EEN AANTAL ONTMOETINGEN MET DE ARIZONA BLACK RATTLESNAKE CERBERUS (COUES, 1875)

SOME ENCOUNTERS WITH THE ARIZONA BLACK RATTLESNAKE CROTALUS CERBERUS (COUES, 1875)

Bernd Skubowius Bernd Skubowius www.pinesnake.de www.pinesnake.de

Crotalus cerberus van de familie , The Crotalus cerberus of the family Viperi- subfamilie Crotalinae is een donkergekleur- dae, subfamily Crotalinae is a dark coloured de ratelslang van gemiddelde grootte, die midsize rattlesnake that is rarely seen in na- men zelden tegenkomt, niet in de natuur ture and terrariums. It seldom grows more en niet in terraria. Deze ratelslang wordt than a few cm larger than one meter and vrijwel nooit groter dan één meter en heeft normally has 25-46 dark brown to black normaal gesproken 25-46 donkerbruine tot saddle-shaped blotches on a dark gray- zwarte zadelvormige vlekken op een don- brown to black background. Some individu- kergrijsbruin tot zwarte achtergrond. Een als and local forms retain thin white, yellow enkeling en een paar lokale soorten behou- or orange bands on the back and body side den tussen de vlekken dunne witte, gele of between the blotches. It is reminiscent of oranje banden op de rug en zijkant van het the juvenile pattern and colouration, which lichaam. Het doet denken aan het patroon have the dark brown blotches on white to en de kleur van de jongen, die donkerbrui- light grey ground colour. With the ontoge- ne vlekken hebben met een witte tot licht- netic colour and pattern change from the grijze basiskleur. Met de ontogenetische young to adults, most Crotalus cer- kleurenpatroon dat verandert bij overgang berus lose their patterns and become uni- van juveniel naar volwassenen, verliezen de coloured black. The colour change takes a meeste Crotalus cerberus hun patronen en long time and often is not fully finished until houden een volledig zwarte kleur over. De the age of six to seven years (pers. com. verandering in kleur duurt lang en is vaak Kapschak). Colouration gradually darkens niet voltooid vóór een leeftijd van zes tot as the ages. The chin and belly is zeven jaar (mededeling van Kapschak). De normally cream coloured to grey. kleur wordt langzaam aan donkerder naar- mate het dier ouder wordt. De kin en buik They inhabit the central mountains of Ari- zijn normaliter crèmekleurig tot grijs. zona, along and below the Mogollon Rim, through the White Mountains, and down Ze komen voor in de gebergten van Arizo- into the Pinaleño, Galiuro, Santa Catalina na, langs en onder de Mogollonranden, in and Rincons (www.reptilesofaz.org). Fur- de White Mountains, de Pinaleño, Galiuro, thermore they occur in a small area in west- Santa Catalina en Rincons ern New Mexico and they always live at high (www.reptilesofaz.org). Verder komen ze elevations, between 1200 and 3000 m. voor in een klein gebied van West-New- Mexico en ze leven altijd in hogergelegen They are mainly diurnal but can be active gebieden, tussen de 1200 en 3000 m. Ze around the clock when conditions are good zijn over het algemeen dagactief, maar kun- enough.

