelichowo, oddział E16 04 53.1 132c

27 Dąb szypuł- 1229 2001 Żelichowo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N53 00 03.2 3,64 22 2 kowy /01 two Żelichowo, oddział E16 04 53.4 132c

28 Dąb szypuł- 1230 2001 Żelichowo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N53 00 04.1 4,31 22 3 kowy /01 two Żelichowo, oddział E16 04 54.1 132c

21 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

30 Dąb bezszy- 1232 2001 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 57 18.6 3,57 25 2 pułkowy /01 Radzyń two Radzyń, oddział 341a E16 02 02.6

31 Buk zwyczaj- 1233 2001 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 56 42.4 2,68- 34 2 ny - grupa 8 /01 Dębina two Dębina, oddział 365a E16 00 30.3 3,82 drzew

32 Dąb szypuł- 1234 2001 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 52 54.3 3,93 25 2 kowy /01 Rzeczyn two Rzeczyn, oddział 690i, E16 04 19.2 przy drodze, na skraju lasu

33 Lipa drobno- 1237 2001 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 55 44.5 4,75 18 2 listna /01 Wizany two Wizany, oddział 517k, E16 06 10.8 przy zabudowaniach

34 Dąb szypuł- 1238 2001 Leśnictwo Nadleśnictwo Krzyż, leśnic- N52 55 52.3 5,15 24 2 kowy /01 Wizany two Wizany, oddział 515g E16 06 51.9

33 Dąb szypuł- 1236 2001 Łokacz Wielki Na terenie gospodarstwa, N52 52 51.0 3,53 25 2 kowy /01 teren prywatny E15 58 57.7

6. Gmina Lubasz

[m]

obiekt

UWAGI

lokalizacja

Obwód

miejscowość

rok powołania

stan zdrowotny stan

(skala na str.7, na (skala

współrzędne GPS współrzędne

nr rejestru/ uchwały rejestru/ nr przybliżona wysokość przybliżona

1 Dąb szypuł- 225 1956 Lubasz Nadleśnictwo Krucz, leśnic- N52 51 23.1 3,1- do 30 2, 3 kowy - grupa two Goraj, oddział 26, przy E16 32 56.4 4,04 9 drzew drodze z ośrodka wypo- czynkowego do Sławienka (przy leśnym parkingu)

2 Jesion wynio- 227 1957 Lubasz Park przy pałacu w Lubaszu N52 50 50.3 4,06 25 2 sły (przy budynkach mieszkal- E16 31 48.8 nych)

3 Platan klono- 228 1957 Lubasz Park przy pałacu w Lubaszu N52 50 49.8 na 23 2 listny (rozga- (obok stawu) E16 31 53.9 wyso- łęziający się kości na 5 kona- 1,8 m: rów) 1,7, 2,15, 2,16, 2,77, 2,86 4 Cis pospolity 230 1957 Dębe Park w Dębem, teren pry- N52 52 34.2 bd bd bd watny E16 32 40.9

5 Dąb szypuł- 237 1957 Bzowo Park przy pałacu, na terenie N52 51 22.3 5,08 25 2 kowy prywatnym E16 28 56.5

6 Topola czarna 238 1957 Bzowo Przy głównej drodze N52 51 20.4 5,9 30 2 E16 28 48.9

7 Sosna zwy- 240 1957 Klempicz Nadleśnictwo Krucz, leśnic- N52 47 02.5 2,9 12 5 W drzewie czajna two Klempicz, oddział 430g E16 28 48.5 znajduje się barć, według starych publikacji niegdyś na drzewie miał gniazdo bocian biały. 8 Dąb szypuł- 242 1969 Klempicz We wsi, przy drodze nr 182 N52 46 04.1 4,47 28 2 kowy (Czarnków-Wronki), po E16 29 49.4 lewej stronie drogi

9 Dąb szypuł- 243 1969 Klempicz We wsi, przy drodze nr 182 N52 46 02.5 5,59 28 2 kowy (Czarnków-Wronki), po E16 29 47.6 lewej stronie drogi

10 Dąb szypuł- 244 1969 Klempicz We wsi, przy drodze nr 182 N52 46 02.6 6,67 28 2 kowy (Czarnków-Wronki), po E16 29 45.2 prawej stronie drogi

