Ulaştırma Ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü.Pdf
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
© Ulaştırma Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, 2011 5846 Sayılı Fikir Eserleri Kanunu gereğince yazı ile izin almaksızın çoğaltılamaz. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir. Proje Yöneticisi: Kenan Bozgeyik Proje Koordinatörü: Aysu Müge Yeşil Proje Yayına Hazırlama: Sema Önder • Gaye Ölçen • Yeşim Ersöz Tashih: Mustafa Temur • Elif Selçuk ISBN: 978-975-493-031-3 T.C. Ulaştırma Bakanlığı Yayınları - 16 Ulaştırma ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü Yapım ve Grafik Tasarım: Rıhtım Ajans & Yayınevi Baskı: Özel Matbaası (Necati Bey Cad. Bilecik Psj. No: 27/26 Sıhhiye Ankara T: 0312 230 66 03) 1. Baskı; Ankara, Mart 2011 Ulaştırma ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü ile ilgili her türlü yorum ve önerileriniz için: Ulaştırma Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Emek Mah. Ulaştırma Bakanlığı 06500 Çankaya/ANKARA Tel: (0312) 203 13 43 Ulaştırma Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı’nın koordinasyonunda hazırlanıp sunulmuştur. ULAŞTIRMAve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ KOORDİNASYON VE YAYIMA HAZIRLAMA STRATEJİ GELİŞTİRME BAŞKANLIĞI Kenan BOZGEYİK - Strateji Geliştirme Başkanı • Aysu Müge YEŞİL - Uzman • Sema ÖNDER - Şef • Gaye ÖLÇEN - Veri Hazırlama ve Kontrol İşletmeni • Yeşim ERSÖZ - Memur • Mustafa TEMUR - Uzman Yardımcısı • Elif SELÇUK - Uzman Yardımcısı ÇALIŞMA GRUBU DLH İNŞAATI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Rasim ALICIOĞLU - Şube Müd. V. • Yavuz YEĞİN - Yüksek Mühendis • Serdar ÜNSAL - Yüksek Mühendis • Cem KİBRİTÇİOĞLU - Mühendis • Yakup UYSAL - Mühendis • Halil ÖNGÖREN - Mühendis • Murat FEYZİFAR - Mühendis • Gülsen KİZİROĞLU - Mühendis • L.Seval BİLTEKİN - Mimar • Serkan UÇAR - Tekniker • Aynur TAZE - Tekniker KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İlhan KAVASOĞLU - Şube Müdürü • Sina KİZİROĞLU - Şube Müd. Yard. • İbrahim KAYA - Şef • Ali Rıza AKBOYRAZ - Şef • Gülnur YAVUZ - Şef • Murat Dursun BARUT - Şef • Y.Adil ÖĞÜT - Şef • Nurgül GÖKÇE - Şef • Birol DEMİR - Şef • Şükrü Serdar YAKAR - Mühendis • Burhan İLHAN - Şehir Plancısı KARA ULAŞTIRMASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Hüseyin YILMAZ - Gen.Müd.Yard. • Ahmet GÜNER - Gen.Müd.Yard. • Zafer DAĞLAR - Daire Başkanı • M.Celal TÜMER - Daire Başkanı • Yılmaz KILAVUZ - Daire Başkanı • Yaşar ASİLER - Daire Başkanı • İzzet IŞIK - Daire Başkanı • Nurhan TÜFEKÇİOĞLU - Daire Başkanı • Mahmut GÜRSES - Daire Başkanı • Serpil HABİBOĞLU - Şube Müdürü • Nihal KURAK - Memur TCDD İŞLETMESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Mehmet TURŞAK - Daire Başkanı • Mehmet UYSAL - Şube Müdürü • Halim ÖZGÜMÜŞ - Şube Müdürü • Aydın YILMAZ - Şube Müdürü • İsmail TOPÇU - Şube Müdürü • Servet TEKİN - Şube Müd. V. • Kamuran BASKIN - Baş Mühendis • Hacer TULUMTAŞ - Uzman Mühendis • Erdal AKGÜN - Uzman Mühendis • Özer KUTLAY - Mühendis • Esat KARADUMAN - Mühendis • Çiğdem KÜÇÜK - Mütercim • Şakir AKTAŞ - Başrepartitör DHMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Gökhan SORKUNOĞLU - Şube Müdürü • Zerrin KURT - Şube Müd. V. • Cansel BİÇEN - Şube Müd. V. • Mehtap İYBAR - Şef • Sevda TURHAN ER - Hava Trafik Kontrolörü • Bahadır GÖBEOĞLU - Mühendis • Fatih AKSOY - Mühendis • Bünyamin Doğan - Mühendis • Ahmet KÖSE - Mühendis • Semih KARABULUT - Tekniker SİVİL HAVACILIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Burcu SULTAR - Mühendis DENİZCİLİK MÜSTEŞARLIĞI İsmail Hakkı GEDİKOĞLU - Uzman • Tanfer TEMİZKAN - Şef KIYI EMNİYETİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Mustafa ÇALIŞKAN - Daire Başkanı HABERLEŞME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Erkin GÜNER - Daire Başkanı • Muzaffer ÇALIŞKAN - Mühendis BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE İLETİŞİM KURUMU Nurdan ASLAN - Yüksek Mühendis TÜRKSAT ve Kablo TV Hizmetleri A.