CZASOPISMO FACHOWE POLSKIEGOTrener ZWIĄZKU PIŁKI NOŻNEJ NR 5 (116) 2013 ENGEL Naszym Czytelnikom, Czas Adama Nawałki Współpracownikom 4-5 i Przyjaciołom – Wesołych Świąt tkocz Bożego Specyfika pracy Narodzenia trenera bramkarzy oraz zdrowia, 10-15 sukcesów zawodowych, kucharczyk wszelkiej Jak rozwijać inteligentnych pomyślności piłkarzy i wielu 18-21 sportowych emocji w Nowym Roku 2014 – życzy redakcja „Trenera” nowa szkoła
trenerów 6-9 Ho13_4SILO_PL_OUT.ai 1 13-09-30 13:56 W numerze
4-5 Czas Adama Nawałki Felieton Jerzego Engela
6-9 Szkoła Trenerów PZPN w Białej Podlaskiej Okiem Leszka Cicirko
10-15 Specyfika pracy trenera bramkarzy w piłce nożnej Nauczanie-trenowanie Jarosława Tkocza
16-17 R efleksje po konferencji UEFA Coaching Programme „Fitness For Football” Rok zmian Sprawozdanie Zbigniewa Jastrzębskiego
owoli 2013 rok przechodzi do historii. W wymiarze osiągnięć sportowych piłkarze reprezentacyjni 18-21 J ak rozwijać i klubowi nie obdarowali Nas spektakularnymi wynikami. Kluby Ekstraklasy nie zanotowały inteligentnych piłkarzy P w rywalizacji europejskiej żadnych sukcesów, a nasze reprezentacje po stronie plusów mogą Reportaż Adama Kucharczyka zapisać chyba tylko trzy wydarzenia: tytuł Mistrzyń Europy dziewcząt w rozgrywkach U-17 (duży plus!) oraz rokujące nadzieje na awans wyniki chłopców w kategoriach U-17 i U-21. Był to jednak rok wielu zmian w organizacji różnych procesów szkoleniowych, którymi zarządza PZPN, a które odnoszą się do pracy zawodowej trenerów. Popatrzmy na zakres i kierunek tych zmian, bo u ich podłoża jest niewątpliwa chęć sanacji polskiej piłki. I to na wszystkich jej szczeblach sportowych.
C Najważniejszą niewątpliwie w perspektywie nośności społecznej i wizerunku związku była zmiana na stanowisku Selekcjonera Reprezentacji Narodowej. Wszyscy wiążemy z nominacją Adama Nawałki M olbrzymie nadzieje. Szerzej tę kwestię opisuje Jerzy Engel w swoim felietonie. Zamieszczamy także tekst
Y Jarosława Tkocza, trenera bramkarzy w sztabie Nawałki, by przybliżyć naszym Czytelnikom Jego poglądy na niełatwą sztukę trenowania golkiperów. CM W 2013 roku było także dużo zmian na stanowiskach trenerskich innych reprezentacji prowadzonych
MY przez PZPN. Warto tutaj wymienić nowego opiekuna pierwszej reprezentacji kobiet – Wojciecha Basiuka, czy trenera Rafała Janasa – męskie reprezentacje U-19 i U-18. Wiele nowych nominacji związanych było CY z przyjęciem „Reformy reprezentacji młodzieżowych”, która wprowadziła zasadę łączenia „dwóch roczników” pod nadzorem jednego trenera oraz powołała do życia nową funkcję w sztabach CMY szkoleniowych: ambasadora reprezentacji. W pierwszej edycji te role wypełniają Andrzej Juskowiak, K Jacek Bąk, Dariusz Gęsior i Radosław Gilewicz. Uruchomiono nową strukturę selekcyjną, głównie na potrzeby drużyny U-15, grupę kilkudziesięciu skautów reprezentujących wszystkie regionalne I–XII WKŁADKA związki piłki nożnej. Nowe rozwiązania mają usprawnić selekcję na poziomie wojewódzkim. METODYCZNO Także w społecznym zapleczu naszej federacji (komisje, zespoły) dokonano zmian: nowym -SZKOLENIOWA nr 50 przewodniczącym Komisji Technicznej został Stefan Majewski, a przewodniczącym Zespołu Kształcenia Nauczanie i doskonalenie i Licencjonowania Trenerów – Dariusz Pasieka. techniki Została zainicjowana bardzo szeroko zakrojona reforma współzawodnictwa i to na wszystkich szczeblach sportowych. Oto kilka wybranych przykładów: reforma Ekstraklasy, reforma II ligi (w bieżącym sezonie spada praktycznie 50% drużyn!), reforma juniorów (Centralna Liga Juniorów, która przed końcem 22-27 St retching – informacje pierwszej edycji została ponownie zreformowana), „Unifikacja Organizacji Szkolenia i Systemu dla trenerów współzawodnictwa Dzieci i Młodzieży Piłkarskiej w Polsce” (dokument na stronie internetowej PZPN piłki nożnej – w skrócie: od 4x4, poprzez 7x7 i 9x9 do 11x11). Okiem Marcina Popielucha Powołano także w nowej formule i w nowym miejscu Szkołę Trenerów PZPN, o czym szerzej pisze w swoim sprawozdaniu Leszek Cicirko, nowy wykładowca w tej szkole. Towarzyszy tej zmianie nowa 28-31 Staż w Akademii strategia kształcenia trenerów w PZPN, co było częściowo efektem przyjęcia w Polsce ustawy SL Benfica Lizbona deregulacyjnej, obejmującej m.in. zawód trenera sportu. Nadzór nad nową strategią powierzono Sprawozdanie nowym Trenerom-Edukatorom PZPN. Tomasza Woźnickiego Dużo tych zmian, a przecież nie wymieniłem wszystkich. Oby jak najszybciej zaowocowały lepszymi wynikami naszych drużyn i ich lepszymi pozycjami w różnorakich rankingach. 32-33 Okres przejściowy I na koniec, w optymistycznym nastroju, chciałbym w imieniu Redakcji Trenera złożyć wszystkim w piłce nożnej. Członkom naszej Piłkarskiej Rodziny, serdeczne życzenia spokojnych i zdrowych Świąt Bożego Narodzenia Przykładowe oraz wszelkiej pomyślności w Nowym – 2014 Roku. rozwiązanie na poziomie Ekstraklasy Redaktor naczelny „Trenera” Nauczanie-trenowanie Dariusz Śledziewski Wojciecha Jarosza
Logo full color gradient on white background CMYK CMYK
C0/M50/Y100/K0
C0/M8/Y63/K0
C0/M30/Y100/K0 ul. Bitwy Warszawskiej 1920 r. 7 Zespół wydawniczy Kazimierz Doktór Skład graficzny
location C0/M50/Y100/K22 50 50 53.57
0 49.71 66.67 91.81 location 02-366 Warszawa Dariusz Śledziewski Jerzy Engel Piotr Przychodzeń
C0/M8/Y63/K0 C0/M50/Y100/K22
C0/M30/Y100/K0 C0/M50/Y100/K0 TrenerC0 - M100 - Y100 - K0 tel. +48 (22) 55 12 300 (redaktor naczelny) Adam Kucharczyk CMYK CMYK
C0/M30/Y100/K0 C0/M54/Y72/K0 Wydawca: C0/M88/Y100/K33 C0/M100/Y100/K0 fax +48 (22) 55 12 240 Adam Sławczyk Włodzimierz Małowiejski Foto C0/M100/Y100/K34
location location Polski Związek Piłki53.57 Noż30.84 65.85 31.82nej e-mail: [email protected] (sekretarz redakcji) Piotr Maranda Archiwum, Cyfrasport 75.44 91.81 0 62.58 86.55 100 location location
C0/M88/Y100/K33 C0/M100/Y100/K0 C0/M100/Y100/K0
C0/M30/Y100/K0 C0/M100/Y100/K34 C0/M54/Y72/K0
Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | 3 Felieton Jerzy Engel Czas Adama Nawałki
Michel Platini często powtarza, że piłka nożna jest dowisko piłkarskie ma nadzieję, że prezes Jerzy Engel Zbigniew Boniek, stawiając na Adama Na- Były selekcjoner jedną z najdynamiczniej rozwijających się dyscyplin wałkę, dokonał trafnego wyboru. reprezentacji Polski sportu na świecie. Szef UEFA na bieżąco otrzymuje Adam Nawałka selekcyjnie W obecnej sytuacji selekcyjnej trener re- na swoje biurko wszelkie informacje dotyczące futbolu prezentacji ma duży komfort pracy. Więk- en biznes musi skutecznie szość kadrowiczów gra na codzień w do- prosperować również wize- i doskonale wie, że ten biznes tak długo będzie się brych klubach europejskich, a niektórzy runkowo i ekonomicznie poza z nich, jak choćby Robert Lewandowski, Adam Nawałka boiskiem. To kolejna ważna rozwijał, jak długo gra zespołów zadowalać bedzie Kuba Błaszczykowski czy Wojtek Szczę- podczas debiutu ścieżka rozwoju futbolu, o co sny, to już wielkie międzynarodowe gwiaz- ze Słowacją Tprezydent UEFA dba znakomicie. Sam Mi- kibiców oraz wyzwalać takie emocje, aby skupiać dy, błyszczące w rozgrywkach na poziomie chel Platini jest animatorem wielu pozy- Ligi Mistrzów. To wielki komfort dla selek- tywnych zmian. Jedną z nich jest wdrażany wokół futbolu miliony fanów przed telewizorami. cjonera, biorąc pod uwagę, że zawsze wo- zdolniejszych trenerów na naszych ligo- W pracy selekcjonera kluczową role od- świadczenia klubowe. Nie jest łatwo na- właśnie projekt rozszerzenia liczby finali- kół jednej, dwóch, a maksymalnie trzech wych boiskach i może właśnie to pomo- grywają media. Selekcjoner jest osobą, któ- tychmiast przenieść się w świat futbolu stów mistrzostw Europy z szesnastu repre- Aby tak się stało, nie do przecenienia jest rola trenerów, gwiazd można ułożyć klasowy zespół. że mu szybko przełożyć się na inny spo- ra prawie codziennie znajduje się w me- na najwyższym poziomie europejskim, jeśli zentacji europejskich do dwudziestu czte- Angielscy trenerzy powtarzają, że je- sób pracy, jaki odróżnia selekcjonera repre- diach. Jako lider najważniejszej reprezenta- nie rywalizowało się w Europie. Na wszyst- rech. Tego typu decyzja nie jest podejmo- dzięki którym selekcjonowani są najzdolniejsi piłkarze, śli w zespole nie ma wielkiej indywidual- zentacji narodowej od trenera klubowego. cji w kraju, staje się również liderem dla mi- ko potrzeba czasu i dobrze się stało, że wana nagle, pod wpływem chwilowego ności, to tudno jest zmienić zespół z ryce- O ile finały mistrzostw świata ponownie lionów kibiców. A więc staje się kreatorem Adam Nawałka rozpoczynał swoją karierę impulsu, ale jest analizowana i sprawdza- a następnie tworzone są z nich znakomite zespoły. rza w króla. A więc można skontruować ze- stały się dla nas szczytem zbyt trudnym atmosfery, jaka tworzy się wokół reprezen- reprezentacyjną od meczów towarzyskich na przez wiele lat. Już w 2006 roku przed- do zdobycia, o tyle gra w finałach ME może tacji. Jest osobą zapraszaną do programów, z europejskimi średniakami. Zdobyty w tych stawiciele krajów, nazwijmy je „średniacy stać się naszym reprezentacyjnym znakiem nie tylko sportowych, i jest osobą opinio- meczach materiał obserwacyjny z pewno- piłkarscy“, którym zazwyczaj trudno jest firmowym. twórczą w wielu różnych niefutbolowych ścią pomoże mu w podjęciu wielu decyzji zakwalifikować się do finałów ME, spotka- tematach. Dlatego rola funkcji zawodowej selekcyjnych, jakie są jeszcze przed nim. li się w Genewie i przedstawili projekt fina- Adam Nawałka selekcjonera jest o wiele bardziej złożona Całe środowisko trenerskie będzie moc- łowego turnieju, w którym powinno brać w drodze do sukcesu aniżeli zajmowanie się tylko zespołem. Se- no trzymać kciuki za dobre wyniki drużyny udział 24 finalistów. Przewodniczyli zebra- Budowa kultury sukcesu w przypadku lekcjoner musi wiedzieć wszystko na tema- reprezentacyjnej pod kierunkiem Adama niu szefowie Związku Piłki Nożnej Republi- selekcjonera to praca wielotorowa. Przede ty zawodowe, ale także powinien być kom- Nawałki z nadzieją, że kolejny polski trener ki Irlandii. Reprezentowałem PZPN na tym wszystki należy zrozumieć, że o ile zwy- petentny w zakresie wielu innych dziedzin wprowadzi naszą repreznetację na salony spotkaniu i oczywiście wspierałem pomysł, ciężanie na boisku jest zawsze najważniej- naszego życia. Tak powoli będzie zaskar- europejskiego futbolu. bo bardzo mi się podobał i zwiększał szan- sze, bo liczy się przede wszystkim osiąga- biał sobie szacunek w różnych opiniotwór- sę dla naszej reprezentacji na grę w turnie- ny cel, to w przypadku funkcji selekcjone- czych środowiskach i budował swój spo- ju finałowym ME. Pomimo tego, że pro- ra reprezentacji Polski, jego praca nie koń- łeczny autorytet. jekt był ciekawy i popierany przez wiele czy się wyłącznie na boisku. Ważny jest wi- państw, władze UEFA bardzo długo zasta- zerunek selekcjonera również poza bo- Adam Nawałka nawiały się nad jego wdrożeniem. Dopie- iskiem. Stara przypowieść trenerska mówi, i Szkoła Trenerów ro Michel Platini odważnie poparł projekt że jeśli w pracy obstawisz się przyjaciół- Adam Nawałka jest jednym z absol- i oto reprezentacja Polski pod wodzą selek- mi, to będziesz czuł się komfortowo, ale je- wenów Szkoły Trenerów PZPN. Przeszedł cjonera Adama Nawałki staje przed wiel- śli obstawisz się profesjonalistami, którzy w niej wszystkie szczeble edukacyjne ką szansą wywalczenia kolejnego awansu zić, aby biało-czerwoni znalazli się poza Selekcjoner spół solidny i waleczny, ale bez gwiazd nie w wielu dziedzinach są mądrzejsi od ciebie, i – jak było widać po wynikach zespołów do finału tego prestiżowego turnieju. burtą tego turnieju. Adam Nawałka zdobędzie się najwyższych trofeów. Polska to sam staniesz się lepszym trenerem. Dla- klubowych, szczególnie Górnika Zabrze Taka zmiana formuły rozgrywek to rów- i kapitan Jakub reprezentacja ma obecnie indywidualno- tego codziennie należy doskonalić same- – był uważnym jej słuchaczem. Obecnie le- nież wielki wysiłek finansowy dla UEFA. Adam Nawałka selekcjonerem Błaszczykowski ści niezłej, chociaż nie najwyższej klasy eu- go siebie, inwestować w swój własny bank gitymuje się trenerskim dyplomem mię- Wiadomo, że każdy finalista turnieju za- Bardzo dobrze się stało, że obecny pre- na konferencji ropejskiej, trzeba tylko umieć do nich do- wiedzy, doświadczeń i umiejętności, albo- dzynarodowym UEFA PRO, który właśnie rabia na grze w finałach. Dlatego należało zes PZPN, Zbigniew Boniek, zdecydował prasowej trzeć i wyzwolić z nich energię konieczną wiem przez pierwszy okres pracy, selekcjo- w tej szkole otrzymał. Absolwenci Szko- przygotować odpowiedni budżet imprezy. się na powierzenie najważniejszej druży- dla skutecznej gry. ner poznaje samego siebie w nowym miej- ły Trenerów PZPN pracują w Ekstraklasie, Warto w tym miejscu przypomnieć, że licz- ny w kraju w ręce polskiego selekcjone- Jose Mourinho zwykł powtarzać, scu pracy. Nikt nie uczy, jak być selekcjone- w pierwszej lidze i ligach niższych klas roz- ba reprezentacji występujących w finałach ra. To dobry wybór, albowiem nasza re- że wszystko rozgrywa się w mózgu za- rem. Dopiero każdy, kto taką funkcję obej- grywkowych. Nauczają piłki nożnej dzieci ME zmieniała się na przestrzeni lat. I tak do prezentacja nie należy do piłkarskich ty- wodnika i tam musi w pierwszej kolejno- mie, sam musi się z tym wyzwaniem zmie- i młodzież w Polsce i zagranicą. Ale chlubę roku 1976 w finałach grały tylko cztery dru- grysów Europy i nie będzie grać o najwyż- ści trener dotrzeć. Ciało tylko stara się na- rzyć. Dopiero kiedy pozna się presję wy- Szkole Trenerów przynoszą ci absolwen- żyny. Następnie podwojono ich liczbę i do sze miejsca w turnieju, gdzie szkoleniowe dążyć za rozumem. Jeśli Adamowi Nawał- wieraną przez media i kibiców, a w przy- ci, którzy prowadzą najważniejsze zespoły roku 1992 w finale widzieliśmy osiem ze- niuanse i doświadczenie w prowadzeniu ce uda się dotrzeć do mózgów piłkarzy, padku reprezentacji Polski jest ich około w kraju. Adam Nawałka jest kolejnym ab- społów. Od 1996 roku ponownie podwo- zespołów na takim poziomie miałoby do- to wydobędzie z nich to, co na codzień 28 milonów, bo tyle osób przyznaje się solwentem Szkoły Trenerów PZPN przy jono liczbę drużyn i do 2012 roku wystę- datkowe znaczenie. Sukcesem obecnej ka- udaje się Jurgenowi Kloppowi w Borus- do zainteresowania wynikami kadry, to tre- AWF Warszawa, który dostąpił zaszczytu powało w finałach 16 zespołów. Dzisiaj już dry będzie najpierw sam awans do turnie- sii Dortmund czy Arsene‘owi Wengerowi ner sam musí odpowiedzieć sobie na pyta- poprowadzenia reprezentacji narodowej. wiemy, że turniej finałowy od 2016 roku ju finałowego, co w takiej formule elimina- w Arsenalu Londyn. Selekcja jest tym ła- nie, czy się do tej pracy nadaje, czy nie?! będzie liczył 24 reprezentacje. Jeśli w elimi- cji wydaje się w miarę proste, a następnie twiejsza, że oto mamy również grupę uta- Trener musi być liderem w szatni i poza Adam Nawałka nacjach będą startować 54 drużyny naro- wyjście z grupy, co byłoby kolejnym pozy- lentowanych piłkarzy w roczniku U-21, nią, jeśli zaczyna mieć obawy czy wątpli- i pierwsze mecze reprezentacji dowe, a do finału wchodzić będzie prawie tywnym krokiem rozwoju polskiego futbo- którzy za chwilę wprowadzą naszą mło- wości, to są to pierwsze znaki, że traci pa- Adam Nawałka na długo przed oficjal- połowa, to należy stwierdzić, że są to naj- lu. Do takich celów nie jest potrzebny szko- dzieżową reprezentację do finałów ME, nowanie nad zespołem i nad wynikami nym ogłoszeniem jego nazwiska przez łatwiejsze eliminacje w historii mistrzostw leniowiec z najwyższej półki, a jeśli miałby a może nawet powalczą o udział w Igrzy- drużyny. Wiele osób chce mieć wpływ na PZPN, otrzymał sygnał, że będzie selekcjo- Europy. Zdecydowana większość drużyn przyjść do Polski trener średniej klasy z Eu- skach Olimpijskich. powołania piłkarzy i stara się podpowia- nerem polskiej reprezentacji. Dlatego miał w Europie stanie w szranki eliminacyjne ropy, to nie widzę sensu, aby oddawać re- Dlatego wielka szansa otwiera się przed dać selekcjonerowi. Jeśli trener ulegnie raz, wiele czasu, aby oprócz pracy klubowej, z wielkimi nadziejami. Polska reprezenta- prezentację w ręce kogoś takiego, bo w/w Adamem Nawałką, bo zaczyna niejako komukolwiek, to jest to pierwszy sygnał, spokojnie selekcjonować i przygotowywać cja, mimo że będzie losowana z niskiego wyniki leżą z pewnością w zasięgu polskich z czystą kartą. Pomimo tego, że nie ma du- że trzeba pakować walizki. Reprezentacja się do roli najważniejszego szkoleniowca koszyka, ma zdecydowanie większy poten- szkoleniowców. Rolą prezesa PZPN jest żego doświadczenia w prowadzeniu na- musi być wyłącznym projektem autorskim w Polsce. Niestety, pierwsze mecze pod cjał piłkarski aniżeli wskazuje aktualny ren- umiejętność wyboru takiego trenera, który wet drużyny klubowej na międzynarodo- selekcjonera, tylko wtedy ma szansę na za- jego batutą pokazały, że wciąż w selekcji king UEFA. A zatem trudno sobie wyobra- potrafi osiagnąć zakładane cele. Całe śro- wej arenie, to pokazał, że jest jednym z naj- demonstrowanie własnej filozofii futbolu. i pracy z drużyną narodową zwyciężają do- engel
4 | Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | 5 Szkoła Trenerów PZPN Szkoła Trenerów PZPN w Białej Podlaskiej
4 listopada 2013 roku na Wydziale ul. Warszawska 29, 21-500 Biała Podlaska Wychowaniatel. +48 Fizycznego(83) 342-88-38 i Sportu mail:w Białej [email protected] Podlaskiej Akademii Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie, rozpoczęła działalność – w nowej formule – Szkoła Trenerów Polskiego Związku Piłki Nożnej.