11 Sosna zwy- 246 1975 Klempicz W okolicy drogi do leśni- N52 45 54.9 4,28 18 2 Należy do czajna czówki, 100 m od drogi nr E16 29 26.2 najstarszych 182 (Czarnków-Wronki) drzew tego gatunku w Polsce (wiek: ok. 330 lat) 12 Wierzba biała 258 1957 Jędrzejewo Na polu koło stawu, nieda- N52 50 38.2 6,8 12 4 leko drogi Jędrzejewo- E16 37 02.4 Komorzewo

13 Jesion wynio- 331 1982 Lubasz Park przy pałacu w Lubaszu N52 50 54.1 4,68 do 30 2 sły, platan E16 31 56.2, (na klonolistny - N52 50 53.1 wys. 1,3 grupa 2 drzew E16 31 58.4 m), 5,35 (na wys. 0,7 m) 14 Sosna zwy- 558 1992 Klempicz Nadleśnictwo Krucz, leśnic- N52 46 15.2 2,58 18 3 W boku czajna two Klempicz, oddział 490o, E16 28 38.3 drzewa obok leśniczówki wyrasta brzoza brodawko- wata 15 Topola biała - 559 1992 Lubasz Przy parkingu, przed cmen- N52 51 10.9 4,08, 20-25 2-3. grupa 4 drzew tarzem w Lubaszu E16 31 42.0 4,32, 4,07, 3,97 16 Lipa drobno- 560 1992 Lubasz Wokół kościoła w Lubaszu N52 51 08.3 2,85- 25 2-3. listna - grupa E16 31 36.0 4,10 9 drzew 17 Dąb szypuł- 561 1992 Lubasz Jedno drzewo rośnie na N52 51 05.0 4,85, 32-35 2, 3 kowy - grupa cmentarzu koło kościoła, E16 31 43.0 5,70 2 drzew drugie obok cmentarza

18 Kasztanowiec 562 1992 Lubasz Park przy pałacu w Lubaszu N52 50 51.0 3,6 20 2 zwyczajny E16 31 52.7

19 Dąb szypuł- 563 1992 Lubasz Park przy pałacu w Luba- N52 51 00.8 3,92, 28 2 kowy, buk szu, tzw. grodzisko - naj- E16 31 50.1 3,37 zwyczajny - wyższe wzniesienie w grupa 2 drzew parku

20 Wierzba biała 663 1996 Dębe W pobliżu drogi Dębe-Goraj, N52 52 14.0 4,59 18 3 na polu przy oczku wod- E16 31 41.7 nym, teren prywatny

21 Kasztanowiec 664 1996 Dębe ul. Huby, przy gospodar- N52 52 42.0 3,28 20 2 zwyczajny stwie, teren prywatny E16 31 01.4

22 Wierzba biała 665 1996 Dębe Na polach przylegających do N52 52 22.6 3,94, 10- 2, 3 - grupa 3 wsi, teren prywatny E16 32 25.4, 4,68, 15. drzew N52 52 24.9 4,67 E16 32 18.6 23 Buk zwyczaj- bd 1993 Lubasz Nadleśnictwo Krucz, leśnic- N52 51 36.7 5,23 30 2 ny two Goraj, oddział 26 E16 33 08.9

7. Gmina Połajewo

[m]

obiekt

UWAGI

lokalizacja

Obwód

miejscowość

rok powołania

stan zdrowotny stan

(skala na str.7, na (skala

współrzędne GPS współrzędne

nr rejestru/ uchwały rejestru/ nr przybliżona wysokość przybliżona

1 Żywotnik 259 1957 Połajewo Na skraju parku miejskiego, N52 47 55.9 2,49 14 2 olbrzymi w pobliżu restauracji E16 44 32.0

2 Żywotnik 260 1957 Połajewo W parku miejskim N52 48 01.6 2,17 16 2 olbrzymi E16 44 20.2

3 Daglezja 262 1957 Połajewo W parku miejskim, obok N52 48 03.0 2,58 23 2 zielona stadionu E16 44 19.8

4 Daglezja 263 1957 Połajewo W parku miejskim N52 48 01.0 2,31 20 2 zielona E16 44 20.1

5 Topola biała 264 1957 Połajewo W parku miejskim, nad N52 47 58.3 7,05 30 2 kanałem przy amfiteatrze E16 44 22.2

6 Platan za- 266 1957 Połajewo W parku miejskim, za amfi- N52 47 56.6 5,97 22 2 chodni teatrem E16 44 23.0

7 Lipa szeroko- 268 1957 Połajewo W parku miejskim, przy N52 47 57.2 6,1 20 3 listna wejściu na "wyspę", przy E16 44 27.6 kanale