Ş. Anter TANRIVERDİ - Memur PTT GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Cemal DİNÇER - Daire Başkanı • Candan ŞENYÜZ - Şube Müdürü • Burcu YILDIZ - Memur THY A.O Yasemin ÖZTÜRK POAŞ Alp KARAHAN - Müdür TÖSHİD Musa ALİOĞLU - Genel Sekreter 07 SUNUŞ (Bir Sözlüğü Olmak…) 08 GİRİŞ (Bir Yerde Bir Sözlük Varsa) 11 KARAYOLLARI TERİMLERİ 79 KISALTMALAR (Karayolları) 91 DEMİRYOLU TERİMLERİ 145 KISALTMALAR (Demiryolu) 155 HAVAYOLU TERİMLERİ 256 KISALTMALAR (Havayolu) 287 DENİZCİLİK TERİMLERİ 337 KISALTMALAR (Denizcilik) 349 HABERLEŞME TERİMLERİ 376 KISALTMALAR (Haberleşme) BİR SÖZLÜĞÜ OLMAK… Bütün uygarlıkların yükselmesinde yolun ve yol kavramının kaldıraç etkisi vardır. Haberleşme de bu yol kavramının içindedir. Yazı ve yazılı kültür, uygarlıkların evrensel bir anlam kazanmasında, gelecek kuşaklara aktarılmasında en az yol kadar önem arz eder. Diğer yandan, ulaşım ve haberleşme, doğası ge- reği toplumun bütün kesimlerini birebir etkilediği kadar, ülkenin içinde bulunduğu bölgeden baş- layarak o ülkeyle ticari sosyal ve kültürel ilişkisi olan ülkeleri de etkilemesi açısından evrensel bir Binali YILDIRIM niteliğe sahiptir. T.C. Ulaştırma Bakanı Ulaşımın her alanında, bilişim ve haberleşmede kat ettiğimiz mesafe sadece ülke olarak bizim kazancımız değil, içinde bulunduğumuz coğraf- yanın da bir kazancıdır. Bugüne kadar ulaştırma ve haberleşme alanında eksikliğini hissettiğimiz bir sözlük çalışmasının yapılması da hem de sek- törümüz hem de literatürümüz açısından önemli bir kazançtır. “Ulaştırma ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü”, alanında bir “ilk” olduğu kadar, ilgililer için bir başucu kitabı değeri taşımakta ve yabancı te- rimlere Türkçe karşılık önerilmesi bakımından da önem arz etmektedir. Anlamlandırma ve ad koy- ma önceliğine sahip olanların dünyada söz sahibi olduğu gerçeği akıldan çıkarılmamalıdır. “Ulaştırma ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü” çalışmasında emeği geçen arkadaşlarımı tebrik ediyorum. BİR YERDE BİR SÖZLÜK VARSA Sözlükler bir dilin envanteridir. O dilin söz varlığını göstermenin ya- nında, dili kullanan toplumdaki değişimleri de sözlüklerden izlemek mümkündür. Alan sözlükleri ise o alanda çalışmalar yapanlar için birincil kaynak olma özelliğine sahiptir. Ulaştırmanın tüm alt sektörlerini kapsayacak şekilde hazırlanan “Ulaştırma ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü” çalışmasının, önemli bir ihtiyacı karşılayan bir alan sözlüğü çalışması olacağı düşünül- mektedir. Ayrıca bu çalışma, ulaştırma ve haberleşmenin her dalın- da gelişimin seyrinin de fotoğrafını vermektedir. Küreselleşme ile birlikte teknolojik gelişme çabaları tüm dünyaya hakim olmaya başlamış; ulaştırma ve haberleşme sektörüyle ilgili pek çok kavram, 21. Yüzyılın karakteristiğini oluşturmuştur. Ekono- minin can damarı olan ulaştırma ve haberleşme sektöründe yaşanan hızlı değişim çok sayıda yeni kavramın kullanımını da beraberinde getirmiştir. Dilimize eklenen bu yeni kavramlarda anlam