T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ASYA ARMUT (Pyrus Pyrifolia) ÇEŞİTLERİNİN UŞAK

T.C. SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

ASYA ARMUT (Pyrus pyrifolia) ÇEŞİTLERİNİN UŞAK KOŞULLARINDA MORFOLOJİK, FENOLOJİK, POMOLOJİK VE BAZI BİYOKİMYASAL ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ

İlker EKİCİ

Danışman Doç. Dr. Adnan N. YILDIRIM

YÜKSEK LİSANS TEZİ BAHÇE BİTKİLERİ ANABİLİM DALI ISPARTA - 2016

İÇİNDEKİLER

Sayfa İÇİNDEKİLER ...... i ÖZET...... iii ABSTRACT ...... iv TEŞEKKÜR ...... v ŞEKİLLER DİZİNİ ...... vi ÇİZELGELER DİZİNİ ...... vii SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ ...... viii 1. GİRİŞ ...... 1 2. KAYNAK ÖZETLERİ ...... 8 3. MATERYAL VE YÖNTEM ...... 18 3.1. Materyal ...... 18 3.1.1. Deneme yeri ...... 18 3.1.2. İklim özellikleri ...... 20 3.1.3. Toprak özellikleri...... 21 3.1.4. Kültürel uygulamalar ...... 21 3.1.5. Bitkisel materyal ...... 22 3.1.5.1. Anaç materyali ...... 22 3.1.5.2. Çeşit materyali ...... 22 3.2. Yöntem ...... 25 3.2.1. Vegetatif özellikler ...... 25 3.2.1.1. Habitüs ...... 25 3.2.1.2. Ağaç yüksekliği ...... 25 3.2.1.3. Sürgün uzunluğu ...... 25 3.2.1.4. Gövde çapı ...... 25 3.2.1.5. Gövde kesit alanı ve gövde gelişme düzeyi ...... 25 3.2.1.6. Taç hacmi ve taç gelişme düzeyi ...... 25 3.2.2. Generatif özellikler ...... 26 3.2.2.1. Fenolojik gözlemler ...... 26 3.2.2.2. Ağaç başına verim ...... 27 3.2.2.3. Meyve fiziksel ve kimyasal özellikleri ...... 27 3.2.2.3.1. Meyve kabuk üst rengi...... 27 3.2.2.3.2. Meyve eni ...... 27 3.2.2.3.3. Meyve boyu ...... 27 3.2.2.3.4. Meyve ağırlığı ...... 28 3.2.2.3.5. Meyve eti sertliği ...... 28 3.2.2.3.6. Çekirdek eni ...... 28 3.2.2.3.7. Çekirdek boyu ...... 28 3.2.2.3.8. pH ...... 28 3.2.2.3.9. Titre edilebilir asitlik ...... 28 3.2.2.3.10. Suda çözünür kuru madde miktarı ...... 29 3.2.2.4. Biyokimyasal özellikler ...... 29 3.2.2.3.1. Toplam antioksidan kapasitesi ...... 29 3.2.2.3.2. Organik asitler ...... 29 3.2.3. Deneme deseni ...... 30 4. BULGULAR ...... 31 4.1. Vegetatif Özellikler ...... 31 4.1.1.Habitüs ...... 31

4.1.2. Ağaç yüksekliği, gövde çapı, sürgün uzunluğu ve taç genişliği ... 31 4.1.3. Gövde kesit alanı ve gövde gelişme düzeyi ...... 33 4.1.4. Taç hacmi ve taç gelişme düzeyi ...... 33 4.2. Generatif Özellikler ...... 34 4.2.1. Fenolojik Gözlemler ...... 34 4.2.2. Ağaç başına düşen verim ...... 36 4.3. Meyve fiziksel, kimyasal ve biyokimyasal özellikleri ...... 37 4.3.1. Meyve fiziksel ve kimyasal özellikleri ...... 37 4.3.1.1. Meyve eni, meyve boyu ve meyve ağırlığı ...... 37 4.3.1.2. Çekirdek eni, çekirdek boyu ve çekirdek ağırlığı ...... 38 4.3.1.3. Meyve eti sertliği, SÇKM, pH ve titre adilebilir asitlik ...... 39 4.3.1.4. Meyve kabuk üst rengi...... 40 4.3.2. Biyokimyasal özellikler ...... 40 4.3.2.1. Toplam antioksidan kapasitesi ...... 40 4.3.2.2. Organik asitler ...... 41 5. TARTIŞMA VE SONUÇ ...... 44 KAYNAKLAR ...... 51 EKLER ...... 57 EK A. Fotoğraflar ...... 57 ÖZGEÇMİŞ ...... 64

ÖZET

Yüksek Lisans Tezi

ASYA ARMUT (Pyrus pyrifolia Nakai) ÇEŞİTLERİNİN UŞAK KOŞULLARINDA MORFOLOJİK, FENELOJİK, POMOLOJİK VE BAZI BİYOKİMYASAL ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ

İlker EKİCİ

Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri

Danışman: Doç. Dr. Adnan Nurhan YILDIRIM

Bu çalışma, 4 yaşlı Pyrus betulaefolia anacı üzerine aşılı Atago, Chojuro, Hosui ve Kosui Asya armut çeşitlerinin(Pyrus pyrifolia Nakai.) gelişme, verim ve meyve kalite özelliklerini belirlemek amacı ile 2013 ve 2014 gelişme döneminde Uşak / Ulubey yöresinde yürütülmüştür.

Çeşitlerin gövde gelişme düzeyleri 11.73 cm2 (Hosui) – 24.03 cm2 (Kosui); taç gelişme düzeyleri ise 1.13 m3 (Hosui) – 25.60 m3 (Kosui) arasında belirlenmiştir. En erken çiçeklenme Kosui’de (30 Mart) en geç ise Atago’da (02 Nisan) gerçekleşmiştir. Çeşitlerin hasatları 22 Ağustos (Hosui) - 21 Eylül (Chojuro) tarihleri arasında yapılmıştır. ABV bakımından en yüksek değer Atago çeşidinden (37.39 kg/ağaç) elde edilmiştir. Çeşitlerin meyve ağırlıkları 113.44 g (Hosui) – 326.40 g (Chojuro); meyve sertlikleri 13.97 lb (Hosui) - 16.91 lb (Chojuro); SÇKM içerikleri %11.60 (Atago) - %14.20 (Hosui) ve titre edilebilir asitlik değerleri 0.10 g/100ml (Hosui) – 0.26 g/100ml (Atago) arasında saptanmıştır. Hosui (L* 67.53) en parlak, Kosui (L* 56.73) en mat meyveleri; Chojuro (a* 13.65) en kırmızı, Atago (a* -7.11) en yeşil meyveleri; Hosui (b* 38.91) en koyu sarı, Kosui (b* 31.14) en açık sarı meyveleri oluşturmuştur. Toplam antioksidan kapasitesi 0.663 (Kosui) – 1.086 (Chojuro) µmol/g arasında olduğu tespit edilmiştir. Oksalik asit, süksinik asit ve malik asit diğer organik asitlere göre en yüksek değerleri vermiştir.

Anahtar Kelimeler: Armut, Asya, Gelişme, Fenoloji, Verim, Kalite, Antioksidan, Organik Asit 2016, 64 Sayfa

iii

ABSTRACT

M.Sc. Thesis

DETERMINATION OF (Pyrus pyrifolia) MORPHOLOGICAL, PHENOLOGICAL, POMOLOGICAL AND SOME BIOCHEMICAL PROPERTIES OF ASİA PEAR CULTİVARS IN UŞAK ECOLOGICAL CONDITIONS

İlker EKİCİ

Süleyman Demirel University

Graduate School of Applied and Natural Sciences

Department of Horticulture

Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Adnan Nurhan YILDIRIM

In this study, between 2013 and 2014 Atago, Chojuro, Hosui and Kosui pear cultivars were grafted onto Pyrus betulafolia were examined according to development, yield and fruit quality characteristics in pear orchards in Uşak/Ulubey region.

The trunk growth levels were determined between 11.73 cm2 (Hosui)and 24.03 cm2 (Kosui) and canopy growth levels were determined between 1.13 m3 (Hosui) and 25.60 m3 (Kosui). The earliest flowering time was recorded for Kosui (30 December) and the latest was recorded for Atago (2 April). The fruit harvest of the pear cultivars were between 22 August (Hosui) and 21 September (Chojuro). Atago cultivar regarding to ABV terms (37.39 kg/tree) were found the most productive. The values for fruit weight were found 113.44 g (Hosui), 326.40 g (Chojuro), the fruit firmness were found between 13.97 lb (Hosui) and 16.91 lb (Chojuro), the fruit solible solids were determined between %11.60 (Atago) and %14.20 (Hosui) and titratable acidity were found between 0.10 g/100 ml (Hosui) and 0.26 g/100ml (Atago). The Hosui was the most bright (L* 67.53), Kosui (L* 56.73) had the most mat fruits, Chojuro (a* 13.65) had the reddest fruits, Atago (a* -7.11) had the most green fruits, Hosui (b* 38.91) had most dark yellow fruits and Kosui (b* 31.14) had the most light yellow fruits. Total antioxidant values were determined between 0.663 (Kosui) and 1.086 (Chojuro) µmol/g. Oxalic acid compared to succinic acid, malic acid and other organic acids gave the highest values.

Key Words: Pear, Pyrus pyrifolia, Phenology, Yield, Quality, Antioxidant, Organic acid.

2016, 64 pages

TEŞEKKÜR

Bu araştırma için beni yönlendiren, karşılaştığım zorlukları bilgi ve tecrübesi ile aşmamda yardımcı olan değerli Danışman Hocam Doç. Dr. Adnan N. YILDIRIM ve Doç. Dr. Fatma YILDIRIM’a teşekkürlerimi sunarım. Arazi çalışmalarımda yardımlarını esirgemeyen Ziraat Teknikeri Caner KELEBEK’e teşekkür ederim.

Araştırmanın yürütülmesinde maddi ve manevi yardımlarını gördüğüm armut bahçesi sahipleri Ulubey İlçe Tarım Müdürü Ömer ATALAY ve serbest çiftçi Tarık ÇORUK'a teşekkür ederim.

3947-YL1-14 No`lu Proje ile tezimi maddi olarak destekleyen Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Yönetim Birimi Başkanlığı’na teşekkür ederim.

Tezimin her aşamasında beni yalnız bırakmayan aileme sonsuz sevgi ve saygılarımı sunarım.

İlker EKİCİ ISPARTA, 2016

ŞEKİLLER DİZİNİ

Sayfa Şekil 1.1. Dünya armut üretim haritası ...... 3 Şekil 1.2. 2008-2012 yılları üretim ortalamalarının kıtalara göre dağılımı ...... 3 Şekil 3.1. Uşak ili ilçeler haritası ...... 18 Şekil 3.2. Deneme bahçesinin genel görünüşü...... 19 Şekil 3.3. Deneme bahçesinin genel görünüşü...... 19 Şekil 3.4. Atago armut meyvesi ...... 22 Şekil 3.5. Hosui armut meyvesi ...... 23 Şekil 3.6. Kosui armut meyvesi ...... 24 Şekil 3.7. Chojuro armut meyvesi ...... 24 Şekil 3.8. Fenolojik dönemde çiçeklenmeden bir görünüm ...... 26 Şekil 3.9. Analize hazırlanan meyve örneklerinden bir görünüm ...... 27 Şekil 3.10. Ölçümlere hazırlanan çekirdek örneklerinden bir görünüm ...... 28 Şekil 4.1. Deneme çeşitlerinin farklı fenolojik evreleri ...... 35 Şekil 4.2. Deneme çeşitlerinin farklı generatif dönem evreleri ...... 35 Şekil 4.3. Çeşitlere ait farklı fenolojik safhalar...... 35 Şekil 4.4. Ağaç başına verim...... 37 Şekil 4.5. Çeşitlerin farklı çözeltilerdeki antioksidan kapasitesi ...... 41 Şekil 4.6. Çeşitlerde organik asit miktarlarının dağılımı ...... 42 Şekil A.1. Çeşitlerde tomurcuk kabarması ...... 57 Şekil A.2. Çeşitlerde rozetlenme dönemi ...... 57 Şekil A.3. Çeşitlerde çiçeklenme başlangıcı ...... 57 Şekil A.4. Çeşitlerde tam çiçeklenme ...... 58 Şekil A.5. Çeşitlerde çiçeklenme başlangıcının deneme alanındaki görünümü . 58 Şekil A.6. Çeşitlerde tam çiçeklenmenin deneme alanındaki görünümü ...... 59 Şekil A.7. Çeşitlerde meyve tutumu ve taç yaprağın dökümü ...... 59 Şekil A.8. Ağaç üzerinde çiçeklenme sonu ...... 60 Şekil A.9. Çeşitlerde küçük meyve döneminden görüntü ...... 60 Şekil A.10. Hasat olgunluğuna gelmiş meyvelerin ağaç üzerinde görünümü .... 61 Şekil A.11. Hasat olgunluğuna gelmiş meyvelerin ağaç üzerinde görünümü .... 61 Şekil A.12. Hasadı yapılmış Chojuro meyveleri ...... 62 Şekil A.13. Deneme alanında yaprak dökümünden bir görüntü ...... 62 Şekil A.14. Yaprağını dökmüş ağaçlardan görünüm ...... 63

ÇİZELGELER DİZİNİ

Sayfa Çizelge 1.1. Asya armudu besin değerleri ...... 2 Çizelge 1.2. Dünya toplam armut üretim miktarı ve alanı ...... 4 Çizelge 1.3. Ülkelere göre armut üretim alanları ...... 4 Çizelge 1.4. Ülkelere göre armut üretim miktarları ...... 5 Çizelge 1.5. Dünya ülkelere göre armut ithalatı ...... 5 Çizelge 1.6. Dünya ülkelere göre armut ihracatı...... 6 Çizelge 1.7. Türkiye illere göre armut üretim alanları ...... 6 Çizelge 1.8. Türkiye illere göre armut üretim alanları ...... 6 Çizelge 1.9. Uşak ili ilçeleri armut üretim alanları ...... 7 Çizelge 1.10. Uşak ili ilçeleri armut üretim miktarları ...... 7 Çizelge 3.1. Uzun yıllar içinde gerçekleşen ortalama iklim değerleri ...... 20 Çizelge 3.2. Deneme bahçesinden alınan toprak örneğinin analiz sonuçları ...... 21 Çizelge 4.1. Deneme çeşitlerinin habitüsü, gelişim kuvvetleri ve dallanma kuvvetleri...... 31 Çizelge 4.2. 2013 yılı armut çeşitlerine ait gövde çapı, ağaç yüksekliği, sürgün uzunluğu ve taç genişliği ...... 32 Çizelge 4.3. 2014 yılı armut çeşitlerine ait gövde çapı, ağaç yüksekliği, sürgün uzunluğu ve taç genişliği ...... 32 Çizelge 4.4. Çeşitlerin gövde kesit alanları ve gövde gelişme düzeyleri ...... 33 Çizelge 4.5. Çeşitlerin taç hacmi ve taç gelişme düzeyleri ...... 34 Çizelge 4.6. Deneme çeşitlerinin fenolojik evreleri (2014) ...... 34 Çizelge 4.7. Deneme çeşitlerine ait ABV değerleri ...... 37 Çizelge 4.8. Deneme çeşitlerine ait meyve eni, meyve boyu, meyve ağırlığı değerleri...... 38 Çizelge 4.9. Deneme çeşitlerine ait çekirdek eni, çekirdek boyu, çekirdek ağırlığı değerleri...... 38 Çizelge 4.10. Deneme çeşitlerine ait sertlik, SÇKM, pH, titre edilebilir asitlik değerleri...... 39 Çizelge 4.11. Çeşitlere ait L*a*b* değerleri ...... 40 Çizelge 4.12. Çeşitlere ait farklı çözeltilerdeki toplam antioksidan kapasitesi... 41 Çizelge 4.13. Çeşitlere ait bazı organik asitler ve miktarları ...... 41 Çizelge 4.14. Çeşitlere ait bazı organik asitler ve miktarları ...... 42

vii

SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ

ABV Ağaç başına verim cm Santimetre cm2 Santimetrekare da Dekar DMİGM Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü FAO Food and Agriculture Organization g Gram kg Kilogram lb Libre m Metre m3 Metreküp mg Miligram ml Mililitre mm Milimetre µmol Mikromol t Ton TUİK Türkiye İstatistik Kurumu vd Ve diğerleri

viii

1. GİRİŞ

Dünyanın ılıman iklim bölgelerinde yayılmış bir meyve türü olan armut, genellikle ılıman iklim bölgelerinde yetiştirilmekte olup, kuraklığa karşıda dayanıklıdır. Dolayısıyla dünya üzerinde geniş bir yayılma alanına sahiptir. Armut Rosales takımı, Rosaceae familyası, Pomoideae alt familyası, Pyrus cinsine ait bir türdür (Özçağıran ve ark., 2005). Pyrus cinsinin dünya üzerinde 20 kadar türü bulunmaktadır (Gökmen, 1973).

Dünya üzerinde armutlar için üç gen merkezi vardır (Özçağıran ve ark., 2005; Akçay ve Yücer, 2008); 1-) Çin, Mançurya, Japonya, Amur Vadisi ve Kore’yi kapsayan Çin Gen Merkezi. Bu gen merkezinin önemli türleri; Pyrus pyrifolia, Pyrus ussuriensis, Pyrus betulaefolia, Pyrus calleryana, Pyrus variolosa ve Pyrus serotina’dır. 2-) Kuzeybatı Hindistan, Afganistan, Özbekistan ve Türkmenistan’ın içinde bulunduğu Orta Asya Gen Merkezi. Bu gen merkezinde; Pyrus communis, Pyrus heterophylla, Pyrus korshinsky ve Pyrus boissieriana önemli türlerdir. 3-) Kafkasya, Anadolu, Orta ve Güney Avrupa’yı içine alan Kafkasya ve Batı Asya Gen Merkezi. Bu gen merkezinin önemli türleri; Pyrus communis, Pyrus syriaca, Pyrus salicifolia, Pyrus anatolica, Pyrus eleagrifolia, Pyrus bulgarica, Pyrus amygdaliformis ve Pyrus hakkarica’dır.

