Objaśnienia Do Mapy Geośrodowiskowej Polski 1
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PA Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PA Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz SZTABIN (186) Warszawa 2012 Autorzy: Katarzyna Król*, Janusz Olszak*, Tadeusz Sokołowski*, Joanna Świąder*, Izabela Bojanowska**, Paweł Kwecko**, Hanna Tomassi-Morawiec**, Jerzy Król*** Główny koordynator MGśP: Małgorzata Sikorska-Maykowska** Redaktor regionalny planszy A: Bogusław Bąk** Redaktor regionalny planszy B: Olimpia Kozłowska** Redaktor tekstu: Sylwia Tarwid-Maciejowska** * – Akademia Górniczo – Hutnicza, Al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków ** – Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa *** – Przedsiębiorstwo Geologiczne „PROXIMA” SA, ul. Kwidzyńska 71, 51-415 Wrocław ISBN… Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2012 Spis treści I. Wstęp (K. Król).......................................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (K. Król) ............................................. 4 III. Budowa geologiczna (T. Sokołowski) ........................................................................ 7 IV. ZłoŜa kopalin (T. Sokołowski).................................................................................. 10 1. Kopaliny okruchowe ............................................................................................ 10 2. Torfy..................................................................................................................... 14 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (T. Sokołowski)................................................. 14 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin (T. Sokołowski) ............................ 16 VII. Warunki wodne (J. Olszak)...................................................................................... 19 1. Wody powierzchniowe......................................................................................... 19 2. Wody podziemne.................................................................................................. 20 VIII. Geochemia środowiska ............................................................................................ 22 1. Gleby (P. Kwecko) ............................................................................................... 22 2. Osady (I. Bojakowska) ......................................................................................... 25 3. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi-Morawiec) ...................................... 28 IX. Składowanie odpadów (J. Król)............................................................................... 31 X. Warunki podłoŜa budowlanego (K. Król)................................................................ 36 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (J. Świąder )............................................................ 38 XII. Zabytki kultury (J. Świą der) .................................................................................... 46 XIII. Podsumowanie (K. Król, J. Król)............................................................................. 48 XIV. Literatura .................................................................................................................. 49 I. Wstęp Arkusz Sztabin Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000 został opracowany w Katedrze Analiz Środowiskowych, Kartografii i Geologii Gospodarczej Wydziału Geolo- gii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie (plansza A) oraz Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie i w Przed- siębiorstwie Geologicznym PROXIMA S.A. we Wrocławiu (plansza B). Powstał on w ra- mach programu „Mapa geośrodowiskowa Polski w skali 1:50 000” realizowanego przez Pań- stwowy Instytut Geologiczny, a finansowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowi- ska i Gospodarki Wodnej. Mapę wykonano zgodnie z „Instrukcją opracowania Mapy geośro- dowiskowej Polski w skali 1:50 000” (Instrukcja..., 2005). Opracowanie sporządzono na pod- kładzie topograficznym w skali 1:50 000 w układzie 1942. Powstało ono w wyniku aktualiza- cji arkusza Sztabin Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50000 (Breitmeier, Ró- Ŝański, 2006). Mapa geośrodowiskowa Polski jest kartograficznym odwzorowaniem występowania kopalin oraz gospodarki złoŜami, na tle wybranych składników środowiska przyrodniczego oraz zabytków kultury objętych ochroną prawną. Uwzględnia takŜe wybrane elementy hydro- grafii, hydrogeologii i geologii inŜynierskiej. Składa się ona z dwóch plansz: plansza A za- wiera zaktualizowane treści Mapy geologiczno-gospodarczej Polski uzupełnione o system NATURA 2000, a plansza B nowe treści dotyczące geochemii środowiska