VLAAMSE MEESTERS 2018-2020

BELEEF DE VLAAMSE MEESTERS

PROGRAMMA 2018 - 2020

1 VLAAMSE MEESTERS 2018-2020

OP HET HOOGTEPUNT VAN DE POSTMIDDELEEUWSE ARTIS- TIEKE VERNIEUWING WAS VLAANDEREN DE INSPIRATIEBRON ACHTER DE VERMAARDE KUNSTBEWEGINGEN VAN DIE TIJD: DE VLAAMSE PRIMITIEVEN, DE RENAISSANCE EN DE BAROK. 250 JAAR LANG WAS DEZE REGIO HET TREFPUNT OM DE ALLERGROOTSTE WEST-EUROPESE KUNSTENAARS TE ONT- MOETEN EN HUN WERK TE ZIEN. DRIE KUNSTENAARS IN HET BIJZONDER, VAN EYCK, BRUEGEL EN RUBENS, TRADEN PRO- MINENT OP DE VOORGROND EN VERWIERVEN HUN PLAATS AAN HET FIRMAMENT VAN DE ALLERGROOTSTE MEESTERS ALLER TIJDEN.

De gegevens in deze brochure kunnen wijzigen. Ga voor actuele informatie naar visitflanders.com of www.flemishmasters.com

2 3 NEDERLAND

BRUGGE ANTWERPEN

GENT MECHELEN

BRUSSEL LEUVEN DUITSLAND

FRANKRIJK WALLONIË

VLAANDEREN WAS TOEN EEN SMELTKROES VAN KUNST EN CREATIVITEIT, WETENSCHAP EN UITVINDING. OOK NU NOG BRUIST DEZE REGIO VAN VITALITEIT EN VERNIEUWING.

Het project “Vlaamse Meesters” is door het huis waar Rubens leefde Veel werken van deze Vlaamse DEZE DRIE HOOGTEPUNTEN Vlaamse primitieven, zoals Jan herfst van 2019 komt Bruegel op poten gezet voor nieuwsgierige en werkte, de landschappen die Meesters kun je over de hele wereld MAG JE NIET MISSEN: van Eycks “Heilige Barbara” en naar Antwerpen, waar het reizigers die graag over anderen en Pieter Bruegel de Oude inspireerden bewonderen, maar de ervaring “Madonna bij de fontein” en Ro- gerenoveerde Museum voor over zichzelf leren. Het is bestemd zien en een origineel schilderij van is ongetwijfeld veel authentieker 1. In 2018 viert de stad Antwerpen gier van der Weydens altaarstuk Schone Kunsten Antwerpen voor mensen die, net als de Vlaamse Eyck op de precieze plek van de en indrukwekkender als je ze haar barokke erfgoed en de “De zeven sacramenten”. opent met de tentoonstelling Meesters in hun tijd, gretig nieuwe afgebeelde scène ontdekken. in Vlaanderen zelf ziet, waar de barokke levensstijl die met het ‘Bruegel’s Booming Antwerpen’. culturen en nieuwe inzichten kunstwerken tot leven kwamen. Antwerpse DNA vergroeid zijn. 2. In 2019 staan er in Brussel, Een blikvanger die je niet mag aftasten. Vlaanderen investeert aanzienlijk ‘Antwerpen Barokstad 2018, in Antwerpen en heel Vlaanderen missen! PROJECT ‘VLAAMSE in toeristische infrastructuur het teken van Rubens’ belicht allerlei evenementen op Van 2018 tot 2020 organiseert MEESTERS’ 2018-2020 en cultuur zodat bezoekers een de band tussen Rubens en de de planning om de 450e 3. Na zijn minutieuze restauratie Toerisme Vlaanderen een hele reeks fantastische belevenis te wachten barok met een reeks culturele verjaardag van Bruegels dood zal het schitterende Lam Gods activiteiten en evenementen om Het project ‘Vlaamse Meesters’ focust staat. Verder organiseren we een evenementen en tentoonstel- in 1569 te herdenken. in 2020 terugkeren naar de bezoekers van over de hele wereld op het leven en de nalatenschap van programma vol kwaliteitsevents lingen, met als kers op de taart Sint-Baafskathedraal. De recent- naar Vlaanderen te verleiden, Van Eyck, Bruegel en Rubens, actief en tentoonstellingen met de heropening van het Ko- In de lente van 2019 zal ste restauratie in een lange rij waar ze kennismaken met de in de 15e, 16e en 17e eeuw, maar ook internationale weerklank in 2018, ninklijk Museum voor Schone Bruegel alom aanwezig zijn - de vorige dateert uit de vroege Vlaamse Meesters en hun werk: een andere opmerkelijke kunstenaars uit 2019 en 2020. Kunsten Antwerpen in 2020. in Brussel en huldigt de stad jaren ’50 - is zeker de opmerke- inspirerende en verrijkende ervaring. die tijd komen aan bod. haar vroegere inwoner met lijkste en indrukwekkendste van Het museum is niet alleen een uitgelezen tentoonstellingen allemaal. Tijdens een reis naar Vlaanderen echte Rubens-schatkamer, maar en een uitgebreid kunnen bezoekers echt wandelen bezit ook topstukken van de cultuurprogramma. In de

4 5 VLAAMSE MEESTERS 2020 PROGRAMMA 2018 - 2020 HET GENTSE LAM GODS KOMT THUIS p. 41

2018-20 2018-20 REIS MET RUBENS BRUGGE, THUISSTAD NAAR ZIJN THUISSTAD VAN DE VLAAMSE ANTWERPEN PRIMITIEVEN p. 9 p. 47 2019 ONTDEK DE BELEEF DE WERELD VLAAMSE MEESTERS VAN BRUEGEL OP ONBEKENDE PLEKKEN p. 27 p. 53

6 7 PETER PAUL RUBENS IS VOORAL BEKEND ALS SUCCESVOL KUNSTENAAR, MAAR HIJ WAS OOK EEN GERESPECTEERD DIPLOMAAT, POLYGLOT EN VERZAMELAAR. HIJ GELDT ALS EEN VAN DE BEROEMDSTE INWONERS VAN ANTWERPEN.

ZIJN BRILJANTE GEEST LEEFT VOORT EN HIJ IS NOG STERK AANWEZIG IN DE STAD, NIET ALLEEN IN DE BAROKSCHILDERIJEN EN -ARCHITECTUUR. RUBENS INSPIREERT HEDENDAAGSE KUNSTENAARS EN BELICHAAMT DE ATYPISCHE LEVENSKUNST VAN DE STAD EN HAAR INWONERS.

8 9 EEN RIJZENDE STER bracht honderden creaties en schilderijen voort, vaak op Rubens werd in 1577 geboren bestelling. in Siegen (nu Duitsland), maar al gauw na zijn vaders LOOPBAAN ALS dood verhuisde hij op jonge DIPLOMAAT leeftijd met zijn moeder naar Antwerpen. Daar leerde hij Als gunsteling van schilderen en ging in de leer aartshertogin Isabella bij kunstenaars als Tobias kreeg Rubens steeds meer Verhaecht, Adam van Noort diplomatieke missies en Otto van Veen. toevertrouwd in haar naam. Zo bracht hij een In 1600 reisde hij naar Rome vredesakkoord tot stand en Venetië, en later naar tussen Spanje en Engeland. Spanje. Toen al bleek dat hij Daardoor kwam er ook een een buitengewoon talent einde aan de vijandelijkheden was en hij kreeg al snel tussen de Spanjaarden en opdrachten van beide hoven. de Nederlanders, trouwe bondgenoten van de RUBENS’ HUIS Engelsen. EN ATELIERS Rubens stond hoog in het In 1608 keerde Rubens vaandel aan hoven in heel terug naar Antwerpen als Europa. Veel tijdgenoten officiële hofschilder van schatten zijn vaardigheid de Lage Landen. Die titel als diplomaat even hoog in werd hem verleend door als zijn kunstenaarstalent. de aartshertogen Albert Rond die tijd genoot hij bijna van Oostenrijk en Isabella overal de reputatie van een van Spanje. In die periode ongeëvenaard kunstenaar. kocht de kunstenaar een huis met een stuk grond aan Tijdens zijn reizen kreeg het Wapperplein - nu het Rubens veel prestigieuze Antwerpse stadscentrum - en opdrachten, zoals de creatie renoveerde het volledig. van 24 schilderijen over het leven van Maria de Medici Geïnspireerd door de voor het Luxemburgpaleis in architectuur van de Parijs. Romeinse oudheid en de renaissance tekende hij EEN BAROKLEGENDE zelf de renovatieplannen en toverde hij een gewoon In 1630 keerde Rubens Vlaams huis om tot een voorgoed terug naar palazzo. Hij breidde het Vlaanderen en kocht hij het huis aanzienlijk uit met een kasteel van Elewijt, buiten atelier, tuinpaviljoen en Brussel. Daar schilderde hij overkoepeld beeldenmuseum. zijn grootste opdracht ooit: Een prachtige portiek 112 werken om het koninklijke bood een mooi uitzicht jachthuis in Madrid, de Torre ANTWERP BAROK 2018. op de binnentuin en het de la Parada, op te luisteren. tuinpaviljoen. Het resultaat Deze werken waren pas in RUBENS INSPIREERT mocht er zijn. Vanaf toen 1638 klaar en werden naar was zijn atelier een bron van Spanje overgebracht. activiteit waar vele schilders en studenten werkten, van Toen begon Rubens’ wie sommigen op hun beurt gezondheid achteruit te gaan. ANTWERPEN IS DE ENIGE STAD TER WERELD DIE OP ALLE VLAKKEN ZO DIEP DOORDRONGEN IS VAN naam voor zichzelf maakten, Hij stierf in 1640 op 62-jarige PETER PAUL RUBENS EN ZIJN BAROKERFGOED. “ANTWERPEN BAROQUE 2018, IN HET TEKEN VAN zoals Antoon van Dyck en leeftijd in zijn huis aan het RUBENS” IS EEN KANS OM RUBENS EN DE BAROK OP EEN INTENSE EN UNIEKE MANIER TE BELEVEN. Jacob Jordaens. Het atelier Antwerpse Wapperplein.

10 11 DANKZIJ DE CULTURELE IDENTITEIT TYPISCH ANTWERPS VAN ANTWERPEN RUBENS IS DE De traditie van nieuwe, excentrieke Het Rubenshuis - nu een van de architectuur leeft voort en ANTWERPSE belangrijkste musea in de stad - is de Antwerpse skyline krijgt er een klassiek barokgebouw. De stad regelmatig gebouwen met een BAROKGEEST is ook heel wat indrukwekkende barokke inslag bij, waaronder IK BEN MAAR EEN NOG SPRING- kerken uit die tijd rijk. Veel Richard Rogers’ Gerechtsgebouw en grote, eigentijdse kunstenaars Zaha Hadids Havenhuis, beide een GEWONE MAN, ALLEEN LEVEND. uit Antwerpen laten zich nog bezoek waard. altijd inspireren door Rubens’ extravagante baroktraditie, MET MIJN OUDE waardoor Antwerpen zo zijn eigen, authentieke levenskunst cultiveert. PENSELEN, DIE GOD OM Het woord barok is afgeleid van het Portugese woord ‘barocco’, INSPIRATIE VRAAGT. wat ‘onregelmatige parel of steen’ betekent. Misschien is dit wel de perfecte metafoor voor Antwerpen: de stad roept iets PETER PAUL RUBENS mysterieus, multidimensionaals en ondefinieerbaars op, maar blijft tegelijk toch klassiek en verrassend eigentijds.

12 13 3

1 ANTWERPEN BAROK 2018. RUBENS INSPIREERT

2 4 In 2018 brengt de stad Antwerpen hulde aan Peter Paul Rubens en zijn barokke culturele nalatenschap. Rubens wordt vaak in één adem genoemd met de barok en is een icoon voor Antwerpen. Ook vandaag is 1 \ MAS Rubens nog steeds een belangrijke inspiratiebron voor hedendaagse kunstenaars en de atypische levens- 2 \ GROENPLAATS stijl van de stad en haar inwoners. Antwerpse kunstenaars volgen zijn voorbeeld en blijven innoveren, 3 \ ROCKOXHUIS 4 \ MUSEUM PLANTIN-MORETUS wat geleid heeft tot een zekere ‘joie de vivre’ die typisch is voor onze stad. Het barokfestival brengt een 5 \ TUIN IN HET RUBENSHUIS dialoog op gang tussen de historische barok van Rubens en het werk van hedendaagse barokmeesters, 6 \ LUC TUYMANS zoals Jan Fabre en Luc Tuymans. Resultaat: interessante tentoonstellingen, opvoeringen en evenementen met diverse nieuwe artistieke creaties, waarvan er enkele permanent opgesteld zullen worden in de stad. Met de openingsplechtigheid van het nieuwe Rubens Experience Center in 2020 wordt het barokfestival afgesloten. ZOMER 2018 HERFST 2018 COKERYEN | PHOTO, FILM, FOOD OPENINGSWEEKEND EXPERIENCE TRAPS ROCKOX- EN SNIJDERSHUIS EEN BAROK FEEST MIDDELHEIMMUSEUM DICHTER BIJ BAROK MICHAELINA RUBENS, DE MEESTER KOMT MUSEUM AAN DE STROOM (MAS) 5 6 RUBENSHUIS THUIS RUBENSHUIS BLOEDROOD. LUC TUYMANS MONUMENTALE KERKEN OVER BAROK PAUL KOOIKER BAROQUE BOOK DESIGN MUSEUM VAN HEDENDAAGSE 2020 FOTOMUSEUM (FOMU) MUSEUM PLANTIN-MORETUS KUNST ANTWERPEN (M HKA) OPENING VAN HET BAROK BUREZ, DE WANDELBOU- BAROK BUREZ RUBENS EXPERIENCE CENTER LEVARD VAN HET MAS VERWEL- DE WANDELBOULEVARD VAN HET KOMT ATHOS BUREZ MAS VERWELKOMT ATHOS BUREZ OPENINGSTENTOONTELLING 2018 MUSEUM AAN DE STROOM (MAS) MUSEUM AAN DE STROOM (MAS) 2019 ONTWORPEN DOOR RUBENS MONUMENTALE KERKEN RUBENSHUIS PERMANENT AANBOD PERMANENT AANBOD & PODIUMKUNSTEN & PODIUMKUNSTEN

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 01 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 01