Ülkemiz, armutların doğal yayılma alanı ve gen merkezi içerisinde bulunduğundan tür ve çeşit sayısı oldukça fazladır. Ancak ekonomik anlamda armut yetiştiriciliğinde daha çok Avrupa grubu (Pyrus communis) armut çeşitleri, Asya grubu (Pyrus pyrifolia) armut çeşitlerine göre daha çok tercih edilmektedir. Bunda en büyük etmen ise Asya grubu armutlarının ülkemizde insanlar tarafından tüketimi diğer armut türlerine göre daha az olup, yeni kurulan bahçeler ile az miktarda üretilmektedir.

Asya grubu armutlar, Pyrus pyrifolia türü içerisinde yer almaktadır. Bu grup içerisindeki armut çeşitleri Avrupa grubu armut türlerinden kolayca ayırt edilebilmektedir. Görünüşleri yuvarlağa yakın olup, armuttan çok elmaya benzemektedir. Soğuklama ihtiyacı genellikle diğer türlere göre daha azdır (250 – 600 saat). Tozlanma ve döllenme açısından tek çeşitle armut bahçesi kurulabilmekte

1 ancak tozlanmanın iyi olabilmesi için çeşit karışımı yapılması önerilmektedir. Ayrıca bu gruptaki armut meyvelerinin çiçek çukurlarında diğer armut türleri gibi çenek yaprak izi bulunmayıp, meyve kabuğundaki lentiseller oldukça belirgin olmaktadır (Akçay ve Yücer, 2008).

Armut dünyada elmadan sonra en fazla üretilen ılıman iklim meyve türüdür. Armut meyveleri taze olarak sofrada tüketilebileceği gibi kurutularak ta tüketilebilmektedir. Ayrıca, armuttan likör, sirke, meyve suyu, meyve salatası, reçel, jöle, tatlı, kek, pasta ve konserve sanayinde yararlanılmaktadır (Özçağıran ve ark., 2005).

Çizelge 1.1. Asya armudu besin değerleri (Anonim, 2015a) Besin İçeriği 100 gram Asya Armudunda Su 88.25 g Enerji 42 kcal Protein 0.50 g Total Yağ 0.23 g Karbonhidrat 10.65 g Lif 3.6 g Şeker 7.05 g Kalsiyum 4 mg Magnezyum 8 mg Fosfor 11 mg Potasyum 121 mg Çinko 0.02 mg Vitamin C 3.8 mg

Vitamin B1 - Thiamin 0.009 mg

Vitamin B2 - Riboflavin 0.010 mg

Vitamin B3 - Niacin 0.219 mg

Vitamin B6 0.022 mg

Vitamin B9 8 µg Vitamin E 0.12 mg

Vitamin K 4.5 µg

Çizelge 1.1’de’de 100 g Asya armudunda bulunan besin değerleriğerleri verilmiştir.verilm Çizelgeye göre 100 g Asya armuarmudunda; 88.25 g su, 0.50 g protein,rotein, 0.23 g yağ, 10.65 g karbonhidrat,t, 3.6 g lif vev 7.05 g şeker bulunup, 42 kcal enerjienerji değerideğerine sahiptir. Yağ ve protein değerieğeri çok düşükdü olup, C vitamini açısından zengindir. KabuğuKa ile birlikte iyi bir lif kaynağı oluşoluşturmaktadır. Bir insanın günlükük 30 g lif ihtiyacı olduğu düşünülürse,e, bir insan 100 g Asya armudundan % 12’sini karşılayabilk eceği görülmektedir. Ayrıca kkalsiyum, magnezyum, çinko, fosfor,for, potasyum elementleri ile

C, B1, B2, B3, B6, B9, E vve K vitaminleri de içermektedir.

Şekil 1.1. Dünya armut üretim haritası

Şekil 1.2. 2008 – 2012 yyılları üretim ortalamalarının kıtalara göre dağılımdağılımı (FAO, 2016)

2008 – 2012 yılları araarası üretim ortalamalarının dağılımılımı Şekil 1.1.2’de verilmiştir. Dünya armutut üretiminin % 75.3’ü Asya kıtası ülkeleri tarafındantarafından kkarşılanmaktadır.

Üretimin % 12.9’u ile Avrupa kıtası ikinci, % 8.1’i ile de Amerika kıtası üçüncü sırada yer almaktadır.

Çizelge 1.2. Dünya toplam armut üretim miktarları (t) ve alanı (ha) (FAO, 2016) 2009 2010 2011 2012 2013 Üretim Alanı 1.572.048 1.573.290 1.625.799 1.623.031 1.766.984 (ha) Üretim 22.428.237 22.705.619 24.072.248 23.580.845 25.203.754 Miktarı (ton)

Dünyada yıllara göre toplam üretim alanı değişmekle beraber 2009’dan 2013 yılına kadar sürekli bir artış meydana gelmiştir. 5 yıl içerisinde armut üretim alanında 194.936 ha’lık artış meydana gelerek 2013 yılında 1.766.984 ha alana yükselmiştir. Dünyada armut üretim alanı artışı yaşanırken dolaylı olarak üretim miktarlarında da artış meydana gelmiştir. 2009 yılında 22.428.237 t olan üretim miktarı 2.775.517 t artış ile 2013 yılında 25.203.754 t’a ulaşmıştır (Çizelge 1.2).

Çizelge 1.3. Ülkelere göre armut üretim alanları (ha) (FAO, 2016) Ülkeler 2009 2010 2011 2012 2013 Çin 1.082.339 1.087.024 1.131.555 1.136.700 1.276.000 Hindistan 37.301 38.586 37.970 38.500 38.500 Türkiye 33.060 33.427 32.613 34.067 34.430 İtalya 40.190 40.233 39.428 35.195 34.241 Arjantin 27.306 26.722 26.043 26.500 28.420 İspanya 27.967 27.333 27.010 25.000 24.200 ABD 23.067 22.662 22.015 22.015 19.840 Japonya 15.900 15.500 15.300 14.900 14.600 Güney Kore 17.090 16.239 15.081 14.353 13.740 Güney Afrika 11.500 12.200 12.690 13.000 11.148

Çizelge 1.3 ve 1.4’te ülkelere ve yıllara göre armut üretim miktarı ve alanı verilmiştir. Üretim alanları dikkate alındığında 1.276.000 ha ile Çin ilk sırada yer almaktadır. Bunu 38.500 ha ile Hindistan, 34.430 ha Türkiye izlemektedir (Çizelge 1.3.). Üretim miktarları incelendiğinde ise 17.440.751 t ile yine Çin ilk sırada yer

4 almaktadır. Bunu 795.557 t ile ABD, 743.029 t ile İtalya izlemektedir. Türkiye 461.826 t ile 5. sırada yer almıştır (Çizelge 1.4).

Armut ithalatı yapan ülkeler arasında 410.396 t ile Rusya ilk sırada yer almıştır. Bunu Brezilya (217.131 t) ve Hollanda (155.787 t) izlemiştir (Çizelge 1.5). Armut ihracatı yapan ülkeler arasında 419.792 t ile Çin ilk sırada yer almaktadır. Bunu Arjantin (394.935 t) ve Hollanda (330.041 t) takip etmiştir (Çizelge 1.6).

Çizelge 1.4. Ülkelere göre armut üretim miktarları (t) (FAO, 2016) Ülkeler 2009 2010 2011 2012 2013 Çin 14.416.430 15.231.858 15.945.013 16.266.000 17.440.751 ABD 868.357 738.085 876.086 778.582 795.557 İtalya 872.368 736.646 926.542 645.540 743.029 Arjantin 700.000 704.242 691.270 700.000 722.324 Türkiye 384.244 380.003 386.382 439.656 461.826 İspanya 463.969 476.686 502.434 400.600 425.700 Güney Afrika 340.088 368.495 350.527 338.584 343.203 Hindistan 308.487 336.049 334.774 340.000 340.000 Japonya 351.500 284.900 312.800 299.000 294.400 Güney Kore 418.368 307.820 290.494 394.596 282.212

Çizelge 1.5. Dünyada ülkelere göre armut ithalatı (FAO, 2016) Ülkeler 2011 Miktar 2011 Değer 2012 Miktar 2012 Değer (t) (1000$) (t) (1000$) Rusya 419.328 448.630 410.396 441.346 Brezilya 210.328 204.554 217.131 223.929 Hollanda 190.722 217.816 155.787 184.659 Almanya 169.019 233.589 153.812 206.474 İngiltere 140.709 141.100 139.889 136.788 Türkiye 1.305 844 1.142 634

Türkiye illere göre armut üretim alanları ve üretim miktarları çizelge 1.7 ve 1.8’de verilmiştir. Üretim alanları dikkate alındığında 83.121 da ile Bursa ilk sırada yer almıştır. Bunu Antalya (41.740 da) ve Ankara (10.949 da) illeri izlemiştir. Üretim miktarı dikkate alındığında ise 173.550 t ile Bursa ilk sırada yer almıştır. Bunu Antalya (67.508 t) ve Ankara (15.663 t) illeri takip etmiştir.

Çizelge 1.6. Dünyada ülkelere göre armut ihracatı (FAO, 2016) Ülkeler 2011 Miktar 2011 Değer 2012 Miktar 2012 Değer (t) (1000$) (t) (1000$) Çin 403.311 286.341 419.792 339.545 Arjantin 472.397 411.806 394.935 364.237 Hollanda 350.307 382.455 330.041 359.092 Belçika 288.367 262.832 281.032 265.691 Güney Afrika 181.580 168.995 181.928 159.701 Türkiye 8.527 5.101 16.221 10.271

Çizelge 1.7. Türkiye illere göre armut üretim alanları (da) (TÜİK, 2016) İller 2011 2012 2013 2014 2015 Bursa 62.070 77.143 80.174 81.652 83.121 Antalya 21.612 28.394 30.382 38.765 41.740 Ankara 11.644 11.679 11.110 11.005 10.949 Denizli 3.594 4.493 4.836 5.547 6.086 Manisa 4.028 4.504 5.407 5.473 5.612 Kocaeli 3.057 3.144 4.318 4.375 4.276 Sakarya 3.228 3.255 3.284 3.287 3.442 Çanakkale 2.365 2.614 2.810 2.907 3.405 Mersin 2.211 2.508 2.448 2.407 2.524 Samsun 1.053 1.281 1.510 1.500 1.441 Toplam 209.020 232.233 235.283 244.741 249.673

Çizelge 1.8. Türkiye illere göre armut üretim miktarları (t) (TÜİK, 2016) İller 2011 2012 2013 2014 2015 Bursa 100.568 132.068 157.671 173.861 173.550 Antalya 46.834 56.353 57.484 89.218 67.508 Ankara 16.946 17.037 17.749 14.330 15.663 Çanakkale 7.014 7.762 8.122 8.812 9.667 Samsun 8.497 8.940 8.399 8.452 8.132 Sakarya 9.420 9.450 9.224 8.394 8.080 Mersin 6.876 6.461 6.527 6.706 7.446 Manisa 7.485 6.836 6.874 6.819 7.117 Kocaeli 4.568 4.586 5.360 5.351 5.291 Denizli 4.462 4.850 5.203 5.553 4.053 Toplam 386.382 442.646 461.826 462.336 463.623

Türkiye armut üretim alanı artışına paralel olarak Uşak ili armut üretimi alanı da artış göstermiştir. 2011-2015 yılları arasında Türkiye armut üretim alanı yaklaşık % 16.3 olurken Uşak ilinde armut üretim alanındaki artış ise % 30.6 oranında gerçekleşmiştir. Uşak ili armut üretiminde Merkez ilçe 485 t ile ilk sırada yer almıştır. Bunu Eşme (399 t) ve Banaz ilçesi (383 t) izlemiştir. Ulubey ilçesi ise 130 t ile 5. sırada yer almıştır (Çizelge 1.9 ve Çizelge 1.10).

Çizelge 1.9. Uşak ili ilçeleri armut üretim alanları (da) (TÜİK, 2016) İlçeler 2011 2012 2013 2014 2015 Eşme 490 507 504 504 504 Sivaslı 270 304 504 500 500 Merkez 160 203 202 300 300 Banaz 240 243 242 283 283 Ulubey 37 38 40 65 147 Karahallı 20 20 20 20 20 Toplam 1.217 1.315 1.512 1.672 1.754

Çizelge 1.10. Uşak ili ilçeleri armut üretim miktarları (t) (TÜİK, 2016) İlçeler 2011 2012 2013 2014 2015 Merkez 266 485 485 525 485 Eşme 419 399 399 399 399 Banaz 317 339 348 348 383 Sivaslı 302 334 299 278 225 Ulubey 235 270 269 271 130 Karahallı 33 33 39 39 7 Toplam 1.572 1.860 1.839 1.860 1.629

2. KAYNAK ÖZETLERİ

Ülkemizde, Avrupa grubu armut çeşitleri üzerine birçok araştırma bulunmaktadır. Ancak, Türkiye’de son birkaç yıldır ticari olarak yetiştiriciliğinin yeni başlaması ve geniş bahçelerde üretim yapılmaması nedeniyle, Asya armutları hakkında yeteri kadar araştırma bulunmamaktadır.

Bostan (1991), Van ve çevresinde yetiştirilen bazı mahalli armut çeşitlerinin morfolojik ve pomolojik özelliklerini belirlemiştir. Araştırmada, Abbasi, Ankara, Bal, Dığdığı, Gök, Mehrani, Mellaçi, Mellaki, Paşik, Turş, Yumru çeşitlerini kullanmıştır. Araştırmada, en kısa çiçeklenme süresinin 18 gün ile Paşik çeşidinde, en uzun çiçeklenme süresinin ise 38 gün ile Yumru çeşidinde kaydedildiğini, tam çiçeklenmeden hasada kadar geçen sürenin 121 gün (Turş) ile 147 gün (Mehrani) arasında değiştiğini, en geç hasat edilen çeşidin Mehrani (28 Eylül) ve en erken hasat edilen çeşidin ise Turş (22 Ağustos) olduğunu bildirmiştir. Taç genişliğinin 3 m (Turş ve Dığdığı) ile 7 m (Gök), taç yüksekliğinin ise 2 m (Turş) – 11 m (Gök ve Yumru) arasında farklılık gösterdiğini saptamıştır. Çeşitler arasında, meyve eninin 42.20 mm (Turş) – 74.90 mm (Mellaki), meyve boyunun 43.30 mm (Dığdığı) – 93.10 mm (Mellaki), meyve ağırlığının 37.60 g (Dığdığı) – 223.20 g (Mellaki), suda çözünebilir kuru madde içeriğinin % 9.00 (Ankara) - % 16.20 (Yumru) ve pH’nın 3.35 (Gök) – 5.18 (Bal) arasında değiştiğini bildirmiştir.

Caspari ve ark. (1996), Hosui çeşidinde kısıtlı su uygulamasının meyve özellikleri üzerine etkisini inceledikleri araştırmada, meyve boyutları haricinde diğer meyve kalite özellikleri üzerine kısıtlı su uygulamalarının etkisinin olmadığını bildirmişlerdir.

Karadeniz ve Kalkımış (1996), Giresun Görele’de mahalli armut çeşitlerinden 9 çeşidin meyvelerini incelemiş, meyve ağırlığının 72.73 g (Fındık) ile 179.28 g (Laz), meyve boyunun 54.04 mm (Fındık) ile 82.95 mm (Kantar), meyve eninin 52.16 mm (Fındık) ile 72.32 mm (Laz), suda çözünebilir kuru madde içeriklerinin % 10.6 (Gülpınar ve Kabak) ile % 14.1 (Ot), pH’nın 3.15 (Acı) ile 4.62 (Mağaza) ve asitlik değerinin % 0.097 (Laz) ile % 0.258 (Acı) arasında değiştiğini belirlemişlerdir.

Ulaşoğlu (2000), Tokat’ta yetiştirilen bazı yerli armut çeşitlerinin fenolojik ve pomolojik özelliklerini belirlemiştir. Araştırma sonuçları çeşitlere göre farklılık göstermiş, tam çiçeklenmenin 5 Nisan – 13 Nisan, hasat tarihlerinin 25 Temmuz – 15 Eylül, meyve ağırlıklarının 63.00 g (Bıldırcınbudu) – 161.49 g (Malatya) arasında değiştiğini belirtmiştir. Ayrıca meyvelerde suda çözünebilir kuru madde içeriği bakımından Gürgürep çeşidinin (% 15.77), pH içeriği açısından Malatya çeşidinin (5.02), titre edilebilir asitlik bakımından ise Göksulu çeşidinin (% 6.10) en yüksek değerlere sahip olduğunu saptamıştır.

Yarılgaç ve Yıldız (2001), Bitlis’in Adilcevaz ilçesinde bazı armut çeşitlerinin (Mellaki I, Mellaki II, Mellaki III, Turş I, Turş II, Amasya I, Amasya II, Sarı Armut, Tavşan Başı, Şeker, Kum, Karçın, Sert, Küçük, Kışlık Küçük) meyve özelliklerini belirlemişlerdir. Araştırmada, meyve ağırlıklarının 368.02 g (Mellaki II) ile 89.73 g (Kışlık Küçük), meyve boylarının 9.52 cm (Mellaki II) ile 5.22 cm (Kışlık Küçük), meyve çaplarının 9.00 cm (Mellaki II) ile 5.74 cm (Kışlık Küçük), meyve eti sertliklerinin 12.05 lb (Kışlık Küçük) ile 3.81 lb (Kum), suda çözünebilir kuru madde miktarlarının % 17.00 (Karçın) ile % 9.80 (Tavşan Başı) ve titre edilebilir asitlik miktarlarının % 0.240 (Sarı) ile % 2.451 (Turş I) arasında değiştiğini tespit etmişler, Mellaki I, Mellaki II ve Mellaki III çeşitlerinin ise yüksek meyve kalitesine sahip olduğunu bildirmişlerdir.

Luo ve Zhang (2002), Asya armutlarının Dünya’da en fazla Çin, Japonya ve Kore’de yetiştirildiğini, Japonya ve Kore’de yetiştirilen çeşitlerin çoğunun Pyrus Pyrifolia kaynaklı olduğu, Çin’deki çeşitlerin ise Pyrus ussuriensis Maxim., Pyrus pyrifolia ve Pyrus communis L. kaynaklı olduğu ve genellikle Pyrus calleryana ve Pyrus betulaefolia’nın bu çeşitlere anaç olarak kullanıldığını bildirmişlerdir. Araştırıcılar, 1979 yılında yaklaşık 1600’den fazla çeşitten oluşan bir genetik kaynak oluşturulduğunu bildirmişler, bunlardan yaklaşık 350 çeşidin yabani olduğunu belirlemişlerdir. Bununla beraber çeşitlerin olgunlaşma tarihlerinin Temmuz sonu – Eylül sonu arasında gerçekleştiğini, kabuk renklerinin yeşilden kırmızıya kadar değiştiğini, meyve ağırlıklarının 100 g ile 200 g, vitamin C içeriklerinin 15.25 mg/100 g ile 26 mg/100 g, suda çözünebilir kuru madde miktarlarının ise % 10 - % 14 arasında değiştiğini belirlemişlerdir. Ayrıca bazı çeşitlerin ateş yanıklığına, yüksek sıcaklığa ve pasa karşı dirençli olduklarını da saptamışlardır.