8 Lipa szeroko- 269 1957 Połajewo W parku miejskim, przy N52 47 57.4 7,98 25 3 Najgrubsze listna wejściu na "wyspę" E16 44 27.3 drzewo pomnikowe w powiecie czarnkowsko- trzcianeckim 9 Jesion wynio- 315 1982 Boruszyn Przy zabudowaniach, koło N52 46 27.0 4,62 25 2 sły boiska sportowego E16 38 08.9

10 Dąb szypuł- 316 1982 Połajewo W parku miejskim, przy N52 47 57.8 4,12 25 2 kowy mostku na kanale, obok E16 44 22.6 amfiteatru

11 Lipa drobno- 317 1982 Połajewo Przed kościołem N52 47 57.1 3,50, 15, 4, 3 listna - grupa E16 43 59.2 5,59 25 2 drzew 12 Lipa drobno- 570 1992 Połajewo Za kościołem, koło krzyża N52 47 55.9 3,76 28 2 listna E16 44 01.8

13 Kasztanowiec 571 1992 Młynkowo Jedno drzewo rośnie na N52 48 41.8 2,82- 15-25 2, 3, 4 zwyczajny - skraju łąki, pozostałe w E16 38 20.8 4,15 grupa 5 drzew zadrzewieniu przy dawnym pałacu

14 Dąb szypuł- bd 1975 Leśnictwo Nadleśnictwo Krucz, leśnic- N52 45 30.9 3,14 do 25 2-3. kowy (forma Garnacarski- two Garncarskibród, przy E16 39 00.8 (na piramidalna) bród leśniczówce wys. 1,00 m)

V. WYBRANE POMNIKI PRZYRODY OBSZARU LSR

Mapa 2. Rozmieszczenie wybranych pomników przyrody na obszarze objętym LSR (mapa udostępniona na potrzeby projektu przez Czarnkowsko-Trzcianecką Lokalną Grupę Działania). Opisy obiektów znajdują się w dalszej części opracowania.

Poniżej zaprezentowano tylko kilka wybranych pomników przyrody, które zasługują na szczególną uwagę, ze względu na walory przyrodnicze, krajobrazowe lub historyczne. Przedsta- wiono jedynie obiekty ogólnodostępne – poza terenami prywatnymi, których właściciele nie zawsze wydają zgodę na odwiedzenie pomnika.

Wybór opisanych pomników przyrody może wydawać się subiektywny i niepełny. Zainteresowani tematem powinni odwiedzić stronę internetową: http://www.pomniki-przyrody.info, na której znaleźć można informacje o wszystkich pomnikach przyrody na obszarze objętym Lokalną Strategią Rozwoju.

1. Klon jawor w leśnictwie Zacisze (gmina Krzyż Wielkopolski)

Jest to najgrubsze drzewo tego gatunku rosną- ce na terenie Lasów Państwowych w Polsce ("Przegląd Leśniczy"). Obwód jego pnia przekracza 6 m. Położone jest przy ruinach dawnej posiadłości ziemskiej, na trasie ścieżki historyczno-przyrodniczej „Zacisze” im. Hansa Pa- aschego (Nadleśnictwo Krzyż, leśnictwo Zaci- sze).

Fot. 2. Klon jawor w leśnictwie Zacisze (gm. Krzyż Wiel- kopolski)

2. Dąb szypułkowy „Wojtek” koło Smolarni (gmina Trzcianka)

Rośnie na trasie ścieżki "Nad Bukówką" (Nad- leśnictwo Trzcianka, leśnictwo Rychlik). Jest to najgrubszy dąb szypułkowy (7,5 m obwodu) stwierdzony na obszarze objętym inwen- taryzacją. Dąb ten – noszący imię „Wojtek” jest jednym z 5 drzew tworzących grupowy pomnik przyrody.

Fot. 4. Dąb szypułkowy w leśnictwie Rychlik koło Smolar- ni (gm. Trzcianka)

3. Sosna zwyczajna w Klempiczu (gmina Lubasz)

Uznawana jest za jedno z najstarszych drzew tego gatunku w Polsce. Jej wiek ocenia się na ponad 330 lat (Pacyniak, 1992). Rośnie we wsi Klempicz, w pobliżu drogi Wronki - Czarnków. Obwód pnia sosny wynosi 4,28 m.