14 15 EVENEMENTEN EN TENTOONSTELLINGEN 2018 www.rubenshuis.be Gereduceerd tarief, trade- en groep- diverse digitale toepassingen krijgen PRAKTISCHE INFORMATIE BAROK BUREZ ZOMER 2018 www.mas.be starief voor 12 pers. en meer: 8 € bezoekers de gelegenheid dichtbij de DE WANDELBOULEVARD MAS (MUSEUM AAN DE STROOM) Kinderen (-12), Festival Card: gratis architectuur van Rubens te komen. www.middelheimmuseum.be OPENINGSWEEKEND Hanzestedenplaats 1, Antwerpen MIDDELHEIM MUSEUM VAN HET MAS VERWEL- PRAKTISCHE INFORMATIE Middelheimlaan 61, Antwerpen KOMT ATHOS BUREZ EEN BAROK FEEST OPENINGSUREN + verschillende locaties in de stad VAN 1 JUNI TOT 2 SEPTEMBER 2018 RUBENS DE MEESTER KOMT www.rubenshuis.be ATHOS BUREZ IN HET MAS Tijdens het openingsweekend wordt Di - vrij: 10.00 tot 17.00 THUIS RUBENSHUIS, OPENINGSUREN de stad drie dagen lang omgetoverd (kassa open tot 16.00) Wapper 9 - 11, Antwerpen VAN 1 JUNI TOT 23 SEPTEMBER 2018 In 2018 verwelkomt het MAS een fotoreeks over barok van de jonge tot een schouwtoneel. Op het pro- Za - zo: 10.00 tot 17.00 NIEUWE TOPSTUKKEN VERRIJKEN DE Benedenverdieping en tuin zijn toe- JUNI EN JULI: Di - zo: 10.00 - 21.00 gramma, volledig in barokstijl, staat (kassa open tot 16.00) gankelijk voor rolstoelgebruikers AUGUSTUS: Di - zo: 10.00 - 20.00 fotograaf Athos Burez. Met 30 COLLECTIE VAN HET RUBENSHUIS niet alleen de opening van drie grote Gesloten op maandagen SEPTEMBER: Di - zo: 10.00 - 19.00 afbeeldingen en installaties biedt hij tentoonstellingen, maar ook flamboy- OPENINGSUREN een eigenzinnige en hedendaagse In aanloop naar Antwerpen Barok ant theater op locatie. TICKETS VAN 1 JUNI TOT EN MET EIND TICKETS kijk op verschillende genres uit deze 2018 wordt de collectie van het Volwassenen: 10 € SEPTEMBER 2018 Gratis stijlperiode: stillevens, portretten, Rubenshuis verrijkt met een tiental Gereduceerd tarief, trade- en groeps­ Din-vrij: van 10 tot 17 uur landschappen en interieurs. Het werk PRAKTISCHE INFORMATIE bijzondere meesterwerken. Al eerder tarief voor 12 pers. en meer: 8 € (u kunt tot 16 uur tickets kopen) van Burez wordt gekenmerkt door kreeg het Rubenshuis werken van Diverse locaties in de stad Kinderen (-12), Festival Card: gratis Zat-zon: van 10 tot 17 uur een haast surrealistische kijk op Tintoretto en Van Dyck. en deze Van 1 tot 3 juni 2018 (u kunt tot 16 uur tickets kopen) vertrouwde beelden, waardoor deze stukken krijgen nu gezelschap: werk- Gesloten: Maandagen PAUL KOOIKER vaak tussen twee werelden lijken te en van een Italiaanse meester die TICKETS zweven. In deze fototentoonstelling Rubens inspireerde, werken Gratis TICKETS In het FOMU wordt het Rubeniaans in het MAS gaan oude barokke ele- BLOEDROOD. LUC van enkele van zijn meest getal- Individueel: 10 euro in de schijnwerpers gezet en in zijn menten hand in hand met het heden. TUYMANS OVER BAROK enteerde leerlingen, topwerken van Kaarthouders en groepen van 12 context geplaatst met werk van de Zo ontstaat een geheel nieuwe en Rubens’ hand die voor het eerst of meer personen: 8 euro Nederlandse kunstenaar Paul Kooiker. unieke barokke beeldcultuur. De De in Antwerpen wonende kunste- terugkeren naar de plek waar ze Bezoekers jonger dan 12 jaar, Festival- tentoonstelling kan vanaf 1 juni 2018 MICHAELINA naar Luc Tuymans zal in het Museum werden geschilderd. En er is natuurli- pas: gratis PRAKTISCHE INFORMATIE gratis worden bezocht in de wan- van Hedendaagse Kunst Antwerpen jk Rubens’ zelfportret, dat De tentoonstelling in het teken van het contrast tonen tussen historische delboulevard van het MAS. Twee-, tijdens een grondige restauratie veel www.fomu.be Michaelina Wautier (1617?-1689) toont barokkunstenaars en hedendaagse drie- of meerluiken vullen de licht- nieuwe geheimen prijsgaf. De nieuwe FOMU (Fotomuseum) het uitzonderlijke talent van een meesters. Uit de collectie van het bakwanden en creëren zo bakens die aanwinsten worden in de aanloop Waalsekaai 47, Antwerpen je vanuit de verte kunt herkennen. kunste­nares die opgroeide in een Koninklijk Museum van Schone naar het festival onthuld. periode waarin vrouwelijke kun- Kunsten is een aantal barokwerken EXPERIENCE TRAPS OPENINGSUREN stenaars een uitzondering waren. geselecteerd die samen met de door PRAKTISCHE INFORMATIE ONTDEK DE GERESTAUREERDE Het Middelheimmuseum belicht de VAN 29 JUNI TOT 7 OKTOBER 2018 Wautier schrikte er niet voor terug Luc Tuymans gekozen hedendaagse MAS (MUSEUM AAN DE STROOM) PORTIEK EN HET TUINPAVILJOEN hedendaagse invloed van barok door Di - zo: 10.00 - 21.00 grootschalige historische taferelen werken de tentoonstelling compleet Hanzestedenplaats 1, Antwerpen de nadruk te leggen op de span- te schilderen, iets waar zelfs vele maken. Van Rubens tot Wim Delvoye. www.mas.be De portiek en het tuinpaviljoen zijn ning tussen het natuurlijke en het TICKETS mannelijke schilders zich niet aan En van Caravaggio tot Ed Kienholz. de enige twee originele overblijfselen waagden. Van haar hand zijn 26 kunstmatige Volwassenen: 8 € OPENINGSUREN uit de woning van Rubens en zijn De grot, het labyrint, het tableau Groepstarief: 6 € VAN 1 JUNI T.E.M. 31 OKTOBER 2018 werken bekend, die opvallen door PRAKTISCHE INFORMATIE vandaag de enige zichtbare sporen hun gedurfde thematiek en uitste- vivant, de folly, de fontein, de Tradetarief: 5 € Din - zon: van 09.30 tot 21.30 uur van trompe-l’oeil; al deze kenmerken uit -26: 3 € kende schildertechniek. www.muhka.be VAN 1 NOVEMBER 2018 T.E.M. 21 APRIL de meester als architect. Deze 400 de barok inspireren internationale -18: en Festival Card: gratis De tentoonstelling rond Michaelina M HKA 2019 jaar oude elementen zijn weer aan hedendaagse kunstenaars om spe- Din - zon: van 09.30 tot 23.30 uur Wautier is de eerste retrospec- Leuvensestraat 32, Antwerpen restauratie toe. Tijdens het festival- tieve van het werk van deze ciaal voor het Middelheimmuseum Gesloten: maandagen jaar Antwerpen en de openbare ruimtes in de stad barokkunstenares.­ OPENINGSUREN nieuwe werken te creëren, waar FROM 1 JUNE TO 16 SEPTEMBER 2018 TICKETS: Barok 2018. kunnen bezoekers van architectuur, sculpturen en installa- PRAKTISCHE INFORMATIE Di - zo: 11.00 - 18.00 Toegang tot de Wandelboulevard van ‘Rubens inspireert’ de restauratie ties samenkomen. Deze kunstwerken het MAS Do: 11.00 - 21.00 live ter plekke volgen en ontdekken. De tentoonstelling Michaelina is een zullen het publiek betoveren, verras- en de tentoonstelling Barok Burez is Dankzij rondleidingen, lezingen, sen en imponeren. GRATIS productie van het Rubenshuis en TICKETS bezoeken aan het bouwterrein en is als uitzondering te gast bij het MAS. Volwassenen: 10 €

16 17 MUZIEK IN DE PRAKTISCHE INFORMATIE PRAKTISCHE INFORMATIE PRAKTISCHE INFORMATIE TICKETS ARCHITECTUUR VAN KUNST- www.rockoxhuis.be www.museumplantinmoretus.be TENTOONSTELLINGEN, Volwassenen en kinderen: 6€ RUBENS Gereduceerd tarief en tradetarief: JAN FABRE ROCKOX- & SNIJDERSHUIS Vrijdagmarkt 22, Antwerpen DANS EN MUZIEK 4€, Festival Card: gratis Hendrik Conscienceplein 12, IN MONUMENTALE KERKEN Keizerstraat 10-12, Antwerpen IN RUBENS VOETSPOREN Antwerpen OPENINGSUREN Een nieuwe wandeling neemt je RUBENS’ GRAFKAPEL Antwerpen heeft vijf monumen- OPENINGSUREN VAN 28 SEPTEMBER 2018 mee langs monumentale kerken OPENINGSUREN VAN 28 SEPTEMBER 2018 TOT 6 JANUARI 2019 tale kerken waar barok en de in Antwerpen, die allemaal op hun SINT-JACOBSKERK VAN 1 JUNI TOT 31 DECEMBER 2018 wereld van Rubens tot leven TOT 13 JANUARI 2019 Di - zo: 10.00 - 17.00 eigen manier verbonden zijn aan Lange Nieuwstraat 73-75, Antwerpen Ma - za: 10.00 - 13.30 en 14.00 - 17.00 Di - zo: 10.00 - 17.00 Gesloten op maandagen, komen. De majestueuze Onze- Peter Paul Rubens. Ontdek een Lieve-Vrouwekathedraal, de Sint- (kassa sluit om 16.00) 1 november, 25 december selectie van 3 kerken onder begelei- OPENINGSUREN Gesloten op zon- en feestdagen Gesloten op maandagen, 1 november, en 1 januari. Pauluskerk, de Sint-Andrieskerk, ding van een ervaren gids om zo in VAN 1 JUNI TOT 31 OKTOBER 2018 de Sint-Carolus Borromeuskerk en 25 & 26 december, 1 & 2 januari. Rubens zijn voetsporen te treden. Ma - zo: 14.00 - 17.00 TICKETS de onlangs gerestaureerde Sint- VAN 1 NOVEMBER Jacobskerk. Deze kerken behoorden TICKETS Volwassenen: 8 € VAN 9 JULI TOT 10 DECEMBER 2018 TOT 31 DECEMBER 2018 Volwassenen: 10 € Gereduceerd tarief, trade- tot de meest enthousiaste opdracht- Gids: € 105 (inkom niet inbegrepen) Sat - Sun: 2 pm - 5 pm gevers voor nieuw werk van Rubens HERFST 2018 Gereduceerd tarief, trade- en groepstarief voor 12 pers. Reserveren via en groepstarief voor 12 pers. en meer: 6 € en zijn tijdgenoten. In 2018 wordt www.antwerpbaroque2018.be deze permanente tentoonstelling en meer: 8 € Kinderen (-12), Festival Card: gratis TICKETS Kinderen (-12), Festival Card: gratis nog dichter naar de bezoeker SINT-AUGUSTINUSKERK Volwassenen: 3€ COKERYEN | PHOTO, gebracht: de meesterwerken van Kammenstraat 81, Antwerpen Gereduceerd tarief en tradetarief: 2€ FILM, FOOD Rubens in de kathedraal, de barok- Kinderen (-12), Festival Card: gratis BOEKONTWERPER - meester aan het werk als architect OPENINGSUREN De barokschilder Frans Snijders BOEKARCHITECTUUR in de Carolus Borromeuskerk en Officiële opening: 15 AUGUSTUS 2018 EEN BAROKJUWEEL IN EEN (Antwerpen, 1579-1657) staat bekend zijn grafkapel in de Sint-Jacobskerk. Open voor publiek: openingsdagen ntb om zijn jachtscènes, indrukwek- Het Museum Plantin-Moretus, Nergens anders kunt u dit rijke ver- GOTHISCHE SCHRIJN kende markttaferelen en stillevens. Unesco Werelderfgoed, brengt een leden van zo dichtbij bewonderen. Rubens vroeg Snijders regelmatig ode aan alle boekontwerpers en LET OP TICKETS SINT-PAULUSKERK om delen van zijn schilderijen voor in het bijzonder aan Peter Paul ntb; Festival Card: gratis Sint Paulusstraat 22, Antwerpen Maar er is meer, Antwerpen Barok hem uit te voeren. Rubens. Extra aandacht wordt (toegang via Veemarkt 14) ‘De Meester komt thuis’ en 2018 slaat ook een brug met het KUNSTCREATIES besteed aan de vriendschap en heden aan de hand van heden- Net als Frans Snijders heeft ook samenwerking tussen Rubens de tentoonstellingen in de OPENINGSUREN daagse creaties: visuele kunst, dans culinair fotograaf Tony Le Duc oog en Balthasar I Moretus, kleinkind Handschoenmarkt, Antwerpen VAN 1 JUNI TOT 31 OKTOBER 2018 monumentale kerken kunnen en muziek die zich altijd hebben voor aantrekkelijke composities. van Christophe Plantin, met wie laten inspireren door het werk Ma - zo: 14.00 - 17.00 Hij experimenteert met kleuren en OPENINGSUREN Rubens het barokboek creëerde. nog tot eind december 2018 van Rubens. Een bezoek aan deze verheft gewone voedingsproducten VAN 1 JUNI TOT 31 DECEMBER 2018 Hedendaagse boekontwerpers kerken dompelt de bezoeker onder VAN 1 NOVEMBER tot kunstwerkjes. Voor de tentoon- worden bezocht en Barok Burez Ma - vrij: 10.00 - 17.00 delen hun visie op boekarchitectuur. in de wondere wereld van schone TOT 31 DECEMBER 2018 stelling Cokeryen | Photo, Film, Food Za: 10.00 - 15.00 ‘Mijn drukwerk heeft niet dezelfde zelfs nog tot 30 april 2019. kunsten, inspiratie en verwondering. Za - zo: 14.00 tot 17.00 heeft Le Duc werken samengebracht Zon- en feestdagen: 13.00 - 16.00 prijs als dat van andere drukkers,’ van Snijders en zijn tijdgenoten zei Balthasar, ‘en Rubens’ schilde- TICKETS waarin voedsel en ingrediënten een rijen hebben niet dezelfde prijs als Gratis hoofdrol spelen. Hij plaatst deze die van andere schilders.’ Esther selectie naast zijn eigen werk. Chadwick, Apollo, feb. 2017.

18 19 UNIEKE RUBENSACTIVITEITEN VOOR GROEPEN. EVENEMENTEN EN BAROK FESTIVALPAS 2018 - Gratis downloaden op Meer informatie: smartphones en tablets www.visitantwerpen.be TENTOON­STELLINGEN 2020 De Barok Festivalpas is de beste - In het Nederlands / Engels / Frans www.visitantwerpen.be/barok. manier om Antwerpen Barok 2018 te / Duits. Andere talen volgen nog. ontdekken. Deze pas is 48 uur geldig Meer informatie: OPENING RUBENS EXPERIENCE CENTER (vanaf het moment dat je de pas voor www.antwerpmuseumapp.com het eerst gebruikt) en geeft gratis of vanaf maart 2017 op www. RONDLEIDINGEN IN MUSEA Maak kennis met een van de meest Rubens’ vrienden: Nicholaas Rockox, toegang tot alle tentoonstellingen en visitantwerpen.be/barok veelzijdige kunstenaars ooit: Peter Frans Snijders, Christophe Plantin en monumentale kerken die met hun - In het Nederlands / Engels / Paul Rubens. Verken zijn palazzo Jacob Jordaens. In de derde ruimte programma meedoen aan Antwerpen Frans / Duits. Italiaans en Spaans en atelier, bezoek zijn vrienden en neemt Rubens de bezoekers mee Barok 2018. Met de pas krijg je ook op aanvraag. familie, reis in het gezelschap van naar Italië en Spanje, landen waar korting op andere evenementen. RONDLEIDING IN RUBENS’ - Afhankelijk van het museum deze diplomaat door Europa en hij in zijn tijd zelf is geweest, en Bovendien krijg je er een handige groepen van min. 15 personen tot ontdek waarom zijn naam in de 21e toont hij hoe hij tot en met vandaag gids bij en een stadsplan met nuttige VOETSPOREN max. 20 personen eeuw nog altijd weerklinkt. In het de dag bekend is gebleven. informatie over alle baroklocaties die - 75 € (excl. boekingskosten) gloednieuwe Rubens Experience De Rubensrondleiding begint in je moet zien. Gratis openbaar vervoer Center ontrafel je het mysterie Een bezoek aan het Rubens de buurt van de Schelde, de rivier is niet inbegrepen. Meer informatie: achter een van de grootste kunste- Experience Center is het ideale die Antwerpen en zijn kunstenaars www.visitantwerpen.be/baroque naars ooit, en dat in zijn geboorte- beginpunt voor een Rubens welvarend maakte. De wandeling Meer informatie: plaats: Antwerpen. Experience in Antwerpen. Het voert deelnemers door de www.visitantwerpen.be/trade- Experience Center biedt directe nauwe steegjes langs huizen van baroque Maak kennis met de man, kunste- toegang tot het Rubenshuis, het vrijmetselaars en woningen van LAATAVONDBEZOEKEN EN naar, Antwerpenaar, zakenman en Rubenianum en de tuin, alsook tot bankiers naar het stadscentrum. De Barok Festivalpas kost 25 diplomaat Peter Paul Rubens. Hij alle andere plekken in de stad die Dan neemt ze je mee langs hippe SPECIALE RECEPTIES euro en kan vanaf de herfst 2017 zal de bezoekers zelf ontvangen en verbonden zijn met Rubens. antiek- en modewinkels om het online worden besteld. Neem rondleiden in een virtuele wereld hoogtepunt te bereiken: het - Exclusieve bezoeken en voor tradetarieven contact op via die in het teken staat van het leven PRAKTISCHE INFORMATIE Rubenshuis zelf. openingsuren [email protected]. - Bezoeken achter de schermen, en het werk van deze meester. Special effects, innovatieve, inter- http://www.visitantwerpen.be/nl/ Tijdens bepaalde dagen komt de met privé orgelconcerten in actieve elementen en levensgrote barok rondleiding ook langs de Sint- historische kerken weergaven worden gecombineerd Augustine kerk, waar het nieuwe - Creatieve workshops: drukken, in de drie ruimtes in het Rubens RUBENS EXPERIENCE CENTRE werk van Jan Fabre te zien is. graveren, boekbinden ANTWERPSE MUSEUM APP Experience Center en zullen zorgen Hopland, Antwerpen DE BAROK EDITIE Gezelschappen voor een ongekende belevenis. In Nabij het Rubenshuis RONDLEIDING MET GIDS BAROQUE Neem contact op met: de eerste ruimte is Rubens aan het BEWEEGT VANAF 1 JUNI. [email protected] van wereldklasse Antwerpen is pure verwennerij werk in zijn atelier of heeft hij thuis TRADECONTACT RONDLEIDING MET GIDS BAROQUE voor barok- en Rubensfans. Je zullen op de bezoek van vrienden en familie. In [email protected] SHOCK. A LIMITED EDITION vindt er een weelde aan kunst, PRAKTISCHE bekendste plekken de tweede ruimte pronkt Rubens T +32 (0)3 201 15 57 geschiedenis en barokke levenskunst met zijn geliefde stad: Antwerpen. - Beschikbaar in het Nederlands / om te ontdekken. Geniet er van INFORMATIE in Antwerpen Een sensationele virtuele wandeling OPENINGSUREN Engels / Frans / Duits. Italiaans / rondleidingen, wandelingen en krijg muziek, theater, door de stad neemt de bezoekers 2020 Spaans op aanvraag. tips van locals. ALLE PRIJZEN EN DATA mee langs alle plekken die belangrijk - Max. 20 deelnemers opera en andere waren in het leven en de kunst van TICKETS - 85 € (excl. boekingskosten) KUNNEN VERANDEREN Deze app is de ultieme gids kunstvormen Rubens. Tijdens de wandeling komt Toegang inbegrepen bij het ticket - In het Nederlands / Engels / Frans om de rijke barokschatten en de bezoeker onder andere langs de voor het Rubenshuis / Duits. Italiaans en Spaans op brengen. Van juni verborgen geheimen van de stad te [email protected] Onze-Lieve-Vrouwekathedraal, de Volwassenen: 8€ aanvraag. achterhalen. tot december 2018. Sint-Carolus Borromeuskerk, de Sint- Gereduceerd tarief en tradetarief: 6€ - Graag minstens 3 weken op www.visitantwerpen.be/barok Pauluskerk en de Sint-Jacobskerk, Kinderen (-12), Antwerp City Card: voorhand boeken via: - Barokrondleidingen, -wandelingen T +32 (0)3 201 15 57 maar ook langs de huizen van gratis en tips beschikbaar in maart 2018 www.visitantwerpen.be