o wieloletniej współpracy z AWF Laboratorium w Warszawie, władze PZPN po- Leszek Cicirko kontroli treningu stanowiły zmodyfikować stra- Wykładowca tegię kształcenia i dokształcania Szkoły Trenerów trenerów piłki nożnej. Na nowo- PZPN Pczesnych obiektach sportowych i dydak- tycznych w Białej Podlaskiej rozpoczę- to w pełni samodzielnie proces edukacji trenerów zgodnie z wymogami Konwen- i określony wymogami PZPN staż za- cji Trenerskiej UEFA. Ośrodek szkolenia wodowy; w Białej Podlaskiej ma wszelkie formal- 3. Kurs kształcenia trenerów UEFA A ne przesłanki, by realizowane tutaj kursy – przeznaczony dla trenerów posiada- spełniały najwyższe standardy europej- jących dyplom UEFA B i określony wy- skie, zgodne z wymogami UEFA. mogami PZPN staż zawodowy; Powszechnie krytykowana jest, szcze- 4. Kurs zintegrowany kształcenia tre- gólnie w mediach, tzw. „polska szko- nerów UEFA B + A – przeznaczony dla ła trenerska”. Ale do tej pory polscy byłych wybitnych piłkarzy profesjonal- trenerzy szkoleni byli w kilkudziesię- nych (z minimalnym stażem 7 lat gry ciu ośrodkach na terenie całej Polski. w zespołach byłej I Ligi oraz Ekstraklasy); To nie tylko PZPN ich kształcił, ale to 5. Kurs kształcenia trenerów UEFA A PZPN często był krytykowany za poziom Wyrównawczy – przeznaczony dla tre- polskich kadr szkoleniowych. Tym razem nerów posiadających państwowy dy- PZPN, otwierając swój ośrodek szkole- plom trenera I lub II klasy;
nia kadr trenerskich w Białej Podlaskiej, 6. Kurs kształcenia trenerów bram- ma nadzieję wygenerować nowy, pozy- karzy Goalkeeper Coach UEFA A – prze-
tywny impuls w tym zakresie. znaczony dla trenerów posiadających Oto ramowy program kursów, jakie dyplom UEFA B lub bramkarzy z mini- planuje się prowadzić w nowej szkole: malnym stażem 5 lat gry w zespołach której jesteśmy wdzięczni za długolet- Gmach Ośrodek szkolenia” w Białej Podlaskiej ma 1. Kurs kształcenia trenerów UEFA I Ligi oraz Ekstraklasy. Centralnego nią współpracę, ale przyszedł czas na PRO – przeznaczony dla trenerów po- – Wybór Białej Podlaskiej na miejsce Laboratorium zmiany. Nowy budynek, będący w ca- wszelkie formalne przesłanki, by realizowane siadających dyplom UEFA A i określony kształcenia trenerów nie był przypad- Diagnostyki łości użytkowany przez PZPN (razem wymogami PZPN staż zawodowy; kowy – przyznał na uroczystej inaugu- Treningu z położonym obok boiskiem), znajdu- tutaj kursy spełniały najwyższe standardy 2. Kurs kształcenia trenerów UEFA racji Szkoły Trenerów prezes PZPN, Zbi- je się na terenie Wydziału Wychowa- A Elite Yought – przeznaczony dla tre- gniew Boniek. – Do tej pory szkoła mie- nia Fizycznego i Sportu w Białej Podla- europejskie, zgodne z wymogami UEFA nerów posiadających dyplom UEFA A ściła się na terenie warszawskiej AWF, skiej stołecznej AWF. Dzięki nowej loka- cicirko
6 | Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | 7 Szkoła Trenerów PZPN
Stefan Majewski, Szkołą kieruje Departament Szko- nowy dyrektor lenia PZPN. Obowiązki dyrektora peł- Szkoły Trenerów ni Stefan Majewski, a zastępcy Dariusz PZPN Pasieka. Obaj są absolwentami koloń- skiej szkoły trenerów. Jak podkreślił pre- zes Zbigniew Boniek – będą przebywali w ośrodku w Białej Podlaskiej na co dzień i wspólnie z reprezentantem PZPN, a jed- nocześnie pracownikiem naukowym Wy- działu Wychowania Fizycznego i Spor- tu w Białej Podlaskiej, Leszkiem Cicirko, będą odpowiedzialni za jakość kształce- nia, działalność szkoły od strony meryto- rycznej, jak i organizacyjnej. Odbyła się już pierwsza sesja mery- toryczna. Zjawili się wszyscy trenerzy uczestnicy. W gali inaugurującej dzia- łalność Szkoły Trenerów PZPN w Bia- łej Podlaskiej udział wzięli m.in.: Zbi- gniew Boniek, Adam Nawałka (nowy selekcjoner reprezentacji Polski), Anto- ni Piechniczek, Stefan Majewski, Hen- ryk Kasperczak i Roman Kosecki. Lista Dariusz Pasieka, znanych osobistości polskiej piłki noż- Franco Ferrari wicedyrektor nej była bardzo długa. Wykład inaugu- Wszyscy słuchacze oczarował Szkoły Trenerów racyjny wygłosił Franco Ferrari, koordy- kursu UEFA Pro wszystkich nator włoskiej szkoły trenerów w Co- w pełnej krasie podczas verciano, który następnego dnia po- pierwszego prowadził zajęcia teoretyczno-prak- wykładu tyczne dla kursantów UEFA PRO. Biorąc pod uwagę wszystkie aspek- ty nowej Szkoły Trenerów, począwszy lizacji cały system kształcenia trenerów i wymianie doświadczeń – dodał Zbi- od infrastruktury poprzez stronę or- będzie ujednolicony. Wszystko mamy gniew Boniek. Jerzy Sadowski, ganizacyjną oraz założony wysoki po- w konkretnym miejscu, za całość od- Jeszcze kilka miesięcy temu szko- prorektor ziom merytoryczny realizujący założe- powiada wyłącznie PZPN. Tutaj warun- leniowcy sceptycznie odbierali ideę Wydziału nia programowe, Departamentu Szko- ki są znakomite. Szkoleniowcy mają utworzenia szkoły z dala od Warsza- Wychowania lenia Polskiego Związku Piłki Nożnej do swoją dyspozycji salę wykłado- wy. – Później zdaliśmy sobie sprawę, Fizycznego oraz UEFA, należy optymistycznie za- wą, szatnie, świetlice, biura, pełnowy- że dzięki temu będziemy ściślej ze sobą i Sportu kładać, że wysokie standardy eduka-
miarowe boisko trawiaste w znakomi- współpracować. To bardzo ważne, aby cji trenerów wymagane przez prezesa tym stanie. Kursanci mogą również ko- wymieniać się na bieżąco uwagami, Zbigniewa Bonka oraz kierownictwo
rzystać z uczelni i jej wszystkich struk- z resztą cała organizacja jest na bar- PZPN, zostaną osiągnięte. Potwierdza- tur, np. nowoczesnej hali do gier, ba- dzo wysokim poziomie, co znacznie jące powyższe są słowa wypowiedzia- senu, siłowni i gabinetu odnowy, cen- podnosi prestiż PZPN, miasta i bialskiej Andrzej Strejlau ne przez dyrektora Szkoły Trenerów, trum badań, gdzie znajdują się nowo- AWF – podkreślił pod koniec pierwszej na otwarciu bawem przy naszej uczelni powstanie O najwyższe” uprawnienia trenerskie Stefana Majewskiego po pierwszych czesne laboratoria badawcze, w któ- trzydniowej sesji zajęć Maciej Huzar- Szkoły Trenerów Naukowe Centrum Wspomagania Tre- dniach zajęć. – Bardzo cieszy nas, jako rych będą przeprowadzane badania ski, jeden z trenerów-uczestników kur- PZPN ningów w Piłce Nożnej, z którego ko- w Europie (dyplom UEFA PRO) starają się wykładowców, w pełni profesjonalne fizjologiczne, biomechaniczne, które su UEFA PRO. rzystać będą m.in. uczestnicy kursów podejście kursantów do zajęć, ich wia- w przyszłości będą wykorzysty- Jerzy Sadowski, prorektor Wydziału trenerskich PZPN – poinformował. w Białej Podlaskiej najlepsi polscy trenerzy ra, że znacznie podwyższą swoje kwa- wane przy pracy trenerów. To abso- Wychowania Fizycznego i Sportu, uwa- O najwyższe uprawnienia trenerskie lifikacje, a także znakomita interperso- lutne novum – do tej pory żaden ża, że powołanie placówki w Białej Pod- w Europie (dyplom UEFA PRO) starają się posiadający dyplom UEFA A nalna atmosfera w grupie – zakończył. ośrodek szkolący trenerów nie ko- laskiej jest początkiem nowej koncep- w Białej Podlaskiej najlepsi polscy trene- rzystał z badań naukowym na naj- cji i jakości polskiego futbolu. – Nie- rzy posiadający dyplom UEFA A, którzy wyższym światowym poziomie, pozytywnie zdali egzamin kwalifikacyjny. a Uczelnia w Białej Podlaskiej nam to Zajęcia na kursie UEFA PRO potrwają oko- zapewnia. Dlatego nie było wątpliwo- Słuchacze, ło dwóch lat, a co rok będzie ogłaszany ści, gdy zastanawialiśmy się nad wybo- władze PZPN kolejny nabór. Po egzaminach na każdym rem nowego miejsca dla naszej szko- i uczelni z kursów pozostanie po 20 uczestników. ły. Oddalenie Szkoły Trenerów PZPN od Białej Podlaskej Zajęcia teoretyczno-praktyczne będą naj- Warszawy nie stanowi żadnej przeszko- podczas częściej odbywały się raz w miesiącu przez dy. To praktyka stosowana w piłkarskiej inauguracyjnego trzy dni. Grupa wykładowców jest otwar- Europie. Francuzi, Włosi czy Niemcy też wykładu ta, chcemy zaczynać każdą sesję od za- „uciekli” ze swoich stolic, mają w zupeł- jęć z udziałem jakiejś osobistości trener- nie innych miejscach szkoły trenerskie. skiej polskiej lub zagranicznej. Oczywiście
Władze PZPN nie mają żadnych wątpli- w szkoleniu trenerskim na UEFA PRO zo- wości, co do lokalizacji ośrodka. To ide- staną pominięte miesiące, gdy trenerzy są
alne miejsce z odpowiednią infrastruk- na zgrupowaniach, czyli luty i lipiec. turą. Trenerzy skupią się tutaj na nauce Pomysł przeniesienia Szkoły Trene- rów PZPN jest rezultatem rozpoczętych Szkoleniowcy” mają do swoją dyspozycji przed rokiem przez nowe władze PZPN zmian. Przez ten czas bardzo istotnie salę wykładową, szatnie, świetlice, biura, zreformowano system zarządzania pol- ską piłką, rozpoczęto reorganizację sys- pełnowymiarowe boisko trawiaste temu rozgrywek ligowych, zajęto się poprawą systemów współzawodnictwa Marcin Dorna w znakomitym stanie dzieci i młodzieży (m.i n. wprowadzenie i Adam Nawałka rozgrywek Centralnej Ligi Juniorów). cicirko
8 | Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | 9 Nauczanie – trenowanie Specyfika pracy trenera bramkarzy w piłce nożnej
w piłce nożnej jest fakt, że większość naj- Jarosław Tkocz Bez wątpienia bramkarz jest bardzo ważną postacią każdego zespołu. Jego rola jest Przemysław Tytoń lepszych klubów zatrudnia teraz psycho- Trener bramkarzy loga. Ich zadaniem jest praca z zespołem Reprezentacji bardzo specjalistyczna, z dużą dozą odpowiedzialności spoczywającej na jednej osobie. w celu „wyciągnięcia” z każdego piłkarza Narodowej, jego najlepszych cech. Celem psycholo- dyplom UEFA A To właśnie bramkarz może wygrać lub przegrać mecz, dlatego musi posiadać pewne ga jest także określenie indywidualnych aspiracji graczy na boisku, przez co mogą cechy i umiejętności, niezbędne do gry na tej pozycji. oni polepszyć komunikację i współpra- ramkarze różnią się od za- cę zespołową. Psycholog ma pomagać wodników z pola. Celem każ- wszystkim graczom, może także po- dego piłkarza jest zwycię- wego. Bramkarz musi umieć „czytać” grę rzucając się, podczas gdy mały bramkarz móc bramkarzowi, np. poprzez wspo- stwo. Dla zawodnika z pola i wpływać na nią tak, by działała na jego Cechy może być bardziej zwinny i zdolny rzucić maganie jego wyobraźni przed meczem. oznacza to strzelanie goli. korzyść. Dlatego ważne jest, aby rozu- dobrego się szybciej. Jednak, niezależnie od wzro- Bramkarz wyobraża sobie siebie łapią- ZdobycieB bramki to najlepsze uczucie miał taktykę zespołu i umiał dostosować bramkarza stu, każdy bramkarz musi opanować cego piłki i broniącego strzały, przez co dla piłkarza. Ale w przypadku bramka- się do niej tak, aby wspierać grę i „czytać” wszystkie techniki bronienia, jeśli chce pozytywnie nastawia się do gry. Co wię- rza jest odwrotnie – za wszelką cenę wszystkie sytuacje, które mogą powstać Osobowość osiągnąć sukces w grze na swojej pozycji. cej, łagodzenie poprzednich niepowo- musi chronić swoją bramkę. podczas jej trwania. Najwyższej klasy Umiejętności Szybkość jest ważną częścią moto- dzeń zwiększa jego odporność na po- Bramkarz potrzebuje specyficzne- bramkarze, to tacy, którzy prawie nie ro- techniczne ryczności bramkarza, nie tylko podczas dobne sytuacje w przyszłości, a wzmac- go rodzaju osobowości, aby móc spro- bią błędów. Takim zachowaniom sprzyja- Inteligencja radzenia sobie ze strzałami czy sytuacja- nianie pozytywnych myśli pomaga od- stać wymaganiom tej pozycji. Musi być ją takie elementy wytrenowania, jak: re- taktyczna mi 1x1, ale także w sytuacjach, gdy przej- budować albo zwiększyć wiarę w sie- odważny i pewny siebie, by wygrywać fleks, zwinność, szybkość ruchu, poczu- Siła mentalna muje on rolę libero. Efektywny bramkarz bie. Światowej klasy bramkarz niemiec- pojedynki 1x1 jak najczęściej, i jak naj- cie równowagi i koordynacja ruchowa. i fizyczna potrzebuje szybkości umysłu w celu po- ki, Oliver Kahn, powiedział: „Znam strach, skuteczniej bronić strzały wykonywane Bramkarze są różnej postury. Nie ma Wiara dejmowania szybkich decyzji w odpo- znam lęk, znam obawę przed popełnie- w kierunku jego bramki. Nieraz wbrew zasad, jaka wysokość ciała czy sylwet- i pewność wiednim momencie. Ten czynnik od- niem błędu czy przed porażką. Wtedy zdrowemu rozsądkowi bramkarz musi ka jest wymagana. Jednakże pierwszą siebie nosi się także do szybkiego reagowania nie potrafisz myśleć przejrzyście. Strach rzucić się pod nogi nacierającego za- oznaką zaostrzenia tych kryteriów sta- i zwinności – bramkarz może być zmu- całkowicie panuje nad tobą”. szony szybko zmienić kierunek ruchu Bramkarze są bardziej wyizolowa- w celu obrony, zwłaszcza jeśli obrońca od- Niezbędne ni aniżeli zawodnicy z pola jeśli chodzi bije piłkę lub zasłoni mu pole widzenia. właściwości o celebrację zwycięstwa, jak i radzenie Bramkarz musi być zawsze „szefem mentalne sobie np. z popełnionym błędem. Sta- pola karnego”. I to bez względu na jego i psychiczne re boiskowe porzekadło głosi: bramkarz parametry budowy somatycznej. Zada- bramkarza myli się tylko raz. Ponieważ bramkarz jest niem bramkarza jest komunikowanie ostatnim bastionem strzegącym bramki się z obrońcami i organizowanie ich gry Odwaga i musi posiadać mentalną siłę zwalcza- w taki sposób, aby mógł on zająć się Poświęcenie nia w sobie wszelkich wątpliwości oraz ochroną bramki. Jednak nie każda pił- Koncentracja zachowania równowagi emocjonalnej, ka w polu karnym może być wyłapa- Pozytywne także wtedy, kiedy drużyna wygrywa. na przez bramkarza. Dlatego musi on nastawienie O stopniu tego emocjonalnego pobu- umieć wydawać głośne i jasne polecenia do treningu dzenia świadczy chociażby fakt, że bram- obrońcom tak, aby umieli skutecznie za- Umiejętność karz, nie mając przecież w czasie meczu radzić niebezpieczeństwu. podejmowania zbyt dużego obciążenia fizycznego, traci Dobra komunikacja z partnerami uła- decyzji podczas 90 minut gry do dwóch kilogra- twia pracę bramkarzowi. Zarówno me- mów wagi. Główne aspekty psychologii, cze treningowe, jaki i mistrzowskie, wy- do których należy odnosić się w procesie magają pełnego skupienia bramkarza treningowym, to: budowanie pewności tak, aby był on cały czas świadomy tego, nawet wtedy, gdy na zajęciach niewie- mywać wspaniałej formy każdego tygo- siebie, polepszanie koncentracji, radze- co się dzieje wokół niego. Mentalność le się dzieje. To istotna specyfika gry na Jarosław Tkocz dnia. Wielu bramkarzy przed grą odpra- nie sobie z konkurencją, błędami i kryty- oraz odporność psychiczna bramkarza tej pozycji. Trener powinien rozpoznać podczas wia pewnego rodzaju rytuały, co przy- ką oraz praca nad wyobraźnią. są dla jego interwencji niezwykle ważne silne strony gry bramkarza i odpowied- pierwszego gotowuje ich psychikę i ciało do czeka- Najlepsi bramkarze mają jedną wspól- i dlatego należy się na tej strefie jego nio je wzmacniać, co stworzy u niego treningu jącego ich stresu, jednocześnie pomaga ną cechę, mianowicie prezentują zwy- osobowości konsekwentnie koncentro- poczucie większej pewność siebie i go- reprezentacji im skupić się na zbliżającym meczu. Jed- cięską postawę. Doświadczeni golkipe- wać podczas wszystkich treningów i gier. towości do gry. Jednakże bramkarz sam Polski nym z przykładów zmian zachodzących rzy zapewniają swoich kolegów z druży- musi stworzyć swoją siłę mentalną tak, ny, że nadzorują wszystko i oferują swo- wodnika i w jakiś sposób powstrzymać ło się zatrudnienie Petera Schmeiche- Wojciech Szczęsny Trener bramkarzy aby być przygotowanym na trudne mo- ją pewność siebie wraz ze swoimi zdol- jego atak. Niestety, bramkarz może grać la przez Manchester United. Zmieniło nawet na każdym Trener bramkarzy może wyszkolić menty. Oznacza to radzenie sobie z po- nościami. Doskonały przykład natchnio- wyśmienicie przez 89. minut, a następ- ono spojrzenie na tę kwestię manage- treningu daje golkipera według najlepszych standar- rażkami wynikającymi z popełnianych nego bramkarza i przywódcy pojawił się nie zrobić jeden, jedyny błąd, który zruj- rów i trenerów bramkarzy w Anglii. Na- z siebie wszystko. dów. Bardzo trudno jest jednak sprawić, błędów. Czasami jeden błąd bramkarza na mistrzostwach Europy w 1992 roku. nuje wynik całego zespołu oraz pozy- gle wzrost i postura pomagająca wypeł- Tym razem aby bramkarz był odważny. A odwaga może zaważyć na wyniku meczu. Bram- Wygraną drużyną była Dania, na której tywną ocenę jego gry. Dlatego bram- nić bramkę stała się ważna dla wszyst- rzucił się pod nogi jest niezwykle ważną cechą dla bram- karz będzie często zadawał trenerowi py- czele stał Peter Schmeichel. Był on „ska- karz musisz posiadać wszystkie wymie- kich klubów. Obrońcy zyskują dodatko- Waldemara karza – musi on zawsze być gotowy do tania: „Dlaczego popełnił błąd i co zrobił łą” dla całej drużyny i całego narodu, nione powyżej cechy, aby sprostać wy- wą pewność, wiedząc, że za nimi na li- Soboty tego, by rzucić się wprost pod nogi rywa- źle?”. A trener musi być przygotowany na który dotąd w historii nie wygrał żadnej maganiom gry. nii bramkowej stoi olbrzym, którego na- la, musi szybko (i odważnie!) podejmo- udzielenie odpowiedzi. Ponad wszystko ważnej sportowej imprezy. Swoją obec- O bramkarzu we współczesnym fut- pastnicy muszą pokonać. Większe wy- wać wiele innych decyzji, nie bacząc na trener nie może stracić wiary w bramka- nością i „zwycięską postawą” natchnął bolu można powiedzieć, że jest piątym miary zwiększają zasięg bramkarza i do- ryzyko popełnienia błędu. I to na oczach rza, musi umieć wzmacniać pozytywne on całą drużynę pewnością siebie i wia- obrońcą. Posiadanie przez niego du- dają mu atutów podczas radzenia so- tysięcy ludzi. aspekty jego gry, a jednocześnie analizo- rą w końcowy sukces. Jego obecność żych umiejętności taktycznych w mo- bie ze strzałami i dośrodkowaniami. Jed- Pewność siebie także odgrywa ważną wać błędy. i umiejętność wykonywania wyjątkowych mencie rozpoczynania (po przechwycie nakże są także i wady – niektórzy wysocy rolę u bramkarza. Wiara w siebie będzie Bramkarza trzeba trenować i przygo- obron nie tylko podnosiła na duchu dru- piłki) akcji ofensywnej swojego zespo- bramkarze nie zawsze „atakują” dośrod- wzmocniona poprzez sprawdzenie tak- towywać codziennie. Jednak jeden błąd żynę, ale także zniechęciła przeciwników. łu ma wręcz kluczowe znaczenie dla po- kowania w taki sposób, w jaki powinni. tyki meczowej w czasie treningu oraz po- podczas meczu może zniszczyć cały ty- Będąc trenerem, planując sesję tre- wodzenia kontrataku, jednej z najsku- Inną wadą dużych bramkarzy może być przez trening niełatwej sztuki utrzyma- dzień treningów. Nikt nie potrafi powie- ningową, zawsze należy wziąć pod uwa- teczniejszych form atakowania zespoło- to, że mają dłuższą drogę do pokonania nia pełnej koncentracji w długim czasie, dzieć, dlaczego piłkarze nie mogą utrzy- gę liczbę bramkarzy, ich wiek, zdol- z t koc
10 | Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | 11 Nauczanie – trenowanie