LitTeratura Serpentium 2012 165 jaargang/Volume 32 nummer/no.4 Biotoop Crotalus cerberus. Foto-Photo Bernd Skubowius nen de klok rond actief zijn als de condities The Arizona black rattlesnake eats small goed genoeg zijn. , lizards and . It gives birth to 4-6 young in late summer (www.reptileso- De Arizona Black Rattlesnake eet kleine faz.org, Rubio2010). Because of the short zoogdieren, hagedissen en vogels. Ze be- season in higher elevations, they tend to valt in de late zomer gewoonlijk van vier give birth only every 2-3 years. Following a tot zes jongen (www.reptilesofaz.org Ru- report of Ru b i o 2010, with details of mating bio 2010). Doordat de seizoenen kort zijn during the summer monsoons (that come in de hogergelegen gebieden, vindt er over in July/August every year), I suspect sperm het algemeen om de twee tot drie jaar een storing overwinter or an overwinter preg- geboorte plaats. Naar aanleiding van een nancy of the , as we know from other rapport van Rubio 2010, met details van e.g. the northern Crotalus horridus paringen gedurende de zomermoessonre- (Ducey et al 2007). gens (die plaatsvinden in juli-augustus van elk jaar), vermoed ik dat het gaat om opslag Remarkable is that comparable to Crotalus van sperma, of een zwangerschap van de molossus and Crotalus horridus, the young slang gedurende de winter, zoals bekend Crotalus cerberus stay near their parents van andere soorten zoals de noordelijke for up to three years. In the terrarium they Crotalus horridus (Ducey et al 2007). tend to mate in spring and here this species is normally able to give birth to their young Opmerkelijk is dat in vergelijking met Crota- in the year of insemination. Sometimes they lus molossus en Crotalus horridus, de jon- mate again in autumn with the possibility of ge Crotalus cerberus tot wel drie jaar in de a fertile litter the next Summer. In the ter-

LitTeratura Serpentium 2012 166 jaargang/Volume 32 nummer/no.4 buurt van de ouders blijft. In het terrarium rarium they are long lived and calm inhab- neigen ze te paren in het voorjaar en is deze itants (pers. com. Kapschak). Its venom is soort normaliter in staat om te bevallen in potent, with mainly haemotoxic properties het jaar van de bevruchting. Soms paren and every bite to a person should be treat- ze nogmaals in de herfst, met de mogelijk- ed by a doctor as soon as possible. heid tot een vruchtbaar nest in de volgende zomer. In het terrarium leven ze lang en In former years this species was regarded zijn het kalme bewoners (mededeling van as a subspecies of the Prarie Rattlesnake Kapschak). Het gif is krachtig, met hoofd- , then it was transferred to the zakelijk haemotoxische eigenschappen en Western rattlesnake Crotalus oreganus com- elke beet moet zo snel mogelijk behandeld plex following Po o k et al. 2000. But because worden door een arts. of prominent differences in the DNA only two years later it was elevated to species status. In vorige jaren werd deze soort gezien als (http://www.reptile-database.org) een subsoort van de Prarie Rattlesnake Crotalus viridis. Hierna is ze geclassificeerd During my vacation 2011, I encountered onder de Western rattlesnake Crotalus ore- this species at 2 different places in Arizona ganus volgens Pook et al. 2000. Maar door and I will write some lines about it. Here I de prominente verschillen in het DNA werd begin with the first find. ze na nog geen twee jaar geclassificeerd als een soort. (http://www.reptile-database.org) On June 13th I came to the area of Prescott in Central Arizona. The town Prescott lays Gedurende mijn vakantie in 2011, ben ik on an elevation of 1600m and is located deze soort tegen gekomen op twee ver- south of the Grand Canyon. The tempera-

Crotalus cerberus. Foto-Photo Bernd Skubowius.