20 21 PERMANENT RUBENS & BAROKAANBOD

WIE ANTWERPEN ZEGT, DENKT AAN RUBENS

In geen enkele andere stad ter wereld vind je zoveel tastbare herinneringen aan Rubens als in Ant- werpen, waar hij het grootste deel van zijn leven woonde en werkte. In deze stad ging hij in de leer, deelde hij lief en leed met zijn gezin, en ontving hij prinsen en hoogwaardigheidsbekleders als diplo- maat voor de Lage Landen. Antwerpen was ook de plaats waar hij schilderde en door het publiek vereerd werd als grootste schilder van zijn tijd. Zijn aanwezigheid is nog steeds sterk voelbaar in de stad. Rubens’ standbeeld verwelkomt bezoekers op de Groenplaats. In de stad kun je meer dan vijftig van zijn werken zien in musea en kerken, vaak in de omgeving waarvoor ze gemaakt werden. Zijn huis, atelier en graf bevinden zich allemaal in Antwerpen.

RUBENSHUIS TUINPAVILJOEN nooit als schilder. Dit portret wordt gewoonlijk toegeschreven aan het Peter Paul Rubens (1577-1640) Peter Paul Rubens kocht zijn huis in jaar 1630, wanneer Rubens trouwde ontving heel wat bezoekers in het 1610. Hij liet er een tuinscherm, een met Helena Fourment. Hij was toen Rubenshuis. De meester leefde hier paviljoen, een beeldenmuseum en 53 jaar. Rubens’ zelfportret zal een jarenlang met zijn gezin en schil- een atelier aan bouwen, die hij alle- hoognodige restauratie ondergaan. TENTOONSTELLING derde er met collega’s en assistenten maal zelf ontwierp. Het tuinscherm Het meesterwerk is opnieuw te ‘ONTWORPEN DOOR RUBENS’ in het atelier dat hij zelf ontwierp. en het paviljoen zijn nu aan restau- bewonderen tijdens het culturele Een groot deel van zijn uitgebreide ratie toe, als gevolg van vervuiling stadsfestival Antwerpen Barok 2018. ‘Ontworpen door Rubens’ legt de nadruk op een PRAKTISCHE INFORMATIE oeuvre is afkomstig uit dit huis in en waterschade. De restauratiewer- Rubens wordt de geweldige gast- buitengewoon aspect van het oeuvre van deze het hart van Antwerpen. ken zijn gepland voor 2017-2019. Tot heer van dit evenement wanneer briljante kunstenaar: Rubens als ontwerper van www.rubenshuis.be de werken van start gaan, wordt zijn portret in zijn oorspronkelijke exclusieve, luxueuze kunstobjecten gemaakt van Hier toonde Rubens wie hij echt het schelpvormige motief van het glorie hersteld is. dure materialen zoals zilver, ivoor en brons. Het RUBENSHUIS was: een schilder, kunstverzamelaar, tuinscherm ondersteund door een was tijdens zijn verblijf in Italië dat Rubens dit Wapper 9 - 11, Antwerpen vader, vriend, architect en leraar. houten structuur. Bezoekers kunnen PRAKTISCHE INFORMATIE soort objecten voor het eerst zag. Terug in zijn Zijn bekendste en ongetwijfeld de restauratiewerken ter plaatse atelier in Antwerpen ging Rubens de artistieke TRADECONTACT meest getalenteerde medewerker bekijken. www.rubenshuis.be uitdaging aan om ontwerpen voor zulke kostbare [email protected] was Antoon van Dyck (1599-1641). pronkstukken te maken. Voor de uitvoering van T +32 (0)3 201 15 57 Van Dyck bleek een uitzonderlijk RESTAURATIE RUBENSHUIS zijn ontwerpen richtte Rubens zich tot bevriende kunstenaar en zijn kwaliteiten VAN RUBENS’ ZELFPORTRET Wapper 9-11, Antwerpen jonge, getalenteerde kunstenaars, zoals de Duitse OPENING HOURS vielen Rubens al snel op. Antoon beeldhouwer Georg Petel (1601/02-1634) en de 2020 van Dyck was ook de eerste, Het Rubenshuis is volstrekt uniek en TRADECONTACT Vlaamse beeldhouwers Artus I Quellinus (1609-1668) serieuze rivaal van Rubens. Later, huisvest een collectie van meester- Visit Antwerp en Lucas Faydherbe (1617-1697). TICKETS wanneer hij in Italië en Londen werken van Rubens zelf en van zijn [email protected] collega’s en tijdgenoten. Een van T +32 (0)3 232 01 03 ntb werkt, ontpopt van Dyck zich tot Voor het eerst in de geschiedenis zullen een dertig- een virtuoos portretschilder. Van deze meesterwerken is het zelfpor- tal ontwerpen (schilderijen, olieverfschetsen en Dycks portretten in het Rubenshuis tret van Rubens. De kunstenaar TICKETS tekeningen) en de objecten zelf samen worden illustreren zijn feilloze sensitiviteit en maakte verrassend weinig zelfpor- Individueel: 8 € gebracht in een fascinerende tentoonstelling. briljante techniek. tretten en als hij dat toch deed, Gereduceerd tarief, trade- en stelde hij zichzelf altijd voor als groepstarief voor 12 pers. en meer: een zelfzekere en voorname heer, 6 €

TRADECONTACT [email protected] - T +32 (0)3 201 15 57

MEER INFORMATIE http://www.visitantwerpen.be/nl/barok

22 23 KONINKLIJK MUSEUM VOOR SCHONE KUNSTEN ANTWERPEN

Het museum is nu gesloten voor renova- tiewerken, maar heropent in de loop van 2020. Het wachten is de moeite waard, want hier zie je een van de mooiste Ru- benscollecties in België.

PRAKTISCHE INFORMATIE

KONINKLIJK MUSEUM VOOR SCHONE KUNSTEN ANTWERPEN Leopold de Waelplaats 2, Antwerpen

TRADECONTACT Birgit Pluvier [email protected] T +32(0)3 224 95 67

TRADECONTACT PRAKTISCHE INFORMATIE SINT-JACOBSKERK SNIJDERS&ROCKOX HOUSE [email protected] Lange Nieuwstraat 73 T +32 (0)3 232 01 03 ONZE-LIEVE-VROUWEKATHEDRAAL Antwerpen De voormalige woning van Nicolaas Groenplaats 21 Rockox, toentertijd burgemeester van OPENINGSUREN Antwerpen TRADECONTACT Antwerpen en een vriend en mecenas van Di - zo: 10.00 - 17.00 Marieke D’Hooghe Rubens, is een schatkamer vol barok- Gesloten op ma en op 1 januari, 1 TRADECONTACT marieke.d’[email protected] kunst. mei, Hemelvaartsdag, 1 november, Elisabeth Michiels 25 december [email protected] PRAKTISCHE INFORMATIE Uitzonderlijk open op paasmaan- T +32 (0)3 213 99 51 dag en tweede pinksterdag SINT-CAROLUS www.rockoxhuis.be OPENINGSUREN TICKETS Ma - vr: 10.00 - 17.00 BORROMEUS- EN ROCKOXHUIS Individueel: 8 € Za: 10.00 - 15.00 SINT-PAULUSKERK Keizerstraat 10-12, Antwerpen Gereduceerd tarief, trade- en groep- Zon- en feestdagen: 13.00 - 16.00 starief voor 12 pers. en meer: 6 € Rubens’ talent als ecclesiastisch TRADECONTACT AUDIOGIDS: verkrijgbaar in het TICKETS barokarchitect is duidelijk zichtbaar Patrick Wuytack Nederlands, Frans, Engels, Duits en Individueel: 6 € in deze twee kerken. [email protected] Spaans, aan de receptie voor 2 € Trade: 4 € T +32 (0)3 201 92 50 PRAKTISCHE INFORMATIE MONUMENTALE KERKEN IN ONZE-LIEVE- SINT-JACOBSKERK ANTWERPEN MUSEUM VROUWEKATHEDRAAL www.mkaweb.be PLANTIN-MORETUS Hier kreeg de kunstenaar zijn laat- Vier meesterwerken van Rubens ste rustplaats. Rubens koos zelf het SINT-CAROLUS BORROMEUS UNESCO WERELDERFGOED worden hier permanent tentoon- schilderij voor het altaar: zijn eigen Hendrick Conscienceplein 12 In het huis van Rubens’ goede vriend gesteld. Acht altaarstukken uit de “Onze-Lieve-Vrouw omringd door Antwerpen Christoffel Plantijn zijn veel gravures van collectie van het Koninklijk Museum heiligen.” de kunstenaar gedrukt. voor Schone Kunsten Antwerpen SINT-PAULUSKERK vormen de blikvangers van de Re- PRAKTISCHE INFORMATIE Sint-Paulusstraat 22 PRAKTISCHE INFORMATIE ünie-tentoonstelling. Antwerpen MONUMENTALE KERKEN IN MUSEUM PLANTIN-MORETUS Van Quinten Metsijs tot Peter Paul ANTWERPEN TRADECONTACT Vrijdagsmarkt 2, Antwerpen Rubens. Tot eind 2018. Marieke D’Hooghe www.mkaweb.be marieke.d’[email protected]

24 25 BRUEGELS WERELD BELEVEN 2019

HOEWEL WE WEINIG WETEN OVER HET LEVEN VAN PIETER BRUEGEL DE OUDE, KUNNEN WE VEEL AFLEIDEN UIT ZIJN SCHILDERIJEN EN UIT DE TIJD WAARIN HIJ LEEFDE. HIJ WAS DUIDELIJK EEN VINDINGRIJK KUNSTENAAR DIE DE VERBEELDING EN PERCEPTIE VAN VOLGENDE GENERATIES STERK BEÏNVLOEDDE.

26 27 BRUSSEL EN ZIJN OMGEVING INSPIREERDEN BRUEGEL, WANT DE MEESTE VAN ZIJN HET ENIGMA VAN miniatuurschilder Giulio Clovio verspreid zijn, kun je er vier PIETER BRUEGEL DE die drie van Bruegels schilde- zien in het Koninklijk Museum SCHILDERIJEN HEEFT HIJ HIER rijen opnam in zijn testament voor Schone Kunsten in Brus- OUDE uit 1578. Helaas overleefde sel en het iconische schilderij GEMAAKT. HET BRUEGEL- geen van deze werken. “Dulle Griet” in het Museum In realiteit weten we maar Mayer van den Bergh in Ant- BEZOEKERSCENTRUM WIJDT EEN weinig over zijn leven met Rond 1554 keerde Bruegel werpen. Dit museum heeft ook zekerheid en daardoor blijft terug naar Antwerpen, waar- Bruegels 12 handgeschilderde VOLLEDIGE VERDIEPING AAN hij een raadselachtig figuur. schijnlijk via de Alpen. Zijn houten borden die elk een Hij was duidelijk gefascineerd reis resulteerde in een aantal bekende spreuk uitbeelden in EEN SCHILDERSATELIER UIT DIE door de natuur, mensen en schitterende tekeningen van zijn bezit. humor, waardoor hij niet echt berglandschappen. Deze schet- TIJD EN DE WERKMETHODES in een hokje van een bepaald sen, die de basis vormden voor VAN DE KUNSTENAAR. ‘type’ kunstenaar past. veel latere schilderijen, waren GEZINSLEVEN IN geen weergaven van bestaan- BRUSSEL Twee vroege bronnen, sug- de plaatsen, maar composities gereren dat Bruegel wellicht om organisch leven in de In 1563 verhuisde Bruegel naar geboren is tussen 1525 en natuur te bestuderen. 1530, omdat hij in 1551 als vrije Brussel om dichter bij het meester geregistreerd werd in handels- en machtscentrum het Antwerpse Sint-Lucasgilde. BEROEPSKUNSTENAAR en potentiële klanten te zijn. Daaruit concluderen we dat Brussel trok kunstenaars en hij waarschijnlijk tussen 1545 Halverwege de 16e eeuw wordt nieuwe stadsadel aan. In dat- en 1550 als leerjongen diende Bruegel actiever op professi- zelfde jaar huwt hij Mayken bij Pieter Coecke van Aelst, oneel vlak. Rond 1552 legde Coecke, dochter van Pieter meester en welbekend wand- hij zijn eerste contacten met Coecke en Mayken Verhulst, tapijtontwerper, architect en prentenuitgever Hieronymus in de Brusselse Onze-Lie- beeldhouwer. In die leertijd Cock. Uit die tijd dateren zijn ve-Vrouw-ter-Kapellekerk, leidde Coeckes vrouw, Mayken vroegste, bewaarde tekeningen vlakbij hun woonplaats. Deze Verhulst, hem mogelijk op tot die je ook nu nog kunt bewon- buurt floreerde volop in de verluchter van handschriften. deren in de collectie grafisch 16e eeuw en lag niet ver van werk van Bruegel - een van de het Coudenbergpaleis aan de SINT-LUCASGILDE rijkste ter wereld - bewaard in Kunstberg, het hoofdverblijf de Koninklijke Bibliotheek van van Karel V. België. Daar vonden ook een Als lid van het Antwerpse 90-tal zeldzame prenten van Bruegel stierf in 1569 en is Sint-Lucasgilde werd Bruegel topkwaliteit en drie tekenin- ongetwijfeld blootgesteld aan begraven in de kerk waar gen van de meester zelf een hij trouwde, de Onze-Lie- de invloed van lokale roma- thuis. nisten die Italië afreisden en ve-Vrouw-ter-Kapellekerk in de de klassieke en humanistische buurt van de Brusselse wijk Na zijn terugkeer uit Italië Zavel. Bruegels beide zonen, cultuur hoog in het vaandel begon Bruegel zich toe te droegen. Het was dus geen Pieter (de Jonge) en Jan (de leggen op de schilderkunst. Oude), respectievelijk geboren verrassing dat hij naar Italië Voor zover wij weten, bleef reisde rond 1552 waar hij in in 1564 en 1568, groeiden zelf een 40-tal werken gespaard. op tot voorname kunstenaars. Rome kennismaakte met Hoewel ze over de hele wereld

