NR 4 (51) BIAŁYSTOK kwiecień 2007 R. ISSN 1643-3734 w numerze

Zarówno obrona życia ludzkiego, jak i przeciwstawienie się niepo- Rycerski kodeks prof. W. Łaszewicza trzebnym cierpieniom są podstawo- wym obowiązkiem każdego lekarza. – wywiad z prof. J.P Borelem, doctorem honoris causa AMB

XXX lat Farmacji

Made in China Odkrycia na dziedzińcu pałacu Branickich

Anna Krepsztul – malarka ludowa Ślady dawnego przejścia wzdłuż z Taboryszek muru oporowego Ma Huiqun opowiada o swoim kraju MEDYK BIAŁOSTOCKI

Od redaktora...... str. 3. XXX lat Wydziału Farmacji z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej AMB (1977–2007)...... str. 4. Rozmowa miesiąca Błędny rycerz...... str. 5. Ze szpitali klinicznych Hol przyjazny człowiekowi...... str. 8. Jeśli ktoś uważa, że miejsce zamieszkania czyni człowieka takim, jaki Wieści z Biblioteki jest, to muszę ostro zaprotestować. To człowiek czyni, że miejsce, w któ- Testujemy bazy Evidence Matters i MyiLibrary...... str. 9. rym przebywa, pracuje i odpoczywa jest przyjazne, lub nie. Potwierdzeniem tej tezy niech będzie piękny reportaż naszego kolegi Klub Lekarza Seniora...... str. 9. Wojciecha Sobańca, zamieszczony na łamach niniejszego wydania Medyka. XXXVI Olimpiada Biologiczna 2006/2007....str. 9. Kolejny już z cyklu Wędrówki po kresach. Tym razem autor zawędrował na pogranicze litewsko-białoruskie. Pogranicze w sensie dosłownym, bowiem Nie można reglamentować nauki...... str. 10. przez ogród bohaterki reportażu – pani Anny, malarki żyjącej w małej Co kryją pałacowe ogrody?...... str. 12. wiosce na odludziu, przebiegają słupy graniczne. A przecież pani Anna, Psychiatryczny słownik metaforyczny mimo swojej ciężkiej, wrodzonej choroby, wytworzyła ze swojego domu Psychiatria w tytułach filmów o psychiatrii...... str. 14. i otaczającego go ogrodu magiczne miejsce. Miejsce niezwykłe. Miejsce, gdzie na litewsko-białoruskiej ziemi odczuwa się oddech minionej epoki Made in China...... str. 15. i zapach polskiego zaścianka. Miejsce, które sama wykreowała. Miejsce, Staż we Francji...... str. 17. które kocha. Tam powstają jej liczne obrazy. Polityczne nowalijki Wielokrotnie, także i w naszym redakcyjnym pokoju, spotkałem się Świat z pozoru skomplikowany...... str. 18. z narzekaniem na to, jak to los nas „pokarał”. Wszak, zgodnie z opinią narzekających, zamieszkujemy miasto bez przeszłości i bez przyszłości. Lingua Latina – lingua nostra Białystok to dziura. Takie nierzadko słyszy się narzekania i opinie o na- O medycynie i lekarzach...... str. 19. szym mieście, wydawane przez jej mieszkańców. Zastanawiam się, czy są Medycyna wskrzeszająca...... str. 20. to aby opinie o mieście, w którym przyszło mi żyć. A może są to opinie Czy warto zbierać odpady?...... str. 22. opiniodawców o nich samych? Wszyscy wiemy, że z pewnością gród nad Gadał mądry z mądrzejszym...... str. 23. Białką daleki jest od ideału. Ma swoje wady, ale przecież ma także swoje zalety. Jak każde miasto. Tak, jak Nowy Jork, Londyn i Paryż. A przecież Słów kilka o Karolu Szymanowskim...... str. 24. nie zamieniłbym swojego miasta na żadne z wyżej wymienionych. Po Z historii nauk prostu go kocham. Dlatego proponuję, aby nie robić z mojego miasta ani 150. rocznica urodzin Józefa Konrada Korzeniowskiego...... str. 25. Warszawy, ani Krakowa, a tym bardziej Nowego Jorku. Kilka dni temu spotkałem się z kolegą. Przyjechał z Tarnowa, gdzie od Rzeki Podlasia Nurzec...... str. 26. lat pełni funkcję ordynatora. Jest tam cenionym lekarzem. Zasłużonym dla Towarzystwa Internistów Polskich. W Białymstoku razem studio- Dworskie opowieści waliśmy, razem śpiewaliśmy w akademickim chórze. W czasie studiów Wśród pagórków leśnych...... str. 27. razem mieszkaliśmy w małym pokoiku o wymiarach 3 na 2,5 m. Nasze Miasta naszego regionu spotkanie zakończyło się sympatycznym wieczorem w niedawno otwar- Stolica Rzeczpospolitej (Sztabińskiej)...... str. 28. tej, węgierskiej restauracji. Przygrywali autentyczni węgierscy Cyganie, co podnosiło nastrój. Antoni (to imię mojego kolegi) znany jest z tego, że Wędrówki po kresach Galeria pani Anny...... str. 31. reaguje impulsywnie. Toteż natychmiast, i w swoisty dla siebie sposób, wyraził święte oburzenie na „opluwanie” Białegostoku przez siedzącą obok koleżankę. Nie pozwolił deklasować, jak się wyraził, „swojego” miasta, Materiały do numeru w którym spędził najlepsze lata. Tu studiował, tu znalazł młodzieńcze przyjmujemy do dn. 10 każdego miesiąca. przyjaźnie. Tu zakochał się i tu urodziła się jego trójka, dorosłych już dzi- siaj, dzieci. Dla Antka, który zwiedził cały świat, Białystok to magiczne miejsce. Wyraził dumę z Filharmonii, w której sala koncertowa ma ponoć Skład redakcji: najlepszą akustykę w Polsce. Był dumny z budującej się opery. Był dumny z Redaktor naczelny: Lech Chyczewski ● Zastępca redaktora naczelnego i kroni- rozwoju swojej dawnej Alma Mater, z nocnej iluminacji pałacu Branickich karz: Krzysztof Worowski ● Sekretarz redakcji: Danuta Ślósarska ● Członkowie: i białostockich świątyń. I z wielu innych zmian, które dostrzegł na ulicach, Alina Midro, Wiktor Łaszewicz, Ilona Lengiewicz, Anna Worowska, Adam Hermano- wicz, Joanna Kruszewska, Magdalena Grassmann, Wojciech Sobaniec ● Współ- a których my - stali mieszkańcy, nie zawsze dostrzegamy, przechodząc w pracownicy: Jan Pietruski, Wojciech Dębek ● Korekta: Mieczysław Sopek ● Skład pośpiechu obok. Wrażliwy na płeć odmienną, (nie wykluczam, że także komputerowy: Michał Żelezniakowicz ● Strona internetowa: Andrzej Bortacki pod wpływem kolejnej butelki tokaju), wyraził podziw nad pięknem biało- Druk: stoczanek, których uroda nie uszła jego uwadze. Chociaż w wielu kwestiach Zakład Poligraficzny ABIS,15-227 Białystok, ul. Zwierzyniecka 72, nie zawsze się zgadzamy (pewnego razu - w czasach studenckich, różnica tel.0695487014 Adres redakcji: zdań przemieniła się w niegroźną bójkę), to w kwestii urody białostockich Biblioteka Główna Akademii Medycznej,15-089 Białystok 8, ul. Kilińskiego 1, dziewcząt byliśmy zawsze zgodni. A życie, jak to życie. Zakpiło z nas. Jego tel. (085) 7485485 (Danuta Ślósarska), e-mail: [email protected] żona pochodzi z Ostrowi Mazowieckiej, moja z Płocka. e-mail: [email protected], http://www.amb.edu.pl Redakcja zastrzega sobie prawo skracania i opracowania tekstów oraz zmiany ich tytułów.

– kwiecień 2007 (51) – –  – MEDYK BIAŁOSTOCKI XXX lat Wydziału Farmacji z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej AMB (1977 – 2007)

Oba wątki – kształcenie magistrów farmacji i kształcenie magistrów analityki medycznej – połączył w swych staraniach Konstanty Wiśniewski, ówczesny rektor uczelni. Analityków medycznych posta- nowiono kształcić na wydziałach farma- ceutycznych. Te dysponowały bowiem zakładami nauk chemicznych, które sta- nowiły podstawę kształcenia analityków.

uż w momencie założenia biało- stockiej Akademii Medycznej, w roku 1950 zaistniał zamiar po- Jwołania Wydziału Farmaceutycz- nego. Był to warunek, aby AMB stała się pełną uczelnią medyczną. Starania o realizację tego celu podjął w latach 1959 – 1961 rektor Jakub Chlebowski. Inicjatywa ta spotkała się z poparciem dr. n. farm. Stefana Rostafińskiego, ak- Collegium Universum. tywnego członka i wieloletniego prze- wodniczącego Białostockiego Oddziału Popowicza, założyciela Białostockie- Większość takich zakładów miała już Polskiego Towarzystwa Farmaceutycz- go Oddziału Polskiego Towarzystwa wówczas AM w Białymstoku. nego. Równocześnie zaistniała koniecz- Diagnostyki Laboratoryjnej, utworzo- Wydział Farmaceutyczny z Oddzia- ność kształcenia, na potrzeby labora- ny został Zespół Nauczania Chemii łem Analityki Medycznej w AMB po- toriów służby zdrowia, pracowników Klinicznej. Dojrzała koncepcja usta- wołany został mocą zarządzenia Mini- z wykształceniem wyższym. W roku nowienia nowego zawodu – magistra 1967, z inicjatywy profesora Juliusza analityki medycznej. cd. na str. 7 

–  – – kwiecień 2007 (51) – MEDYK BIAŁOSTOCKI rozmowa mi esią Błędny ca

Z prof. Wiktorem Łaszewiczem, ordynatorem Oddziału Gastroenterologii Szpitala Wojewódzkiego w Białymstoku, rycerz rozmawia Danuta Ślósarska.

Znów aresztowano lekarza. Tym razem w Klinice Neurochirurgii Szpitala Uniwer- syteckiego w Krakowie. Zatrzymano go w chwili przyjmowania łapówki. Wytworzyły się jakaś złe obyczaje wśród niektórych lekarzy... Według mnie, niegodne lekarza jest takie postę- powanie, które wymusza na pacjencie wdzięczność. Czym innym jest dobro- wolne podziękowanie lekarzowi. Cza- sami pacjent lepiej się czuje, gdy wręczy lekarzowi jakiś drobny prezent. Mówiąc o prezencie, ma pan na myśli na przykład te czekoladki „Mèrci”, którymi zaraz się poczęstuję? Chociażby one. Czy kwiaty, czekolad- ki, koniak zmienią status ekonomiczny lekarza? Chyba nie. A koperta? To już zupełnie inna sprawa. Jeśli udo- wodni się komukolwiek przyjęcie ła- pówki, powinno się tę osobę ukarać, to oczywiste. W przypadku lekarzy Ale pokusa była? spłacał przez kilka lat. Samochód też warto jednak przeliczyć rachunek spo- Jest codziennie, ba!, prawie co chwi- mam na kredyt. łeczny. Odstawienie od stołu operacyj- lę. Dopiero co wyszła ode mnie pani, To pan jest naiwny, panie profesorze. nego wybitnego kardiochirurga, tak która chciała mi wręczyć jakąś torbę. Niektórzy mówią nawet, że głupi. Kil- jak to miało miejsce w przypadku dr. Nawet nie wiem co tam było. Nie przy- ku z moich kolegów ma wille, żyje na G. z Warszawy, przyniosło bardzo złe jąłem torby, bo nie mogę sobie pozwo- wysokiej stopie i twierdzi, że chyba skutki. Spadła liczba przeszczepów, lić, aby na moim oddziale panowało jestem złym ordynatorem, skoro nie kilkadziesiąt osób w tym roku straci przekonanie, że pacjent najpierw musi potrafię sobie zorganizować wygod- swoją szansę na życie. Czy nie lepiej iść do ordynatora z siatką. niejszego życia. Dla mnie byłaby to byłoby karać takie osoby tylko finan- Nie lubi pan pieniędzy? jednak rezygnacja z własnego ja, pój- sowo? Niech płacą, przecież popełniają Mam za sobą ponad 30 lat pracy, ale ście na łatwiznę. Pozostałby mi nie- przestępstwo wobec fiskusa. nie mam nawet własnościowego miesz- smak. Pan profesor kopert nie przyjmuje? kania, dopiero niedawno zacząłem pro- Nie przyjmuję. Udało mi się. cedurę jego wykupywania. Będę je cd. na str. 6 

– kwiecień 2007 (51) – –  – MEDYK BIAŁOSTOCKI

 cd. ze str. 5 ale przez wiele lat pracowałem w SPSK-a, wiecie, postawić na tworzenie się od- zaczynałem od stażu podyplomowego, działów samofinansujących, opracować Ostatnie lata zawodowe podnosiły panu asystowałem przy operacjach, dyżuro- motywacyjny system zatrudnienia le- poziom adrenaliny. Był pan przez kilka wałem w izbie przyjęć i na oddziałach, karzy i pielęgniarek. lat kierownikiem Kliniki Gastroenterologii więc wiem jakie środowisko medyczne Jakie są największe problemy zdrowotne w PSK-a, ale... już pan nie jest. ma problemy i jak ulżyć pacjentom. na Białostocczyźnie? Był konkurs na stanowisko kierowni- Wchodzi pan w politykę. Najpoważniejszym problemem są cho- ka, ale go przegrałem. Nie ma o czym Praca w samorządzie, to nie jest po- roby nowotworowe. U nas, podobnie mówić. lityka. jak w całym kraju, profilaktyka prawie Czyli po prostu wysadzono pana, jak to się Z jakiego ugrupowania pan startuje? nie istnieje. Najczęściej nie dostrzega w żargonie pracowniczym mówi. Jestem na liście Platformy Obywatel- się problemu. W kolejce do funduszy Tak bym tego nie powiedział. Wytłuma- skiej, bo musiałem być gdzieś „pod- ostatnio zwyciężają przede wszystkim czono mi, że jeżeli jest kilku dobrych, to łączony”. Uważam jednak, że przede potrzeby kardiologii i kardiochirur- wybiera się najlepszego. Nie ma we mnie wszystkim liczy się człowiek, jego chęci gii. Lobby kardiologiczne jest bardzo zawiści ani chęci rewanżu. Umiem zrezy- i umiejętności. silne, bo decydenci padają najczęściej gnować z własnych ambicyjek dla dobra W tych wyborach startują osoby, które już na zawał. Jeśli ja pójdę do sponsorów pacjenta, kliniki, czy dla dobra uczelni. były w sejmiku i, jak się okazało, nie dąży- z prośbą o sfinansowanie kolonosko- Szpital wojewódzki to jednak nie klinika. ły do porozumienia. Górę wzięły animozje pu, a kardiolog z prośbą o elementy do Nie czuje się pan zdegradowany? partyjne. Ma pan duszę wojownika? sztucznego serca, to wiadomo kto wy- W klinice priorytetowa jest nauka, W judo jest piękna zasada „ugiąć się, gra. Fundatorom nic nie mówi nazwa w szpitalu – normalna medycyna. Tu ale zwyciężyć”. W dzisiejszych czasach „kolonoskop”. Tłumaczę, że jest to taki mam 55 łóżek z pacjentami, za których warto być elastycznym, ale oczywi- instrument do zaglądania w intymne zdrowie odpowiadam własną głową. Co ście w rozsądnych granicach. Walka miejsce. „A to daj pan spokój” – pada drugi dzień mamy ostry dyżur. Dwa ty- jest mi bliska, jeżeli odbywa się na najczęściej odpowiedź. siące pacjentów rocznie na 12 lekarzy i 30 argumenty. No, bo jak tu rozwodzić się na temat do- pielęgniarek, to bardzo duże obciążenie. Co chciałby pan zmienić? legliwości w „takim” miejscu? Budżet, niestety, też nie jest za wielki. Przede wszystkim politykę informa- Tak? To może warto sobie uświadomić Problemów i pracy mam bardzo dużo. cyjną. Osoby odpowiedzialne za służ- czym jest nowotwór jelita grubego i ja- Chciałbym tylko, aby moi pracownicy bę zdrowia w Urzędzie Marszałkow- kie są skutki zaniedbania leczenia. mieli równy start w zdobywaniu stop- skim powinny wiedzieć co się dzieje Panie profesorze, atmosfera wokół śro- ni naukowych i specjalizacji. Dla wielu w środowisku medycznym na naszym dowiska lekarzy robi się coraz bardziej z nich studia doktoranckie są poza za- terenie. Dzisiaj mam wrażenie, że kon- napięta. Obniża się prestiż zawodu. sięgiem. Dla osób spoza uczelni kosztują sultanci piszą sprawozdania, ale nikt To prawda i dlatego trzeba to koniecz- 12 tysięcy. ich nie czyta. nie zmienić. Ja wiem, że sensacja łatwiej No i znów będą mówili, że w swej dobro- Może urzędnicy nie bardzo je rozumieją? się sprzedaje, ale trzeba się zastanowić, ci serca sam stwarza pan sobie konku- Kiedyś zadałem decydentom pytanie, czy dla jednego dr. G. warto było cof- rencję. ile według nich kosztuje prosty ga- nąć transplantację o kilka lat? Może za- Ja uważam, że powinienem się tym chwa- stroskop. Podawali sumy od 15 do 20 miast pokazywać łapówkarzy należało- lić. Kształciłem wielu lekarzy i teraz wielu tysięcy. Byli zaskoczeni, że jego cena by więcej czasu medialnego poświęcić z nich jest lepszych ode mnie. To mnie wynosi 120 tysięcy, czyli równowartość tym dobrym, uczciwym lekarzom? cieszy. aki jest warunek postępu. Zmar- trzech samochodów. Ceny aparatury Przed wojną lekarz w sądzie nie twieniem nauczyciela powinno być to, że medycznej są takie same w Polsce i na musiał nawet przysięgać. Wiadomo nie wychował ucznia lepszego od siebie. Zachodzie. Różni nas natomiast orga- było, że zawsze mówi prawdę. A jak TJak Zagłoba miał walczyć z Bohunem, nizacja i finansowanie służby zdrowia. jest dzisiaj? to zaproponował swojego ucznia, Woło- Mamy źle wyliczone procedury me- Wiem jedno – albo ma się Boga w dyjowskiego. Powiedział, że jak on nie dyczne, zbyt mało zabiegów odbywa sercu, albo się go nie ma. da rady, to dopiero sam wkroczy. się w warunkach ambulatoryjnych, Ma pan teraz więcej pracy i jeszcze zachcia- należałoby zmienić system finanso- ło się panu startować do sejmiku? wania lekarzy rodzinnych. Rozmowa z 25 kwietnia 2007 r. Chcę służyć ludziom. Mówi pan o rzeczach nadrzędnych. Służy pan, jako lekarz. Na naszym terenie należałoby skoor- Prof. W. Łaszewiczowi, aby wejść do W sejmiku nie ma nikogo, kto byłby dynować dyżury szpitali, a właściwie sejmiku zabrakło około 100 głosów. łącznikiem między środowiskiem lekarzy próbować stworzyć kooperację kilku Uczelnię i środowisko medyczne będzie a urzędnikami. Może będę nieskromny, szpitali, zarówno w mieście jak i w po- reprezentował dr Jacek Cylwik

–  – – kwiecień 2007 (51) – MEDYK BIAŁOSTOCKI

lejnych latach studiów zajęcia prowadziły niugatów; czynniki wzrostu; związki dr hab. n. farm. Maria Borawska z Zakła- chemiczne i enzymy działające antyok- du Bromatologii, dr n. farm. Elwira Te- sydacyjnie; enzymy proteolityczne i ich lejko z Zakładu Farmacji Stosowanej, zaś inhibitory; farmakologię układu krąże- nauczanie historii farmacji i deontologii nia i hemostazy; flawonoidy roślinne; farmaceutycznej powierzono dr. n. farm. immunoregulację funkcji neutrofilów; Stefanowi Rostafińskiemu. Pozyskano izoenzymy dehydrogenazy alkoholowej wykładowców z Wydziałów Farmaceu- i aldehydowej; markery nowotworowe; tycznych innych akademii medycznych. metabolizm tryptofanu; metody anali- Nauczanie farmakognozji prowadzili tyczne stosowane w chemii białek; leki kolejno – prof. dr hab. n. farm. Felicja trombolityczne; ocenę jakości produktów Rułko-Bryk (1987 – 1993) z AM we spożywczych; połączenia kompleksowe Wrocławiu i dr hab. n. farm. Jan Gudej związków wielkocząsteczkowych; re- (1993 – nadal) z AM w Łodzi. Kierow- gulację apoptozy; receptory regulujące nictwo Zakładu Chemii i Analizy Leków funkcję układu krążenia; przydatność objął dr hab. n. farm. Roman Guryn diagnostyczną pomiaru aktywności (1989 – 1991) z AM w Łodzi, a następnie glikozydaz; regulację farmakologiczną dr hab. n. farm. Hanna Hopkała (1991 biosyntezy kolagenu; syntezę peptydów Collegium Primum. – 1993) z AM w Lublinie. Kierownictwo biologicznie czynnych; syntezę związków Zakładu Syntezy i Technologii Środków przeciwnowotworowych; toksykologię  cd. ze str. 4 Leczniczych powierzono dr. n. farm. metali ciężkich i alkoholi; wpływ ukła- Franciszkowi Heroldowi (1991 – 1995) du renina-angiotensyna-aldosteron na stra Zdrowia z dnia 1 lipca 1977 roku z AM w Warszawie. proces hemostazy. (Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia W roku 2001 dokonano zmiany na- W roku 2000 Wydział Farmaceu- Nr 11 z dnia 20 lipca 1977 r.). W tym też zwy: Oddział Analityki Medycznej prze- tyczny z Oddziałem Analityki Me- roku dokonano naboru na I rok studiów mianowano na Oddział Medycyny La- dycznej AMB uzyskał uprawnienia do Oddziału Analityki Medycznej. Nabór boratoryjnej. nadawania stopnia doktora nauk me- na studia farmaceutyczne odłożono, ze Aktualnie wydział zatrudnia 15 pro- dycznych w zakresie biologii medycznej. względu na braki kadrowe, na czas póź- fesorów i 19 doktorów habilitowanych. Rozwój wydziału, dzięki staraniom rek- niejszy. Pierwszym dziekanem został doc. Zasłużonym na rzecz organizacji wy- tora Jana Górskiego i dziekana Jerzego dr hab. n. farm. Władysław Gałasiński. działu i na polu nauki – Władysławowi Pałki, nabiera przyśpieszenia: wydział Ramowy program nauczania na Oddzia- Gałasińskiemu i Janowi Prokopowiczo- nabywa uprawnienia do nadawania le Analityki Medycznej opracował pro- wi – Senat AMB nadał godność Doctor stopnia doktora nauk farmaceutycz- fesor Jan Prokopowicz. Do białostockiej Honoris Causa Akademii Medycznej nych i doktora habilitowanego nauk inicjatywy dołączyła AM w Krakowie w Białymstoku. medycznych w zakresie biologii me- i AM w Łodzi, a w latach późniejszych Tematyka naukowa pracowników wy- dycznej, powołany zostaje Zakład Dia- pozostałe akademie medyczne. działu obejmuje m.in.: biochemię płytek Starania o kształcenie magistrów far- krwi; biochemię glikoprotein i glikoko- cd. na str. 8  macji, na istniejącym od kilku lat Wy- dziale Farmaceutycznym z Oddziałem Analityki Medycznej, podjął profesor Ryszard Farbiszewski – drugi z kolei dziekan tego wydziału. Urzeczywistnił je rektor Jerzy Łebkowski. Z jego ini- cjatywy w dniu 30 czerwca 1986 roku Senat AMB podjął decyzję o rekrutacji, począwszy od roku 1987, na I rok stu- diów farmaceutycznych. W chwili rozpoczęcia kształcenia far- maceutów wydział zatrudniał 5 profe- sorów i 15 doktorów habilitowanych, którzy wykładali przedmioty umożliwia- jące realizację zadań dydaktycznych na dwóch pierwszych latach studiów. Na ko- Collegium Novum.