LitTeratura Serpentium 2012 167 jaargang/Volume 32 nummer/no.4 schillende locaties in Arizona en ik zal er tures were mildly warm – up to 28°C day- hier wat over schrijven. Hier begin ik met de long – and it was sunny. The weather was eerste ontmoeting. dry and all plants and waited for the soon coming summer monsoons. Op de 13 juni kwam ik in het gebied van Prescott in Central Arizona. Het plaatsje In the afternoon I checked some good look- Prescott ligt op een hoogte van 1600 m en ing places on hillsides and tops, beside an ligt ten zuiden van het Grand Canyon. De old street northeast of Prescott. The street temperaturen waren mild warm – tot aan started paved and became, after some 28°C gedurende de dag – en het was zon- miles, a dirt road. This unpaved stretch nig. Het was droog en alle planten en dieren was a recommendation of a friend of mine: waren aan het wachten op de binnenkort ‘There you can find e.g. Lampropeltis py- komende zomermoessonregen. In de na- romelana – maybe more …’. In this area of middag ben ik gaan kijken op een aantal Arizona live dozens of snake species, so mooie plekken bij hellingen en heuveltop- my chance to see something was not bad. pen, naast een oude weg ten noordoosten van Prescott. De weg begon bestraat en In the lowlands there were open range cat- na een paar kilometer veranderde deze in tle meadows but the cows avoid the rocky een onverharde weg. Deze onverharde weg areas. I climbed up some prominent hill- was aangeraden door een vriend van me: tops but only saw some lizards and small ‘Daar kan je Lampropeltis pyromelana vin- mammals there. No snakes were active this den – en misschien wel meer …’. In dit ge- afternoon. Some rocks and bur- bied van Arizona leeft een dozijn verschil- rows gave great shelter and I maintained lende soorten slangen, dus de kans dat ik my enthusiasm till sundown. When the iets zou tegenkomen was niet slecht. sun disappeared on the horizon it cooled down quickly and at 8 PM the air tempera- In de lagergelegen gebieden waren open ture reached 20°C and 23°C surface tem- veeweilanden, maar de koeien vermeden perature on the pavement of the dirt road. I de rotsachtige gebieden. Ik beklom een stopped my unsuccessful efforts to search aantal prominente heuveltoppen, maar for snakes with road hunting and drove zag alleen een paar hagedissen en kleine back to my hotel. zoogdieren. Er waren geen slangen actief in deze namiddag. Sommige stenen en ho- But next morning at 07:00 AM I was back on len van zoogdieren gaven de slangen goede this old road. The rock formations hooked beschutting en ik hield mijn enthousiasme me. I knew there were snakes! I only have in tot zonsondergang. Toen de zon aan de to find them! This morning the temperature horizon verdwenen was, daalde de tempe- started at 15 °C and the sunrays needed ratuur snel en om 8 uur ´s avonds bereikte some time to heat up the environment. de luchttemperatuur 20°C en de bestrating van de deels onverharde weg bereikte een The first hilltop was a washout and the sec- grondtemperatuur van 23°C. Ik stopte met ond one too. Marvellous landscape but no zoeken naar slangen bij de weg en ging terug snake sightings at all. Some Sceloporus naar het hotel. jarrovi, Sceloporus magister and Scelo- porus tristichus were on the stones to catch Maar de volgende ochtend was ik om 07:00 the sunrays. No one there who wants to eat uur weer op pad naar de onverharde weg. them? Ik was verslaafd aan de steenformaties. Ik wist dat er slangen waren! Ik moest ze al- The third hilltop had a field of great rocks leen vinden! with some grass and other plants in be-

LitTeratura Serpentium 2012 168 jaargang/Volume 32 nummer/no.4 Deze ochtend begon met een temperatuur tween. Looked great too for snakes! I van 15°C en de zonnestralen hadden wat skipped from stone to stone and peered tijd nodig om de omgeving te verwarmen. between the rocks.