Mamoru (2002), Kosui çeşidinde standart budamanın verimlilik üzerine etkisini incelediği çalışmada ağaç büyümesi ile verim, meyve ağırlığı, çiçek tomurcuğu oluşumu ve meyve çatlaması arasındaki ilişkileri belirlemiştir. Araştırmada, farklı lateral dal uzunluklarının verim üzerine etkilerini saptamışlardır.

YinSheng ve ark (2002), Çin’nin Gansu bölgesinde çok sayıda Asya armut çeşidinin adaptasyonu üzerine yaptıkları çalışmada, çeşitlerin tuza ve soğuklara dayanımı, meyve kalitesi ve büyüme özelliklerini saptamışlardır. Nijsseiki, Kikusui, Ninomiyahakuri, Housui, Shinsui, Shinseiki, Atago, Huangmi, Cangxixueli, Huangguan, Ganli8, Huasu çeşitlerinin erkenci, verimli ve meyve kalitelerinin üstün olduğunu bildirmişlerdir. Araştırıcılar bu çeşitlerin erkenci olmasından dolayı kış soğuklarından zarar gördüklerini saptamışlardır. Bu çeşitlerin meyve kalitelerinin çok iyi olmasından dolayı melezleme çalışmalarında ebeveyn olarak kullanılabileceklerini belirtmişlerdir.

Sanchez ve ark. (2003), bazı armut çeşitlerinin toplam fenolik, vitamin C, fenolik madde içerikleri ve antioksidan kapasitelerini belirlemişlerdir. Araştırmada, toplam fenolik miktarını en yüksek Red D’Anjou çeşidinde (200.5 mg/100 g), vitamin C içeriğini en yüksek Coscia ve Red D’Anjou çeşidinde (4.4 mg/100 g meyve eti) saptamışlardır. Fenolik maddelerden en yüksek arbutin Bosc çeşidinde (115.8 mg/100 g) elde etmişlerdir. Araştırıcılar en yüksek antioksidan kapasitesini ise Bosc çeşidinde (35.2 AEAC) saptamışlardır.

Pitera ve Odziemkowski (2004), Polonya’da Pyrus communis anacı üzerine aşılı Shinseiki, Chojuro, Hosui ve Conference armut çeşitlerinde vegetatif büyüme, verim ve meyve kalitesini araştırmak için yaptıkları çalışmada; Hosui ve Conference armut çeşitlerinin Shinseiki, Chojuro armut çeşitlerine göre gövde kesit alanları baz alındığında %30 daha fazla büyüdüğünü, ağaç başına verim değerlerinin 13.5 kg/ağaç ile 15.6 kg/ağaç arasında değiştiğini, Shinseiki çeşidinin Chojuro ve Hosui çeşidine göre 1 hafta daha erken hasada geldiğini bildirmişlerdir. Bununla beraber Shinseiki ve Chojuro çeşitlerinin verimlilik indeksinin Hosui çeşidinden daha yüksek, Hosui çeşidinin ise Conference çeşidinden daha yüksek olduğu, meyve ağırlığı bakımından ise Chojuro çeşidinin meyvelerinin Hosui ve Shinseiki

çeşitlerinin meyvelerinden daha ağır olduğunu bildirmişlerdir. Çalışmada en erken çiçeklenme ve hasat tarihinin Shinseiki çeşidinde, en geç çiçeklenme ve hasat tarihinin ise Conference çeşidinde gerçekleştiğini saptamışlardır.

Orman (2005), Van ilinin Bahçesaray ilçesinde ve köylerinde tohumdan yetişen armut genotiplerini seçerek, 2 yıl süre ile morfolojik, fenolojik ve pomolojik gözlemlerini belirlemiştir. Çalışmada; taç yüksekliklerinin 4.3 – 17.0 m ve taç genişliklerinin 2.0 – 11.0 m arasında olduğunu bildirmiştir. 4 genotipin yarı dik, 56 genotipin dik ve 34 genotipin yayvan geliştiğini tespit etmiş, genotiplerin gövde çevrelerinin 48 – 190 cm arasında değiştiğini saptamıştır. Genotipler de; tomurcuk patlamalarının 7 – 19 Nisan, çiçeklenme başlangıcının 22 – 29 Nisan, tam çiçeklenmenin 12 Mayıs, çiçeklenme sonunun 1 – 18 Mayıs, hasat tarihlerinin 29 Ağustos – 10 Kasım arasında değiştiğini ve genotipler arasında tam çiçeklenmeden hasada kadar geçen sürenin ise 128 – 171 gün arasında olduğunu bildirmiştir. İlk yıl pomolojik gözlemlerde; meyve ağırlığının 25.4 – 130.0 g, meyve uzunluğunun 4.16 – 7.86 cm, meyve çapının 3.65 – 6.20 cm, meyve eti sertliğinin 1.30 – 9.20 kg/cm², pH değerlerinin 3.18 – 6.19, suda çözünebilir kuru madde değerlerinin % 6.0 – 14.0 ve titre edilebilir asitlik değerlerinin % 0.11 – 0.91 aralıklarında değiştiğini bildirimiştir. Araştırmanın ikinci yılında ise; meyve ağırlığının 74.1 – 128.0 g, meyve uzunluğunun 5.32 – 7.79 cm, meyve çapının 3.94 – 6.11 cm, meyve eti sertliğinin 2.40 – 8.40 kg/cm², pH değerlerinin 3.11 – 5.59, suda çözünebilir kuru madde değerlerinin % 8.20 – 14.00 ve titre edilebilir asitlik değerlerinin % 0.18 – 0.90 arasında değiştiğini saptamıştır.

Karlıdağ ve Eşitken (2006), Yukarı Çoruh Vadisi İspir ilçesinde bulunan Ankara, Hacıhamza, Limon ve Bozdoğan armut çeşitlerinin fenolojik ve pomolojik özelliklerini incelemiştir. Araştırmada, Ankara armudunun 211.03 g ile en ağır, Limon armudunun 70.98 mm ile en geniş, Ankara armudunun 91.40 mm ile en uzun, Bozdoğan armudunun 5.25 kg/cm² ile en sert, Hacıhamza armudunun % 16.49 ile en yüksek suda çözünebilir kuru madde miktarına sahip olduğunu ve titre edilebilir asitliğin %0.56 ile en yüksek Limon armudunda elde edildiğini belirlemiştir. Ayrıca tam çiçeklenmenin en erken Bozdoğan, en geç ise Limon çeşidininde meydana geldiğini bildirmişlerdir.

Yakut (2009), Erzincan’da Çermail armudunun özelliklerini belirlemek için 46 armut genotipi üzerinde fenolojik ve pomolojik incelemeler yapmıştır. Araştırmada tomurcuk patlamasının 22 – 30 Mart, çiçeklenme başlangıcının 9 - 17 Nisan, tam çiçeklenmenin 24 – 29 Nisan, çiçeklenme sonunun 22 – 30 Nisan, hasat zamanının 11 – 19 Ekim arasında değiştiğini ve tam çiçeklenmeden hasada kadar geçen sürenin ise 166 – 171 gün arasında gerçekleştiğini bildirmiştir. Araştırmada ümitvar genotiplerden Çermail armudunun meyve ağırlıklarının 53.1 – 136.9 g, meyve eninin 44.3 – 85.2 mm, meyve boyunun 51.1 – 135.8 mm, çekirdek ağırlığının 0.15 – 0.49 g, çekirdek uzunluğunun 7.3 – 13.5 mm, çekirdek genişliğinin 2.4 – 8.4 mm, meyve eti sertliğinin 2.7 – 9.6 kg/cm², pH değerlerinin 2.6 – 4.5, suda çözünebilir kuru madde miktarlarının % 10.5 – 16.5 ve titre edilebilir asitliklerinin % 0.55 – 1.6 aralıklarında olduğunu saptamıştır. Ayrıca Çermail armudunun açık yeşil renkte, çok sulu, orta kumlu, mayhoş tada sahip olduğunu ifade etmiştir.

Özkaplan (2010), Ordu merkez ilçede yetiştirilen mahalli armut çeşitleri üzerinde yaptığı çalışmada, meyve ağırlığının 31.60 – 273.00 g, meyve boyunun 37.89 – 108.18 mm, meyve eninin 31.36 – 72.97 mm, meyve sapı uzunluğunun 8.45 – 60.85 mm, meyve sapı kalınlığının 2.13 – 10.44 mm, çiçek çukuru genişliğinin 3.91 - 10.34 mm, çiçek çukuru derinliğinin 1.54 -7.80 mm, çekirdek evi genişliğinin 17.34 – 33.01 mm, çekirdek evi uzunluğunun 20.70 – 40.45 mm, çekirdek eninin 3.45 – 7.00 mm, çekirdek boyunun 7.46 – 12.12 mm, suda çözünebilir kuru madde miktarının % 7.00 – 16.25, titre edilebilir asitliğin % 0.07 – % 0.66, pH’nın 3.80 – 6.25 arasında olduğunu belirtmiştir. Ayrıca çeşitlerin çiçeklenme süresinin 11 – 18 gün arasında değiştiğini ve en erken çiçeklenen çeşidin Kiraz-2 çeşidi, en geç çiçeklenen çeşidin ise Göğ çeşidi olduğunu tespit etmiştir.

Özrenk ve ark. (2010), Van Gölü havzasında yetiştirilen mahalli armut çeşitlerinin bazı özelliklerinin belirlenmesi amacıyla çeşitlerin meyve ağırlığı, meyve boyu, suda çözünebilir kuru madde miktarı, titre edilebilir asitlik değerlerini belirlemişlerdir. Araştırmaya göre çeşitlerde; meyve ağırlığının 20.07 – 199 g, meyve eninin 31.44 – 71.77 mm, meyve boyunun 29.24 – 87.29 mm, çekirdek ağırlığının 0.1 – 0.65 g, çekirdek boyunun 6.17 – 13.36 mm, çekirdek eninin 2.22 – 5.48 mm, çekirdek kalınlığının 0.41 – 3.38 mm, meyve eti sertliğinin, 3.07 – 13.00 lb, pH değerinin %

3.72 – % 5.63, suda çözünebilir kuru madde miktarının % 8.7 – 17.8 ve titre edilebilir asitliğin % 1.8 – 20.4 aralık değerlerinde değiştiğini belirtmişlerdir.

Öztürk (2010), 2008 – 2010 yıllarında Sinop ilinde yetişen armut genotiplerinin fenolojik, morfolojik, pomolojik ve moleküler olarak tanımlanması üzerine 98 armut tipinde yaptığı araştırmada, 2008 yılında yapılan tartılı değerlendirme sonucunda meyve ağırlığı, yeme kalitesi, dış görünüş, paslılık durumu, periyodisite ve erkencilik bakımından 40 armut genotipini üstün özellikli olarak belirlemiştir. Seçilen bu genotiplerden 14 armut genotipini ümitvar olarak belirlemiştir. Araştırmada incelenen genotiplerde hasat tarihlerini 25 Haziran – 24 Kasım arasında gerçekleştiğini, meyve ağırlığının 45.9 – 479.9 g, meyve eti sertliğinin 4.40 – 11.48 kg/cm², meyve sap uzunluğunun 15.2 – 36.6 mm, suda çözünebilir kuru madde içeriğinin % 11.0 – 16.2, titre edilebilir asitliğin % 0.21 – 1.02, yaprak sap uzunluğunun 21.6 – 55.1 mm, yaprak eninin 3.6 – 5.2 cm, yaprak boyunun 6.3 – 8.3 cm arasında değiştiğini bildirmiştir. Ayrıca ümitvar genotiplerde erkek organ sayılarının 18.8 – 22.4 adet ve dişi organ sayılarının 3.83 – 5 adet arasında değiştiğini saptamıştır.

Uzunismail (2010), Trabzon ili Akoluk ve Özdil beldelerinde yetiştirilen mahalli armut çeşit ve tiplerini araştırmak amacıyla iki yıl süre ile 29 yazlık, 18 güzlük ve 3 kışlık olmak üzere toplam 50 ağaçtan örnek almış ve bunlardan 5 yazlık, 5 güzlük ve 1 kışlık çeşidi üstün vasıflı olarak seçmiştir. Araştırmaya göre tomurcuk patlama tarihlerinin yazlık çeşitlerden Pas, güzlük çeşitlerden Güz ve kışlık çeşitlerden Suguralp çeşidinin diğer çeşitlere göre daha erken çiçeklendiğini tespit etmiş, en yüksek taç genişliğinin yazlık çeşitlerde Eğrisap 4 (15 m), güzlük çeşitlerde Mayhoş (20 m) ve kışlık çeşitlerde Harşonabi (15 m) çeşidinin öne çıktığını bildirmiştir. Ağaç verimlerinin yazlık çeşitlerde en fazla Eğrisap 4 (120 kg), güzlük çeşitlerde Şeker (130 kg) ve kışlık çeşitlerde ise Harşonabi (100 kg) çeşidinin en yüksek olduğunu bildirmiştir. Yazlık çeşitlerde Un 2 (176.52 g), güzlüklerde Bardak (202.33 g) ve kışlıklarda Harsonabi (196.71 g) çeşidinin meyve ağırlığı bakımından ön plana çıktığını, suda çözünebilir kuru madde miktarları yönünden yazlık çeşitlerde Hamson (% 17.2), güzlük çeşitlerde Güz (% 16) ve kışlık çeşitlerde Harsonabi (% 9.5) çeşidinin ümitvar olarak tespit etmiş, ayrıca yazlık armutlarda Kiraz 2, Pas, Eğrisap 4 ve Hamson çeşitlerinin, güzlük armutlarda Güz, Bardak ve Uzun Zingil Hamson

çeşitlerinin ve kışlık armutlarda ise Harsonabi çeşidinin kumsuz çeşitler olarak saptamıştır.

Sha ve ark. (2011), 10 farklı Asya armudunda oranik asit içeriklerini belirlemişler, toplam organik asit içeriğinin 1.84 – 3.46 mg/g arasında değiştiğini bildirmişlerdir. Araştırmada, malik asit içeriğinin 0.61 – 2.11 mg/g, sitrik asit içeriğinin 0.36 – 1.48 mg/g, Quinik asit içeriğinin 0.12 - 0.44 mg/g, okzalik asit içeriğinin 0.01 – 0.17 mg/g arasında değiştiğini belirlemişlerdir. Asetik, şikimik, süksinik, fumarik, tartarik ve laktik asit içeriklerini ise çok düşük seviyede olduğunu bildirmişlerdir.

Bostan ve Acar (2012), Ünye ve çevresinde yetiştirilen 18 mahalli armut çeşidi (Acı Kabak, Akarca, Atina, Bal-1, Bal-2, Batum Şeker, Çiçek, Göynü, Kara Göynü, Kara Kavun, Ketencik, Kış, Mehmet-1, Mehmet-2, Mustafa Bey, Orak ve Şeker) üzerinde yürüttüğü araştırmada, meyve ağırlığının 18.7 g (Ketencik) – 258.3 g (Acı Kabak); meyve eninin 34.1 mm (Ketencik) – 82.0 mm (Acı Kabak), meyve boyunun 31.2 mm (Ketencik) – 78.5 mm (Acı Kabak), suda çözünebilir kuru madde miktarlarının % 10.0 (Göynü) - % 15.3 (Bal-2) ve asitliğin ise % 0.6 (Ketencik) - % 4.6 (Orak) arasında değiştiğini bildirmiştir.

Karadeniz ve Çorumlu (2012), Çorum ili İskilip ilçesinde 10 mahalli armut çeşidinin (Güzbeyi, Mahman, Göksulu, Zarif, Marsuvan, Kadınbudu, Ballıca, Kocaoğlu, Gervek, Kızılca) bazı pomolojik ve fenolojik özelliklerini belirlemişlerdir. Araştırmaya göre çeşitlerde tomurcuk patlama sürelerinin 19 Mart (Mahman) – 4 Nisan (Göksulu), çiçeklenme başlangıcının 1 Nisan (Mahman) – 15 Nisan (Göksulu), tam çiçeklenme tarihlerinin 14 Nisan (Kızılca) – 27 Nisan (Zarif), çiçeklenme sonunun 28 Nisan (Güzbeyi, Kocaoğlu, Kızılca) – 4 Mayıs (Zarif), hasat tarihlerinin 13 Ağustos (Ballıca) – 20 Eylül (Zarif) ve tam çiçeklenmeden hasada kadar geçen sürelerin 116 gün (Ballıca) – 147 gün (Marsuvan) arasında değiştiğini belirlemişlerdir. Ayrıca çeşitlerde meyve boyunun 66.64 mm (Kızılca) – 113.92 mm (Marsuvan), meyve eninin 43.04 mm (Gervek) – 79.69 mm (Güzboyu), meyve ağırlığının 53.18 g (Gervek) – 234.43 g (Güzbeyi), çekirdek ağırlığının 0.06 g (Mahman) – 0.70 g (Kocaoğlu), çekirdek eninin 4.16 mm (Marsuvan) – 5.95 mm (Zarif), çekirdek boyunun 8.34 mm (Gervek) – 10.73 mm (Marsuvan), suda çözünebilir kuru madde miktarlarının % 11.0 (Göksulu ve Ballıca) - % 17.1

(Marsuvan), pH değerlerinin 4.40 (Göksulu) – 6.20 (Zarif ve Kadınbudu), titre edilebilir asitlik miktarlarının ise % 0.22 (Güzbeyi) - % 0.42 (Ballıca) aralıklarında değiştiğini bildirmişlerdir.

Li ve ark. (2012), Xuehua, Ya, Yuanpingsu, Dangshansu, Yantai, Nangua, Xiang, Huangguan armut çeşitlerinin antioksidan aktivitelerini (toplam fenolik, toplam flavonoid, toplam antosiyanin ve toplam triterpen) incelemişlerdir. Bütün çeşitlerde arbutin ve kateşin’in dominant polifenol olarak saptamışlardır. Araştırmada, Xuehua ve Nanguo çeşitlerinin toplam fenolik ve flavonoid, Dangshansu çeşidinin ise toplam triterpen içeriği bakımından ön plana çıktığını belirlemişlerdir. Araştırıcılar armutların toplam fenolik ve toplam flavonoid içerikleri bakımından diğer türlere göre daha yüksek olduğunu, antioksidan kapasitesi ile antosiyaninler, anti inflammatori (iltihap kurutucu) aktivitesi ile de triterpenoid içerikleri arasında ilişki olduğunu bildirmişlerdir.