i składowania od- padów. Plansza A zawiera dane zgrupowane w następujących warstwach informacyjnych: ko- paliny, górnictwo i przetwórstwo, wody powierzchniowe i podziemne, warunki podłoŜa bu- dowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Dane i oceny geośrodowiskowe zaprezentowane na planszy B zawierają elementy wie- dzy o środowisku przyrodniczym, niezbędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym poszczególnych jednostek administracji państwowej. Wskazane na mapie naturalne warunki izolacyjności podłoŜa są wskazówką nie tylko dla bezpiecznego składowania odpadów, lecz takŜe powinny być uwzględniane przy lokalizowaniu innych obiektów, zaliczanych do kategorii szczególnie uciąŜliwych dla środowiska i zdrowia ludzi, lub mogących pogorszać stan środowiska. Informacje dotyczące zanieczyszczenia gleb i osa- dów dennych wód powierzchniowych są uŜyteczne do wskazywania optymalnych kierunków zagospodarowania terenów zdegradowanych. 3 Mapa przeznaczona jest głównie do praktycznego wspomagania regionalnych i lokal- nych działań gospodarczych. SłuŜyć ma instytucjom samorządu terytorialnego i administracji państwowej w podejmowaniu decyzji dotyczących gospodarki zasobami środowiska przyrod- niczego oraz planowania przestrzennego. Analiza jej treści stanowi pomoc w realizacji posta- nowień ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Przedstawio- ne na mapie informacje mogą być wykorzystane w pracach studialnych przy opracowaniu strategii rozwoju województwa, w opracowaniach ekofizjograficznych, a takŜe przy wyko- nywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz pla- nów gospodarki odpadami. MoŜe teŜ być takŜe przydatna w kształtowaniu proekologicznych postaw lokalnych społeczności oraz w edukacji na wszystkich szczeblach nauczania. Arkusz Sztabin MGśP powstał w wyniku szczegółowej analizy materiałów archiwal- nych i publikowanych, rekonesansu terenowego oraz kwerendy w: Centralnym Archiwum Geologicznym PIG w Warszawie, podlaskim Urzędzie Wojewódzkim, Urzędzie Marszałkow- skim województwa podlaskiego, Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska w Bia- łymstoku, starostwach powiatowych w Augustowie i Sokółce, jak równieŜ w urzędach miasta i gminy w Augustowie, Sztabinie, Suchowoli i Dąbrowie Białostockiej oraz w urzędzie gminy w Płaskiej. Dane archiwalne zostały zaktualizowane w trakcie prac terenowych. Mapa przygotowana jest w formie cyfrowej jako baza danych Mapy geośrodowiskowej Polski (MGśP) i jest zintegrowana z Systemem Informacji Przestrzennej (GIS). UmoŜliwia to wykorzystywanie tylko wybranych grup informacji, w zaleŜności od potrzeb. Dane dotyczące złóŜ kopalin pochodzą z dokumentacji geologicznych oraz z „Bilansu zasobów” (Szuflicki i in., 2011). Szczegółowe dane dotyczące złóŜ kopalin zostały zamiesz- czone w kartach informacyjnych i w komputerowej bazie danych o złoŜach. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Sztabin ograniczony jest współrzędnymi geograficznymi 23°00’–23°15’ długości geograficznej wschodniej oraz 53°40’–53°50’ szerokości geograficznej północnej. Administracyjnie obszar arkusza leŜy w województwie podlaskim, w obrębie dwóch powiatów. Większą część obszaru arkusza obejmuje powiat augustowski (miasto Augustów, gminy: Augustów, Płaska, Sztabin), mały skrawek w południowo-wschodniej części na le- wym brzegu Biebrzy naleŜy do powiatu sokólskiego (gminy Suchowola i Dąbrowa Biało- stocka). Według podziału fizyczno-geograficznego Polski (Kondracki, 2001) obszar arkusza Sztabin połoŜony jest w całości w prowincji NiŜu Wschodniobałtycko-Białoruskiego. Pół- 4 nocna część obszaru arkusza zaliczana jest do mezoregionu Równina Augustowska, będącego częścią makroregionu Pojezierze Litewskie, które z kolei zaliczane jest do podprowincji Poje- zierzy Wschodniobałtyckich. W południowej części arkusza występują mezoregiony Kotliny Biebrzańskiej i Wzgórz Sokólskich zaliczane do makroregionu Niziny Północnopodlaskiej, będącej częścią podprowincji Wysoczyzna Podlasko – Białoruska (fig.1). Fig.1. PołoŜenie arkusza Sztabin na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2001) 1 – granica podprowincji, 2 – granica makroregionu, 3 – granica mezoregionu, 4 – jeziora; 5 – granica państwa Podprowincja Pojezierza Wschodniobałtyckie: Mezoregiony Pojezierza Litewskiego: 842.72 – Pojezierze Zachodniosuwalskie, 842.74 – Równina Augustowska Mezoregiony Pojezierza Mazurskiego: 842.86 – Pojezierze Ełckie Podprowincja Wysoczyzna Podlasko-Białoruska: Mezoregiony Niziny Północnopodlaskiej: 843.32 – Kotlina Biebrzańska, 843.33 – Wysoczyzna Białostocka, 843.34 – Wzgórza Sokólskie Mezoregion Równiny Augustowskiej jest rozległą równiną sandrową o wysokości 120– 130 m n.p.m. z rozległymi równinami jeziornymi i torfowymi. Jedynie w północno-zachod- niej części arkusza, w