28 29 DE OP ÉÉN NA GROOTSTE BRUSSEL REGIO COLLECTIE TER WERELD VAN TENTOONSTELLINGEN BRUSSEL HET WERK VAN BREUGEL TENTOONSTELLINGEN DE WERELD VAN BRUEGEL IN KONINKLIJK MUSEA VOOR SCHONE ZWART-WIT FEAST OF FOOLS: KUNSTEN VAN BELGIË KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK EEN NIEUWE KIJK OP BRUEGEL KASTEEL VAN GAASBEEK BREUGELS NIEUWE BEZOEKER- MET BRUEGEL NAAR DE 16DE SCENTRUM EEUW DE WERELD VAN BRUEGEL KONINKLIJK MUSEA VOOR SCHONE KONINKLIJK MUSEUM VOOR BOKRIJK. KUNSTEN KUNST EN GESCHIEDENIS BRUEGELS GEZICHTSPUNT: (RE)CON- BREUGELS DULLE GRIET BERNARD VAN ORLEY BRUSSEL STRUCTIE VAN EEN LANDSCHAP MUSEUM MAYER VAN DEN BERGH & RENAISSANCE SINT-ANNA-PEDE BOZAR

PERMANENT AANBOD LENTE 2019 2019

01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 01 BELEEF BRUEGEL IN BRUSSEL LENTE 2019

DE WERELD VAN BRUEGEL aan de muur te zien hangen, maar in OPENINGSUREN IN ZWART-WIT Bruegels tijd ging dat anders. Bruegel VAN 1 MAART TOT 30 JUNI plaatste zijn nieuwste prenten tegen Ma-zo: 11.00 - 19.00 KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK de muur of legde ze op tafel om ze Gesloten: 1 mei VAN BELGIË te tonen aan vrienden en familie en hun mening te horen. Dankzij TICKETS Wist u dat Breugel meer etsen en speciaal ontworpen vitrines genieten INDIVIDUEEL: 9 € gravures dan schilderijen maakte? kijkers van Bruegels werk net zoals GROEPEN (min. 6 - max. 25): 6 € p.p. In zijn leven ontwierp hij zo’n zestig ze dat in zijn tijd zouden hebben We raden u ten zeerste aan om gravures die hem wereldberoemd gedaan. Bezoekers kunnen aan de tickets online te bestellen via de BRUEGELS WERK EN TIJD, maakten. Deze zwart-wit prenten ‘Bruegeliaanse’ eettafel zitten en speciale website (de voorverkoop waren heel populair, maar meer dan vertellen wat ze van zijn werk vinden, begint twee maanden op voorhand). vierhonderd jaar later zijn ze zeldzaam zodat Bruegel na hun vertrek niet Alle bezoeken vinden plaats binnen 450 JAAR NA ZIJN DOOD GEVIERD. en uiterst kwetsbaar geworden. De langer Bruegel van de “Boerenbruiloft” een bepaald tijdsblok. Koninklijke Bibliotheek heeft een is, maar Bruegel met de grenzeloze Er worden geen rondleidingen volledige en ongeëvenaarde collectie verbeeldingskracht. georganiseerd tijdens de zwart-wit prenten van Breugel. Deze tentoonstelling. We geven 2019 wordt het jaar waarin het platteland en woonde hij als van vooraanstaande curatoren, unieke tekeningen worden alleen voor Een nieuwe, koninklijke locatie: gespecialiseerde groepslezingen Vlaanderen het leven en tijdperk van volwassene vooral in de stad, eerst waaronder professor Manfred Sellink deze bijzondere tentoonstelling uit het het statige paleis van Karel van (min. 50) in combinatie met een Pieter Bruegel viert, 450 jaar na zijn in Antwerpen en later in Brussel. Met (algemeen directeur en hoofdcurator, depot gehaald. Lotharingen behoort met zijn bezoek. Neem contact op met dood. Een indrukwekkende reeks zijn krachtige, iconische scènes uit het Koninklijk Museum voor Schone marmeren rotonde en prachtige onze reserveringsdienst voor meer tentoonstellingen en evenementen dagelijkse leven gaf Pieter Bruegel de Kunsten Antwerpen). Meteen na deze De tentoonstelling biedt een muurschilderingen tot de weinige informatie. Groepen mogen hun eigen zal de wereld tonen hoe uitzonderlijk Oude Vlaanderens nationale psyche tentoonstelling geeft Vlaanderen de inzicht in het leven en werk van 18e-eeuwse schatten in Brussel. Het gids meebrengen. Er zijn audiogidsen en invloedrijk Bruegel als kunstenaar vorm en creëerde hij het collectieve aftrap voor een jaar vol evenementen Breugel. Laat je inspireren door maakt integraal deel uit van de beschikbaar in het NL-FR-EN-D-IT-SP. tijdens zijn leven was. bewustzijn dat we harde werkers, ter ere van deze iconische schilder. zijn geweldige tekeningen en maak Koninklijke Bibliotheek en is op zich al maar levensgenieters zijn. je eigen kunstwerk. Of ontdek een bezoek waard. TREIN: Brussel-Centraal (centraal Als schilder en tekenaar bleek hij De eerste activiteiten starten in hoe Breugels prenten met een station) verrassend vindingrijk en gaf hij Van oktober 2018 tot januari de lente van 2019 in Brussel en 16e-eeuwse pers werden gedrukt. PRAKTISCHE INFORMATIE METRO: lijnen 1 tot 5 (Park of Brussel- het plattelandsleven weer zoals 2019 loopt er een uitstekende, omgeving. In de herfst ligt de focus op Met behulp van geavanceerde Centraal) de gewone man het beleefde. Zo monografische tentoonstelling Antwerpen. De tentoonstellingen in beeldvormingstechnieken zie je op www.kbr.be/nl TRAM: lijnen 92-94 (halte: Koning) herinnert hij ons aan lang vervlogen, over de kunstenaar in het het kasteel van Gaasbeek en Bokrijk deze tentoonstelling hoe Breugel zijn BUS: lijnen 27 - 38 - 71 - 95 (halte: kleurrijke tijden. In feite leefde Kunsthistorisch Museum van beleef je in een uniek, groen en fascinerende tekeningen maakte. Beleef KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK VAN BELGIË Koning); lijnen 29 - 63 - 65 - 66 (halte: ‘Boeren-Bruegel’, zoals hij ook Wenen. Deze tentoonstelling vloeit landelijk kader. het volledige creatieve proces, van de Keizerslaan 4 , 1000 Brussel Park of Centraal-Station) genoemd werd, helemaal niet op voort uit een onderzoeksproject eerste schets op papier tot en met de PARKEREN: Albertina (Stuiversstraat voltooide prenten. TRADECONTACT & Gerechtsplein); Parkeerplaats Vandaag de dag vinden we het Vanessa Braekeveld 2 Poorten (Naamsestraat & normaal om prenten netjes ingelijst [email protected] Waterloolaan); Parkeerplaats Poelaert T +32 (0)2 519 53 82 (Poelaertplein)

30 31 MET BRUEGEL NAAR DE 31 december PRAKTISCHE INFORMATIE 16E EEUW TREIN: Brussel-Zuid (wandelafstand) www.bozar.be HALLEPOORT (KONINKLIJKE METRO: 2, 6: uitstappen aan BOZAR (PALEIS VOOR SCHONE MUSEA VOOR KUNST EN Hallepoort KUNSTEN) GESCHIEDENIS) TRAM: 3, 55, 90: uitstappen aan Ravensteinstraat 23, Hallepoort 1000 Brussel De mythische Hallepoort werd BUS: 48, 136, 137, 365: uitstappen KONINKLIJKE MUSEA VOOR SCHONE KUNSTEN gebouwd in 1381 als schakel aan Hallepoort TRADECONTACT in de tweede reeks wallen die PARKEREN: parkeerplaats [email protected] VAN BELGIË Brussel omsloten. De poort zal Hallepoort vlakbij het museum T +32 (0)2/507 83 36 een virtuele deur naar Bruegels (betalend, 500 plaatsen) universum vormen. Bezoekers OPENINGSUREN ‘Van de 15de tot en met de 18de eeuw’: de collectie Oude Meesters voert de bezoeker door 400 jaar geschiedenis ontdekken er de veelbesproken LENTE 2019 aan de hand van uitzonderlijke werken, met elk een uniek verhaal uit het verleden. Hier kunnen bezoekers de één onderwerpen uit de 16e eeuw Di - zo: 10.00-18.00 na grootste collectie schilderijen en tekeningen van Bruegel ter wereld bewonderen. Direct hiernaast worden alsof ze er zelf bij waren: BERNARD VAN Do: 10.00-21.00 ORLEY BRUSSEL & beroemde meesterwerken van Rubens of Jordaens tentoongesteld, evenals zeldzame werken van grote kunste- katholicisme versus reformatie, naars zoals Van der Weijden, Bouts, Memling, Bosch en Van Dyck. Iedereen kan zich in het museum door een breed ontdekkingsreizen, oorlog, vrede, RENAISSANCE Groepen die het Paleis voor scala aan virtuele en live ervaringen onderdompelen in Bruegels meesterwerken: cultuur, kunst… in een uniek Schone Kunsten bezoeken, krijgen gebouw waarlangs de Vlaamse BOZAR (PALEIS VOOR SCHONE informatie op maat en gratis meester zelf dagelijks de stad KUNSTEN) catalogi als ze vooraf boeken (bij speciale aanbiedingen), BRUEGEL In de “Bruegel Box” staan PRAKTISCHE INFORMATIE inliep toen hij in Brussel woonde kijkers schouder aan schouder en werkte. Bernard van Orley (1488-1541) naast gunstige voorwaarden ONGEZIENE MEESTER- had een van de grootste en korting op tickets voor alle met dorpelingen uit Bruegels www.fine-arts-museum.be/nl WERKEN “spreekwoorden” (1559), staan ze oog Virtual reality voert bezoekers ateliers in zijn tijd en speelde events en rondleidingen van een fundamentele rol in het tentoonstellingen. in oog met de handlezer in de “Preek KONINKLIJKE MUSEA VOOR SCHONE mee op een verbazingwekkende KONINKLIJKE MUSEA VOOR SCHONE van Johannes de Doper” (1566) en KUNSTEN VAN BELGIE reis naar het hart van de Brusselse artistieke leven in KUNSTEN VAN BELGIE de eerste helft van de 16e LET OP beleven ze de “Val van de opstandige Regentschapsstraat 3, 1000 Brussel schilderijen van Breugel de engelen” (1562) alsof ze er zelf bij Oude. Ontdek de 16e eeuw via eeuw. Daarom vormt hij een In het Paleis voor Schone Kunsten Twaalf meesterwerken van Bruegel, belangrijke schakel tussen de zijn geen externe gidsen/sprekers waren. Na hun belevenissen in de TRADECONTACT deze tentoonstelling met al de uit de meest prestigieuze musea in de ‘box’ kunnen bezoekers de originele Samir Al-Haddad opmerkelijkste voorwerpen uit de Vlaamse primitieven en Pieter toegelaten. wereld, worden met hd-technologie Bruegel de Oude. “Val van de opstandige engelen” [email protected] Koninklijke Musea voor Kunst en van het Google Cultural Institute tot bewonderen op de eerste verdieping T +32 (0)2 508 34 089 Geschiedenis. Op de dak van het TARIEVEN in de kleinste details weergegeven. Met deze tentoonstelling over Voor één gids: 77 - 97 € van de afdeling “oude meesters” in gebouw, met prachtig uitzicht Een breed spectrum virtuele en in- de Koninklijke Musea voor Schone OPENINGSUREN over Brussel, kun je door de Van Orley is Brussel gastheer (weekend- en avondbezoeken); situ-ervaringen dompelt bezoekers van een langverwachte max. 15 pers./gids Kunsten van België. Di - vr: 10.00 - 17.00 ‘virtual reality’-zoeker het Brussel van dit unieke initiatief onder in Za - zo: 11.00-18.00 uit de zestiende eeuw bekijken. wereldpremière. Om historische Bruegels werken, laat hen inzoomen en logistieke redenen is Brussel PARKEERPLAATS VOOR BUSSEN: Meer beleven: Gesloten op ma en 1 en 2 januari, ‘Terug naar Breugel’: ontdek de op details in elk schilderij en geeft Negentien virtuele tentoonstellingen 1 mei, 1 en 11 november en 25 geschiedenis aan de hand van namelijk de enige locatie waar Kardinaal Mercierstraat toegang tot gespecialiseerde kennis. een grootse retrospectieve onderzoeken Bruegels meesterwerken december een combinatie van geavanceerde en documenteren zijn leven, technologie en bijzondere over deze Vlaamse meester kan Door dieper in Bruegels wereld worden gerealiseerd . inspiratiebronnen en nalatenschap. TICKETS kunstvoorwerpen. In 2019 plannen heel wat te graven ontdek je onverwachte Voor iedereen toegankelijk op Volwassene 8 € / 13 € organisaties rondleidingen, elementen in zijn werken, die de pijler g.co/UnseenMasterpieces. In de Senior (65+): 6 € / 9 € PRAKTISCHE INFORMATIE Zijn werk is ook in diverse kerken muziekoptredens, culturele zijn van Vlaams vakmanschap. Hoewel en collecties in en rond Brussel Koninklijke Musea voor Schone Jongere (6-25 jaar), leerkracht, events en historische parades je de kunstenaar en zijn schilderijen Kunsten van België zijn 12 van deze gehandicapte en begeleider: 2 € / www.kmkg-mrah.be te zien. Bezoekers kunnen in de populaire Marollenwijk en meteen herkent, heeft elk schilderij een traject volgen tussen multimediatentoonstellingen te zien 3 € het hele stadscentrum. Zo willen zo zijn eigen details - sommige op interactieve terminals. Vriend van de musea, ICOM-lid, kind Hallepoort (Koninklijke Musea voor het Brusselse stadscentrum, ze plekken uit Bruegels leven en vertrouwd, andere verrassend - die de Europese wijk en het (jonger dan 6 jaar): GRATIS Kunst en Geschiedenis) een fascinerend tijdperk in de meesterwerkjes op zich zijn en nadere Met een smartphone en Googles Zuidlaan 150, 1000 Brussel Brusselse Jubelparkmuseum. kijker zetten. Voor bezoekers is aandacht verdienen Een stadsplattegrond gidst kartonnen virtualrealitybril word je TICKETVERKOOP dit een uitstekende gelegenheid als kijker ondergedompeld in een Aan de ticketbalie in de musea TRADECONTACT bezoekers door Brussel om er om Bruegels wereld en werk BRUEGEL BOX werken van Vlaamse meesters 360°-wereld en beleef je de “Val of op onlineticketing@fine-arts- Sophie T’Kint (opnieuw) te ontdekken in het van de opstandige engelen” op museum.be [email protected] in hun oorspronkelijke kader te historische hart van Brussel. Deze intrigerende kunstbelevenis laat bewonderen. een hypermoderne manier. Deze T +32 (0)2 545 01 57 bezoekers de geheimen in Bruegels virtualrealityviewer is beschikbaar op ACTIVITEITEN EN RESERVERINGEN PRAKTISCHE INFORMATIE bekendste meesterwerken ontdekken. De tentoonstelling wordt het YouTube-kanaal van de Koninklijke Rondleidingen, slow art, workshops OPENINGSUREN In een van de museumruimtes worden Musea voor Schone Kunsten van enz. LENTE 2019 aangevuld met een VISIT BRUSSELS er fascinerende video’s, telkens over muziekprogramma dat werken België. Kijkers zien de schilderijen tot T +32 (0)2 508 33 33 Di - vr: 09.30 - 18.00 www.visitbrussels.be een Bruegelschilderij, plafondhoog leven komen voor hun ogen, zodat [email protected] Za, zo en feestdagen: 10.00 - 17.00 uit Van Orleys tijd opvoert. Als geprojecteerd op drie muren, afsluiter van deze totaalbeleving het voelt alsof ze zelf door Bruegels Gesloten: ma en 1 januari, 1 mei, 1 TRADECONTACT met behulp van een geavanceerd illustere creaties wandelen. en 11 november en 25 december kun je in het nieuwe ‘Café Victor’ Pieter Callebaut projectiesysteem en ultrahoge- Ticketverkoop sluit om 16.00 je keuze maken uit themamenu’s [email protected] resolutiebeelden. Ook gesloten vanaf 14.00 op 24 en en -snacks. T +32 (0)2/549 50 52

32 33 BELEEF BRUEGEL IN HET PAJOTTENLAND (HET PLATTELAND ROND BRUSSEL)

KASTEEL VAN GAASBEEK

Het kasteel van Gaasbeek ligt 13 km ten zuidwesten van Brussel en is Vlaanderens meest romantische kasteel, omringd door een dramatisch parklandschap. Een kroonjuweel van het domein is de prachtige museumtuin die met verrukkelijk veel oude fruitvariëteiten en vergeten groenten pronkt.