De eerste heuvel was uitgespoeld en de At approx. 08:00 AM I heard while skipping tweede ook. Een gewelding landschap, a ratteling in one of the gaps between the maar nog helemaal geen slang gezien. rocks. Wow – a rattlesnake! I had to look Enkele Sceloporus jarrovi, Sceloporus ma- a second time. It was a dull relatively thick gister en Sceloporus tristichus zaten op de snake of maybe one meter and it lay beside stenen om wat zonnestralen op te vangen. one of these rocks. A Crotalus cerberus – Niemand daar die ze wil eten? the first in my life! I kept my position on the rock and it too held its place. Warily I went De derde heuvel had een veld van groene some steps back and tried to encounter stenen met wat planten er tussen. Zag er this animal from another angle – to get a perfect uit voor slangen! Ik sprong van steen better picture of it. Because this was the naar steen en tuurde ertussen. Toen het on- reason for my journey – to observe as many geveer 08:00 uur was, hoorde ik tijdens het herp species as possible and to take pic- springen van steen naar steen een ratelge- tures of them. luid vanuit een kier tussen de stenen. Wow – een ratelslang! Ik moest nog een keer kij- The sight in the field of rocks did not satisfy ken. Het was een doffe, relatief dikke slang me fully because I found no perfect angle van misschien één meter en ze lag langs where the position of the sun and the snake één van de stenen. Een Crotalus cerberus – was optimal and the vegetation gave a free de eerste in mijn hele leven! Ik bleef op mijn sight of this snake. So I came back carefully steen en net als ik bleef de slang op haar to the stone where I encountered my snake plek. Voorzichtig nam ik een paar stappen the first time. It had changed its position a terug en probeerde het dier van een andere little bit but the snake was still beside its hoek te benaderen – om een betere foto te shelter rock. So I took some time to picture krijgen. Dit was de reden van mijn reis – om it and moved myself a little from left to right. zo veel mogelijk soorten te zien en om foto’s Then suddenly I heard a second rattling van ze te maken. Het stenendecor gaf me from the backside of the stone. A second onvoldoende voldoening, omdat ik niet de Crotalus cerberus! This was a great find perfecte hoek kon vinden waar de positie and I spent some time with these snakes. van de zon en de slang optimaal waren en waar de vegetatie een vrij zicht op de slang Sometimes I disturbed them a little but they gaf. Dus kwam ik voorzichtig terug naar de only started to rattle for a short moment steen waar ik de slang voor het eerst had and kept their position. The second animal gezien. De slang had haar positie een klein crawled under the rock and came up to the beetje aangepast, maar zat nog steeds stil first one on the other side. The first found bij de steen die beschutting gaf. Ik nam de snake searched for body contact to the sec- tijd om een foto te maken en verplaatste me ond. I saw now it was a pair, my first encoun- van links naar rechts. tered snake had a longer tail and was a male! From now on both snakes stayed together Toen hoorde ik opeens een tweede ratel bij and the male was aiming to get contact with de achterkant van de steen. Een tweede the sides of the last third of their bodies. The Crotalus cerberus! Dit was een geweldige female accepted him beside her but showed vondst en ik bracht wat meer tijd door met no sign for further sexual behaviour. Both deze slangen. Soms verstoorde ik hun rust snakes moved now slowly between sun and een beetje, maar ze ratelden dan alleen en shadow to thermoregulate.

LitTeratura Serpentium 2012 169 jaargang/Volume 32 nummer/no.4 beetje en bleven op hun plek. Het tweede At approx. 09:15 AM both snakes disap- dier kroop onder de steen en kwam weer peared under the stone. It was now 21°C naar voren bij de eerste steen aan de andere and the snakes had already warmed up. kant. De als eerste gevonden slang zocht Only occasionally did a head show up lichamelijk contact met de tweede. Ik zag again. In the next 15 minutes not one of the toen dat het een koppel was: de eerstgevon- snakes left their place under that stone. den slang had een langere staart en was een mannetje! Vanaf dat moment bleven de bei- This was a short thermoregulation phase de slangen samen en het mannetje probeer- and a very short time window for an ob- de contact te krijgen bij de achterste delen servation, an adaption for the harder life in van het lichaam. Het vrouwtje accepteerde the northern part of their distribution, and hem naast haar, maar toonde geen enkel in higher elevations in general. So at 09:30 sexueel gedrag. Beide slangen verplaatsten I left ‘my’ Crotalus cerberus behind me and zich nu langzaam tussen de zon en schaduw looked for further snakes in this area. But om hun temperatuur te reguleren. even on this sunny morning I had no further snake encounters. With this little adventure Om ongeveer 09:15 uur verdwenen beide I left the higher elevations of northern cen- slangen onder de steen. Het was nu 21°C tral Arizona and spent the rest of the vaca- en de slangen waren voldoende opge- tion in the southern areas of Arizona where warmd. Incidenteel zag je een hoofdje te- it is a little easier to find snakes and where voorschijn komen. In de daarop volgende the first monsoons soaked the desert. vijftien minuten verliet niet één van de slan- gen haar plek onder de steen. Dit was een Some days later my local friends Roger korte fase om de termperatuur te reguleren and Young took me out from the Tucson

Crotalus cerberus. Foto-Photo Bernd Skubowius.