– kwiecień 2007 (51) – –  – MEDYK BIAŁOSTOCKI Ze szpi kliniczntali y  cd. ze str. 7 ch gnostyki Mikrobiologicznej, Zakład Biologii oraz Samodzielna Pracownia Biofarmacji i Samodzielna Pracownia Analizy Leków. Dyplom magistra analityki medycznej uzyskało dotychczas 1027 absolwentów, a dyplom magistra farmacji – 715. Wielu z nich podjęło pracę naukową: 84 ma- gistrów analityki medycznej uzyskało stopień doktora,10 – doktora habilitowa- nego,3 – tytuł profesora; 30 – magistrów farmacji uzyskało stopień doktora. Pochylono się nad dziejami farmacji i medycyny na Białostocczyźnie. W roku 1995 rektor Jan Górski utworzył Pra- Tak będzie wyglądało wejście główne w SPSK-a. cownię Historii Medycyny i Farmacji z ekspozycją muzealną, zlokalizowaną początkowo w Collegium Primum, a od roku 2003 w prawej oficynie gmachu Hol przyjazny głównego uczelni. Dziekanat Wydziału Farmaceutycz- nego z Oddziałem Analityki Medycznej mieści się w gmachu głównym uczelni człowiekowi (pałac Branickich). Zakłady dydaktycz- no-naukowe nauk podstawowych Od- działu Analityki Medycznej zlokalizo- pierwszej połowie mar- nie dla pacjentów oraz odwiedzających, wane są w oficynach bocznych gmachu ca rozpoczęto realizację kiosk z zapleczem gospodarczym, elegancko głównego, w Collegium Primum i w Col- kolejnego etapu moder- urządzone toalety. W holu będą stały też legium Uniwersum. W budynkach tych Wnizacji Samodzielnego ławeczki. Całość będzie połączona z dwo- zlokalizowane są także czasowo zakłady Publicznego Szpitala Klinicznego Aka- ma niezależnymi klatkami schodowymi, nauk farmaceutycznych. Zakłady dydak- demii Medycznej. Całość inwestycji, w których zainstalowane zostaną cztery no- tyczno-naukowe przedmiotów zawodo- dotycząca dobudowy bloku E, reor- woczesne windy, po dwie w każdej – mówi wych Oddziału Analityki Medycznej ganizacji głównego holu szpitalnego, Ryszard Kuczyński, kanclerz AMB. zajmują gmach Collegium Novum. Za- modernizacji sal operacyjnych (nr 1 i 2) Niestety w związku z modernizacją kłady nauk farmaceutycznych w niedale- oraz przebudowy wentylatorni opiewa nastąpią utrudnienia w organizacji ruchu kiej przyszłości zostaną przeniesione do na sumę 28 milionów złotych. Pie- dla pacjentów oraz lekarzy korzystających gmachu o nazwie Collegium Pharmaceu- niądze na rozbudowę i modernizację z wejścia głównego. Poszczególne strefy ticum, znajdującego się w fazie projek- szpitala w całości pochodzą z dotacji obecnego holu będą stopniowo zamykane. towania. Tytuły inwestycyjne obu tych Ministerstwa Zdrowia Szereg instalacji, kolidujących z realizacją gmachów uczelnia uzyskała w wyniku Rozpoczęto właśnie realizację pro- nowego projektu, zostanie przebudowa- zabiegów obecnego rektora. jektu, który zakłada wybudowanie no- na, nastąpi to jednak dopiero w okresie Dzięki wizji i wytężonej pracy wielu wego wejścia głównego z przestronnym letnim, gdy jest znacznie mniej zabiegów osób, wymienionych i niewymienionych holem. Zamiast dawnego „przedsion- operacyjnych (konieczność przebudowy w tym krótkim opracowaniu, Wydział ka”, powstanie przestronny, 400 me- doprowadzeń gazów operacyjnych). Praw- Farmacji z Oddziałem Analityki Me- trowy, hol z prawdziwego zdarzenia. dopodobnie część prac będzie wykony- dycznej AMB stał się na mapie Polski Jak podkreślają projektanci będzie on wana w soboty i niedziele. poważną placówką dydaktyczno-nauko- przyjazny człowiekowi. Inwestycja będzie kosztowała ponad wą z wytyczonymi kierunkami dalszego – Zostanie wykonany z dobrej jako- 1,5 mln złotych i zakończy się w drugiej rozwoju. ści materiałów, będzie urządzony w cie- połowie października. Krzysztof Worowski płych, pastelowych kolorach z elementa- Walentyn Pankiewicz mi burgunda. W środku będą mieściły kronikarz AMB. się: rejestracja, punkt informacyjny, szat- n

–  – – kwiecień 2007 (51) – MEDYK BIAŁOSTOCKI wieści z biblio teki Testujemy bazy Evidence Matters i MyiLibrary vidence Matters, to jedno z narzędzi Evidence Based tytułów naukowych, technicznych i medycznych, takich Medicine. Dzięki Evidence Matters można szyb- jak: Wiley, Taylor and Francis, Springer, Elsevier i Oxford Eko i łatwo wybrać rodzaj terapii dla konkretnego University Press. Znajdują się tu również unikatowe zbiory pacjenta, u którego potwierdzono diagnozę. Wyniki tu pozarządowych organizacji: OECD, International Labour zawarte są domyślnie sortowane (według trafności i ty- Organisation, World Health Organisation czy World Bank. pów przeprowadzonych testów) i pochodzą z najlepszych Dodatkowym udogodnieniem dla użytkownika tej platfor- recenzowanych źródeł. Prezentowane są w postaci tabel i my jest możliwość tworzenia kolekcji ulubionych książek, wykresów. Użytkownik może ocenić efekty i bezpieczeń- dodawania własnych notatek do każdej książki i udostęp- stwo terapii. niania ich innym użytkownikom. MyiLibrary jest platformą, która obsługuje biblioteki w za- Danuta Dąbrowska-Charytoniuk kresie dostaw i subskrypcji książek. Udostępnione kolekcje zawierają pozycje pochodzące od najlepszych wydawców p.o. Dyrektor Biblioteki Głównej AMB

XXXVI Olimpiada Biologiczna Klub Lekarza Seniora W dniach 21-23 kwietnia 2007 r., na Wydziale Bio- zaprasza logii Uniwersytetu Warszawskiego odbyły się zawody finałowe XXXVI Olimpiady Biologicznej. Jak co roku, lub Lekarza Seniora od chwili powstania, czyli przez zostały one poprzedzone eliminacjami szkolnymi i okrę- osiem lat, nie miał stałych godzin otwarcia. Był czynny gowymi. Za niewątpliwy sukces należy uznać wyższą niż w poprzednich latach liczbę uczniów zainteresowa- Ktylko przy wyjątkowych okazjach, takich jak: spotkania nych biologią. kulturalne, opłatkowe, rodzinne, promocje, jubileusze, itp. Zda- Do zawodów finałowych zakwalifikowano 101 waliśmy sobie oczywiście sprawę z tego, że w ten sposób klub uczniów z całej Polski, którzy uzyskali w dwóch czę- nie spełnia roli integracyjnej. Koledzy z Białegostoku i ci odwie- ściach zawodów okręgowych, co najmniej, 82 punkty, dzający nasze miasto, nie mieli gdzie się umówić na spotkanie, a ich praca badawcza zyskała pozytywną opinię recenzen- na pogawędkę i wspólne wypicie kawy z przyjaciółmi. tów. Okręg białostocki reprezentowało aż 5 uczniów. 17 kwietnia br., w klubie odbyło się pierwsze spotkanie Ko- Egzamin składał się z części pisemnej i ustnej. Suma legów Seniorów, rozpoczynające nowy, stały, czas pracy klubu. punktów z obu egzaminów pozwoliła wyłonić 25 lau- Mamy nadzieję, że teraz klub spełni oczekiwania wielu osób, reatów I, II i III stopnia. Zwycięzcą tegorocznej Olim- a szczególnie koleżanek i kolegów starszej generacji, którym nie- piady Biologicznej, Laureatem I stopnia, I miejsca zo- raz bardzo brakuje spotkań z dawnymi znajomymi z pracy. stała Gołaszewska Natasza z LO z Katowic, natomiast Klub oferuje zimne napoje, kawę, herbatę, paluszki, a przede Laureatem I stopnia, II miejsca został uczeń z naszego wszystkim doskonały nastrój. Można tu także pograć w bry- okręgu, Śledziewski Rafał z I LO im T. Kościuszki dża i szachy, porozmawiać o dzieciach i wnukach, o podró- w Łomży. Laureatem III stopnia został także uczeń żach, o spotkaniach naukowych i ciekawych przypadkach z naszego okręgu, Wierciński Andrzej z LO im. KEN medycznych. w Siemiatyczach. W sprawie wynajmowania pomieszczeń klubu na wydarze- Osobom, które reprezentowały okręg białostocki na nia okazjonalne, należy – tak jak dotychczas – kontaktować eliminacjach III stopnia w Warszawie, Komitet Okrę- się p. Jolantą Wróblewską w biurze OIL Białystok, ul. Świę- gowy Olimpiady Biologicznej w Białymstoku składa tojańska 7, lub telefonicznie 085/7321935 w.102. serdeczne gratulacje. Zapraszamy i serdecznie witamy w Klubie Lekarza Seniora Dr Bożena Kiziewicz w każdy wtorek od godz. 15.00. Jan Pietruski Sekretarz Komitetu Okręgowego Olimpiady Biologicznej w Białymstoku, p.o. kierownik n Zakładu Biologii Ogólnej AMB.

– kwiecień 2007 (51) – –  – MEDYK BIAŁOSTOCKI Nie można reglamentować nauki

Wywiad, przeprowadzony drogą e-mailową, z prof. Jacques`em Paulem Borelem – doctorem honoris causa AMB z roku 1991.

Jak wspomina pan dom rodzinny? Byłem wychowany w kulturze kato- lickiej. W mojej rodzinie panował jednak zwyczaj, że do kościoła cho- dziły tylko kobiety, a mężczyznom to się zdarzało. Ojciec był interni- stą i psychiatrą, ordynatorem w kil- ku zakładach psychiatrycznych na terenie Francji. Matka zajmowała się prowadzeniem domu. W domu obowiązywały grzeczność, kurtuazja i szczerość. Jacques Paul Borel, ur. w1931 roku we Francji. Emerytowany Jakim był pan uczniem? profesor biochemii Uniwersytetu w Reims. Wybitny znawca Powiedziałbym, że dobrym i rzetel- biochemii tkanki łącznej, autor podręczników z biochemii. nym. Chodziłem najpierw do szkoły powszechnej w Montignac, w małej, Co zdecydowało o wyborze studiów? studentów sprawiała, że prawie się dwustuosobowej wiosce, niedaleko Pasjonowały mnie nauki ścisłe i przy- nie znaliśmy. Angouleme. Tam zdobyłem dyplom, roda. Odkąd pamiętam chciałem Rewolucja studencka w 1968 roku uprawniający do nauki w gimna- być badaczem. Interesowała mnie zjum i liceum. Z powodu wojny, dwa zrobiła wiele złego we francuskim bardzo biochemia. Prawdopodobnie ostatnie lata szkoły średniej ukoń- systemie edukacyjnym. Wprowadziła to ojciec zaszczepił mi pomysł po- na uczelnie lenistwo i politykę. Nic czyłem na kursach korespondencyj- święcenia się pracy naukowej. Nigdy nych. W tym czasie, w latach 1942 z tego dobrego nie wyszło. też nie wątpiłem w słuszność swojej Osobiście podziwiam systemy uni- – 1943, ojciec uczył mnie francu- decyzji. wersyteckie: amerykański i angielski. skiego i łaciny. W tłumaczeniu tek- Jak z perspektywy czasu ocenia pan Jestem również zwolennikiem egza- stów z łaciny na francuski byłem bar- system nauczania we Francji? minów wstępnych na uczelnie. dzo dobry. Ojciec był doskonałym, Trudno dokonać jednoznacznej oce- Jaki był pana pierwszy sukces zawo- choć surowym nauczycielem. W 1945 ny. W latach pięćdziesiątych atmos- roku wstąpiłem do liceum w Mont- fera w małych, prowincjonalnych dowy? pellier, gdzie przygotowywałem się uczelniach była serdeczna i braterska, Po studiach próbowałem zatrudnić do matury przyrodniczej i literac- natomiast w Paryżu sytuacja wyglą- się w Instytucie Pasteura w Paryżu, kiej (filozoficznej). Studiowałem na- dała już nieco inaczej. Tam życie ale mi się nie udało, bo nie miałem uki przyrodnicze na Uniwersytecie studenckie koncentrowało się wokół znajomości. Od tego czasu nie zno- w Montpellier, a w Paryżu medycynę egzaminów. Nie mieliśmy czasu na szę wszelkiego załatwiania, polecania i farmację. życie towarzyskie. Zbyt duża ilość i poszukiwania tzw. dojść.

– 10 – – kwiecień 2007 (51) – MEDYK BIAŁOSTOCKI

Jeśli chodzi o sukces zawodowy, to czy hamowanie infiltracji komórek miarach przez ludzi niekompetent- chyba największym moim osiągnię- rakowych. Fragmenty kolagenu nie nych. Klonowanie genetyczne nie jest ciem w początkach pracy naukowej są odpadami, przeznaczonymi do jeszcze dopracowane i dopóki nasza było uzyskanie stopni naukowych, destrukcji, ale posiadają precyzyj- wiedza podstawowa na ten temat nie stanowiska profesora oraz przyznanie ne funkcje w naprawie tych tkanek, zostanie zgłębiona, powinno być, mojej pracowni statusu Laboratorium gdzie znajdowało się ich białko ma- w mojej opinii, zabronione. Nato- CNRS. W Polsce takim odpowied- cierzyste, czyli kolagen. miast niezbędne są intensywne bada- nikiem CNRS jest Polska Akademia Marzenia naukowe, których nie udało nia w dziedzinie klonowania terapeu- Nauk. Umożliwiło mi to stworzenie się panu zrealizować? tycznego, co mogłoby ocalić niejedno ludzkie życie. Zabronić klonowania terapeutycznego, to przeciwstawić się zasadom medycyny. Rozumując lo- gicznie i w tych kategoriach, należa- łoby również zabronić wykonywania u dzieci operacji usunięcia wyrostka robaczkowego. Myślę, że wokół nas jest za dużo ludzi, którzy nie znają się na nauce, a jednak chcą ją ograniczać i regla- mentować tylko po to, aby ją znisz- czyć. Moim przyjaciołom katolikom, przypominam często, że nie taka po- winna być rola Kościoła. Czy eutanazja według pana, to prawo człowieka do godnej śmierci, czy nie- Profesor Jacques bezpieczeństwo eliminacji chorych? Paul Borel Jestem zwolennikiem eutanazji mo- w gronie rodziny. ralnej i inteligentnej. Jest straszne i naganne moralnie utrzymywanie przy życiu organizmu w stanie głę- bokiej śpiączki lub ciężko chorego, którego nie można już leczyć i który jednostki badawczej, zajmującej się Marzyłem o tym, aby pójść śladami prosi o śmierć. Przypadki eutana- strukturą i metabolizmem kolagenu. Marii Skłodowskiej-Curie i otrzy- zji istniały zawsze. Dokonywali jej Zorganizowałem również grupę ba- mać Nagrodę Nobla. Nie udało mi lekarze rodzinni, widząc np. męki dawczą na Uniwersytecie w Reims. się. Wiem, że gdybym wówczas po- chorego na raka. Zarówno obrona Moi uczniowie mogą pochwalić się siadał to doświadczenie naukowe, życia ludzkiego, jak i przeciwstawie- wieloma osiągnięciami. które mam dzisiaj, zaoszczędziłbym nie się niepotrzebnym cierpieniom są Z których osiągnięć naukowych, swo- wiele czasu i bez wątpienia ta nagro- podstawowym obowiązkiem każde- ich lub uczniów, jest pan szczególnie da byłaby w moim zasięgu. go lekarza. dumny? Czy odkrycia naukowe mogą być nie- Które odkrycie medyczne uważa pan Z odkrycia „matrykin” dokonane- bezpieczne? profesor za najcenniejsze? go w Laboratorium przez doktorów Każda aktywność ludzka może być Oczywiście odkrycie antybiotyków Maquarta i Monboisse`go. W ten niebezpieczna. Gaz miejski powoduje w latach 40-tych. Na nieszczęście, sposób nazwano peptydy, małe czą- wybuchy i pożary, pociągi wykolejają znaczenie antybiotyków zaczyna po- steczki, które tworzą się podczas się, samoloty roztrzaskują o ziemię. woli maleć, ponieważ zalecane są zbyt rozkładu kolagenu – dużej cząst- Nie ma żadnych podstaw, aby oba- często i pochopnie. ki białkowej tkanki łącznej i który wiać się rozwoju nauki. Natomiast Czym nauka może nas jeszcze zasko- występuje w skórze, kościach, sta- można się obawiać, że politycy i de- czyć? wach i chrząstce. Moi dwaj bada- cydenci zrobią z niej zły użytek. Właściwością immanentną zaskocze- cze odkryli, że fragmenty kolage- Wiele kontrowersji narasta wobec pro- nia jest jego nieprzewidywalność. nu posiadają właściwości podobne blemu klonowania. do hormonów, takie jak stymulacja Określenie „klonowanie” używane powstawania naczyń krwionośnych jest bez sensu, logiki i w złych za- cd. na str. 12 

– kwiecień 2007 (51) – – 11 – MEDYK BIAŁOSTOCKI

 cd. ze str. 11 znajdowałem czas na zabawę z dziećmi. W latach 60-tych i 70-tych budowa- Która z osób w świecie nauki wywarła na łem im modele kolejowe. Muszę się panu największe wrażenie? przyznać, że niezwykle interesują mnie Claude Bernard1, ale proszę nie myśleć wszelkie systemy kolejnictwa. W czasie o mnie, że jestem nacjonalistą. Po- wakacji letnich bawiliśmy się z dzieć- dziwiam również innych naukowców, mi na plaży lub robiliśmy długie wy- nie będących Francuzami, np. Alberta cieczki w Pireneje. W każdą niedzielę Einsteina, Aleksandra Fleminga, Marię chodziliśmy po lesie wokół Reims, bo Skłodowską-Curie. Często trudno jest w Szampanii, o czym warto wiedzieć, wyjaśnić, dlaczego wybierasz tego, a nie też są całkiem ładne lasy. innego za wzór godny naśladowania. Czym obecnie pan profesor się zajmuje? O wielkości Claude`a Bernarda przeko- Emerytura dla naukowców we Francji nano mnie w czasach, gdy byłem jesz- przychodzi za wcześnie, dlatego należy cze bardzo młody. Uważam, że to, co się do niej zawczasu przygotować, wy- napisał, także w dziedzinie biochemii, znaczyć sobie konkretny cel. Ja konty- pozostaje aktualne do dzisiaj. nuuję pisanie podręczników z bioche- Leszek Pawlata prezentuje znaleziony Z kim pan najbardziej cenił sobie współ- mii, artykułów z różnych zagadnień fragment rzeźby ogrodowej. pracę? nauki i religii, piszę także opowieści Fot. M.Grassmann. Miałem szczęście współpracować z oso- fantastyczne. bami twórczymi i bardzo mi oddany- Gdy myśli pan „druga wojna światowa...”? mi. Obecnie moi uczniowie, panowie: Jako lekarz i biolog nie cierpię wojny, Prehistoryczny dziedziniec Maquart, Gillery, Bellon, Monboisse ale myślę, że człowiek nie może po- Ostatni miesiąc obfitował w sensacyj- i Węgrowski, kontynuują moje dzie- wstrzymać się od zabijania ze względu ne odkrycia wokół pałacu Branickich, ło i prowadzą Laboratorium Tkanki na przesadny rozwój płata czołowego dokonane przez archeologów z Mu- Łącznej w Reims mózgu – siedliska uczucia nienawi- zeum Podlaskiego. Prace rozpoczęły Jak doszło do pana kontaktów z Polską? ści, współzawodnictwa, samoobrony się 26.03.2007 r. i trwały do końca Podczas pewnego kongresu poznałem i egoizmu. kwietnia. Współfinansowały je Urząd profesora Bańkowskiego. Ponieważ zaj- W czasie wojny, w 1940 roku, w wal- Miejski wraz z Urządem Marszałkow- mujemy się tą samą dziedziną – bada- kach na froncie nad rzeką Sommą, zgi- skim. niami tkanki łącznej – wymieniliśmy nął jeden z moich wujów. Po doświad- Niewątpliwą sensacją było odkrycie adresy. Potem utrzymywaliśmy kontakt czeniach wojennych moja rodzina nie na dziedzińcu wstępnym śladów dwóch listowny, aż wreszcie się zaprzyjaźnili- znosiła Niemców. Jednakże obecnie chat, datowanych na przełom VI i V śmy. Profesor Bańkowski zaprosił mnie jestem przekonany, że powinniśmy wieku p.n.e. do Białegostoku, bym odwiedził jego współpracować z Niemcami, żeby nig- – To już trzecia chata odkryta w tym zakład. Pierwszy raz przyjechałem do dy nie stały się nazistowskie. Jestem miejscu – mówi archeolog Ireneusz Polski akurat w 15 dni po katastrofie gorliwym zwolennikiem wspólnej Eu- Kryński, kierujący badaniami – na czarnobylskiej! Później spotykaliśmy ropy i jestem szczęśliwy, że nasi przy- ślady pierwszej trafiliśmy w ubiegłym się wielokrotnie, często też na różnych jaciele, Polacy, są wśród nas. Niech roku. kongresach np. w Amsterdamie, Lyonie żyje Europa! Oznacza to, że około 2500 lat temu czy Jerozolimie. Pytania ułożyła istniała tu osada. Odkryto i rozpozna- Czy udało się panu połączyć życie rodzin- i tekst zredagowała no pozostałości budynków słupowych, ne z pracą zawodową? Danuta Ślósarska konstrukcji słupowej, palenisk, obiek- Należałoby raczej zapytać o to moją Tłumaczenia dokonali: tów gospodarczych. żonę. Na pewno zaniedbywałem moją prof. E. Bańkowski, kierownik – Prace na dziedzińcu wstępnym za- rodzinę, ponieważ przygotowanie eks- Zakładu Biochemii AMB inicjowano w 2000 roku – informuje perymentów na dany tydzień powodu- i prof. Janusz Węgrowski Ireneusz Kryński – badania sondażowe je, że całą niedzielę poświęca się na czy- z Uniwersytetu w Reims. prowadził wówczas Instytut Archeolo- tanie publikacji naukowych. Jednakże gii i Etnologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu wraz z Muzeum 1 Claude Bernard (1813-1881) - naukowiec francuski specjalizujący się w zakresie badań me- Podlaskim w Białymstoku. Wykonywa- dycznych. Jego prace wykazały znaczenie homeostazy organizmu. Opisał rolę trzustki w pro- no je na zlecenie Ośrodka Zabytkowego cesie trawienia, a także drogę, jaka przebywa tlen w organizmie. Zbadał i opisał też zasady Krajobrazu-Narodowej Instytucji Kul- reakcji odruchowych. tury w Warszawie i miały na celu re-

– 12 – – kwiecień 2007 (51) – MEDYK BIAŁOSTOCKI Magda le na Grass mann Co kryją pałacowe ogrody? konstrukcję barokowego układu zało- mieszczeń, których ściany i sufit pokry- zostało już w kolejnym stuleciu. W wy- żenia ogrodowego oraz odkrycie fontann wały freski. W jednym z pokoi znajdował konanych wykopach, wzdłuż muru, wy- widocznych na XVIII- wiecznej ryci- się kominek. Podobno było to ulubione raźnie widać murowany pas. nie, przedstawiającej pałac. W czterech miejsce hetmanowej, w nim oddawała Archeolodzy szukają także pozosta- sondażowych wykopach, usytuowanych się lekturze. łości kaskady wodnej oraz śladów ale- w części zachodniej dziedzińca, odkryto W Urzędzie Miejskim jest przygoto- jek ogrodowych w ogrodzie chińskim, kilka obiektów jamowych związanych wywany plan rekonstrukcji Plant oraz niedaleko ścianki z wizerunkiem Matki z osadnictwem społeczności kultury ce- ogrodów pałacowych. Czy odkryty Boskiej Ostrobramskiej. ramiki kreskowanej. Pawilon zostanie ujęty w projekcie? To już ostatnie prace przewidziane Czas pokaże. Gdyby został odbudo- w tym roku. Efekty badań zostaną Po śladach Branickiego wany, stanowiłby niewątpliwą atrakcję zaprezentowane jesienią na wystawie Wielbicieli XVIII-wiecznej sztuki ogro- i wzbogaciłby otoczenie Podlaskiego w Muzeum Podlaskim. W roku 2008 dowej zapewne ucieszą wyniki badań, Wersalu. planowane są dalsze prace w ogro- prowadzonych w części ogrodowej re- – Jeśli mamy jedyny rozpoznawalny dzie pałacowym, w miejscach daw- zydencji Branickich. Prace są prowa- w Polsce i w Europie zabytek, to należy nego teatru i garderoby. Niedługo dzone w czterech miejscach. Najpierw go oprawiać w ramy – stwierdza An- zostanie też zaprezentowany projekt odkopano pozostałości Pawilonu nad drzej Lechowski. rekonstrukcji pałacowych ogrodów. Kanałem. Znajdują się one tuż za bra- Drugim celem prac w ogrodach było Pierwsze prace mogą się zacząć nawet mą, na terenie obecnych Plant. Pawilon rozpoznanie śladów zadaszonego przej- w bieżącym roku. Czekamy z niecier- powstał w I połowie XVIII wieku. ścia, biegnącego wzdłuż muru oporowe- pliwością. – Był to budynek z muru pruskiego, go między ogrodem górnym i dolnym. o charakterze mieszkalnym – opowiada Owe przejście łączyło pałac z Pawilonem Andrzej Lechowsk, dyrektor Muzeum pod Orłem. Według Leszka Pawlaty po- Autorka jest historykiem, Podlaskiego – Składał się z trzech po- wstało ono w XVIII wieku, a umocnione pracuje w Bibliotece Głównej AMB.