ności i dostępną infrastrukturę. Nale- Wszystkie sesje muszą zawierać polece- respekt bramkarza, zawsze wyciągnie ży także pamiętać o używaniu odpo- nia od trenera, w końcu to trener kieruje Główne z niego to, co najlepsze. wiedniej wielkości piłek dla danej grupy sesją i to trener jest liderem, który ma wy- powody Trening powinien być określony, mie- wiekowej (rozmiar 3 dla 9-11-latków, wołać oczekiwany progres umiejętności. błędów rzalny oraz powiązany z czasem. Pró- 4 dla 12-14-latków, 5 od 14 roku w górę). Trzeba zatem używać pochwał, umie- w grze by wymuszenia dłuższej sesji, zwłaszcza Trener powinien wprowadzać zasa- jętnie diagnozować błędy, utrzymywać bramkarza kiedy bramkarz zaczyna robić błędy, tyl- dy szkolenia w etapach, rozpoczyna- optymalny poziom koncentracji (szcze- ko podważa jego zaufanie do trenera. jąc od poziomu wstępnego i rozwija- gólnie u młodzieży) – wtedy takie trenin- Są trzy główne powody pojawiania się jąc je razem z postępem bramkarzy. Po- gi na pewno okażą się pożyteczne. Tylko Słaba u bramkarza, w trakcie treningów, błę- przez pracę etapami trener może rozwi- pamiętajmy – trener musi prezentować technika dów: próbowanie zbyt mocno, zmęcze- jać technikę w celu sprostania wzrastają- taką postawę więcej niż jeden raz, musi Niewłaściwe nie, spadek zaufania. cym wymogom gry bramkarzy w kolej- zatem być cierpliwy! decyzje Planując sesje trener zawsze powi- nych grupach wieku. Obecnie managerowie klubów zda- Brak nien kłaść nacisk na jakość wykonywa- Trener musi być zawsze świadomy po- ją sobie sprawę z wagi wyspecjalizowa- koncentracji nia ćwiczeń, a nie na ich ilość. Technika wrotu bramkarza do treningów po kon- nej roli trenera bramkarzy. Powszechnie Przyjęcie złej jest najważniejszym aspektem gry bram- tuzji. Powinien być powiadomiony przez uważa się, że trener bramkarzy powinien pozycji karza na każdym poziomie i ciągła praca sztab medyczny odnośnie obciążenia, sam kiedyś grać na tej pozycji, aby być wyjściowej nad podstawowymi technikami, popra- jakie bramkarz może już wykonywać zdolnym szkolić efektywnie. Nie jest waż- wi zarówno poziom sportowy bramka- rza, jak i jego skuteczność podczas me- czu. Wszystkie błędy muszą być szybko diagnozowane przez trenera, który może być zmuszony do demonstrowania po-
prawnego wykonania danej, błędnie wy- Łukasz Fabiański konywanej techniki. Taki pokaz popraw-
ności wzbudza zazwyczaj w bramka- rzach zaufanie do trenera i tym samym Pamiętajmy! zwiększa jego autorytet. Młodzi Wszyscy bramkarze robią błędy wuje porozumienie z nimi i ustala jasne Podczas pracy” z młodymi bramkarzami ważnym i zapobiec ich uszkodzeniom. Pod tym bramkarze na treningu, lecz metodyczna wiedza zasady komunikacyjne, czyli mówią ina- względem trener musi stonować inten- w porównaniu trenera powinna je korygować. Zada- czej – ustalają wspólne zachowania w sy- czynnikiem jest odpoczynek. Młodzi bramkarze sywność treningów dla młodych bram- z doświadczo- niem trenera jest prowadzenie bram- tuacjach, jakie zachodzą podczas meczu. karzy, unikając zbyt długich rozgrze- nymi karza w stronę osiągnięcia jak najwyż- Jako, że bramkarze oceniani są głów- w porównaniu z dorosłymi mają ograniczoną wek, czy zbyt intensywnych ćwiczeń. bramkarzami szej skuteczności w grze, czyli w rezulta- nie przez pryzmat błędów, które popeł- Metody treningu dorosłych muszą cie zachowania czystego konta w meczu. niają, trener musi pracować nad progra- zdolność koncentracji być zmodyfikowane i wprowadzone jako Wolniej Główne obszary techniki bramkarskiej mem treningu i ćwiczeń nakierowanym niezbyt intensywne sesje odpowiednie podejmują na poziomie podstawowym to umiejęt- na ich zmniejszenie. dla młodszych bramkarzy. Należy kon- decyzje ności łapania piłki i odpowiedniego po- Organizowanie sytuacji meczowych centrować się na umiejętnościach i tech- Mają ruszania się tak, aby mógł on reagować podczas treningu bardzo pomaga bram- rosłych. Jednakże siła fizyczna i odpor- nice, a nie na sile. Także warunki pogo- ograniczoną w każdej sytuacji. Żadne z nich nie bę- karzowi w korygowaniu tych obszarów, ność psychiczna będzie rozwijała się dowe mają duży wpływ na wysiłek mło- zdolność dzie osiągnięte bez drugiego. Jak mawia- co w rezultacie pozwala mu osiągnąć zgodnie z ontogenezą, czyli skala ob- dych bramkarzy. W lecie organizm mło- przyswajania ją praktycy: „Tam gdzie idą stopy, muszą wymagane reakcje i odpowiednie tech- ciążeń treningowych musi uwzględniać dego bramkarza szybciej wyczerpuje informacji podążać ręce”. W zasadzie to górna część niki bronienia. etap rozwoju biologicznego. Mięśnie energię i łatwo się odwadnia, natomiast Wolniej ciała zapoczątkowuje ruch jako pierwsza, i kości młodych bramkarzy rozwijają się w chłodnych okresach organizm szybciej reagują a natychmiast po niej ruszają kończy- Wiek bramkarza w różnym tempie i musi to być brane wychładza się, dlatego trzeba odpowied- w trudnych ny dolne. Celem gry bramkarza jest zła- Bez względu na wiek czy do- pod uwagę, ponieważ błędny trening nio dostosować zakres ćwiczeń. sytuacjach panie piłki, dzięki czemu drużyna odzy- świadczenie, bramkarz ma jeden cel może mieć negatywny wpływ na ich Podczas pracy z młodymi bramkarza- Mają krótsze skuje inicjatywę i może przejść z obrony – za wszelką cenę zapobiec utracie gola. Efektowne zdrowie. Wiadomo, że mięśnie są moc- mi ważnym czynnikiem jest odpoczy- okresy do ataku. Jednak głównym zadaniem Cel ten jest wpajany bramkarzom od interwencje niejsze od kości, ale muszą one być od- nek. Młodzi bramkarze w porównaniu koncentracji bramkarza jest zachowanie czyste- młodego wieku, czyli pod tym wzglę- Wojciecha powiednio rozwijane, aby zapobiec ze- z dorosłymi mają ograniczoną zdolność Nie umieją go konta, co będzie wymagało użycia dem trenowanie młodych bramkarzy Szczęsnego rwaniu ścięgien lub wiązadeł. Jednocze- koncentracji, także ciągnące się inten- realistycznie technik ćwiczonych na sesjach trenin- nie będzie różniło się od trenowania do- w meczu z Irlandią śnie należy pamiętać o wzroście kości sywne ćwiczenia mogą wpłynąć na ich ocenić swoich gowych. Te techniki to: poprawne usta- jakość i pewność siebie bramkarza. możliwości wienie się, ocena i przewidywanie, do- Plan treningu powinien być dopa- bra komunikacja z obrońcami. Podstawą sowany do wieku i umiejętności bram- wszystkich technik podstawowych jest karzy. W wieku 9-16 lat sesje treningo- pewna praca nóg i bezpieczna gra ręka- we nie powinny trwać łącznie ponad oraz jaki okres czasu jest przewidywany ny poziom na jakim grał, lecz to że do- Trener Tkocz mi. Jeśli bramkarz opanuje te elementy 90 minut (w tym po około 15 minut na do powrotu do pełni zdrowia. Trener świadczył wzlotów i upadków podczas i debiutant gry, niewątpliwie polepszy swoje umie- rozgrzewkę i rozluźnienie). Podczas musi być świadomy kontuzji, a także gry, i czy ma wiarę w to, że potrafi szkolić w kadrze jętności ustawiania się i chwytania piłki. wprowadzenia do sesji treningowych dla musi umieć ją dostrzec, zwłaszcza pra- w każdym z pięciu głównych obszarów – Rafał Lewczyński Celem każdego bramkarza jest ide- młodych bramkarzy następujące punk- cując z młodymi bramkarzami, jako trenowania. Do tych obszarów, w których z Dolcanu Ząbki alna gra podczas meczu, a praca na se- ty pomagają osiągnąć cel: tłumaczenie że mogą oni nie zawsze przyznać się trener bramkarzy powinien czuć się kom- sjach treningowych na faktycznych sytu- i demonstrowanie, dopasowanie ćwi- do kontuzji. To może przedłużyć okres petentnym, zaliczam: motywowanie, acjach, które występują podczas spotka- czeń do wieku i umiejętności, ocena wy- dochodzenia do zdrowia, a nawet spo- ocenianie, demonstrowanie, komuniko- nia. Takie podejście wytworzy dobre na- konania poprzez dyskusję, chwalenie do-
wodować długoterminowe problemy. wanie, diagnozowanie niepowodzeń. wyki i przygotuje bramkarza do radze- brego wykonania. Trener musi prowadzić dialog z bram- Ważne jest, aby trener bramkarzy nia sobie w meczowych sytuacjach. Pra- Młodzi bramkarze rozwijają umiejęt-
karzami przez cały czas i przekonać ich utrzymywał konsekwentne i metodycz- cując z obrońcami, bramkarz wypraco- ności w różnym tempie – niektórzy in- do świadomej samokontroli. ne podejście do treningu, a jednocze- stynktownie przyswajają poprawne Sposób trenowania powinien być za- śnie był na tyle elastyczny, aby sprostać techniki, lecz mimo tego należy im przy- wsze pozytywny. Z zawodowymi bram- potrzebom każdego bramkarza. Pozna- Sposób trenowania” powinien być zawsze pominać o potrzebie dążenia do perfek- karzami trener musi zawsze dążyć do nie bramkarzy swojej drużyny pomaga cji na treningu. Podczas pracy z młodymi perfekcji i utrzymywać ich w ryzach zidentyfikować ich mocne i słabe strony, pozytywny. Z zawodowymi bramkarzami bramkarzami należy pamiętać, że nowi a także być konsekwentnym. Z młody- co jest bezcenną wiedzą przy planowa- bramkarze potrzebują około 2-3 tygo- mi bramkarzami, można użyć sesji „py- niu sesji treningowych. Poprawnie wyko- trener musi dążyć do perfekcji i utrzymywać ich dni, aby poczuć się komfortowo w no- tania i odpowiedzi”, która powinna po- nywane ćwiczenia rozwiną wiarę w sie- wym otoczeniu – w tym okresie ich wy- móc im ocenić własne błędy i ulepszyć bie wśród bramkarzy, co przełoży się na w ryzach a także być konsekwentnym niki mogą być gorsze na skutek stresu technikę podczas meczów i treningów. ich grę w meczach. Trener, który zyska i zniechęcenia. z t koc
12 | Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | 13 Nauczanie – trenowanie
Wybrane pozycje piśmiennictwa z zakresu problematyki szkolenia bramkarzy 1. David Coles, „Go- alkeeping, the spe- cialist”, Wyd. The Crowood Press, 2003 r. 2. Dr Andy Cale, Ro- berto Forzoni, „Psy- chology for footbal”, Wyd. Hodder & Sto- Wojciech Szczęsny ughton, 2004 r. w swoim żywiole 3. Gordon Banks, „Banksy: The Au- tobiography”, Wyd. tywny wpływ, zwłaszcza jeśli popełnił tyl- datkowo pracować. Ocenianie błędów tywacją) na drodze do mistrzostwa? Penguin Books, ko jeden błąd w spotkaniu. Kiedy bram- pomoże bramkarzom uczyć się na nich. Jeżeli rozmawia się z bramkarzem o spra- 2003 r. karz zda sobie sprawę z błędu i przyzna Z punktu widzenia trenera bramkarzy, wach, które nie odnoszą się tylko i wy- 4. Joseph Mur- się do niego, będzie potrzebował wspar- wparcie jest pozytywną reakcją, która łącznie do piłki nożnej, to daje mu się phy, „Potęga pod- cia i odbudowania pewności siebie pomoże szybciej odreagować błąd. Tre- do zrozumienia, że interesujemy się nim, świadomości”, w celu przygotowania się do następne- ner jest pierwszą osobą, do której zwró- nie tylko jako uczącym się piłkarzem, ale Wyd. Świat Książki, go meczu. Trener powinien dać bramka- ci się bramkarz mający kryzys, więc musi także jako człowiekiem, który ma swoją 1998 r. rzowi możliwość naprawy błędu – naj- on dać do zrozumienia bramkarzom, rodzinę, miłość, problemy... Zrozumie- 5. Murray Steele,
pierw technicznie, a potem mentalnie. że mogą mu zaufać. nie bramkarza ma bardzo duże znacze- „Mental goalke- Należy pamiętać o zadawaniu otwartych Przedstawione poniżej punkty pre- nie. Skoro każdy człowiek, każdy piłkarz, epers”, Scottish Fo-
pytań i o konstruktywnej, a nie agresyw- zentują moim zdaniem ważniejsze czyn- każdy bramkarz ma inną osobowość, to otball Asociation, konieczne jest poznanie każdego z nich presented at the Go- na poziomie indywidualnym. alkeepeing Licence Wykonanie ” doskonałej obrony jest ogromnym przeżyciem Jakkolwiek byśmy nie kategoryzowa- Course, 2006 r. Artur Boruc paruje piłkę nad poprzeczką. Górą na Stadionie Narodowym była jednak Ukraina li sztuki bronienia, jednoznacznie można 6. Peter Shilton, Ja- dla bramkarza. Czasem nie ma znaczenia czy miała ona miejsce stwierdzić, że jest ona jedną z najbardziej son Tomas, “The wymagających pozycji na boisku, a może magnificent obses- są bardziej funkcjonalnymi sesjami, które podczas MŚ czy podczas zwykłej sesji treningowej. Doskonała i w sporcie. Polepszanie relacji z bramka- sion”, Wyd. World’s Znajomość następnie przeradzają się bądź w ćwicze- rzem zwiększy szansę na: doskonalenie Work Ltd., 1982 r. Wojciech Szczęsny bramkarza nie fragmentów meczu, regularną grę lub obrona jest po prostu doskonałą obroną umiejętności, rozumienie gry, stawanie 7. Ronald Reng, „The od strony grę na małym polu. To angażuje innych się lepszym..., a w konsekwencji do wy- Keeper of Dreams: życia graczy do współpracy z bramkarzem. grywania meczów. One Man’s Contro- codziennego Trening indywidualny bramkarza Wykonanie doskonałej obrony jest versial Story of Life obejmuje zatem, przede wszystkim, na- nej krytyce. Należy wspólnie spróbować niki relacji trener-bramkarz. Zrozumienie ogromnym przeżyciem dla bramkarza. in the English Pre- stępujące aspekty: praca nad siłą fizycz- ustalić (tzn. trener i bramkarz) długo- znaczenia tej relacji umożliwi trenero- Czasem nie ma znaczenia czy miała ona miership”, Wyd. Yel- Ciągłe, ną i zwinnością, konkretne ćwiczenia i krótkoterminowe cele. wi uzyskać porozumienie z bramkarzem miejsce podczas MŚ czy podczas zwy- low Jersey Press, niezachwiane w odniesieniu do techniki, przygotowa- Bez wątpienia ważną częścią roli tre- i zaoferowanie mu większej pewności. kłej sesji treningowej. Doskonała obrona 2003 r. wsparcie nie psychiczne i mentalne. Po osiągnię- nera jest ocena bramkarzy i zachęcanie Zalicza się do nich: jest po prostu doskonałą obroną. Niech 8. Steve Welham, Ustanawianie ciu tych celów, bramkarz może dołą- ich do ewaluacji własnych silnych i sła- Każdy trener, także bramkarzy, lepiej o tym wie! Budowanie i podtrzymywanie „Understanding the celów czyć do reszty zespołu i ćwiczyć taktykę bych stron w każdym meczu i każdej se- radzi sobie w sytuacjach trudnych, kry- w bramkarzu pewności siebie, pozwoli mental side of goal- Codzienna meczową. Czasami należy desygnować sji treningowej. Jeśli będą potrafili to zro- zysowych, kiedy z zawodnikami istnie- także drużynie na zwiększenie szansy na keeping”, Newsletter komunikacja bramkarza do gry w polu, co pozwoli mu bić, wówczas będą zdolni do zidentyfiko- je więź na poziomie osobistym. Np. od- sukces. A o to przecież w sporcie wyczy- Keeperstop, 2006 r. Prowadzenie poprawić technikę, np. przyjęć i podań wania obszarów, nad którymi muszą do- krywanie, co jest dla nich motorem (mo- nowym chodzi! ciekawych, piłki, oraz – ważne! – grę słabszą nogą. inspirujących Mając na uwadze fakt, że rozpoczęcie zajęć akcji ofensywnej jest ważnym aspektem Obowiązki doświadczonego bram- pienie się na grze i nie dopuszczenie, Szczerość gry bramkarza, udział w grze jako za- karza w zespołach seniorskich są niepo- aby błąd miał wpływ na dalszą postawę – Dobre wodnik z pola, pomoże bramkarzowi zo- dobne do obowiązków żadnego innego w meczu. wiadomości baczyć ten aspekt z innego punktu wi- gracza w zespole. Jeśli gracz z pola po- Są to naturalne reakcje bramkarza, jed- /Złe dzenia. Pozwoli mu to lepiej czytać grę pełni błąd, jest szansa, że zespół go na- nakże dwie pierwsze mogą prowadzić wiadomości i konstruować kontrataki. Pod względem prawi, lecz błąd bramkarza może koszto- do dalszych błędów. Każdy bramkarz po- Traktowanie psychologicznym takie odwrócenie roli wać zespół bardzo dużo. Reakcja bram- pełnia błędy, ale ważne jest to, w jaki spo- bramkarza pozwoli bramkarzowi szybciej reagować karza na błąd może być następująca: sób sobie z nimi radzi – odpowiedni tem- „po ludzku” na podobne sytuacje w meczu. 1. Spadek pewność siebie – przeciw- perament w tym zakresie jest głównym Pomoc nik będzie starał się wykorzystać jego atutem najlepszych bramkarzy. Wyma- i zaufanie Relacje trener-bramkarz niepokój i nawet gracze z jego drużyny gania stawiane najlepszym bramkarzom w trudnych Dla trenera czas spędzony z bramka- mogą stracić wiarę w jego umiejętności; są bardzo duże i dlatego ich trening musi chwilach rzem poza boiskiem jest równie ważny 2. Bramkarz będzie starał się za wszel- być tak zaplanowany, aby ćwiczyć wszyst- Ocenianie jak praca z nim podczas sesji treningo- ką cenę zrekompensować błąd – może kie sytuacje, jakie potencjalnie mogą wy- bramkarskich wych. Rozmowa z bramkarzem powinna prowadzić to do zbyt pochopnego anga- stąpić w czasie gry. Do niedawna bram- występów odnosić się przede wszystkim do analizy żowania się w sytuacje, w których będzie karze trenowali osobno i tylko od czasu indywidualnie, jego postawy w czasie meczu, a także na podejmował zbyt duże ryzyko; do czasu dołączali do zespołu, aby ćwi- nigdy na forum treningu. Nie poleca się analizowania po- Tomasz Kuszczak 3. Pozostaje spokojny i nie traci kon- czyć obrony strzałów i stałe fragmen- drużyny. stawy bramkarza natychmiast po meczu, czule przytula centracji – pozwala to na dalsze sku- ty gry. Obecnie ćwiczenia bramkarskie ponieważ może to mieć na niego nega- piłkę z t koc
14 | Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | 15 Sprawozdanie Przygotowanie motoryczne
w piłce nożnej