birliğini sağlamak; bugüne kadar yapılmış çalışmaları gözden geçirmek ve güncelle- mek suretiyle hazırlanan bu çalışma için Bakanlığımız bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşlarının katılımı ile aşağıda isimleri belirtilen sektör çalışma grupları oluşturulmuştur: Karayolu Çalışma Grubu:Kara Ulaştırması Genel Müdürlüğü (KUGM) ve Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM), Demiryolu Çalışma Grubu:Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD), Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayi Anonim Şirketi (TÜ- LOMSAŞ), Türkiye Vagon Sanayi Anonim Şirketi (TÜVASAŞ), Tür- kiye Demiryolu Makinaları Sanayi Anonim Şirketi (TÜDEMSAŞ) ve DLH İnşaatı Genel Müdürlüğü, Denizyolu Çalışma Grubu: Denizcilik Müsteşarlığı, Demiryolları, Limanlar, Hava Meydanları (DLH) İnşaatı Genel Müdürlüğü ve Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü (KEGM), Havayolu Çalışma Grubu: Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğü, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) ve DLH İnşaatı Genel Müdürlüğü, Haberleşme Çalışma Grubu: Haberleşme Genel Müdürlüğü (HGM), Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme Anonim Şirketi (TÜRKSAT), Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), Türkiye Posta Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü (PTT). Sektör çalışma grupları, faaliyet alanlarına ilişkin verdikleri hiz- metlerden, kullandıkları ekipmana ve hizmetten faydalananların bu hizmetleri alırken kullandıkları araçlara kadar geniş bir yelpazede kullanılan terimleri; Terim İngilizce karşılığı Türkçe açıklaması formatına uygun olarak düzenlemişlerdir. Ayrıca sektörde en çok kullanılan ve bilinmesinde fayda görülen kısaltmalar da; Kısaltma Açılımı Türkçe karşılığı formatına uygun olarak düzenlenmişlerdir. Sektörel çalışma grupları tarafından tamamlanan çalışmalar Ba- kanlığımız Strateji Geliştirme Başkanlığı’na gönderilmiş ve bu ça- lışmalar incelenerek eksik görülen hususlar tespit edilmiş; gerekli düzeltme ve düzenlemeler yapılmıştır. Bakanlığımızın ortak çalışması olan bu sözlüğün, ancak onu kulla- nanların katkıları ile geliştirilip zenginleştirilebileceği düşünülmek- tedir. Ayrıca gelişen teknoloji, ihtiyaçların değişmesi zaman içinde yeni sözcüklerin ve terimlerin eklenmesini de gerektirecek; dilimizdeki sadeleşme eğilimi de daha uygun karşılıkların bulunmasına ve yer- leşmesine olanak sağlayacaktır. “Ulaştırma ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü” kullanıcıların katkıla- rıyla her geçen gün daha da gelişecektir. Strateji Geliştirme Başkanlığı Proje Yönetim ve Koordinasyon Grubu ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ KARAYOLLARI terimleri ada ahşap kazık / wooden pile A - ada / island Taşıma gücü zayıf ve gevşek malze- melerden oluşan zeminler üzerine - Yayaların geçme ve durmalarına, oturan köprülerin, temel sistemle- taşıtlardan inip binmelerine yara rinde kullanılan zeminden yapıya aktarılan deprem kuvvetlerini sö yan, trafik akımlarını düzenleme ve- nümleyen ve yükü sağlam zemine trafik güvenliğini sağlama amacıyla- ahşap köprü / wooden bridge yapılmış olan, araçların bulunama aktaran ahşap elemanlar. yacağı, koruyucu tertibatla belirlen adblue / adblue miş bölüm ve alan. Temel sistemi, ayakları ve döşemesi akaryakıt istasyonu / gas station - tamamen ahşap olan köprü. Motordan çıkan zehirli azot-oksit (NOx), karbonmonoksit (CO) ve hid - 2 Araçların esas itibariyle akaryakıt, rokarbonları kimyasal tepkimeyle 2 LPG,