Ślady prehistorycznej Osady. Fot. I. Kryński. Odkryte pozostałości Pawilonu nad Kanałem. Fot. M. Grassmann.

– kwiecień 2007 (51) – – 13 – czny MEDYK BIAŁOSTOCKI iatry Psych słownik yczny metafor Psychiatria w tytułach filmów

Andrzej Czernikiewicz o psychiatrii

prawdzie powyższy tytuł i jako matki. Dla- filmów grany przez może budzić zaskocze- czego więc wybra- Roberta de Niro nie nie, ale nie jest przeję- no tytuł „Psychoza”? cierpi na depresję, tyl- Wzyczeniem. Ma uświado- Pewnie, dlatego żeby ko na tzw. zespół lęku mić jedynie jak dziwne lub dziwaczne przyciągnąć więcej panicznego, a jego te- tytuły nadają, polscy tłumacze i dys- widzów i być może rapeuta ma wyraźną trybutorzy, filmom, pojawiającym się dlatego, że przed 47 orientację psychody- na naszych ekranach. Tytuły te, same laty, tego typu zacho- namiczną, a nie ściśle w sobie, są już odrębną metaforą i nada- wania, traktowano psychoanalityczną. ją filmom inne znaczenie niż było one w Polsce jako objaw Zdecydowanie ter- w zamiarze twórców. Jest to zjawisko psychozy. minologię psychia- obecne zwłaszcza w obszarze filmów Kolejny film, któ- tryczną, medyczną związanych z psychiatrią. Tych filmów, remu polski tytuł wybrał tłumacz fil- od 1905 r. (pierwszy film fabularny odebrał znakomitą metaforę tytułu mu „Copy-cat”, opatrując film pol- o zaburzeniach psychicznych – The oryginalnego i nadał mu inny wy- skim tytułem „Psychopata”. Angielski Escaped Lunatic) do chwili obecnej, dźwięk, to film z lat siedemdziesiątych, tytuł oznacza zaś osobę naśladującą pojawiło się wiele, co świadczy o istot- w Polsce znany jako Narkomani. Tytuł lub małpującą. nym związku pomiędzy tymi dwiema polskiej wersji filmu wskazywałby na W drugą stronę, w stronę kolo- dziedzinami sztuki. Tak, psychiatria to, że obejrzymy film popularnonau- kwialnej metafory, poszli autorzy tłu- nosi w sobie znamiona sztuki. kowy lub dokumentalny. Jaki może maczenia dobrego i zabawnego filmu W nadawaniu tytułów filmom być więc tytuł oryginalny? Narkoma- z zakresu terapii zachowań gwałtow- o psychiatrii dominuje zdecydowanie ni, to naprawdę Panika w parku igieł. nych, jakim jest „Dwóch gniewnych metaforyka medyczna. Zacznijmy od Tytuł oryginalny obrazuje prawdziwą ludzi”. Oryginalny tytuł tego filmu klasyka Hitchckoka, czyli filmu Psy- ekspresję filmu. Sadzę, że polski tłu- to „Anger managament”, czego raczej choza z 1960 r. macz wybrał tytuł Narkomani, aby nie należy tłumaczyć jako „zarządza- Czy pamiętacie Państwo tytuł orygi- potwierdzić oficjalny wtedy pogląd nie złością”, ale raczej jako „terapię nalny? Tak, ten tytuł to Psycho. Psycho o tym, że w Polsce narkomania nie gniewu”. w języku angielskim, albo jeszcze bar- jest problemem społecznym, że jest to Na koniec polskie tytuły o niezna- dziej amerykańskim oznacza psycho- tylko zmora „zepsutych społeczeństw nej metaforyce. Może czytelnicy tego la (por. film American Psycho). Słowo kapitalistycznych”. odcinka słownika znajdą wytłuma- może niemiłe, ale używane w języku Czy wiecie Państwo jakie oryginalne czenie dlaczego film o pogranicznym codziennym, szczególnie młodzieżo- tytuły noszą dwa kultowe filmy znane zaburzeniu osobowości „Girl, interup- wym. Psycho, to tytuł przystający do jako Depresja gangstera i Nawrót depresji ted” ma polski tytuł „Przerwana lekcja tego filmu, boPsycho to nie film o psy- gangstera. W dosłownym tłumaczeniu muzyki”? chozie, tylko o tym, co w oficjalnym brzmią: „Przeanalizuj to” i „Przeanali- W następnym odcinku wrócę do słowniku psychiatrycznym określa się zuj tamto”. Dlaczego więc wersja pol- terminu schizofrenia, które uległo zna- jako osobowość mnogą albo wieloraką, ska tak różni się od oryginału? Pewnie czącej reaktywacji w tym roku. a więc funkcjonowanie jednej osobo- dlatego, że psychoanaliza kojarzy się, wości w dwu, zupełnie różnych, for- nawet wykształconym Polakom, z wie- Autor jest kierownikiem Kliniki macjach osobowościowych. W filmie loletnim leżeniem na kozetce. Żeby do- Psychiatrii AMB i profesorem jest to funkcjonowanie syna jako syna bić tłumacza, dodam, że bohater obu Zakładu Logopedii UMCS Lublin.

– 14 – – kwiecień 2007 (51) – MEDYK BIAŁOSTOCKI

Made in China Relacja Ma Huiqun

osłownie jak lekka mgiełka na przylegających względu na obec- minęły trzy miesiące, odkąd terenach, pomogły ność jednej z pię- postawiłam swój pierwszy w zdobyciu tytułu ciu najbardziej zna- Dkrok w Białymstoku. Przez „Muzeum Historii nych gór Huashan. ten czas poznałam wiele osób, zwiedzi- Naturalnej”. Mu- Dzisiejsze Xian jest łam ciekawe miejsca i spróbowałam zeum Armii Terra- jednym z bardziej li- naprawdę smacznych potraw. Dziękuję kotowej jest uważane czących się centrów za te wszystkie miłe zdarzenia! W za- za ósmy cud świata, przemysłu i produk- mian za ciepłe przyjęcie chciałabym mauzoleum Cesarza cji. W mieście jest też podzielić się ciekawostkami, dotyczą- Qin Shi Huang jest kilka uniwersytetów. cymi mojego miasta. na liście Światowe- Niektóre z nich uwa- Prowincja Shaanxi stanowi serce go Dziedzictwa, zaś żane są za jedne z naj- Chin, rozciąga się nad środkową czę- Mury Miejskie z cza- lepszych w Chinach. ścią Żółtej Rzeki. Na 200 tys. km2 sów Dynastii Ming są największym, Między innymi mój uniwersytet Xian mieszka ponad 35 milionów ludzi. Pro- właściwie nienaruszonym, obiektem na Jaiotong. Duża liczba studentów, czyni wincja ma bogatą historię. Osadnictwo świecie. W mieście znajdują się również życie w Xian przyjemnym. w tej części Chin sięga ery neolitycznej. pozostałości wsi Banpo, pochodzącej Szczątki i pozostałości po najstarszych z czasów neolitu, liczącej ponad 3000 Żółta Rzeka osadnikach znaleziono właśnie tutaj, lat. Oprócz tego jest Park Kamiennych Żółta Rzeka ma swój początek w pół- rozproszone wokół życiodajnej Rze- Stelli, w którym znajduje się trzy tysią- nocnej części Gór Bayankela Qinghai ki Żółtej. ce kamiennych kolumn, pochodzących i przepływa przez dziewięć prowincji Miasto Xian (liczące 6 milionów lu- z różnych okresów: od Dynastii Han i regionów autonomicznych, włączając dzi), zwane w starożytności Changan, aż po Dynastię Qing. Shaanxi. Na długości 5465 km, rzeka jest miejscem narodzin jednej z naj- Nieopodal miasta Xian znajduje się spływa 4450 metrów w dół lądu, dre- starszych cywilizacji. Przez 3.100 lat Świątynia Famen, uważana za praojca nując teren równy 795 tys. km2. Na było stolicą dla trzynastu panujących pagod i świątyń w Centralnej Sha- początku rzeka płynie przez mokradła w Chinach, dynastii, takich jak: Zhou, anxi, jako że na jej terenie znajdują i zielone tereny Ningxia oraz Mongolii. Qin, Han oraz Tang. Xian współdzieli się relikwie (kości palców) Sakyamuni Zanim wody opuszczą Mongolię, kie- zatem sławę z takimi kolebkami cywi- – założyciela Buddyzmu. Otaczający rują się na południe, by już na terenie lizacji jak: Ateny, Kair czy Rzym. krajobraz mojego miasta jest również Xian położone jest w południowej bardzo piękny, przede wszystkim ze cd. na str. 16  części niziny Guan Zhong. Na pół- nocy rozpościerają się góry Qinling, zaś od strony południowej miasto otacza rzeka Weihe. Xian było pierw- szym miastem, które otwarło swo- je bramy na świat antyczny, będąc za czasów dynastii Tang, pierwszym przystankiem na Jedwabnym Szlaku. Na równi z Rzymem i Konstynta- nopolem, było światowym liderem kultury i handlu oraz odgrywało rolę łącznika pomiędzy światem wschod- nim i zachodnim. Znaki historii i kultury tego mia- sta, jak również relikty znajdujące się Żółta Rzeka.

– kwiecień 2007 (51) – – 15 – MEDYK BIAŁOSTOCKI

 cd. ze str. 15 gantyczny wodospad. Powstający pod- lometrów długości. Co sto dwadzieścia czas tego połączenia dźwięk potwier- metrów znajduje się wartownia w postaci Chin rozdzielić Shaanxi oraz Shanxi. dza jak groźna i wzniosła zarazem jest wieży. Wartownie były zbudowane po Następnie ostry zakręt na wschód kie- matka natura. to, aby żołnierze mogli dostrzec, pró- ruje rzekę na tereny chińskiej Niziny bujących wspiąć się po murze wrogów. Północnej, by spłynąć deltą do Morza Jedwabny szlak W sumie na całej rozciągłości muru znaj- Bohai. Tak więc rzeka nawadnia około Jedwabny Szlak, był transkontynental- duje się 98 takich wież. 6 mln ha terenów, z czego około 3 mln ną drogą, łączącą Imperium Rzymskie znajdują się na Nizinie Północnej. z dworem cesarskim w Chinach. An- tyczny trakt miał swój początek w Xian, Wodospad Hukou przekraczał Żółtą Rzekę w Lanzhou, Żółta Rzeka wypływa z prowincji Qin- potem, biegnąc na zachód przez pusty- ghai do granicy pomiędzy prowincja- nię i góry, rozdzielał się na trzy trakty mi Shanxi i Shaanxi, zawijając do Ji- w Dunhuang. Wędrując na zachód, xian w prowincji Shanxi i do Yichuan, przez Xinjiang, dzielni handlarze oraz w prowincji Shaanxi. Tam napotyka wędrowcy docierali do Rzymu. Dro- nagle wąską dolinę, z jednej strony pil- ga, uważana za jeden z największych nowaną przez stada owiec, a z drugiej traktów handlowych, łącząca wschód strony ograniczoną kwitnącym lasem. z zachodem, nazwana została w poło- Koryto rzeki zwęża się w tym miejscu wie XIX wieku, przez niemieckiego z 300 do 50 metrów i zmienia spokojnie barona Ferdynanda von Richtenhofena, płynącą wodę w rwący prąd. To wąskie Jedwabnym Szlakiem. Po raz pierwszy miejsce sprawia, że wodospad Hukou, szlak ten przemierzył Zhang Qian, wy- chociaż drugi pod względem wielko- słany z misją dyplomatyczną do Za- ści w Chinach jest nieporównywalny chodnich Regionów, za czasów dynastii z innymi wodospadami. Wielkie masy Han (206 p.n.e. – 220 n.e.). Mury miejskie Xian. wody rozbijają się na skałach, tworząc niezliczone koryta i morze piany. Po- Mury miejskie Xian Bramy w murach miejskich były je- wstała chmura wody sprawia, że tury- Mury miejskie Xian mają przeszło 1600 dyną drogą dostania się do miasta, jak ści mogą zobaczyć przepiękną tęczę. letnią historię. Zostały postawione za i drogą wyjścia poza jego mury. Xian „Rozbita” woda wznosi się do góry, czasów dynastii Tang. W okresie pano- miało w sumie cztery bramy, po jednej zmieniając kolor od żółtego do szaro- wania dynastii Ming, cesarz Zhu Yuan- na każdą stronę świata. Każda z bram ści, potem zaś od szarości do błękitu. zhang założył, że „ze wszystkich gór i rzek składała się z trzech wież. Główna bra- Rdzenni mieszkańcy tego terenu nazy- na świecie, centralne Qin jest najlepiej ma zwana Zhenglou, stała z dala od wają to zjawisko „dymem znad rzeki”. ufortyfikowane i najbardziej chronione”. murów i miała zwodzony most, łączący Jeśli będziemy mieli szansę obserwować Powiększył on wcześniejszą konstruk- Zhanglou z następną budowlą – Jian- wodospad w porze deszczowej, wtedy cję, tak więc dzisiaj możemy podziwiać lou. Ta znajdowała się w centrum po- zobaczymy jak wszystkie strumienie 12-14 metrowe mury, które mają od 15 między bramą zewnętrzną i wewnętrz- rzeki oraz deszczu, łączą się w jeden gi- do 18 metrów szerokości i liczą 13,7 ki- ną. Brama ta posiadała kwadratowe okna po obu stronach, z których można było prowadzić atak łuczniczy. Janlou i Zhanglou były ponadto połączone tunelami, nazywanymi Wongcheng, w których mogli stacjonować żołnierze. Z Wongcheng prowadziły także pasa- że konne na sam szczyt murów. Były to łagodnie wstępujące schody, łatwo dostępne dla zwierząt. W całej budow- li (13,7 km) znajdowało się 11 takich traktów. Wieża obserwacyjna znajdo- wała się na każdym z czterech rogów murów miejskich. Jedynie wieża znaj- Wodospad dująca się w południowo-zachodniej Hukou. części jest okrągła i stanowi przykład

– 16 – – kwiecień 2007 (51) – MEDYK BIAŁOSTOCKI architektury dynastii Tang, pozostałe z wież mają konstrukcję kwadratową. Na szczycie każdej z wież, znajduje się wartownia, większa i wyższa niż te biegnące wzdłuż murów. Świadczy to o istocie strategicznej tej części miasta w dawnych czasach. Na całej długości muru najwyższą jego część stanowią specjalnie skonstruowane szczeliny, przez które można było prowadzić ob- serwację i ostrzał. Niżej, po wewnętrz- nej stronie muru, znajdowały się spe- cjalne parapety, chroniące żołnierzy przed upadkiem. Do budowy pierwszego muru miej- Autor korespondencji z przyjaciółmi z Francji skiego Xian użyto ziemi, układanej (Donna Reitano i jej syn Sergio). warstwa po warstwie. Podstawa muru składała się z ziemi, wapna oraz kleiste- go ekstraktu ryżowego połączonych ze sobą. Sprawiało to, że mur był nie- bywale wytrzymały. W późniejszych Staż we Francji czasach cały mur został obłożony ce- głą. Co 40-60 metrów na wierzchoł- ku muru znajdują się przerwy, które exagone, czyli Francja jest dzy wykazali wobec mnie dużą troskę, stanowiły system odwadniający. Na- nie tylko krajem pięknych sympatię i zrozumienie. Oddział dr. około murów biegła szeroka i głęboka zamków nad Loarą, do- Vilaina jest miejscem profesjonalnym fosa, nad którą znajdował się zwodzo- Hbrych win i perfum. Jest to w każdym calu. Przyznam uczciwie, ny most. Wraz z podniesieniem mostu również miejsce prężnego rozwoju na- że praca z chorymi na nowotwory nie miasto było zupełnie odcięte od świata. ukowego, w tym dyscyplin przyrodni- była dla mnie łatwa. Opiekowałem się Dynastia Ming stworzyła więc dobrze czych i medycznych. pacjentami, którzy wymagali wszech- zorganizowany kompleks obronny mia- Miałem szczęście pracować jako stronnej pomocy medycznej, a przede sta. Jest to jednocześnie najlepiej zacho- lekarz stażysta we francuskich szpi- wszystkim dużego wsparcia psychicz- wana budowla tego typu w Chinach. talach. Mogłem poznać i nauczyć się nego. Dzięki współpracy z psycholo- Mur ten jest prawdziwym przykładem wielu rzeczy. Pierwszy staż odbywa- gami i wolontariuszami zapewnialiśmy mądrości i pracowitości ludzi tamtych łem w Oddziale Chorób Zakaźnych im terapię całościową. czasów. Przedstawia on sobą bogaty i Tropikalnych w Szpitalu La Source W Szpitalu w Amilly pracowałem materiał sztuki militarnej oraz archi- w Orleanie, którego szefem jest dr Pra- również w Oddziale Medycyny Ratun- tektonicznej Dynastii Ming. zuck. Jak sama nazwa wskazuje, oddział kowej (Urgences), którego szefem jest Dzisiaj, po renowacji całego obiektu, ten zajmuje się różnego rodzaju infek- dr Lumumba. Do takich miejsc tra- mury uzyskały całkiem nowy wygląd. cjami. Dla mnie bardzo interesujący fiają pacjenci z różnymi jednostkami Pomiędzy wielkim murem a fosą stwo- był kontakt z pacjentami dotkniętymi chorobowymi, co pozwoliło mi zdobyć rzono park, który otacza całe miasto. chorobami tropikalnymi. Francja, jako niezmiernie cenne doświadczenia. Drzewa, pnącza oraz kwiaty i skalnia- kraj wielonarodowościowy i o wysokim Dodam, że bardzo wysoko oceniam ki, znajdujące się w parku, w połącze- natężeniu ruchu turystycznego, często francuski system opieki zdrowotnej. niu z historyczną budowlą, sprawiają, boryka się z tego typu problemami. Gorąco zachęcam też koleżanki i ko- że Xian nabiera zupełnie nowego cha- Przebywając w Orleanie, miałem oka- legów do poznania innych walorów rakteru i staje się coraz piękniejsze. zję poznać wielu pacjentów zakażonych tego kraju. wirusem HIV lub chorych na AIDS. Mnie pobyt we Francji przyniósł Autorka jest stypendystką Kolejny staż odbyłem w Szpitalu wiele satysfakcji w życiu zawodowym Uniwersytetu Xian Jaiotong. w Amilly, w oddziale o profilu onkolo- oraz osobistym. Tam właśnie poznałem Przez rok będzie realizowała gicznym, którego kierownikiem jest dr swoją obecną przyjaciółkę, Donnę. w Zakładzie Klinicznej Biologii Vilain. Moim bezpośrednim koordy- Maciej Lach Molekularnej AMB projekt dotyczący natorem i opiekunem był dr La Torre. problemów starzejącej się skóry. Muszę przyznać, że szefowie oraz kole- Stażysta SPSK-a AMB.

– kwiecień 2007 (51) – – 17 – e tyczn MEDYK BIAŁOSTOCKI poli jki nowali Adam Hermanowicz Świat z pozoru skomplikowany

olska wreszcie zagra na mi- myślących podobnie w hotelu sejmowym strzostwach Europy w piłce do premiera – to rów- jest więc czynnością nożnej. Wprawdzie będzie nież jego określenie) niewdzięczną i obar- Pw tym celu musiała wybudo- nie rozpływali się spe- czoną sporym ryzy- wać stadiony, setki kilometrów auto- cjalnie nad tym wybo- kiem, o czym straż- strad, hotele, zmodernizować koleje rem, jakby nie zauwa- nicy najwidoczniej itd., ale to nic. Usłyszeć Mazurek Dą- żając, że tego wyboru wiedzieli. Sam se- browskiego na Euro – bezcenne. Tak praktycznie nie było. nator Kosecki gdyby się tym wszyscy ucieszyliśmy, że na ja- Pozostałe kandydatu- poczekał, zobaczyłby kieś pół dnia zapomnieliśmy o tym, że ry z tzw. giełdy dzien- zresztą (podobnie jak mamy polityków. Ale niestety mamy, nikarskiej były raczej cała Polska) to, co go więc praktycznie następnego dnia za- powodem do przera- tak bardzo ciekawiło. pomnieliśmy o mistrzostwach, po- żenia, niż poważną Z bliska zobaczył to nieważ Marszałek Sejmu postanowił propozycją polityczną. Ławeczka jest wprawdzie tylko poseł Maksymiuk, założyć nową partię. Partia okazała bowiem króciutka i jak się na odci- ale to ze względu na bliskość ideową się małą i wysoce mobilną siłą poli- nek Sejmu rzuca Ludwika Dorna, to z posłanką Lewandowską. Posłanka tyczną, która w całości przemieszcza w rządzie zastępuje go Przemysław Go- z faktu upublicznienia jej wdzięków się windą. W jednej chwili partia jest, siewski. W sumie kandydatura dobra przez tabloidy nie robiła sobie zbyt powiedzmy, na trzecim piętrze, by za jak każda inna, bo skoro możemy do wiele, bowiem – jak stwierdziła opala chwilę znaleźć się na piętrze drugim. Brukseli wysyłać wicepremierów Lep- się w toplesie podobnie jak cała jej ro- Ubawieni tym faktem posłowie PiS-u pera czy Giertycha, to możemy i wice- dzina i nie widzi w tym nic zdrożne- robili dobrą minę do złej gry i do ka- premiera Gosiewskiego. go. Popieramy całym sercem posłankę mer wychwalali „najszlachetniejszego W każdym razie była okazja do im- Lewandowską. polskiego polityka” (to o Marku Jurku), prezki, z której zresztą posłowie „odno- Mamy więc nowego wicepremie- a po cichu jednak szeptali dziennika- wy moralnej” skwapliwie skorzystali. ra, nowego marszałka, nową partię na rzom, że jeśli nawet marszałek wytrwa A że panowie znają akurat piosenki prawicy. No i mamy Euro 2012, które w swoim postanowieniu i partię założy, kościelne, to i takie właśnie po nocy zorganizuje nam premier, w którym jest to go „wciągną nosem”. śpiewano w hotelu sejmowym. Tak to samo dobro. Nie ma więc obaw, że, jak Ubocznym skutkiem secesji mar- zezłościło posłów opozycyjnej Plat- mawiał nieodżałowany Józef „Brzytwa” szałka Jurka było nominowanie na jego formy Obywatelskiej, że aż wezwali Oleksy, przy budowach i przetargach miejsce człowieka, który, jako jedy- straż marszałkowską. Straż pojawiła będą „szły przekręty”. W razie jednak, ny w całym Sejmie, może rozmawiać się ponoć dopiero po usilnych namo- gdyby „szły” to winnego tej już zna- z Romanem Giertychem nie zadziera- wach i niezbyt stanowczo pukała do my – bo winna jest zawsze Platforma jąc głowy. Wprawdzie nowy marszałek pokoju, w którym świętowano awans Obywatelska. Świat naszej polityki jest publicznie mówi, że pracy w Sejmie Przemysława Gosiewskiego. Trudno się bowiem tylko z pozoru skomplikowa- nie lubi, ale skoro człowiek, w którym zresztą temu dziwić, bo kiedy np. Ro- ny. Tak naprawdę jednak wszystko jest jest samo dobro (to o premierze – on man Kosecki pukał w nocy do posłanki proste jak konstrukcja cepa i chyba ta sam) go o to prosi, to odmówić nie Sandry Lewandowskiej, musiał potem prostota tak nam naród urzekła, że nie może. Nawet dziennikarze z tzw. szpicy przepraszać i to z wręczaniem kwiatów pogonił jeszcze swojej klasy politycznej dziennikarskiej (to o dziennikarzach włącznie. Pukanie po nocy do pokojów z nożem w ręku.