W dniach 26-29 sierpnia 2013 gościliśmy – Profesor Jan Ekstrand – I-szy zastęp- – Fatih Terim – były trener Galatasaray ca przewodniczącego Komisji Medycznej Stambuł, obecnie selekcjoner reprezenta- w Istambule na szkoleniu UEFA UEFA; cji Turcji; 1. Refleksje nad zaprezentowaną filo- Dr Luis Serratosa” wygłosił wykład na temat urazów – Andreas Morisbak – Starszy Doradca – Stewart Gill – wiceprezes Stowarzysze- zofia przygotowania motorycznego w pił- „Przygotowanie motoryczne w piłce nożnej” Norweskiej Federacji Piłki Nożnej, Instruktor nia Wysiłku Sportowego. ce nożnej, opinia uczestników seminarium. spowodowanych przeciążeniami wysiłkowymi w grupach Techniczny UEFA; Dr Luis Serratosa wygłosił wykład na te- Prowadzona przez Andreasa Morisbaka. – drugim Seminarium Pilotażowym. – Sigmund Apold-Aasen – Dyrektor mat urazów spowodowanych przeciąże- 2. Czynniki w grze – część 1. Prezentacja młodzieżowych piłkarzy nożnych, przede wszystkim, w oparciu Oddziału Fizjologii Norweskiego Centrum niami wysiłkowymi w grupach młodzieżo- Paula Balsoma. Doskonalenia w piłce nożnej. wych piłkarzy nożnych, przede wszystkim, 3. Czynniki w grze – część 2. Prezentacja o własne doświadczenia z pracy w Realu Madryt Poziom wykładów był bardzo wysoki, w oparciu o własne doświadczenia z pracy Paula Balsoma. Zbigniew Jastrzębski zarówno pod względem naukowym, w Realu Madryt. Z kolei Darcy Norman za- 4. System miCoach przedstawiają Paul jak też praktycznym. Wyjątkową grupę sta- prezentował praktyczne zajęcia treningo- Balsom i Darcy Norman. nowili też zaproszeni goście: we: rozgrzewkę przedmeczową oraz tre- 5. Zapobieganie kontuzjom na poziomie onferencję na temat przygo- – Dr Luis Serratosa – były lekarz Realu ning w formie małych gier. Ciekawymi do- profesjonalnego szkolenia, prezentacja i fo- towania motorycznego w pił- Madryt, świadczeniami podzielił się Fatih Terim. rum – dyskusja Jan Ekstrand i Luis Serratosa. ce nożnej zorganizowała UEFA – Darcy Norman – trener przygotowa- W konferencji wzięło udział siedemnaście 6. Zajęcia praktyczne; gry kondycyjne pod przewodnictwem Dyrekto- nia motorycznego reprezentacji A Niemiec federacji piłkarskich, przede wszystkim w piłce nożnej – Paul Balsom. ra Technicznego Ioan’a Lupescu w piłce nożnej; z Europy środkowo-wschodniej. Polski Zwrócono szczególną uwagę na wy- wK hotelu Limak Eurasia w Istambule. Na Związek Piłki Nożnej reprezentowali Piotr korzystanie systemu GPS (Global Positio- wstępie należy zaznaczyć, że warunki Maranda i Zbigniew Jastrzębski. ning System – System Satelitarnego Pozy- do uczestnictwa były znakomite. Można Od pierwszego dnia konferencji pro- cjonowania Zawodnika) firmy Adidas mi- było zaobserwować pełny profesjonalizm gram był bardzo napięty. Po zarejestrowa- Coach System w kontroli bieżącej i etapo- na każdym etapie konferencji, począwszy niu się w hotelu i po krótkim powitaniu roz- wej treningu piłkarzy nożnych. Jest to jeden od warunków socjalnych, a skończywszy poczęły się pierwsze wykłady: z trzech systemów dostępnych na świe- na przygotowaniu sal wykładowych, wizu- 1. Paul Balsom & Jan Ekstrand „Kwestio- cie, a dostosowanych do analizy lokomocji alizacji wykładów, tłumaczeniach itd. nariusz Przygotowanie Motoryczne w Piłce w grach zespołowych. Niestety, w Polsce tyl- Merytoryczną część konferencji popro- Nożnej”. Wypowiedzi uczestników – związ- ko AWFiS w Gdańsku posiada podobnej ja- wadzili zaproszeni przez UEFA wykładowcy: ków narodowych. kości urządzenie firmy Catapult. Najwięk- – Dr Paul Balsom – trener przygotowa- 2. Andreas Morisbak & Sigmund Apold- szym mankamentem aparatury jest jej koszt nia motorycznego reprezentacji A w piłce Aasen „Filozofia w Piłce Nożnej”. wynoszący około 60 tysięcy euro, a więc do- nożnej; Szczególnie ciekawym zagadnieniem stępny tylko do zespołów profesjonalnych. zdjęcia: Piotr Maranda było przedstawienie przez prelegentów fi- W trzecim dniu konferencji, oprócz wy- lozofii fitness (filozofii przygotowania -moto kładów omawiających prewencję kontuzji rycznego) w piłce nożnej tj., w którym kie- w piłce nożnej, na uwagę zasługiwały pre- 4. Zapobieganie kontuzjom na pozio- kusje uczestników konferencji w zakresie runku powinniśmy zmierzać i jakie elemen- zentacje systemów szkolenia sportowe- mie szkolenia młodzieży, prezentacja I fo- podejmowanych tematów: ty przygotowania fizycznego są najważniej- go w Izraelu, Węgrzech, Serbii i na Malcie. rum – dyskusja, prowadzący – Luis Serrato- 1. Trening kondycyjny w piłce nożnej sze. Podstawowym zagadnieniem w tym za- Prelegenci w sposób krótki i zwięzły przed- sa i Jan Ekstrand. – wyniki zajęć praktycznych, prezentacja/fo- kresie było rozumienie pojęcia skill, jako sze- stawili dokonania swoich związków piłkar- 5. Trening kondycyjny w piłce nożnej, rum – dyskusja, prowadzący Darcy Norman. roko pojętego przygotowania motoryczne- skich w zakresie systemowego przygoto- prezentacja/warsztaty szkoleniowe/forum 2. Znaczenie dobrego dialogu pomię- go zawodnika w rozumieniu ogólnych i spe- wania motorycznego zawodników oraz – dyskusja, prowadzący – Darcy Norman. dzy głównym trenerem i jego sztabem tre- cjalnych zdolności wysiłkowych. Właśnie kontroli treningu. 6. Zajęcia praktyczne – trening kondycyj- nerów przygotowania motorycznego i me- ten problem jest dla nas w Polsce niezmier- 1. Wnioski z prezentacji gier kondycyj- ny w piłce nożnej, prowadzący – Darcy Nor- dycznego, wywiad Franka Ludolpha z Fatith nie ważny, gdyż tłumaczenie z języka an- nych w piłce nożnej, warsztaty szkoleniowe/ man. Terimem. gielskiego na język polski tego pojęcia na- forum – dyskusja, prowadzona przez Darcy Wykłady te dały nam wiele do myślenia. 3. Refleksje seminaryjne na temat przy- stręcza trenerom wiele kłopotów. Dlatego Normana, Jan Müllera and Per Hansena. W Polsce w szkoleniu piłkarzy nożnych nie szłych kierunków przygotowań – warsztaty konferencje tego typu, jak ta w Istambule, 2. Długoterminowy rozwój zawodni- posiadamy żadnego systemowego działa- szkoleniowe. jest jak najbardziej potrzebna, aby tego ro- ków – część I, krótkie doniesienie, przedsta- nia w tym zakresie, szczególnie w odniesie- 4. Refleksje seminaryjne na temat przy- dzaju problemy rozwiązywać wspólnie i po- wia Laszlo Szalai z Węgier i Ytsik Ben Melech niu do systemowej kontroli zdolności wysił- szłych kierunków przygotowań – opinie, fo- mimo różnic językowych, sposób przygoto- z Izraela, prowadzący – Paul Balsom. kowych i sprawności specjalnej zawodni- rum i dyskusja prowadzona przez Paula Bal- wań w piłce nożnej pojmować podobnie. 3. Długoterminowy rozwój zawodni- ków objętych szkoleniem w reprezentacji soma, Jana Ekstranda i Andreasa Morisbaka. Drugi dzień konferencji był wyjątkowo ków – część I, krótkie doniesienie, przedsta- narodowej w każdej grupie wiekowej. 5. Ocena seminarium łącznie z końcowy- pracowity i obejmował zarówno wykłady wia Marko Stojanović z Serbii, Luca Pagani Ostatni dzień konferencji to wywiad mi ogłoszeniami Franka Ludolpha i Selima seminaryjne, jak też warsztaty trenerskie: z Malty, prowadzący – Paul Balsom. z trenerem Fatih Terim oraz refleksje i dys- Koraya. K I JASTRZĘBS
16 | Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | 17 Wkładka metodyczno-szkoleniowa nr 50 Piłka Nożna – Nauczanie i doskonalenie Jak rozwijać techniki inteligentnych piłkarzy Wkładka w bieżącym numerze „Trenera” jest fragmentem prezentowanej obok Trening piłkarski z Fransem Hoekiem książki-podręcznika, odnoszącego się szych piłkarzy grających w FC Barcelo- W dniach 9-11 listopada br. w Warszawie odbył się Międzynarodowy Kongres Piłki nie, czy też w reprezentacji Hiszpanii, do fundamentalnego wręcz zagadnienia można zauważyć, że jest jeszcze duży Nożnej „ALL ABOUT FOOTBALL”. Organizatorem tego przedsięwzięcia była Polska potencjał w rozwoju szkolenia piłkarzy w treningu piłkarek i piłkarzy nożnych: nauczania na świecie. Łatwość prowadzenia gry Fundacja Sportu i Kultury, a patronat nad nim objął Polski Związek Piłki Nożnej. przez najlepszych uwarunkowana jest i doskonalenia umiejętności technicznych. przez duże umiejętności techniczne W tym roku głównym elementem „All About Football” była konferencja i percepcyjne, czyli odbierania i prze- twarzania bodźców z otoczenia. Dłu- Polsce zawsze mieliśmy z techniką „pod „Szkolenie dzieci i młodzieży na świecie”. gie i umiejętne utrzymywanie się przy górkę”. A to sprzęt sportowy niskiej jakości, piłce to podstawa filozofii według, któ- a to boiska kiepskie, a to piłki „kwadratowe”, rej posiadanie piłki uniemożliwia strze- a to kapryśna i przez długie miesiące nie- Adam Kucharczyk „Szybkość podejmowania decy- lenie bramki przez przeciwnika. Szyb- sprzyjająca pogoda. To wszystko była praw- zji, rozumienie gry i koncentracja to ki i wysoki pressing w celu niemal na- da.W I nadal częściowo to jest prawda. Ale to nie oznacza, niezwykle istotne czynniki współ- tychmiastowego odzyskania piłki tak- że My, trenerzy i instruktorzy pracujący na rzecz tej naszej relegentami byli przedstawicie- czesnego futbolu” – Fabio Capello, że będzie nabierać na znaczeniu w pił- ukochanej dyscypliny sportu, nie powinniśmy znać niuan- le najlepszych klubów oraz fe- „L'equipe magazine”, listopad 2011. ce nożnej przyszłości. sów procesu uczenia się (przez dzieci i młodzież) i naucza- deracji europejskich, specjaliści Frédéric Lipka z Francuskiej Federa- nia (metodyka i systematyka ćwiczeń stosowanych przez w dziedzinie piłkarskiego szkole- Model piłkarza przyszłości cji Piłki Nożnej uważa, że gracz przy- trenera) techniki specjalnej piłki nożnej. nia dzieci i młodzieży, m.in.: Horst Dynamiczny rozwój piłki nożnej szłości będzie: Bo technika jest najważniejsza. Bo technika jest Wein,P Carles Ramagos Vidal, Michael Bunel, na świecie każe zastanowić się, ja- – bardzo dobrze rozumiał i czytał grę; podstawowym narzędziem taktyki gry w piłkę nożną. Frederic Lipka, Hugo Vicente. Przedstawia- kie cechy będzie musiał posiadać pił- – podejmował dobre decyzje nawet Bo we współczesnym futbolu, gdzie nieustannie zawęża- li oni swoje filozofie szkolenia piłki nożnej karz za kilka lat. Jest to o tyle istotne, pod presją czasu i przeciwnika. my i skracamy pole gry, gdzie podajemy i strzelamy pod
oraz wizje rozwoju dyscypliny w przyszło- gdyż trenerzy dzieci i młodzieży po- „Gra toczy się coraz szybciej presją pressingu wywieranego przez rywali, gdzie gra- ści. Nie sposób przełożyć wszystkie te roz- winni zdawać sobie sprawę jakich za- i szybkie czytanie gry stanie się my na różnych nawierzchniach i w różnych butach – bez
wiązania na polskie podwórko, ale z pew- wodników szkolić. Obserwując najlep- w przyszłości najbardziej istot- techniki ani rusz! Bez techniki progres sportowy piłka- nością warto wiedzieć, jak szkoli się dzieci nym elementem” – Arsene Wenger, rza i całych drużyn jest wręcz niemożliwy. Kierując się ta- i młodzież w Holandii, Niemczech, Hiszpa- „L'Equipe magazine”, 19 listopad 2011. kim widzeniem spraw, rekomendujemy – poprzez przy- nii czy też we Francji. Koncepcje szkolenia Długie i umiejętne” utrzymywanie się kład dwóch krótkich rozdziałów (przyjęcia piłki, prowa- z tych krajów oczywiście różniły się od sie- Francuska Federacja Piłki Nożnej, dzenie piłki) – książkę autorstwa Jerzego Talagi i Dariu- bie, ale widoczny był trend stawiania na przy piłce to podstawa filozofii według, FFF, jako podstawę do oceny predys- sza Śledziewskiego „Piłka nożna. Nauczanie i doskonale- rozwój zdolności percepcyjnych i szeroko pozycji piłkarskich rekomenduje w od- nie techniki”. Każdemu rozdziałowi towarzyszy w anek- rozumianej inteligencji piłkarskiej. Na war- której posiadanie piłki uniemożliwia strzelenie powiedniej kolejności ocenę następu- sie książki bogaty zbiór ćwiczeń, ułożony wg zasad syste- szawskim Torwarze wszyscy wykładowcy jących czynników: mentalność, per- matyki, co powinno wzbogacić tzw. warsztat pracy każ- zgodnie podkreślali coraz bardziej istotną bramki przez przeciwnika cepcja, umiejętności techniczne i po- dego trenera. Czego serdecznie życzymy wszystkim za- rolę szkolenia dzieci i młodzieży, ukierunko- tencjał motoryczny. Tworzy to tzw. pi- interesowanym. waną na kreowaniu inteligentnych piłkarzy. ramidę selekcyjną. Adam Sławczyk kuch ar c z yk
18 | Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | I Wkładka metodyczno-szkoleniowa nr 50
uczania techniki, jest wykorzystanie tych zadań ruchowych i zachowania w przebiegu Technika piłki nożnej, to umiejętność umiejętności w grze, stąd znane jest określe- gry w taki sposób, by nie powodować sytuacji ekonomicznego i celowego, specyficz- nie techniki użytkowej. niewłaściwych i niebezpiecznych dla przeciw- nego działania zawodnika w czynno- Specyfika – to operowanie (wykorzystanie) nika i własnej drużyny, grożących kontuzją. ściach ruchowych bez piłki i z piłką, ko- piłką głównie nogami, rzadziej głową, wyma- Po wielu latach, w wyniku doświadczeń wielu niecznych do prowadzenia skutecznej gające od każdego zawodnika wielkiej precy- trenerów, pracowników dydaktyczno-naukowych walki sportowej w określonych warun- zji, ponieważ władanie sprzętem kończynami i autorów podręczników fachowych dopracowa- kach, zgodnych z przepisami gry. dolnymi jest daleko trudniejsze aniżeli ręka- na została struktura techniki (ryc. 1). mi (tym piłka nożna różni się od innych spor- towych gier zespołowych, oprócz rugby i fut- Przyjęcia piłki Aby dobrze zrozumieć definicję, warto wy- bolu amerykańskiego). Ponieważ do czynno- Opanowanie piłki będącej w ruchu i kon- jaśnić, co oznaczają wymienione w niej okre- ści występujących w grze zaliczamy również trola nad nią w zależności od położenia w sto- ślenia. ruchy bez piłki, w procesie treningowym na- sunku do zawodnika oraz siły, z jaką styka się Ekonomiczność – to właściwe wykona- leżną uwagę poświęca się nauczaniu różnych z powierzchnią ciała piłkarza, stanowią dość nie danego ruchu, głównie w kontakcie z pił- form biegu, skoku, koordynacji ruchowej, poważny problem. Przyjęcia piłki wykonywa- ką, zgodnie z potrzebą, okolicznościami i wa- a także siły. ne wzorowo pozwalają na zwalnianie siły jej runkami przebiegu gry, bez niepotrzebnych Zawsze i wszędzie należy pamiętać, że to, uderzenia amortyzując szkodliwe tego skutki, przyruchów, które mogą spowodować stra- czego uczymy naszych podopiecznych, musi sprzyjają unikaniu i poprawianiu błędów oraz tę piłki. Tak rozumiane przyswojenie wysokie- służyć grze, a zatem w nauczaniu występuje trafności decyzji w wyborze lepszego rozwią- go poziomu techniki osiągane jest zazwyczaj obiektywna współzależność między techni- zania w ćwiczeniu, a co ważniejsze, w grze. Za- w ostatniej fazie kształtowania nawyku rucho- ką a innymi składowymi walki sportowej, jak sadniczo piłki przyjmowane są nogami i gło- wego – automatyzacji. taktyka, kondycja fizyczna i psychiczna, cechy wą, jednak zdecydowano się w strukturze na- Celowość – to ważny lub jak niektórzy fa- wolicjonalne. uczania podzielić je ze względu na położenie Ryc. 2. Struktura przyjęć piłki chowcy twierdzą, najważniejszy element na- Trenerzy i zawodnicy muszą również znać piłki w stosunku do zawodnika w sposób, jaki uczania piłki nożnej. Celem właściwego na- przepisy regulujące sposoby wykonywania przedstawia ryc. 2. Ponieważ przyjęcia piłki wykonywane są ta- kimi samymi powierzchniami stopy, jak przy uderzeniach – pomijamy je w opisie, nato- miast kwalifikujemy je w odpowiednich gru- pach. Należy podkreślić, że właściwie rozumiane przyjęcia piłki nie istnieją same dla siebie, ale stanowią punkt wyjściowy do pewnego kom- pleksu ruchu, np. przyjęcie piłki jedną nogą po- wiązane jest z podaniem druga nogą. Łączo- ne ruchy: przyjęcie – podanie – prowadzenie – strzał stanowią o płynności i szybkości działa- nia tak zwanej „szybkiej techniki”. W grze jednak występują również takie okoliczności, kiedy pił- kę należy przyjąć i nie spieszyć się z jej rozegra- niem (gra na czas, regulowanie tempa gry), po- zwalanie partnerom na odpowiednie ustawie- nie na boisku (przy spalonym, powrocie do kry- cia przeciwnika, wybieganie na pozycje). Przyjęcia piłki toczącej się po podłożu Te rodzaje przyjęcia piłki należą do łatwiej- Fot. 1 szych. Opanowanie piłki zbliżającej się lub od- dalającej od zawodnika z różną siłą i szybko- Przyjęcia piłki podeszwą ścią zależy również od rodzaju nawierzchni. Im bardziej jest ona zbliżona do standardu (rów- Stosowanie. Ten sposób przyjmowania piłki zalicza się do najczęściej stosowanych w cza- na, sucha), tym łatwiejsza do opanowania. Sy- sie gry. Nie zalicza się również do najtrudniejszych, szczególnie piłek toczących się po podło- tuacje utrudniają często warunki terenowe żu. Stosowane jest przeważnie wtedy, gdy przeciwnik jest stosunkowo mało aktywny, pozostaje (nierówności na nawierzchniach, błoto, piach) w pewnym oddaleniu, a piłka znajduje się na wprost przyjmującego. lub atmosferyczne (wiatr, deszcz, lód, śnieg). Technika. Ciężar ciała na nodze podporowej ugiętej w kolanie, ręce odchylone w bok, noga Jak by jednak nie było, nauczając przyjęć piłki, przyjmująca piłkę jest ugięta w kolanie, uniesiona od biodra w górę, stopa rozluźniona w stawie należy dbać o dobre opanowanie techniczne. skokowym, palce uniesione w górę, pięt w dół. Wielkość kąta: podeszwa-podłoże zależy od wiel- kości piłki, która jak wiemy jest wielkością stałą – chodzi o to, by piłka w momencie zetknięcia ze Nauczanie: stopą nie mogła się przetoczyć pod podeszwą. Generalnie przy przyjęciach piłki chodzi przede tr e n ra wielokrotne ruchy imitujące przyjęcia pił- wszystkim o zatrzymanie piłki i opanowanie w taki sposób, aby mogła być szybko wprowadzo- ki toczącej i z powietrza (unoszenie i cofa- na w kolejną fazę ruchu, np.: prowadzenie – podanie – strzał. nie nogi); ćwiczenia oswajające lżejszymi piłkami, Nauczanie: np. do siatkówki, przyjęcia piłek toczących, przyjęcia piłki podanej przez partnera po podłożu; podbiciem od podłoża, z powietrza – w dwój- j.w. z dodaniem ruchu cofnięcia piłki zaraz po zatrzymaniu; kach (podania rękami przez partnera); uderzenie piłki o ścianę – przyjęcia z samokontrolą ustawienia stopy i odpowiedniej amortyzacji; przyjęcia piłki podanej nogą na podłożu; przyjęcia piłki podanej po podłożu (fot. 1); przyjęcia piłki po odbiciu od podłoża (po- j.w. – po kilkumetrowym starcie do piłki; dania rękami); j.w. – z zaakcentowaniem fazy przyjęcia i fazy następnego ruchu (prowadzenia, podania); przyjęcie piłki dorzuconej przez partnera przyjęcia piłki dorzuconej rękami przez partnera; na podłożu; przyjęcia piłki uderzonej (podanej) nogą – podający atakuje przyjmującego. przyjęcie piłki toczącej, po odbiciu od pod- łoża, z powietrza, na podłożu (podania pił- Błędy: ki nogami); zbyt sztywne przyjęcie piłki (bez rozluźnienia nogi w stawie skokowym); j.w. – z ćwierć- i półobrotem; zbyt wysokie uniesienie stopy ustawionej równolegle do podłoża; j.w. – partner po podaniu piłki atakuje wysuwanie stopy zbyt daleko do przodu przy wyprostowanym kolanie; Ryc. 1. Struktura techniki piłki nożnej przyjmującego. przyciskanie piłki (bez amortyzacji). ni e zbę d k
II | Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | III Wkładka metodyczno-szkoleniowa nr 50
Fot. 4 Przyjęcia piłki z powietrza na podłożu
Fot. 2 Technika przyjęć piłki z powietrza na podłożu wykonywanych podeszwą, wewnętrzną częścią stopy lub wewnętrznym podbiciem, nie różnią się od takich samych przyjęć w sytuacjach, kiedy piłka toczy się po podłożu. Identyczna jest przede Przyjęcie piłki wewnętrzną częścią stopy wszystkim powierzchnia styku stopy z piłką, identyczne są również fazy całkowitego wykonania. Pozostaje różnica kierunku zbliżającej się piłki (po podłożu, z powietrza) i występujący w związku z tym stopień trudności. W metodyce nauczania tego Stosowanie. W tym przyjęciu duża powierzchnia stopy styka się z piłką, co ułatwia asekurację, np. przy przyjęciu po- rodzaju przyjęć zaleca się wykorzystywanie w ćwiczeniach dwójkowych podań piłki rękami. deszwą można łatwiej zablokować piłkę przed przeciwnikiem. Ze względu na możliwość przyjęcia piłki na podłożu przy Na fot. 4 widoczne są fazy przyjęcia piłki. Należy pamiętać, że w fazie zetknięcia piłki z podłożem, stopa rozluźniona w sta- górnych uderzeniach z ćwierć- lub półobrotem, jest ono stosowane dość często i równocześnie sprawia duże trudności wie skokowym „miękka” zatrzymuje piłkę, a nie dociska ją na podłożu z dużą siłą i energią. Podobną zasadę należy uwzględ- przeciwnikowi przy ewentualnym odbiorze. niać w nauczaniu prostych rodzajów przyjęć piłki z powietrza na podłożu.
Technika. Ciężar ciała na nodze postawnej, ugiętej w kolanie, ułożenie rąk i tułowia w pierwszej fazie ruchu takie, jak przy uderzeniu piłki wewnętrzną częścią stopy, w następnej fazie stopa wysunięta lekko do przodu cofa się, amortyzując siłę uderzenia piłki rozluźnionym stawem skokowym (fot. 2).
Nauczanie: ćwiczenia bez piłki: nauka ruchów nogi przyjmującej piłkę (wysuwanie i cofanie stopy ustawionej, jak przy uderze- niu piłki w.cz.st.); ćwiczenia w dwójkach: podania piłki po podłożu – przyjęcia z akcentem ruchu wysuwania i cofania stopy z zatrzyma- niem piłki na wysokości i za nogą podporową; j.w. obiema nogami na zmianę; przyjęcia podanej piłki z ćwierćobrotem i zatrzymaniem; j.w. ćwierćobrót połączony z przepchnięciem piłki do wewnątrz; j.w. – z półobrotem; j.w. – przyjęcie piłki dorzuconej rękami przez partnera; j.w. – podający piłkę natychmiast atakuje przyjmującego; w małej grze: przyjęcie – podanie piłki.