Öz (2012), Erzincan Bahçe Kültürü Araştırma İstasyonu koleksiyon parselinde muhafaza edilmekte olan 18 farklı armut genotipinin, morfolojik karakterizasyonunu belirlemek amacıyla yapmış olduğu araştırmada, armut genotiplerinin büyük çoğunluğunun orta kuvvette geliştiğini, armut genotiplerinin tam çiçeklenmeden hasada kadar geçen sürenin ilk yıl 128 gün - 163 gün ikinci yıl 126 gün – 159 gün arasında değiştiğini, meyve ağırlıklarının ilk yıl 34.06 g – 476.41 g ve ikinci yıl ise 30.77 g – 240.76 g arasında olduğunu, suda çözünebilir kuru madde miktarlarının ise ilk yıl % 13.4 - % 20.8 ikinci yıl ise % 10.0 - % 18.2 arasında değiştiğini bildirmiştir. Ayrıca araştırmada meyvelerin C vitamini içeriklerinin ilk yıl 31 mg/l – 273 mg/l ve ikinci yıl ise 30 mg/l – 195 mg/l arasında değiştiğini tespit etmiştir.

Kang ve ark. (2013), Niitaka ve Whasan çeşitlerinin karşılıklı melezlenmeleri sonucu Sinhwa çeşidinin elde edildiğini bildirmişler, bu çeşidin raf ömrünün 30 gün olduğunu, suda çözünebilir kuru madde miktarının % 13, ortalama meyve ağırlığının 327 g, kabuk renginin kahverengi, Eylül ayında hasat edildiğini ve ateş yanıklığı ile pasa karşı dirençli olduğunu saptamışlardır.

Kumar ve ark. (2013), Hindistan’da armut çöğürü (Pyrus pyrifolia) üzerine aşılı 10 yaşındaki Gola Asya armut çeşidinin meyve özelliklerini belirlemek için yaptıkları araştırmada; sürgün uzunluğu, ağaç başına verim, meyve boyutları, meyve ağırlığı, meyve hacmi ve suda çözünebilir kuru madde miktarını belirlemişlerdir. Buna göre araştırıcılar sürgün uzunluğunu 123.03 cm, ağaç başına verim değerini 67.11 kg/ağaç, meyve uzunluğunu 6.47 cm, meyve ağırlığını 162.25 g, meyve hacmini 166.66 cc ve suda çözünebilir kuru madde miktarını ise % 11.03 olarak saptamışlardır. Çalışmada C vitamin değerini 5.90 mg/100g, titre edilebilir asitlik değerini % 0.57 olarak belirlemişlerdir.

Kundu ve ark. (2013), 5 x 5 m dikim sıklığında dikilmiş 15 yaşındaki Gola Asya armut çeşidinde vegetatif büyüme, çiçeklenme, meyve kalitesi üzerine bazı bitki büyüme düzenleyicilerin (GA3, BA ve Paclobutrazol (PP333)) etkilerini belirlemek için yaptıkları araştırmada, ağaç yüksekliğinin PP333 uygulaması (0.29 m) ile 250 ppm GA3 3 tekrarlı uygulaması (0.43 m), gövde çapının 250 ppm 3 tekrarlı PP333 uygulaması (1.90 cm) ile 250 ppm GA3+BA uygulaması (2.81 cm), ağaç taç çap genişliğinin ağaç yüksekliğinin PP333 uygulaması (5.25 m) ile 250 ppm GA3+BA uygulaması (6.90 m), ana dal başına düşen lateral dal sayılarının kontrol uygulaması

(4.67) ile 250 ppm GA3+BA uygulaması (8.83) arasında değiştiğini bildirmişlerdir. Bununla beraber araştırıcılar ağaç başına düşen meyve sayısının kontrol (126.92 adet/ağaç) ile 250 ppm 3 tekrarlı PP333 uygulaması (153.17 adet/ağaç), suda çözünebilir kuru madde miktarının kontrol (% 11.06) ile PP333 uygulaması (% 12.43), titre edilebilir asit miktarının PP333 (% 0.52) ile kontrol uygulaması (%

0.63), askorbik asit miktarının 250 ppm 3 tekrarlı GA3 uygulaması (5.88 mg/100 g) ile PP333 uygulaması (6.58 mg/100 g), indirgenmiş şeker miktarının kontrol (%

6.43) ile 250 ppm GA3+BA uygulaması (% 7.51) arasında değiştiğini saptamışlardır.

Osmanoğlu ve ark. (2013), Bingöl ekolojik şartlarında yetişen bazı standart armut çeşitlerinin fenolojik gözlemleri ile yıllık gelişim durumlarını gözlemlemişlerdir. Araştırmaya göre çeşitlerde sürgün boylarının 22.0 – 86.0 cm, sürgün çaplarının 4.4 – 10.0 mm aralıklarında gelişim gösterdiğini ve gövde çapı artışının en az 3.4 mm en fazla ise 17.7 mm olduğunu tespit etmişlerdir. Ayrıca tam çiçeklenmenin Ankara ve Deveci çeşitlerinde 26 – 29 Nisan, Akça çeşidinde 28 – 29 Nisan, Williams çeşidinde

28 – 30 Nisan ve Santa Maria çeşidinde 28 Nisan – 1 Mayıs tarihleri arasında gerçekleştiğini bildirmişlerdir.

Bağcı (2015), Kahramanmaraş ili ova koşullarında bazı armut çeşitlerinin (June Beauty, Etrusca, Santa Maria, Williams, Margherita Marillat, Hosui, Kosui, Atago) fenolojik ve pomolojik özelliklerini belirlemiştir. Araştırma sonuçlarına göre tam çiçeklenme zamanının en erken June Beauty (2 Nisan), en geç Margherita Marillat (16 Nisan), tam çiçeklenmeden hasada kadar geçen sürenin en kısa 78 gün (June Beauty), en uzun sürenin ise 171 gün (Margherita Marillat) ve en erken hasadın June Beauty (19 Haziran), en geç hasadın Margherita Marillat (3 Ekim) çeşidinde gerçekleştiğini bildirmiştir. Bununla beraber çeşitlerde meyve ağırlığının 51.3 g (June Beauty) – 272.1 g (Margherita Marillat), meyve eninin 44.1 mm (June Beauty) – 73.9 mm (Margherita Marillat), meyve boyunun 49.7 mm (Atago) – 85.4 mm (Santa Maria), çekirdek eninin 3.9 mm (Kosui) – 5.7 mm (June Beauty), çekirdek boyunun 4.1 mm (Santa Maria) – 11.5 mm (June Beauty), meyve eti sertliğinin 9.3 lb (June Beauty) – 17.5 lb (Williams), pH değerlerinin 3.5 (Margherita Marillat) – 4.59 (Atago), suda çözünebilir kuru madde miktarlarının % 10.6 (Etrusca) - % 15.7 (Hosui) ve titre edilebilir asitlik değerlerinin % 0.35 (Hosui) - % 1.68 (Williams) arasında değiştiğini belirlemiştir.

Yıldırım ve ark. (2015), Atago ve Kosui armut çeşitlerinde elle seyreltmenin meyve kalitesi üzerine etkisini belirledikleri çalışmada, en yüksek meyve ağırlığının Kosui çeşidinde üç huzmede bir meyve uygulamasında (163.39 g) Atago çeşidinde ise bir huzmede bir meyve uygulamasından (127.56 g) elde edildiğini bildirmişlerdir.

3. MATERYAL ve YÖNTEM

3.1. Materyal

3.1.1. Deneme yeri

Bu araştırma, Uşak ili Ulubey ilçesinde 2010 yılında tesis edilen Pyrus betulafolia anacı üzerine aşılı Asya armudu bahçesinde 2013 ve 2014 yılında yürütülmüştür (Şekil 3.1., 3.2. ve 3.3).

Uşak ili Ulubey ilçesinde yer alan araştırma alanı, Ege bölgesinin ortasında, Uşak ilinin 30 km güneyinde yer almaktadır. Çalışmanın yapıldığı arazi; 38021′ kuzey enlemi ve 29019′ doğu boylamında bulunmakta olup deniz seviyesinden 536 m yükseklikte bulunmaktadır (Şekil 3.1., 3.2. ve 3.3).

Şekil 3.1. Uşak ili ilçeler haritası

Şekil 3.2. Deneme bahçesinin genel görünüşü

Şekil 3.3. Deneme bahçesinin genel görünüşü

3.1.2. İklim özellikleri

Uşak ili, Akdeniz ılıman iklimi ile İç Anadolu karasal iklimi arasındaki geçit bölgesinde yer almaktadır. Bu nedenle bölgede daha çok yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlı geçen karasal iklim hüküm sürmektedir.

Devlet Meteoroloji Genel Müdürlüğü kayıtlarına göre çizelge 3.1’de Uşak ilinin 1950 - 2014 yılları arasındaki uzun yılların aylara göre ortalama meteorolojik verileri görülmektedir. Uzun yıllar ortalamasına göre; en sıcak ayların Temmuz ve Ağustos olup maksimum sıcaklığın 30°C’nin üzerine çıktığı, en düşük sıcaklığın ise Ocak ve Şubat aylarında -1°C’nin altında olduğu görülmektedir. Verilen yıllar içerisinde en yüksek sıcaklık 40.2°C ve en düşük sıcaklık -19.7°C olarak kaydedilmiştir. Yağışlı gün sayıları incelenirse; Aralık ve Ocak aylarında 12 günden fazla, Temmuz ve Ağustos aylarında 3 günden az olduğu görülmektedir. Uzun yıllar yağış miktarları dikkate alındığında; en fazla yağışın 79.4 kg/m2 aralık ayında olduğu, en az yağışın ise 9.1 kg/m2 ile Ağustos ayında gerçekleştiği görülmektedir. Ortalama yağış miktarının ise 545.2 kg/m2 olduğu belirlenmiştir.

Çizelge 3.1. Uzun yıllar içinde gerçekleşen ortalama iklim değerleri (1950 - 2014) (DMİGM)

İklim Özellikleri

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık

Ort. Sıcaklık (°C) 2.4 3.1 6.2 10.8 15.7 20.2 23.6 23.5 19.0 13.3 7.9 4.2

Ort. Max. Sıcaklık (°C) 7.0 8.1 11.8 16.6 21.7 26.5 30.3 30.6 26.3 20.2 14.0 8.8

Ort. Min. Sıcaklık (°C) -1.2 -0.7 1.4 5.2 9.2 12.6 15.5 15.6 11.9 7.8 3.7 0.8

Ort. Güneşlenme Süresi (saat) 4.1 4.5 5.4 7.0 9.1 11.1 12.0 11.4 9.5 7.3 5.3 3.5

Ort. Yağışlı Gün Sayısı 12.3 11.2 11.0 10.9 10.1 5.4 2.8 2.0 3.3 6.9 8.3 12.7

Aylık Ort.Yağış Miktarı (kg/m2) 73.2 65.4 56.4 53.0 48.0 27.0 16.5 9.1 17.0 40.9 59.3 79.4

En Yüksek Sıcaklık (°C) 18.3 20.1 27.0 30.0 32.1 36.6 40.2 38.2 35.7 32.1 26.0 21.8

En Düşük Sıcaklık (°C) -19.7 -15.0 -12.5 -6.2 -1.0 3.8 7.4 6.9 2.6 -2.8 -9.5 -12.6

3.1.3. Toprak özellikleri

Deneme bahçesinin değişik yerlerinden alınan toprak örneklerinin analizleri Isparta Meyvecilik Araştırma Enstitüsü Laboratuarları’nda yaptırılmış, analiz sonuçları Çizelge 3.2.’de verilmiştir. Buna göre toprak bünyesi tınlı yapıda olup, tuzsuz ve alkali özellik taşımaktadır (pH 8.3). Kireci oldukça yüksek (% 30.72), fosfor (2.0 ppm) düşük, potasyumu (207.0 ppm) yüksek ve organik madde miktarı (% 1.7) düşük düzeyde belirlenmiştir.

Çizelge 3.2. Deneme bahçesinden alınan toprak örneğinin analiz sonuçları.

Saturasyon pH Toplam Tuz Kireç Organik Fosfor Potasyum

(%) (mmhos/cm) Miktarı Madde (P2O5) (K2O)

(CaCO3) (%) (%) ppm ppm % 49 8.3 0.490 30.72 1.7 2.0 207.0

3.1.4. Kültürel Uygulamalar

Aşağıda belirtilmiş olan kültürel işlemlerin tümü bahçe sahibi tarafından deneme bahçesinde düzenli olarak yürütülmüştür.

Gübreleme ve Sulama: 2014 ve 2015 yıllarında Mart ayı başında ağaç başına 400 g 15+15+15 kompozit gübre verilmiştir. Araştırmada ağaçlara Mayıs ayı içinde yapraktan %1’lik üre ve araziye dekara 2 kg Monoamaonyumfosfat (MAP) gübresi uygulanmıştır. Ayrıca Haziran ve Temmuz aylarında olmak üzere yapraktan Fe, Zn, B, Mn, Cu, Mo içeren iz element uygulamaları da yapılmıştır. Çalışma alanında damla sulama sistemi kullanılmış, sulama aralığı Mayıs ayından itibaren hafta da 1 kez, her sulamada 6 - 7 saat su olacak şekilde sulama programı uygulanmıştır.

Hastalık ve Zararlı Mücadelesi: Büyüme ve gelişme dönemi sonunda ve generatif dönem başlangıcında ağaçlara %3’lük bordo bulamacı uygulanmıştır. Mart ayının başında oluşabilecek Gymnosporangium fuscum (memeli pas) gibi fungal ve Erwinia amylovora (ateş yanıklığı) gibi bakteriyel hastalıklara karşı gerekli ilaçlama yapılmıştır. Generatif dönem içerisinde Epicometis hirta (çiçek zını) için de ilaçlı su bulunan mavi kaplar araziye yer yer yerleştirilmiştir. Ayrıca mayıs ayı başında Cydia

21 pomonella (elma iç kurdu) için bir ilaçlama daha yapılmıştır. Ayrıca toprak işlemesi, budama (Modifiye lider budama şekli) vb. diğer kültürel işlemler de rutin olarak yapılmıştır.

3.1.5. Bitkisel materyal

Araştırma, 4 yaşlı Pyrus betulaefolia anacı üzerine aşılı Atago, Hosui, Kosui ve Chojuro Asya armut çeşitlerini içeren bir ticari üretici bahçesinde yürütülmüştür. Anaç ve çeşitlere ait bazı özellikler aşağıda detaylı olarak sunulmuştur.

3.1.5.1. Anaç materyali

Pyrus betulaefolia Anacı: Araştırmada, kuvvetli gelişen çeşitlerle aşı uyuşmazlığı olmayan, ateş yanıklığına dayanıklı Pyrus betulaefolia anacı kullanılmıştır. (Akçay ve Yücer, 2008).

3.1.5.2. Çeşit materyalleri

Atago: Ağaçları orta güçte yarı dik gelişmektedir. Erwinia (Ateş Yanıklığı) hastalığına dayanıklı bir çeşittir. Verimli bir çeşit olduğundan dolayı meyve seyreltmesi yapılmaktadır. Meyvesi orta irilikte yeşil zemin üzerine sarı beneklidir. Uzun saplı, basık ve şişkin meyveler oluşturur. Meyve eti beyaz ve çok suludur. Soğuk hava deposunda uzun süre depolanabilmektedir.

Şekil 3.4. Atago armut meyvesi

Hosui: Japonya’da melezleme sonucu elde edilmiştir. Kendine verimli, ancak tozlayıcı olarak genelde Shinsui, Nijisseiki ve Kosui çeşitleriyle beraber dikilmesi önerilmektedir (Akçay ve Yücer, 2008). Ateş yanıklığı hastalığına dayanıklıdır. Meyveleri orta irilikte açık kahve zemin üzerine sarı benekli ve az paslıdır. Uzun saplı, basık ve şişkindir. Meyve eti beyaz, çok sulu ve lezzetlidir. Soğuk hava deposunda uzun süre muhafaza edilebilmektedir.

Şekil3.5 Hosui armut meyvesi

Kosui: Japonya’da melezleme sonucu elde edilmiştir. Verimli bir çeşittir. Kabuk rengi parçalı kahverengiden altın sarısına kadar değişebilmektedir. Gevrek, çok sulu, yüksek şeker ve düşük asitlidir. Hasada yakın dönemde meydana gelebilecek yağışlar çatlama sorununa sebep olabilmektedir. Güzlük bir çeşit olup 2 ay kadar depolanabilmektedir. Kendine verimli, ancak tozlayıcı olarak Chojuro, Nijisseiki ve Hosui çeşitleriyle beraber dikilmesi önerilmektedir (Akçay ve Yücer, 2008). Ateş yanıklığı hastalığına karşı dayanıklıdır.

Şekil 3.6. Kosui armut meyvesi

Chojuro: Ağaçları kuvvetli yarı dik gelişmektedir. Meyveleri çok iri olup meyve seyreltmesi ile 400 – 600 g ağırlığa ulaşabilmektedir. Kırmızımsı sarı zemin üzerine az beneklidir. Meyve eti beyaz, çok verimli, sulu ve orta şekerlidir. Meyveleri çok sert ve dayanıklı olup uzun süre depolanmaya uygundur. Tozlayıcı olarak Kosui ve Atago çeşitleri kullanılmaktadır. Ateş yanıklığı hastalığına dayanıklıdır.

Şekil 3.7. Chojuro armut meyvesi

3.2. Yöntem

3.2.1. Vegetatif özellikler

3.2.1.1. Habitüs: Ağaçların taç yapıları UPOV’un armut için oluşturduğu kriterler dikkate alınarak dik, yarı dik, yayvan ve çok yayvan olarak değerlendirilmiştir. (Anonim, 2016).

3.2.1.2. Ağaç yüksekliği (m): Dinlenme döneminde budamadan önce ağaçların aşı noktasından itibaren yükseklikleri bir metre yardımıyla m olarak ölçülmüştür (Uzunismail, 2010).

3.2.1.3. Sürgün uzunluğu (cm): Dinlenme döneminde budamadan önce ağacın her yöneyinden seçilen toplam 20 adet bir yaşlı odun dalının uzunlukları bir metre yardımıyla cm olarak belirlenmiştir (Uzunismail, 2010).