– 18 – – kwiecień 2007 (51) – L MEDYK BIAŁOSTOCKI ingua L ling atina ua nos O medycynie tra i o lekarzach

elleńsko-łacińska tradycja dycznych i naukowych, od Hipokratesa dziedziczności, sztucznego zapłodnie- początków naszej kultury (460 – ok.377 p.n.e.), poprzez Celsusa nia, narkotyków, i są publikowane na sprawiła, że narzędziem po- (53 – 7 p.n.e.), Pliniusza Starszego (23 łamach łacińskojęzycznych czasopism, Hrozumiewania się w dzie- – 79 n.e.) i Młodszego (62 – ok.114 np. Vox Latina czy Melissa. dzinie nauk medycznych był od daw- n.e.), Galena (130 – 200 n.e.), po Le- na język łaciński.Łacina przyrodnicza ibniza (1646 – 1716) i Hahnemanna Bona diagnosis, bona curatio – Do- i lekarska od samego początku była (1755 – 1843). Wiele przytoczonych bre rozpoznanie, dobre leczenie mieszaniną zlatynizowanych słów grec- myśli zaczerpnięto ze starożytnych kich i wyrazów rdzennie łacińskich. dzieł literatury pięknej. Najczęściej Dolorem sedare opus est divinum Medycyna rzymska bowiem obficie cytowanymi tutaj autorami są: Sene- – Uśmierzyć ból jest dziełem bo- czerpała z bogatego dorobku greckiej ka, Horacy, Owidiusz, Auzoniusz, Pu- skim sztuki lekarskiej (téchnç jatriké), czę- bliusz Syrus. Nie brak też cytatu ze św. Est medicina triplex: servare, cave- ściowo korzystając z greckiej termino- Łukasza, autora Ewangelii, który sam re, curare – Potrójna jest funkcja logii a częściowo tworząc własną. był lekarzem. medycyny: zachowawcza, zapobie- Język łaciński stanowi również dziś Dziś również w języku łacińskim gawcza, lecznicza. Ausonius nieodzowny element wiedzy medycz- powstaje wiele tekstów o tematyce me- Immedicale corpus – nej. Współczesna medycyna zachowała dycznej. Jest to zasługa takich propa- Ciało niepod- łacińskie mianownictwo anatomiczne, gatorów jak, np. Victorius Cariocchi, dające się leczeniu histologiczne, embriologiczne i klinicz- Sigrides Albert czy belgijski lekarz Ga- Mali medici est desperare, ne curet ne. Terminami łacińskimi posługuje się ius Licoppe. Teksty te dotyczą współ- – Zły to lekarz, który traci nadzieję, parazytologia, mikrobiologia, taksono- czesnych problemów medycyny: AIDS, że wyleczy chorego. Seneca mia. Nowe terminy z dziedziny patolo- Medice, cura te ipsum – Lekarzu, gii, terapii czy farmakologii tworzy się ulecz siebie samego. św. Łukasz w oparciu o rdzenie języków starożyt- nych: greckiego i łacińskiego Tak więc: Medici, si omnibus morbis mederi Nulla est medicina sine lingua Latina possint, felicissimi essent homi- – Nie ma medycyny bez łaciny. num – Gdyby lekarze mogli wyle- Z pokolenia na pokolenie przekazy- czyć z każdej choroby, byliby naj- wane są łacińskie sentencje, przysłowia szczęśliwszymi ludźmi oraz wyrażenia dotyczące medycyny, Medicina fructuosior ars nulla – lekarzy i lekarstw. Są to trafne, głębo- Żadna sztuka nie jest płodniejsza kie w treści myśli i sformułowania za- od medycyny. Plinius Maior pisane w różnych epokach. Czerpiemy Medicus homo est – je z dzieł medycznych, przyrodniczych Lekarz jest tylko i farmaceutycznych. Pomnikiem pi- człowiekiem śmiennictwa medycyny antycznej jest Modicus cibi, medicus sibi – Leka- przede wszystkim Corpus Hippocrati- rzem dla siebie, umiarkowany w je- cum, który stanowi kanon etyki lekar- dzeniu skiej. Przedstawiony poniżej wybór cytatów pochodzi m.in. z tekstów me- cd. na str. 20 

– kwiecień 2007 (51) – – 19 – MEDYK BIAŁOSTOCKI

 cd. ze str. 19 Modus curandi – Sposób leczenia Nulla res tam necessaria est omni generi hominum quam medicina Medycyna – Nic nie jest tak potrzebne czło- wiekowi jak medycyna. Quinti- lianus Potem spoczęła na mnie ręka Pana, i wy- w latach 1465-1472, w technice olejno Officium medici est, ut tuto, celeriter prowadził mnie On w duchu na ze- – temperowej. Obraz miał się znaleźć et iucunde sanet – Obowiązkiem wnątrz, i postawił mnie pośród doliny. w kościele Badia Fiesolana we Floren- lekarza jest, by leczył bezpiecznie, Była ona pełna kości. (…) Oto Ja wam cji. Malowidło trafiło jednak do Ko- szybko i miło. Celsus daję ducha po to, abyście się stały żywe. ścioła Mariackiego w Gdańsku, jako Chcę was otoczyć ścięgnami i sprawić, łup gdańskiego kapra, pirata Pawła Omnium profecto artium medicina byście obrosły ciałem, i przybrać was Beneckego, który zdobył statek „Świę- nobilissima – Ze wszystkich nauk w skórę, i dać wam ducha po to, aby- ty Mateusz”, płynący z Niderlandów medycyna jest najszlachetniejsza. ście ożyły i poznały, że Ja jestem Pan. do Florencji. Papież Sykstus IV wy- Hippocrates Ez37:1-4 dał specjalną bullę, dopominając się o zwrócenie Włochom mienia z wiel- Praesente medico nihil nocet. – Doctor Optimus W obecności lekarza nic nie szkodzi. kiego galeonu, który miał dotrzeć do Józef Tischner nazywał grzech cho- Italii. Książę Burgundii, Karol Śmiały, Primum non nocere – Przede wszyst- robą, na jaką zapada ludzka wolność. uznał wyczyn gdańszczan za obrazę kim nie szkodzić. Hippocrates Krakowski filozof opisał nawet „bez- swego majestatu, bo napadnięty okręt Salus aegroti suprema lex esto! – interesowną miłość” do tej przedziw- płynął pod banderą Burgundii, która Niechaj zdrowie chorego będzie nej choroby, rodzącej się jako „złość zachowywała neutralność w trwającej najwyższym prawem! wewnętrznego bólu, który wtrąca wówczas wojnie Hanzy z Anglią. Si aegrotus curatur, natura lauda- w straszliwą bezradność.” Księga Ro- Sąd Ostateczny Memlinga to perła tur, si non curatur, medicus ac- dzaju mówi o śmiertelności z powodu malarstwa flamandzkiego, o której śni- cusatur – Jeśli chory zdrowieje, tej przypadłości, a jednocześnie pod- ły koronowane głowy, ale rajcy miejscy chwali się naturę, jeśli nie zdrowie- kreśla długowieczność pierwszych pa- nie odstąpili obrazu ani carowi Piotro- je, oskarża się lekarza triarchów Adama lub Henocha, którzy wi Wielkiemu, ani królom pruskim. swój długi żywot zawdzięczali względ- Z Gdańska zabrał obraz dla Napoleona Si tibi deficiant medici, medici tibi nie niewielkiemu jeszcze zatruciu ro- dopiero baron Vivant Denon, dyrek- fiant haec tria: mens laeta, requ- dzaju ludzkiego przez grzech. Właściwą tor muzeum paryskiego. Ten, o zgodę ies, moderata diaeta – Jeśliby ci terapią tego schorzenia jest wyzwolenie nikogo nie pytał. Szczęśliwie obraz zabrakło lekarzy, lekarzami niech człowieka z choroby-grzechu przez od- wrócił do Gdańska i od 1956 roku jest staną się dla ciebie: pogodny umysł, kupieńczą śmierć na krzyżu Chrystusa eksponowany w przepiękanej scenerii odpoczynek, umiarkowana dieta – najlepszego lekarza (doctor optimus) gotyckiego klasztoru, zaadaptowane- Ut alimenta sanis corporibus agri- – i jego zmartwychwstanie. go na potrzeby Muzeum Narodowego cultura, sic sanitatem aegris me- W końcu XV wieku niderlandzki w Gdańsku. malarz, Hans Memling, zilustrował dicina promittit – Jak rolnictwo Treść obrazu zdrowym ciałom pożywienie, tak drogę od śmierci do życia, którą prze- medycyna chorym obiecuje zdro- chodzi każdy człowiek w chwili Sądu Męka i Zmartwychwstanie Pańskie wie. Celsus Ostatecznego w tzw. Dniu Ósmym. były porównywane do terapii, w której Jezus-lekarz uzdrawia z grzechu-cho- Vita brevis, ars longa, tempus pra- Historia obrazu roby i przywraca do życia. Na obra- eceps, experimentum periculo- Malarstwo religijne, którego znakomi- zie Jezus pojawia się na nieboskłonie sum, iudicium difficile – Życie te przykłady stworzył Hans Memling, w kręgach światła i rozjaśnia mrok. krótkie, sztuka długa, czas zgubny, stanowiło „biblię dla ubogich” (łac. bi- Nastaje czas jego ponownego przyj- doświadczenie niebezpieczne, osąd blia pauperum) – otwartą księgę obra- ścia, czas Paruzji, tzw. Dzień Ósmy. trudny. Hippocrates zów, zaczerpniętych z Pisma Świętego. W centrum, na tronie z obręczy tę- Sąd Ostateczny Memlinga jest złożoną czy, siedzi Chrystus. Tęcza pojawiła Anna Serwicka – Kapała kompozycją wielu znaczeń i symbo- się po ulewach i ustąpieniu wód po- Lektor j. łacińskiego Studium li, która powstawała na zamówienie topu, jako znak przymierza między Języków Obcych AMB. bankiera Angelo di Jacopo Taniego, Bogiem a Noem. Widać nie tylko pur-

– 20 – – kwiecień 2007 (51) – MEDYK BIAŁOSTOCKI wskrzeszająca purę płaszcza Chrystusa, atrybut kró- ją w szaty, będące znamionami ludz- tego świata. Natomiast gorzkie sło- lewskiej godności, ale również zbawcze kich ról społecznych w życiu ziemskim. wa kieruje do ówczesnych kapłanów, rany tego, który został poddany kaźni Anioł z lewej strony wkłada mitrę na obłudników, zwąc ich „pobielanymi jako „Baranek bez skazy”. Asystują głowę biskupowi, drugi ubiera profesora grobami”. Życie i śmierć dzieli świat. mu Najświętsza Maria Panna, św. Jan w togę. Na kapie tegoż biskupa wyszyta Krajobraz obrazu współgra z podzia- Chrzciciel oraz krąg apostołów. Anio- jest scena zwiastowania, które jest mo- łem rodzaju ludzkiego, jaki dokonuje łowie prezentują białą lilię – symbol mentem wcielenia Chrystusa w ludzkie się w chwili sądu. Strona zbawionych czystości, łaski, wybrania i niewinności ciało. Bóg uniża się, przyjmując ziemską kusi żywą zielenią, bo oznacza życie. oraz miecz – symbol męczeństwa, ale powłokę ludzkiego organizmu. Strona potępionych to wypalona goła również kary za grzechy świata, oraz W swojej działalności społecznej Je- ziemia i symbolizuje śmierć na wieki, symbole pasyjne takie jak: krzyż, bicze, zus uniża się po raz drugi, spiesząc na która jest trwaniem w wiecznym potę- młot, gwoździe, korona cierniowa. ratunek celników i prostytutek, w myśl pieniu i cierpieniu w piekle. Potępieni Poniżej rozgrywa się scena sądu: zasady: „nie potrzebują lekarza zdrowi, mają twarze wykrzywione, krzyczą, uskrzydlony pawimi piórami młodzie- ale ci, którzy się źle mają; przyszedłem rwą włosy z głów. Osaczeni przez de- niec, archanioł Michał, waży nagich właśnie do tych, aby ich uzdrowić.” mony cierpią katusze. Diabły to zgraja ludzi wychodzących z grobów. Według Wypowiada słowa „Nikt Cię nie po- chimerycznych postaci kozłów, ptaków, teologii św. Augustyna dobro przewa- tępił i ja Cię nie potępiam” do skru- nietoperzy, niedźwiedzi, motyli. Często ża, stąd szala wagi przeważa po stro- szonej niewiasty wyrwanej z rąk tych, zachowują pawie pióra, które wskazują nie sprawiedliwej duszy. Za archanio- którzy mieli ją ukamienować. Zatem, na wspólny rodowód szatana z, również łem rozgrywa się walka anioła i diabła uniżenie Jezusa realizuje się nie tyl- je posiadającymi, aniołami. o duszę człowieka tzw. psychomachia. ko przez przyjęcie ludzkiego ciała, ale Szatan ma skrzydła motyla symboli- również przez życzliwy dialog z ludź- O czasie zujące niestałość w wierze człowieka. mi, postrzeganymi jako tzw. margines Na obrazie Chrystus jawi się jako Bóg Sprawiedliwi ze spokojem i godnością społeczny. Dla niego nie ma człowieka przedwieczny i Sędzia wszechświata: kierują się po kryształowych stopniach trędowatego, od którego by się od- „Christus heri et hodie, Principium do wiecznego Jeruzalem, gdzie anioło- sunął. Jego tolerancja i jego wolność et Finis, Alpha et Omega. Chrystus wie sypią im na głowy kwiaty i ubiera- demaskują fałsz tolerancji i wolności wczoraj i dziś: Początek i koniec, Alfa i Omega”. Słowa te uzmysławiają praw- dę, o której tak często zapominamy albo ją fałszujemy w strachu przed upływającym czasem: tylko Bóg jest Panem czasu. Pomimo to mówimy często: „Poświęciłem komuś lub cze- muś czas”. Albo „Ten lekarz darował pacjentowi kilka lat życia”, lub też „Nie zabieraj mi czasu”. Tak, można być z kimś, można leczyć chorobę i rato- wać życie. Tym niemniej nie potrafimy nikomu dodać ani ująć czasu. Wobec czasu jesteśmy bezradni jak dzieci. Im bardziej czas nas obezwładnia, tym bardziej szukamy dobrego Ojca, od którego ten czas zależy. Andrzej Wincewicz Słuchacz Studium Sąd Ostateczny Hansa Memlinga. Doktoranckiego AMB.

– kwiecień 2007 (51) – – 21 – MEDYK BIAŁOSTOCKI Czy warto zbierać odpady?

owstawanie odpadów staje czy sklepów są zwykle cotygodniowo przemysłowe. Szczególnie szkodli- się coraz poważniejszym pro- wywożone przez przedsiębiorstwo sa- we są nowe syntetyczne związki che- blemem. Statystyczny Polak nitarne. Wskazane jest, by mieszkańcy miczne, oporne na rozkład biologiczny Pprodukuje obecnie ponad 350 osobno, w specjalnych pojemnikach, i w związku z tym stale utrzymujące kg odpadów rocznie. Według danych składowali zużyty papier, puszki, szkło się w środowisku. Do tej grupy należą Głównego Urzędu Statystycznego kolorowe lub przezroczyste. Warto pa- syntetyczne detergenty i chlorowcopo- w roku 2005 wytworzono w Polsce miętać, że segregacja przedwstępna chodne węglowodorów. Widocznym 124.029,5 ton odpadów innych niż ko- obniża koszty odzysku. objawem jest piana pokrywająca wodę munalne, z czego ok.79 procent podda- Transport odpadów może odbywać rzek i jezior. Źródłem zanieczyszczenia no odzyskowi, a ok.18 procent zostało się w systemie jedno- lub dwustopnio- wód rzek, jezior i stawów pestycydami unieszkodliwione. Dane statystyczne wym. W systemie jednostopniowym mogą być: podają również, że na składowiskach transport odbywa się bezpośrednio do • Bezpośrednie zabiegi stosowane do i hałdach przemysłowych w Polsce jest miejsca unieszkodliwiania. W systemie zniszczenia moskitów lub koma- około dwóch miliardów ton odpadów. dwustopniowym stosuje się stacje prze- rów; Są to odpady o najróżnorodniejszej ładunkowe. Na stacji przeładunkowej •  Ścieki przemysłowe z fabryk produ- strukturze, poczynając od odpadów odpady czasowo są gromadzone, może kujących pestycydy; kopalnianych, poprzez hałdy boksy- się również odbywać ich wstępna se- • Wody ściekowe z odwadnianych tów, gipsów, osadów pogalwanicznych gregacja. W naszym kraju najczęściej gruntów; do odpadów żużli, zaolejonej ziemi, stosowany jest jednostopniowy system •  Obfite opady spłukujące pestycydy azbestu a kończąc na mogielnikach, wywozu odpadów. Wyjątkiem są duże z pól lub wypłukujące je z atmos- zawierających herbicydy i pestycydy. aglomeracje. fery; Rozpatrując temat gospodarowa- Unieszkodliwianie odpadów to pod- • Nieprawidłowości podczas opylania nia odpadami, należy mówić o zbie- danie ich procesom przekształceń fi- i opryskiwania pól i lasów; raniu, transporcie, odzysku i uniesz- zycznych, biologicznych czy chemicz- • Nieostrożne zabiegi mycia pojemni- kodliwianiu odpadów, w tym również nych w celu doprowadzenia do stanu, ków i sprzętu, wykorzystywanego o nadzorze nad takimi działaniami który nie stwarza zagrożenia dla życia, przy zabiegach; oraz nad miejscami unieszkodliwia- zdrowia ludzi oraz dla środowiska. Pod- •  Roztwory stosowane do kąpieli owiec nia odpadów. stawowe technologie unieszkodliwiania w celu zniszczenia pasożytów. Gromadzenie to pierwsze ogniwo odpadów to: składowanie na wysypi- Zanieczyszczeniami gleb i gruntów systemu gospodarki odpadami. Do skach, kompostowanie, spalanie. są wszelkie związki chemiczne i pier- gromadzenia odpadów stosuje się spe- Na zagrożenia jesteśmy narażeni wiastki promieniotwórcze, a także cjalnie przystosowane pojemniki jedno w przypadku, gdy odpady są powo- mikroorganizmy, które występują lub wielokomorowe. Pojemniki usta- dem skażenia wód i gleby, dostają się w glebach w zwiększonych ilościach. wiane są w specjalnie do tego celu prze- do powietrza atmosferycznego, czy Pochodzą m.in. ze stałych i ciekłych znaczonych miejscach: w schowkach, też stanowią istotne zanieczyszczenie odpadów przemysłowych i komunal- osłonach śmietnikowych. Miejsca te żywności. nych, gazów i pyłów emitowanych z za- muszą zapewnić łatwy dostęp, wentyla- Zanieczyszczenia organiczne wód kładów przemysłowych (chemicznych, cję i powinny być zabezpieczone przed lądowych są to zwykle mieszaniny petrochemicznych, cementowni, hut, dostępem do nich zwierząt, ptactwa. związków rozpuszczalnych i nieroz- elektrowni itp.), gazów wydechowych Znaczna część wybudowanych w Pol- puszczalnych. Źródłem ich są wszel- silników spalinowych oraz z substan- sce osłon śmietnikowych nie spełnia kiego rodzaju odpadki domowe, od- cji stosowanych w rolnictwie (nawozy tych warunków. Odpadki z domów chody ludzi i zwierząt oraz ścieki sztuczne, środki ochrony roślin). Za-

– 22 – – kwiecień 2007 (51) – MEDYK BIAŁOSTOCKI

nieczyszczenia zmieniają gleby pod względem chemicznym, fizycznym Rozmowa i biologicznym. Obniżają jej uro- Kazimierza Falkowskiego, satyryka dzajność, czyli powodują zmniej- szenie plonów i obniżenie ich ja- z Kazimierzem Falkowskim, humorystą. kości, zakłócają przebieg wegetacji roślin, niszczą walory ekologiczne i estetyczne szaty roślinnej, a także mogą powodować korozję funda- mentów budynków i konstrukcji Gadał mądry inżynierskich. Zanieczyszczenie powietrza at- mosferycznego stanowią wszystkie substancje stałe, ciekłe lub gazo- z mądrzejszym we, których udziały w powietrzu przekraczają średnią zawartość tych substancji w czystym po- Kazimierz Falkowski: Co może Pan po- rzędem przed otwartą szafą z trunkami, wietrzu. Stały wzrost produkcji wiedzieć na temat satyrycznych treści, lub siebie, z kijem w ręku, uganiającego przemysłowej i komunikacyjnej dotyczących świata lub obyczajów z nimi się za synami, którzy palą papierosy. wiąże się nieodłącznie ze wzrostem związanych? W tego rodzaju pracach umieszczał szkodliwych substancji w atmos- Kazimierz Falkowski: Początki ka- artysta i własną karykaturę, chudą, nie- ferze. Jeżeli chodzi o pyły, emisja rykatury polskiej sięgają wczesnego pozorną postać z dużą głową, o rozwi- ich towarzyszy niemal wszystkim średniowiecza. Oczywiście anonimo- chrzonych włosach i wielkich oczach. procesom produkcyjnym. Spo- wi artyści tamtych czasów nie zdawali K.F.: Czym różni się satyryk od humo- śród wielu gałęzi przemysłu za sobie sprawy, że tworzą karykatury, po rysty? szczególnie pyłotwórczy uchodzi prostu deformowali model i w ten spo- K.F.: Satyryk to rodzony brat humory- przemysł cementowy. Poważnym sób wyrażali swój krytyczny stosunek sty. Humorysta wychodzi z założenia, źródłem pyłów jest także prze- do tej postaci. Natomiast w XIII w. że humor jest w istocie swego rodzaju mysł chemiczny, metalurgiczny spotykamy już karykaturę obyczajową optymizmem. A że jest człowiekiem i energetyczny. Najwięcej pyłów oraz antyklerykalną i to wymierzoną myślącym, tropi i wykrywa wszystko, emitują elektrownie i kotłownie zarówno przeciw klerowi katolickie- co staje się przyczyną ludzkich rozterek i ich udział w zapyleniu kraju sza- mu, jak i heretykom. Krytyka kleru, i trosk. W ten właśnie sposób rodzi się cuje się na 46 procent. W sumie to wówczas temat częsty, występujący w nim satyryk i szydzi często bezlito- ze spalania węgla w naszym kra- m.in. w scenach Sądu Ostatecznego, śnie ze wszystkich sprawców bolączek ju powstaje w ciągu roku około gdzie wśród potępionych artyści, z wi- lokalnych i krajowych. 4-5 milionów ton zanieczyszczeń doczną satysfakcją, umieszczali przed- stałych. Oddziaływanie pyłów na stawicieli stanu duchownego. A więc Kazimierz Falkowski ludzi jest niebezpieczne i prowadzi lustracja księży, to nic nowego. – artysta plastyk, członek rzeczywisty Sto- często do uszkodzenia lub chorób K.F.: A czy to prawda, że Matejko też zaj- warzyszenia Polskich Artystów Karykatury. oczu, podrażnienia naskórka, za- mował się karykaturą? Zajmuje się portretem, karykaturą portretową palenia górnych dróg oddecho- K.F.: Jan Matejko polityczną, prasową, a także ilustracją i rekla- mą. Jego wych, pylicy płuc, nowotworów nie był po- rysunki gardła, krtani i płuc, może być zbawiony publ i- też przyczyną astmy, chorób aler- poczucia k ow a ł y gicznych itp. humoru. m.in.: Dzien- Podsumowując, zbieranie od- Jego rysun- nik Nowojor- padów ma nie tylko sens ekono- ki humorystyczne ski, Kurier Polski, miczny, ale również, a może nawet dotyczą przede wszyst- Gazeta Polska, Gazeta przede wszystkim, zdrowotny. kim własnej osoby, tak Współczesna, Angora, gloryfikowanej przez spo- Kurier Podlaski, Kurier Robert Kranc Poranny, Alfabet Re- łeczeństwo, którą artysta sam jakby Magdalena Dąbrowska gionalny oraz Medyk odbrązawiał w swoich karykaturach. Białostocki. Klinika Obserwacyjno Rysował też swych –Zakaźna AMB. braci, ustawionych