Przyjęcie piłki zewnętrzną częścią stopy
Stosowanie. Przyjęcia piłki tym sposobem wykorzystywane są najczęściej przy uderzeniach z przodu lub z boku, przy czym często towarzyszy im zmiana kierunku ruchu, np. z ćwierćobrotem bez zatrzymania piłki po przyjęciu (przyjęcie zewnętrzną częścią stopy). Poruszanie się z piłką pod- Fot. 5 czas i po przyjęciu jej ogranicza się do przeciwnika znajdującego się z przodu lub z boku przyjmu- tr e n ra jącego (nogą zewnętrzną). Ten rodzaj przyjęcia piłki wykorzystywany jest najczęściej przez skrzy- Przyjęcia piłki w powietrzu Nauczanie: dłowych i bocznych obrońców. Przyjęcie piłki prostym podbiciem ćwiczenia przygotowawcze: przyjęcia lekkiej piłki lekarskiej, uszatki, piłeczki tenisowej dorzucanej przez partnera; Technika. Przyjęcie piłki zewnętrzną częścią stopy: ciężar ciała przeniesiony jest na nogę pod- Stosowanie. Przyjęcie piłki tym sposobem może być stoso- przyjęcia piłki podrzuconej samopodaniem przed siebie, po pierw- porową, ugiętą w kolanie, noga przyjmująca piłkę wysunięta i skrzyżowana z nogą podporową, wane przy piłkach w locie (bardzo rzadko na podłożu) w oko- szym odbiciu od podłoża; skierowana zewnętrzną krawędzią do podłoża. W momencie zetknięcia stopy z piłką odwiedze- licznościach, kiedy nie ma okazji do wykorzystania innego spo- j.w. – piłka podana przez partnera; nie jej na zewnątrz, a po wykonaniu ćwierć- lub półobrotu – prowadzenie lub podanie piłki (fot. 3). sobu jej opanowania, przy stromym torze lotu, przy luźnym kry- przyjęcie piłki dorzuconej przez partnera z dobiegiem (startem) ciu (przy ścisłym kryciu istnieje możliwość przekroczenia prze- do piłki; Nauczanie: pisu, faulu). Przyjęcie piłki w powietrzu przyśpiesza prowadze- przyjęcie po pierwszym odbiciu piłki od podłoża; nie akcji i kombinacji. przyjęcie piłki przy ataku ze strony podającego; przetaczanie piłki zewnętrzną częścią stopy prawą, lewą nogą na zmianę; Technika. Ciężar ciała na nodze podporowej, ugiętej w ko- doskonalenie przyjęcia w małych grach, grze szkolnej. przyjęcie z ćwierćobrotem piłki podanej dołem (po podłożu) przez partnera; lanie. Noga przyjmująca uniesiona od biodra w górę w kierun- przyjęcie po podaniu piłki z boku (w miejscu, w marszu, w biegu); ku nadlatującej piłki. Zetknięcie piłki z prostym podbiciem idzie Błędy: przyjęcie ze skrzyżowaniem nóg i zatrzymaniem piłki przy stopie; w parze z obluźnieniem stopy i cofnięciem nogi w kierunku usztywnienie stawu skokowego w efekcie czego zamiast przyjęcia j.w. bez zatrzymania piłki (z prowadzeniem piłki w kierunku skośnym lub bocznym); podłoża, początkowo z szybkością równą opadającej piłce, po- następuje odbicie piłki; j.w. – przyjęcie piłki dorzuconej przez partnera; tem zwalniając siłę uderzenia, aż do upadku piłki przy nodze na brak właściwej synchronizacji w fazie amortyzacji i siły uderzenia j.w. – z podającym partnerem, który atakuje przyjmującego; podłożu. Cały ruch amortyzacji siły uderzenia jest szybki i nieła- z cofaniem nogi przyjmującej piłkę; Fot. 3 doskonalenie obu przyjęć w małych grach i w grze szkolnej. twy do opanowania (fot. 5). odchylanie tułowia do tyłu. ni e zbę d k
IV | Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | V Wkładka metodyczno-szkoleniowa nr 50
Przyjęcie piłki wewnętrzną częścią stopy Przyjęcie piłki udem Stosowanie. Przyjęcie piłki wewnętrzną częścią stopy wykorzystywane jest przede wszystkim w sytu- acjach, kiedy tor jej lotu w końcowej fazie ma tendencję opadającą na podłoże. Zaletą tego przyjęcia, oprócz Stosowanie. Przy- stosunkowo dużej powierzchni zetknięcia piłki ze stopą, jest możliwość zablokowania ciałem atakującego jęcie piłki udem rza- przeciwnika. dziej występuje Technika. Ruchy jak przy przyjęciu piłki toczącej, z tym, że noga przyjmująca jest albo uniesiona w górę w grze, stosowane w pozycji zamachu tak, aby podudzie z podłożem tworzyło kąt około 45o, albo przy piłkach przyjmowanych jest przy stromym lo- po odbiciu od podłoża stopa nogi przyjmującej jest opuszczona i wyraźnie cofnięta (fot. 6). cie piłki, przy luźnym kryciu w czasie wia- Nauczanie: tru, deszczu, w trud- wielokrotne ruchy imitujące przyjęcie piłki z powietrza (unoszenie i cofanie nogi); nych warunkach te- ćwiczenia po podaniach rękami lżejszych piłek w dwójkach; renowych. przyjęcia w powietrzu piłki dorzuconej rękami przez partnera; j.w. – po dobiegu do podawanej piłki; Technika. Ciężar partner podaje piłkę tak, by spadała łagodnym łukiem – przyjęcie po pierwszym odbiciu piłki od podłoża; ciała, jak przy innych przyjęcie piłki z powietrza na podłożu z cofniętą nogą; przyjęciach. Nogę j.w. – podający atakują przyjmującego. przyjmującą (udo) w celu amortyzacji Błędy: lecącej piłki należy zbyt wolne lub zbyt szybkie cofanie nogi z piłką w powietrzu; wysunąć w górę, nie- zbyt wysokie unoszenie stopy przy przyjęciu piłki odbitej od podłoża. co powyżej kąta pro- stego, a w momen- cie zetknięcia cof- nąć w taki sposób, by piłka nie odbiła się od uda, ale łagod- nie upadła na podło- że (fot. 7). Fot. 7 Nauczanie:
podrzucanie piłki z nogi na nogę w kierunku w marszu; lekkie uderzanie piłki rękami o ścianę – przyjęcia piłki udem ze szczególną uwagą na amortyzację; przyjęcia piłki dorzuconej przez partnera; Błędy. Przyjęcie piłki udem należy do ła- j.w., ale piłka dorzucona w taki sposób, by przyjmujący podbiegł kilka kro- twiejszych w nauczaniu, dlatego oprócz ude- ków do przyjęcia; rzeń piłki bez amortyzacji lub z za małą, wię- przyjęcia przy ataku ze strony podającego. cej błędów nie występuje.
Fot. 6
Przyjęcie piłki zewnętrznym podbiciem
Stosowanie. Ten sposób przyjęcia wykorzystuje się przy piłkach le- cących z boku. Technika. Noga przyjmująca piłkę krzyżuje się w charakterystycz- ny sposób z nogą postawną, stopa lekko rozluźniona „zagarnia” piłkę w bok, zmieniając kierunek ustawienia tułowia i ruchu z piłką, palce stopy skierowane w dół.
Nauczanie: tr e n ra Przyjęcie piłki piętą wielokrotne ruchy ze skrzyżowaniem nóg imitujące przyjęcie piłki; ćwiczenia przyjęcia po podaniach piłki dorzuconej przez partnera; Stosowanie. Przyjęcie to ze względu na j.w. – po dobiegu do piłki; ograniczoną kontrolę wzrokową i skompliko- j.w. – z łączeniem ruchu przyjęcia ze zmianą kierunku piłki; wane ruchy zaliczane jest do trudniejszych. j.w. – podający atakuje przyjmującego piłkę; Jest wykonywane w sytuacjach, kiedy piłka Fot. 8 doskonalenie przyjęcia w różnych formach gry. przelatuje górą lub obok zawodnika, któremu w tym momencie trudno zmienić położenie. Przyjęcie piłki klatką piersiową Nauczanie: Błędy:
Technika. Przyjęcie piłki piętą graniczy Stosowanie. Przyjęcie klatką piersiową ze względu na dużą po- przyjęcia piłki lekarskiej lub uszatki dorzucanej zbyt późne cof- z uderzeniem. Lecąc z boku lub nad zawod- wierzchnię zetknięcia z piłką i niezbyt skomplikowane ruchy stosowa- do partnera; nięcie klatki pier- nikiem, często bez kontroli wzrokowej, piłka ne jest przy jej locie z dużą siłą. Wykonywane jest często podczas desz- podrzut piłki – przyjęcie; siowej lub niecof- przemieszczona jest piętą z powrotem przed czu lub wiatru, kiedy przyjęcia nogą są trudniejsze. j.w. – piłka dorzucona przez partnera; nięcie jej w mo- siebie. Zawodnik w biegu w momencie przyję- Technika. Ciężar ciała spoczywa na obu nogach ugiętych w kola- przyjęcie piłki uderzonej o podłoże przez part- mencie styku cia wychyla się w przód, noga przyjmująca od nach, w małym wykroku. Klatka piersiowa najpierw lekko wysunięta nera; z piłką; biodra, ugięta w kolanie. W odpowiednim mo- w przód, ramiona cofnięte. W momencie zetknięcia piłki z powierzch- przyjęcie piłki uderzonej j.w. z ćwierćobrotem; uderzenie piłki za- mencie, bardzo trudnym do oceny, następuje nią, klatka piersiowa cofa się i przez to skutecznie amortyzuje siłę ude- przyjęcie piłki po podaniu i ataku ze strony prze- miast amortyza- zetknięcie pięty z piłką. rzenia, a piłka spada pod nogi (fot. 8). ciwnika. cji. ni e zbę d k
VI | Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | VII Wkładka metodyczno-szkoleniowa nr 50
Przyjęcie piłki głową
Stosowanie. Przy opanowywaniu piłek lecących górą stosuje się najczęściej przyjęcia głową w miej- scu lub w wyskoku w sytuacjach, kiedy należy przejść do gry podaniami po podłożu. Jest to trud- ny element techniki, szczególnie przy przyjęciach Nauczanie: piłki w wyskoku i w walce a przeciwnikiem. utrzymując piłkę na czole – ugięcie nóg w kolanach; Technika. Przy przyjęciu piłki w miejscu ciężar podrzut lekkiej piłki (do siatkówki) – ciała rozmieszczony równolegle na obu nogach przyjęcie w miejscu stojąc; ugiętych w kolanach. W momencie przyjęcia piłki żonglerka piłki głową przeplatana przy- wspięcie na palcach i wyprost tułowia, ręce ugięte jęciem; w łokciach, odchylenie tułowia do tyłu – zdecydo- podanie piłki przez partnera – przyjęcie; wane ugięcie kolan – mięśnie karku obluźnione. Pił- powtórzenie tych ćwiczeń piłką nożną; ka po zetknięciu z powierzchnią czoła upada przed przyjęcie piłki po dobiegu; ćwiczącym (fot. 9). podrzut piłki, przyjęcie w wyskoku z miejsca; Ryc. 3. Struktura prowadzenia piłki Przy przyjęciu piłki w wyskoku najważniejszym j.w. – z rozbiegu; momentem jest zharmonizowanie wyskoku z od- podanie piłki łagodnym łukiem przez bicia obunóż lub z jednej nogi, z położeniem piłki partnera – przyjęcie w wyskoku; PROWADZENIE PIŁKI ka z nich: poziom technicznego opanowania ruchów z piłką, wykorzy- w powietrzu. Właściwe przyjęcie piłki, podobnie jak j.w. – piłka podana wysokim łukiem; Prowadzenie piłki to najbardziej lubiany przez wszystkich element stanie warunków terenowych i atmosferycznych, sposób krycia ze stro- przy uderzeniu, powinno nastąpić w najwyższej fa- przyjęcia piłki w miejscu i w wyskoku – techniki, pozwalający na indywidualne przemieszczanie się z nią w ob- ny przeciwnika, trafność decyzji alternatywnych (prowadzić czy podać zie lotu tułowia lub nieco później (ułamek sekundy). partner podający atakuje przyjmującego. rębie boiska w dowolnym kierunku. Polega ono na kontakcie stopy piłkę, prowadzić czy strzelać) itp. Przy prowadzeniu piłki duże znaczenie Tak, jak przy przyjęciu piłki stojąc, bardzo ważne jest ćwiczącego z piłką toczącą lub odbijaną w zamierzone miejsce. W ewo- mają: zdolność postrzegania i oceny aktualnej sytuacji na boisku (widze- obluźnienie mięśni karku. W obu przypadkach kon- Błędy: lucji techniki piłki nożnej prowadzenie było bądź przeceniane, bądź nie obwodowe), kontakt z piłką, najbliższym partnerem (widzenie cen- takt piłki z czołem zbliżony jest do „hamowania” siły przy przyjęciach stojąc usztywnienie niedoceniane (nauczanie, gra). tralne), koordynacja ruchowa i zdolność przewidywania (antycypacja). uderzenia (fot. 10). stawów i napięcie mięśni nóg oraz karku; Chociaż we współczesnych systemach i stylach gry znaczenie tego W technice prowadzenia piłki wykorzystywane są różne części stopy. odbijanie piłki zamiast amortyzacji; elementu zmalało, to jednak jest on ciągle konieczny i pożyteczny Ponieważ dobór sposobu prowadzenia piłki w czasie meczu jest naj- za wczesny lub za późny wyskok do piłki. w licznych fragmentach gry i ćwiczeniach treningowych. częściej podświadomy, dlatego w strukturze tego elementu techniki Skuteczne prowadzenie piłki uzależnione jest od dostosowania się za- zdecydowano się na podział w zależności od kierunku ruchu zawod- Fot. 9 wodnika do wielu sytuacji dyktowanych przez walkę sportową. Oto kil- nika i piłki (ryc. 3).
tr e n ra Fot. 10 Fot. 11
Prowadzenie po linii prostej Błędy: Prowadzenie piłki wewnętrzną częścią stopy Przyjęcie piłki podudziem (goleniami) Nauczanie: Błędy: zbyt silne ude- po odbiciu piłki od podłoża Stosowanie. Chcąc prowadzić piłkę jak najszybciej w kierunku zamierzonego celu, ćwiczący bę- rzenia piłki; próby kilku doskoków bez piłki; przy przyjęciu za- dzie starał się przemieszczać drogą najbardziej zbliżoną do linii prostej. Do takiego sposobu należy wzrok skiero- Stosowanie. Przyjęcie to stosowane jest najczęściej podanie piłki oburącz przez partnera tak, miast rozluźnienia prowadzenie piłki wewnętrzną częścią stopy. Wykorzystuje się je najczęściej w bliskiej odległości od wany wyłącznie w trudnych warunkach atmosferycznych lub terenowych na aby odbiła się od podłoża małym „kozłem”, uderzenie piłki go- przeciwnika, zachowując precyzję kontaktu z piłką, zwolnienie tempa, przy atakowaniu pozycyjnym. na piłce. śliskim podłożu, po deszczu, na śniegu, błocie. W takich wa- przyjmujący z doskoku zatrzymuje ją gole- leniami (odbicie); runkach szczególnie przydaje się opanowanie piłki w wyko- niami; za małe ugięcie Technika. Ustawienie stopy prowadzącej piłkę takie same, jak przy uderzeniu wewnętrzną częścią rzystaniu większej powierzchni zetknięcia aniżeli jedna noga. podrzut piłki, dobieg – doskok – przyjęcie; nóg w kolanach; stopy. Zetknięcia stopy z piłką, w zależności od szybkości prowadzenia, przypominają przesuwanie Technika przyjęcia. Ciężar ciała rozmieszczony równo- przyjęcie piłki podanej górą; zbyt szerokie usta- jej po podłożu (w wolnym tempie) lub lekkie uderzenia (przy szybkim tempie). Piłka cały czas ma być miernie na obu nogach, stopy ustawione równolegle do sie- przyjęcie piłki odbitej od ściany; wienie stóp; kontrolowana (nie powinna zbyt daleko oddalać się od stopy). Wzrok: piłka – przeciwnik – partner bie. Obniżenie środka ciężkości przez ugięcie nóg w kolanach podanie piłki górą przez partnera i zaata- uderzenie piłki ko- (widzenie centralne, obwodowe). Piłkę można prowadzić albo w kontakcie po każdym kroku lub co i uniesienie pięt od podłoża oraz mały doskok do przodu. kowanie przyjmującego. lanami. dwa, trzy kroki (w zależności od miejsca przeciwnika); (fot. 11). ni e zbę d k
VIII| Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | IX Wkładka metodyczno-szkoleniowa nr 50
Prowadzenie Prowadzenie po linii łamanej piłki prostym Prowadzenie piłki wewnętrznym podbiciem podbiciem Stosowanie. Prowadzenie piłki wewnętrznym podbiciem jest charakterystycz- Stosowanie. Jest to ne dla zmiany kierunku poruszania się zawodnika. Daje szerokie możliwości utrzy- najczęściej stosowa- mania się przy piłce w bok od przeciwnika i mijania go przy atakowaniu przodem. ny i naturalny sposób Jest najczęściej stosowaną formą w stylu slalomowym, pozwalającym niekiedy na prowadzenia piłki po li- minięcie więcej niż jednego przeciwnika. nii prostej, chętnie wy- korzystywany przez Technika. W przeciwieństwie do innych sposobów, prowadzenie piłki we- zawodników o ma- wnętrznym podbiciem wymaga stałego kontaktu obu nóg z piłką (z nogi na łych stopach, szybkich, nogę). W chwili prowadzenia obie nogi ugięte w kolanach, stopy zwrócone do szczególnie środkiem wewnątrz przetaczają dynamicznie i szybko piłkę po linii łamanej, tułów zdecydo- boiska. wanie pochylony w przód, przygotowany do zmian środka ciężkości przy przeta- czaniu piłki z nogi na nogę (fot. 14). Technika. Stopa nogi prowadzącej, mimo lek- Nauczanie: kiego usztywnienia, musi zachować koniecz- prowadzenie piłki do przodu, co kilka kroków zmiana kierunku w prawo, ną ruchliwość w stawie w lewo przetaczając ją wewnętrznym podbiciem; skokowym. Kolano „na- prowadzenie piłki na wprost z przetaczaniem piłki z nogi na nogę. krywa” piłkę, tułów po- chylony w przód, wzrok naprzemiennie raz spo- Fot. 12 czywa na piłce, raz kon- Nauczanie: Błędy: troluje sytuację na bo- isku. W zależności od dowolne prowadzenie piłki prostym podbiciem; uderzenia piłki zamiast toczenia; odległości od przeciw- prowadzenie z przyśpieszeniem, zwalnianiem tempa; wzrok skierowany tylko na piłkę (widzenie centralne); nika piłkę należy prowa- prowadzenie zmieniając na zmianę nogę prowadzącą skręcanie stopy do wewnątrz lub na zewnątrz; dzić blisko stopy lub lek- (prawa, lewa); prowadzenie piłki bez pochylenia tułowia. ko uderzać ją i prowa- prowadzenie ze wzrokiem skierowanym na boisko (wi- dzić szybciej (fot. 12). dzenie obwodowe).
Prowadzenie piłki Technika. Stopa nogi prowa- tr e n ra zewnętrznym podbiciem dzącej mocno skręcona do we- Fot. 14 wnątrz, kolano skierowane w kie- Stosowanie. Chociaż prowa- runku nogi podporowej (fot. 13). dzenie piłki zewnętrznym pod- Tak ustawiona stopa popycha pił- biciem zaliczono do grupy prze- kę do przodu. mieszczanie się z piłką po linii prostej, to jednak jest ono bar- Nauczanie. Ponieważ prowa- dziej uniwersalnie aniżeli dwa dzenie piłki zewnętrznym podbi- omówione wyżej i może być wy- ciem nie należy do trudnych, po korzystane właściwie we wszyst- pokazie i objaśnieniach można kich kierunkach. Podobnie, jak przystąpić od razu do właściwej przy uderzeniach piłki, z prowa- formy ruchu. dzenia zewnętrznym podbiciem korzystają zawodnicy o długich stopach.