Het kasteel nestelt zich in de zacht glooiende heuvels van het bucolische Pajottenland, een authentiek, idyllisch landschap dat je aan Bruegels mooiste vergezichten doet denken. Geen betere plek dan deze dus voor een tentoonstelling over de herontdekking van de meester.

BRUEGELS NIEUWE BEZOEKERSCENTRUM PRACTICAL INFORMATION FEAST OF FOOLS: en zie je hoe hij het landschap en TRADECONTACT EEN NIEUWE KIJK OP landelijke leven verheerlijkt. Er staat Nancy Verhulst OPENING 2019 TRADECONTACT je een fascinerende reis door het [email protected] Laurence Ryckaert BRUEGEL labyrint van kamers in het kasteel T +32 (0)2 531 01 44 [email protected] te wachten, ingenieus opgeluisterd Ontdek de wereld van Breugel, ga terug in de tijd en De tentoonstelling “Feast of Fools” wandel door zijn straten, bezoek de kerk waar hij T +32 (0)2 508 33 33 / +32 (0)2 508 34 52 door een van Berlijns creatiefste OPENINGSUREN staat in het teken van 20e-eeuwse theatergezelschappen, Rimini VAN 6 APRIL TOT 28 JULI 2019 trouwde en werd begraven, ontdek met behulp van kunstenaars die Bruegel herontdekten digitale technieken waar hij zijn inspiratie vond en TICKETS Protokoll. Ma - zo: 10.00 - 18.00 Volwassene/ 10 € en onderzoekt waarom hij uitgroeide (laatste bezoek om 17.00) geniet van culinaire specialiteiten uit de dagen van tot een van Vlaanderens grootste weleer. Senior (65+): 8 € Een extra attractie is een bezoekje Ma gesloten Jongere (6-25 jaar), leerkracht, gehandicapte en cultuuriconen. Internationaal aan de kasteelbrouwerij voor een Open op feestdagen gerenommeerde kunstenaars Neem deel aan het dagelijkse leven van deze begeleider: 4 € glas authentieke, artisanale geuze, Vriend van de musea, ICOM-lid, kind (jonger dan 6 jaar): interpreteren zijn artistieke erfgoed gebrouwen zoals in Bruegels tijd. Audiogidsen beschikbaar in het wereldberoemde schilder, maak kennis met zijn familie, met bestaand en nieuw werk. zijn kunstenaarschap en zijn vak. Tijdens onze workshop GRATIS Engels, Nederlands en Frans. PRAKTISCHE INFORMATIE Rondleidingen kun je boeken per kun je je eigen kunstwerk maken, je eigen verf mengen Bezoekers komen terecht in een en je eigen ontwerpen op onze pers drukken. [email protected] spel van wisselende stemmingen, www.kasteelvangaasbeek.be met niet alleen schilderijen, maar PARKEREN: parkeerplaats voor 350 ook muziek, literatuur en film. KASTEEL VAN GAASBEEK auto’s, 4 bussen Hier ontdek je Bruegels cynische Kasteelstraat 40, humor, karikaturen en verborgen 1750 Gaasbeek boodschappen op een unieke manier

34 35 HET OOG VAN BRUEGEL: CONTACTGEGEVENS toch zit dit werk nog altijd tjokvol EEN RECONSTRUCTIE [email protected] toespelingen, humor, symboliek en AUTO: Grote ring rond Brussel, afslag 11 verborgen verhalen. VAN HET LANDSCHAP (Groot-Bijgaarden), 12, 13 (Dilbeek centrum) en 14 (Anderlecht); er is PRAKTISCHE INFORMATIE Hoewel er niet veel bekend is over parkeergelegenheid. zijn leven en werkwijze, wordt over www.bokrijk.be het algemeen aangenomen dat Pieter OPENBAAR VERVOER: met de Bruegel de Oude zijn landschappen metro van station Brussel-Zuid BOKRIJK ‘samenstelde’ met beelden uit het naar Anderlecht, halte Sint-Guido Bokrijklaan 1, 3600 Genk landelijke, glooiende Pajottenland. We en aansluitend met lijnbus 118 of proberen de schilder te volgen en het rechtstreeks met lijnbus 118 van station TRADECONTACT landschap door zijn ogen te bekijken. Brussel-Zuid naar Sint-Anna-Pede (ong. An Tournelle Een rondleiding voor bezoekers nodigt 30 min.). [email protected] ons uit het Brabantse landschap in TAXI: 15 minuten vanuit Brussel- T +32 (0)2 531 01 44 BELEEF BRUEGEL IN ANTWERPEN de buurt van Brussel te beleven, waar centrum naar Sint-Anna-Pede de meester in de 16e eeuw kwam. Dit FIETSEN: er zijn fietsen te huur: OPENINGSUREN 26.10.2019 - 26.01.2010 is een eenmalige, adembenemende www.villo.be (Erasmus Ziekenhuis) VAN 4 APRIL - 30 OKTOBER 2019 tentoonstelling van hedendaagse Di - zo: 10.00 - 18.00 kunstenaars die Bruegel naar de BRUEGELS BOOMING De eerste grote tentoonstelling een resultaat van jarenlang wordt “Bruegels Booming Antwerp” onderzoek. Kortom: een must. Deze 21de eeuw katapulteren. Bruegel Audiogidsen beschikbaar in het ANTWERP waarin je een overzicht krijgt van de tentoonstelling sluit naadloos aan was een meester in het schilderen Nederlands, Engels en Frans van landschappen. Hij verrast de DE WERELD VAN BRUEGEL KONINKLIJK MUSEUM VOOR SCHONE artistieke productie in Antwerpen en op de monografische tentoonstelling de Zuidelijke Nederlanden. Antwerpen over Pieter Bruegel de Oude in het kijker met unieke perspectieven, TICKETS KUNSTEN IN ANTWERPEN (KMSKA) Op maar 60 minuten rijden ten beleefde toen zijn ‘gouden eeuw’: de Kunsthistorisch Museum in Wenen, harmonieuze landschapscomposities Volwassenen: 12,5 € oosten van Brussel ligt Bokrijk, stad groeide in een razend tempo van oktober 2018 tot januari 2019, en ogenschijnlijk tastbare decors. Kinderen (3-12): 2 € Het Koninklijk Museum voor Schone een uniek openluchtmuseum met uit tot het meest dynamische en waarbij het Koninklijk Museum voor Tijdens deze tentoonstelling wordt 60+: 10,5 € Kunsten Antwerpen (KMSKA) het thema landschap opnieuw zijn eigen park en wandelpaden. opent zijn deuren opnieuw in 2019, kosmopolitische handelscentrum Schone Kunsten Antwerpen nauw Het park zelf is zeker een bezoek in Noord-Europa. De kennis en betrokken is. geïnterpreteerd en daarmee treden TOUROPERATORS: na de langste renovatie in zijn waard met zijn 120 historische ervaring van dit tijdperk zijn nog we in de voetsporen van de meester b2c-aanbod: 10 € geschiedenis. Binnen een en hetzelfde gebouwen en voorwerpen in een steeds relevant voor de moderne PRAKTISCHE INFORMATIE zelf. Een wandel- en fietstocht van b2b-aanbod: 8,5 € gebouw betreden bezoekers twee 12 en 33 kilometer verbindt 12 unieke waarlijk idyllisch landschap, en de totaal verschillende werelden: de toeschouwer. installaties, interventies en scènes. Bruegeltentoonstelling is nog een statige oude kamers van het Oude www.kmska.be De tocht begint en eindigt bij twee extra reden om de omweg te maken Bezoekers krijgen zo’n 120 objecten FIETSTOCHT IN HET Museum die opnieuw schitteren als gebouwen op Bruegels schilderijen: de in 2019. vanouds, en een nieuw, verticaal te zien. Ze vormen een caleidoscoop KONINKLIJK MUSEUM VOOR SCHONE kerk van Sint-Anna-Pede, op Bruegels PAJOTTENLAND oprijzend museum. De renovatie van selecte kunstvoorwerpen in alle KUNSTEN ANTWERPEN ‘Parabel van de blinden’ (1568) en de “De wereld van Bruegel” brengt geeft het museum 40 % meer genres en technieken: schilderijen, Leopold de Waelplaats 2, Antwerpen watermolen van Sint-Gertrudis-Pede het werk van de kunstenaar tot Een speciale Bruegelfietsroute tentoonstellingsruimte voor zijn sculpturen, tekeningen en prenten, die op ‘De ekster op de galg’ (1568) is leven. Bezoekers zien, horen, voelen, voert fietsers langs het kasteel uitgebreide collectie. Dit vormt wandtapijten, manuscripten en TRADECONTACT vereeuwigd. proeven en ruiken het leven en de van Gaasbeek, de kerk van tevens een heroverweging van wat geïllustreerd drukwerk, handwerk en Birgit Pluvier landschappen van Bruegels tijd. Sint-Anna-Pede en door het een modern museum betekent: architectuur. De tentoonstelling toont [email protected] PRAKTISCHE INFORMATIE Op strategische punten langs de weelderige, groene landschap een dynamische ruimte voor zowel werk van wereldbekende kunstenaars T +32 (0)3 224 95 67 6 MAANDEN (6 APRIL - 27 OKTOBER Bruegelroute stap je als bezoeker dat afgebeeld wordt op reflectie als vermaak, waar thema’s door wie de 16e eeuw een van de 2019) binnen in vier werelden, telkens in Bruegels schilderijen. De start door een hedendaagse lens tot belangrijkste culturele periodes ooit TICKETS KERK VAN SINT-ANNA-PEDE een indrukwekkende schuur die zelf van de route is maar een korte leven komen. Dit vormt tevens een werd. De kennis en ervaring van dit Individueel: 18 € 176 Herdebeekstraat, 1701 Dilbeek. een mooi voorbeeld van historisch metrorit verwijderd van het heroverweging van wat een modern tijdperk zijn nog steeds relevant voor Groepen (> 15 pers.): 12 € PEDEMOLEN vakmanschap is. Elke wereld Brusselse stadscentrum. museum betekent: een dynamische de moderne toeschouwer. Onder 18 jaar, Antwerp city card: 0 € 84 Lostraat, 1703 Dilbeek. blaast Bruegels werk op een frisse, ruimte voor zowel reflectie als Toegang gratis moderne manier nieuw leven in, Je kunt fietsen huren: vermaak, waar thema’s door een ‘Bruegels eeuw’ combineert GIDSEN TOER want al is het honderden jaren oud, www.villo.be, fietsstation hedendaagse lens tot leven komen. topwerken uit musea in Europa [email protected] Erasmusziekenhuis. en de Verenigde Staten met or +32 (0)3 224 95 61 nieuwe ontdekkingen en inzichten;

36 37 IN WENEN

DULLE GRIET’ IS EEN APOCALYPTISCH EN VULKANISCH NARRATIEF SCHILDERIJ DAT ERIN SLAAGDE OM, NET ALS ZIJN MAKER, ZIJN GEHEIMEN GOED VERBORGEN TE HOUDEN. WAT HET WERK PRECIES BETEKENT, BLIJFT EEN MYSTERIE. HET TAFEREEL KRIOELT VAN DE MISVORMDE MONSTERS EN EEN GEHARNASTE VROUW BEENT VOORUIT MET EEN ZWAARD IN HAAR HANDEN: DIT IS VLAAMSE MEESTERS DULLE GRIET, IN BRUEGELS TIJD HET SYNONIEM VOOR EEN HELLEVEEG. OP TOURNEE

Vanaf 2017 toont het Kunsthistorisches Museum in Wenen een reeks inspirerende tentoonstellingen over Vlaamse kunst en cultuur. Bezoekers kunnen de picturale werelden van Rubens en Bruegel zien in Wenen, of naar Vlaanderen reizen om te ontdekken waar ze leefden en werkten! Vlaamse Meesters op tournee is een samenwerkingsproject tussen het Kunsthistorisches Museum Wenen en Toerisme Vlaanderen.

Vanaf 17 oktober brengt het bronnen van de meester en de meest gegeerde Vlaam- PERMANENT AANBOD 2019 Kunsthistorisches Museum brengt de collectie van het se schilder in de 16e eeuw, met een schitterende ten- Kunsthistorisches Museum wiens werken uitzonderlijk toonstelling hulde aan Peter en talrijke internationale hoge prijzen opleverden MUSEUM MAYER VAN DEN BERGH PRAKTISCHE INFORMATIE Paul Rubens, de belangrijk- leenwerken samen. tijdens zijn leven. Er blijven ste Vlaamse barokschilder. nog maar een veertigtal De schilderijengalerij van het Kunstliefhebbers van overal schilderijen en een zestigtal Met de terugkeer van ‘Dulle Griet’ wordt een van Pieter www.museummayervandenbergh.be Kunsthistorisches Museum kunnen in 2018/2019 al uitkij- gravures en tekeningen van Bruegels beroemdste schilderijen in volle glorie getoond. biedt onderdak aan een ken naar iets heel bijzonders: hem over. De 12 paneelschil- Dankzij nieuw onderzoek en grondige restauratie van Dulle MUSEUM MAYER VAN DEN BERGH veertigtal werken van de van 2 oktober 2018 tot 13 deringen in het Kunsthisto- Griet brengt deze tentoonstelling nog meer verborgen Lange Gasthuisstraat 19, Antwerpen gevierde kunstenaar en zijn januari 2019 toont het Kunst- risches Museum vormen ‘s geheimen rondom Bruegel en zijn vroegere werk in atelier, waaronder meester- historisches Museum Wenen werelds grootste collectie Antwerpen aan het licht. werken zoals “Het pelsken”, de eerste uitgebreide, mo- met Bruegels werk, en samen TRADECONTACT “Het hoofd van Medusa”, zijn nografische tentoonstelling met talrijke internationale De tentoonstelling maakt deel uit van de viering van het [email protected] late zelfportret en de enor- met werk van Pieter Bruegel leenwerken uit musea en leven en werk van Bruegel die dit jaar op verschillende T +32 (0)3 338 81 88 me altaarstukken besteld de Oude (1525/’30-1569) ter privécollecties in Europa en voor de jezuïetenkerk in herdenking van de 450e ver- Amerika vormen ze de kern locaties in Antwerpen plaatsvindt, waaronder het Museum Antwerpen. De spectaculaire jaardag van zijn dood. van deze opzienbarende ten- Mayer van den Bergh, de Koninklijke Musea voor Schone OPENINGSUREN tentoonstelling focust op toonstelling ter ere van een Kunsten, het Snijders- & Rockoxhuis en andere plaatsen in 5 OKTOBER 2019 - 26 JANUARI 2020 de creativiteit en inspiratie- Pieter Bruegel de Oude was uitzonderlijk kunstenaar. de stad. Di - vr: 10.00 - 20.00 Za - zo: 10.00 - 20.00 Gesloten op ma en op 11 november en 25 december

TICKETS MEER INFORMATIE OVER HET KUNSTHISTORISCHES MUSEUM WENEN: WWW.KHM.AT Individueel: 10€, Trade en groepen meer dan 12 personen: 8€ Onder 12 jaar: gratis

38 39 VAN ECYK WAS HIER 2020

SINDS DE SCHILDERS JAN EN HUBERT VAN EYCK HET LAM GODS IN 1432 VOLTOOIDEN, REISDEN MILJOENEN BEZOEKERS VAN OVER DE HELE WERELD NAAR GENT OM ER HET ALTAARSTUK TE BEWONDEREN. HET WERK RAAKTE VERMIST, VERTROK MET DE NOORDERZON IN OORLOGSTIJD, OVERLEEFDE TERNAUWERNOOD EEN BRAND, WERD ONTMANTELD, GEKOPIEERD, GESMOKKELD, GECENSUREERD, AANGEVALLEN DOOR BEELDENSTORMERS, VERBORGEN, GEGIJZELD VOOR LOSGELD, GERED EN WEER GESTOLEN… GEEN KUNSTWERK LIEP ZO’N GEVAAR EN WAS ZO GEGEERD ALS HET MYTHISCHE LAM.