3.2.1.4. Gövde çapı (cm): Dinlenme döneminde budamadan önce ağaçların aşı noktasının yaklaşık 15 cm üstünden bir mezura yardımıyla gövde çevresi ölçülmüştür (Uzunismail, 2010).

3.2.1.5. Gövde kesit alanı (cm2) ve gövde gelişme düzeyi (cm2): Dinlenme döneminde, ağaçların aşı yerinin 15 cm üzerinden, gövde çapı iki farklı yönden, bir metre yardımı ile ölçülerek (cm) belirlenmiştir. Gövde kesit alanındaki yıllık artış miktarı, bir önceki yılın kesit alan değerinin, bir sonraki değerinden çıkarılması ile bulunmuştur (Yıldırım, 2002).

3.2.1.6. Taç hacmi (m3) ve taç gelişme düzeyi (m3): Dinlenme döneminde budamadan önce gövde üzerinde ilk dallanmanın başladığı yerden itibaren taç yükseklikleri (m) ve iki farklı yönden taç izdüşümlerine göre genişlikleri (mxm) belirlenerek V=π.r2.h/2 eşitliğine göre hesaplanmıştır. Taç hacmindeki yıllık artış miktarı, bir önceki yılın taç hacmi değerinin, bir sonraki değerinden çıkarılması ile bulunmuştur (Yıldırım, 2002).

3.2.2. Generatif özellikler

3.2.2.1. Fenolojik gözlemler

Çeşitlerde aşağıdaki fenolojik dönemlere ait kayıtlar alınmıştır.

Şekil 3.8. Fenolojik dönemde çiçeklenmeden bir görünüm

Tomurcuk kabarması: Tomurcukların % 70’nin kabardığı dönem (Akçay ve ark., 2009).

Tomurcuk patlaması: Çanak yaprakların % 70 görüldüğü dönem , (Akçay ve ark., 2009).

İlk çiçeklenme: Çiçeklerin % 5’nin açıldığı dönem (Akçay ve ark., 2009).

Tam çiçeklenme: Ağaç üzerindeki çiçeklerin yaklaşık % 80’inin açtığı dönem (Akçay ve ark., 2009).

Çiçeklenme sonu: Taç yaprakların % 90’ının döküldüğü dönem (Akçay ve ark., 2009).

Hasat tarihi: Meyvelerin hasada edildiği tarih (Akçay ve ark., 2009).

Tam çiçeklenme ile hasat arasında geçen gün sayısı (gün): Tam çiçeklenmeden hasat tarihi arasında geçen gün sayısı (Akçay ve ark., 2009).

Yaprak döküm tarihi: Yaprakların % 90’ının döküldüğü dönem olarak kaydedilmiştir (Akçay ve ark., 2009).

3.2.2.2. Ağaç başına verim (kg/ağaç): Ağaçlardan hasat edilen meyvelerin tartılması ile ağaç başına verim değerleri kg olarak saptanmıştır.

3.2.2.3. Meyve fiziksel ve kimyasal özellikleri

Denemede her tekerrür için 15 meyve esas alınarak, aşağıdaki özellikler belirlenmiştir.

Şekil 3.9. Analize hazırlanan meyve örneklerinden görünüm

3.2.2.3.1 Meyve kabuk üst rengi: Bir renk ölçer vasıtası (Minolta CR 410, Tokyo, Japonya) ile meyve kabuk üst renk değerleri L*, a*, b* cinsinden belirlenmiştir.

3.2.2.3.2. Meyve eni (mm): Meyvelerin ekvatoral kısmının en geniş ve en dar kısmının 300 mm’lik dijital kumpas ile mm olarak belirlenerek ortalamaları alınmıştır.

3.2.2.3.3. Meyve boyu (mm): Meyvelerin sap kısmının meyve eti ile birleştiği nokta ile çiçek çukuru silme tepesi arasındaki kısım 300 mm’lik dijital kumpas ile mm olarak belirlenmiştir.

3.2.2.3.4. Meyve ağırlığı (g): Her meyve 0.1 g duyarlı hassas terazide tartılıp, ortalamalarının alınmasıyla g olarak belirlenmiştir.

3.2.2.3.5. Meyve eti sertliği (lb): Meyve eti sertliği el penetrometresinin 7.9 mm ucu ile libre (lb) olarak belirlenmiştir.

3.2.2.3.6. Çekirdek eni (mm): Çekirdeklerin ekvatoral kısmının en geniş ve en dar kısmının 300 mm’lik dijital kumpas ile mm olarak belirlenerek ortalamaları alınmıştır.

3.2.2.3.7. Çekirdek boyu (mm): Çekirdeklerin uzunlukları 300 mm’lik dijital kumpas ile belirlenmiştir.

Şekil 3.10. Ölçümlere hazırlanan çekirdek örneklerinden görünüm

3.2.2.3.8. pH: Her çeşitte 5’er meyveden ikişer dilim alınarak önce rendelenip suyu çıkarılmıştır. Daha sonra süzgeçten geçirilerek 10 ml 3’er örnek alınmış pH metre yardımıyla ölçülmüştür.

3.2.2.3.9. Titre edilebilir asitlik (g/100 ml): Homojen olarak elde edilmiş meyve suyundan 10 ml alınarak pH değeri 8.0 oluncaya kadar 0.1 sodyum hidroksit çözeltisi ile titre edilmiştir. Harcanan NaOH miktarı kullanılarak malik asit cinsinden g/100 ml olarak hesaplanmıştır (Anonim, 1986).

S.N.F.E A = X 100 C

A= malik asit miktarı, g/100 ml meyve suyu S= kullanılan sodyum hidroksidin miktarı, ml N= kullanılan sodyum hidroksidin normalitesi F= kullanılan sodyum hidroksidin faktörü C= alınan örnek miktarı, ml E= kullanılan asidin equivalent değeri (malik asit için 0.067 g)

3.2.2.3.10. Suda çözünür kuru madde miktarı (%): Meyve suyu örneklerinde el refraktometresiyle ölçülerek belirlenmiştir (Westwood, 1978; Ramos, 1981).

3.2.2.4. Biyokimyasal özellikler

3.2.2.4.1. Toplam antioksidan kapasitesi (µmol/g): : Hasat zamanında alınan örnekler, analiz edilinceye kadar -80 oC de kilitli poşet içerisinde muhafaza edilmiştir. 0,1 ml numune (suda) üzerine 1 ml renklendirici reaktif (0.6 M sülfürik asit + 28 mM sodyum fosfat + 4 mM amonyum molibdat) ilave edilmiştir. Örnekler 95°C’de 90 dakika bekletilip, oda sıcaklığına geldikten sonra 695 nm’de spektrofotometre cihazında okunmuştur. Suda çözünen antioksidant kapasitesi askorbik asit cinsinden ifade edilmiştir (Prieto, ve ark., 1999).

3.2.2.7.2. Organik asitler (µg/g):

Numune Hazırlama: Süpelco C18 katı faz kartuşu önce 3 ml metanol ile şartlandıktan sonra 10 ml saf su ile yıkanmıştır. Yıkama işleminden sonra armut

örnekleri parçalanıp 10 gr tartılmıştır. Daha sonra örnekler 20 mL % 2’ lik H3PO4 ilave edilip manyetik karıştırıcıda 5 dakika çalkalanıp, kaba filtre kağıdında süzülmüştür. Süzüntünün 1 mL’sine 1 mL ekstraksiyon çözeltisi ilave edilmiştir.

Ekstraksiyon çözeltisi olarak pH’sı 8.0’e ayarlanmış olan 0.01 M KH2PO4 çözeltisi kullanılmıştır. Bu çözeltinin 1 mL’si kartuştan geçirilip, eluat bir tüpe alınmıştır. Daha sonra kartuş, 1 mL ekstraksiyon çözeltisi ile yıkanmıştır. Eluatlar birleştirilip,

29 enjeksiyon hacmi 20 µL olacak şekilde HPLC’ye uygulanmıştır (Krapez ve ark., 2001; Alhendawi ve ark., 1997).

• Kullanılan HPLC cihazı ile ilgili özellikleri: Dedektör: SPD-10Avp UV-VIS detectör (210 nm), Auto sampler: SIL–20AC prominence, System controller: LC- 20AT prominence, Pump: LC- 20AT prominence, Degasser: DGU- 20A5 prominence, Kolon: Prodigy ODS-2 (250 x 4.6 mm) 5µ, Column oven: CTO-

10ASvp, Mobil faz: pH: 2.2 su (H3PO4), Akış Hızı: 0.8 ml / dakika, Kolon sıcaklığı: 30 0C, Enjeksiyon hacmi: 20 µl.

3.2.3. Deneme deseni

Deneme tesadüf parselleri deneme desenine göre 3 tekerrürlü ve her tekerrürde 3 ağaç olacak şekilde kurulmuştur. Elde edilen veriler SPSS paket programı kullanılarak değerlendirilmiştir. F testine göre önemli bulunan ortalamalar arasındaki farklar, Tukey testine göre farklı harfler yardımıyla ifade edilmiştir.

4. BULGULAR

4.1. Vegetatif Özellikler

4.1.1. Habitüs

Denemede yer alan armut çeşitlerinin habitüslerine ait gözlemler çizelge 4.1’de verilmiştir.

Çizelge 4.1. Deneme çeşitlerinin habitüsü, gelişim kuvvetleri ve dallanma durumları

Çeşit Habitüs Gelişim Kuvveti Dallanma Durumu Atago Yarı Dik Kuvvetli Sık Hosui Yarı Dik Orta Orta Kosui Yarı Dik Kuvvetli Orta - Sık Chojuro Dik Orta Seyrek

Yapılan gözlemlerde habitüs bakımından çeşitler arasında sadece Chojuro çeşidinde farklılık olduğu görülmüştür. Buna göre çeşitlerin habitüsünün Atago, Hosui ve Kosui’de yarı dik, Chojuro’da ise dik olduğu saptanmıştır. Ağaçların gelişme kuvvetleri açısından Hosui ve Chojuro çeşitlerinin orta kuvvette, Atago ve Kosui çeşitlerinin ise kuvvetli geliştiği belirlenmiştir. Çeşitler arasında dallanma durumları bakımından farklılıklar gözlenmiştir. Atago çeşidi sık dallanırken, Hosui orta, Kosui orta – sık ve Chojuro çeşidi seyrek dallanma göstermiştir (Çizelge 4.1).

4.1.2. Ağaç yüksekliği (cm), gövde çapı (cm), sürgün uzunluğu (cm) ve taç genişliği

Çeşitlerin ağaç yükseklikleri, gövde çapları, sürgün uzunlukları ve taç genişlikleri üst üste iki dönem (2013 ve 2014) ölçümleri yapılmıştır. Yapılan ölçümlerin istatistiksel analiz sonuçları Çizelge 4.2 ve 4.3’de gösterilmiştir. Hem 2013 hem de 2014 yıllarında yapılan ölçümlerde, gövde çapı, sürgün uzunluğu ve taç genişliği bakımından çeşitler arasında istatistik anlamda farklar % 5 düzeyinde önemli

31 bulunurken, ağaç yüksekliği bakımından çeşitler arasındaki fark istatistiksel olarak önemli bulunmamıştır.

Çizelge 4.2. 2013 Yılı armut çeşitlerine ait gövde çapı, ağaç yüksekliği, sürgün uzunluğu ve taç genişliği Çeşitler Gövde Gövde Ağaç Sürgün Taç Genişliği Çevresi Çapı Yüksekliği Uzunluğu (cm) (cm) (cm) (m) (cm) Atago 16.08ab 5.12ab 3.40 82.75ab 142.90ab Chojuro 13.26b 4.22b 3.86 98.93a 146.1ab Hosui 17.27a 5.50a 3.43 74.09b 126.67b Kosui 17.38a 5.54a 3.78 87.11ab 200.00a *p:0.05 düzeyinde önemlidir.

Çizelge 4.3. 2014 Yılı armut çeşitlerine ait gövde çapı, ağaç yüksekliği, sürgün uzunluğu ve taç genişliği Çeşitler Gövde Gövde Ağaç Sürgün Taç Genişliği Çevresi Çapı Yüksekliği (m) Uzunluğu (cm) (cm) (cm) (cm) Atago 20.44b 6.51b 4.15 82.48b 175.30b Chojuro 18.11b 5.77b 4.29 98.07a 147.00b Hosui 21.11b 6.72b 4.06 73.21b 162.00b Kosui 24.56a 7.82a 4.43 100.90a 275.90a *p:0.05 düzeyinde önemlidir.

Araştırmada, 2013 yılında en yüksek boylu ağaçlar 3.86 m ile Chojuro çeşidinde belirlenmiştir. Bunu sırasıyla Kosui (3.78 m), Hosui (3.43 m) ve Atago (3.40 m) çeşitleri izlemiştir (Çizelge 4.2). 2014 yılında ise en yüksek boylu ağaçlar 4.43 m ile Kosui çeşidinde saptanmıştır. Bunu sırasıyla Chojuro (4.29 m), Atago (4.15 m) ve Hosui (4.06 m) çeşitleri izlemiştir (Çizelge 4.3).

2013 yılında en geniş gövde çevresi Kosui çeşidinde (17.38 cm), en dar gövde çevresi Chojuro çeşidinde (13.26 cm) belirlenmiştir. 2014 yılında gövde çevresi 18.11 cm (Chojuro) ile 24.56 cm (Kosui) arasında değişmiştir. 2014 yılın da gövde çapı 7.82 cm ile Kosui çeşidinde görülürken en düşük gövde çapı Chojuro çeşidinde olduğu tespit edilmiştir (Çizelge 4.2 ve 4.3).

2013 yılında, en uzun sürgünler 98.93 cm ile Chojuro çeşidinde saptanmıştır. Bunu sırasıyla Kosui (87.11 cm), Atago (82.75 cm) ve Hosui (74.09 cm) çeşitleri izlemiştir (Çizelge 4.2). 2014 yılında ise, sürgün uzunlukları 73.21 cm (Hosui) ile 100.90 cm (Kosui) arasında değiştiği belirlenmiştir (Çizelge 4.3).

Araştırmada, taç genişliklerinin 2013 yılında 126.67 cm (Hosui) ile 200 cm (Kosui), 2014 yılında ise 147.00 cm (Chojuro) ile 275.90 cm (Kosui) arasında değiştiği saptanmıştır (Çizelge 4.2, Çizelge 4.3).

4.1.3. Gövde kesit alanı (cm2) ve gövde gelişme düzeyi (cm2)

Araştırmada çeşitler arasında gövde kesit alanları bakımından her iki yılda da istatistiksel düzeyde önemli farklılıklar saptanmıştır (p<0.05). Çalışmada, her iki yılda da en yüksek gövde kesit alanı Kosui çeşidinde sırasıyla (24.11 cm2, 48.14 ) cm2), en düşük ise Chojuro çeşidinde sırasıyla (14.09 cm2, 26.20 cm2) elde edilmiştir. Ayrıca yıllık gövde gelişme düzeyi en yüksek yine Kosui çeşidinde 24.03 cm2 olarak saptanmıştır (Çizelge 4.4).

Çizelge 4.4. Çeşitlerin gövde kesit alanları (cm2) ve gövde gelişme düzeyleri (cm2) Çeşit Gövde Kesit Alanı (cm2) Gövde Gelişme Düzeyi (cm2) 2013 2014 Atago 20.77ab 33.36b 12.59 Chojuro 14.09b 26.20b 12.11 Hosui 23.80a 35.53b 11.73 Kosui 24.11a 48.14a 24.03

4.1.4. Taç hacmi (m3) ve taç gelişme düzeyi (m3)

Araştırmada çeşitler arasında taç hacimleri bakımından her iki yılda da istatistiksel düzeyde önemli farklılıklar saptanmıştır (p<0.05). Çalışmada, her iki yılda da en yüksek taç hacmi Kosui çeşidinde sırasıyla (20.29 m3, 45.89 m3), en düşük ise Hosui çeşidinde sırasıyla (7.25 m3, 12.68 m3) elde edilmiştir. Ayrıca yıllık taç gelişme düzeyi en yüksek yine Kosui çeşidinde 25.06 m3 olarak saptanmıştır (Çizelge 4.5).

Çizelge 4.5. Çeşitlerin taç hacmi (m3) ve taç gelişme düzeyleri (m3) Çeşit Taç Hacmi (m3) Taç Gelişme Düzeyi (m3) 2013 2014 Atago 9.22ab 17.44b 8.22 Chojuro 11.71ab 12.84b 1.13 Hosui 7.25b 12.68b 5.43 Kosui 20.29a 45.89a 25.60

4.2. Generatif Özellikler

4.2.1. Fenolojik gözlemler

2014 yılı vejetasyon döneminde deneme çeşitlerinin farklı fenolojik evreleri Çizelge 4.6. ve şekil 4.1. ile 4.2.’de gösterilmiştir.