Fot. 5. Sosna zwyczajna w Klempiczu (gm. Lubasz)

4. Lipa szerokolistna w Połajewie (gmina Połajewo)

Jest to najgrubsze drzewo w powiecie czarnkowsko-trzcianeckim (obwód jego sięga nie- mal 8 m). Rośnie w parku w Połajewie, na tzw. wyspie.

Fot. 6. Lipa szerokolistna w Połajewie (gm. Połajewo)

5. Głaz narzutowy w okolicach Radolinka (gmina Trzcianka)

Jeden z bardziej okazałych (i dobrze widocznych) głazów narzu- towym na obszarze objętym LSR. Jego długość przekracza 3 metry. Położony jest w lesie, niedaleko drogi prowadzącej z Radolinka do Trzcianki (Nadleśnictwo Trzcian- ka, leśnictwo Radosiew).

Fot. 7. Głaz narzutowy w okolicach Radolinka (gm. Trzcianka)

6. Dęby szypułkowe w Kuźnicy Czarnkowskiej (gmina Czarnków)

Jest to pomnik przyrody, który tworzy 40 dę- bów szypułkowych i jeden wiąz szypułkowy. Drzewa są w różnym stanie zdrowotnym, kilka z nich jest martwych. Najgrubszy z dę- bów ma 5,23 m obwodu. Drzewa rosną w dawnym parku (Nadleśnictwo Trzcianka, le- śnictwo Radosiew), przylegającym do Kuźnicy Czarnkowskiej.

Fot. 8. Jeden z najokazalszych dębów szypułkowych ro- snących w Kuźnicy Czarnkowskiej (gm. Czarnków)

7. Buki zwyczajne między Smolarnią a Rychlikiem (gmina Trzcianka)

Pomnik przyrody tworzą dwa buki zwyczajne. Są to "buki graniczne" Księstwa Warszawskiego. Granica Księstwa była niegdyś obsadzona tymi drzewami, do dnia dzisiejszego pozostały już tylko dwa z nich. Buki rosną mię- dzy Smolarnią a Rychlikiem (Nad- leśnictwo Trzcianka, leśnictwo Rychlik), można do nich trafić dzięki ustawionym drogowska- zom – jeden z nich stoi w okolicy wejścia na ścieżkę przyrodniczą "Nad Bukówką".

Fot. 9. Buki zwyczajne w Leśnictwie Rychlik koło Smolarni (gm. Trzcianka)

VI. PODZIĘKOWANIA

Składamy serdeczne podziękowania wszystkim instytucjom i osobom, które udzieliły nieocenionej pomocy przy prowadzeniu inwentaryzacji, przede wszystkim pracownikom urzę- dów gmin i nadleśnictw oraz wolontariuszom Nadnoteckiego Koła PTOP "Salamandra". Szcze- gólne podziękowania kierujemy dla Pana Macieja Strawy (Nadleśniczego Nadleśnictwa Sarbia) oraz kolegów przyrodników - Wojciecha Rybarczyka i Sławomira Łapawy.

VII. LITERATURA

Król S. (red.), 1997. Przyroda województwa pilskiego i jej ochrona. Bogucki Wyd. Naukowe. Po- znań.

Nadleśnictwo Przytok: http://www.przytok.zielonagora.lasy.gov.pl (dostęp 24 sierpnia 2013r.)

Ochrona Środowiska 2011, Główny Urząd Statystyczny, Departament Badań Regionalnych i Śro- dowiska. Warszawa. Dostępny w Internecie: http://www.stat.gov.pl (dostęp 24 sierpnia 2013)

Pacyniak C., 1992. Najstarsze drzewa w Polsce. Przewodnik. Wydawnictwo PTTK "Kraj", War- szawa.

„Przegląd Leśniczy". Najgrubsze drzewa w Lasach Państwowych: http://www.przegladlesniczy.com.pl/drzewa/index.html (dostęp 24 sierpnia 2013r.) 30 © CREX - USŁUGI PRZYRODNICZE MAREK MALUŚKIEWICZ

Stowarzyszenie Czarnkowsko-Trzcianecka Lokalna Grupa Działania, 2009. Lokalna Strategia Rozwoju na lata 2009-2015 do realizacji w ramach PROW007-2013 obejmująca obszary wiejskie powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego. Czarnków.

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. (Dz.U. 2004 nr 92 poz. 880)

Wylegała, P., Kuźniak, S., Dolata, P.T., 2008. Obszary ważne dla ptaków w okresie gniazdowania oraz migracji na terenie województwa wielkopolskiego.