40 41 DE RESTAURATORS AAN HET WERK ZIEN

Eind 2019 zal de restauratie van de laatste panelen klaar zijn en nemen ze hun originele plaats in de Sint-Baafskathedraal weer in. Tot die tijd kun je in het Museum voor Schone Kunsten (MSK) in Gent de restaurators van het Lam Gods aan het werk zien.

Bezoekers krijgen er een klare kijk op het minutieuze, gedetail- leerde restauratiewerk. Momen- DE RESTAURATIE teel beantwoorden de restaura- tors elke laatste woensdag van de maand ook vragen in het MSK. ONGEËVENAARDE EEN FELBEGEERD dateert van 11 april 1934 toen twee VAN HET LAM GODS VIRTUOSITEIT MET HET MEESTERWERK panelen van het werk werden ge- stolen: “Johannes de Doper” en “De PENSEEL rechtvaardige rechters”. Er werd een miljoen Belgische frank losgeld In de vroege 15e eeuw droeg Jan van Jans beroemdste creatie is het geëist. Om zijn goede wil te tonen Het Lam Gods werd ontworpen in bekendstaat om haar expertise. hebben al kleine kijkopeningen Eyck sterk bij tot de revolutie die zich Gentse altaarstuk “De aanbid- gaf de dader het paneel ”Johan- opdracht van handelaar, financier “We ontdekten dat grote delen gemaakt op sommige plaatsen op in de schilderkunst in de Lage Landen ding van het Lam Gods” voor de nes de Doper” terug, maar losgeld en politicus Jodocus Vijd, indertijd van het werk overschilderd waren de panelen. De onthulde kleuren, voltrok. Met zijn scherpe oog en Sint-Baafskathedraal in Gent. Aan werd er nooit betaald. Helaas het equivalent van de Gentse bur- tijdens een vorige, 17e-eeuwse res- details, plooien en diepte zijn van natuurlijke weergave van de realiteit, deze twaalfdelige polyptiek werkte ontbreekt het laatste stuk van de gemeester, voor de Vijdkapel in de tauratie. In die tijd was overschil- opmerkelijke kwaliteit en passen zijn briljante kleurgebruik en mees- hij samen met zijn broer Hubert, puzzel nog altijd. huidige Sint-Baafskathedraal. Het dering een gangbare restauratie- perfect bij Van Eycks stijl. Deze terlijke olieverftechniek - door hem die ook schilder was. Jan voltooide kunstwerk sprak tot ieders verbeel- techniek. Het goede nieuws is dat onthulling verklaart waarom ex- geperfectioneerd - tilde Van Eyck de de opdracht in 1432 na Huberts In het STAM, het Stadsmuseum ding zodra het het levenslicht zag de originele laag nog in een goede perts vroeger sommige details van schilderkunst naar nieuwe hoogten. dood in 1426. Het Lam Gods was van Gent, komen bezoekers meer in 1432. staat is, waardoor we in principe het Lam Gods bestempelden als Zijn werkgever Filips de Goede, her- het beroemdste olieverfschilderij te weten over de diefstal van de de bovenste laag kunnen verwijde- minder goed werk van Van Eyck. tog van Bourgondië, betaalde hem van die tijd. zijpanelen van het Lam Gods. Wie ren”, zegt Devolder, “en de originele “Nu weten we dat het werk van de rijkelijk zodat hij kon schilderen wan- LAATSTE RESTAURATIE weet ontdekt iemand wel waar daaronder blootleggen.” echte Van Eyck grotendeels verbor- neer hij maar wilde. Van Eyck kreeg Sinds de eerste bezichtiging in IN EEN LANGE RIJ de ontbrekende “Rechtvaardige gen lag onder nieuwe lagen verf,” ook de opdracht om een aantal 1432 beschouwt men het prachtige rechters” zich bevinden. Het mys- Hoewel men er in de restauratie- aldus Devolder. Verdere details, zo- diplomatieke missies te volbrengen. altaarstuk van 4,40 x 3,40 m we- Sinds oktober 2012 coördineert terie blijft onopgelost en de jacht wereld soms voor kiest om sporen als een spinnenweb net boven de Zo reisde hij in 1428 naar Lissabon reldwijd als een van de allermooi- Bart Devolder het restauratiepro- op het ontbrekende paneel gaat van de tijd te bewaren, zijn de hoofden van Joos Vijd en Elisabeth om het aanstaande huwelijk van de ste kunstschatten. Helaas werd ject bij het KIK (Koninklijk Instituut onverminderd voort. restaurators ervan overtuigd dat Borluut, kwamen onlangs aan het hertog met Isabella van Portugal te het werk sindsdien het slachtoffer voor het Kunstpatrimonium), een de bovenste laag verwijderen in licht tijdens de restauratie. regelen. van dertien misdrijven en zeven Belgische instelling die wereldwijd diefstallen. De laatste diefstal dit geval de juiste keuze is. “We

42 43 VAN EYCK-EVENTS DIE JE NIET MAG MISSEN UNIEKE TENTOONSTELLING OVER VAN EYCK EN HET BOURGONDISCHE HOF IN HET MUSEUM VOOR SCHONE KUNSTEN GENT OPEN VAN 1 FEBRUARI TOT 10 MEI 2020.

Het Museum voor Schone Kunsten UNIEKE BELEVENIS PRAKTISCHE INFORMATIE Gent organiseert “Jan van Eyck en het hof van de Bourgondische her- Deze unieke belevenis dompelt www.mskgent.be togen”, een grootschalige tentoon- bezoekers onder in het weelderige [email protected] stelling over het leven en werk van hofleven van weleer met schilderij- de Vlaamse meester. en, sculpturen, tekeningen, tapijten MSK en miniaturen. Stuk voor stuk zijn Museum voor Schone Kunsten De Lage Landen in de late mid- ze voorbeelden van de buitenge- Fernand Scribedreef 1, 9000 Gent deleeuwen vormden een unieke woon vindingrijke verbeelding en creatieve omgeving voor kunste- het verfijnde esthetische gevoel OPENINGSUREN naars en ambachtslieden. Het hof uit die periode. De tentoonstelling Voor bezoekers ligt er ook een interessante Van Eyckwandeling door het 15e-eeuwse Gent te wach- van Filips de Goede, hertog van VAN 1 FEBRUARI TOT 10 MEI 2020 maakt gebruik van interactieve Ma - zo: 09.00 - 18.30 u ten, langs drie belangrijke locaties: het Museum voor Schone Kunsten, het oude Caermersklooster en Bourgondië, trok de meest getalen- technologie om dit effect nog teerde kunstenaars uit die tijd aan Twee avonden per week laat open de Sint-Baafskathedraal. te versterken en om uitschieters tot 22.30 u. en deed veel om culturele en artis- extra te benadrukken. tieke ondernemingen te promoten. Zolang de restauratie aan de gang is, huisvest het klooster een tentoonstelling over de rijke geschie- Jan van Eyck was een echte ‘ster’ TICKETS Bezoekers zijn getuige van de INDIVIDUEEL: 20 € denis van het werk, die bijna zes eeuwen overspant. De tentoonstelling heet ‘Het Lam Gods ont(k) in die tijd en maakte naam als meest volledige van Eyck-tentoon- kunstenaar en ontwerper, maar GROEP: 17 € leed!’ Bovendien lopen er ook tijdelijke tentoonstellingen rond specifieke thema’s, zoals de herkomst stelling ooit: ze zien de buitenste ook als adviseur en diplomaat. panelen van het Lam Gods naast van de houten panelen en de iconografie van het werk. andere meesterwerken van Eyck en zijn tijdgenoten. Een unieke belevenis.

44 45 OPENING MEI 2020: NIEUW ‘LAM GODS BEZOEKERSCENTRUM’ IN DE SINT-BAAFSKATHEDRAAL

Het nieuwe bezoekerscentrum AUGMENTED REALITY Deze “augmented reality”-wan- combineert authentieke kunst- deling in de kathedraal komt er schatten en moderne presentatie- Toeristen met een hart voor cul- in negen talen - de zeven talen technieken om het verhaal achter tuur kunnen de laatste restaura- waarin de audiogids al bestaat, het Lam Gods, de eeuwenoude tiecampagne zien en de opmer- aangevuld met Russisch en Portugees - en wordt op maat polyptiek van de gebroeders Van kelijke geschiedenis van het Lam gemaakt voor elke taal. Eyck, te vertellen. Gods ontdekken. Aan de ingang van het centrum krijgen ze een 2018 - 2020 De feestelijke opening is gepland augmented-virtualrealitybril (AVR) waarmee ze middeleeuw- PRAKTISCHE INFORMATIE in mei 2020 wanneer ook de grote se muurschilderingen en talrijke BRUGGE, THUISSTAD tentoonstelling “Jan van Eyck en kunstwerken kunnen zien. Met www.sintbaafskathedraal.be het hof van de Bourgondische behulp van historische simulaties [email protected] hertogen” loopt in het Museum en interactieve modules lijkt het VAN DE VLAAMSE PRIMITIEVEN voor Schone Kunsten van Gent. of je honderden jaren terugreist SINT-BAAFSKATHEDRAAL Het bezoekerscentrum neemt de in de tijd. Als bezoeker maak je Sint-Baafsplein vele boodschappen vervat in de de verschillende bouwperiodes 9000 Gent SOMS VRAAG IK ME AF WAAROM MENSEN UIT ALLE WINDSTREKEN DE VLAAMSE polyptiek onder de loep en geeft van de kathedraal mee. Ook de OPENINGSUREN PRIMITIEVEN ZO FASCINEREND VINDEN. MISSCHIEN OMDAT WE VOOR HET ALLEREERST IN DE uitleg over de religieuze betekenis bewogen geschiedenis van het HET BEZOEKERSCENTRUM OPENT KUNSTGESCHIEDENIS GECONFRONTEERD WORDEN MET HERKENBARE MENSEN EN BEKENDE en kunsthistorische waarde. Daar- “Lam Gods” en zijn betekenis IN JUNI 2020 OBJECTEN DIE WE OOK IN ONZE HUIDIGE REALITEIT NOG TERUGVINDEN. DE VLAAMSE naast belicht het centrum ook de komen op een overtuigende en historisch correcte manier in MA - ZO: 09.30 - 17.00 PRIMITIEVEN LEGDEN DE BASIS VOOR EEN ARTISTIEK CONCEPT DAT IN ZIJN REALISME PERFECT nauwe band tussen het Lam Gods, beeld. HERKENBAAR EN DUS BEGRIJPELIJK IS VOOR HEDENDAAGSE WAARNEMERS. DE VLAAMSE de kathedraal en het architectura- TICKETS PRIMITIEVEN ONTDEKTEN HET INDIVIDU. EEN HELE PRESTATIE. le erfgoed. INDIVIDUEEL: 12 € GROEP: 10 € Till-Holger Borchert, directeur van Musea Brugge

46 47 PERMANENTE COLLECTIES: EEN ODE AAN DE VLAAMSE MEESTERS GEEN KUNSTMINNAAR OP BEZOEK IN BELGIË MAG DE BRUGSE MUSEA MISSEN: HET GROENINGEMUSEUM EN HISTORISCHE SINT-JANSHOSPITAAL BEZITTEN EEN REFERENTIE- COLLECTIE MET PRIMITIEVE SCHILDERIJEN DIE ONGEËVENAARD IS IN DE WERELD, MET MEESTERWERKEN VAN JAN VAN EYCK, HANS MEMLING, HUGO VAN DER GOES EN GERARD DAVID.

DE GOUDEN EEUWEN VAN BRUGGE: GROENINGEMUSEUM SINT-JANSHOSPITAAL Jan van Eycks portret van zijn vrouw wordt Het Sint-Janshospitaal, gebouwd in de bewaard in het Groeningemuseum. Het werk vroege 12e eeuw, is een goed bewaard DE BLOEITIJD VAN DE VLAAMSE is niet alleen een van de vroegste vrouwen- pelgrimshospitaal met een kapel die portretten in de Europese kunstgeschiedenis, omgevormd is tot museum. Je ontdekt er maar ook een van de zeldzame getuigen van de geschiedenis van het ziekenhuis, met PRIMITIEVEN Van Eycks privéleven. Haar beeltenis richt onder andere medische voorwerpen en een zich via de inscriptie op de lijst tot de toe- intacte, 17e-eeuwse apotheek, maar dé grote schouwers, terwijl ze hen aankijkt. Jan van publiekstrekker is de wereldberoemde collectie Eycks verrassende illusionistische talent komt schilderijen van een van Brugges meest Brugge is de stad van Jan van Eyck. andere prominente Vlaamse meesters vormen de basis van de Europese nog meer naar voren in de “Madonna met vooraanstaande burgers, de Vlaamse primitief De legendarische en enigmatische in Brugge komen wonen of voor schilderkunst en zijn onlosmakelijk kanunnik Joris van der Paele”, zijn grootste Hans Memling. uitvinder van de olieverftechniek Brugse klanten werken. Zo maakten verbonden met de Brugse culturele alleenstaande werk dat ons bekend is. Hier woonde en werkte hier vanaf 1432 de Vlaamse primitieven furore. Tot geschiedenis. portretteert hij het gezicht van een oudere kanunnik met minutieuze genialiteit en het tot aan zijn dood in 1441. In de 15e Van Eycks bewonderaars behoorde OPENINGSUREN eeuw vestigde Filips de Goede, hertog ongetwijfeld Hans Memling die Ook nu nog kun je tal van hele schilderij bevat verborgen bespiegelin- gen over de wereld op en buiten het paneel. van Bourgondië, zijn hof in Brugge zich sterk liet beïnvloeden door de wereldberoemde werken bewonderen Di - zo: 09.30 - 17.00 en nodigde kunstenaars uit om er te meester. Memling was geboren in in musea en kerken, waar je ze (laatste tickets: 16.30) Ma gesloten komen werken. Zo begon het gouden Duitsland en streek in 1465 neer in ziet in de unieke context van een Hugo van der Goes’ “Dood van Maria” is het enige schilderij van betekenis van de schilder tijdperk van Brugge. In 1432 ging Jan Brugge om er een van de succesvolste UNESCO-werelderfgoedstad. Hoewel Open op paasmaandag dat zich nog in België bevindt en fascineert van Eyck er wonen als hofschilder. kunstenaars in de welvarende stad te ze ruim een half millennium geleden en tweede pinksterdag door de spitsvondige weergave van een on- Al zijn bekende werken zijn hier worden. gemaakt zijn, bleven deze schilderijen Extra sluitingsdagen: natuurlijk, goddelijk licht. geproduceerd. Jan van Eyck maakte verrassend kleurig en goed bewaard, 25 december en 1 januari volop gebruik van al zijn talenten De Vlaamse primitieven floreerden wat getuigt van het uitzonderlijke Speciale tarieven voor groepen van en slaagde erin om bewondering en lieten meesterwerken na voor vakmanschap van hun makers. minstens 15 personen te wekken. In zijn kielzog zouden volgende generaties. Hun kunstwerken

48 49 Na een renovatie van vier jaar nemen het museum en zijn rijke collectie kunstvoorwerpen van uitmun- tende kwaliteit je mee op een reis door de geschiede- nis van Brugge. De collectie toont vele pareltjes van vakmanschap, zoals tapijten, kant, fijn zilverwerk en houtsnijwerk, maar ook hoogwaardige artefacten die bezoekers meenemen in de tijd. Hier wordt de geschie- denis echt tastbaar. Het pronkstuk en wellicht het intrigerendste Bourgondische erfgoed is de bidkapel. De privékapel is uniek in haar soort en verbond het statige paleis van de ridder met het koor van de On- ze-Lieve-Vrouwekerk. Zo kon hij de mis bijwonen met een bevoorrecht uitzicht op het altaar. NIEUW IN 2019: HEROPENING Voorts komt er een gloednieuw, eigentijds paviljoen VAN HET GRUUTHUSEMUSEUM tussen het Gruuthusemuseum en de Onze-Lieve- Vrouwekerk. Dit moderne staaltje architectuur zal Het Gruuthusemuseum is ondergebracht in het contrasteren met de twee oude monumenten en de voormalige stadspaleis van de Bourgondische ridder binnenplaats transformeren in een nieuwe belevenis. Lodewijk van Gruuthuse, heer van Brugge. Zijn Het paviljoen zal niet alleen dienst doen als onthaal familiefortuin dankte hij aan de verkoop van ‘gruut’, voor het museum, maar ook als schakel tussen alle een kruidenmix die wijd en zijd gebruikt werd om bier musea door een multimediablik op hun collecties te te brouwen. Lodewijk was de bekendste telg van deze bieden. voorname familie en een belangrijk figuur en vertrou- weling aan het hof van de hertogen van Bourgondië.