Fot. 13 ni e zbę d k
X | Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | XI Reportaż
Prowadzenie Mentalność kolektywna, szacunek Ryc. 1. po linii krzywej dla kolegów i trenerów powinny być Piramida selekcyjna podstawą w selekcji najlepszych za- Stosowanie. Pro- wodników. Etyka, moralność i charak- wadzenie piłki po li- ter są podstawą piramidy selekcyjnej nii krzywej jest naj- według francuskiego modelu szkole- POTENCJAŁ bardziej uniwersal- nia. Umiejętności techniczne według nym sposobem wy- tego modelu są dopiero na trzecim MOTORYCZNY stępującym w grze, miejscu. Bardziej istotna jest percepcja a więc i w nauczaniu i czytanie gry. techniki prowadze- Franz Hoek, trener bramkarzy repre- TECHNIKA nia piłki po łuku, po zentacji Holandii, zwraca uwagę na to, kole, po drodze łą- że coraz częściej drużyny starają się bu- czącej wszystkie kie- dować akcje od tyłu. Wzrasta tym sa- runki. O ile w prowa- mym rola bramkarza, który w nowo- CZYTANIE GRY, PERCEPCJA dzeniu piłki po linii czesnym futbolu rzadziej chaotycznie prostej i łamanej wy- wybija piłkę do przodu. Zdecydowa- stępują wyraźnie i za- nie częściej zawodnik na tej pozycji za- uważalne kontakty grywa piłkę nogami niż rękoma. Dlate- piłki z określoną czę- go też niezwykle istotna jest jego do- CECHY MENTALNE ścią stopy, to prowa- bra gra nogami. dzenie po linii krzy- wej wykonywane jest Rozwój inteligencji piłkarskiej na przemian kilkoma Według Horsta Weina, piłkarze 2.Skręcać głowę w celu zwiększe- sposobami kontak- podczas meczu częściej tracą piłkę niu pola widzenia i tym samym zbierania tu stopy z piłką, m.in. ze względu na złe czytanie gry niż ze większej ilości informacji. Piłkarze na naj- wewnętrzną częścią względu na swoje umiejętności tech- wyższym poziomie odwracają także gło- stopy, wewnętrznym niczne. – Kiedy mówimy o inteligen- wę w tzw. ślepym kierunku, czyli za siebie, i zewnętrznym pod- cji w grze, mamy na myśli zdolność in- zbierając dzięki temu dodatkowe dane biciem, np. w charak- teligentnego rozwiązywania bardziej boiskowe. Najlepsi zawodnicy na świecie, terystycznym prowa- lub mniej złożonych problemów pod- tacy jak Xavi czy Messi, podczas gdy piłka dzeniu piłki „ósemką” czas gry, a tym samym dążenie do jak zagrywana jest do nich, są w stanie dwa (fot. 15). najmniejszej ilości strat piłki – wyjaśnia razy szybko obrócić głową. Zbierają dzię- Praktycznie pro- Wein. ki temu informacje wzrokowe, znajdujące wadzenie to wyko- Inteligencja w grze umożliwia gra- się wokół nich. Rodzaje informacji jakich nywane jest we frag- czowi optymalne wykorzystanie jego szukają zawodnicy podczas gry: mentach gry, gdy kompetencji do podejmowania jak naj- 1.Linia podania zachodzi potrze- lepszych decyzji na boisku. – Jedna un- 2.Gdzie są przeciwnicy ba zmiany kierun- cja mózgu jest ważniejsza niż kilogram 3.Gdzie są partnerzy z drużyny ku do przodu, w bok, mięśni – dodaje. 4.Gdzie jest wolna przestrzeń. do tyłu. Charaktery- Były szkoleniowiec grup młodzieżo- styczne jest tutaj wy- wych FC Barcelony, Carles Vidal, uwa- Gra na utrzymanie z neutralnymi: stępowanie częstych, ża, że inteligentni piłkarze mogą dać 1.Zawodnicy drużyny, która posia- szybkich kontaktów na boisku różne rozwiązania na różne da piłkę, muszą być w różnych kwa- stopy z piłką (zmia- problemy/sytuacje boiskowe. Kreatyw- Ryc. 2. dratach wewnętrznych. Jeśli dwóch za- na kierunku prowa- ność piłkarzy na każdej pozycji staje się 1.Przyjąć pozycję ciała otwartą (dia- Gra z neutralnymi wodników znajdzie się w tym samym dzenia). coraz bardziej istotna. Vidal wskazuje gonalną), aby zbierać jak najwięcej in- polu, to strata piłki. Technika wyni- na konkretne rozwiązania metodycz- formacji. Dobre zorientowanie czyli 2.Podobnie jak poprzednio z tym, ka tu z konieczności no-szkoleniowe do rozwijania percep- przyjęta pozycja pozwala zawodniko- że zawodnik po każdym podaniu piłki zmian sposobu pro- cji i inteligencji piłkarskiej. Zanim za- wi na patrzenie zarówno na podawa- przebiega do wolnego kwadratu. wadzenia ze wzglę- wodnik dostanie piłkę powinien: ną do niego piłkę, jak i na przeciwnika. du na kierunek oraz „Szybkość podejmowania decy- z sytuacji, gdzie znaj- zji, rozumienie gry i koncentracja to duje się przeciwnik niezwykle istotne czynniki współ- (noga dalsza). Ponie- czesnego futbolu” – Fabio Capello, waż przy tym rodza- „L'equipe magazine”, listopad 2011. ju prowadzenia pił- ki nie ma charakte- Najlepsi piłkarze muszą podejmo- rystycznych kierun- wać decyzje w ułamkach sekund. tr e n ra ków, jak np. przy pro- Na ten element wpływają następujące wadzeniu piłki pro- Fot. 15 czynniki: stym podbiciem (po Nauczanie: – koncentracja linii prostej) czy we- prowadzenie piłki zewnętrznym podbiciem po wyznaczonej linii (łuku); – koordynacja wnętrznym podbi- j.w. – prowadzenie piłki wewnętrznym podbiciem; Błędy: – szybkość motoryczna ciem (po linii łama- prowadzenie piłki po kole (piłka wewnątrz koła) wewnętrznym podbiciem; zbyt mało dyna- – wykształtowane nawyki ruchowe. nej), stosowane są prowadzenie piłki po kole (piłka na zewnątrz) zewnętrznym podbiciem; miczna praca nóg Emocje i ograniczenia czasowe zmiennie sposoby jej j.w. – prowadzenie piłki zewnętrznym i wewnętrznym podbiciem na zmianę przy zmianach wpływają na szybkość podejmowania prowadzenia raz we- (co kilka kroków, co jeden krok); kierunku; decyzji u zawodników. Dlatego nale- wnętrznym, raz ze- prowadzenie piłki „ósemką” o równej średnicy kół; byt mały skręt sto- ży zwracać uwagę na doskonalenie po- wnętrznym podbi- prowadzenie piłki „ósemką” o różnej średnicy kół; py przy kontakcie wyższych czynników w procesie tre- ciem, a innym razem prowadzenie piłki po linii krzywej w obecności przeciwnika; z piłką; ningowym już od najmłodszych lat. wewnętrzną częścią prowadzenie wewnętrznym podbiciem obiema nogami na zmianę; zbyt słabe wyko- stopy. j.w. – między zawodnikami imitującymi obecność bierną przeciwnika; rzystanie zmian Rola trenera j.w. – między chorągiewkami (slalom dokoła przeszkody); środka ciężkości we współczesnym szkoleniu prowadzenie piłki na wprost dowolnym sposobem przed biernym przeciwnikiem, tułowia w momen- Jednym z motywów przewodnich zmiana na prowadzenie wewnętrznym podbiciem; cie zmiany kierun- tegorocznej konferencji była intelek- j.w. – z przeciwnikiem aktywnym (przechodzenia do dryblingu). ku ruchu z piłką. tualizacja procesu treningowego. Były ni e zbę d k
XII | Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | 19
Reportaż szkoleniowiec grup młodzieżowych Wein przedstawił” ciekawy pomysł rozwoju Konsekwencja w działaniu FC Barcelony, Carles Vidal, zwrócił uwa- Prelegenci konferencji „All About gę na to, że w jednostce treningowej inteligentnego piłkarza. Według niego Football” zwracali również uwagę niezwykle skuteczna jest pedagogika na konsekwencje w podejmowaniu aktywna. Zadawanie pytań i otrzyma- dla dzieci do 10. roku życia optymalnym działań i znaczenie wiary w to, co się ne od młodych zawodników odpowie- robi. Naturalne jest podglądanie róż- dzi, pozwalają ocenić szkoleniowcowi, programem rozwoju jest tzw. Funiňo nych rozwiązań stosowanych w innych
czy dany trening spełnił założone cele, krajach. Francja w 1984 roku wprowa- czy też nie. Jeśli dzieci zrozumiały isto- dziła nowatorski system szkolenia opar- karskich. W 1988 rozpoczęło swoją dzia-
tę wykonywanych ćwiczeń i ich zasto- ty na profesjonalnych akademiach pił- łalność słynne francuskie centrum szko- sowanie w grze, to jest większa szansa, su treningowego. Zawodnicy powinni lenia w Clairefontaine. Wychowywa- że będą stosowały dane rozwiązania wiedzieć, co zrobią jak przejmą piłkę, li się w nim tacy piłkarze jak: Anelka, podczas meczów. Perspektywa tego, a nie zastanawiać się, co mają zrobić Wraz z przyjściem” Johana Cruyffa Gallas, Henry, Saha, Damien Perquis. że na koniec treningu zawodnicy będą wtedy, jak już będą w jej posiadaniu. Po 10. latach od wprowadzenia nowa- pytani o to, czego się uczyli, powoduje Odpowiednio skonstruowane pytania do Barcelony, Hiszpanie również przejęli torskiego programu przyniósł on skutek również, że zwiększa się u nich świado- pomagają to osiągnąć. m.in. w postaci tytułów mistrzów świa- mość i koncentracja. Frederic Lipka zwraca uwagę i udoskonalali filozofię i holenderski ta 1998 roku i mistrzów Europy w 2000 Nauczanie kierowane pozwala na rolę pedagogiki adaptacyjnej, roku. W 2008 roku Francuzi wprowadzi- na to, że gracze sami szukają rozwiąza- w której szkoleniowiec jest ekspertem sposób gry li nowy projekt, na którego efekt też za- nia problemów. W procesie treningo- i przekazuje wskazówki swoim pod- pewne będzie trzeba poczekać kilka lat. wym służą temu odpowiednio skon- opiecznym, ale także daje grać, sa- Po mistrzostwach Europy w 2000 Ho- struowane gry z założeniami. Trener memu podejmować decyzje i uczyć Zdjęcia: Piotr Zbrzeźniak landia wprowadziła program tzw. Ma- modeluje określoną grę, a zawodni- się na błędach. Korzystanie z nowo- ster Plan, który doprowadził do popra- cy sami starają się dojść do tego, ja- czesnych technologii także poma- nie ryzyka sprawia, że kształtujemy wy szkolenia w tym kraju. Po 10. latach kie jest najlepsze rozwiązanie. Należy ga kreować inteligentnych zawod- w ten sposób graczy bardziej kreatyw- doprowadziło to Holandię do zdobycia nadawać sens taktyczny wszystkiemu, ników. Horst Wein zwraca uwagę nych – Aby trener miał na boisku wię- wicemistrzostwa świata 2010. co robione jest na treningach. Niezwy- na efektywność stosowanych me- cej inteligentnych graczy, musi wy- Wraz z przyjściem Johana Cruyffa kle istotne jest dochodzenie do roz- tod nauczania. Pozwolenie zawodni- dawać mniej instrukcji i poleceń, do Barcelony, Hiszpanie również przejęli wiązywania problemów poprzez za- kom na zastosowanie zdobytej wie- a w większym stopniu stymulować za- i udoskonalali filozofię i holenderski spo- dawanie pytań. Np. jakie jest przeło- dzy podczas gry sprawia, że przekazy- wodników do poszukiwania własnych sób gry. Aż do tego stopnia, że często żenie wykonywanych ćwiczeń na kon- wane informacje są zdecydowanie le- rozwiązań – uważa. można spotkać się z oceną, że Hiszpanie kretne działania podczas meczu. Trene- piej przez nich zapamiętywane. Swo- Wein przedstawił ciekawy pomysł grają bardziej holenderski futbol niż sami rzy powinni dochodzić do założonych boda eksperymentowania, możliwość rozwoju inteligentnego piłkarza. We- Holendrzy. Ostatnimi laty to właśnie za- celów poprzez intelektualizacje proce- uczenia się na błędach i podejmowa- dług niego dla dzieci do 10. roku ży- wodnicy z Hiszpanii osiągają największe cia optymalnym programem roz- triumfy we wszystkich ważnych impre- woju jest tzw. Funiňo. Koncepcja ta zach piłkarskich. Analizując powyższe oparta jest na zastosowaniu różno- przykłady wydaję się, że na efekty wpro- TYLKO PRZEKAZ SŁOWNY PRZEKAZ SŁOWNY, POKAZ Tabela 1 rodnych gier taktycznych na boisku wadzenia „Unifikacji organizacji szkole- PRZEKAZ SŁOWNY I POKAZ I DOŚWIADCZENIE z czterema bramkami. Pozwala to nia i systemu współzawodnictwa dzieci Poziom zapamiętywania na kształtowanie kreatywności i od- i młodzieży piłkarskiej w Polsce” przyj- 70 % 72 % 85 % powiedzialności u młodych piłkarzy. dzie nam poczekać jeszcze kilka lat. po 3 tygodniach Według tego wybitnego szkoleniow- Z pewnością m.in. projekty takie, jak ALL Poziom zapamiętywania ca, Funiňo stanowi dobre przygoto- ABOUT FOOTBALL, pozwolą przyśpie- 10 % 32 % 65 % po 3 miesiącach wanie do gry w piłkę nożną na dwie szyć proces podnoszenia jakości szkole- bramki. nia w Polsce. kuch ar c z yk
20 | Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | 21 Nauczanie – trenowanie
ne działanie stretchingu. Autorzy wie- Początkowo stretching lu opracowań podkreślają dużą sku- teczność stosowania ćwiczeń rozciąga- traktowano jako nową modę, jących w końcowej części treningu, jak również znaczny ich wpływ na zmniej- ale szybko doceniono jego szenie urazowości. Dlatego obecnie Stretching – informacje w wielu krajach stretching jest stałym rzeczywiste i wszechstronne elementem w kształceniu nauczycieli wychowania fizycznego. Stretching do- walory, dlatego od pewnego czasu skonale kompensuje jednostronne ob- ciążenia mięśni występujące w codzien- zajął on istotne miejsce w procesie nym życiu lub brak ruchu. Nie powinien być uprawiany jednak jako wyłączna treningu sportowego wszystkich forma aktywności ruchowej, należy uzu- pełniać go ćwiczeniami dynamicznymi. specjalności. dla trenerów piłki nożnej Wiadomości ogólne W języku angielskim to stretch zna- Marcin Popieluch czy – rozciągać, a wyraz stretchy – ela- Katedra Anatomii i Biomechaniki; styczny. Pod pojęciem stretchingu ro- Zakład Anatomii AWF Warszawa, zumiemy pewną szczególną metodę Carolina Medical Center gimnastyki rozciągającej, która opiera się na instynktownych zachowaniach ludzi i zwierząt, wynikających z natu- jednym z niemieckich pod- ralnej potrzeby organizmu do „wyzwo- ręczników z 1987 roku, lenia z napięcia”, zwłaszcza, gdy ciało traktującym o stretchin- pozostaje długo w niezmienionej po- gu, zacytowano wypo- zycji. Stretching to bezsprzecznie naj- wiedź przedstawicieli tam- lepszy z dotychczas poznanych spo- Wtejszych związków sportowych na temat sobów uelastycznienia mięśni i zwięk- tego typu ćwiczeń: „Dobrze, że po raz ko- szenia ruchomości stawów. Charakte- lejny poruszono zagadnienie, bez które- rystyczne dla tej metody jest delikatne go nie można już sobie wyobrazić obec- traktowanie aparatu ruchu, wyrażające nej praktyki sportu wyczynowego i maso- się płynnym, spokojnym, kontynuują- wego”. Nadszedł więc czas, aby stretching cym (jak przy ziewaniu) rozciąganiem znalazł się w szkolnej kulturze fizycznej, mięśni, aż do optimum (lecz nie mak- tym bardziej, że stretching to nie nowość. simum) możliwości, a następnie trwa- W latach 50-tych metoda ta była sto- niem przez pewien czas w bezruchu sowana przez czołowych amerykań- w docelowej pozycji ćwiczebnej. skich sportowców w koszykówce, pły- Stosowane dotychczas ćwiczenia gib- waniu i lekkoatletyce. Podczas mi- kościowe, opierające się na rozciąganiu strzostw świata w piłce nożnej w 1974 mięśni gwałtownymi ruchami zamacho- roku ogólne zdziwienie budziły statycz- wo-wahadłowymi, często wielokrotnie ne ćwiczenia Brazylijczyków w ramach pogłębianymi, nie dały spodziewanych rozgrzewki przed meczem. Dużo star- rezultatów. Niejednokrotnie groziły też sza joga opiera się także na podobnych uszkodzeniem mięśni. Przyczyna tkwi ćwiczeniach rozciągających, a tancerze w obronnej reakcji mięśni na gwałtow- i akrobaci wykorzystują je od dawna. ne rozciąganie. Jest to naturalne prze- Podobne reguły stosowane są w gimna- ciwdziałanie organizmu zerwaniu mię- styce wyrównawczej i rehabilitacji. Moż- śni i uszkodzeniu stawów. Tak więc na zatem stwierdzić, że stretching do- skurcz pojawia się w miejscu, gdzie czekał się w końcu właściwego miejsca oczekujemy rozciągania. Efektem za- wśród różnych form aktywności rucho- chodzącej tu „sprzeczności interesów” wej. Twórcą zbioru ćwiczeń stretchin- jest nie tylko zablokowanie możliwo- gowych był Amerykanin, Bob Ander- ści uzyskania optymalnego rozciągnię- son, a pierwsze wydanie jego książki, cia, ale również stwarzanie potencjalne- pt. „Stretching”, ukazało się w 1975 roku. go zagrożenia mikrourazami, a w konse- kwencji bólu, obiegowo zwanego „za- kwasem”. Kontynuowanie takiego po- stępowania może spowodować trwa- łe uszkodzenia włókien mięśniowych (na skutek mikrourazów powstają bli- zny) i w rezultacie zmniejszenie ich ela-
Fot. 2. styczności. Dlatego przy wszelkich ćwi- Autor pracy czeniach (zwłaszcza z obciążeniem)
podczas zajęć wskazane jest kierowanie się regułą: im większa amplituda ruchu, tym wolniej- sze tempo. W ostatnich latach coraz większe kontuzjom w trakcie, banalnych nie- Badania i doświadczenia” szwajcarskich tywnym sposobem odbudowania de- Z wielu względów niektórych ćwi- znaczenie w treningu specjalistycz- raz, czynności życia codziennego lub ficytów aparatu ruchu, a w połączeniu czeń należy unikać, np. ćwiczeń mię- nym zyskuje gimnastyka wyrównaw- przy uprawianiu innej dyscypliny spor- narciarzy wyczynowych, niemieckich pływaków, z ćwiczeniami wzmacniającymi, śni brzucha z wyprostowanym tuło- cza, gdyż fałszywe okazało się mnie- tu, do której nie są przyzwyczajeni. w znacznym stopniu przyczynia się wiem oraz z prostymi lub prawie pro- manie, że sportowiec wyczynowy ma Przyczyn należy szukać przede wszyst- lekkoatletów, hokeistów i piłkarzy Bundesligi, do wszechstronnego rozwoju. Badania stymi obydwiema nogami (bez wzglę- optymalnie wykształconą muskulatu- kim w złym, jednostronnym treningu i doświadczenia szwajcarskich narcia- du na pozycję ćwiczebną i stosowa- rę i sprawność ruchową. Potwierdza- i niewystarczającym, a często błęd- potwierdzają pozytywne działanie stretchingu rzy wyczynowych, niemieckich pływa- ny przyrząd czy przybór). Powodu- ją to m.in. rozliczne przykłady wybit- nym, przygotowaniu gimnastycznym. ków, lekkoatletów, hokeistów i piłka- ją one przeciążenie kręgosłupa w od- Fot.1. Zbiór ćwiczeń Boba Andersona nych nawet sportowców, ulegających Stretching okazał się najbardziej efek- rzy Bundesligi, potwierdzają pozytyw- cinku lędźwiowym. Nieprawidłowe ob- P O PI E L UCH
22 | Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | 23
Nauczanie – trenowanie
ciążenie kręgosłupa może także wystę- Średnio czas wykonywania ćwiczeń cenia, niestety, tej funkcji, mimo iż ma gwarantująca ekonomiczny, estetyczny Średnio czas” wykonywania ćwiczeń pować przy krążeniach tułowia i gło- waha się od piętnastu do trzydziestu Zasady poprawnego ona znaczny wpływ na poprawę rezul- i płynny przebieg ruchu. Nieodzowność wy, nadmiernych skłonach w tył tułowia waha się od piętnastu do trzydziestu sekund. sekund. W początkowej fazie niezbęd- tatów sportowych; koncentracji przy ćwiczeniu stretchingu i głowy, kołyskach na brzuchu z chwy- ne jest odliczanie lub pomiar czasu, stretchingu – niwelację zmęczenia i szybszą re- przyczynia się do lepszego czucia mię- tem za kostki lub jednocześnie uniesio- W początkowej fazie niezbędne jest odliczanie a po nabraniu niezbędnej wprawy generację na skutek zachodzących śni i poznania własnego ciała, a w efek- nymi w leżeniu przodem nogami i ręka- o długości bezruchu decydować bę- 1. Trzeba zapewnić możliwie największy kom- w mięśniach zmian metabolicznych, któ- cie do znacznej poprawy zdolności koor- mi wraz z klatką piersiową. Niewskazane lub pomiar czasu dzie wyczucie właściwego efektu. Roz- fort ćwiczeń. re sprzyjają eliminowaniu toksyn. Dzieje dynacyjnych. są wielokrotnie - sprężynująco pogłębia- ciąganie metodą napinania antago- 2. Ruchy, zarówno rozciągające, jak i powrotne, się tak poprzez spowodowanie napły- Ambicja, wola walki, siła woli, zma- ne skłony tułowia w bok, a także w przód nistów należy wytrzymywać nie dłu- wykonywać bardzo wolno. nięcia większej ilości krwi do wydłużo- ganie się z własnymi słabościami – ce- z sięganiem do stóp o nogach wypro- żej niż 10 sekund. Lanz i Aigelsreiter 3. Obszerność ruchów dostosowywać do ak- nych naczyń włókien mięśniowych. chy tak cenione zarówno w życiu co- stowanych i złączonych. Wszelkie przy- w opracowaniu „Dehnung Kraftigung Be- tualnych możliwości. Nie wolno dążyć za Grupa naukowców z Linkoping dziennym, jak i w wyczynie sportowym, siady jedno- i obunóż, zwłaszcza z ob- wegung System” uwzględniają trzy zależ- wszelką cenę do jakichkolwiek pozycji wzor- stwierdziła, że po pojedynczym ćwi- w stosunku do stretchingu pozostają ciążeniem, należy wykonywać powoli sem stopniowo słabnie, umożliwiając ności dotyczące czasu wytrzymania: cowych. czeniu w postaci rozciągania przedłu- w skrajnej sprzeczności. Pożądane efek- z ugięciem kolan jedynie do pozycji sie- dalsze rozciąganie. Stwarza to szansę – rozciąganie przygotowawcze bez- 4. Nie stawiać aparatowi ruchu wygórowanych żonego, efekt podwyższonej elastycz- ty uzyskać możemy jedynie dzięki opty- dzącej (900). Bardzo niebezpieczne dla uzyskania większej efektywności ćwi- pośrednio poprzedzające ćwiczenia wymagań. Nie należy nigdy dążyć do z góry ności pozostaje w mięśniach przez malnemu (na granicy możliwości), a nie stawów kolanowych są także podsko- czenia w kolejnych powtórzeniach. zasadnicze – 5 sek.; zaplanowanych względnie poprzednio uzy- około 1,5 godz. Dodatkowe korzyści to: maksymalnemu rozciąganiu mięśni. Ale ki w głębokim przysiadzie (np. „żabki”). O tym, jak długo wytrzymać w danej po- – rozciąganie profilaktyczne – 10 sek.; skiwanych zakresów ruchu. – kompensacja niedostatków spraw- jak określić to optimum? Trzeba to po- Uszkodzeniem stawów barkowych gro- zycji, decyduje wiele czynników, takich – rozciąganie terapeutyczne – 30 sek. 5. Nigdy nie współzawodniczyć w osiąganych ności ruchowej wynikających z życia czuć! Podobnie jak wytrawni sportow- żą gwałtowne, wirujące krążenia ramion, jak: aktualna dyspozycja psychofizycz- Uprawiając stretching osiąga się: zakresach ruchu. To nie wyczyn, lecz indywi- codziennego; cy potrafią czuć skuteczność bodźców jak też sprężynujące wymachy wyprosto- na, poziom zaawansowania, tempera- – poprawę rezultatów sportowych, dualne poszukiwanie efektu. Poprawiać wy- – relaksacja, która zachodzi dzięki w trakcie treningu, tak i doświadcze- wanych rąk do tyłu, szczególnie w górę tura otoczenia, indywidualna zdolność ponieważ zmniejsza się urazowość. Jest niki tylko w ramach swoich aktualnych moż- zmniejszeniu napięcia mięśniowego. ni w uprawianiu stretchingu wyczuwa- na zewnątrz. Nie należy dążyć do nad- koncentracji, intensywność rozgrzewki, to wynik osiągnięcia większej elastycz- liwości psychofizycznych. Wynika to z tego, że stanowimy jed- ją optymalność rozciągania. Jako zasa- miernej ruchliwości (szczególnie kręgo- stopień zmęczenia, rodzaj i zakres ćwi- ności mięśni i ścięgien oraz optymaliza- 6. Ćwiczyć w kierunku wolnym od bólu, czyli ność psychomotoryczną. Rozprężając dę w ocenie optimum można przyjąć, słupa w odcinku szyjnym i lędźwiowym). czenia, czucie stretchingu, zamierzony cji funkcjonowania stawów. Ruchy są le- w razie, gdy ból się pojawi nie należy rezy- mięśnie zyskujemy złagodzenie napię- że odczuwanie efektu rozciągania mię- Wspomniany odruch rozciągania, efekt, pora dnia, wiek i płeć. Generalnie piej amortyzowane, dzięki czemu male- gnować z ćwiczenia, lecz indywidualnie od- cia nerwowego i psychicznego. Ma to śni powinno być przyjemne, analogicz- wywołany szybkim wydłużaniem mię- można kierować się następującymi re- je obciążenie przyczepów mięśni i ścię- szukać taki zakres, szybkość, a zwłaszcza kie- szczególne znaczenie wobec znanej ne do tego, jakie osiągamy przy instynk- śni, zanika natychmiast wraz z usta- gułami w wykonywaniu ćwiczeń: gien. Badania grup porównawczych wy- runek ruchu, przy którym ból nie występuje. prawidłowości, że trudniej się jest zre- townym „przeciąganiu się”. Rozciągaj