LitTeratura Serpentium 2012 170 jaargang/Volume 32 nummer/no.4 Crotalus cerberus. Foto-Photo Bernd Skubowius. en een korte periode om ze te observeren. area to the Rincon Mountains. This day the Een aanpassing voor het harde leven in het Crotalus cerberus was our target species. noordelijke deel van hun leefgebied, en de We reached our destination at about 08:30 over het algemeen hogergelegen gebieden. AM, at an elevation of 1600 m, a dry river Dus om 09:30 uur liet ik ‘mijn’ Crotalus cer- wash that runs downhill. The temperatures berus achter me en ging kijken voor andere this day started at 28°C and reached 33°C slangen in dit gebied. Maar zelfs op deze at about 10:00. The sky was blue with only zonnige morgen zag ik geen andere slan- some small clouds when we started our gen. tour. This day we wanted to take data from the snakes we would encounter and take Na dit kleine avontuur verliet ik de hoger- some pictures of them. gelegen gebieden van het noordelijke deel van Centraal-Arizona en heb ik de rest van In the stony riverbed stood great Sycamore de vakantie doorgebracht in het zuidelijke trees beside some smaller bushes and deel van Arizona, waar het iets makkelijker some twigs - remaining from the last floods. is om slangen te vinden. En waar de eerste Above the river bed were grassy meadows moessonregen overigens de woestijn van with bushes and more trees, on the sides water had voorzien. of the wash were some great rocks. Often I saw some Sceloporus ssp. on stones, one Een paar dagen later werd ik door mijn vrien- big Sceloporus magister I remember on one den uit deze omgeving, Roger en Young, of the tree stems. We had no mammal sight- meegenomen van het Tucsongebied naar de ings this morning. We went downhill at the Rincon Mountains. Deze dag lag onze aan- riverwash and looked under every tree. Be-

LitTeratura Serpentium 2012 171 jaargang/Volume 32 nummer/no.4 dacht op Crotalus cerberus. We bereikten cause in this area of Arizona you can some- onze bestemming rond 08:30 uur, op een times find Crotalus cerberus at the roots of hoogte van 1600 m, een droge rivierbedding trees or on small piles of dead twigs. die afliep. De temperatuur begon deze dag met 28°C en bereikte de 33°C rond 10:00 After the first 30 minutesR oger had the first uur. De lucht was helderblauw met alleen sight of a snake, a Crotalus cerberus! It lay een paar kleine wolkjes toen we onze tocht in the shadow of the roots of a Sycamore begonnen. Deze dag wilden we gegevens tree between some branches and twigs, vastleggen van de slangen die we tegen temperature was 30°C. Unfortunately in zouden komen en tevens wat foto’s van ze this case, the snake dissapeard into one of maken. In de stenige rivierbedding stonden the mammal burrows under the tree, faster grote Sycamorebomen langs een paar klei- than we could catch it with tongs. nere bosjes en een paar twijgen – overge- bleven van de laatste overstromingen. Bo- We went further checking every hiding ven de rivierbedding waren grazige weiden place for a snake we could look in. It need- met bosjes en nog meer bomen; aan de kant ed another half an hour till we had the next van het water waren een paar grote stenen. snake sighting – again an Arizona black rat- Regelmatig zag ik een paar Sceloporus ssp. tlesnake! I found it laying on some leaves op de stenen, één grote Sceloporus magis- and branches between roots, at 33°C. ter herinner ik mij op één van de boomstam- This individual had some faint white band- men. We hebben geen zoogdieren gezien ings on the side of its dark brown body; its die ochtend. We gingen de heuvel af langs length might be 80 cm. We took some in de randen van de rivier en keken onder elke situ photos and positioned the snake a lit- boom, want in dit deel van Arizona kan je tle more photogenicaly on the shoulders of soms Crotalus cerberus tegenkomen bij the wash. boomwortels of op hoopjes dode takken. The snake was not really happy about our Na dertig minuten zag Roger de eerste plans; it started to rattle and tried to get slang, een Crotalus cerberus! De slang lag rid of us. But at no point did it try to bite in de schaduw bij de wortels van een Sy- our tongs. Wether it would bite us we had camoreboom, tussen een paar bosjes met not tested because we stood at a safe dis- twijgen. De temperatuur bedroeg 30°C. tance. The snake calmed down between Helaas verdween de slang sneller dan dat the roots of a tree and gave the three of us, wij haar met een tang konden vangen in de chance for good photos. Later we put the schuilplaats van een zoogdier die zich on- snake back where I found it and it disap- der de boom bevond. We gingen verder en peared underground. controleerden elke mogelijke verstopplek voor slangen waar we bij konden komen. We continued further and I felt that this lit- Het duurde anderhalf uur voordat we de tle walk was again becoming one of the volgende slang zagen – weer een Arizona exhausting ones. My water resources de- Black Rattlesnake! Ik vond haar liggend op creased quickly. The next snake we saw een paar bladeren en takjes tussen de wor- at about 10 AM – was a third Cerberus! It tels van een boom. Het was 33°C. Dit exem- crossed my path on its way from the bush- plaar had een paar vage, witte banden aan es of the wash, to the great rocks beside de zijkant van haar donkerbruine lichaam. the wash. We stopped it on the banks of Haaer lengte was, vermoed ik, zo’n 80 cm. the wash and convinced it to be our photo- We maakten een paar foto’s en verplaatsten graphic model. This individual was a smaller de slang daarbij naar de rand van de rivier one, of maybe 70 cm and it had some rem- om zo wat mooiere foto’s te verkijgen. Maar nants of the juvenile colour. This individual