– kwiecień 2007 (51) – – 23 – MEDYK BIAŁOSTOCKI Słów kilka o Karolu Szymanowskim

ejm Rzeczypospolitej Polskiej się pomysł napisania opery Król Roger, ogłosił rok 2007 rokiem Karola która nawiązywała do wspomnień z po- Szymanowskiego. To niezwy- dróży. Karol tworzył niektóre dzieła przy Skłe dobrodziejstwo dla polskiej współpracy z innymi artystami, cho- kultury muzycznej zostało zainicjowane ciażby ze wspomnianym już Julianem przez Polską Radę Muzyczną i Towa- Tuwimem. Tym razem zaprosił swojego rzystwo Muzyczne im. K. Szymanow- kuzyna, Jarosława Iwaszkiewicza, który skiego. zmagał się z librettem. Do wierszy po- W bieżącym roku przypada bowiem ety, Szymanowski opracował także cykl 125. rocznica urodzin i zarazem 70. rocz- Pieśni muezina szalonego. nica śmierci tego wybitnego, a wciąż zbyt W 1919 roku, kiedy Armia Czerwona mało znanego kompozytora. Mamy oto zajęła Ukrainę, Szymanowskiemu udało więc okazję poszerzyć swoją wiedzę i wy- się wyjechać z kresów wschodnich do ostrzyć wrażliwość muzyczną o geniusz Warszawy, gdzie zamieszkał. W 1922 i wyczucie dźwięku tego artysty. roku przyjechał po raz pierwszy po woj- Podczas koncertów zabrzmiały już nie do Zakopanego, które odtąd zaczął i jeszcze zabrzmią najbardziej znane regularnie odwiedzać, by z czasem osie- utwory. Można by powiedzieć – Szy- dlić się na stałe w willi Atma (obecnie manowskie przeboje. Będą to między in- Neuhausa w Elizawetgradzie. Następnie muzeum kompozytora). nymi: opery Król Roger, Hagith, utwory kształcił się w Warszawie, u Zygmunta I tu właśnie jego artystyczne zain- religijne w tym Stabat Mater, Litania do Noskowskiego. W tym czasie poznał teresowania skupiają się coraz bardziej Marii Panny i wiele innych, mniej zna- osoby, które miały, w pewnym stopniu, na polskiej muzyce ludowej. W latach nych a równie cennych, jak niezwykle wpływ na jego zapatrywania muzyczne trzydziestych Szymanowski jest już na oryginalne Słopiewnie. Jest to cykl pie- (ale i nie tylko). Na swojej drodze spotkał tyle rozchwytywanym artystą, że tworzy śni do wierszy Juliana Tuwima, stylizo- m.in.: Artura Rubinsteina, Grzegorza i koncertuje po całej Europie i Stanach wanych fonacyjnie na „prasłowiańsko” Fitelberga, a także Stanisława Ignace- Zjednoczonych. Jednocześnie podupa- i pełnych językowych eksperymentów. go Witkiewicza (Witkacego), z którym da na zdrowiu. Umiera w marcu 1937, Jako że kompozytor związany był odbył w 1905 roku pierwszą podróż do w sanatorium w Lozannie. z Zakopanem i dźwięki Podhala genero- Włoch. Poznanie szczegółowej biografii, wały w nim największe emocje, podczas W tym wyjątkowym dla młodego okoliczności i aspektów powstawania jednego z inauguracyjnych koncertów Karola roku miało miejsce ważne wy- poszczególnych utworów pozwala le- na Zamku Królewskim w Warszawie darzenie – zawiązanie się Spółki Mło- piej zrozumieć treści, które kompo- zabrzmiała także muzyka do baletu Har- dych Kompozytorów Polskich. Była to zytor chciał przekazać poprzez swoją nasie. I to w nieznanej wersji, na dwa odpowiedź na zjawisko Młodej Polski muzykę. fortepiany. w muzyce. Ale twórczość Szymanowskiego to Twórca tych wszystkich, emanują- Następny okres w życiu kompozy- coś znacznie więcej niż tylko muzyka cych duchowością, smaczków przyszedł tora, to czas wzlotów i upadków, krót- inspirowana polską czy nawet egzotycz- na świat w 1882 roku w Tymoszówce ko mówiąc, dojrzewania artystyczne- ną ludowością, które obserwował pod- na Ukrainie. Już jako młody chłopak go, przeplatanego licznymi podróżami czas licznych podróży m.in. na Sycylię. podejmował próby kompozytorskie. i koncertami. Podróże do Włoch, na Muzyk miał ambicję stworzenia muzyki W roku 1889 rozpoczął naukę gry na Sycylię i do północnej Afryki nasyciły narodowej. W swoich listach pisał, że od fortepianie, najpierw pod okiem ojca, go fascynacjami kulturą antyczną i orien- czasów Chopina muzyka polska nie wy- a później w szkole muzycznej u Gustawa tem. Około roku 1918 zaczął kreować tworzyła swojego indywidualnego stylu.

– 24 – – kwiecień 2007 (51) – Z h MEDYK BIAŁOSTOCKI istorii nauk Brak nam muzyki, która określałaby 150. rocznica urodzin naszą kulturową odrębność. Jak słusznie zauważa Teresa Chyliń- ska – muzykolog i badacz twórczości Szymanowskiego – nie opracowano jesz- cze pełnej monografii o kompozytorze, Józefa Konrada ale jednocześnie pierwszym autorem ta- kowej był on sam. Artysta miał ambicje literackie, wszak obok muzyki uprawiał również publicystykę i wielką wagę przy- Korzeniowskiego wiązywał do swoich listów. Jak zaznacza znawczyni, Szymanowski przeczuwał, że będą one kiedyś ważnym źródłem ózef Konrad Korzeniowski uro- w poznawaniu jego życia. dził się 3 grudnia 1857 roku Odpowiedzi na pytanie, czy warto w Berdyczowie na Podolu. inwestować w promocję muzyki Szy- JW dzieciństwie, dzielił z rodzi- manowskiego, należy szukać, pytając cami wieloletnie zesłanie w głąb Rosji. najlepszych zagranicznych muzyków. Wcześnie osierocony wychowywał się Kunszt Karola Szymanowskiego doce- w Krakowie i we Lwowie. Większość nił w jednym z wywiadów szef Berliń- życia spędził poza Polską. W roku 1874, skich Filharmoników, Brytyjczyk – Sir mając zaledwie 17 lat, z egzemplarzem Simon Rattle „Pana Tadeusza”, wyruszył do Marsy- „(…) Uważam Szymanowskiego za lii, a stamtąd do Anglii. Jego miłością największego polskiego kompozytora było morze, które stwarza warunki – obok Chopina i Lutosławskiego, i od kształtujące dobre ludzkie przymioty: lat staram się prezentować jego muzykę pracowitość, lojalność, miłość do dru- europejskiej i światowej publiczności. giego człowieka. Korzeniewski zacią- (…) Czuję, że trafiliśmy z tą muzyką we gnął się do Angielskiej Floty. Pływał właściwy czas. Świat dopiero teraz jest m.in. po morzach Archipelagu Malaj- gotowy na jej przyjęcie. Religijne utwo- skiego, dopłynął do Australii. Zdobył ry Szymanowskiego, chociażby „Sta- stopień kapitana marynarki.Z czasem kiem jestem, i że Józef Konrad są dwoma bat Mater”, „Litania do Marii Panny” uznał, że najdalszą jest podróż w głąb chrzestnymi imionami, z których drugie – odpowiadają coraz wyraźniejszej dziś samego siebie. W roku 1894 osiedlił używam jako nazwisko, by mi mojego potrzebie duchowości. Ta muzyka jest się w Londynie i oddał się pracy pi- cudzoziemskie usta nie wykrzywiały ponadto wspaniale różnobarwna i nie- sarskiej. Tworzył w języku angielskim, – czego znieść nie mogę. Nie zdaje mi zwykle emocjonalna”. pod pseudonimem Joseph Conrad. się bym krajowi był niewierny dlatego, Czy potrzebna jest lepsza rekomen- W pracy pisarskiej wykorzystywał oso- że Anglikom dowiodłem, iż przybysz dacja? Warto przekonać się na własne biste doświadczenia z lat spędzonych z Polski może być tak dobrym maryna- uszy i wziąć udział chociażby w jednym na morzu. W swoich książkach opisuje rzem, jak i oni i mieć coś do powiedze- z wielu planowanych koncertów. losy samotnych bohaterów poddanych nia im w ich własnym języku”. Zainteresowanym, którzy nie mogą wielkim próbom. Zarówno silni i zbroj- Interesował się żywo Polską i jej bezpośrednio uczestniczyć w imprezach ni, jak również słabi i poniżani mają przeszłością. Dał temu wyraz, bio- związanych z obchodami Roku Karola prawo do zabierania głosu. rąc udział debatach oraz pisząc teksty Szymanowskiego, polecam cykl audycji Do głośnych powieści i opowiadań publicystyczne, m.in. esej „Zbrodnia i relacji z koncertów w programie drugim należą: „Jądro ciemności”, „Korsarz”, rozbiorów”. Polskiego Radia. Radiowa „Dwójka”, „Lord Jim”, „Los”, „Między lądem Zmarł 3 sierpnia 1924 roku, w Bi- jako instytucja publiczna, stawia sobie a morzem”, „Ocalenie”, „Smuga cie- shopsbourne koło Canterbury. za cel prezentowanie i popularyzowanie nia”. „Szaleństwo Almayera”, „Tajfun”, Krzysztof Worowski kultury wyższego lotu. Tym bardziej „Tajny agent”, „W oczach zachodu”, więc zachęcam do śledzenia wszystkich „Zwierciadło morza”, „Zwycięstwo”. Kronikarz AMB. wydarzeń. Do końca swoich dni Korzeniewski Wojciech Lubiński czuł się Polakiem. Pisał „Ani narodo- (źródła: Maria Dąbrowska „Szkice wości, ani nazwiska nie zaparłem się dla o Conradzie.”; Zdzisław Najder n powodzenia. Jest wiadomym, że Pola- „Joseph Conrad”)

– kwiecień 2007 (51) – – 25 –

Rzeki MEDYK BIAŁOSTOCKI Podlasia

Nurzec Fot. Anna Worowska.

urzec należy do najwięk- Wyraźnym przykładem tego zjawiska w stylu barokowym ufundowany przez szych rzek Makroregionu jest odcinek rzeki w rejonie ujścia rze- Józefa Franciszka Sapiehę, cerkiew Północno-Wschodniego. ki Leśnej, w którym silna erozja denna unicka, rzeźba św. Jana Nepomuce- NJest typową rzeką nizinną, spowodowała, obniżenie zwierciadła na, dworek szlachecki. płynącą przez tereny bagienne i pod- wody od 2,5 do 3 m w stosunku do Z dawnej świetności Brańska za- mokłe. Wypływa w podmokłej dolinie, powierzchni doliny. Zjawisko to wy- chowało się grodzisko, układ urba- na południowy wschód od Czerem- stępuje również przy ujściu rzeki do nistyczny centrum miasta z budyn- chy, na wysokości około 180 m n.p.m. Bugu. Na obszarze tym dominują łąki, kiem datowanym na XV-XVI wiek, Powyżej miejscowości Nur wpływa zajmując ok. 80 procent powierzchni. kościół w stylu eklektycznym z 1862 do Bugu, stanowiąc jeden z jego naj- Pozostały procent stanowią pola, lasy roku, drewniana cerkiew z XIX wieku większych dopływów. Długość Nur- oraz nieużytki. z zabytkowym wyposażeniem z XVII ca wynosi 100,2 km, a powierzchnia Głównymi dopływami Nurca z le- i XVIII wieku, uroczysko „Kumat” dorzecza 2102 km2. W środkowym wej strony są: Nurczyk, Leśna, Czarna, miejsce bitwy wojsk polskich i jaćwie- biegu dolina osiąga szerokość 10 km. Siennica, Kukawka, Pełchówka, z pra- skich w 1264 roku, cmentarze z XIX Doliny bocznych dopływów, łączące się wej: Bronka, Mień z Markówką. Nad wieku: prawosławny, żydowski i ka- z doliną rzeki Nurzec, tworzą szerokie Nurcem leżą ciekawe miejscowości, tolicki. baseny oddzielone od siebie przewęże- wśród nich: Kleszczele, Boćki, Brańsk, Dalej nad Nurcem leży jedno z naj- niami. Średnia szerokość koryta rzeki Ciechanowiec. starszych miast Podlasia – Ciechano- w biegu środkowym wynosi od 9 do Niewielkie miasteczko Kleszczele wiec. Na lewym, wschodnim brzegu 10 metrów. rozwinęło się w XVI wieku. Do dziś za- rzeki znajduje się starsza część z daw- Dolinę Nurca w górnym biegu po- chowała się zabytkowa XIX w. cerkiew, nym rynkiem, kościołem, cerkwią, krywały bagna i duże obszary podmo- kościół p.w. św. Zygmunta Burgundz- na prawym Muzeum Rolnictwa im. kłe. Od źródeł do miejscowości Boć- kiego i XIX w. dworzec. Kleszczele są K. Kluka, unikalne Muzeum Wetery- ki rzekę zmeliorowano, koryto rzeki ośrodkiem, zanikającego już, garncar- narii oraz skansen budownictwa ludo- uregulowano, wykonano 99 stopni stwa ludowego (siwaki, ceramika czer- wego Podlasia i Mazowsza. betonowych oraz 4 jazy, w wyniku wona), tkactwa i plecionkarstwa. Anna Worowska czego tereny te zostały nazbyt przesu- W Boćkach zachował się: kościół ka- szone i zniszczone. Fakt ten spowodo- tolicki p.w. świętych Józefa Oblubień- Dr n. med. w Klinice Chirurgii wał erozję dalszych odcinków Nurca. ca i Antoniego Padewskiego z 1726 r. Naczyń i Transplantacji AMB.

– 26 – – kwiecień 2007 (51) – D MEDYK BIAŁOSTOCKI worski opowi e eści Magdalena Grassmann Wśród pagórków leśnych

a końcu wsi Horodniany Obok dworu powstała wieś o tej samej sach Horodeńskich siedziba składała rozpościera się piękny widok nazwie. Horodeńscy posiadali też mają- się z dworu, budynków gospodarczych, – wśród rozległych łąk, oto- tek w pobliskich Ignatkach. ogrodu, stawów oraz gorzelni. Horod- Nczony szpalerami drzew, stoi Pierwotna siedziba dworska, według niany pozostawały w rękach bojarskiego murowany dwór. Pozostałości dawnego prof. Józefa Maroszka, znajdowała się na rodu do roku 1869, kiedy Józef Karol ogrodu przecina rzeczka Horodnianka. południe od dzisiejszego dworu. W cza- Horodeński, prawdopodobnie z powodu Na usta same cisną się wersety z „Pana Tadeusza”: śród takich pól przed laty, nad brzegiem ruczaju, na pagórku niewiel- kim/…/stał dwór szlachecki/.../świeciły się z daleka pobielane ściany, tym bielsze, że odbite od ciemnje zieleni... Bojarskie początki Początki siedziby dworskiej w Horod- nianach przypadają na przełom XIV i XV wieku. Ziemie te nadał bojarom litewskim wielki książę Witold. Wła- ściciele nowo nadanych terenów przyjęli nazwisko Horodeńscy lub Horodyńscy.

Elewacja frontowa dworu. Stan obecny.

udziału w powstaniu stycznio- wym, sprzedał majątek Adolfo- wi Reingardtowi. Niejasne są dalsze losy dworu Horodyń- skich, prawdopodobnie został rozebrany. Nowy właściciel zaś wzniósł na sąsiednim wzgórzu, istniejący do dziś, dwór oraz budynki gospodarcze, z których zachowała się stajnia. Wokół Murowana stajnia z XIX wieku. dworu i wzdłuż alei dojazdo- Stan obecny. wych zasadzono drzewa, za- łożono sad. Duże inwestycje wpędziły Reingardta w długi. Zadłużony majątek został wy- stawiony w 1889 roku na licy- Trudno dziś o taki widok, a jednak... cd. na str. 28 

– kwiecień 2007 (51) – – 27 – MEDYK BIAŁOSTOCKI

 cd. ze str. 27 Po wojnie, we dworze zaroiło się od ało które miasto tak bardzo dzikich lokatorów. Funkcjonowała tu jest utożsamiane z jedną tację. Nabyła go Nadzieja Rajewska. Na Gromadzka Rada Narodowa, poczta osobą, w tym przypadku przełomie XIX i XX wieku Rajewska oraz mieściły się mieszkania przypad- Mz hr. Karolem Brzostow- prowadziła akcję wyprzedaży gruntów kowych ludzi. Przybyły tu, w roku skim. Postać to zaiste wielka i warta na potrzeby budownictwa podmiejskiego 1971, potomek Józefa, Juliusz Macie- popularyzowania, ale nie on założył i wojskowego. To, co pozostało z dawne- jowski, na próżno próbował pozbyć się Sztabin, a i po okresie jego działal- go majątku, kupił w 1932 roku, w wyni- nieproszonego sąsiedztwa. W końcu ności wiele się działo w tej okolicy. ku kolejnej licytacji, niejaki Landsberg. w roku 1977, zrezygnowany, wyjechał Wierzę, że idą znów dobre lata dla Nigdy jednak nie zamieszkał w białym do Warszawy, zaś dwór sprzedał Mie- miasta – symbolu przedsiębiorczości dworze. czysławowi Śliwowskiemu. i samorządności, do tego tak pięknie położonego. Od podstaw Nowego właściciela czekała iście sy- Walor położenia zyfowa praca. Wspominając początki, Za przykładem Grzegorza Ryżewskie- Mieczysław Śliwowski tak opisywał go, autora monografii obszarów gminy stan majątku: dwór przypominał szo- Sztabin, zacznę prezentację kolejnego pę, ściany były częściowo zagrzybione, miasta podlaskiego od spojrzenia na w budynku grasowały szczury, a loka- mapę. Najciekawsze są z reguły tere- torzy mieszkający na strychu załatwiali ny pogranicza, styku krain. I tak jest się po kątach. Udało się wyeksmitować w tym przypadku, bo Sztabin z okoli- Obraz przedstawiający dwór w latach urząd pocztowy i pozostałych lokato- cami, to i skraj Puszczy Augustowskiej 70-tych XX wieku. rów. Z powodu złego stanu budynku i Kotlina Biebrzańska. Oba mezore- należało zburzyć ściany wewnętrz- giony odegrały ważną rolę w dziejach ne, rozebrać dach, skuć zewnętrzne Polski, puszcza żywiła i broniła, ko- Radziecka sprawiedliwość tynki, wymienić okna i drzwi. Pod- jarzy się też powszechnie z Kanałem czas remontu odtworzono oryginalne Augustowskim, a Biebrza stała się sy- Przed wybuchem II wojny światowej, gzymsy, od strony elewacji frontowej nonimem bagien naturalnych, wielką prawdopodobnie w 1937 roku, ma- wzniesiono nowy ganek z balkonem europejską atrakcją turystyczną. Oba jątek Horodniany stał się własnością na piętrze, zaś w elewacji ogrodowej regiony to raj dla miłośników pięknej Stanisława Maciejowskiego. Wojna wybudowano monumentalny ryzalit przyrody, wędkarzy i grzybiarzy, poli- nie oszczędziła ani mieszkańców, ani z tarasem na parterze i balkonem na gon badawczy, a ostatnimi laty wręcz otoczenia dworu. Spłonęły budynki piętrze. Mieczysław Śliwowski – jak pole bitewne ekologów z budowni- gospodarcze, dom rządcy, duże straty wspominał – tarasy i kolumny odle- czymi oraz użytkownikami „koryta- poniósł ogród i sad. Najtragiczniejszy wał sam. Wzory zaś czerpał z pobli- rzy komunikacyjnych”. Miłośnikom był jednak los Stanisława Maciejow- skiej plebanii w Juchnowcu i dworu wędrówek lądowych przypominam skiego. Jak opisują Katarzyna i Jerzy w Lewickich. o rezerwacie Kozi Rynek z naturalnymi Samusikowie: senior rodu został za- Dziś we dworze mieszka córka pana drzewostanami grądowymi i łęgowymi strzelony na progu swojego domu przez Śliwowskiego wraz z rodziną. Dwór jest oraz z pamiątkami po powstańcach radzieckich żołnierzy, gdy próbował zadbany, właściciele systematycznie do- 1863 roku, zaś wykwalifikowani wod- wytłumaczyć im, że na podpałkę naj- konują prac remontowych. Z dawnego niacy doskonale znają osobliwości rzeki lepiej nadaje się chrust z pobliskiego ogrodu i alei dojazdowych zachowały Biebrzy. Sztabin spina te wspaniałości, lasu niż łamane w sadzie gałęzie drzew się fragmenty drzewostanu. Uwagę sam na szczęście nie jest wielką naroślą owocowych. Także jego syn, Józef, nie przykuwają zwłaszcza monumental- na łonie natury. przeżył wojny, umierając w wyniku ne lipy z połowy XIX wieku, rosnące Biebrza w przeciwieństwie do więk- ran poniesionych w Powstaniu War- przy dworze. Istnieją też stawy oraz szości rzek nie stała się od prapocząt- szawskim. Rodzina Maciejowskich murowana stajnia. Planując niedalekie ków dogodnym szlakiem wodnym. kultywowała silne tradycje patrio- wycieczki, zwłaszcza rowerowe, warto Z tych względów częściej dzieliła niż łą- tyczne. Późniejszy właściciel dworu, odwiedzić biały dworek w Horodnia- czyła, była granicą osadnictwa, kultur, Mieczysław Śliwowski, remontując nach i poczuć iście sielską atmosferę języków. Ponoć pierwszymi mieszkań- budynek, znalazł w podłodze dyplom okolicznych terenów. cami tych ziem byli łowcy reniferów, oficerski Ireneusza Maciejowskiego, ale ważniejszym wydarzeniem stało się podpisany przez marszałka Józefa Pił- Autorka jest historykiem, pracuje dotarcie ku Biebrzy ludów z grupy Bał- sudskiego. w Bibliotece Głównej AMB. tów, zwłaszcza Prusów i Jaćwingów, co