niem ruchu. Działa natomiast nadal, – ćwiczenia proste, o wąskim zakresie kazały znaczne zmniejszenie liczby kon- 7. Oddychać swobodnie, płynnie i głęboko. laksować niż wzmocnić; tyle, ile potrzebujesz, a nie ile możesz! zwłaszcza w stosunku do prostowni- ruchu wytrzymujemy krócej (15-20 sek.); tuzji u stosujących stretching; Wyjątek stanowią te pozycje w obrębie klat- – osiągnięcie optymalnych wartości W żadnym przypadku nie wolno dopro-
ków, druga składowa odruchu (tzw. od- – ćwiczenia kompleksowe, obejmu- – równoważenie jednostronnych, ki piersiowej i brzucha, przy których krótko- funkcji fizjologicznych ciała; wadzić do najmniejszego nawet bólu! powiedź toniczna) związana z rozcią- jące duże grupy mięśniowe – dłużej Fot. 3. specjalistycznych przeciążeń aparatu trwałe (na wzór instynktownego) wstrzyma- – obszerność, płynność i skoordyno- ganiem statycznym. Ta jednak z cza- (0,5-1,5 min.). Ćwiczy autor ruchu. Wielu szkoleniowców nie do- nie wdechu może polepszyć efekt ćwicze- wanie ruchów oraz poprawa kondycji artykułu nia. ogólnej. Ambicja, wola” walki, siła woli, zmaganie się 8. Należy ćwiczyć w możliwie największym od- Tylko wszechstronnie uaktywnio- prężeniu, skupieniu i odizolowaniu. Najko- ny aparat ruchu jest w stanie spro- z własnymi słabościami – cechy tak cenione rzystniej przy spokojnej muzyce (najlepiej stać znacznym obciążeniom fizycznym, w słuchawkach). Dobrze jest zamknąć oczy. a zwłaszcza wymogom treningu sporto- zarówno w życiu codziennym, jak i w wyczynie O efekcie decyduje stopień koncentracji. wego. Optymalne kształcenie ruchu do- 9. Każde ćwiczenie powtarzać dwa do pięciu konuje się w sposób kompleksowy przez sportowym razy, stosownie do rozciągliwości mięśni. ćwiczenie wytrzymałości, siły, szybko- 10. Pozycje ćwiczebne obejmujące kilka grup ści, ich form mieszanych oraz koordy- mięśniowych zwłaszcza dużych, utrzy- nacji pracy mięśni. Wskutek intensyw- mać w bezruchu 20-30 sek. aż do ustąpie- nej pracy mięśni dochodzi do ich skróce- Stretching powinien być stosowany nia uczucia napięcia, następnie „milimetr nia i zwiększenia przekroju poprzeczne- w każdym okresie rocznego cyklu pra- po milimetrze” kontynuować rozciąganie go (stwardnienia), a następujący w rezul- cy, przede wszystkim zaś w rozgrzew- do wystąpienia kolejnego wyraźnego opo- tacie ucisk naczyń krwionośnych przy- ce w celu doskonałego przygotowania ru, po czym znów wytrzymać 20-30 sek. spiesza zmęczenie. Stosując stretching mięśni i stawów do przyszłej pracy oraz i powoli płynnie wracać. Rozluźnić mięśnie w idealny sposób rozciągamy i uelastycz- po zakończeniu wysiłku, aby nastąpiło – wstrząsnąć. niamy mięśnie, czynimy je lepiej ukrwio- rozprężenie znacznie przyspieszają- 11. Do ćwiczeń w pozycjach siedzących, klęku nymi, a więc zdatniejszymi do szybsze- ce regenerację. Dobrym rozwiązaniem i leżeniu stosować podłoże miękkie, ale sta- go pozbywania się produktów przemia- jest wykorzystywanie na stretching bilne, np. karimaty. ny materii. Korzystne zmiany metabo- wszelkich, nawet krótkich przerw mię- 12. W połączeniu ze stretchingiem mięśnie po- liczne zachodzą także w tkankach ota- dzy wysiłkowych na tzw. doelastycz- winny być wzmacniane w celu utrzymania czających mięśnie, ścięgnach i stawach. nienie. Wówczas bezruch może być sy- funkcji stabilizacyjnej. Elementem w znacznym stopniu decy- tuacyjnie krótszy, a ćwiczenie powinno 13. Rozgrzewka dla doraźnych potrzeb życia co- dującym o sile jest rozciągliwość mięśni, dotyczyć przeważnie mięśni poprzed- dziennego nie jest konieczna, pod warun- gdyż mogą się one optymalnie skurczyć nio obciążonych lub tych, które biorą kiem jednak osiągania optimum rozciągnię- dopiero po uzyskaniu pewnego stopnia udział w następnym wysiłku. Znakomi- cia szczególnie wolnym, kontynuującym ru- wydłużenia. Inaczej mówiąc, siła mięśni te efekty daje na przykład stosowanie chem, tak jak przy instynktownym „prze- przedtem rozciągniętych jest w znacz- stretchingu w przerwach regeneracyj- ciąganiu się”. Jednak bezsprzecznie lepsze nym stopniu większa (np. zamach przy nych podczas długotrwałych wypraw efekty uzyskuje się po rozgrzewce przy pod- rzutach). Druga zależność to zwiększe- pieszych – zwłaszcza górskich, szcze- wyższonej dzięki temu temperaturze mię- nie zdolności rozprężania mięśni prze- gólnie podczas schodzenia. śni. ciwstawnych (antagonistów), co warun- Rozciąganie należy poprzedzić 14. Należy unikać nadmiernej lordozy lędźwio- kuje słabsze hamowanie ruchu właści- wstępną rozgrzewką polegającą na wej przez wciąganie brzucha i napinanie poślad- wego. Cecha ta uzależniona jest od siły, wykonywaniu przez pewien czas (oko- ków. zdolności mięśni do sprawnego prze- ło 10-15 min.) ruchów prostych, do- 15. Ćwiczenia asymetryczne wykonywać w obie chodzenia ze stanu napięcia w rozluźnie- brze znanych, o niepełnej amplitudzie strony. nie, możliwości ich rozciągania oraz ja- i w umiarkowanym tempie ze stop- 16. W pozycjach ćwiczeń kompleksowych dą- kości koordynacji ruchu. Im bardziej ela- niowo wzrastającym natężeniem, aż żyć do rozciągania we wszystkich możli- styczne są mięśnie, tym łatwiej wykonać do spocenie się i zasapania. Nie nale- wych płaszczyznach. zadanie szybkościowe. Jest to wzajemne ży kierować się czasem, lecz efektem. 17. Skręty i skłony boczne tułowia, a także ćwi- współdziałanie mięśni w procesie ruchu. Proponuję np. bieg, cwał, podskoki ze czenia, przy których wywierany jest ucisk Im wyższa jej jakość, tym mniejszy wy- skakanką lub bez, kroki taneczne z ru- na jamę brzuszną, zaczynać od prawej stro- datek energii przy danym obciążeniu ru- chami rąk i tułowia, zabawę masową. ny. Chodzi o działanie zgodne z pracą jelit. chowym. Decyduje o tym zdolność mię- Po rozgrzewce przystępujemy do stret- śni przeciwstawnych do rozprężania się, chingu, bacząc, by nie dopuścić do P O PI E L UCH
24 | Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | 25 Nauczanie – trenowanie
zbytniego ochłodzenia ciała. W razie konieczności można ćwiczenia statycz- Piśmiennictwo ne przeplatać, co jakiś czas dynamicz- PRZYKŁADOWE ĆWICZENIA STRETCHINGU nymi, podobnie jak w części poprze- 1.Rogan S., Wüst D., Schwitter T., Schmidt- dzającej. Zalecane jest, (choć nie za- (wykorzystano zdjęcia z „Atlasu rehabilitacji ruchowej”) bleicher D. (2013); Static stretching of the ham- wsze i nie przez wszystkich), wykony- string muscle for injury prevention in football codes: wanie ćwiczeń rozciągających według Z metodycznego punktu widzenia ćwiczenia stretchingowe powinny być wykonywane w trzech fazach: a systematic review. Asian J Sports Med.; 4 (1): 1-9. następującej kolejności: 1) kończy- 2.Askling CM, Tengvar M, Thorstensson A. ny górne, 2) część szyjna kręgosłupa, Faza I Rozciąganie mięśni (2013); Acute hamstring injuries in Swedish elite 3) obręcz barkowa i klatka piersiowa, W tej fazie należy statycznie, jak najsilniej napiąć mięsień, grupę mięśniową, którą mamy zamiar rozciągać. Napięcie stawu biodrowego: football: a prospective randomised controlled clini- 4) kończyny dolne, 5) biodra, 6) tułów. powinno trwać 10-30 sek. Podczas napinania mięśni należy oddychać wolno, równomiernie, spokojnie. zginających, cal trial comparing two rehabilitation protocols. Br J Należy stosować zarówno ćwicze- Faza II prostujących, Sports Med., 47(15): 953-9. nia czynne (napinaniem antagoni- Na 2-3 sek. należy rozluźnić mięsnie, przyjąć wygodną pozycję do wykonywanego ćwiczenia. Odprężenie poprawi jego efekty. Rozciąganie przywodzących 3.Pagaduan JC, Pojskić H, Užičanin E, Baba- stów), jak i bierne (wspomagane) i po- Faza III mięśni jić F. (2012); Effect of various warm-up protocols wtarzać od dwóch do pięciu razy. Koń- Łagodnie rozciągnąć mięsień jak się da najmocniej, ale bez uczucia bólu. W pozycji rozciągnięcia wytrzymać 10-30 sek. kulszowo- on jump performance in college football players. J
cową fazę rozgrzewki poświęcamy W przypadku rozciągania dużych grup mięśniowych, lub kilku małych, w jednym ćwiczeniu należy wytrzymać w po- -goleniowych Hum Kinet.; 35:127-32. na dynamiczne ćwiczenia specjali- zycji rozciągnięcia 20-30 sek., aż ustąpi uczucie napięcia. 4.Brukner P, Nealon A, Morgan C, Burgess D,
styczne lub ukierunkowane. Następnie kontynuować rozciąganie, powoli i ostrożnie, Dunn A. (2013); Recurrent hamstring muscle in- do uczucia następnego oporu. Znowu wytrzymać w pozy- jury: applying the limited evidence in the professio- cji rozciągnięcia 20-30 sek. Przy powrocie z pozycji rozcią- Rozciąganie mięśni nal football setting with a seven-point programme. Stretching to” proste ćwiczenia rozciągające gnięcia należy pamiętać o ostrożności i uwadze. Nie nale- czworogłowych Br J Sports Med. Feb 15. [Epub ahead of print] ży tego robić gwałtownie. Powrót ma być powolny i płyn- 5.Mendiguchia J, Alentorn-Geli E, Idoate F, mięśnie. Jest on nieodzownym elementem ny. Po powrocie należy rozluźnić mięśnie poprzez wstrzą- Myer GD. (2013); Rectus femoris muscle injuries śnięcie. Podczas wykonywania ćwiczeń należy pamiętać, in football: a clinically relevant review of mechani- treningu sportowego, a więc także każdej że głowa powinna stanowić przedłużenie wyprostowanych sms of injury, risk factors and preventive strategies. pleców. Stretchingu nie należy wykonywać w czasie trwa- Br J Sports Med.; 47(6):359-66. jednostki treningowej nia kontuzji lub jakichkolwiek bólów aparatu ruchu. Stoso- 6.Herman K, Barton C, Malliaras P, Morris- wanie stretchingu powinno obejmować zdrowe mięśnie sey D. (2012); The effectiveness of neuromuscu- i stawy. Chore stawy lub mięśnie należy najpierw wyleczyć. lar warm-up strategies, that require no additional equipment, for preventing lower limb injuries du- Stretching w treningu ring sports participation: a systematic review. BMC Stretching to proste ćwiczenia roz- Rozciąganie mięśni szyi Med.; 19;10:75. ciągające mięśnie. Jest on nieodzow- 7.Bahnert A, Norton K, Lock P. (2013); As- nym elementem treningu sportowe- sociation between post-game recovery proto- go, a więc także każdej jednostki tre- cols, physical and perceived recovery, and perfor- ningowej. Stretching poprawia przede mance in elite Australian players. J Sci Med Sport.; wszystkim naszą sprawność ruchową 16(2):151-6. poprzez zwiększenie zakresu ruchu 8.Werstein KM, Lund RJ. (2012); The effects of w stawach. Rozciąganie mięśni wzmac- two stretching protocols on the reactive strength in- nia także nasze ścięgna, zapobiega dex in female soccer and rugby players. J Strength kontuzjom oraz niekorzystnym zmia- Cond Res.; 26(6):1564-7. nom w mięśniach i stawach. Dzięki 9.Kahanov L, Eberman LE, Wasik M, Alvey stretchingowi uzyskujemy także więk- T.(2012); Exertional rehabdomyolysis in a colle- szą sprężystość mięśni, co poprawia giate american football player after preventive col- siłę i szybkość ich skurczów. Innym ko- d-water immersio. J Athl Train.; 47(2):228-32. rzystnym oddziaływaniem stretchin- 10.Yenchak AJ, Wilk KE, Arrigo CA, Simpson gu jest zwiększenie precyzji ruchu, CD, Andrews JR.(2011); Criteria-based mana- co w piłce nożnej jest ważne. Jakie Rozciąganie mięśni gement of an acute multistructure knee injury in a są niekorzystne czynniki wynikające klatki piersiowej professional football player: a case report.; J Orthop z stosowania stretchingu? Są to nie- Sports Phys Ther.; 41(9):675-86. korzyści wynikające z niepoprawnego 11.Petersen J, Thorborg K, Nielsen MB, wykonywania ćwiczeń. „Dobry” stret- Rozciąganie mięśni okolicy barku Rozciąganie mięśni Budtz-Jørgensen E, Hölmich P.(2011); Pre- ching polega na stopniowym i ostroż- przedniej strony podudzia ventive effect of eccentric training on acute ham- nym rozciąganiu mięśni. Należy pa- i stopy string injuries in men's soccer: a cluster-randomized miętać, aby nie wykonywać żadnych controlled trial.; Am J Sports Med.; 39(11):2296- gwałtownych ruchów i nie sprężyno- 303. wać. Popularnie stosowane ćwicze- 12.Stojanovic MD, Ostojic SM.(2011); Stret- nia gibkościowe polegają na stosowa- ching and injury prevention in football: current per- niu zamachów i sprężynujących pogłę- spectives. Res Sports Med.; 19(2):73-91. bień w celu rozciągnięcia mięśni. Takie 13.Reiman MP, Peintner AM, Boehner AL, ćwiczenia nie dają spodziewanych re- Cameron CN, Murphy JR, Carter JW.(2010); zultatów, a często ich wynikiem mogą Effects of dynamic warm-up with and witho- być kontuzje (naciągnięcia, zerwania). ut a weighted vest on lower extremity power per- Przy zamachach i pogłębieniach roz- Rozciąganie formance of high school male athletes.; J Strength ciągany mięsień „broni się” przed zbyt mięśni ręki Rozciąganie Cond Res.; 24(12):3387-95. gwałtownym rozciągnięciem poprzez mięśni rotatorów Rozciąganie 14.Soligard T, Nilstad A, Steffen K, Mykle- skurcz. Prowadzi to do mikrourazów, stawu biodrowego mięśni bust G, Holme I, Dvorak J, Bahr R, Andersen a „przewlekłe” stosowanie takich ćwi- Rozciąganie i mięśni pośladkowych palców TE.(2010); Compliance with a comprehensive czeń może prowadzić do trwałych mięśni okolicy stopy warm-up programme to prevent injuries in youth uszkodzeń włókien mięśniowych, odcinka football. Br J Sports Med.; 44(11):787-93. a w rezultacie zmniejszenie ich ela- lędźwiowego 15.Clark RA, Bryant AL, Pua YH.(2010); Examining styczności. A więc osiągany efekt jest kręgosłupa different aspects of functional performance using a wręcz przeciwny do zamierzonego. variety of bench throw techniques.; J Strength Cond Prawidłowe rozciąganie mięśni polega Rozciąganie Res.; 24(10):2755-61. na utrzymaniu mięśnia w pozycji roz- mięśni 16.Molacek ZD, Conley DS, Evetovich TK, Hinnerichs ciągnięcia przez pewien okres czasu. brzuchatych KR.(2010); Effects of low - and high-volume stret- Okres ten powinien trwać 10-30 sek. łydki ching on bench press performance in collegiate fo-
P O PI E L UCH otball players. J Strength Cond Res.; 24(3):711-6.
26 | Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | 27 Sprawozdanie Staż w Akademii SL Benfica Lizbona
Tomasz Woźnicki W Lizbonie są trzy I-ligowe zespoły: Benfica, Sporting oraz Belenenses. Benfica to najbardziej Dwa pierwsze, wraz z FC Porto, stanowią tzw. „wielką trójkę”, która pod utytułowana drużyna Organizacja i założenia w Portugalii: 7-krotny względem sportowym oraz organizacyjnym zdecydowanie przewyższa szkoleniowe Akademii finalista Ligi Mistrzów Caixa Futebol i 2-krotny zdobywca pozostałe kluby w kraju. Posiadają one doskonale rozwinięty system Akademia powstała w 2006 roku. Jej SLPucharu Europy, finalista Pucharu UEFA głównym celem jest zagwarantowanie wy- w 1983 roku, 32-krotny mistrz Portugalii, szkolenia dzieci i młodzieży, ich akademie piłkarskie zaliczają się sokiego poziomu treningowego oraz roz- 24-krotny zdobywca pucharu tego kra- woju edukacyjnego dla zawodników z na- ju i 4-krotny zdobywca superpucharu. do czołowych na świecie. ciskiem na takie wartości jak: szacunek, od- Klub został założony 28 lutego 1904 roku powiedzialność, solidarność, sprawiedli- jako Grupo Sport Lisboa przez Cosmego wość oraz tolerancja. Celem szkolenia jest Damião. Sport Lisboa e Benfica powstał to, aby jak największa liczba zawodników w 1908 z połączenia Grupo Sport Lisboa mogła odnosić sukcesy w zespole senior- z Grupo Sport Benfica. W Polsce nazywa- skim. Sztab trenerski wspomaga: psycho- ny jest Benfiką Lizbona. log, trener przygotowanie motorycznego, Benfica rozgrywa domowe mecze na dietetyk, skauci oraz analitycy. Kilku trene- Estádio da Luz w Lizbonie, liczącym 65647 rów zatrudnionych jest na etat w Benfice, miejsc siedzących. Stadion został wybudo- pozostali łączą pracę w klubie z innymi obo- wany na EURO 2004. Rozegrano tam finał wiązkami. Budżet Akademii wynosi około pomiędzy Portugalią i Grecją (0:1). W 2014 4 milionów euro rocznie. roku zostanie zaś tutaj rozegrany finał Ligi Wielu zawodników gra w młodzieżo- Mistrzów. wych reprezentacjach Portugalii. W kadrze Benfica, jako pierwszy klub w Portuga- U-17 (rocznik 1997) znajduje się aż 12 za- lii, założył swoją własną telewizję Benfica wodników kadry narodowej w tej katego- TV. Poza transmisją meczów pierwszego rii wiekowej. Jak mówią sami trenerzy – jest zespołu, telewizja retransmituje także me- to złoty rocznik w ich klubie. Ci zawodnicy cze zespołów młodzieżowych. Spotkania mają już podpisane zawodowe kontrakty. 10-latków w telewizji nie są niczym nad- Wszyscy w klubie wiążą z nimi duże nadzie- zwyczajnym na tym kanale. je. Zawodnicy zespołu U-19 poza rozgryw- kami krajowymi uczestniczą także w Mło- Akademia dej Lidze Mistrzów (te same grupy co w do- Główne centrum treningowe zespołów rosłej LM). Treningi w grupach młodszych Benfiki, od U-14 do pierwszej drużyny, znaj- oparte są na nauczaniu taktyki indywidu- duje się w kampusie w Seixal. Został on zbu- alnej i grupowej. Ograniczono nauczanie dowany w 2006 roku i kosztował 15 milio- wyizolowanej techniki, co wynika z tego, że nów euro. Miejscowość ta znajduje się oko- chłopcy, którzy przychodzą do Akademii, ło 20 kilometrów na południe od centrum Li- Budynek główny są selekcjonowani z bardzo dużej liczby za- zbony. Ośrodek posiada sześć pełnowymia- Akademii wodników. Zespół 20-osobowy jest wybie- rowych, oświetlonych boisk (w tym dwa ze rany z około 500 chłopców. Dostają się tyl- sztuczną nawierzchnią). Na terenie kampusu ko najlepsi technicznie i najszybsi. Co roku znajduje się hotel. Dwa piętra zajmują mło- najsłabsi zawodnicy odchodzą z Akademii, dzi gracze, trzecie piętro zarezerwowane jest a w ich miejsce zajmują nowi. dla zawodników pierwszego zespołu, któ- Młodzi zawodnicy trenują 2-3 razy w ty- rzy dzień przed meczem trenują w ośrodku. godniu przez około 90 min. Gry w przewa- Do dyspozycji piłkarzy Akademii jest siłow- dze są stosowane od najmłodszych lat. Już nia, stołówka, szatnie, zaplecze do odnowy 5-latkowie grają w systemie 2x1. Zawodni- biologicznej. Przy boiskach znajduje się sys- kom od najmłodszych lat wpajana jest za- tem kamer, który umożliwia nagrywanie tre- sada gry ze skrzydłowymi, np. poprzez gry ningu lub meczu, aby móc prześledzić po- z bocznymi strefami boiska, w których po- czynania drużyny. Zawodnicy pierwszego ruszają się tylko boczni pomocnicy (już od zespołu mają oddzielną stołówkę, siłownię U-6). Autorski program treningowy Stre- i pomieszczenia do odnowy biologicznej. et Football, stosowany w Akademii, opar- Na obiekcie znajduje się także stadion, ty jest na dużej liczbie gier, które odbywa- na którym swoje mecze rozgrywa Benfica ją się różnymi piłkami, na różnych zasadach B, która gra w II lidze. Cały ośrodek zajmuje oraz nawierzchniach. Dzięki temu młodzi 15 hektarów. zawodnicy na każdym treningu są stymulo- W Seixal trenują najzdolniejsi zawodni- W każdym roczniku w Benfice trzech naj- Bradze, Aveiro i Viseu. Poza wyżej wymienio- Boiska Akademii wani nowymi bodźcami. cy z całej Portugalii w wieku 14-18 lat. Sześć- zdolniejszych zawodników gra i trenuje ze nymi ośrodkami, klub posiada jeszcze kilka- Starsi zawodnicy w Campusie trenują dziesięciu z nich mieszka w hotelu. Kadry ze- starszymi kolegami. Klub pokrywa wszyst- naście szkół w Lizbonie i kilkanaście w całym cztery razy w tygodniu w zakresie 90-120 społów są około 20-osobowe. W młodszych kie koszty utrzymania piłkarzy w kampu- kraju (w sumie 22 szkoły), w których na za- min. Dzień po meczu najczęściej jest dniem rocznikach (U-14) są dwie drużyny, w naj- sie Seixal. sadzie franczyzy zawodnicy trenują pod egi- wolnym. Zawodnicy mają także treningi in- starszym roczniku (U-19) grają 17 i 18-lat- Klub posiada cztery ośrodki treningowe dą Benfiki. Wszyscy zawodnicy (poza Aka- dywidualne – raz w tygodniu przez 30 min. kowie. Rozgrywki młodzieżowe w Portuga- poza Lizboną. Szkoli tam najzdolniejszych demią w Seixal) płacą składki miesięczne Każdy trening na boisku poprzedzony jest