VERBORGEN JUWEELTJES: DE VLAAMSE PRIMITIEVEN IN De Onze-Lieve-Vrouwekerk staat Het belangrijkste schilderij in de Xplore Bruges (Google Play of Apple DE BRUGSE KERKEN EN KAPELLEN bekend om haar Madonna van Sint-Jakobskerk beeldt scènes uit Store) is de ultieme stadsapp om je Michelangelo en de praalgraven de Heilige Lucialegende uit. Het langs de Brugse erfgoedroutes te Hoewel de Brugse musea je versteld doen staan met topstukken van Karel de Stoute en Maria paneel is geschilderd door een leiden. Deze ene app stelt je in staat van de Vlaams primitieven, is het ook de moeite waard om de vele van Bourgondië, maar biedt ook anonieme 15e-eeuwse meester die om themaroutes, museumroutes en verborgen juweeltjes in Brugge te ontdekken. In de Brugse kerken onderdak aan opmerkelijke mees- - naar het werk - de meester van stadswandelingen te downloaden, en kapellen zijn heel wat schilderijen bewaard gebleven die nog terstukken uit de Bourgondische de legende van de heilige Lucia meestal in vijf talen (Nederlands, steeds op hun oorspronkelijke plaats hangen, waardoor kunstfans periode, waaronder een monumen- genoemd wordt. Frans, Engels, Duits en Spaans). een buitengewone belevenis te wachten staat. taal drieluik over de kruisdood, uit 1534, van de Brusselse hofschilder Behalve de Sint-Jakobsrondleiding Tot de schatten van de Sint-Salva- begonnen is en dat na zijn dood Barend van Orley. De Onze-Lie- biedt de app ook wandelingen torskathedraal behoren het oksaal afgewerkt werd door zijn atelier ve-Vrouwekerk was het thuis van buiten: ‘Brugge, anno 1562’ en ‘Hans met orgel, middeleeuwse praalgra- en Hugo van der Goes. Het werk is DE VERBORGEN SCHATTEN DE IDEALE MANIER OM DE de meest illustere broederschappen Memling in Bourgondisch Brugge’, en ven, Brusselse wandtapijten en een een van de topstukken in de schat- VAN DE SINT-JAKOBSKERK: STADSMUSEA TE VER- in het laatmiddeleeuwse Brugge en een rondleiding binnen die focust op rijke collectie Vlaamse schilder- kamer, naast het altaarstuk van de DIGITALE RONDLEIDING KENNEN: DE MUSEUMPAS bezit nog altijd “De transfiguratie” de unieke collectie van zeven werken kunst (14e-18e eeuw). looiersgilde (rond 1410), wellicht van Gerard David, de “De Madonna Het Brugse stadscentrum telt heel van Memling in het Sint-Janshospi- De kaart geeft je 3 De schatkamer toont onder andere een van de vroegste, overlevende van de zeven smarten” uit 1521, wat religieuze instellingen met inte- taal en Groeningemuseum. opeenvolgende dagen een drieluik waaraan Dieric Bouts paneelschilderingen in Brugge. gemaakt door Davids medewerker ressante kunstcollecties, waaronder toegang tot alle 14 sites Adriaen Isenbrandt, en diverse zeven historische kerken. Daarom www.xplorebruges.be van “Musea Brugge”. altaarstukken van Pieter Pourbus is de app Xplore Bruges uitgebreid (1523-1585). met ‘De verborgen schatten van de 26-plussers: 28 € Sint-Jakobskerk’. De app gidst bezoe- 12-25 jaar: 20 € Op een paar stappen van het kers langs 15 kunstschatten in deze (prijzen 1/1/2018) drukke stadscentrum ligt de kerk en geeft de eerste gratis rond- Speciaal groepstarief op Sint-Jakobskerk. Deze gotische leiding in een historische, Vlaamse aanvraag. parochiekerk herbergt nog altijd kerk. De rondleiding is beschikbaar een indrukwekkende collectie 15e- in drie talen: Nederlands, Frans en en vroeg 16e-eeuwse schilderijen. Engels.

50 51 RONDLEIDINGEN

WANDELING MET GIDS: BRUGGE, COMBITICKET HISTORIUM & HISTORISCH HANDELS- EN CULTUUR- GROENINGENMUSEUM CENTRUM INDIVIDUEEL: 17,50 € Van de 13e tot de 15e eeuw was Brugge het handels- TRADEPRIJS: VERKRIJGBAAR OP AANVRAAG knooppunt waar handelaars uit Hanzesteden in het Hoge Noorden, Engeland en Duitsland (toen Ooster- HISTORIUM BRUGGE lingen genoemd) en belangrijke handelsplaatsen in Frankrijk, Spanje en Italië samenkwamen. De rondlei- In het Historium ervaar je hoe het was om in Brugge ding neemt je mee langs de stenen herinneringen uit te leven in de gouden eeuw. Deze interactieve bele- Brugges gouden eeuw. venis prikkelt al je zintuigen en toont hoe het leven in het middeleeuwse Brugge er in de gouden eeuw Deze wandeling onder leiding van een gediplomeer- uitzag, van de sfeer in de haven en kasseistraatjes de gids duurt twee uur. Elke gids neemt maximaal tot Van Eycks atelier. Of geniet gewoon van de heer- 25 mensen mee. De prijs per gids bedraagt 75 € per lijke geuren en het schuine gelach die je vanuit het rondleiding van twee uur en 37,50 € per extra uur. badhuis tegemoetkomen. (Betaal ter plekke, aan de gids zelf.) OPENINGSUREN ANDERE POPULAIRE RONDLEIDINGEN: de werelderf- Di - zo: 09.30 - 17.00, Maandag gesloten goedwandeling (de klassiekers). Er wordt ook aan een Jan van Eyck-tour gewerkt. GROENINGE MUSEUM Tijdens of na de wandeling kun je ook de stadsmusea bezoeken met een gids. Een bezoek aan een van de Nadat je rondgesnuffeld hebt in Jan van Eycks atelier musea duurt minstens een uur. Indien de toegang en gezien hebt waar hij zijn bekende “Madonna met niet op voorhand geboekt is, moeten de tickets bij kanunnik Joris van der Paele” schilderde, kun je dit aankomst cash betaald worden. Om te reserveren prachtige kunstwerk bewonderen in het Groeninge- 2018 - 2020 neem je minstens een week op voorhand contact op museum. met de toeristische dienst en vermeld je de exacte OPENINGSUREN ONTDEK DE VLAAMSE datum en het tijdstip van je bezoek, het aantal per- Di - zo: 09.30 - 17.00, Maandag gesloten sonen en plaats van afspraak. De laatste toegang tot het Groeningemuseum met het combiticket is om 16.00 uur. MEESTERS OP ONBEKENDE PLEKKEN PRAKTISCHE INFORMATIE: WWW.VISITBRUGES.BE [email protected] T +32 (0)50/44 46 38

52 53 ADRIAEN BROUWER, MASTER OF EMOTIONS

15 SEPTEMBER 2018 - 16 DECEMBER 2018 OUDENAARDE

De stad Oudenaarde wijdt een ambitieus evenement en tentoonstelling DIERIC BOUTS EN DE MEESTERWERKEN IN aan schilder Adriaen Brouwer (1605/’06, Oudenaarde - 1638, Antwerpen). DE LEUVENSE SINT-PIETERSKERK Nog maar een handvol 15e-eeuwse triptieken met de Tussen de 16e en 18e eeuw Brouwer een van de meest [email protected] kwaliteit van Dieric Bouts’ “Laatste avondmaal” kun je nog gold Oudenaarde als een van fascinerende schilders uit de T +32 (0)55 317 251 bewonderen in hun originele omgeving. In de Leuvense de belangrijkste wandta- Lage Landen. Sint-Pieterskerk hangen twee triptieken van Bouts in hun pijtweefcentra in Vlaanderen. originele kapellen. De kerk biedt ook onderdak aan de Edel- Adriaen Brouwer, zo neemt Brouwer maakt integraal deel TICKETS heeretriptiek uit dezelfde periode (onbekende kunstenaar). men algemeen aan, was de uit van het Oudenaardse en INDIVIDUEEL: 10 € De Sint-Pieterskerk ligt in het hart van de stad en heeft een zoon van een wandtapijtont- Vlaamse DNA. Hij is als figuur GROEPEN: 8 € ingang aan de Grote Markt, tegenover het stadhuis. werper. Oudenaarde is dus onlosmakelijk verbonden met RONDLEIDINGEN (2U): 60 € de ideale plek om de Adriaen de lokale cultuur en economie: TRADE: 7 € De restauratie van de Sint-Pieterskerk zal in 2019 voltooid Brouwertentoonstelling te zo heb je Adriaen Brouwerbier, zijn en dat is de ideale gelegenheid om de hele kerk open te houden. Brouwerpastei, het Adriaen OPENINGSUREN stellen en al haar kunstschatten in hun nieuwe opstelling te Brouwer-bierfestival en de VAN 15 SEPTEMBER 2018 TOT 16 tonen. Via geavanceerde digitale technologie krijgen bezoek- De kunstenaar groeide uit tot Adriaen Brouwerpaden en DECEMBER 2018 ers de verhalen over de Vlaamse meesters te horen bij de schakel tussen de 16e-eeuwse -routes die door de prachtige Di - zo: 10.00 - 18.00 LEUVEN kunstwerken en de installatie. Bruegeltraditie en de land- Vlaamse Ardennen lopen. De Do: open tot 22.00 schaps- en genrescènes uit Brouwertentoonstelling en het Ma gesloten OPENINGSUREN de 17e eeuw. Brouwer stond Brouwerprogramma in Ouden- HET NIEUWE BEZOEKERSCENTRUM GAAT OPEN IN tijdens zijn leven hoog in aarde gaan dan ook gepaard BEREIKBAARHEID SEPTEMBER 2019 aanzien als kunstenaar. Zijn met allerlei culturele en gas- Parkeerplaats voor bussen Ma - za: 10.00 - 16.30 werk was gegeerd en ook tronomische evenementen. vlakbij de locatie Zon- en feestdagen: 11.00 - 16.30 tijdgenoten Rubens en Rembrandt schre- PRAKTISCHE INFORMATIE De rondleidingen en audiogid- Tot september 2019: ven hem hoog aan. sen zijn in vijf talen ver- Ma - Zat: 10.00 - 16.30 pm www.mou-oudenaarde.be krijgbaar (Nederlands, Frans, Zon en feestdagen: 11.00 - 16.30 De tentoonstelling geeft Engels, Duits, Spaans). Gesloten op woensdag: 01/10-31/03 bezoekers een fascinerend MOU Open op woensdag: 01/04-30/09 inzicht in Brouwers’ werk, dat MUSEUM OUDENAARDE Restaurants en faciliteiten www.mleuven.be heel toegankelijk en gevari- Markt 1, 9700 Oudenaarde rond het marktplein (300 m) eerd is. Omdat hij vandaag de dag minder bekendheid geniet TRADECONTACT dan zijn tijdgenoten is Adriaen Eva Roels

54 55 MECHELEN MUSEUM Ma - vr: 11.00 - 17.00 BOURGONDISCH HOF VAN BUSLEYDEN Donderdag: 10.00 - 22.00 MECHELEN + MUSEUM HOF Za - zo: 10.00 - 17.00 VAN BUSLEYDEN Vanaf 2018 kunnen bezoekers in het Wo gesloten Mechelse Hof van Busleyden een van TICKETS De rondleiding combineert de de creatiefste periodes in de Vlaamse GROUP : 11 EURO hoogtepunten uit het Bourgondisch en Europese geschiedenis beleven: TRADE : 6 EURO tijdperk in de stad met een bezoek de Bourgondische renaissance. In de aan het Museum Hof van Busleyden. 15e en 16e eeuw beleefde Vlaanderen een ongezien politiek, economisch ONTDEK BOURGONDISCH PRIJS: 75 EURO + 7 EURO groep/ 6 en cultureel hoogtepunt. Figuren als MECHELEN BEGELEIDE EURO trade Jan van Eyck, Hieronymus Bosch en RONDLEIDING EN VOOR (maximum 15 personen per guide) Pieter Bruegel maakten uitzonderlijke GROEPEN DUUR: 1,5 uur kunstwerken die ook nu nog Dagelijks, behalve op woensdag - belangrijk zijn in ons kunstlandschap. reserveren noodzakelijk MUSEUM RESERVEREN: Visit Mechelen, Een van de fraaiste nog bestaande [email protected] stadspaleizen uit de Europese HOF VAN BUSLEYDEN renaissance vormt het kader voor BESCHIKBAAR VANAF 1 JULI 2018. deze belevenis. Het pand wordt Ontdek de hoogtepunten van het museum met een gids. MUSEUM M omgetoverd tot een eigentijds SCHEPENHUIS stadspaleis en herrijst in zijn vroegere PRIJS: 80 EURO gids + 9 EURO Museum M toont schilderijen en sculpturen van befaamde Vlaamse meesters zoals Rogier van der Weyden, glorie. In het prachtige huis van In September 2018 opent humanist en kunstverzamelaar groep/6 EURO trade toegang museum Constantin Meunier en Quentin Matsys. De M-collectie startte als 18e-eeuws rariteitenkabinet, maar omvat nu ruim Visit Mechelen een nieuw Hiëronymus van Busleyden beleven (maximum 15 personen per gids) 52.000 kunstvoorwerpen die in Leuven en Brabant gemaakt zijn, van de middeleeuwen tot de 19e eeuw. DUUR: 1,5 uur bezoekerscentrum die, naast anderen, bezoekers een gebruikersgestuurde alle Bourgondische ervaringen in ervaring die draait om visueel sterke Dagelijks, behalve op woensdag - reserveren noodzakelijk. Mechelen, Vlaanderen en Europa meesterwerken uit die tijd. Hier bundelt. PRAKTISCHE INFORMATIE TRADE CONTACT ontdek je Bourgondisch Vlaanderen in Saskia Verhaert / Annik Altruy al zijn glorie. RESERVEREN: Visit Mechelen, Programma en informatie Visit Leuven [email protected] Vleeshouwersstraat 4 2800 Mechelen www.mleuven.be [email protected] PRACTICAL INFORMATION T + 32 (0)16 27 22 77 BESCHIKBAAR VANAF 1 JULI 2018. www.visitmechelen.be M-MUSEUM LEUVEN www.hofvanbusleyden.be Leopold Vanderkelenstraat 28 VISIT LEUVEN BOURGONDISCH MONUMENTALE KERKEN 3000 Leuven Rondleidingen in de stad, dag- en weekendtrips kun je MUSEUM HOF VAN BUSLEYDEN MECHELEN boeken via de toeristische dienst: www.leuven.be/vrije- Frederik de Merodestraat 65 In het centrum van Mechelen zijn RONDLEIDINGEN VOOR GROEPEN tijd/toerisme. 2800 Mechelen Een historische wandeling met niet minder dan 8 monumentale 65 € voor de gids + 6 € per bezoeker ( > 15 personen) Verdiep je zeker eens in ons uitgebreide aanbod gids langs de hoogtepunten uit het kerken te vinden, ieder met hun eigen 65 € voor de gids + 8 € per bezoeker ( < 15 personen) rondleidingen voor groepen: www.mleuven.be/ TRADE CONTACT Bourgondisch tijdperk. exceptionele kunst en architectuur. Deze groepsprijzen zijn gebaseerd op een minimum van bezoek-m/rondleidingen/index.jsp Florie Wilberts Ontdek enkele werken van Rubens 10 personen. [email protected] PRIJS: 75 EURO gids (maximum 25 in de Sint-Janskerk en Onze-Lieve- LEUVEN: ACCESSIBILITY T +32 (0)15 29 76 56 personen per gids) Vrouw-Over-De-Dijlekerk en van Dyck ILUVLEUVEN TICKET http://www.visitleuven.be/nl/vervoer-in-de-stad in de Sint-Romboutskathedraal. Vrije Discover the highlights of Leuven with the ILUVLeuven Veerle Lenaerts DUUR: 2 uur toegang. ticket at an interesting rate. The ticket grants you a visit to: PARKEERPLAATS VOOR BUSSEN: de nieuwe stopplaats [email protected] Dagelijks - reserveren noodzakelijk - M-Museum Leuven voor toerbussen ligt aan het Margarethaplein, naast + 32 (0)15 29 76 59 Dagelijks, behalve op woensdag - Dieric Bouts en de Meesterwerken de kerk. Toerbussen kunnen gratis parkeren op de RESERVEREN: Visit Mechelen, ZOMER: 13.00 - 17.00 - Stadhuis) Bodartparkeerplaats. OPENINGSUREN [email protected] WINTER: 13.00 - 16.00 - Universiteits bibliotheek HOF VAN BUSLEYDEN Tradeprijs: 12 € | Prijs: 16 € GAAT OPEN 17 JUNI 2018.