– 28 – – kwiecień 2007 (51) – Mias MEDYK BIAŁOSTOCKI ta nasz re ego gionu Stolica Rzeczpospolitej

Adam Czesław Dobroński (Sztabińskiej) nastąpiło w połowie I tysiąclecia przed W 1689 roku roz- biedzin i drugiej rudni narodzeniem Chrystusa. począł się spór między (huty) w Janówku. Po- O Jaćwingach napisano wiele, ale są właścicielami dóbr a do- nadto około 1784 roku to w większości domysły, bo oni sami minikanami. Zakonni- w Starej Hucie (pomię- nie pozostawili nam źródeł pisanych. cy żalili się, że Andrzej dzy Cisowem i Hutą Z badań archeologicznych wynika, Chodkiewicz „zapo- Sztabińską) rozpoczęła że prowadzili hodowlę zwierząt, byli mniawszy o bojaźni produkcję huta szkła. dobrymi myśliwymi i rybakami. Po- Bożej i łamiąc prawo” Joachim Chreptowicz, zostały po nim również cmentarzyska zabrał im folwark Cisów „jeden z najuczeńszych, i zła sława uczestników wypadów ra- „zajechawszy go zbroj- najpracowitszych i naj- bunkowych, co odczuwali zwłaszcza nie”. Mało tego, jeszcze użyteczniejszych ludzi Mazowszanie. To za ich przyczyną słudzy dworscy „do ko- doby stranisłowskiej”, zakończył swój święty żywot Brunon ścioła z dobytymi szablami wpadli, kanclerz wielki litewski, polecił w Szta- z Kwerfurtu, być może w okolicach czyniąc swawoleństwa”, zaś ich pan binie wytyczyć rynek, na miejscu cer- Dolistowa nad Biebrzą. Ostatecznie „nie jako chrześcijanin, ale jako głów- kiewki unickiej ufundował, po 1780 w latach 1278-1283 Krzyżacy, we- ny przeciwnik Kościoła” ponoć księ- roku, kościół katolicki i nosił się z za- spół z wojskami polskimi oraz ruski- ży kazał zabijać, a kościół i klasztor miarem uruchomienia tu dużego pieca mi, położyli kres istnieniu Jaćwieży. ogniem spalić. Domyślać się można, że do wytopu rudy żelaza. To opowieść Pozostały jedynie nazwy rzek, gro- w tych żalach było sporo przesady, choć jak niemal ze Śląska, a nie z rolnicze- dów, osiedli. Krzyżacy, Mazowszanie krew się rzeczywiście polała, a w 1826 go Podlasia. Niestety, w 1790 roku, i Litwini wytyczyli granicę, która po roku proboszcz krasnoborski napisał, J. Chreptowicz dobra krasnoborskie nieznacznych korektach przetrwała że Chodkiewicz zabił z fuzji księdza przekazał w posagu córce Ewie, ubył do końca istnienia I Rzeczypospolitej. dominikanina. Główne starcia obu tym samym możny pan i dobry or- Ziemie na wschód od rzek Brzozówka stron miały jednak miejsce w sądach ganizator, zaś dzierżawcy zniweczyli i Netta pozostały w Wielkim Księstwie i trybunałach, Andrzej Chodkiewicz wcześniejsze dzieła. Litewskim, w powiecie grodzieńskim został skazany na banicję, wyrok ten województwa trockiego. Do XVI wie- pozostał jednak na papierze. Szkalo- Sztabin i jego dobroczyńca ku dominowały tu puszcze, wśród nich wano się wzajemnie, podbierano sobie Skąd się wzięła ta nazwa? Według jed- Krasnybór i Jaminy. chłopów, a spustoszenia dopełniały nej z wersji to ślad jaćwieski i wskazuje obce wojska. Skąd taki gorszący spór? na to obecność w okolicy kamieni, gła- Za sprawą Chodkiewiczów Wydaje się, że właściciel chciał dokonać zów narzutowych. Bardziej zrozumiale Puszcza Krasnybór dostała się, w po- reorganizacji dóbr, miały powstać nowe brzmi jednak wywód, że nazwa miasta czątkach XVI wieku, we władanie wsie (Długie i Kryłatka), zaś Osinki pochodzi od sztab żelaza. Niestety, było potężnego rodu Chodkiewiczów, ci przemienić się w miasto Sztabin. Prze- to właściwie miasteczko, a nie mia- rozbudowali parafialny od końca tego szkodą w urzeczywistnieniu planów sto, jedno z najmniejszych w rejonie, stulecia Krasnybór, tu osadzili domi- były narastające trudności finansowe, nie mogące równać się z Augustowem nikanów. Pozyskiwano drzewo i rudę także przemieszanie gruntów, a reszty i Suchowolą. W końcu XVIII wieku darniową, wypasano łąki, przybywało dopełniła gwałtowność charakterów. stało w nim 55 domów zamieszkałych pół uprawnych i dróg. Do parafii kra- Osinki zaś stały się Sztabinem – mia- przez 272 osoby. W tej liczbie znaleź- snoborskiej początkowo należały wsie: stem prywatnym przed 1761 rokiem, li się także: Żydzi (22), rzemieślnicy Cisów, Jasionowo, Kamień, Krasnobor- co wiązało się i z rozwojem przemysłu (31), policjant. Szybszy wzrost liczby ki, Kunice (Kunicha), Lebiedzin, Osin- żelaznego, przy czym pierwszeństwo ki (Sztabin), Przekop (Krasnybór). w tej branży należało do Rudy Le- cd. na str. 30 

– kwiecień 2007 (51) – – 29 – MEDYK BIAŁOSTOCKI

 cd. ze str. 29 te pierwsze uznał za niegodne i upoka- rzające, a te drugie za „przyzwyczajanie mieszkańców nastąpił dopiero wsku- do próżniactwa...”. Bardzo ostre kary tek inicjatyw podjętych przez Karola groziły za kradzieże, ale także za niepo- Brzostowskiego. Dodać jeszcze należy, rządek koło zagrody, awanturnictwo, że z dobrami krasnoborskimi Chrep- nie posyłanie dzieci do szkoły i nie za- towiczów sąsiadowały – od zachodu wiadomienie sołtysa o nieślubnej ciąży królewszczyzny z obszaru byłej Pusz- córki lub najemnicy, dopuszczenie do czy – Jaminy, natomiast od wschodu żebrania członków rodzin. wsie ciążące do Lipska. Karol hr. Brzostowski zmarł w lipcu Karol Brzostowski był synem Mi- 1854 roku w Paryżu, gdzie pojechał chała Hieronima – posła trockiego na na kurację do specjalistów od chorób Sejm Czteroletni i na początku XIX serce. Jego grób pozostaje w stolicy wieku marszałka szlachty guberni wi- Francji, w Sztabinie można obejrzeć leńskiej – oraz Ewy Chreptowicz, córki pomnik dobrodzieja, warto też prze- wspomnianego kanclerza Joachima. czytać testament wielkiego rodaka. Urodził się w 1797 roku w majątku Popiersie Karola Brzostowskiego na placu Michaliszki na Wileńszczyźnie. Taki w Sztabinie. Sztabin ciężko rodowód zapewnił mu drogę do oby- doświadczany cia i wykształcenia, kariery wojskowej kopaczki do ziemniaków, a wszystko K. Brzostowski nie wsparł czynnie po- i państwowej. W 1819 roku osiadł we własnego pomysłu. Chyba najlepsze wstania listopadowego w przeciwień- dworku w Cisowie i zaczął zmagać się efekty dała uprawa ziemniaków, za- stwie do gen. Paca, który mimo do- z licznymi trudnościami, żywiąc się mienianych także na wódki z zastoso- stojnego wieku wystąpił jako dowódca także byle jak przyprawionymi karto- waniem aparatu Pistoriusza (jednocze- m.in. w bitwie pod Ostrołęką. Boha- flami. Szczęśliwym trafem odwiedził śnie właściciel zwalczał konsekwentnie terskie karty zapisali w tej okolicy in- go pan nad pany, hrabia gen. Michał pijaństwo) W przemyśle: produkcja suregenci 1863 roku. Potem nastąpił Pac, właściciel m.in. dóbr dowspudz- części metalowych do śluz Kanału Au- zastój „nocy postyczniowej”, z dala kich. Brzostowski leżał w ten czas wła- gustowskiego, huta szkła, nowoczesne od osady Sztabin wytyczono w 1899 śnie chory, nie miał nawet herbaty do rozwiązania technologiczne w wiel- roku szlak kolejowy z Grodna przez poczęstowania znakomitego gościa. kim piecu sztabińskim, silniki paro- Augustów i Suwałki do węzła Orany. Pac trafnie ocenił możliwości sąsiada we. W zarządzaniu i organizacji: ra- Wskutek nieumiejętnego zarządzania i wspierał go finansowo. Brzostowski chunkowość podwójna (tzw. włoska), i złodziejstwa upadała Fundacja (Insty- też miał tytuł hrabiowski, ale z woli bodźce ekonomiczne (premie roczne, tucja Rolno-Przemysłowa) Sztabińska, króla pruskiego. Biograf Julian Bartyś wysługa lat), linia telegraficzna z Ci- marnowano wysiłek Karola Brzostow- nazwał bohatera swej książki „czerwo- sowa do Huty Sztabińskiej, przystań skiego. nym hrabią” i to się wówczas przyję- nad Biebrzą. Te i pozostałe innowacje Sztabin, w 1895 roku, został siedzibą ło. Dlaczego „czerwony”? Z powodu sprawiły, że zadłużony majątek zamie- parafii, stracił jednak definitywnie sta- śmiałości reform społecznych, a zwłasz- nił się w dochodowy a „praca wszędzie tus miasta. W latach 1905-1910 wznie- cza ludzkiego traktowania chłopów kipiała”. siono tuż przy szosie z Białegostoku do i nadania im ziemi na własność? Z „ra- Reformy społeczne zadziwiały, wy- Augustowa neogotycką świątynię, do czej obojętnego” stosunku do religii? biegały daleko w przyszłość, mogły czego przyczyniły się pieniądze pozo- A może po prostu dlatego, że takie było jednak i niekiedy trwożyć, bo hrabia stałe z Fundacji. Kościół ucierpiał w ko- zapotrzebowanie w okresie PRL. Karol traktował swych poddanych jak lejnych wojnach, ale jest i dziś widocz- dzieci zagubione w trudnej rzeczywi- nym z daleka symbolem miejscowości. Rzeczpospolita Sztabińska stości i chciał ich in gremio uczynić Jeśli czas pozwala, to trzeba zajść na Pisano już wielokrotnie o reformach aniołami. Na pewno cieszyło oczyn- cmentarz przykościelny, by obejrzeć po- Karola Brzostowskiego, więc ograni- szowanie a na koniec i uwłaszczenie piersie Joachima Chreptowicza wyko- czę się do wyliczenia najważniejszych gospodarstw. Podobnie rzecz się miała nane przez K. Brzostowskiego. To tak- osiągnięć hrabiego. W rolnictwie: z oświatą, ochroną zdrowia, uczeniem że produkt huty sztabińskiej, podobnie wprowadzenie płodozmianu i nowych samorządności i wpajaniem elementów jak i stojący w pobliżu zegar słoneczny. upraw, częściowa mechanizacja prac kultury bycia, z pomocą w przypad- Skoro zaś o sprawach wiary mowa, to polowych, początki melioracji. Z in- kach losowych, i tak można jeszcze ciekawym źródłem pozostaje książecz- nowacji technicznych wymienić trze- dłużej wymieniać. Właściciel zastąpił ka ks. Jakóba Rólkowskiego: „Trzy- ba: młockarnie, mechaniczne dojarki, kary chłosty i aresztu grzywnami, bo dzieści lat mego pasterzowania w pa-

– 30 – – kwiecień 2007 (51) – Wędró MEDYK BIAŁOSTOCKI po kr wki esach rafii sztabińskiej”. Ks. proboszcz opisał szczegółowo swe boje z władzą carską, potem lata wielkiej wojny i zmagań w 1920 roku z udziałem wojsk litew- skich. „Pisałem, aby uniknąć zarzutu: Galeria „Widziałeś, a nie mówiłeś, słyszałeś, a milczałeś”. Jestem spokojny, bo zdaje mi się, że swoje zrobiłem”. I na koniec pani Anny autor polecał Bogu siebie, czytelników oraz wspomnianą Fundację.

Zachować nadzieję edną z głównych rzek Wileńsz- wyposażenia zachowały się barokowe Po I wojnie światowej Sztabin pozostał czyzny jest Mereczanka. Jest ona ołtarze, ambona i organy. W drew- miejscowością gminną i parafialną. bliska mieszkańcom Ziemi So- nianej dzwonnicy biją do dzisiaj stare Katolicy trudnili się rolnictwem i do- Jlecznickiej. Tam rozpoczyna dzwony. Z kompleksu dworskiego wy- rabiali przy pracach leśnych, wyznawcy swój bieg i przez pierwsze kilkadzie- budowanego w roku 1815 ocalały do mojżeszowi w większym stopniu wy- siąt kilometrów zmierza na zachód, dzisiaj drewniana oficyna i spichlerz. korzystywali ruch szosą białostocką, otaczając okoliczne Taboryszki. Mieszkańcy Taboryszek, jak rów- przewodzili w handlu i rzemiosłach. Współczesne Taboryszki to niewiel- nież powiatu solecznickiego, w zde- Wciąż czerpano z pozostałości kapita- kie miasteczko, leżące na pograniczu cydowanej większości są narodowości łowych Fundacji, mnożyły się jednak litewsko-białoruskim. Granicy, którą polskiej. Na co dzień słychać tu pol- zastrzeżenia względem jej administra- w wielu miejscach przejmują wąskie szczyznę z dodatkiem białoruskiego, torów. Ważną postacią życia publicz- i wartkie wody Mareczanki. często używane są także języki: litewski nego stał się poseł Michał Łazarski, Centrum i duszę Taboryszek sta- i rosyjski. Prawdziwe kresy. urodzony w Sztabinie (1896-1944), nowi piękny XVIII-wieczny kościół Krajobraz tych okolic jest charak- w osadzie wzniesiono nowy gmach drewniany św. Michała Archanioła. terystyczny dla Wileńszczyzny. Tereny szkoły. Kolejne zniszczenia przyniosła Uważany jest za najstarszą budowlę sa- II wojna światowa, okupacje sowiecka kralną na tym terenie. Wśród cennego cd. na str. 32  (wywózki na Sybir) i niemiecka (ma- sowe egzekucje, zagłada Żydów, pacy- fikacja wsi Jasionowo). Trwał jednak opór, zarówno bierny jaki i czynny. VIII Uderzeniowy Batalion Kadrowy opanował Sztabin, rozbroił posterunek żandarmerii. Powtórna udana akcja tego typu odbyła się już po wojnie, bo 1 maja 1945 roku, a jej wykonaw- cami byli żołnierze z Armii Krajowej Obywatelskiej. Pragnącym poznać lepiej dzieje i te- raźniejszość Sztabina wypada polecić „Sztabińskie Zeszyty Historyczne”, wydawane przez Towarzystwo Przyja- ciół Ziemi Sztabińskiej a redagowane przez ks. Edwarda Anuszkiewicza oraz lekturę miesięcznika „Nasz Sztabiń- ski Dom”. Może niedługo będzie to znów miasto, ośrodek turystyki nad- biebrzańskiej.

Autor jest prof. dr. hab. – pracuje na Wydziale Historyczno-Socjologicznym Uniwersytetu w Białymstoku. Fot. Anna Krepsztul.

– kwiecień 2007 (51) – – 31 – MEDYK BIAŁOSTOCKI

wane barwy przepojone cichą poezją, wypełnione są dorobkiem malarki. liryzmem. Nie ma w jej twórczości Wnętrze emanuje czystością, pięk- przypadkowych obrazów, wszystkie nem i prostotą; niemalowane pod- mają głęboki sens. Wyrażają nastrój łogi, proste sprzęty. Jak w starym albo ukazują odrębny charakter osoby, zaścianku. czy krajobrazu, istotne jego cechy. Oto Gościna w domu malarki, oprócz „Łan dojrzałego życia”. Gęste, wysokie zachwytu jakiego doświadczamy, uczy zboże, napęczniałe kłosy uginają się pokory. Wśród wielu pytań, które jej od wiatru w jedną stronę. Na skraju zadaliśmy, były również te, dotyczące pełna radości brzózka, kwiaty. Przez fascynacji Matką Boską Ostrobram- środek prowadzi znaczona koleinami ską. Bardzo dużo obrazów malarki jest polna dróżka”. swego rodzaju modlitwą, składaną na Dziś, ta ludowa malarka, często na- ołtarzu w Wilnie. zywana jest ambasadorem Wileńszczy- Przydomek „Nadwornej malarki zny na świecie. Jej obrazy są ekspono- Ostrobramskiej” dali pani Ani nie tyl- wane w galeriach Polski, w zbiorach ko Polacy i nie tylko katolicy. Przeglą- prywatnych w Kanadzie, USA, Niem- dając książkę odwiedzin, można zna- czech, Francji, zdobią kościoły w Wi- leźć wpisy ludzi innych narodowości, tebsku i Rostowie nad Donem. Płótno w tym: Rosjan, Litwinów, Ukraińców  cd. ze str. 31 z wizerunkiem Matki Boskiej Ostro- i Białorusinów. bramskiej i obraz Matki Boskiej Bo- Wracając, otuloną mgłami drogą, górzyste, słabo zalesione, skąd roztacza- lesnej wyhaftowany jedwabnymi nić- do Wilna snuliśmy refleksje, że wia- ją się piękne widoki. Niziny są zwykle mi otrzymał do swojej kolekcji Ojciec ra i sztuka nie tylko łagodzą obycza- bagienne i podmokłe, porosłe lasa- Święty Jan Paweł II. Każdy z obrazów, je, ale również znoszą uprzedzenia. mi liściastymi. Mereczanka, niczym czy jest to taboryski pejzaż, portret Szczególnie widoczne jest to tam, na olbrzymia wstęga, okala napotkane rodzinny, martwa natura, czy malo- ziemiach kresowych, gdzie animozje wzgórza, wielokrotnie zmieniając bieg, wane kwiaty, emanuje radością życia. między mieszkańcami narastały przez kierując ostatecznie swoje wody na za- Uważa się, że twórczość artystki sym- dziesiątki lat. chód do Niemna.W tej miejscowości, bolizuje motyw złamanej brzozy, która Wojciech Sobaniec niejako na końcu świata, na pograni- pomimo tragedii odradza się i puszcza czu litewsko-białoruskim, mieszka ma- nowe pędy. Profesor, kierownik Kliniki larka polskiego pochodzenia – Anna Anna Krepsztul od początku nie Neurologii i Rehabilitacji Dziecięcej. Krepsztul. Osoba niezwykła, kreso- chciała być ciężarem dla wianka, na dobre i na złe związana swojego rodzeństwa. Żyje z tymi stronami. od lat, samotnie, w rodzin- Urodziła się w latach trzydziestych nym domu. Co kilka dni w Taboryszkach, w rodzinie wiejskie- odwiedza ją siostra. Jednak go nauczyciela. Rodzina początkowo pani Ania sama stara się so- zachwycała się dziwnym, niebieskim bie radzić. Osobiście sprząta, kolorem białkówki oczu dziewczyn- gotuje i pierze. Przez wiele lat ki. Nie wiedziano, że jest to oznaka piekła wspaniałe ciasta. ciężkiej choroby. Anna, podobnie jak Dom pani Anny stoi jej matka, miała gruźlicę kości i oste- wśród kwitnących dmu- oporozę. Wynikiem tego było ponad chawców. Jest niewielki, siedemdziesiąt złamań, które od wcze- zadbany, z małą werandą. snego dzieciństwa unieruchomiły ją na Wokół obejścia rozpościera wózku i w łóżku. się wiśniowy, kwitnący sad Każdy dzień Anny zaczynał się od – tak jak na obrazach. A na malowania. Kiedy nie mogła utrzymać widocznej za oknem zielonej pędzla, przywiązywała go do ręki. I da- łące widać słupy graniczne, lej malowała. Stworzyła ponad 3000 oddzielające Litwę od Bia- obrazów. Tak wypowiadał się na temat łorusi. jej twórczości jeden z krytyków: „Pej- Wystrój domu przypo- zaże cechuje pogodny nastrój. Stono- mina wręcz galerię, ściany

– 32 – – kwiecień 2007 (51) – MEDYK BIAŁOSTOCKI

Młody Medyk

w tym numerze czytaj: Kilka dni temu byłem świadkiem szaleńczego ataku pewnego docenta na studenta żującego gumę. Student W sieci aż huczy był czerwony, bo zawstydzony, a docent czerwony z wściekłości. Guma, biedaczka, została przeżuta – Przypowiastki i rozpaćkana trafiła do kosza. Jej los okazał się marny. Ministra Zdrowia Los studenta tragiczny. str. 34 Zastanawiam się, skąd takie obruszenie star- szyzny na młodocianych przeżuwaczy. Pokoleniu Medycyna w necie naszych rodziców guma w jamie ustnej rozmówcy kojarzy się z okazywaniem pogardy i lekceważenia, natomiast nam, młodym, – cybernauka z miłą wonią podczas konwersacji. str. 37 I tak sobie dumam, że świat staje już na głowie. Czyżby ludzi bardziej inte- resowała zawartość gęby niż życie poczęte? Remontologia Otóż nie! Okazuje się, że nasz Docent reprezentuje właściwy trend. Kościół – striptiz w PSK-a walczy z gumą syntetyczną, a Docent też zwalcza gumę..., tyle że spożywczą. str. 39 W tym numerze „Młodego Medyka” Waszej uwadze polecam tekst „W sieci aż huczy”. Nowości z chatki ministerstwa zdrowia brzmią jak Apokalipsa św. Jana. Kiedyś pewnie nakręcą o tym film i, niestety, nie będzie to komedia. Strzelnica Zaprezentowaliśmy Wam również kilka komentarzy internautów, ale tylko – wywiad dlatego, żebyście nie poczuli się osamotnieni w przemyśleniach. z Wojciechem W dziale Jacy Jesteśmy znajdziecie artykuł „Na Remontologii”, traktujący Multonem o problemach studentów odbywających ćwiczenia z ginekologii i położnictwa. Czyżby w natłoku prac remontowych zapomniano o tym, że ktoś chce jeszcze str. 44 czegoś się nauczyć? Przed szatnią studencką w SPSK-a rozgrywają się dantejskie sceny: studentki obnażają na oczach ludzi niczym posłanka Sandra Lewandowska Integration Party z Samoobrony, mężczyźni się ślinią, a pacjenci są zdezorientowani i nie wiedzą – Party all the time czy trafili do szpitala publicznego, czy może do innego miejsca, mającego po- str. 45 dobny przymiotnik w nazwie? A tak na koniec, to muszę Wam się przyznać, że przez cały czas, gdy pisałem wstępniak, żułem sobie gumę. Czy czujecie się zlekceważeni? Pozdrowienia dla Docenta Gumofoba.

Skład redakcji „Młodego Medyka” Paweł Szambora i Maria Stepaniuk oraz Dorota Czyżewska, Urszula Dworzańczyk, Dariusz Jakoniuk, Mark Klukowski, Natalia Lemiesz, Marta Marcinkiewicz, Alicja Smalec, Anna Zalewska, Ewelina Zaremba.

Siedziba redakcji studenckiej: Pałac Branickich – prawe skrzydło, pok. 112, ul. Kilińskiego 1, 15-089 Białystok 8, tel. 748-55-06

– kwiecień 2007 (51) – – 33 – MEDYK BIAŁOSTOCKI W sieci...