LitTeratura Serpentium 2012 172 jaargang/Volume 32 nummer/no.4 de slang was niet echt blij met onze plan- had dark brown blotches on the back with nen: ze begon te ratelen en probeerde van a light grey to brown fading ground colour. ons af te komen. Maar geen enkele keer After our third Cerberus sight we walked a probeerde ze de tangen te bijten. Of ze ons little further but decided then to go back zou bijten, hebben we niet getest, we ston- to the car. I gave no protest because I was den op een veilige afstand. De slang werd pretty much done. rustiger tussen de wortels van een boom en gaf ons daarmee een goede kans om mooie On the way back we looked around for foto’s te maken. Later legden we de slang snakes, but not as precisely as on the way terug waar we haar hadden gevonden en ze down. Then at the same place where I saw verdween onder de grond. We gingen ver- my first Cerberus it lay again on the leaves. der en ik voelde dat deze kleine wandeling I took some relatively unmotivated photos weer een vermoeiende zou worden. Mijn and we went sweating further uphill. On this watervoorraad slonk snel. morning we saw three Crotalus cerberus, but no other snakes were active. About De volgende slang zagen we rond 10:00 uur 11:30 AM we reached the car. I was pret- – de derde Cerberus! Ze kruiste mijn pad op ty much done and we all needed a longer haar weg van de bosjes naar de grote ste- pause to recreate. nen aan de rivierkant. We hielden de slang tegen aan de rand van de rivier en over- In comparison of these two encounters of tuigde haar ervan om ons fotomodel te zijn. the Arizona black rattlesnake populations Dit was een kleinere slang, misschien 70 I noted firstly the different temperatures cm en er waren een paar restanten van de these animals are active – the Rincons are kleur die ze als juveniel hebben. Deze had much hotter than the mountains south of donkerbruine vlekken op de rug, lichtgrijs the Grand Canyon at the Prescott area, overgaand naar een bruine basiskleur. Na secondly the three Cerberus from the Rin- de vondst van onze derde Cerberus liepen cons were stronger marked than the couple we een klein stukje verder, maar besloten from the other location. Maybe a question toen terug te gaan naar de auto. Ik protes- of the age of the snakes, maybe a locality teerde niet, want ik was zo goed als op. related thing I thought? Ru b i o 2010 men- tioned that the specimens from higher el- Op de terugweg keken we rond voor slan- evations are normaly darker coloured. And gen, maar niet zo goed als op de heenweg. the specimens from their northwestern dis- Toen op dezelfde plek waar ik mijn eerste tribution are greyer, which I cannot confirm Cerberus zag liggen, lag ze er weer op de with my two Prescott-animals. But further- bladeren. Ik nam een paar ongeïnspireerde more Ru b i o 2010 remarks that this species foto’s en toen gingen we weer zwetend has the ability for a dramatic increasing of verder de heuvel op. Deze ochtend zagen the melanin in the skin. So these snakes we drie keer een Crotalus cerberus, maar can darken or lighten up in colouration er waren geen andere slangen actief. Rond within a few hours. There is a correlation 11:30 uur waren we bij de auto. Ik had het between the temperature and the coloura- helemaal gehad en we hadden allemaal een tion – the warmer snakes lighten up. Maybe lange pauze nodig om bij te komen. this is the solution for the different patterns of these two populations? I’ll prove it later Als ik deze twee twee ontmoetingen met de … When I am back in Arizona … Arizona Black Rattlesnakepopulaties met el- kaar vergelijk, dan valt het op hoe actief deze Literature dieren waren bij verschillende temperaturen Brennan, T.C. & A.T. Holycross, – de Rincons zijn veel warmer dan de ber- and in Arizona. Arizona Game and