56 57 2

1 3 4

VLAAMSE MEESTERS IN SITU 2018

Het in situ-project rond de Vlaamse meesters brengt be- Kunsten van Brussel in 2018 de eerste monografische zoekers naar 60 zorgvuldig geselecteerde werken die niet tentoonstelling over het werk van Theodoor Van Loon, langs platgetreden, drukke, toeristische wegen liggen. Vaak een van de meest innovatieve Vlaamse meesters van zijn vind je ze in kleinere dorpen en steden in heel Vlaanderen. generatie. De tentoonstelling vormt een aanvulling op In situ voert je naar uiteenlopende plekken (kapellen, ker- Van Loons in situ-werken in de basiliek van Scherpen- ken, kastelen en gemeentehuizen) om er originele schilde- heuvel. 5 rijen van Vlaamse meesters uit de 15e, 16e en 17e eeuw op hun oorspronkelijke locatie te bewonderen. PRAKTISCHE INFORMATIE 1 \ VAN LOON, SCHERPENHEUVEL Het verhaal achter elk werk wordt verteld in woord en www.flemishmastersinsitu.com 2 \ O.L.VR. KERK, DENDERMONDE beeld, met de nieuwste digitale technologie. Geavan- 3\ PARK ABBEY, LEUVEN ceerde touchscreens tonen de meesterwerken in detail, TRADECONTACT 4 \ LOPPEM CASTLE , LOPPEM terwijl audiogidsen de ervaring nog interessanter maken Peter Wouters 5 \DE BASILIEK, SCHERPENHEUVEL voor bezoekers. [email protected] 6 \ CAROLUS BORROMEUS KERK, ANTWERPEN T +32 (0)9 269 58 30 “Vlaamse primitieven in situ” start in 2018 op een tiental locaties in en rond Antwerpen, in het kader van Antwer- pen Barokstad. Andere locaties openen hun deuren in 2019. In lijn met dit project verwelkomt het Paleis voor Schone

HEILIGE BOEKEN / GEHEIME BIBLIOTHEKEN Het project “Heilige boeken / geheime bibliotheken” geeft een unieke inkijk in het Brugse religieuze leven. Drie religieuze sites worden opengesteld, beschermd en uitgebreid. Het Engels klooster, het klooster van de onges- choeide karmelieten en het grootseminarie worden nog altijd bewoond door religieuzen. Alle drie hebben ze een unieke bibliotheek of boekencollectie en zelfs een panoramische tuin. 6

58 59 HEDENDAAGSE VLAAMSE MODEMEESTERS

Ruim drie decennia al zet Antwerpen de toon op het vlak van mode, en de stad verdient dan ook terecht haar plek in de top 10 van meest modieuze bestemmingen ter wereld. Met zijn conceptuele en avant-gardistische smaak, zijn wereldberoemde Modemuseum (MoMu) en constante aanvoer van nieuw talent vanuit de modeafdeling van de Koninklijke Academie van Antwerpen is de stad de spil FOMU ORIGINELE DESIGNERS voor eigentijdse Vlaamse modemeesters. Overal zie je er typische, onafhankelijke modehuizen die FOTOMUSEUM ANTWERPEN SHOPPEN focussen op kwaliteit, originaliteit, vakmanschap en vernieuwing. Mode is een sterk visueel medium, dus wordt er in In Antwerpen kun je overal vlot geraken. Het open- samenwerking met het FOMU een tentoonstelling baar vervoer is uitstekend en de meeste winkel- over modefotografie opgezet die de interactieve relat- buurten liggen op wandelafstand van elkaar. Waar ie tussen 2D- en 3D-design belicht. je ook rondloopt in de stad, je vindt overal originele NOTEER IN JE AGENDA: MODE2020 speelt zich niet alleen modewinkels, van de betere merken tot avant-gard- ANTWERPEN: MODE 2020 af binnen de museummuren. Er istische labels. Je vindt in Antwerpen alle flagship- staat ook een hele rist culturele stores en topboetieks van de grootste designers en EEN MODEBESTEMMING ook unieke conceptstores, te gekke pop-upshops en MODE2020, in de tweede helft van en artistieke initiatieven, events vintage winkeltjes. Antwerpen ademt mode en is 2020, is een uniek modefestival in en rondleidingen op stapel zodat mensen en groepen met volle daarom als bestemming erg Antwerpen met events, tentoon- In tegenstelling tot andere modesteden is het ruime teugen van Antwerpen kunnen in trek bij fashionista’s uit de stellingen, winkelbelevenissen en winkelaanbod geconcentreerd in een klein gebied, hele wereld. Het is een plek mode-interventies in de stad. Het genieten. Dit is de perfecte kans waardoor winkelen in Antwerpen een waar genoegen waar ‘couture’ niet alleen hele project zet de parallellen voor bezoekers om zich onder te is. leeft in musea en boetieks, tussen eigentijdse Vlaamse mode dompelen in de modewereld, en maar ook op straat. Geen en de geschiedenis van de Vlaam- tegelijk het omvangrijke Ant- verrassing, want mode is se Meesters in de kijker. werpse erfgoed, zijn rijke gastro- hier gewoon nog maar eens nomie en bruisende winkelbuur- een staaltje van eigentijds Dit modejaar 2020 wordt georga- ten mee te pikken. Vlaams ‘meesterschap’. niseerd in samenwerking met de belangrijkste Antwerpse musea Meer informatie over MODE2020 (zoals het MoMu, het Koninklijk (boekinginformatie, programma, Museum voor Schone Kunsten tarieven) volgt in herfst 2018. en het FOMU) en zal wereldwijd uniek zijn in zijn soort en spe- cifiek mikken op internationale bezoekers.

60 61 DMC’S, INCOMING Verantwoordelijke Uitgever: Toerisme Vlaanderen - Peter De Wilde OPERATORS, EVENT Grasmarkt 61 - 1000 Brussel voorzieningen voorzieningen voorzieningen PLANNERS voor bezoekers voor dove en/ voor blinde en/ Contact met beperkte of slechthorende of slechtziende TOERISME VLAANDEREN mobiliteit bezoekers bezoekers Grasmarkt 61 - 1000 Brussel De volgende DMC’s en incoming touroperators maken formules op [email protected] maat rond de Vlaamse meesters. Om een voorproefje te krijgen van Met deze pictogrammen geven we enkel aan dat www.visitflanders.com wat er zoal mogelijk is, vind je een selectie inspirerende voorstellen er bepaalde voorzieningen voor deze doelgroepen op: WWW.VISITFLANDERS.COM/FLEMISHMASTERSTRADE aanwezig zijn. Dit betekent niet per definitie dat het Legal deposit gebouw volledig geschikt voor u is. Ga voor meer D/2018/5635/4/1 informatie naar www.visitflanders.com/ toegankeli- jkheid. Voor overige vragen kunt u contact met ons Alle rechten voorbehouden. Geen enkel onder- opnemen via [email protected] All About Belgium Perfect + Event deel van deze publicatie mag gereproduceerd, of +32 (0)2 504 03 40. Stationsstraat 30B, 9340 Lede Productions opgeslagen in een databank of zoeksysteem, of Belgium Geerwijnstraat 9, 8000 Brugge gepubliceerd worden, in enigerlei vorm of op T +32 (0)53 80 98 18 REIZEN IN Belgium enigerlei wijze, elektronisch, mechanisch, door E [email protected] T +32 (0)50 34 76 08 middel van druk, fotokopieën, microfilm of enige VLAANDEREN W www.aab-allaboutbelgium.be E [email protected] andere vorm zonder voorafgaande schriftelijke W www.perfectplus.be In Vlaanderen kun je vlot toestemming van de uitgever. rondreizen. Al onze steden Brussels and Beyond liggen dicht bij elkaar en zijn Geerdegemvaart 96 - 98, Auteursrecht beelden bereikbaar met het openbaar Focus Flanders 2800 Mechelen Nederkouter 35, vervoer of de auto. Engels is Toerisme Vlaanderen / VISITFLANDERS, Venus Frigida: Bokrijk / p.35: KMSKA (Lukasart in Flanders vzw), stad Belgium 9000 Gent Lukasweb / p.2: Lam Gods gesloten: Lukasweb / p.3: Antwerpen / p.36: Pieter Bruegel, Dulle Griet, Museum er als taal goed ingeburgerd T + 32 (0)15 407 537 Belgium De kruisafneming, Het Lam Gods: Lukasweb, Dulle Mayer van den Bergh / p.37: KMSKB, Bruegel, Ongeziene en de Vlamingen/de inwo- E [email protected] Griet: Museum Mayer van den Bergh / p.4: Terras: meesterwerken virtualrealitybril (Olivier Anbergen - I T +32 (0)9 269 90 62 Visit Antwerpen, Rubens, Aanbidding der Koningen: Love Light) / p.38: Bruegel, Ongeziene meesterwerken ners staan altijd klaar om te W www.brusselsandbeyond.be E [email protected] Lukasart in Flanders vzw / p.5: Portret van een man: virtualrealitybril (Olivier Anbergen - I Love Light) / helpen. W www.focusflanders.com The National Gallery (Londen), Istock, / p.6 - 7: Kunstka- p.39: De toren van Babel (Kunsthistorisches Museum Voor gedetailleerde trade binet: Erwin Donvil, Museum Mayer van den Bergh, Wien), Rubens Pelzchen, KHM / p.40: Portret van een Visit Antwerpen, Lukasart in Flanders vzw / p.8: Stad man, The National Gallery ( Londen), GENT Stadshal - informatie over transport ga @dmire Antwerpen, Rubens zelfportret, Het Rubenshuis / p.9: tom D’Haenens / p.41: Het Lam Gods: Lukasart in Flan- je naar: Gemeenveldstraat 93 De kruisafneming: KMSKA Lukasart in Flanders vzw ders vzw / p.42: Istock, Visit Ghent / p.43: restauratie Brilliant Belgium / p.10: De aanbidding der wijzen: KMSKA Lukasart van het Gentse Lam Gods: Lukasart in Flanders vzw / 1652 Beersel (Alsemberg) Lambermontplaats 12, in Flanders vzw / p.11: Visit Antwerpen / p.12: Visit p.44: VISITFLANDERS, restauratie van het Gentse Lam WWW.VISITFLANDERS.COM/ Belgium 2000 Antwerpen Antwerpen, Havenbedrijf Antwerpen - Peter Knoop, Gods: Lukasart in Flanders vzw / p.45: MSK, Visit Ghent FLEMISHMASTERSTRADE T +32 (0)2 361 65 59 Belgium Het Rubenshuis, Ans Brys, Georg Petel, Deckelhump- / p.46: Visit Ghent, VISITFLANDERS / p.47: Rubens, aan- E [email protected] en mit trunkenem Silen: Kunsthistorisches Museum bidding der Koningen, KMSKA, (c) Lukasart in Flanders T +32 (0)3 331 3 330 Wien / p.13: Het Rubenshuis, Ans Brys / p.14 -15: foto vzw / p.48: Visit Bruges (Michel Vaerewijck), VISITFLAN- W www.admire.be E [email protected] 1:Rockoxhuis, foto 2: Studio Luc Tuymans, foto 3: Het DERS, JAN VAN EYCKPLEIN (Jan D’Hondt) / p.49: Groe- W www.brilliantbelgium.com Rubenshuis, foto 4: Visit Antwerpen, foto 5: Museum ningemuseum (Jan D’Hondt) / p.50: Gruuthusemuseum Plantin-Moretus, foto 6: Stad Antwerpen / p.16: Visit (Visit Bruges), Jan Darthet / p.51: Sint-Salvatorskath- Antwerpen, Het Rubenshuis (Ans Brys), Middelheim edraal (Jan D’Hondt) / p.52: rondleidingen in Brugge (John Körmerling en Joris Casaer) / p.17: Het Rubenshu- (Jan D’Hondt), Historium (Jan D’Hondt) / p.53: Portret is, Ans Brys, Stad Antwerpen / p.18: Stad Antwerpen / van Margaretha van Eyck, Onze Lieve-Vrouwekathe- p.19: Stad Antwerpen, Collectie Museum Plantin-More- draal (Lukasart in Flanders vzw) / p.54: Adriaen Brou- tus (Antwerpen) / p.20: Het Rubenshuis, Ans Brys, wer: Een sjouwer, Kaartspelers en brassers (Lukasart in GEBRUIK VAN BEELDMATERIAAL Stad Antwerpen / p.21: Onze-Lieve-Vrouwekathedraal, Flanders vzw) / p.55: Het laatste avondmaal, Museum Antwerpen (c) www.milo-profi.be / p.22: Carolus Bor- M (Lukasart in Flanders vzw), Toerisme Leuven / p.56: OVER VLAAMSE MEESTERS romeuskerk, Tom D’Haenens / p. 24: Stad Antwerpen, Museum M, Leuven ( Frédéric Van Hoof), De zeven Onze-Lieve-Vrouwekathedraal, Antwerpen (c) www. sacramenten, KMSKA (Lukasart in Flanders vzw) / p.57: Wie beelden van onze kunststeden en Vlaamse meesters wil gebruiken, milo-profi. be, Rockoxhuis: Greet Vlegels / p.25: Groen- Hof Van Busleyden / p.58- 59: Vlaamse meesters in situ: vindt ze op Flickr: WWW.FLICKR.COM/VISITFLANDERS plaats met standbeeld van Rubens: Kris Jacobs / p.26: OKV, Antoon van Dyck, Zelfportret, Het Rubenshuis, De val van de opstandige engelen: Lukasart in Flanders Ans Brys/ p.60: Portret van Margaretha van Eyck, Onze vzw / p.27: Dulle Griet: Lukasart in Flanders vzw / p.28 Lieve-Vrouwekathedraal (Lukasart in Flanders vzw) Er zijn ook beelden van de schilderijen verkrijgbaar, op aanvraag via jouw - 29: winterlandschap met vogelknip: KMSKB, J.Geleyns / p.61: VISITFLANDERS, FOMU (Paul Kooiker) / p. 62: lokale tradecontact. Volg de auteursrechtinstructies zoals vermeld op Flickr. - Ro Scan / p.30: Visit Brussels, Bruegel, De verzoeking Centraal station Antwerpen, Antwerpen Toerisme & van Sint-Antonius: KMSKB / p.32: Koninklijke Biblio- Congres theek van België / p.33: Kasteel van Gaasbeek / p.34:

62 63 2018 2019 2020

PROJECT MANAGER TRADECONTACTEN Julie Rutgeerts AZIË ITALIË [email protected] CHINA Mayra Caroppo Venturini +32 (0)2 504 04 82 Li Xin [email protected] [email protected] +39 (0)2 97 381 754 PRODUCT MANAGERS +86 (0)10 8442 5744 RUSLAND RUBENS JAPAN Pedro Waeghe Helena De Brabandere Junko lida [email protected] [email protected] [email protected] +32 (0)2 504 04 38 +32 (0)2 504 03 86 +81 (0)33237 7732 SCANDINAVIË BRUEGEL INDIA Lynn Dauwe Linde Deheegher Dheera Majumder-Mitra [email protected] [email protected] [email protected] +32 (0)2 504 05 20 +32 (0)2 504 04 31 +91 (0)22 26731197 SPANJE VLAAMSE PRIMITIEVEN BRAZILIË Judit Sala Ben Devriendt Katrien Dejonghe [email protected] [email protected] [email protected] +34 (0)93 508 59 92 +32 (0)2 504 25 21 +32 (0)2 504 25 03 NEDERLAND CENTRAAL EUROPA Joke Nivelle & Ingrid Bokma (OOSTENRIJK, ZWITSERLAND, SLOVAKIJE) [email protected] Alexandra Raab-Frostl +32(0)2 504 05 06 [email protected] [email protected] +43-1-5960660-20 +31 (0)70 416 81 11

FRANKRIJK VERENIGD KONINKRIJK & IERLAND Anthony Forest Lisa Thomas [email protected] [email protected] +33 (0)1 56 89 14 45 +44 (0)20 7307 7733

DUITSLAND VERENIGDE STATEN & CANADA Britta Weidemann Marco Frank [email protected] [email protected] +49 (0)221 270 97 41 +1 (0)646 4487 164

64