LEP – zmiany!!! kardiologię czy zdrowie pu- Zmiany w systemie kształcenia podyplomowego bliczne – mówi Daniele- młodych lekarzy są przesądzone. Ministerstwo Zdro- wicz. wia już ma gotową nowelizację ustawy o zawodach Kolejną nowością lekarza i lekarza dentysty, która wprowadza m.in. ma być umożli- zmiany związane ze zdawaniem Lekarskiego Eg- wienie zdawania zaminu Państwowego (LEP). Kolejne propozycje LEP-u w języku resortu zdrowia, które powinny zostać przedstawione angielskim stu- w połowie tego roku, to skrócenie czasu trwania dentom obco- specjalizacji. Niewykluczone są również zmiany krajowcom, zasad finansowania tzw. etatów rezydenckich. To którzy uczyli wszystko, zdaniem resortu zdrowia, ma zachęcić się w polskich młodych lekarzy do pracy w polskich szpitalach. akademiach Z ostatniego badania, przeprowadzonego przez medycznych. Stowarzyszenie Studentów i Absolwentów Uczelni Zdany u nas Medycznych Hipokrates, wynika, że aż 80 procent przez cudzoziem- młodych ludzi myśli o wyjeździe lub jest przekona- ca LEP byłby po- nych do wyjazdu. twierdzeniem prawa – Projekt nowelizacji ustawy wprowadza zmianę, wykonywania zawodu która powoduje, że LEP nie będzie związany z ukoń- również w innych krajach czeniem stażu podyplomowego, co oznacza, że aby Unii Europejskiej. Konrad go zdać, nie będzie trzeba czekać do zakończenia Kazz, członek prezydium komisji rocznego stażu – powiedział Roman Danielewicz, ds. szkolnictwa medycznego Parlamentu dyrektor departamentu nauki i szkolnictwa wyższego Studenckiego RP, uważa, że zdanie LEP-u powinno w Ministerstwie Zdrowia. tylko dawać możliwość robienia specjalizacji, natomiast LEP według nowych zasad mógłby się już odbyć ukończenie stażu należałoby powiązać z prawem wy- w najbliższej sesji jesienno-zimowej. konywania zawodu lekarza. – Zakres egzaminu będzie nadal obejmował pyta- nia z zakresu stażu, jednak zostaną one rozszerzone Na podstawie: Gazeta Prawna nr 78 (1948) o niektóre dziedziny medycyny, m.in. o onkologię, 2007-04-20

Komentarze internautów IZIS – I jak zwykle wszystko będą testować na naszym roczniku. Już nie wiem co lepsze, czy stary lep czy unowocześniony. A powiem, że niezbyt uśmiecha mi się wkuwanie na nowo zasad prowadzenia np. ra- dioterapii, liczby Gy’ow i tym podobnych „miśków” onkologicznych. Poza tym my nie mamy szansy zdać lepu przed zakończeniem stażu... a więc jeśli zmiany wprowadzą to będzie „lep pomostowy”(w listopadzie z dodatkowym materiałem do wkucia) już mi skoczyło ciśnienie.... Pozdrawiam.

Więcej studentów Z tym stwierdzeniem, i właściwie tylko z tym, Z Ministerstwa Zdrowia wypłynęła informacja, że możemy się bezspornie zgodzić. Lekarzy w Polsce, wg lekarstwem na niedobór lekarzy będzie zwiększenie wszelkich szacunków, jest mało, a w przeliczeniu na ilości studentów kierunków lekarskich o 800 osób. 10000 mieszkańców – najmniej w Unii Europejskiej. Na stronach Medycyny Praktycznej ukazało się kilka Co więcej, analiza wieku lekarzy pokazuje jedno- krótkich informacji: znacznie, że bardzo duża grupa aktywnych zawodowo Z szacunków resortu zdrowia wynika, że w pol- lekarzy, to osoby w wieku emerytalnym lub tuż przed

EX TEMPORE... EX TEMPORE... EX TEMPORE EX TEMPORE... EX TEMPORE... EX skich szpitalach brakuje ponad 4 tys. lekarzy. Bez- emeryturą. Przepisy narzucone przez UE, dotyczące skutecznie poszukiwani są anestezjolodzy, specjaliści czasu pracy, mogą w znaczący sposób zwiększyć nie- chorób wewnętrznych, pediatrzy i chirurdzy. dobory lekarzy. Według tych szacunków, przy wpro-

– 34 – – kwiecień 2007 (51) – MEDYK BIAŁOSTOCKI ...aż huczy

wadzeniu euro- studenta, przecież trzeba opłacić wykładowców, sale, pejskich norm pomoce naukowe, stypendia socjalne i naukowe. Ale czasu pracy, pewnie minister wyczytał, że lekarz ma obowiązek w samej War- kształcić młodszych kolegów. Czyli można to zrobić szawie brako- za darmo. wać będzie Liczymy, że w ten sposób w krótkim czasie uzupeł- 400 lekarzy. nimy braki – mówi Jarosław Pinkas, wiceminister M i n i s t e r zdrowia. z d r o w i a , Nie wiem, co dla ministra oznacza krótki czas? Zbignie w Według mnie, zanim te osoby otrzymają prawo wy- Religa, za- konywania zawodu minie 7 lat, a zanim staną się powiedział, specjalistami 12 albo 14. że od paź- Nie sądzę, żeby wszyscy z tych studentów od razu dziernika na wyjechali za granicę – dodaje Pinkas. kierunkach le- Tak wszyscy nie wyjadą, niech wyjedzie połowa. karskich będzie Wszelkie badania studentów wydziału lekarskiego kształciło się więcej pokazują, że jednym z motywów wyboru kierun- studentów. W sumie na wszystkich akade- ku studiów jest możliwość pracy poza granicami miach medycznych w kraju liczba studiujących kraju. zwiększy się o ponad 800 osób. Uczelnie dostaną Unia Europejska to nie worek bez dna i sądzę, że także dodatkowe pieniądze. Resort zdrowia rozdzieli tam już niebawem nie będą potrzebować nowych między wszystkie uczelnie ok. 1,7 mln zł. polskich lekarzy. Odważne posunięcie ministra zdrowia. Zwięk- To „niebawem” nie należy traktować poważnie. szenie liczby studentów o 25 procent z roku na rok, Wszelkie opracowania wskazują, że świat zachodni nie może odbyć się bez konsekwencji. Pomimo że będzie potrzebował coraz więcej personelu medycz- wydziały lekarskie funkcjonują od lat, tak znaczne nego, zarówno wyższego jak i średniego. Przez naj- zwiększenie liczy studentów musi odbić się negatyw- bliższych kilkanaście lat zapotrzebowane na lekarzy nie na jakości kształcenia. W mojej ocenie, zwięk- będzie rosnąć. Od dawna kraje europejskie importują szenie liczby powinno odbywać się stopniowo, tak, lekarzy. Teraz robią to po prostu z Polski. by zmiany te były praktycznie niezauważalne dla Zostaną więc u nas, może część wróci, a my zadbamy studiujących. Idziemy na ilość nie na jakość. Ale jako o to, żeby zarabiali więcej – stwierdza Pinkas. człowiek o umyśle ścisłym postanowiłem policzyć, Panie Ministrze, na początek należy zrealizować jak wiele pieniędzy oferuje minister za jednego stu- ostatnią część zdania – czyli znacząco podnieść upo- denta. Trzy razy liczyłem, dokładnie sprawdzając czy sażenie lekarzy, by pierwsze dwa twierdzenia były dobrze wpisuję zera. Otóż minister chce dać uczelni możliwe. 2125 pln za dodatkowego studenta!!! Jestem przeko- nany, że za taką kwotę nie da się dobrze wykształcić Na podstawie: www.mlodylekarz.pl Komentarze internautów KRAVEN – Ja jestem tylko ciekawa, gdzie tak wiele kończących medycynę studentów znajdzie miejsce, aby zrobić specjalizacje. Już teraz nie ma stanowisk, aby się specjalizować. Mój kolega musiał iść na wo- lontariat, żeby móc się specjalizować. DRSOBOTA – Ludzie w jakim wy kraju żyjecie? Ja piszę z Polski (Poland), to kraj w Europie Środ- kowo-Wschodniej, gdzie w każdym mieście wielkości do 30 -50 tys. osób, w którym funkcjonuje szpital powiatowy wezmą Was na etat z pocałowaniem ręki. A ordynator wraz z kierownikiem szpitala będzie się starał, by o jeszcze jedno miejsce zwiększyć liczbę specjalizacji z etatu. Koledzy! Świat nie kończy się na ośrodkach akademickich, nie dajcie się zwariować: Interna, pediatria, chirurgia, ortopedia, anestezjologia, a nawet okulistyka i ginekologia... To da się zrobić! Trzeba tylko chcieć i ruszyć się. Niekoniecznie poza TEMPORE EX TEMPORE... EX TEMPORE... EX granice Polski.

– kwiecień 2007 (51) – – 35 – MEDYK BIAŁOSTOCKI Stop próchnicy

olskie Towarzystwo Studentów Stomatolo- badanie obecności płytki nazębnej (wskaźników gii działa na AMB od stycznia 2007 r. Jego API Approximal Plaque Index – Aproksymalny członkowie starają się propagować wśród wskaźnik płytki lub PI Plaque Index – Wskaźnik Pdzieci i młodzieży zdrowy styl życia. Uświa- płytki) wśród dzieci, które polega na wybarwieniu damiają najmłodszym, dlaczego warto dbać o higienę zębów czerwonymi tabletkami Red Cote. W miej- jamy ustnej oraz przypominają o obowiązku syste- scu obecności płytki – głównego sprawcy próchnicy matycznych wizyt u stomatologa. Pomysły realizo- – zęby stają się czerwone. Ten łatwy i szybki sposób wane przez PTSS, to szansa na trwałe promowanie wskazuje miejsca niewłaściwego szczotkowania jamy zdrowia. ustnej. Na zakończenie pogadanek dzieci otrzymają „Stop próchnicy”, to kolejna, po „Uśmiechu dziec- dyplomy. ka”, akcja PTSS. Jest to przede wszystkim doskonały Na spotkaniach z rodzicami, których studenci sposób dotarcia do świadomości przyszłych lekarzy odwiedzą w czasie zebrań lub podczas szkolnej wy- stomatologów, aby przypomnieć im o konieczności wiadówki, rozdawane będą ulotki dotyczące higieny wczesnej profilaktyki próchnicy, pomóc przyswoić jamy ustnej dzieci w wieku przedszkolnym. umiejętności potrzebne w postępowaniu z najmłod- Przebieg akcji poprzedzi szkolenie członków PTSS, szym pacjentem oraz pokazać jak należy współdziałać w zakresie profilaktyki próchnicy, którego dokonają z rodzicami dzieci. studenci IV roku stomatologii. Instruktaż ma wyglą- dać tak, jak zajęcia seminaryjne – grupa przychodzi O co chodzi? przygotowana, prowadzący wyjaśniają nieścisłości Studenci odwiedzą dzieci w przedszkolach i w naj- i systematyzują wiedzę. młodszych klasach szkół podstawowych, Przeprowa- Koordynatorem akcji jest Katarzyna Spiczko, czło- dzą krótką prelekcję i pogadankę na temat zdrowego nek PTSS, studentka IV roku wydziału lekarskiego, żywienia i etiologii próchnicy. Następnie dokonają kierunku lekarsko – dentystycznego (kontakt: mo- przeglądu zębów u dzieci i zdiagnozują ewentual- [email protected]). ną próchnicę. Główną atrakcją tych lekcji będzie Alicja Smalec EX TEMPORE... EX TEMPORE... EX TEMPORE EX TEMPORE... EX TEMPORE... EX

– 36 – – kwiecień 2007 (51) – MEDYK BIAŁOSTOCKI medycyn@ w internecie

http://www.medicalstudent.com/ http://www.amwa-doc.org/ Obszerny zbiór wiadomości, przydatnych studentom Strona AMWA (The American Medical Women’s medycyny na różnych etapach kształcenia. Można Association) obejmuje wiele zagadnień, związanych tu znaleźć liczne odnośniki do stron poświęconych z funkcjonowaniem kobiet w świecie medycyny, poszczególnym dziedzinom sztuki lekarskiej, jak i nie tylko. Polski student, którego nie interesuje również symulatorom pacjentów, literaturze i prasie sama organizacja, może zaciekawić się publikacjami on-line. członkiń AMWA lub spróbować poprawić zdolności negocjacyjne (obszerny poradnik). http://health-pictures.com/ Spory zbiór zdjęć i rysunków struktur anatomicznych http://www.emedicine.com/ oraz zmian patologicznych. Aby szybko znaleźć pożą- Rozbudowana baza artykułów (6,5 tys.), poświę- dany obraz, należy znać angielską nazwę lub szukać conych różnym specjalizacjom medycznym. Warte w części strony, gdzie umieszczono kategorie zdjęć polecenia są całościowe opisy chorób, obejmujące (np. gruczoły, choroby oczu, nowotwory). Na stronie diagnostykę, różnicowanie i leczenie. Do tego do- jest odnośnik do nagrań wideo różnych zabiegów stępne są liczne zdjęcia, a nawet prezentacje dotyczące chirurgicznych. wybranych zagadnień. Do skorzystania z niewielkiej części danych niezbędna jest (niestety płatna) rejestra- http://med.stanford.edu/ cja, ale i bez niej na stronie można znaleźć naprawdę medworld/home/ wiele wartościowych informacji. Strona poświęcona jest różnorodnym zagadnieniom, związanym z medycyną. Została założona przez stu- http://www.medal.org/ dentów uniwersytetu w Stanford, którzy uznali, że visitor/login.aspx Internet jest doskonałym środkiem wymiany infor- W jaki sposób oceniać wyniki badań diagnostycz- macji. Z takiego zadania serwis wywiązuje się nieźle, nych? Jak oszacować ryzyko wystąpienia danej cho- oferując mnóstwo ciekawostek ze świata ściśle- i oko- roby? Ta strona pomoże znaleźć odpowiedzi na te łomedycznego. Ten drugi świat jest reprezentowany pytania. Znajduje się tu wiele algorytmów, dzięki m.in. przez, uwaga, netonowelę (sic!) – „Beyond którym łatwiej można uporządkować dostępną wiedzę

the Magic Scalpel”, w której zawiłej fabule wszyscy i wyciągnąć wnioski. Aby uzyskać dostęp do wszyst- TEMPORE EX TEMPORE... EX TEMPORE... EX spragnieni namiętności i sensacji znajdą prawdziwą kich danych, należy się zarejestrować (bezpłatnie). burzę emocji! DeCe

– kwiecień 2007 (51) – – 37 – MEDYK BIAŁOSTOCKI Miejsca, w których człowiek nie istnieje

tanisław Sierko urodził się w 1932 roku w Warszawie, w Zliten, w Trypolis, w Budapeszcie w Ogrodniczkach. W 1957 roku ukończył i w Mikołajkach. Maluje akwarelami, suchymi paste- Akademię Medyczną w Białymstoku, uzy- lami oraz akrylami. Jest członkiem Polskiego Związku Sskując tytuł lekarza. W 1965 roku uzyskał Artystów Plastyków – Polska Sztuka Użytkowa. II stopień specjalizacji z chirurgii ogólnej, a w 1972 Autor, to niepoprawny romantyk, jeden z tych roku stopień doktora nauk medycznych. Pracował pozytywnych dziwaków, którym drogi jest kamyk w Libii, na stanowisku dyrektora Polskiego Zespołu polny, motyl, kępka trawy. Mało dziś już takich, Medycznego i ordynatora Oddziału Chirurgicznego ale to dzięki nim widz oddycha pełniej, rozumie, że w Szpitalu w Zliten. Mimo przejścia na emeryturę, poza dymem z komina elektrociepłowni jest jeszcze nadal jest czynnym zawodowo chirurgiem. szmer strumienia i zapach łąk. Precyzja i opanowanie Poza chirurgią, jego drugą życiową pasją jest malar- technik malarskich dodatkowo to wrażenie potęgują. stwo, uprawiane od czasów studiów do chwili obecnej. Wymienione walory skłaniają do postawienia pytania: Z biegiem lat jego aktywność na tym polu ulegała odtwórczość to, czy sztuka?! Z moich wieloletnich intensyfikacji. Twórczo płodnym okresem był pobyt doświadczeń wynoszę ważną prawdę: sztuka musi w Libii. Z inicjatywy Biura Wystaw Artystycznych, mieć to nieuchwytne „coś” co odróżnia ją od wyrobu. prace tam wykonane były prezentowane na pierwszej Sierko to „coś” ma.” indywidualnej wystawie w Filharmonii Białostoc- Jerzy Hermanowicz kiej. Ponadto prace malarza wystawiane były także źródło: Stanisław Sierko – Pejzaże

Stanisław Sierko, to – przede wszystkim – lekarz chirurg, czy może – przede wszystkim – malarz? Zdecydowanie lekarz chirurg. Większe osiągnięcia mam bowiem jako lekarz, niż malarz. Malarzem je- stem z łaski boskiej. Nie mam wykształcenia w tym kierunku. Malarstwo to tylko moje własne poszu- kiwania formy i koloru. Czy trzeba koniecznie mieć wykształcenie, żeby malować? Nie jest to konieczne, ale na pewno jest pomocne. Co zatem sprawiało największą trudność Panu, jako nieprofesjonaliście? Najtrudniejszy był wybór tematyki prac, sprecyzowa- nie tego, czego tak naprawdę chcę. A chcę malować pejzaże – twory natury, których człowiek nie zdążył jeszcze popsuć. Na przykład pejzaż biebrzański, to jest żywa natura, miejsce, w którym człowiek prak- tycznie nie istnieje. Stanisław Sierko Dlaczego właśnie pejzaż. Mówi Pan o sobie, że jest Pan przede wszystkim lekarzem, czyli kimś komu najbliż- w pustkę. Dlatego należy, może nie bezgranicznie, szy jest człowiek. Gdzie podział się człowiek na Pana ale jednak, poświęcać czas na inne zainteresowania. obrazach? Ja wybrałem malarstwo. Człowiek robi tyle złego, również tym pejzażom. Czy jest jeszcze coś, co jest w stanie Pana zaskoczyć, Uważam, że nie powinienem go promować. wzruszyć?

JACY JESTEŚMY... JACY JESTEŚMY... JESTEŚMY... JACY JESTEŚMY... JACY Czy przypadkiem malarstwo nie jest ucieczką przed Myślę, że niewiele. Najbardziej ludzie boją się śmierci. pracą? A może odwrotnie, to praca jest ucieczką przed W moim przekonaniu, śmierć nie jest problemem prawdami malarstwa? człowieka. To jest problem otoczenia człowieka, bo Człowiek nie powinien koncentrować się na jednej człowiek własnej śmierci nie przeżywa. Nie można dziedzinie. Zdarza się bowiem, że z jakiś losowych bowiem powiedzieć – ja umarłem, umierałem. Po- przyczyn, zamyka się droga, do tego, do czego czło- jęcia te nie istnieją. wiek się przyzwyczaił i wykształcił. Trafia się wówczas Rozmawiał: Paweł Szambora

– 38 – – kwiecień 2007 (51) – MEDYK BIAŁOSTOCKI NA REMONTOLOGII

amiętam jakby to było dziś…Wiosna zeszłe- tak dużo się w tej klinice dzieje. Podobało mi się go roku. Jako student, lubiący praktyczne również, że asystenci nie traktują studenta z góry, bloki ćwiczeniowe na naszej uczelni, byłem tak jak to czasem bywa, ale mają czas i cierpliwość, Pciekawy, jak to jest na ginekologii? Starsze aby wytłumaczyć problemy. Miałem wrażenie, że roczniki opowiadały, jak wielkie wrażenie robi na zarówno profesorowie, jak i asystenci, rozumieją fakt, każdym nowe życie, ile porodów fizjologicznych że zajęcia trwają od 7.45 do 22.00 (na piątym roku (drogami i siłami natury), „cesarek”, badań widzieli i odpowiednio 20.00 na szóstym). w ciągu całotygodniowych zajęć. Mówili też coś o fantomach. Fantomy na gineksach? Jak to? – zasta- Kto szuka, ten błądzi nawialiśmy się. Trzeba było się przekonać. Ten rok akademicki nas zaskoczył. W miejscu, gdzie Pierwszego dnia nurtowało nas, dlaczego tak wcze- był nasz pokoik znaleźliśmy płytę gipsową. Przebie- śnie musimy być w klinice? Godzina 7.45 – czyli ta rać trzeba się przy szatni. My, faceci zgodziliśmy się o której mieliśmy być już na odprawie – nikogo nie prawie bez oporu, ale płeć piękna wstydzi się, no bo nastrajała optymizmem. W klinice okazało się, że jak zmieniać ubranie na oczach pacjentów? Czy ktoś mamy pokoik, w którym każdy się przebiera. Można z władz uczelni mógłby coś na to poradzić? też zrobić kawę, gdyż jest czajnik przeznaczony tylko Okazało się, że to nie wszystko, a problemy się i wyłącznie dla studentów. mnożą niczym grzyby po deszczu. Nie ma pokoju Mieliśmy iść na odprawę, tylko nie wiedzieliśmy i nie ma też listy z przydzielonymi asystentami. Piętro, dokąd. Gdy już znaleźliśmy to sekretne miejsce, na którym umieszczano tzw. rozpiskę jest zamknięte. usiedliśmy i wysłuchaliśmy małego sprawozdania na Po wykonaniu kilku telefonów, dowiedzieliśmy się, temat liczby porodów, które odbyły się ubiegłej nocy. że znajduje się ona... w piwnicy! Fajnie, tylko gdzie Nikt do nas nic nie powiedział. Czuliśmy się niepo- teraz są asystenci? Studencki wywiad doniósł, że trzebni. Ale cóż, rozumiem to. Też miałbym dość część pochowała się w piwnicy, część na laryngologii, oglądania zdziwionych studentów, którzy przychodzą a podobno ktoś ma pokoik na reumatologii. Santa tu od lat i nic nie wiedzą o pracy położnika. Madonna! Jak coś tu znaleźć? Asystent tłumaczy, że z powodu remontu zwykła sala chorych stała Docent X się salą porodową. Ponieważ jest bardzo ciasno, Asystenci wyszli, a my dalej nie wie- porodu nie zobaczymy... dzielismy co robić. Ktoś rzucił hasło, że podobno mamy przydzielonych asystentów. Jest lista, ale... nikt nie wiedział jak wygląda do- cent X i gdzie go szukać. Ja „swojego” znalazłem nawet całkiem szybko. Po krótkiej rozmowie dowiedziałem się, co będę mógł zobaczyć lub zro- bić, jeśli tylko na wszystko wystarczy czasu. Oprócz tego, że było dużo prelekcji (napraw- dę za dużo jak na jeden dzień) widziałem: jak wygląda badanie ginekologiczne, poród dro- gami i siłami natury, cięcie cesarskie, badanie

USG oraz operacje. Słynne fantomy miały JESTEŚMY... JACY JESTEŚMY... JACY odwzorować przebieg porodu, ale trochę nam z nimi nie wyszło. Były stare, wręcz spróch- niałe, chociaż ćwiczenia na nich mogłyby być dość obrazujące. Muszę nawet przyznać, że zacząłem poważ- nie myśleć o ginekologii. Zafascynowało mnie, że

– kwiecień 2007 (51) – – 39 – MEDYK BIAŁOSTOCKI NA REMONTOLOGII...