Çizelge 4.6. Deneme çeşitlerinin fenolojik evreleri (2014) Dönemler Hosui Kosui Atago Chojuro Tomurcuk kabarması 17.03.2014 15.03.2014 20.03.2014 19.03.2014 Tomurcuk patlaması 22.03.2014 20.03.2014 25.03.2014 24.03.2014 Rozetlenme dönemi 27.03.2014 26.03.2014 30.03.2014 28.03.2014 Çiçeklenme başlangıcı 31.03.2014 30.03.2014 02.04.2014 01.04.2014 Tam çiçeklenme 04.04.2014 02.04.2014 07.04.2014 06.04.2014 Çiçek dökümü 15.04.2014 14.04.2014 17.04.2014 16.04.2014 Hasat tarihi 22.08.2014 23.08.2014 23.08.2014 21.09.2014 Tam çiçeklenmeden hasada kadar geçen 141 144 139 169 gün sayısı Yaprak döküm tarihi 03.11.2014 04.11.2014 04.11.2014 04.11.2014

Çeşitler Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Atago Chojuro Hosui Kosui Mor: Tomurcuk patlaması; Sarı: Çiçeklenme; Yeşil: Büyüme ve gelişme; Kahverengi: Derim; Mavi: Yaprak dökümü

Şekil. 4.1. Deneme çeşitlerinin farklı fenolojik evreleri

MART NİSAN Çeşitler 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Atago Chojuro Hosui Kosui Yeşil: Tomurcuk kabarması; Sarı: Tomurcuk patlaması; Kırmızı: Rozetlenme; Turuncu: Çiçeklenme başlangıcı; Mavi: Çiçeklenme ve döllenme; Kahverengi; Çiçek Dökümü 35

Şekil. 4.2. Deneme çeşitlerinin generatif dönem evreleri

A: Tomurcuk kabarması; B: Tomurcuk patlaması; C: Çiçeklenme ve döllenme; D: Meyve Tutumu (Küçük meyve); E: Olgun Meyve

Şekil. 4.3. Çeşitlere ait farklı fenolojik safhalar

Yapılan fenolojik gözlemlerde tomurcuk kabarmasından çiçek dökümüne kadar geçen dönem mart ayının 3. haftası ile nisan ayının 3. haftası arasında gerçekleşmiştir (Çizelge 4.6, Şekil 4.1, Şekil 4.2). Bu bakımdan Kosui ile Atago arasında yaklaşık beş günlük bir farklılık meydana gelmiştir. Buna karşın Chojuro ve Hosui çeşitleri arasındaki farklar yaklaşık 1-2 gün olarak belirlenmiştir. Tomurcuk kabarması, tomurcuk patlaması ve ilk çiçeklenme tarihleri en erken Kosui (sırasıyla 15 Mart, 20 Mart, 30 Mart) çeşidinde kaydedilmiştir. Tomurcuk kabarması, tomurcuk patlaması ve ilk çiçeklenme tarihleri en geç ise Atago (sırasıyla 20 Mart, 25 Mart, 2 Nisan) çeşidinde saptanmıştır. Tam çiçeklenme tüm çeşitlerde Nisanın 1. haftasında gerçekleşmiştir. Tam çiçeklenme en erken Kosui (14 Nisan) çeşidinde belirlenirken, en geç Atago (17 Nisan) çeşidinde gerçekleşmiştir.

Atago, Hosui ve Kosui çeşitlerinin hasat dönemleri Ağustos ayının 3 ile 4. haftalarında yapılırken, Chojuro çeşidinin hasadı Eylül ayının 3 ila 4. haftasında gerçekleşmiştir (Çizelge 4.6, Şekil 4.1, Şekil 4.2). Kosui meyvelerini en erken olgunlaştıran çeşit olurken, Chojuro en geç hasat edilen çeşit olmuştur.

Tam çiçeklenmeden hasada kadar geçen süre en uzun Chojuro (169 gün) çeşidinde yaklaşık 5 buçuk ay sürmüştür. Yine bu sure Kosui, Hosui ve Atago yaklaşık 4 buçuk ay olarak gerçekleşmiştir. Bu süre en kısa Atago çeşidinde 139 gün olarak saptanmıştır (Çizelge 4.6). Çeşitlerin yaprak döküm tarihleri ise 3-4 Kasım tarihlerinde kaydedilmiştir.

4.2.2. Ağaç başına düşen verim (ABV, kg/ağaç)

Denemede yer alan çeşitlerin ağaç başına verim (ABV) değerleri ile istatistik analiz sonuçları Çizelge 4.7’de verilmiştir. ABV değerleri bakımından çeşitler arasında istatistik anlamda %5 seviyesinde önemli farklar saptanmıştır.

Çizelge 4.7. Deneme çeşitlerine ait ABV değerleri Çeşitler ABV (kg/Ağaç) Atago 37,39a Chojuro 28,32ab Hosui 18,78ab Kosui 13,72b *p:0.05 düzeyinde önemlidir.

Çalışmada en verimli ağaçlar Atago (37.39 kg/ağaç) çeşidinde elde edilmiştir (Çizelge 4.7). Yine Chojuro (28.32 kg/ağaç) ve Hosui (18.78 kg/ağaç) çeşitleri diğer verimli çeşitler olmuştur. En düşük verim ise Kosui (13.72 kg/ağaç) çeşidinde saptanmıştır (Şekil 4.4).

ABV (kg/ağaç) 40

20 ABV (kg/ağaç) 15

0 Atago Chojuro Hosui Kosui

Şekil 4.4. Ağaç başına verim (kg/ağaç)

4.3. Meyve fiziksel, kimyasal ve biyokimyasal özellikleri

4.3.1. Meyve fiziksel ve kimyasal özellikleri

4.3.1.1. Meyve eni (mm), meyve boyu (mm) ve meyve ağırlığı (g)

Çalışmada incelenen çeşitlerin meyve eni, meyve boyu ve meyve ağırlığına ait veriler ve istatistik analiz sonuçları Çizelge 4.8’de, verilmiştir. Bu özellikler

37 bakımından çeşitler arasında istatistiksel anlamda %5 seviyesinde önemli farklılık saptanmıştır.

Çizelge 4.8. Deneme çeşitlerine ait meyve eni (mm), meyve boyu (mm), meyve ağırlığı (g) değerleri Çeşitler Meyve Eni Meyve Boyu Meyve Ağırlığı (g) (mm) (mm) Atago 63.46c 54.68b 131.62c Chojuro 88.99a 71.99a 326.40a Hosui 61.60c 49.99c 113.44c Kosui 77.57b 67.84a 242.25b *p:0.05 düzeyinde önemlidir.

Çeşitlerin meyve eni 88.99 mm (Chojuro) ile 61.60 mm (Hosui) arasında; meyve boyu 71.99 mm (Chojuro) ile 49.99 mm (Hosui) arasında değişmiştir (Çizelge 4.8).

Çalışmada en ağır meyveler 326.40 g ile Chojuro çeşidinde elde edilmiş, bunu 242.25 g ile Kosui, 131.62 g ile Atago çeşitleri izlemiştir. En az meyve ağırlığı ise, 113.44 g ile Hosui’de saptanmıştır (Çizelge 4.8).

4.3.1.2. Çekirdek eni (mm), çekirdek boyu (mm), çekirdek ağırlığı (g)

Çalışmada incelenen çeşitlerin çekirdek eni, çekirdek boyu ve çekirdek ağırlığı ait veriler ve istatistik analiz sonuçları çizelge 4.9’da verilmiştir. Bu özellikler bakımından çeşitler arasında istatistiksel anlamda %5 seviyesinde önemli farklılık saptanmıştır.

Çizelge 4.9. Deneme çeşitlerine ait çekirdek eni (mm), çekirdek boyu (mm), çekirdek ağırlığı (g) değerleri Çeşitler Çekirdek Eni Çekirdek Boyu Çekirdek (mm) (mm) Ağırlığı (g) Atago 3.76b 7.54b 0.05b Chojuro 4.22a 8.48a 0.07a Hosui 3.76b 7.07b 0.05b Kosui 4.09a 8.49a 0.07a *p:0.05 düzeyinde önemlidir.

Meyve çekirdek eni 3.76 mm (Atago) ile 4.22 mm (Chojuro) arasında değişmiştir. Çekirdek boyu ise 7.07 mm(Hosui) ile 8.49 mm (Kosui) arasında belirlenmiştir. Çalışmada, çekirdek ağırlıklarının 0.07 g (Chojuro, Kosui) ile 0.05 g (Atago, Hosui) çeşitleri arasında değiştiği saptanmıştır (Çizelge 4.9).

4.3.1.3. Meyve eti sertliği (lb), SÇKM (%), pH ve titre edilebilir asitlik (%)

Çalışmada incelenen çeşitlerin sertlik, SÇKM, pH, titre edilebilir asitlik değerlerine ait veriler ve istatistik analiz sonuçları çizelge 4.10’da verilmiştir. Bu özellikler bakımından çeşitler arasında istatistiksel anlamda %5 seviyesinde önemli farklılık saptanmıştır

Çizelge 4.10. Deneme çeşitlerine ait sertlik (lb), SÇKM (5), pH, titre edilebilir asitlik (%) değerleri Çeşitler Meyve Eti SÇKM pH Titre Edilebilir Asitlik Sertliği (lb) (%) (g/100ml) Atago 15.50ab 11.60c 4.39c 0.26a Chojuro 16.91a 12.70b 4.88b 0.11b Hosui 13.97b 14.20a 5.22a 0.10b Kosui 15.14ab 12.53b 4.47c 0.23a *p:0.05 düzeyinde önemlidir.

Çalışmada en sert meyveler Chojuro (16.91 lb) çeşidinde saptanmıştır (Çizelge 4.10). Bunu sırasıyla Atago (15.50 lb), Kosui (15.14 lb) çeşitleri takip etmiştir. En az meyve eti sertliği ise Hosui (13.97 lb) çeşidinde belirlenmiştir (Çizelge 4.10).

SÇKM bakımından Hosui (% 14.20) en yüksek değere sahip olurken, bunu sırasıyla Chojuro (% 12.70), Kosui (% 12.53) izlemiştir. Atago (% 11.60) ise en düşük SÇKM içeriğine sahip olmuştur.

Çeşitlerin pH değerleri 4.39 (Atago) - 5.22 (Hosui) arasında; titre edilebilir asitlik içerikleri ise 0.10 (Hosui) - 0.26 (Atago) g/100ml arasında değişmiştir.

4.3.1.4. Meyve kabuk üst rengi

Çalışmada incelenen çeşitlerin meyve kabuk üst renklerine ait veriler ve istatistik analiz sonuçları çizelge 4.11’de verilmiştir. L* a* b* değerleri bakımından çeşitler arasında istatistiksel anlamda %5 seviyesinde önemli farklılık saptanmıştır.

Çizelge 4.11. Çeşitlere ait L* a* b* değerleri Çeşitler *L *a *b Atago 60.55b -7.11c 32.14bc Chojuro 58.76bc 13.65a 35.53ab Hosui 67.53a 4.21b 38.91a Kosui 56.73c 3.79b 31.14c *p:0.05 düzeyinde önemlidir.

Çalışmada, en yüksek L* değeri 67.53 ile Hosui’de bulunmuştur. Bunu sırasıyla 60.55 ile Atago, 58.76 ile Chojuro ve 56.73 ile Kosui çeşitleri izlemiştir. En yüksek a*değeri 13.65 ile Chojuro’da belirlenmiş, bunu sırasıyla 4.21 ile Hosui, 3.79 ile Kosui ve -7.11 ile Atago çeşitleri takip etmiştir. En yüksek b* değeri ise 38.91 ile Hosui’de saptanmıştır. Bunu sırasıyla 35.53 Chojuro, 32.14 ile Atago ve 31.14 ile Kosui çeşitleri izlemiştir. Bu sonuçlar değerlendirildiğinde en parlak meyveler (L* 67.53) Hosui çeşidinde elde edilirken, en mat meyveler (L* 56.73) Kosui çeşidinde elde edilmiştir. En kırmızı meyveler Chojuro (a* 13.65) çeşidinde, en yeşil meyveler ise Atago (a* -7.11) çeşidinde saptanmıştır. Koyu sarı meyveler Hosui (b* 38.91) çeşidinde elde edilirken, açık sarı meyveler Kosui (b* 31.14) çeşidin de belirlenmiştir (Çizelge 4.11).

4.3.2. Biyokimyasal Özellikler

4.3.2.1. Toplam antioksidan kapasitesi

Çalışmada incelenen çeşitlerin toplam antioksidan kapasitesine ait veriler Çizelge 4.12’de verilmiştir. Toplam antioksidan kapasitesi bakımından çeşitler arasında istatistiksel anlamda %5 seviyesinde önemli farklılık saptanmıştır.

Çizelge 4.12. Çeşitlere ait farklı çözeltilerdeki toplam antioksidan kapasitesi Çeşitler Toplam Antioksidant Kapasitesi (µmol/g) Su Etanol Atago 0.663d 0.241d Chojuro 1.086a 2.307a Hosui 0.866b 1.212b Kosui 0.674c 0.840c *p:0.05 düzeyinde önemlidir.

1,2 2,5 1 2 Atago Atago 0,8 1,5 0,6 Chojuro Chojuro 1 0,4 Hosui Hosui 0,5 0,2 Kosui Kosui 0 0 Su'da (nmol/g) Etanol'de (nmol/g)

Şekil 4.5. Çeşitlerin farklı çözeltilerdeki antioksidan kapasitesi (µmol/g)

Çalışmada, antioksidan kapasitesi sulu çözeltide 1.086 µmol/g (Chojuro) ile 0.663 µmol/g (Atago) arasında değiştiği belirlenmiştir. Çözelti olarak etanol kullanıldığında ise antioksidan kapasitesinin 2.307 µmol/g (Chojuro) ile 0.241 µmol/g (Atago) arasında değiştiği saptanmıştır (Çizelge 4.11, Şekil 4.5).

4.3.2.2. Organik asitler

Çalışmada incelenen çeşitlerin bazı organik asit miktarları belirlenmiş, buna ait veriler ve istatistik analiz sonuçları Çizelge 4.13, Çizelge 4.14 ve Şekil 4.6’da verilmiştir. Çeşitlerde organik asit miktarları arasında istatistiksel anlamda %5 seviyesinde önemli farklılık saptanmıştır.

Çizelge 4.13. Çeşitlere ait bazı organik asitler ve miktarları Çeşitler Oksalik Asit Süksinik Asit Kinik Asit Formik Asit Malik Asit (mg/g) (mg/g) (mg/g) (mg/g) (mg/g) Atago 1.990d 1.479c 0.230b 0.766c 0.318d Chojuro 2.126c 1.678a 0.186c 0.869a 0.473a Hosui 2.259a 1.087d 0.273a 0.563d 0.356c Kosui 2.212b 1.530b 0.266ab 0.792b 0.439b *p:0.05 düzeyinde önemlidir.

Çizelge 4.14. Çeşitlere ait bazı organik asitler ve miktarları Çeşitler Laktik Asit Asetik Asit Fumarik Asit Tartarik Şikimik Asit (mg/g) (mg/g) (mg/g) Asit (mg/g) (mg/g) Atago 0.038c 0.016b 0.001c 0.008c 0.110a Chojuro 0.096a 0.060a 0.001c 0.008c 0.076b Hosui 0.053b 0.005c 0.003a 0.020a 0.048c Kosui 0.052b 0.016b 0.002b 0.014b 0.066b *p:0.05 düzeyinde önemlidir.

3 2 0,3 Atago Atago Atago 1,5 2 0,2 Chojuro 1 Chojuro Chojuro 0,1 1 0,5 Hosui Hosui 0 Hosui 0 0 Succinic Quinic Kosui Kosui Kosui Oksalik Asit Asit Asit

1 0,6 0,15 Atago Atago Atago 0,4 0,1 0,5 Chojuro Chojuro Chojuro 0,05 0,2 0 Hosui Hosui 0 Hosui Formic 0 Laktik Kosui Kosui Kosui Asit Malik Asit Asit

0,08 0,004 0,03 Atago Atago Atago 0,06 0,003 0,02 0,04 Chojuro 0,002 Chojuro Chojuro 0,02 0,01 0 Hosui 0,001 Hosui 0 Hosui Asetik 0 Tartarik Kosui Kosui Kosui Asit Fumarik Asit Asit

0,15 Atago 0,1 Chojuro 0,05 0 Hosui Şikimik Kosui Asit

Şekil 4.6. Çeşitlerde organik asit miktarlarının dağılımı

Çalışmada, çeşitlerin oksalik asit miktarları; 1.990 mg/g (Atago) – 2.259 mg/g (Hosui), süksinik asit miktarları; 1.087 mg/g (Hosui) – 1.678 mg/g (Chojuro), kinik asit miktarları; 0.186 mg/g (Chojuro) – 0.273 mg/g (Hosui), Formik asit miktarları; 0.563 mg/g (Hosui) – 0.869 mg/g (Chojuro), Malik asit miktarları; 0.318 mg/g (Atago) – 0.473 mg/g (Chojuro); Laktik asit miktarları; 0.038 mg/g (Atago) – 0.096 mg/g (Chojuro), Asetik asit miktarları; 0.005 mg/g (Hosui) – 0.060 mg/g (Chojuro), Fumarik asit miktarları; 0.001 mg/g (Chojuro) – 0.003 mg/g (Hosui), Tartarik asit miktarları; 0.008 mg/g (Atago) – 0.020 mg/g (Hosui) ve Şikimik asit miktarları; 0.048 mg/g (Hosui) – 0.110 mg/g (Atago) arasında değiştiği saptanmıştır (Çizelge 4.13, Çizelge 4.14).

5. TARTIŞMA VE SONUÇ

Armut Dünya’da elmadan sonra hem üretim alanı hem de verim bakımından en çok yetiştiriciliği yapılan ılıman iklim meyve türleri arasında yer almaktadır (Kundu ve ark. 2013). Dünya’da ticari armut üretiminde Pyrus communis L. ve Pyrus pyrifolia Nak.’a ait çeşitler yoğun olarak kullanılmaktadır. Bunlardan Pyrus communis L. üretimde Avrupa, Amerika, Afrika ve Avustralya’da yaygın iken, Pyrus pyrifolia ise daha çok Asya ülkelerinde yaygındır (Bell ve ark., 1996). Asya armutlarından Nijisseki ve Chojuro, 1895 yılında tesadüf çöğürü olarak bulunmuştur. Melezlerden ise Atago, Kosui ve Hosui tüketicilerin en çok tercih ettiği popüler çeşitler arasında yer almaktadır (Monte-Corvo ve ark., 2000;Sawamura ve ark., 2008). Türkiye armut için uygun iklim koşulları ve gen merkezi konumunda olması nedeniyle armut üretiminde Dünya’da 5. sırada yer alırken üretim alanı bakımından ise 3. sırada yer almaktadır. Ayrıca bu durum Türkiye’de yetiştirilen armut çeşit sayısının 600’u aşmasına katkı sağlamıştır (Bostan ve Acar, 2012). Son yıllarda yetiştiricilere fırsat sağlayan Asya armut çeşitlerine olan ilgi giderek artmaktadır (Yıldırım ve ark., 2015).