O ŹNI CK I lii U-15, U-17 oraz U-19 są rywalizacją ogól- 10 i 11-latków, którzy ze względu na dużą w wysokości 50 euro. Każdy zawodnik jest 20-30 min. rozgrzewką w siłowni z trenera- nokrajową. Pozwalają na to względnie małe odległość od Lizbony, nie mogą dojeżdżać zobowiązany do zakupu koszulek i dresu mi przygotowania motorycznego (ćwicze- odległości między miejscowościami. na treningi. Ośrodki te znajdują się w Faro, treningowego Benfiki we własnym zakresie. nia zapobiegające kontuzjom lub kształ- W
28 | Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | 29 Sprawozdanie
tujące siłę dynamiczną). Wszystkie zajęcia wychodzenia z pressingu poprzez poda- treningowe prowadzi 5-6 trenerów (tre- nie piłki do strefy z mniejszą liczbą graczy ner główny, asystent, trener bramkarzy, tre- przeciwnika; szybkie przejście z defensywy ner przygotowania motorycznego oraz je- do ofensywy i odwrotnie. den lub dwóch trenerów wolontariuszy Zastosowanie: wszystkie zespoły – najczęściej studenci). Treningi w starszych od U-14 do U-19; minimum trzy razy w ty- grupach często opierają się na dynamicz- godniu po 20-30 minut. nych fragmentach gry, w których skrzy- dłowi odgrywali znaczącą rolę. Często tak- Gra 7x7 na dwie bramki ustawione że trenowany jest kontratak w systemie 2x1 tyłem do siebie (Ryc. 2.) oraz 3x2. Treningi w grupach U-14 do U-19 Opis gry: Dwa zespoły grają na polu w Akademii przypominają treningi senior- 40x40 m z bramkami w środku pola usta- skie. Bardzo dużo jest gier zadaniowych, wionymi tyłem do siebie. Bramki wyznacza- z przewagą liczebną. Zwracana jest uwa- ją dwie strefy boiska. Bramkę można zdo- ga na elementy taktyczne i przygotowanie być po podaniu piłki do przeciwległej stre- motoryczne. Na grupę 20 zawodników tak- fy, w której odzyskało się piłkę. że jest pięciu, sześciu trenerów. Cel gry: zwiększenie umiejętności utrzy- Ryc. 1. Ryc. 4. mania piłki w zawężonym i skróconym polu Organizacja gry ofensywnej gry; wychodzenie na pozycję partnerowi i defensywnej w Akademii z piłką (szukanie trójkątów w grze), umie- Wszystkie drużyny grają w systemie jętność przenoszenia ciężaru gry (po odzy- 1-4-3-3 (zespoły 11-osobowe) oraz 1-2-3-1 skaniu piłki trzeba jak najszybciej podać ją (zespoły 7-osobowe). Filozofią Benfiki jest do drugiej strefy); umiejętność wycho- ofensywny styl gry, poparty częstym posia- dzenia z pressingu poprzez podanie piłki daniem piłki. Preferowane są krótkie poda- do strefy z mniejszą liczbą graczy przeciw- nia po ziemi, wysoki pressing zaraz po stra- nika; szybkie przejście z defensywy do ofen- cie piłki oraz szybkie przejście z atakowa- sywy i odwrotnie. nia do bronienia i odwrotnie. Zawodnicy Zastosowanie: wszystkie zespoły muszą się wykazywać dużą agresywnością od U-14 do U-19; 1-2 razy w tygodniu oraz ambicją w dążeniu do celu. po 20-30 minut. Zespoły młodzieżowe Benfiki grają z jedną „6” na boisku, która raczej nie ma Dynamiczny fragment gry wielu zadań ofensywnych. Zespoły kon- doskonalący podanie prostopadłe centrują się na szybkim ataku skrzydła- do skrzydłowego (ryc. 3.) mi, przez co być może trochę niewyko- Opis gry: podania piłki jak na rysunku. rzystani są zawodnicy na pozycjach „8” Cel gry: atak pozycyjny zakończony oraz „10”. Zawodnik na pozycji „9” jest ty- dośrodkowaniem z bocznej strefy boiska. powym graczem do wykańczania akcji, Zastosowanie: wszystkie zespoły nie ma on wielu zadań w chwili rozgry- od U-14 do U-19; trzy razy w tygodniu wania piłki przez swój zespół (raczej nie Ryc. 2. Ryc. 5. po 20-30 min. wychodzi po nią). Zawsze ma się znajdo- wać w polu karnym przy dośrodkowaniu Dietetyk prowadzi także wykłady uświa- Edukacja Gra 2x1 zakończona uderzeniem z bocznych stref boiska. W treningu wie- damiające młodym piłkarzom ważność Zawodnicy mieszkający w kampusie do bramki (ryc. 4.) le gier jest na bardzo małej przestrzeni, odpowiedniego odżywiania w karierze oraz ci, którzy mieszkają u rodzin w Lizbo- Opis gry: Zawodnik podaniem zza co wymusza szybką grę i szybkie myśle- sportowca; nie (klub szuka rodzin, u których mogliby bramki do jednego z przeciwników zaczy- nie. Trenerzy często przerywają grę i zwra- – Fizjoterapeuci, którzy prowadzą roz- mieszkać młodzi zawodnicy), są codzien- na grę 2x1. Zadaniem zespołu w przewadze cają uwagę na taktyczne niuanse. Naj- grzewkę przed treningiem oraz są odpo- nie dowożeni i odwożeni ze szkoły busami. jest zdobycie bramki. Zadaniem dla bronią- większym problemem w grze defensyw- wiedzialni za zastosowanie ćwiczeń prze- Na miejscu cały czas do dyspozycji zawod- cego jest odebranie piłki i uderzenie jak naj- nej odgrywa szybkie przejście z atako- ciwdziałającym kontuzjom (m.in. CorePer- ników jest dwóch nauczycieli, którzy poma- szybciej do bramki przeciwnika. wania do bronienia. Kilkukrotnie w sezo- formance) oraz trening siły. Ustalają oni in- gają w odrabianiu lekcji czy w problemach Cel gry: doskonalenie współpracy dwój- nie zespoły młodzieżowe (U-17 oraz U-19) dywidualnie dla każdego zawodnika pro- z nauką. Dla piłkarzy z najlepszą średnią kowej w ofensywie, doskonalenie gry 1x1 grają sparringi z zespołami seniorskimi gram ćwiczeń w systemie 6-tygodniowym. i bardzo dobrym zachowaniem fundowane w defensywie oraz ofensywie; doskonale- (nawet II liga) po to, aby miały okazję prze- Zawsze po tym okresie robione są testy, są nagrody. Dla piłkarzy, którzy często prze- nie uderzenia do bramki. trenować wariant obronny. Większość za- po których specjaliści ustalają program bywają na zgrupowaniach kadry narodo- Zastosowanie: wszystkie zespoły od łożeń akcji ofensywnych i defensywnych dla zawodnika; wej, Benfica stworzyła specjalny program U-5 do U-12; na każdym treningu po 20-30 z systemu gry 1-4-3-3 jest czerpanych z fi- – Psycholog, który jest do dyspozycji za- do nauki on-line. Chłopcy muszą codzien- minut lub zamiennie 3x2 (dochodzi współ- lozofii gry FC Barcelony. Trenerzy Benfiki równo trenerów jak i zawodników. nie logować się do systemu i odrabiać lek- praca dwójki obrońców między sobą – ase- wzorują się na podobnej organizacji gry. Wydział obserwacji i analizy jako jedy- cje podczas nieobecności w szkole. kuracja i przekazanie oraz obiegnięcie za- ny współpracuje także z pierwszym zespo- Przykładowe gry taktyczne oraz dyna- wodnika z piłką za plecami w ofensywie). Szkolenie bramkarzy w Akademii łem Benfiki. W Akademii nie analizuje się miczne fragmenty gry stosowane w Aka- W każdej grupie znajduje się minimum gry przeciwnika, jedynie trener może zle- demii: Gra 2x2 + 2 na dwie bramki (ryc. 5.) trzech bramkarzy (maksimum sześciu) Ryc. 3. cić obserwację gry własnego zespołu, po- Opis gry: W strefie środkowej dwa ze- w zależności od umiejętności zawodników szczególnych graczy (także biomechanicz- Gra 7x7 + 3 (ryc. 1.) społy grają na dwie bramki, dodatkowo na tej pozycji. Na każdym treningu obec- na zabawach (we wcześniejszym wieku BenficaLab – dział medyczny, obserwa- ną). Główne centrum obserwacji i analizy Opis gry: Na polu 20x30 m dwie druży- w strefach bocznych znajduje się dwóch za- ny jest trener bramkarzy, który najczęściej są już treningi bramkarskie); cja i analiza, skauting znajduje się w Seixal, analitycy nagrywa- ny w ustawieniu 3-1-3. Dodatkowo trzech wodników neutralnych (skrzydłowi). Po za- pracuje przez około godzinę indywidualnie W BenficaLab, do tego departamen- ją i archiwizują podczas weekendu około zawodników neutralnych. Jeden w środku graniu do stref bocznych żaden zawodnik z golkiperami, a następnie dołączają oni – Eagle Basic – U-14/U-15 – podstawo- tu należy m.in. dział medyczny, w którego 50 spotkań. pola i dwóch na dłuższych bokach poza po- nie może do niej wbiec. Skrzydłowi mają do swoich zespołów. Każda drużyna ma we elementy techniczne – forma ścisła; skład wchodzą: Wydział skautingu w Akademii odgry- lem gry. Zawodnicy grają na dowolną liczbę za zadanie dośrodkować piłkę do partnera. oddzielnego trenera bramkarzy. Jedną – Eagle One – U-16/U-17 – zaawanso- – Dietetyk – dba o właściwe odżywia- wa bardzo ważną rolę. W klubie pracuje kontaktów. Neutralni mogą podawać piłkę Cel gry: doskonalenie współpracy dwój- z najważniejszych cech, które są brane pod wany trening bramkarski; nia zawodników, którzy trenują w Aka- 80 skautów (19 koordynatorów w różnych między sobą. kowej; doskonalenie gry 1x1 w ofensywie uwagę przy naborze i selekcji, jest przewi- – Eagle Analyze – drużyna B/U-19 demii. Chłopcy mają indywidualnie roz- regionach kraju), którzy w każdy weekend Cel gry: zwiększenie umiejętność utrzy- i defensywie; doskonalenie dośrodkowania; dywany wzrost na poziomie min. 186 cm – trening bramkarski oparty na analizie za- pisane posiłki wg potrzeb i na stołów- obserwują po kilka spotkań grup młodzie- mania piłki w zawężonym i skróconym polu umiejętność ataku szybkiego (podanie do (na podstawie badań antropometrycznych). chowań na boisku; ce dostają odpowiednie porcje. Każdy żowych w całej Portugalii. Są trzy grupy gry; wychodzenie na pozycję partnerowi strefy bocznej po odebraniu piłki); umiejęt- W Akademii podzielono treningi dla – All Eagle – wszystkie zespoły – podsta- z nich zawsze po wakacjach i świętach Bo- priorytetowe dla skautów: z piłką (szukanie trójkątów w grze), umie- ność wyjścia z pressingu (podanie do strefy
O ŹNI CK I bramkarzy w zależności od wieku: wowy trening bramkarski; żego Narodzenia jest ważony, mierzony – pierwsza: U-12/13 jętność przenoszenia ciężaru gry (jak naj- bocznej, w której nie ma przeciwnika). – Eagle Zero – U-13/U-12 – podsta- – Medical Department injury preven- (m.in. pomiar tkanki tłuszczowej) i na – druga: U-10/11 oraz U-14/15 częstsze podanie piłki od jednego skrajne- Zastosowanie: wszystkie zespoły od wowe elementy techniczne często oparte tion – trening prewencyjny. podstawie tych analiz ustalana jest dieta. – trzecia: U-8/9, U-16/17, U-18/19 go neutralnego do drugiego); umiejętność U-7 do U-12; 1-2 razy w tygodniu po 20 min. W
30 | Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | 31 Nauczanie – trenowanie
wskazane sporty uzupełniające: pływa- nie, tenis ziemny, koszykówka, siatków- ka i inne; wskazane ćwiczenia rozciągające i rehabilitacyjne po treningach i w dni Okres przejściowy w piłce nożnej wolne. Opisywany zawodnik otrzymał plan, który zawierał sześć treningów wytrzy- małości ogólnej, dwa treningi na siłow- ni i dwa treningi o charakterze stabili- Przykładowe rozwiązanie na poziomie Ekstraklasy zacyjno-funkcjonalnym. Wyniki badań przeprowadzonych w dniu 4 stycznia 26.12.2012 - 02.01.2013 wykazały bardzo dobry poziom przy- W makrocyklu szkolenia piłkarskiego okres przejściowy jest okresem najkrótszym. Jego długość jest uzależniona m.in. od klasy Data Dzień Zadanie gotowaniaUwagi przed okresem przygoto- Wytrzymałość tlenowa [WT] -10 min trucht, 35 min bieg wg schematu 30 sek. wawczym „Wiosna 2013”. rozgrywkowej, od klimatu kraju, w którym odbywają się rozgrywki, od infrastruktury sportowej (podgrzewane płyty boiska). biegu na tętnie HRLT - 8/10 ud/min. Dwa treningi siłowe zalecone w okre- 30 sek. marsz [powtórzone 35 razy]. sie roztrenowania miały charakter fakul- W krajach europejskich, gdzie klimat jest łagodniejszy niż w Polsce, okres ten jest stosunkowo krótki. Liga niemiecka (Bundesliga) 26.12.2012 śr. Po treningu biegowym w domu mm brzucha [30x] i pompki [15x], 4 serie, w tym tatywny, bez szczegółowych parame- 2 serie brzuszków bocznych. trów. Były to dwa obwody po 10-12 sta- Przysiady na jednej nodze, druga noga oparta na podwyższeniu przodem i bokiem ostatni mecz w 2012 roku rozegrała 16 grudnia, a nową rundę rozpoczęła 18 stycznia. Liga włoska (Serie A) 21 grudnia-5 stycznia, liga 3x12 (na każdą nogę), rozciąganie 5 min. cji z zachowaniem zasady naprzemien- WT - 10 min trucht, 32 min bieg wg schematu: 40 sek. bieg na tętnie HRLT - 8 ud / nej pracy mięśniowej, liczba powtórzeń czeska (Gambrinus Liga) 26 listopada-22 lutego, liga angielska (Premier League) i liga hiszpańska (Primera Division) – brak przerwy. min/20 sek. marsz [powtórzone 32 razy] 12/16, obciążenia w określonych ćwi- Trening na siłowni 10/12 stacji. Na każdej stacji małe obciążenia do 50% masy czeniach 50% masy ciała. wej. Po ostatnim meczu ligowym wszy- ciała, liczba powtórzeń 12/16, praca naprzemienna kl. piersiowa mm (wyciskanie na Coraz wyższe wymagania stawiane Wojciech Jarosz scy zawodnicy otrzymali dwa dni wol- 27.12.2012 czw. ławeczce) mm brzucha (4x30), mm biceps (naprzemianstronne unoszenie ramion zawodnikom w zakresie motoryczno- z hantlami), mm triceps (unoszenie hantli zza głowy), mm nóg (przysiady ze sztangą, Trener UEFA A nego. Potem przeszli kompleksowe ba- wykroki z obciążeniem po 5 kg w ręce), mm pleców (ściąganie drążka do klatki ści oraz gra na sztucznych nawierzch- dania wydolnościowe i pomiar masy cia- piersiowej), mm barków (unoszenie hantli bokiem, przodem), itd. niach zmusza trenerów i zawodników ła. Na podstawie wyników badań i ogól- Do wykonania 2 obwody ! do wprowadzania do treningu piłkar- nalizując czas przerwy świą- nej oceny gry (ilości rozegranych minut WT - 10min trucht, 25min bieg wg schematu: 40 sek biegu: tętno HRLT - 5 ud/min / skiego ćwiczeń funkcjonalnych i ćwi- 15 sek. marszu oraz 10 min biegu wg schematu: teczno-noworocznej możemy w rundzie) każdy zawodnik otrzymał in- 28.12.2012 pt. czeń stabilizacyjnych. Trening funkcjo- zauważyć, że w najlepszych li- dywidualny plan treningowy oraz system 15 sek biegu: tętno HRLT - 4 ud/min / 15 sek. marszu. nalny jest kształtowaniem fundamen- gach europejskich przerwa kontrolujący indywidualną pracę trenin- Ćwiczenia stabilizacyjne w domu [patrz załącznik]. talnych wzorców ruchowych leżących ta jest bardzo krótka, bądź na- gową zawodnika (minitor pracy serca Su- WT - 10 min trucht. 20 min bieg wg schematu: 40 sek. bieg na tętnie HRLT - u podstaw motoryczności człowieka. wet nie występuje. Z punktu widzenia za- unto t6). Poniżej przedstawiono przy- 10 ud/min/20 sek. marsz [powtórzone 20 razy], 10 min bieg wg schematu: 20 sek. Jest to specyficzny, zaplanowany ciąg A bieg na tętnie HRLT - 5 ud/min/20 sek. marsz [powtórzone 15 razy], 4 min bieg wodnika, trenera i kibica, jest to rozwią- kładowy plan przygotowany dla zawod- wg schematu: 15 sek. bieg na tętnie HRLT - 2 ud/min/15 sek. marsz [powtórzone ćwiczeń od izolowanych do global- zanie bardzo korzystne. Zawodnicy i tre- nika, który w rundzie jesiennej rozgry- 8 razy]. nych obejmujących ruch we wszyst- nerzy są cały czas w rytmie meczowym, Na każdej stacji małe obciążenia do 50% masy kich płaszczyznach. Fundamentem wek Ekstraklasy grał przez 1034 minuty, 29.12.2012 sob. Trening na siłowni 10/12 stacji. co sprawia im ogromną radość, możli- a jego poziom tętna [HR] na poziomie ciała, liczba powtórzeń 12/16, praca naprzemienna kl. piersiowa mm (wyciskanie na tego procesu jest zintegrowane, wie- wość rozgrywania meczów o punkty. progu mleczanowego wyniósł 135 ud/min. ławeczce) mm brzucha (4x30), mm biceps (naprzemian-stronne unoszenie ramion lopłaszczyznowe działanie wymagają- Pokazywanie się kibicom w telewizji z hantlami), mm triceps (unoszenie hantli zza głowy), mm nóg (przysiady ze sztangą, Masa ciała zawodnika – 73 kg. wykroki z obciążeniem po 5 kg w ręce), mm pleców (ściąganie drążka do klatki ce przyspieszania, hamowania i stabili- i na stadionie daje satysfakcję i możli- Indywidualny plan zajęć dla piłkarza piersiowej), mm barków (unoszenie hantli bokiem, przodem), itd. zacji segmentów ciała. Ćwiczenia stabi- wość zarabiania pieniędzy. Ramy czasowe okresu przejściowego. Do wykonania 2 obwody! lizacyjne są stosowane w wielu dyscy- W polskiej Ekstraklasie przerwa Podokres wypoczynku biernego: 30.12.2012 niedz. Wolne plinach sportowych. Ćwiczenia te mają świąteczna, tzw. okres przejściowy 12.12. – 25.12.2012. WT - 10 min trucht, 25 min bieg wg schematu: 45 sek. bieg na tętnie HRLT - na celu wzmocnić mięśnie głębokie w 2012 roku zaczął się 10 grudnia i trwał Podokres wypoczynku czynnego: 31.12.2012 pn. 5 ud/min/25 sek. marsz [powtórzone 20 razy]. i zmniejszyć ryzyko kontuzji. do 4 stycznia. Start rundy wiosen- 26.12. – 03.01.2013. Ćwiczenia stabilizacyjne w domu [patrz załącznik]. W naszym kraju trwa debata, jak nej nastąpił 23 lutego 2013. 4-tygo- UWAGI: 01.01.2013 wt. Wolne NOWY ROK - spacery maksymalnie skrócić okres przerwy dniowy okres przejściowy to czas po- Zadania opracowano w celu utrzyma- WT - 10 min trucht,30 min bieg wg schematu: 35 sek. bieg na tętnie HRLT - 5 ud/min między jesienną rundą rozgrywek a roz- dzielony na dwa podokresy (mezocy- nia dobrego poziomu wytrzymałości i siły 02.01.2013 śr. / 25 sek. marsz [powtórzone 30 razy]. poczęciem rozgrywek na wiosnę. Je- kle). Pierwszy zawodnicy wykorzystu- na potrzeby lepszego wprowadzenia się 5 min. rozciąganie Odnowa. żeli okresy przejściowe zostaną skró- ją na urlopy. Najczęściej są to wyjaz- w trening okresu przygotowawczego: cone, będzie to dotyczyć tylko zespo- dy do ciepłych krajów, gdzie mogą wy- trenuj według indywidualnego pozio- łów Ekstraklasy. W pozostałych klasach począć fizyczne i psychicznie. Zawod- mu (progu LT) wytrzymałości ogólnej; kontroluj wagę – będziesz lepiej zno- zawodnicy, którzy ostatnio doszli rozgrywkowych długie przerwy zimo- nicy kontuzjowani mają czas na popra- sił trening w okresie przygotowaw- do zdrowia po kontuzjach, dodatko- we pozostaną. Przedstawiony plan wę stanu zdrowia przed kolejnym okre- czym; wo wzmacniają kontuzjowane miejsca treningowy może być wykorzysta- sem przygotowawczym. Podokres ten Ryc. 1. w miarę możliwości stosuj gimnastykę i okolice tych miejsc; ny dla zawodnika na każdym szczeblu nazywany jest wypoczynkiem biernym. Przykładowy poranną; trenuj w 100 % zgodnie z programem; rozgrywek. Po upływie tego czasu zawodnicy rozpo- wydruk czynają podokres wypoczynku czynne- z systemu go. Jest to czas bardzo istotny w proce- Suunto. sie treningowym, gdyż pozwala dobrze Zapis treningu 1. Ćwiczenie wykonujemy 4 x 45 sek. Odpo- 1 3 4 przygotować się do właściwego okresu z dnia 26.12.2013 czynek 60 sek. przygotowawczego z drużyną. 2. Ćwiczenie wykonujemy 4 x20 sek. (każda
Na przykładzie zespołu ekstrakla- strona). Przerwa 40 sek. sowego przedstawię plan treningo- 3. Przeskoki prawa lewa noga (dotknięcie
wy w tym podokresie przerwy zimo- kolanem podłoża) 4x20. Przerwa 60 sek. 4. Wyskoki obunóż z lądowaniem na jedną nogę 4 x 16, przerwa 60 sek. 2 Po ostatnim” meczu ligowym wszyscy 5. Poznane ćwiczenia na mięśnie brzucha 6 x 30, przerwa odpoczynkowa 120 sek. zawodnicy otrzymali dwa dni wolnego. 6. Uginanie ramion w podporze przodem (pompki) 5x20, przerwa 120 sek. o sz Potem przeszli kompleksowe badania 7. Dowolne ćwiczenia rozciągające kończy- ny górne i dolne. wydolnościowe i pomiar masy ciała Załącznik nr 1. Ćwiczenia stabilizacyjne i wzmacniające dla piłkarza Ekstraklasy, zalecane w podokresie przejściowym jar
32 | Nr 5 (116) 2013 Trener Trener Nr 5 (116) 2013 | 33 Trener