O operacjach nie powinniśmy nawet marzyć (choć Refleksja niektórym się udało). Więc, aby jakoś czas przemi- Na koniec mam taką oto refleksję z pola ginekolo- nął, biedny asystent opowiada nam, jak wypełnia się gii. W zeszłym roku było nieźle, teraz jest słabiut- historię choroby. O chociaż słyszeliśmy to już po raz ko. Współczuję młodszym kolegom. Rozmawiałem kolejny, z grzeczności słuchaliśmy jeszcze raz. z nimi. Niektórzy nawet widzieli pacjentkę... Oczy- Z zeszłorocznej ginekologii pozostały tylko pre- wiście na korytarzu. lekcje. Ale jest i dobra wiadomość. Na ginekologii znachor pojawiły się nowe fantomy, imitujące skórę czło- wieka, z dużą liczbą wariantów do wybadania. To P.S. Podziękowania dla docenta S., który zawsze miał dobry wydatek. dla nas czas 

KWIETNIOWE KALENDARIUM

01.04. – Międzynarodowy świetna okazja, aby jak najwcześniej pokazać dzie- Dzień Ptaków ciom, na czym polega magia ukryta w książce. W tym dniu warto sobie uświadomić, że niepokojąco zmniejsza się liczba gatunków ptaków zasiedlających 05.04. – Dzień Leśnika różne tereny Europy oraz kurczy się populacja wielu O lasach najczęściej przypominamy sobie w okresie europejskich gatunków oraz ich siedlisk. wakacyjnym, kiedy to mamy szanse korzystać z jego runa. Tymczasem w kwietniu nie wolno zapomnieć 01.04. – Prima Aprilis o osobach, które dbają o leśną florę i faunę. Praca Tradycja Prima Aprilis związana jest z wiekiem XIII. ciężka, ale jakże pożyteczna. Mamy nadzieję, że dzięki W tym dniu pojawiły się pierwsze żarty. W Anglii ich pracy mniej będzie zaśmieconych lasów. Obecnie dzień ten nazywany jest Dniem Głupców (April Fool’s leśnicy są tak zapracowani, że sami nie bardzo wiedzą Day lub All Fools’ Day), a we Francji Dniem Ryby. kiedy jest ich święto. W Grecji Prima Aprilis związany jest z mitem o De- meter i Persefonie. Ta druga miała zostać porwana 05.04. – Dzień Trzeźwości przez Hadesa na początku kwietnia. Matka, szukając Jest to wyjątkowa okazja do zaprezentowania córki, kierowała się echem, które okazało działalności stowarzyszeń abstynenc- się zwodnicze. W religii chrześcijańskiej kich, ruchów trzeźwościowych, jak pierwszy kwietnia to domniemana też zwrócenia uwagi na problemy data urodzin Judasza z Iskarioty. picia alkoholu i zagrożeń z tego Dzień ten jest symbolem kłamstwa wynikających. Mamy nadzieję, i obłudy. że ten dzień stanie się ważnym elementem promocji ruchu 02.04. – Międzynarodowy abstynenckiego i propagowa- Dzień Książki nia idei trzeźwości jako normy dla Dzieci społecznej.

JACY JESTEŚMY... JACY JESTEŚMY... JESTEŚMY... JACY JESTEŚMY... JACY Międzynarodowy Dzień Książki dla Dzieci jest pamiątką urodzin Hansa 07.04. – Światowy Christiana Andersena. Święto zostało Dzień Zdrowia ustanowione w 1967 roku i od tamtej WHO podkreśla, że poprawienie pory, co roku odbywa się w innym przepływu informacji między państwie (Polska organizowała je krajami na temat zagrożeń zdro- w 1979 roku). Obchody tego dnia to wotnych i klęsk żywiołowych jest

– 40 – – kwiecień 2007 (51) – MEDYK BIAŁOSTOCKI

konieczne, bo coraz częściej ludzie podróżują, prze- 14.04. – Dzień Ludzi Bezdomnych mieszczą się z miejsca na miejsce, kwitnie handel mię- Jest to polskie, nieoficjalne święto. Inicjatorem jest dzynarodowy. Rozprzestrzenianie się na poszczególne twórca stowarzyszenia Monar i Ruchu Wychodzenia kontynenty chorób takich jak HIV/AIDS, SARS czy z Bezdomności Markot – Marek Kotański. Po raz ptasia grypa są tego dowodem. pierwszy święto miało miejsce w 1996 roku, a jego celem było zwrócenie uwagi społeczeństwa na pro- 08.04. – Dzień Romów blem bezdomności w Polsce. Co roku obchody mają inny charakter. Organizowa- ne są spotkania, konferencje, prezentacje, rozprawy 18.04. – Dzień Ochrony Zabytków o tradycji i historii narodu cygańskiego. Ustanowiony został przez Komitet Wykonawczy Międzynarodowej Rady Ochrony Zabytków ICO- 10.04. – Dzień Służby Zdrowia MOS i wpisany przez UNESCO do rejestru ważnych Służba Zdrowia została przemianowana na Ochronę imprez o znaczeniu światowym w 1983 roku. Celem Zdrowia. Niemniej jednak wszyscy, którzy służą czy tego święta jest przybliżenie społeczeństwu proble- chronią zdrowie, tego dnia obchodzą swoje święto. mów związanych z ochroną zabytków. Świętowanie nie zwalnia z obowiązku dbania o pa- cjenta. Dzień ten przemija, bywa tylko nieco bardziej 18.04. – Dzień Solidarności słodki i radosny. z Chorymi na Hemofilię W Polsce na hemofilię i inne wrodzone zaburze- 11.04. – Dzień Osób z Chorobą nia krzepnięcia krwi choruje ponad 3,5 tys. osób. Parkinsona Chorych prawdopodobnie jest znacznie więcej, nie Obchodzony jest na świecie od 1998 roku. Dzień ten wszystkie przypadki są wykrywane i diagnozowa- jest datą urodzin Jamesa Parkinsona – lekarza, który ne. Zdrowie, prawidłowy rozwój, a często również w 1817 roku, jako pierwszy, opisał to schorzenie. życie chorych na hemofilię zależy od dostępności odpowiednich koncentratów czynników krzepnięcia. 11.04. – Dzień Radia O zaopatrzeniu chorych na hemofilię w niezbędne Obok telewizji i prasy, to najważniejszy element IV leki świadczy wskaźnik rocznego zużycia koncentratu władzy. czynnika krzepnięcia VIII w przeliczeniu na miesz- kańca kraju. Według wyliczeń WHO powinien on 11.04. – Ogólnopolski Dzień wynosić minimum 2.0. W Polsce wskaźnik ten jest Walki z Bezrobociem niższy. Chory na hemofilię, który ma zapewnioną Dzień Walki z Bezrobociem jest narodowym świę- wystarczającą ilość leku, może być zdrową, sprawną tem. Polska jest jednym z krajów w Unii Europej- osobą. skiej o największym bezrobociu. Podczas tego święta przekazywane są postulaty związków zawodowych, 19.04. – Dzień Pamięci o Holokauście pokazywane są statystki i możliwości poprawy na To rocznica wybuchu powstania w Getcie War- rynku pracy. szawskim. Data ta przypomina, o tragedii narodu żydowskiego, jest protestem przeciwko zbrodniom 12.04. – Dzień Lotnika i Kosmonautyki na ludzkości. 12 kwietnia 1961 Jurij Aleksiejewicz Gagarin odbył, w statku kosmicznym Wostok 1, lot po orbicie sateli- 19.04. – Międzynarodowy Dzień tarnej Ziemi, dokonując jednokrotnego jej okrążenia Wolnej Prasy w ciągu 1 godziny i 48 minut. Z pewnością był to Święto zostało ustanowione w 1991 roku przez Sto- pierwszy w dziejach ludzkości lot człowieka w prze- warzyszenie Reporterzy bez Granic. Dzień ten jest JESTEŚMY... JACY JESTEŚMY... JACY strzeni kosmicznej. kolejną okazją do promowania wolności wypowiedzi w prasie i Internecie. 13.04. – Światowy Dzień Ofiar Katynia Rokrocznie w tym dniu odbywa się msza polowa 22.04 – Dzień Ziemi za zmarłych oraz demonstracja pod ambasadą ro- Dzień Ziemi jest obchodzony na całym świecie. syjską. Inicjatorem tej akcji są Stany Zjednoczone Ameryki.

– kwiecień 2007 (51) – – 41 – MEDYK BIAŁOSTOCKI KWIETNIOWE...

Celem święta jest przybliżenie społeczeństwu proble- spędzanego w pracy, a wywołana hałasem utrata mów związanych z ekosystemami, zanieczyszczenia słuchu stanowi wciąż około jedną trzecia chorób i zmianami w przyrodzie. związany z pracą. 22.04. – Światowy Dzień Prasy 26.04. – Światowy Dzień i Praw Autorskich Bezpieczeństwa Święto to zostało ustanowione przez UNESCO i Zdrowia w Pracy w 1996 roku. Data została wybrana ze względu na Tego dnia obowiązuje jedno hasło- dobry pracownik rocznice urodzin i śmierci wielkich pisarzy: Miguela to zdrowy pracownik. de Cervantesa, Williama Szekspira i Inca Garcilaso de la Vegi (przy czym datę śmierci Szekspira podaje 28.04. – Światowy Dzień Ofiar się według kalendarza juliańskiego, a pozostałych Wypadków przy Pracy dwóch – według gregoriańskiego), Maurice`a Druona, W dniu tym oddajemy hołd wszystkim, którzy po- Halldóra Laxnessa, Vladimira Nabokova, Josepa Pla nieśli śmierć na stanowiskach pracy, doznali urazów, i Manuela Mejía Vallejo. zostali kalekami bądź stracili zdrowie. 24.04 – Dzień Solidarności Młodzieży 29.04. – Dzień Tańca Dzień obchodzony od 1957 roku, ustanowiony na Dzień Tańca został ustanowiony w 1982 roku na pa- wniosek Światowej Federacji Młodzieży Demokra- miątkę urodzin Jeana-Georgesa Noverre’a, wielkiego tycznej. reformatora baletu. W tym dniu należy zastanowić się jak duży wpływ na nasze życie ma ruch. 25.04. – Międzynarodowy Dzień Świadomości 30.04. – Światowy Dzień Sprzeciwu

JACY JESTEŚMY... JESTEŚMY... JACY Zagrożenia Hałasem Wobec Bicia Dzieci Międzynarodowy Dzień Świadomości Zagrożenia Jest obchodzony w Polsce od roku 2003. Aby wycho- Hałasem jest w Polsce obchodzony od kilku lat. Ma wać mądre i dobre dziecko, zapomnij o biciu. on uświadomić ludziom, jakie niebezpieczeństwo na podstawie www.kalendarz.malutki.pl niesie ze sobą hałas i pokazać jak temu zapobiegać. P.S. Kalendarium adresuję do tych wszystkich, którzy Około 60 mln ludzi jest narażonych na wysoki po- narzekają na nudę. ziom hałasu przez co najmniej jedną czwartą czasu M.

XXIV AMP w tenisie stołowym

czesny ranek, pierwsze promienie słoń- myślanie dobrej strategii walki. Wszyscy w bojowych ca i muskający twarze wiatr. Po dzie- nastrojach, dobrym humorze i z niecierpliwością cze- sięciogodzinnej podróży, dotarliśmy kaliśmy na wieczorne losowanie grup. Dobre wieści Wna miejsce. Głos z semafora oznajmił: ze spotkania weryfikacyjnego przyniósł nam trener: Wrocław Główny! W taki oto sposób, 16 marca, „Brak w zawodach drużyny z Gdańska (zwycięzcy rozpoczęły się XXIV AMP w tenisie stołowym dla AMP z 2005 r.)” – zakomunikował. Dziewczyny, ośmiu zawodników AMB. mimo że znalazły się w grupie z Wrocławiem, czyli Na początek był mały problem z zakwaterowa- ze złotymi medalistkami, nie traciły optymizmu. niem, które organizatorzy przewidzieli dopiero od Sobota od rana pełna była napięcia i wyczekiwania.

SPORT… SPORT… godz. 14.00. Udało nam się jednak zostawić rzeczy w O godzinie 9.00 zaczęło się, piłki zostały rzucone. portierni i mieliśmy cały dzień na zwiedzanie miasta, Chłopcy w meczu otwierającym spotkanie zwycię- odpoczynek, regenerację sił i - co najważniejsze - ob- żyli w pięknym stylu z zespołem gospodarzy. Warto

– 42 – – kwiecień 2007 (51) – MEDYK BIAŁOSTOCKI

odnotować, że oczy sędziów, trenerów i zawodników zmierzyła się z Krakowem i tym samym udowodniła, wpatrzone były w najlepszego zawodnika naszej dru- że zasługuje na grę w finale. Stało się, zespół mło- żyny i w ogóle całych rozgrywek: Ali Ahmada. dych, utalentowanych i ambitnych chłopców zagra o Dziewczynom nie udało się powtórzyć sukcesu najwyższe trofeum, przeciwnikiem będzie Warszawa chłopców i musiały uznać wyższość gospodyń tur- - wicemistrz AMP z roku 2005. Oczy wszystkich były nieju. W następnych meczach było już dużo lepiej zwrócone na stół numer 6, na którym rozgrywał się - wygrana z Warszawą. Chłopcy w kolejnym spo- mecz. Pierwsze starcie - wygrana Warszawy, drugie - tkaniu rozprawili się z Łodzią. W kuluarach już Białegostoku, trzecie – znów wygrywa Białystok. Do wtedy mówiło się o nas jako o czarnym koniu tych stołu podszedł Ali i po emocjonującym trzysetowym zawodów. Drużyna męska „niesiona na skrzydłach” pojedynku wywalczył zwycięstwo w swoim meczu, publiczności, wygrała swój trzeci mecz w grupie i a wspólnie z drużyną zwycięstwo w mistrzostwach. zapewniła sobie pozycję lidera. Na sali euforia, szaleństwo, gratulacje i brawa.

Punkt kulminacyjny Wnioski Emocji jednak nie było dość. Oczekiwaliśmy na wiel- Na mistrzostwa nie jechaliśmy jako faworyci, chcieli- ki dzień w drużynie dziewcząt - wejście do finałowej śmy jedynie poprawić miejsca z poprzednich lat. Po- czwórki. Początek nie należał do najlepszych, ale dobra jawiające się w głowach zawodników myśli o zwycię- gra kapitana pozwoliła wyrównać stan meczu na 2:2. stwie wydawały się być niedoścignione, a jednak udało Ostatecznie jednak drużyna z Lublina okazała się lep- się! Ten złoty medal to nie tylko uczucie radości, to sza. W drodze do hotelu radość chłopaków mieszała litry potu wylane na treningach, godziny cierpliwego się ze smutkiem dziewcząt. Mimo że wszyscy pragnęli poprawiania błędów i doskonalenia uderzeń. Ciężka zregenerować siły i pogrążyć się w głębokim śnie, to praca. Natomiast szóste miejsce dziewcząt, to też nie jednak emocje długo na to nie pozwalały. powód do wstydu, ale motywacja do doskonalenia Niedzielny poranek znów obudził w nas ducha umiejętności i większego zaangażowania. walki. Półfinałowy mecz chłopców to wielkie oraz Dziękujemy wszystkim, dzięki którym istnieje na- emocjonujące przeżycie, nie tylko dla samych za- sza sekcja: magister Teresie Dąbrowskiej - poprzednie- wodników, ale i dla drużyny. Przez całe mistrzo- mu trenerowi oraz magistrowi Bogusławowi Nosowi, stwa stanowiła ona bowiem jedność oraz wspaniały, którzy uwierzyli w nas. To dzięki ich zaangażowaniu zgrany i solidny zespół, w którym można było liczyć możemy realizować swoje marzenia. na wzajemną pomoc. W półfinale drużyna męska Monika Makarska

Z medalami od prawej: Roman Knirczenko, trener - mgr Bogusław Nos, Kamil Kołodziejczyk, Damian Kraszewski, Ali Ahmad. U dołu SPORT… SPORT… SPORT… SPORT… SPORT… SPORT… SPORT… SPORT… SPORT… dziewczęta od prawej: Ania Rut- kowska, Monika Makarska, Ania Zabroń, Marta Catonir.

– kwiecień 2007 (51) – – 43 – MEDYK BIAŁOSTOCKI Strzał w 10

Wojciech Multon – wielokrotny medalista mi- strzostw Polski oraz uczestnik mistrzostw Europy i świata. Strzelectwo trenuje od 1973 r. Zdobywca nieoficjalnego rekordu Polski w klasie pistoletów szybkostrzelnych (599/600 pkt). Prezes Klubu Strze- leckiego LOK „Grot” Białystok. Poza zarządzaniem strzelnicą i trenowaniem – siebie oraz innych –zajmuje się snycerstwem. Wykonuje w drewnie elementy zdobnicze oraz rękojeści do broni sportowej.

W. Multon z trofeami klubu

Młody Medyk: Kiedy zainteresował się Pan strzelec- Czego uczy strzelanie? twem? Strzelanie, to sport techniczny. Liczy się tu dokład- Wojciech Multon: Moja przygoda ze strzelectwem ność. Dlatego ważna jest dyscyplina wewnętrzna, rozpoczęła się w 1973 roku. Wystarczyła jedna wi- umiejętność opanowania i znajomość swojego organi- zyta na strzelnicy, bym mocno się w ten sport zaan- zmu. To jest sport indywidualny – każdy strzelec musi gażował. I tak już zostało. Były obozy strzeleckie, znaleźć klucz do siebie. Strzelanie uczy kierowania zawody. Wtedy, trenując u boku najlepszych, nie myślą i uczynkiem. Tu nie ma miejsca na popisy. marzyłem nawet, że przyjdzie mi mierzyć się z nimi Jak osiągać dobre wyniki? na sportowej arenie. Podstawą jest powtarzalność wyćwiczonych elemen- tów ruchowych i schematów myślowych. To daje efekty. Według naszych badań, zawodnik, który jest skoncentrowany na strzeleniu np. „8”, na 80-90 procent trafi właśnie „8” lub „9”. Czyli można powiedzieć, że zawsze należy celować pro- sto w dziesiątkę? Tak, ale podstawą jest dobra technika i umiejętność

ON AIR... ON AIR... ON AIR... ON AIR... ON AIR... ON AIR... ON AIR... ON koncentracji. Do tego dochodzi kwestia dobrego sprzętu. Dysponując bronią, która nie zaskakuje w kilku próbach różną długością spustu, można osiągać świetne wyniki. Proszę przybliżyć historię klubu. W 1972 roku kilku zapaleńców stworzyło klub Strzelnica „Grot”, ze strzelnicą przy Technikum Ekonomicznym.

– 44 – – kwiecień 2007 (51) – MEDYK BIAŁOSTOCKI

W roku 1998 strzelnicę przeniesiono na ul. Andersa. Strzelnica sportowa Ze względu na panujące tu warunki lokalowe, strzela- Klubu Strzeleckiego LOK my tylko z broni pneumatycznej. Dlatego korzystamy „Grot” Białystok. też ze strzelnicy R. Tołczyka, przy ul. Produkcyjnej, Strzelnica mieści się przy ul. gen. Wł. An- gdzie w drugą sobotę każdego miesiąca odbywają się dersa 5C. Nie jest to duży obiekt, ale dystans Podlaskie Zawody Strzeleckie. 10 metrów pozwala trenować strzelanie z broni W ciągu kilkudziesięciu lat istnienia, KS LOK „Grot” pneumatycznej. Do dyspozycji jest 7 stano- Białystok, osiągnął mocną pozycję. Przez klub prze- wisk, jednak nie zachęcam do grupowego winęli się nawet mistrzowie Europy w strzelectwie. odwiedzania strzelnicy. Strzelectwo to nie Czy strzelanie to sport dla jakiejś określonej grupy kręgle, to sport indywidualny. Wymaga sku- osób? pienia i wyciszenia. Nie. Przychodzą do nas zarówno młode osoby jak i ludzie po pięćdziesiątce, reprezentujący różne zawo- Strzelnica otwarta jest dla wszystkich chęt- dy, także lekarze. Dla wszystkich ograniczeniem jest nych, niezależnie od wieku. Czynna w godzi- brak czasu, ale mimo to strzelnica stanowi świetną nach: pn., śr., pt.: 8.00 – 16.00; wt., czw.: 13.00 rozrywkę, jest taką przyprawą do życia. Zapraszam – 20.00 Dostępne są zarówno karabiny, jak i życzę, by nikt nie musiał używać broni poza obiek- i pistolety pneumatyczne. Koszty amatorskiego tem. Przede wszystkim: strzelajmy sportowo i cieszmy strzelania nie są duże (5 zł/godzina). Chyba warto więc wybrać się do LOK-u, by sprawdzić, się umiejętnością strzelania. M.M. czy jesteś urodzonym snajperem? ON AIR... ON AIR... AIR... ON AIR... ON

Integration Party

or nearly 3 years now, the Bialystok Me- tunately the club restricted us to sell more tickets but dical University has been becoming a very it summed up and out of the 350 initially planned, multicultural place. Like in every society around 450-500 people appeared during the evening. Fyou can find here different groups with So the fundament to each party which is a packed a variety of interests. The English Division itself, place with lots of nice people was taken. which is by far the minority at the University, is The 2nd step was to make people hang together splitting into so many cultural and social groups and get to know each other. Most of us got to that it is a quite challenging task to associate all the know quite a bunch of new friends. It was maybe different people and their mentalities. Despite this, not that much of a total mix up as we hoped it it is even more important to associate the Polish and could be but a little step into the right direction. English program. That can only lead us to the point to make even Not so many people have solid contacts to the more events become reality. For this aspect we other “party” and this has to be changed. So some collected a nice number of email addresses at the of us gathered together and thought of how to do entrance which is a good platform to inform you it. The solution was very easy and clear. We get to about everything we are planning in the future. pinch off as many social events as possible where Great thanks to everybody who made this event people can meet and get to know each other. as it was and participated in creating such a good The 1st step was taken on Friday the 13th of April and relaxed atmosphere!! and Tabu was the place to be. At 8 o’clock the gates For future events check out http://www.ambeng- were opened and it was simply great that so many lish.com/events people, especially from all fields of the Polish Pro- Martin Kopietz AMB English gram, where coming in such a huge amount. Unfor- Emil Eriksson AMBEnglish CORNER... ENGLISH

– kwiecień 2007 (51) – – 45 – MEDYK BIAŁOSTOCKI TV life = Real life?

his article is for all the confused students for the patients while the previously mentioned out there that actually believe an evening four are trying to sustain the life of the guy Dr. with Dr. Meredith Grey, Dr. Izzy Stevens, Stevens killed to get him higher on the transplant TDr. Yang, Dr. Bailey or Dr. House himself list? And who gets an appendectomy on their first is equal to some good hours of studying. I overheard day at the surgery department? (I have only heard a couple of first years, (yes, those confused young of George O’Malley for that one.) And who has ones…) saying that these TV shows truly give them sex in the sleep-lab? (Apart from Dr. Chase and a better understanding of their future profession. I Cameron that is.) found it such a scary thought that I decided to ap- proach the subject. Some advice: Don’t prescribe your colleagues with enough Vi- codine to kill a small horse. That’s just immoral. Talking of which; Dr House faking signatures to get the medicines he claims not to be addicted to? It might happen somewhere, but you shouldn’t expect it to be regular practice. Also, the amount of sexual harassment this doctor puts his female boss through; don’t believe that will get you any- where but out of work. I also want to remind you that when you bag a patient, you have to pump to give him the air he needs. He can not be expected to suck it out himself, hence the bagging. Would you have wanted to be Izzy when she Grey’s anatomy is told to relieve a man’s high cranial pressure by drilling numerous holes in his skull with a hand held drill on the basis of phone instructions? Actu- ally: On the basis of any instructions? What about breaking and entering a patient’s home on orders from the boss? The reason; he believes all patients lie. (Just that they lie is actually one of the more useful things you can learn from Dr House.) Becoming a doctor is not an extended way of dating, it is probably hard work, requires at least a minimum of logic and common sense, even with- out sleep, and no heavy drinking should be done before your 48 hour shift. You should not count on four doctors working on the same patient for House a week or being able to take all the expensive tests To get the most basic you can think of to diagnose him. It is just the way it works on TV my dear friends. things out of the way: So to all you first year students: These shows You do not marry a hospitalized patient, Dr. Izzy are to entertain, not to educate. These series can, Stevens; in real life you would lose your license. at the best, give you the inspiration to figure out Dr. Meredith Grey, I believe Mc Dreamy is your what they obviously did not while making them. boss, maybe you should at least wait until you pass Because real-life; it’s a long way there. While I’m

ENGLISH CORNER... ENGLISH CORNER... CORNER... ENGLISH CORNER... ENGLISH your training before taking him home to all your at it: When is Grey’s Anatomy Episode 20 com- colleagues? That goes for you too Christina Yang. ing out? And Bailey, who is taking care of the patients while Katrine Kastner your four interns are at the pub getting wasted? 2.year English Division (You leave it to the camera crew?) And who is caring

– 46 – – kwiecień 2007 (51) –