Araştırmada ağaç yükseklikleri, gövde çapı, sürgün uzunlukları ve taç genişlikleri Çizelge 4.2 ve 4.3’te verilmiştir. Uzunismail (2010) farklı armut çeşitlerinde yaptığı çalışmada ağaç yüksekliğini 8-20 m, taç genişliğini 4-10 m arasında değiştiğini saptamıştır. Kundu ve ark. (2013) Gola Asya armut çeşidinde yaptıkları çalışmada, gövde çapının yıllık 2.18 cm, ağaç yüksekliğinin yıllık 0.40 m arttığını bildirmiştir. Çalışmamızda yıllık gövde çapının 1.22-2.28 cm arasında, yıllık ağaç yüksekliğinin 0.43-0.75 m arasında değiştiği belirlenmiş, özellikle ağaç yüksekliğindeki artışın daha fazla olduğu saptanmıştır. Osmanoğlu ve ark., (2013) Bingöl ekolojisinde yaptıkları çalışmada ağaç boyunun 86-164 cm arasında, sürgün uzunluklarının 22.00- 86.00 arasında değiştiğini, ağaçların yıllık gövde çap değişimini ise 0.34-1.77 cm olduğunu bildirmişlerdir. Öztürk, (2010) Sinop bölgesinde yaptığı çalışmada ağaç yüksekliğinin 3.00-25.50 m, taç genişliğinin 1.50-13.20 m arasında değiştiğini saptamışlardır. Araştırmamızdan elde edilen söz konusu değerlerin bazı çalışmalara göre yüksek bazılarına göre düşük kaldığı belirlenmiştir. Pitera ve Odziemkowski, (2004) bazı Asya armut çeşitlerinde yaptığı çalışmada, Chojuro çeşidinde yıllık gövde kesit alanı değişimini 6.4 cm2, Hosui çeşidinde ise 7.8 cm2 olarak

44 bildirmişlerdir. Araştırmamızda, her iki çeşitte de yıllık gövde kesit alanındaki değişimin 2 kat olduğu saptanmıştır (Chojuro, 12.11 cm2, Hosui, 11.73 cm2). Bu değerler, çalışmamızda elde edilen yıllık gövde kesit alanı değişiminin yaklaşık yarısı kadar olduğu saptanmıştır. Ağaçların gelişimine ekoloji, çeşitlerin veya genotiplerin genetik özelliği ve kültürel uygulamalar gibi faktörlerin doğrudan etkili olduğu önceki çalışmalarda bildirilmiştir (Barritt, 1992; Burak ve ark., 1999; Ertürk ve Güleryüz, 2008; Bağcı, 2015).

Araştırmamızda çeşitlerin fenolojik gözlemleri Çizelge 4.6 ile Şekil 4.1 ve 4.2’de verilmiştir. Çeşitler arasında ekolojik koşulara bağlı olarak tomurcuk kabarmasından çiçeklenme sonuna kadar olan tüm fenolojik safhalar farklılık göstermiştir. Bağcı (2015) Kahramanmaraş ekolojisinde yaptığı çalışmada, tomurcuk kabarmasını Hosui, Kosui çeşitlerinde 24 Mart, Atago çeşidinde ise 26 Mart; tomurcuk patlamasının çeşitlere göre 27 Mart-30 Mart arasında değiştiğini; ilk çiçeklenme tarihinin tüm çeşitlerde Nisan ayının ilk haftasında gerçekleştiğini; tam çiçeklenmenin yine tüm çeşitlerde Nisan ayının II. haftası; çiçeklenme sonunun ise tam çiçeklenmeden yaklaşık 1 hafta sonra gerçekleştiğini, toplam çiçeklenme süresinin 19-20 gün sürdüğünü bildirmiştir. Araştırmamızda fenolojik safhaların daha erken başladığı ve toplam çiçeklenme süresinin yaklaşık 30 gün sürdüğü saptanmıştır. Kang ve ark. (2013) ve Mamoru (2002) Asya armut çeşitlerinde çiçeklenme sürelerinin ekolojiye göre farklılık gösterdiğini bildirmişlerdir. Çiçeklenme sürelerindeki bu farklılığa ekoloji ve genetik özellikler gibi faktörlerin neden olduğu kanısına varılmıştır. Araştırmada ağaç başına verim değerleri Çizelge 4.7 ’de verilmiştir. Pitera ve Odziemkowski (2004) Chojuro ve Hosui armut çeşitlerinin ağaç başına verimlerini sırasıyla 18.80 kg ve 13.00 kg olarak belirlemişlerdir. Araştırmamızda ise ağaç başına verim değerlerinin Chojuro çeşidinde 28.32 kg ve Hosui çeşidinde ise 18.78 kg olduğu tespit edilmiş olup, bu değerlerin diğer çalışmalardan elde edilen değerlerden daha yüksek saptanmıştır. Ayrıca, Kumar ve ark., (2013) Gola Asya armut çeşidinde ağaç başına verimin 80.24 kg olduğunu bildirmişlerdir. Verim değerlerindeki bu farklılığa çeşidin genetik yapısı ile birlikte, kültürel uygulamaların, meyve tutum oranlarının, hastalık-zararlıların ve ekolojinin neden olabileceği düşünülmektedir (Demirkol, 2002; Özkan ve ark., 2009; Çulha, 2010).

Kumar ve ark., (2013) Gola armut çeşidinde bazı pomolojik özellikleri incelemişler, bunlardan meyve ağırlığını 175.07 g, meyve uzunluğunu 6.81 cm ve meyve genişliğini 7.00 cm olarak saptamışlardır. Kundu ve ark., (2013) yine Gola çeşidinde yaptıkları araştırmada meyve ağırlığını ise 167.03 cm olarak belirlemişlerdir. Pitera ve Odziemkowski (2004) Hosui ve Chojuro çeşitlerinin meyve ağırlıklarının yıllara göre değiştiğini ve sırasıyla 208.00 g, 202.00 g olarak bildirmişlerdir. Yıldırım ve ark., (2015) yaptıkları çalışmada Atago çeşidinde meyve enini 53.51 mm, meyve boyunu 44.82 mm, meyve ağırlığını 83.54 g; Kosui çeşidinde meyve enini 61.79 mm, meyve boyunu 54.78 mm, meyve ağırlığını ise 133.79 g olarak saptamışlardır. Bağcı (2015) Kahramanmaraş ekolojisinde Hosui çeşidinde meyve enini 65.25 mm, meyve boyunu 57.85 mm, meyve ağırlığını 138.90 g; Kosui çeşidinde meyve enini 66.65 mm, meyve boyunu 57.90 mm, meyve ağırlığını 146.80 g; Atago çeşidinde meyve enini 57.80 mm, meyve boyunu 50.60 mm, meyve ağırlığını ise 91.00 g olarak belirlemiştir. Araştırmamızda meyve eni, meyve boyu ve meyve ağırlığı bakımından Chojuro ve Kosui çeşidinin öne çıktığı, önceki yapılan çalışmalardan elde edilen değerlerden daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Meyvelerde gelişmenin ilerlemesine paralel olarak iriliğin arttığı tespit edilmiştir. Bu artışa çevre faktörlerinin etki edebileceği, bunun yanı sıra çeşitlerin genetik özelliği, çekirdek sayısı, gövde kesit alanına düşen meyve yoğunluğu, meyvelerin ağaç üzerindeki dağılımı, ağacın yaşı, besin maddesi ve su temini gibi faktörlerin de etkili olabileceği bildirilmiştir (Kaşka ve Kargı, 2007; Karaçalı, 2011).

Bağcı (2015) Atago, Hosui ve Kosui çeşitlerinin biyokimyasal özelliklerini belirlemiştir. Araştırmada suda çözünebilir kuru madde oranının %13.15 (Kosui)- %15.75 (Hosui), pH değerinin 4.23 (Hosui)-4.59 (Atago), titre edilebilir asitlik değerinin 0.35 g/l (Hosui)-0.82 g/l (Atago), meyve eti sertliğinin 11.15 kg/cm2 (Hosui)-12.50 kg/cm2 (Atago), L* değerinin 55.90 (Kosui)-64.65 (Atago), a* değerinin -0.40 (Hosui)-0.65 (Atago), b* değerinin 32.25 (Hosui)-37.95 (Atago) arasında değiştiğini saptamıştır. Yıldırım ve ark., (2015) Atago ve Kosui çeşitlerinde yaptıkları çalışmada suda çözünebilir kuru madde oranının %13.33 (Kosui)-%13.67 (Atago), pH değerinin 4.77 (Kosui)-4.89 (Atago), titre edilebilir asitlik değerinin %2.21 (Atago)-%2.91 (Kosui), meyve eti sertliğinin 16.53 lb (Atago)-17.40 lb (Kosui), L* değerinin 55.26 (Kosui)-69.98 (Atago), a* değerinin 2.53 (Atago)-12.77 (Kosui), b* değerinin 31.79 (Kosui)-41.05 (Atago) arasında değiştiğini

46 belirlemişlerdir. Araştırmamızda çeşitlerin biyokimyasal özellikleri önceki yapılan çalışmalarla benzerlik göstermiştir. Araştırma sonuçlarındaki bu farklılıklar üzerine daha önceki çalışmalarda da bildirildiği gibi anaç, çeşitlerin genetik özelliği, beslenme, verim, nem, ekolojik faktörler ve kültürel uygulamaların etkili olabileceği düşünülmektedir (Yarılgaç ve Kazankaya, 2002; Soylu ve ark., 2003; Karaçalı, 2011; Küçüker ve ark., 2011).

Meyveler A, C ve E vitamini gibi antioksidan maddelerce zengindirler (Rice-Evans ve ark., 1997; Sanchez ve ark., 2003; Miraliakbari ve Shahidi, 2008; Isabelle ve ark., 2010; Li ve ark., 2012). Gıdalardaki antioksidanlar insan sağlığı üzerine olumsuz etki yapan serbest radikalleri azaltan ya da yok eden maddelerdir (Yılmaz, 2010; İsabelle ve ark., 2010). Ayrıca, antioksidanlar anormal hücre çoğalmalarını önleyip, oksidasyondan dolayı zarar gören hücreleri de onarmaktadırlar (Rice-Evans ve ark., 1997; Korekar ve ark., 2011; Kasnak ve Palamutoğlu, 2015). Bununla birlikte şekerler, organik asitler, amino asitler ve yağ asitleri armutta temel besin içeriklerini oluşturmaktadır. Bu temel besin maddeleri aynı zamanda renk ve tat gibi kalite kriterleri üzerine de etki etmektedir (Li ve ark., 2012). Tüm bu özelliklerinden dolayı meyvelerin önceki çalışmalarda da belirtildiği gibi tüketimleri kanser ve kalp ile ilgili çok sayıda hastalıklara karşı koruyucu etkiye de sahip oldukları bildirilmiştir (Saskia ve ark., 1996; Rice-Evans ve ark., 1997; Wada ve Ou, 2002; Chinnici ve ark., 2004; Miraliakbari ve Shahidi, 2008; İsabelle ve ark., 2010). Li ve ark., (2012) farklı armut çeşitlerinde yaptıkları çalışmada antioksidan kapasitesini en yüksek Xuehua ve Nanguo çeşitlerinde 0.588 ve 0.701 mg/ml olarak saptamışlardır. Ayrıca armutlarda fenolik bileşiklerden flovonoidlerin antioksidan kapasitesine en yüksek katkı yapan bileşikler olduğunu bildirmişlerdir. Bununla birlikte sebze ve meyvelerin antioksidan miktarlarına polifenoller, C vitamini ve β-karoten (A vitamini) gibi fitokimyasalların da katkısının olduğu önceki çalışmalarda bildirilmiştir (Du ve ark., 2009; İsabelle ve ark., 2010; Salta ve ark., 2010). Silva ve ark., (2008). Rocha armut çeşidinin depolama süresi boyunca antioksidan aktivitesinin değişim gösterdiğini ve depolama süresi ilerledikçe oranında azalmalar meydana geldiğini saptamışlardır. Sanchez ve ark., (2003) yaptıkları çalışmada çeşitler arasında antioksidan kapasitelerinin çok farklılık göstermediğini en düşük Coscia çeşidinde saptandığını bildirmişlerdir. Meyvelerde en yüksek antioksidan aktivitelerinin meyve pigmentlerinde olduğunu, özellikle kırmızı ve yeşil kabuk rengine sahip çeşitlerde daha yüksek olduğunu

47 belirlemişlerdir. Ayrıca yüksek antioksidan kapasitesine sahip çeşitlerin armutlarda raf ömrünü sınırlayan kahverengileşme ve berelenmeye hassasiyete dayanımlarının daha yüksek olduğunu bildirmişlerdir. Meyvelerin antioksidan kapasiteleri arasındaki bu farklılıklara çeşitlerin genetik özellikleri, hasat zamanı, ekoloji, depolama süresi ve depolama koşullarının etki edebileceği kanısına varılmıştır (Rice-Evans ve ark., 1997; Silva ve ark., 2008; Yılmaz, 2010).

Organik asitler meyvelerin tat ve besin kalitesini belirleyen önemli bir göstergedir. Ayrıca iştah açıcı ve sindirimi rahatlatıcı özellikleri de vardır. Bununla birlikte suda çözünen özellikle B vitaminlerinin ve C vitamininin sıcak ve ışıktan dolayı bozulmalara karşı hassasiyetlerini de azaltır. Organik asitler ayrıca potasyum, bakır, çinko ve kalsiyum gibi elementlerin metabolizma tarafından kullanılabilirliğini ve vücudun hastalıklara karşı direncini artırmaktadır. Sha ve ark., (2011) farklı armut türlerindeki çeşitlerin organik asit içeriklerini belirlemişler, buna göre P. ussuriensis türlerindeki çeşitlerde daha yüksek malik asit içeriğine sahip olduğunu, halbuki P. bretschneideri türlerindeki çeşitlerin daha yüksek sitrik asit içeriğine sahip olduğunu bildirmişlerdir. Araştırmada P. pyrifolia türündeki 7 çeşidin malik asit içeriğinin yüksek, 3 çeşidin ise sitrik asit içeriğinin yüksek olduğunu saptamışlardır. Yine benzer şekilde P. communis türlerindeki çeşitlerin ise daha yüksek malik asit içerdiği bildirilmiştir. Ayrıca amutların genelde sitrik aside göre daha fazla malik asit içerdiğini ve diğerine göre dominant olduğunu bildirmişlerdir. Liu ve ark., (2016) Dangshansuli ve Hosui armut çeşitlerinde yaptıkları çalışmada kinik ve malik asidin, oksalik, sitrik ve şikimik aside göre daha yüksek değerlerde olduğunu saptamışlardır. Araştırmada organik asit içeriklerinin yıllara göre değiştiğini Hosui çeşidinde kinik, malik ve sitrik asitin, Dangshansuli çeşidinde ise kinik ve sitrik asitin öne çıktığını bildirmişlerdir. Khoshghalb ve ark., (2008) İran’da yetiştiriciliği yapılan Pyrus serotina Rehd. türüne ait KS9 ve KS13 armut çeşitlerinin malik asit içeriklerini 345 mg/100 g olarak saptamışlardır. Colaric ve ark., (2006) Williams armut çeşidinde sitrik asit değerinin malik asit değerine göre daha yüksek olduğunu, fumarik asit içeriğinin ise en düşük değerde elde edildiğini belirlemişlerdir.

Yürütülen bu çalışmadan elde edilen bulgular ışığında, aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır.

Vegetatif gelişme bakımından bütün çeşitlerin genelde kuvvetli gelişim sağladıkları görülmüştür. Atago ve Kosui çeşitlerinin daha kuvvetli gelişerek sık dallanma yaptığı, Chojuro ve Hosui çeşitlerinin ise orta kuvvette gelişim göstererek orta sıklıkta dallanma yaptığı tespit edilmiştir.

Yapılan fenolojik gözlemlerde, çiçeklenme periyodu Mart ayı ortalarında başlamış; Nisan ayı ortasında tamamlanmıştır. Çeşitler arasında 1-2 günlük farklılıklar olduğu görülmüş, son çiçeklenemeye başlayan Atago çeşidi ile ilk çiçeklenmeye başlayan Kosui çeşidi arasında 4-5 günlük fark olduğu sonucuna varılmıştır.

Çalışmada, en erken hasat Ağustos’un son haftalarında Atago, Hosui ve Kosui çeşitlerinde yapılırken, en geç Eylül’ün son haftasında Chojuro çeşidinde yapılmıştır.

Çalışmada, en verimli çeşit olarak Atago (37.39 kg/ağaç) bulunmuştur. Bunu Chojuro (28.32 kg/ağaç) ve Hosui (18.78 kg/ağaç) çeşitleri izlemiştir. Kosui (13.72 kg/ağaç) çeşidinde ise en az verim elde edilmiştir.

Araştırmada, en ağır meyveler 326.40 g ile Chojuro çeşidinde saptanmış, bunu 242.25 g Kosui, 131.62 g Atago, 113.44 g ile Hosui çeşitleri izlemiştir.

Çalışmada, en sert meyveler Chojuro (16.91 lb) çeşidinde saptanırken, en kırmızı meyveler Chojuro çeşidinde elde edilmiştir.

Araştırmada, Chojuro (1.086 µmol/g) çeşidinin toplam antioksidan kapasitesinin diğer çeşitlere göre yüksek olduğu görülmüştür. Chojuro çeşidini sırasıyla Hosui (0.866 µmol/g), Kosui (0.674 µmol/g) ve Atago (0.663 µmol/g) izlemiştir.

Çalışmada, organik asit çeşitlerinden oksalik asit, kinik asit, fumarik asit ve tartarik asit en fazla Hosui; suksunik asit, formik asit, malik asit, laktik asit, asetik asit miktarlarının Chojuro çeşidinde daha yüksek olduğu; şikimik asitin ise en fazla Kosui çeşidinde bulunduğu saptanmıştır. Ayrıca çeşitlerde organik asit miktarları bakımından, oksalik asit ile süksinik asitin daha fazla bulunduğu, tartarik asit ve fumarik asitin daha az bulunduğu tespit edilmiştir.

Türkiye’de çok yaygın olarak yetiştiriciliği yapılmayan Asya armut türlerinin, Uşak ekolojisindeki performansının belirlenmesini sağlamak amacıyla, 2013-2014 yıllarında yürüttüğümüz bu çalışmada, elde ettiğimiz bulgular Uşak ekolojisinde Atago, Chojuro, Hosui ve Kosui çeşitlerinin üretimi bakımından ümitvar çeşitler olduğunu ortaya çıkarmıştır. Özellikle çalışmada yüksek değerler veren Chojuro çeşidi bu bakımdan oldukça değerli çeşit olarak görülmüştür. Bununla birlikte adaptasyon çalışmalarında kesin yargıya varabilmek için uzun yıllar sonuçlarına ihtiyaç vardır. Ayrıca farklı Asya armut çeşitlerinin de ülkemize getirilerek adaptasyon çalışmaları yapılmalı, en uygun çeşitlerin belirlenmesi gerekmektedir. Bu konuda çalışmaların devam ettirilmesinde yarar görülmektedir. Özellikle ilkbahar geç donlarından etkilenebilen Asya armut çeşitlerinin, Uşak’ın bir geçit bölgesi olması ve ilkbahar geç donlarından oldukça etkilenmesi nedeniyle, bu tip çalışmaların önemi daha da artmaktadır. Bu çalışma tüm sonuçlar değerlendirildiğinde bölgede armut ile ilgili yapılacak araştırmalara ışık tutacak niteliktedir.