LitTeratura Serpentium 2012 173 jaargang/Volume 32 nummer/no.4 Crotalus cerberus. Foto-Photo Bernd Skubowius.

Crotalus cerberus. Foto-Photo Bernd Skubowius.

LitTeratura Serpentium 2012 174 jaargang/Volume 32 nummer/no.4 gen ten zuiden van de Grand Canyon in het Fish Department, Phoenix, Arizona, 2006. Prescottgebied. Verder is het zo dat de drie Ducey, P.K., A.R. Breisch & J.P. Gibbs, The Cerberus van de Rincons sterkere markerin- Amphibians and Reptiles of New York State: gen hadden dan het koppel van de andere Identification, Natural History, and Conser- locatie. Misschien een kwestie van leeftijd vation. Oxford University Press, 2007. van de slangen of misschien van lokale om- Pook, C.E., W. Wüster & R.S. Thorpe, ‘His- standigheden? Rubio 2010 vermeldt dat de torical biogeography of the western rat- exemplaren van hogergelegen gebieden over tlesnake (Serpentes: Viperidae: Crotalus het algemeen donkerder gekleurd zijn. Hun viridis), inferred from mitochondrial DNA noordwestelijke soortgenoten zijn grijzer, iets sequence information’. Molecular Phyloge- wat ik niet kan bevestigen aan de hand van netics and Evolution 2000 (15(2)), 269-282. mijn twee Prescott-dieren. Verder geeft Ru- Rubio, M., Rattlesnakes of the United States bio 2010 aan dat deze soort de mogelijkheid & Canada ECO Herpetological Publish- heeft om de hoeveelheid melanine in de huid ing and Distribution, Rodeo, New Mexico, drastisch te verhogen. Dus deze slangen kun- 2010. nen donkerder of lichter worden qua kleur in een paar uur tijd. Er is een samenhang tussen http://www.reptilesofaz.org/Snakes- de termperatuur en de kleuren: hoe warmer, Subpages/h-c-cerberus.html des te lichter de slang. Misschien is dit het http://reptile-database.reptarium.cz/specie antwoord waarom er verschillende patronen s?=Crotalus&species=cerberus zijn tussen de twee populaties? Ik bewijs het later … Wanneer ik terug ben ik Arizona … English corrections: Mark Wooten.

Vertaling uit het Engels door Jos Meijer.

Crotalus cerberus. Foto-Photo Bernd Skubowius.

LitTeratura Serpentium 2012 175 jaargang/Volume 32 nummer/no.4