KAYNAKLAR

Anonim, 2015. US Department of Agriculture (USDA). http://ndb.nal.usda.gov/ndb/search. Erişim Tarihi: 20.07.2015

Anonim, 2016. The International Union for the Protection of New Varieties of Plants (UPOV). http://www.upov.int/portal/index.html.en. Erişim Tarihi: 17.01.2016

Anonim, 1986. Ilıman iklim meyve türlerinde standart çeşitler. Atatürk Bah. Kül. Mer. Ara. Ens, Yalova, İstanbul.

Akçay, M.E., ve Yücer, M.M., 2008. Armut. Hasat Yayıncılık Limited ŞTİ., İstanbul.

Akçay, M.E., Büyükyılmaz, M., ve Burak M., 2009. Marmara Bölgesi İçin Ümitvar Armut Çeşitleri-IV. Bahçe Derg. Cilt:38, Sayı:1, Sayfa :1-10, Yalova.

Alhendawi, R.A., Römheld, V., Kirkby, E.A., and Marschner, H., 1997. Influence of Increasing Bicarbonate Concentrations on Plant Growth Organic Acid Accumulation in Roots and İron Uptake by Barley, Sorghum and Maize. Journal of Plant Nutrition, 20(12), p1731-1753.

Bağcı, S., 2015. Kahramanmaraş ili Ova Koşullarında Bazı Armut Çeşitlerinin Adaptasyonu. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 81s, Kahramanmaraş.

Barritt, B.H., 1992. Good Fruit Grower, Washington State Fruit Commission. Intensive Orchard Management, USA.

Bell, R.L., Quamme, H.A., Layne R.E.C., and Skirvin, R.M., 1996. Pears.In: Janick, J., and Moore, J.N. (Eds.), Fruit Breeding, Volume I: Tree and Tropical Fruits, p441-514. John Wiley and Sons, Inc.

Bostan, S.Z., ve Acar, Ş., 2012. Ünye’de (Ordu) Yetiştirilen Mahalli Armut Çeşitlerinin Pomolojik Özellikleri. Akdeniz Ziraat Dergisi, 1(2), 97-106.

Bostan, S.Z., ve Şen, S.M., 1991. Van ve Çevresinde Yetiştirilen Mahalli Armut Çeşitlerinin Morfolojik ve Pomolojik Özellikleri Üzerine Araştırmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1(3), 153-169.

Burak, M., Erbil, Y., ve Kaynaş, K., 1999. Vişne Çeşit Adaptasyonu. Bilimsel Araştırmalar ve İncelemeler, Yayın No:126, Atatürk Bahçe Kültürleri Merkez Araştırma Enstitüsü, Yalova.

Caspari, H.W., Behboudian M.H., and Chalmers, D.J., 1996. Fruit Characteristics of ‘Hosui’ Asian Pears after Deficit Irragation. Hort Science, 31(1):162.

Chinnici, F., Bendini, A., Gajani, A., and Riponi, C., 2004. Radical Scavenging Activities of Peels and Pulps From cv. Golden Delicious Apples as Related to

Their Phenolic Composition. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 52(15), 4684-4689.

Colaric, M., Stampar, F., Solar, A., and Hudina, M., 2006. Influence of Branch Bending on Sugar, Organic Acid and Phenolic Content in Fruits of ‘Williams’ Pears (Pyrus communis L.). Journal of the Science of Food and Agriculture, 86(14), 2463-2467.

Çulha A.E., 2010. Çorum Ekolojik Şartlarında M9 Anacına Aşılı Bazı Elma Çeşitlerinin Fenolojik ve Pomolojik Özelliklerinin Tespiti. Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Konya, s54.

Demirkol, A., 2002. Bazı Avokado Çeşitlerinin Antalya Koşullarında Gösterdiği Fenolojik ve Pomolojik Özellikler ve Verim Durumları. Anadolu, J. of AARI, 12(2): 49-64.

Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü (DMİGM), 2015. İl ve İlçelerimize Ait İstatistik Veriler. Erişim Tarihi: 26.07.2015. http:www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler- istatistik.aspx?m=USAK.

Du, G., Li, M., Ma, F., and Liang, D., 2009. Antioxidant Capacity and The Relationship With Polyphenol and Vitamin C in Actinidia Fruits. Food Chemistry, 113(2), p557-562.

Küçüker E., Özkan, Y., ve Yıldız, K., 2011. Farklı Terbiye Sistemlerinin M9 Anacına Aşılı ‘Granny Smith’ Elma Çeşidinde (Malus domestica Borkh.) Ağaç Gelişimi, Verim ve Meyve Kalitesi Üzerine Etkileri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 28(1), s13-19.

Ertürk, Y., ve Güleryüz M., 2008. Bazı Yerli ve Yabancı Kayısı Çeşitlerinin Erzincan Koşullarındaki Vejetatif ve Generatif Gelişme Durumlarının Belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 39(1), 9-14, ISSN: 1300-9036.

Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO), 2016. Faostat. Erişim Tarihi: 23.03.2016 (www.faostat.fao.org).

Gökmen, H., 1973. Kapalı Tohumlular-Angiospermae. Cilt I, Orman Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğü, Yayın No: 564/53, Ankara.

Isabelle, M., Lee, B.L., Lim, M.T., Koh, W.P., Huang, D., and Ong, C.N., 2010. Antioxidant Activity and Profiles of Common Fruits in Singapore. Food Chemistry, Vol. 123, p77-84.

Kang, S.S., Kim, Y.K., Hwang, H.S., Cho, K.S., Shin, S., Won, K.H., Choi, J.J., Kim, K.H., and Jo, J.H., 2013. Early Autumn Maturing Pear Cultivar “Sinhwa” with Fascinating Very Soft Flesh. Korean Journal Horticultural Science and Technology, 31(4), 512-516.

Karadeniz, T., ve Çorumlu, M.S., 2012. İskilip Armutları. Akademik Ziraat Dergisi, 1(2), 61-66.

Karadeniz, T., ve Kalkımış, Ö., 1996. Görele ve Çevresinde Yetiştirilen Mahalli Armut Çeşitleri Üzerinde Pomolojik Çalışmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 6(1), 31-86, ISSN 1018-9424.

Karçalı, İ., 2011. Bahçe Ürünlerinin Pazarlanması. Ege Üniversitesi Basım Evi, 164s, İzmir.

Karlıdağ, H., ve Eşitken, A., 2006. Yukarı Çoruh Vadisinde Yetiştirilen Elma ve Armut Çeşitlerinin Bazı Pomolojik Özelliklerinin Belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 16(2):93-96.

Kasnak, C., ve Palamutoğlu, R., 2015. Doğal Antioksidanların Sınıflandırılması ve İnsan Sağlığına Etkileri. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3(5), s226-234.

Kaşka, N., ve Kargı, S.P., 2007. Meyve Ağaçları Fizyolojisi:Büyüme ve Gelişme. Nobel Yayınları, ISBN:9944-73-017-3.

Khoshhghalb, H., Arzani, K., Malakouti, M.J., and Barzegar, M., 2008. Changes of Sugars and Organic Acids Contents in Two Asian Pear Cultivars (Pyrus serotina Rehd.) During Fruit Development and Postharvest Storage and Its Effect on Fruit Shelf Life, Quality and Internal Browning Disorder. JWSS- Isfahan University of Technology, 12(45), p193-204.

Korekar, G., Stobdan, T., Arora, R., Yadav, A., and Singh, S.B., 2011. Antioxidant Capacity and Phenolics Content of Apricot (Prunus armeniaca L.) Kernel as a Function of Genotype. Plant Foods Hum Nutr, V66:376-383.

Krapez, K.M., Abram, V., Kac, M. and Ferjancic, S., 2001. Determination of Organic Acids in White Wines by RP-HPLC. Food Technol. Biotechnol. 39 (2) 93-99.

Kumar, M., Rai, P.N., and Sah, H., 2013. Effect of Biofertilizers on Growth, Yield and Fruit Quality in Low-Chill Pear Cv Gola. Agricultural Science Digest, 33(2), 114-117.

Kundu, M., Rai, P.N., and Bist, L.D., 2013. Effect of Plant Bio-Regulators (PBRs) on Growth, Flowering, Fruiting and Quality in Low Chill Pears Cv Gola. Pantnagar Journal of Research, 11(2), 234-238.

Li, X., Zhang, J.Y., Gao, W.Y., Wang, Y., Wang, H.Y., Cao, J.G., and Huang, L.Q., 2012. Chemical Composition and Anti-Inflammatory and Antioxidant Activities of Eight Pear Cultivars. Journal of Agricultural and Food Chemistry, Vol. 60, p8738-8744.

Liu, R., Wang, Y., Qin, G., and Tian, S., 2016. Molecular Basis of 1- methylchclopropene Regulating Organic Acid Metabolism in Apple Fruit Duringstorage. Postharvest Biology and Technology, 117, 57-63.

Luo, Z.R., and Zhang, Q.L., 2002. The Genetic Resources and Their Utilization of Pyrus Pyrifolia at Chine. Acta Hort, 587.

Mamoru S., 2002. Growth Characteristics of Japanese Pear Cultivar ‘Kosui’ (Pyrus pyrifolia Nakai) and Researches After Indexed and Criteria for Standardizing Pruning. Bulletin of the Fukushima Fruit Tree Experiment Station, Japan, ISSN: 0289-4955.

Miraliakbari, H., and Shahidi, F., 2008. Antioxidant Activity of Minor Components of Tree Nut Oils. Food Chemistry, Vol. 111, p421-427.

Monte-Corvo, L., Cabrita, L., Oliveira, C., and Leitao, J., 2000. Assessment of Genetic Relationships Among Pyrus Species and Cultivars Using AFLP and RAPD Markers. Genetic Resources and Crop Evolution, Vol. 47, Issui 3, p 257-265.

Orman E., 2005. Bahçesaray Yöresi Mahalli Armutlarının Pomolojik Ve Morfolojik İncelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 94s, Van.

Osmanoğlu, A., Şimşek, M., ve Şanlı, A., 2013, Bazı Standart Armut Çeşitlerinin Bingöl Ekolojisindeki Performansı Üzerine Bir Araştırma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 23(3), 222-228.

Öz, M.H., 2012. Doğu Anadolu Bölgesi Armut Genotiplerinin Morfolojik Karakterizasyonu. Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 70s, Erzurum.

Özçağıran, R., Ünal, A., Özeker, E., ve İsfendiyaroğlu, M., 2005. Ilıman İklim Meyve Türleri. Cilt-3, Ege Üniversitesi Yayınları, İzmir.

Özkan, Y., Küçüker, E., Özdil, S., Engin, K., Mehder, B., and Alparslan, B., 2009. Super Spindle Sistemli M 27 Üzerine Aşılı Amasya Misketi, Topaz ve Cooper 42 Çeşitlerinde Ağaç ve Meyve Özellikleri. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 2(2):151, ISSN: 1308-3945.

Özkaplan, M., 2010. Ordu ve Çevresinde Yetişen Mahalli Armut Çeşitlerinin Fenolojik ve Pomolojik Özellikleri. Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 91s, Ordu.

Özrenk, K., Gündoğdu, M., ve Kan, T., 2010. Van Gölü Havzası Yerel Armutları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 20(1), 46-51.

Öztürk, A., 2010. Sinop İlindeki Armut Genotiplerinin Morfolojik, Pomolojik ve Moleküler Karakterizasyonu. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 200s, Samsun.

Prieto, P., Pineda, M., and Aguilar, M., 1999. Spectrophotometric Quantitation of Antioxidant Capacity through the Formation of a Phosphomolybdenum Complex: Specific Application to the Determination of Vitamin E, page:337- 341

Pitera, E., and Odziemkowski, S., 2004. Evaluation of Three Asian Cultivars For Cultivation In Commercial Orchards. Journal of Fruit and Ornamental Plant Research, Vol. 12, 83-88.

Ramos, E.D., 1981. Prune Orchard Management, Division of Agricultural Sciences. University of California. U.S.A.

Rice-Evans, C., Miller, N., and Paganga, G., 1997. Antioxidant Properties of Phenolic Compounds. Trends in Plant Science, 2(4), p152-159.

Salta, J., Martins, A., Santos, R.G., Neng, N.R., Nogueira, J.M., Justino, J., and Rauter, A.P., 2010. Phenolic Composition and Antioxidant Activity of Rocha Pear and Other Pear Cultivars – A Comparative Study. Journal of Functional Foods, 2(2), 153-157.

Sanchez, A.G., Gil-Izquierdo, A., and Gil, M., 2003. Comparative Study of Six Pear Cultivars in Temp of Their Phenolic and Vitamin C Contents and Antioxidant Capacity, Journal of the Science of Food and Agriculture, Volume 83, Issue 10, pages 995–1003.

Saskia, A.B.E.A., Groot, M.J., VandenBerg D., Tromp, M.N.J.L., Kender G.D.O., VanderVijgh, W.J.F., and Bast, A., 1996. A Quantum Chemical Explanation of the Antioxidant Activity of Flavonoids. Chemical Research Toxicol, 9(8), 1305-1312.

Sawamura, Y., Takada, N., Yamatomo, T., Saito, T., Kimura, T., and Kotobuki, K., 2008. Identification of Parent-offspring Relationships in 55 Japanese Pear Cultivars Using S-RNase Allele and SSR markers. Journal of the Japanese Society for Horticultural Science, Vol. 77, p364-373.

Sawamura, Y., Takada, N., and Hirabayashi, T., 2008. Relationship Between Inbreeding Coefficients and Plant Height of 1-year-old Seedlings in Crosses Among Japanese Pear(Pyrus pyrifolia Nakai) Cultivars/Selections. Scientia Horticulturae, Vol. 117, Issui 1, p 85-88.

Sha, S., Li, J., Wu, J., and Zhang, S., 2011. Characteristics of Organic Acids in the Fruit of Different Pear Species. African Journal of Agricultural Research Vol. 6(10), p 2403 – 2410.

Silva, F.J., Gomez, M.H., Fidalgo, F., Rodrigues, J.A., and Almeida, D.P., 2010. Antioxidant Properties and Fruit Quality During Long-Term Storage of “Rocha” Pear: Effects of Maturity and Storage Conditions. Journal of Food Quality, 33(1), p1-20.

Soylu, A., Ertürk, Ü., Mert, C., ve Öztürk, Ö., 2003. MM106 Anacı Üzerine Aşılı Elma Çeşitlerinin Görükle Koşullarındaki Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi II. Uludağ Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 17(2): s57-65.

Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK), 2016. Bitkisel Üretim İstatistikleri. Erişim Tarihi: 23.03.2016 (www.tuik.gov.tr).

Ulaşoğlu, O., 2000. Tokat’ta Yetiştirilen Bazı Armut Çeşitlerinin Fenolojik ve Pomolojik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 44s, Tokat.

Uzunismail, T., 2010. Akoluk ve Özdil Beldelerinde (Trabzon) Yetiştirilen Mahalli Armut Çeşit ve Tiplerinin Pomolojik, Morfolojik ve Fenolojik Özellikleri. Ordu Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 77s, Ordu.

Yakut Ş., 2009. Erzincan Yöresinde Yetişen Çermail Armutlarının Seleksiyonu. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 63s, Van.

Yarılgaç, T., ve Yıldız, K., 2001. Adilcevaz İlçesinde Yetiştirilen Mahalli Armut Çeşitlerinin Bazı Pomolojik Özellikleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Tarım Bilimleri Dergisi, 11(2), 9-12.

Yarılgaç, T., ve Kazankaya, A., 2002. Bazı Kayısı Çeşitlerinin Van Ekolojisindeki Adaptasyonları Üzerinde Araştırmalar. KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 5(1), 131-139.

Yıldırım F., 2002. Elmalarda(M. communis L.) Farklı Dikim Sistemlerinin Karşılaştırılması. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı, Ankara.

Yıldırım, F., Ekici, İ., Yıldırım, A.N., Şan, B., Kelebek, C., ve Çoruk, T., 2015. ‘Atago’ ve ‘Kosui’ Asya Armut Çeşitlerinde Elle Seyreltme Uygulamalarının Meyve Kaliteleri Üzerine Etkileri. Türkiye Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, Çanakkale.

Yılmaz, İ., 2010. Antioksidan İçeren Bazı Gıdalar ve Oksidatif Stres. İnönü Üniversitesi, Tıp Fakültesi Dergisi, 17: s143-153.

Yinsheng, L., Falin, W., and Chuntlui, M., 2002. Adaptability and Use of Introduced Cultivars of Pyrus pyrifolia Nakai in Gansu Province of China, Acta Horticulturae.

Wada, L., and Ou, B., 2002. Antioxidant Activity and Phenolic Content of Oregon Cranberries. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 50: 3495-3500.

Westwood, M.N., 1978. Temperate-Zone Pomology. W. H. Freemen and Company, San Fransisco (U.S.A).

EKLER

EK A. Fotoğraflar

Şekil A.1. Çeşitlerde tomurcuk kabarması

Şekil A.2. Çeşitlerde rozetlenme dönemi

Şekil A.3. Çeşitlerde çiçeklenme başlangıcı

Şekil A.4. Çeşitlerde tam çiçeklenme

Şekil A.5. Çeşitlerde çiçeklenme başlangıcının deneme alanındaki görünümü

Şekil A.6. Çeşitlerde tam çiçeklenmenin deneme alanındaki görünümü

Şekil A.7. Çeşitlerde meyve tutumu ve taç yaprağın dökümü

Şekil A.8. Ağaç üzerinde çiçeklenme sonu

Şekil A.9. Çeşitlerde küçük meyve dönemi

(a) (b) Şekil A.10. Hasat olgunluğuna gelmiş meyvelerin ağaç üzerinde görünümü a)Atago, b) Chojuro

(a) (b) Şekil A.11. Hasat olgunluğuna gelmiş meyvelerin ağaç üzerinde görünümü a)Kosui, b)Hosui

Şekil A.12. Hasadı yapılmış Chojuro meyveleri

Şekil A.13. Deneme alanında yaprak dökümünden bir görüntü

Şekil A.14. Yaprağını dökmüş ağaçlardan görünüm

ÖZGEÇMİŞ

Adı Soyadı : İlker EKİCİ

Doğum Yeri ve Yılı : Afyonkarahisar, 1990

Medeni Hali : Bekar

Yabancı Dili : İngilizce

E-posta : [email protected]

Eğitim Durumu

Lise : Afyon Fatih Lisesi (YDL), 2008

Lisans : Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri