Ulaştırma Ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü.Pdf

Proje Yöneticisi: Kenan Bozgeyik

Proje Koordinatörü: Aysu Müge Yeşil

Proje Yayına Hazırlama: Sema Önder • Gaye Ölçen • Yeşim Ersöz Tashih: Mustafa Temur • Elif Selçuk ISBN: 978-975-493-031-3

T.C. Ulaştırma Bakanlığı Yayınları - 16

Ulaştırma ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü

Yapım ve Grafik Tasarım: Rıhtım Ajans & Yayınevi

Baskı: Özel Matbaası (Necati Bey Cad. Bilecik Psj. No: 27/26 Sıhhiye Ankara T: 0312 230 66 03)

1. Baskı; Ankara, Mart 2011

Ulaştırma ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü ile ilgili her türlü yorum ve önerileriniz için:

Ulaştırma Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Emek Mah. Ulaştırma Bakanlığı 06500 Çankaya/ANKARA Tel: (0312) 203 13 43

Ulaştırma Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı’nın koordinasyonunda hazırlanıp sunulmuştur. ULAŞTIRMAve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ KOORDİNASYON VE YAYIMA HAZIRLAMA STRATEJİ GELİŞTİRME BAŞKANLIĞI Kenan BOZGEYİK - Strateji Geliştirme Başkanı • Aysu Müge YEŞİL - Uzman • Sema ÖNDER - Şef • Gaye ÖLÇEN - Veri Hazırlama ve Kontrol İşletmeni • Yeşim ERSÖZ - Memur • Mustafa TEMUR - Uzman Yardımcısı • Elif SELÇUK - Uzman Yardımcısı ÇALIŞMA GRUBU DLH İNŞAATI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Rasim ALICIOĞLU - Şube Müd. V. • Yavuz YEĞİN - Yüksek Mühendis • Serdar ÜNSAL - Yüksek Mühendis • Cem KİBRİTÇİOĞLU - Mühendis • Yakup UYSAL - Mühendis • Halil ÖNGÖREN - Mühendis • Murat FEYZİFAR - Mühendis • Gülsen KİZİROĞLU - Mühendis • L.Seval BİLTEKİN - Mimar • Serkan UÇAR - Tekniker • Aynur TAZE - Tekniker

KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ İlhan KAVASOĞLU - Şube Müdürü • Sina KİZİROĞLU - Şube Müd. Yard. • İbrahim KAYA - Şef • Ali Rıza AKBOYRAZ - Şef • Gülnur YAVUZ - Şef • Murat Dursun BARUT - Şef • Y.Adil ÖĞÜT - Şef • Nurgül GÖKÇE - Şef • Birol DEMİR - Şef • Şükrü Serdar YAKAR - Mühendis • Burhan İLHAN - Şehir Plancısı

KARA ULAŞTIRMASI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Hüseyin YILMAZ - Gen.Müd.Yard. • Ahmet GÜNER - Gen.Müd.Yard. • Zafer DAĞLAR - Daire Başkanı • M.Celal TÜMER - Daire Başkanı • Yılmaz KILAVUZ - Daire Başkanı • Yaşar ASİLER - Daire Başkanı • İzzet IŞIK - Daire Başkanı • Nurhan TÜFEKÇİOĞLU - Daire Başkanı • Mahmut GÜRSES - Daire Başkanı • Serpil HABİBOĞLU - Şube Müdürü • Nihal KURAK - Memur

TCDD İŞLETMESİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Mehmet TURŞAK - Daire Başkanı • Mehmet UYSAL - Şube Müdürü • Halim ÖZGÜMÜŞ - Şube Müdürü • Aydın YILMAZ - Şube Müdürü • İsmail TOPÇU - Şube Müdürü • Servet TEKİN - Şube Müd. V. • Kamuran BASKIN - Baş Mühendis • Hacer TULUMTAŞ - Uzman Mühendis • Erdal AKGÜN - Uzman Mühendis • Özer KUTLAY - Mühendis • Esat KARADUMAN - Mühendis • Çiğdem KÜÇÜK - Mütercim • Şakir AKTAŞ - Başrepartitör

DHMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Gökhan SORKUNOĞLU - Şube Müdürü • Zerrin KURT - Şube Müd. V. • Cansel BİÇEN - Şube Müd. V. • Mehtap İYBAR - Şef • Sevda TURHAN ER - Hava Trafik Kontrolörü • Bahadır GÖBEOĞLU - Mühendis • Fatih AKSOY - Mühendis • Bünyamin Doğan - Mühendis • Ahmet KÖSE - Mühendis • Semih KARABULUT - Tekniker

SİVİL HAVACILIK GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Burcu SULTAR - Mühendis

DENİZCİLİK MÜSTEŞARLIĞI İsmail Hakkı GEDİKOĞLU - Uzman • Tanfer TEMİZKAN - Şef

KIYI EMNİYETİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Mustafa ÇALIŞKAN - Daire Başkanı

HABERLEŞME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Erkin GÜNER - Daire Başkanı • Muzaffer ÇALIŞKAN - Mühendis

BİLGİ TEKNOLOJİLERİ VE İLETİŞİM KURUMU Nurdan ASLAN - Yüksek Mühendis

TÜRKSAT ve Kablo TV Hizmetleri A.Ş. Anter TANRIVERDİ - Memur

PTT GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Cemal DİNÇER - Daire Başkanı • Candan ŞENYÜZ - Şube Müdürü • Burcu YILDIZ - Memur

THY A.O Yasemin ÖZTÜRK

POAŞ Alp KARAHAN - Müdür

TÖSHİD Musa ALİOĞLU - Genel Sekreter 07 SUNUŞ (Bir Sözlüğü Olmak…)

08 GİRİŞ (Bir Yerde Bir Sözlük Varsa)

11 KARAYOLLARI TERİMLERİ 79 KISALTMALAR (Karayolları)

91 DEMİRYOLU TERİMLERİ 145 KISALTMALAR (Demiryolu)

155 HAVAYOLU TERİMLERİ 256 KISALTMALAR (Havayolu)

287 DENİZCİLİK TERİMLERİ 337 KISALTMALAR (Denizcilik)

349 HABERLEŞME TERİMLERİ 376 KISALTMALAR (Haberleşme)

BİR SÖZLÜĞÜ OLMAK… Bütün uygarlıkların yükselmesinde yolun ve yol kavramının kaldıraç etkisi vardır. Haberleşme de bu yol kavramının içindedir. Yazı ve yazılı kültür, uygarlıkların evrensel bir anlam kazanmasında, gelecek kuşaklara aktarılmasında en az yol kadar önem arz eder. Diğer yandan, ulaşım ve haberleşme, doğası ge- reği toplumun bütün kesimlerini birebir etkilediği kadar, ülkenin içinde bulunduğu bölgeden baş- layarak o ülkeyle ticari sosyal ve kültürel ilişkisi olan ülkeleri de etkilemesi açısından evrensel bir Binali YILDIRIM niteliğe sahiptir. T.C. Ulaştırma Bakanı Ulaşımın her alanında, bilişim ve haberleşmede kat ettiğimiz mesafe sadece ülke olarak bizim kazancımız değil, içinde bulunduğumuz coğraf- yanın da bir kazancıdır. Bugüne kadar ulaştırma ve haberleşme alanında eksikliğini hissettiğimiz bir sözlük çalışmasının yapılması da hem de sek- törümüz hem de literatürümüz açısından önemli bir kazançtır. “Ulaştırma ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü”, alanında bir “ilk” olduğu kadar, ilgililer için bir başucu kitabı değeri taşımakta ve yabancı te- rimlere Türkçe karşılık önerilmesi bakımından da önem arz etmektedir. Anlamlandırma ve ad koyma önceliğine sahip olanların dünyada söz sahibi olduğu gerçeği akıldan çıkarılmamalıdır. “Ulaştırma ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü” çalışmasında emeği geçen arkadaşlarımı tebrik ediyorum. BİR YERDE BİR SÖZLÜK VARSA

Sözlükler bir dilin envanteridir. O dilin söz varlığını göstermenin ya- nında, dili kullanan toplumdaki değişimleri de sözlüklerden izlemek mümkündür. Alan sözlükleri ise o alanda çalışmalar yapanlar için birincil kaynak olma özelliğine sahiptir. Ulaştırmanın tüm alt sektörlerini kapsayacak şekilde hazırlanan “Ulaştırma ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü” çalışmasının, önemli bir ihtiyacı karşılayan bir alan sözlüğü çalışması olacağı düşünül- mektedir. Ayrıca bu çalışma, ulaştırma ve haberleşmenin her dalın- da gelişimin seyrinin de fotoğrafını vermektedir. Küreselleşme ile birlikte teknolojik gelişme çabaları tüm dünyaya hakim olmaya başlamış; ulaştırma ve haberleşme sektörüyle ilgili pek çok kavram, 21. Yüzyılın karakteristiğini oluşturmuştur. Ekono- minin can damarı olan ulaştırma ve haberleşme sektöründe yaşanan hızlı değişim çok sayıda yeni kavramın kullanımını da beraberinde getirmiştir. Dilimize eklenen bu yeni kavramlarda anlam birliğini sağlamak; bugüne kadar yapılmış çalışmaları gözden geçirmek ve güncelle- mek suretiyle hazırlanan bu çalışma için Bakanlığımız bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşlarının katılımı ile aşağıda isimleri belirtilen sektör çalışma grupları oluşturulmuştur: Karayolu Çalışma Grubu:Kara Ulaştırması Genel Müdürlüğü (KUGM) ve Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM), Demiryolu Çalışma Grubu:Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD), Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayi Anonim Şirketi (TÜ- LOMSAŞ), Türkiye Vagon Sanayi Anonim Şirketi (TÜVASAŞ), Tür- kiye Demiryolu Makinaları Sanayi Anonim Şirketi (TÜDEMSAŞ) ve DLH İnşaatı Genel Müdürlüğü, Denizyolu Çalışma Grubu: Denizcilik Müsteşarlığı, Demiryolları, Limanlar, Hava Meydanları (DLH) İnşaatı Genel Müdürlüğü ve Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü (KEGM), Havayolu Çalışma Grubu: Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) Genel Müdürlüğü, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) ve DLH İnşaatı Genel Müdürlüğü, Haberleşme Çalışma Grubu: Haberleşme Genel Müdürlüğü (HGM), Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme Anonim Şirketi (TÜRKSAT), Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), Türkiye Posta Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü (PTT). Sektör çalışma grupları, faaliyet alanlarına ilişkin verdikleri hizmetlerden, kullandıkları ekipmana ve hizmetten faydalananların bu hizmetleri alırken kullandıkları araçlara kadar geniş bir yelpazede kullanılan terimleri;

Terim İngilizce karşılığı Türkçe açıklaması formatına uygun olarak düzenlemişlerdir. Ayrıca sektörde en çok kullanılan ve bilinmesinde fayda görülen kısaltmalar da;

Kısaltma Açılımı Türkçe karşılığı formatına uygun olarak düzenlenmişlerdir. Sektörel çalışma grupları tarafından tamamlanan çalışmalar Ba- kanlığımız Strateji Geliştirme Başkanlığı’na gönderilmiş ve bu ça- lışmalar incelenerek eksik görülen hususlar tespit edilmiş; gerekli düzeltme ve düzenlemeler yapılmıştır. Bakanlığımızın ortak çalışması olan bu sözlüğün, ancak onu kulla- nanların katkıları ile geliştirilip zenginleştirilebileceği düşünülmek- tedir. Ayrıca gelişen teknoloji, ihtiyaçların değişmesi zaman içinde yeni sözcüklerin ve terimlerin eklenmesini de gerektirecek; dilimizdeki sadeleşme eğilimi de daha uygun karşılıkların bulunmasına ve yer- leşmesine olanak sağlayacaktır. “Ulaştırma ve Haberleşme Terimleri Sözlüğü” kullanıcıların katkıla- rıyla her geçen gün daha da gelişecektir.

Strateji Geliştirme Başkanlığı Proje Yönetim ve Koordinasyon Grubu

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ KARAYOLLARI terimleri ada ahşap kazık / wooden pile A - ada / island Taşıma gücü zayıf ve gevşek malze- melerden oluşan zeminler üzerine - Yayaların geçme ve durmalarına, oturan köprülerin, temel sistemle- taşıtlardan inip binmelerine yara rinde kullanılan zeminden yapıya aktarılan deprem kuvvetlerini sö yan, trafik akımlarını düzenleme ve- nümleyen ve yükü sağlam zemine trafik güvenliğini sağlama amacıyla- ahşap köprü / wooden bridge yapılmış olan, araçların bulunama aktaran ahşap elemanlar. yacağı, koruyucu tertibatla belirlen adblue / adblue miş bölüm ve alan. Temel sistemi, ayakları ve döşemesi akaryakıt istasyonu / gas station - tamamen ahşap olan köprü. Motordan çıkan zehirli azot-oksit (NOx), karbonmonoksit (CO) ve hid - 2 Araçların esas itibariyle akaryakıt, rokarbonları kimyasal tepkimeyle 2 LPG, yağ ve basınçlı hava gibi ihti zararsız azot (N ), karbondioksit ve - yaçları ile ayrıca kişilerin ilk yardım su buharına (H O) dönüştüren, % / scour ve zorunlu diğer ihtiyaçlarının sağ 32,5afuyman üre solüsyonu. akıllılandığı ulaşımyer. sistemleri / intelligent transportation systems / aggregate agregaKöprü ayağında oyulma. - - Elektronik teknolojisinin ulaştır- Belirli gradasyona ve kaliteye sa ma sektörüne uygulanması (trafik hip kayaç parçaları, çakıl, kırmataş, yönetimi, yol kullanıcılarını bilgi kum vb. gibi mineral malzeme veya ağır kusurlu araç / gross defective lendirme, elektronik ücret toplama bunların karışımı. sistemleriaks / axle vb.). - -

Muayene sonucunda tamirine ihti Üzerinde bir veya daha fazla tekerle yaç duyulacak derecede eksiklikler ağır taşıt / heavy vehicle ğin döndüğü otomobil eksenine dik tespit olunan araç. birakü mil. / battery - Karayolları üzerinde seyreden ve Elektrik enerjisini kimyasal enerji toplam yüklü ağırlığı 10 tondan faz halinde depo ederek, devrelerine la olan otobüs, kamyon ve treyler / wooden grid elektrikli alıcılar bağlandığı zaman ahşaptipi taşıtlar. ızgara - bu kimyasal enerjiyi tekrar elektrik - alıştırmaenerjisine çeviren / adaptation cihaz. Sağlam zemin üzerine oturan köp rü temelleri altında kullanılan, ze min ile köprü temel tabanı arasında Dere yatağından ya da sökümden- çıkarılan orijinal köprü taşlarının elastomer mesnet görevi görerek,- zeminden yapıya aktarılan deprem birleşim yerlerinin düzeltilerek kul kuvvetlerini sönümleyen ahşap ele lanılması. man.

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 12 KARAYOLLARI terimleri

araç geçme aliyman / alignment anroşman / riprap - - - Yolun proje yatay hattındaki doğru Köprü ayaklarını ve akarsu kena altsal kısmı.geçit / underpass rındaki yapıları oyulmaya karşı ko ruyan iri taşlarla yapılan tahkimat - çeşidi.antifriz / antifreeze Karayolunun diğer bir karayolu veya demir yolunu alttan geçmesini sağ - layanalt temel yapı. tabakası / subbase course Suyun donma sıcaklığını düşürüp, motorun soğuk havalarda zarar gör - mesini önlemek amacıyla motorun Üstyapı temel tabakasını taşımak soğutma suyuna katılan etilen glikol üzere taban zemini üzerine yerleşti- gibiantrepo maddeler. / bonded warehouse rilen, belirli fiziksel özelliklere sahip granüler malzemeden oluşmuş üst ambaryapı tabakası. / warehouse Gümrük mevzuatı hükümlerine göre - açılmasına izin verilen ve gümrük- idaresine verilen beyannameyle- Kapalı alanda eşya muhafaza edil ampatman / encasement gümrük idaresi gözetimi ve deneti mesine olanak sağlayan yer. mi altında eşyanın muhafaza edildi anyonikği yer. bitüm emülsiyonu / ani- onic bitumen emulsion anaKademeli kiriş temel. / main girder - - Köprününana kontrol boyuna merkezi kirişi. / main con- Bitüm emülsiyonlarında kullanı trol center lan emülgatörlerin bitümde çözü- nen kısmı negatif yüklü ise üretilen emülsiyon anyonik bitüm emülsiyo Otoyol ücret toplama sistemlerinin nudur.aplikasyon / application ve trafik yönetim sistemlerinin bağlı olduğuana yol genel / main merkez. road (arterial road) - Yolara ekseninin soğutucu araziye / intercooler, uygulanması. aftercooler Ana trafiğe açık olan ve bunu ke sen karayolundaki trafiğin, bu yolu- geçerken veya bu yola girerken, ilk Turboşarjerden silindirlere giden geçiş hakkını vermesi gerektiği işa havanın havayla (intercooler) veya araba / car retlerleanaliz süresibelirlenmiş / analysis karayolu. period suyla (aftercooler) soğutulması. - - İlk inşaat ve ileride yapılacak takvi Tekerlekli, motorlu veya motorsuz - araç / vehicle ye dahil olmak üzere, değişik proje her tür kara taşıtı. lendirmelerin ekonomik karşılaştır ankraj yapılması / anchorage malarının yapıldığı zaman süresi. Motorluaraç geçme veya /motorsuz passing taşıt. - -

Uygulanan çekme yükünün yük taşı Trafikte aynı yönde seyreden araç yan tabakaya aktarılması. 13 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ araç muayene istasyonu - ariyet ocağı / borrow pit - lardan arkada bulunan aracın önde ki araç ya da araçları soldaki şerit Ariyet malzemesinin temin edildiği araç muayene istasyonu / vehicle ten geçmesi. ocak.arka dikiz aynası / rear view mirror inspection station -

Arkadan gelen araçları görmeyi sağ Araçların niteliklerinin tespit ve layanarkadan ayna. çarpmalı kaza / rear- kontrol edildiği, bunun için gerekli end collision cihaz ve personeli bulunan ve araç - muayenesinin yapıldığı ve muayene kanallarının olduğu sabit yapıdaki Aynı yönde giden araçlardan arka tesisler.araç muayene raporu / vehicle in- dan giden bir aracın diğer bir araca spection report arkadan çarpması sonucu meydana arşivoltgelen kaza (süs tipi. kemeri) / archivolt - - Karayolu araçlarının özellikleri ve teknik bilgiler ile muayene sonuçla Taşıyıcı kemerin üzerinde ve ona bi araçrının tartıyer aldığı/işlendiği istasyonu / vehicle belge. weigh tişik olarak yapılan dekoratif amaçlı station dışaart çekim taşkın /kemer. post tension

- Araçların yüklü veya yüksüz olarak Kalıbın içine yerleştirilen öngerme- sabit veya taşınabilir cihazlarla tar donatılarının, beton döküldükten tıldığıarazi taşıtıyer. / land vehicle sonra, beton yeterli mukavemeti ka - zanıncaasfalt betonu germe işleminin/ asphalt concreteyapılması. - Karayolunda yolcu veya yük taşıya- bilecek şekilde imal edilmiş olmakla Belirli gradasyondaki agrega ve fil beraber bütün tekerlekleri motor ler ile bitümlü bağlayıcının belirli dan güç alan veya alabilen motorlu şartlarda karışımından meydana arazöztaşıt. kamyon / sprinkler truck gelen yüksek niteliğe sahip bir sıcak karışım.asfalt distribütörü / asphalt distributor arıziSulama servis kamyonu. / occasional service -

- Bitümemülsiyon püskürtme maki Ne düzenli yolcu taşımacılığı ne de nesi. mekik servis tanımına giren bir ser vis.ariyet malzemesi / borrow material

Yarmadan çıkan malzemenin dolgu için yeterli miktarda veya uygun- nitelikte olmaması halinde uygun bir malzeme ocağından alınan mal zeme. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 14 KARAYOLLARI terimleri

ATA karnesi asfalt emülsiyonu / asphalt emul- asfalt yol / asphalt road sion - - Kırılmış ve elenmiş değişik gradas Bitümün su içinde uygun emülgatör yonda agrega tiplerinin ile, karışım- ler aracılığıyla dağılması ile oluşan formülü esaslarına uygun olarak- asfaltmalzeme. kaplama / asphalt pavement bitümlü bağlayıcı ile bir plentte ka - rıştırılarak yeterli temeller ile proje sindeki profil ve enkesitlerine uygun Mineral agrega ile bitümlü bağla asfaltolarak yapılan yüzey yol. tabakası / asphalt yıcının karışımı ile elde edilen yol surface course asfaltkaplaması. kazıyıcı / asphalt milling machine - Bir asfalt kaplamanın genellikle aşınma tabakası olarak da isimlen Ömrünü tamamlamış bitümlü sıcak asmadirilen köprü en üst tabakası./ suspension bridge karışım tabakalarının kazınması - amacıyla kullanılan araç. - Gelen yükün taşıyıcı halatlar aracı lığıyla ana taşıyıcı kabloya ve ank rajlar vasıtasıyla zemin veya kayaya aktarıldığıastar tabakası köprü / tipi. prime coat

Emici bir yüzeye uygulanmış, düşük vizkositeliaşındırıcı sıvı / abrasive asfalt. -

Kar ve buz mücadelesinde kullanıl mak üzere en büyük dane boyu 9,5- mm’den büyük olmayan elenmiş asfalt plenti / asphalt plant kum, kırılmış elenmiş ocak taşı, cü rufaşınma vb. malzemeler. (malzemede) / abrasion

Bitümlü sıcak karışım üretim tesisi. - Yapı malzemelerinin yüzeylerinin çeşitli etkiler (hava, su vb.) nedeniy aşınmale bozulması. tabakası / wearing course

- Binder tabakası üzerine gelen ve üstyapının en üst tabakasını oluştu ATAran bitümlü karnesi sıcak / ATA karışım (temporary tabakası. admission) carnet -

Uluslararası ATA sözleşmesi ve eş- yanın yurtdışına çıkarılma amacına göre farklılık gösteren ek sözleşme 15 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ ataşman (makinede) - baba taşı / king post stone - ler kapsamında, taraf ülkeler ara sında, başka herhangi bir belgeye Köprübaşlarına ve korkuluğun baş gerek duyulmaksızın, eşyanın geçici langıç kısımlarına konulan özellikli olarak ithalat ve ihracatını sağlayan taşlar. gümrükataşman belgeleri. (makinede) / attach- ment

Makineye takılarak, farklı işlerin B yapılmasına olanak sağlayan ilave / preliminary design bağ kirişi / transverse beam teçhizat.avan proje -

Projenin uygulamadan önceki, ke Kolonların burkulmasını önlemek / separator ayırıcısinleşmemiş hali. için, kolonlar arasına yapılan altyapı - elemanı.bağlantı pimi / king pin - Taşıt yollarını veya yol bölümleri - ni birbirinden ayıran, bir taraftaki- Yarı römorkun çekicinin beşinci te taşıtların diğer tarafa geçmesini keri ile bağlantısını sağlayan ve döv yasaklayan, engelleyen veya zorlaş bağlantıme çelikten yolu mamul / link bir road parça. tıran karayolu yapısı, trafik tertibatı veyaayrılma gereci. şeridi (yavaşlama şeri- di) / deceleration lane Bir kavşak yakınında karayolu taşıt yollarının birbirine bağlanmasını- - sağlayan, kavşak alanı dışında kalan Bir platformdan ayrılacak olan bir ve tek yönlü trafiğe ayrılmış olan ka taşıtın hızlı trafik akımından ayrıl rayolubakım kısmı. ekibi / maintenance team dıktan sonra ilerideki kurba güvenle - girmek için yavaşlamasını sağlayan - / maximum weight azamibir hız değiştirmeağırlık şeridi. Şube hudutları içindeki yollarda ba- kım ve onarım hizmetlerini yürüt mek üzere bakım işçilerinden oluş Taşıtın güvenle taşıyabileceği azami bakım işçisi / maintenance worker / maximum turulan ekip. yükleazami birlikte dingil ağırlığı. ağırlığı axle load - Bakım hizmetlerini yerine getiren bakımevisanat sınıfı /personel. maintenance center Araçların karayolu yapılarında gü - venle ve yapıya zarar vermeden geçebilmeleri için saptanan dingil Şube şefliklerine bağlı olarak yol ba azami toplam ağırlık / maximum ağırlığı. banketkım hizmetlerini / shoulder yürüten birim. total weight

- Yaya yolu ayrılmamış karayolunda, Araçların karayollarında güvenle ve taşıt yolu kenarı ile şev başı veya- yapıya zarar vermeden geçebilmele hendek iç üst kenar arasında kalan ri için saptanan toplam ağırlık. ve olağan olarak yayaların ve hay ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 16 KARAYOLLARI terimleri

beton katkı malzemesi - başlık kirişi / bent cap vanların kullanacağı, zorunlu hal - lerde de araçların faydalanabileceği Köprü ayaklarının üzerinde bulunan barbakan / weeb hole kısım. ve üzerinde boyuna kirişlerin otur - duğubekoloder, üstyapı bekokepçe elemanı. / back-hoe - loader Yapının arkasından gelen suyu bo şaltmak üzere istinat duvarları üze basık sivri kemer / lowered pointed rinde bırakılan drenaj elemanı. Önünde yüklemeyi sağlayan kepçe, arch arkada kazıcı kısımdan oluşan iş - makinesi. - Üzengi çizgisini beşe bölerek orta daki bölümün iki noktasından kar şılıklı olarak çizilen daire yaylarının kesişmesi ile meydana gelen ve Türk mimarisinde çok kullanılmış olan kemerbasit kiriş tipi. köprü / simple beam bridge beşinci teker (çeki tablası) / - fifth wheel - Kirişleri elastomer mesnetlere otu ran, sürekli olmayan (moment ak Çekici kamyon şasileri üzerinde, tarmayan)basit plak köprü köprü sistemi. / simple slab bridge aracın boyuna monte edilmiş ve yarı - römorkların king pin adı verilen- - bağlantı elemanını içine güvenli bir Plakları elastomer mesnetlere otu şekilde kilitleyecek halde tasarlan beton / concrete ran, sürekli olmayan (moment ak mış olan bir parça. başkasıtarmayan) hesabına köprü sistemi. yapılan taşı- - ma / transport for the account of someone else Çimento, agrega, su ve gerektiğin de kimyasal ve mineral katkıların- - uygun oranlarda ve homojen olarak Bir taşımacılık işletmesi tarafından karıştırılmasıyla oluşturulan, baş karşılığı alınmak üzere gerçekleşti langıçta plastik kıvamda olup şekil- başlangıç-sonrilen taşıma işlemi. etüdü / origin-des- verilebilen, zamanla çimentonun tination survey hidratasyonu ile katılaşıp sertle - şerek mukavemet kazanan bir yapı - malzemesi.beton katkı malzemesi / concrete Bir bölgedeki yolcu ve taşıt trafiği additives nin seyahat başlangıç ve bitiş nok- - taları hakkında bilgi toplama amaçlı - yapılan etüt. Yol kenarı anket uygu- Betonun bazı özelliklerini iyileştir lama yöntemi, plaka kayıt yöntemi, mek veya betona özel nitelikler ka posta ücreti ödenmiş kartlar yönte zandırmak amacıyla kullanılan ince mi gibi çeşitli yöntemler. malzeme.

17 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ beton kemer köprü beton kemer köprü / concrete arch bridge - gesinde “römork takabilir” ifadesi varsa römorkuyla birlikte veya tek bisiklet / bicycle Ana açıklığı kemer şeklinde olan, ba başına kamyonu ifade eden terim. betonsınca çalışan sökülmesi köprü / sistemi. peel off En çok 3 tekerleği olan ve üzerinde Betonun çeşitli nedenlerle ufalanıp bulunan insanın adale gücü ile pedal dökülmesi.bezeme (süsleme) / ornament veya tekerleği döndürmesi suretiyle hareket eden ve yolcu taşımalarında bisikletkullanılmayan yolu / motorsuz bicycle road, taşıt. cycle Mimarlık ürünü ve her tür kullanım track eşyası üzerinde süsleme amacıyla bifuelyapılan araç çalışmaların / bi-fuel vehicletümü. Karayolunun, sadece bisikletlilerin bitümkullanmalarına / bitumen ayrılan kısmı. Aracın farklı iki yakıt ile çalışabilme özelliğinde olmasıdır.Farklı yakıtlar farklı depolarda muhafaza edilirler. Ham petrolün rafine edilmesinden- Yakıtlardan biri benzin veya mazot elde edilen yada doğal asfalt olarak- bilgi işaretleri / informatory signs diğeri ise CNG , LPG veya hidrojendir. bulunan, hemen hemen yada tamamen toluende çözünen ve ortam sı caklığında çok viskoz yada katıya ya Yol kullanıcılarını, yol ve çevresi ile- kın olan, görünürde buharlaşmayan yol güzergâhında bulunan yerleşme bitümadeziv veemülsiyonu su geçirmeyen / bitumen malzeme. birimleri ve yolculuk sırasında gere emulsion kebilecek diğer yardımcı hizmetler - hakkındabinder tabakası bilgilendiren / binder işaretler. course - Bitümün su içinde uygun emülgatör ler aracılığıyla dağılması ile oluşan Temel tabakası üzerine gelen bitüm malzeme.bitümlü bağlayıcı / bituminous lübinek sıcak oto karışım / riding tabakası. automobile binder - Binmeyebirim iş yarayan/ unit work otomobil. - Ana bileşeni bitüm olan bağlayıcıla bitümlürın tümünü temel kapsayan tabakası malzeme. / bituminous base course Keşif özetinde ismi ve fiyatı bulu nan, ölçü ve ödenmesi ayrı yapılan iş kısımları.birim maliyet / unit cost - Bağlayıcı veya bağlayıcısız bir temel tabakası üzerine inşa edilen bitümlü - bombe (yol çatı eğimi) / camber Yol bileşenlerinin yapım, bakım, iş bağlayıcılı sıcak karışım tabakası. letme vb. harcamalarının birim cin - sindenbirim taşıtmaliyeti. / unit vehicle - Yol platformundaki suların yüzeysel - drenajını sağlamak amacıyla yol en Yarı römorku veya römorkuyla bir kesitinde eksenden iki kenara doğru likte çekiciyi veya araç tescil bel uygulanan negatif eğim. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 18 KARAYOLLARI terimleri

brükner bordür / kerb, curb boykesit / profile, longitudinal section - - Kaldırım ve refüjleri yoldan ayırmak ve yol yüzeyine gelen suları rögarla Yol ekseninin düşey düzlemdeki iz ra iletmek vb. amaçlarla, kaldırım ve boyunadüşümü veyadevamlı kotlu çizgi yol ekseni. / longitudi- refüj kenarlarına dizilen çeşitli boy nal continuous line ve kesitlerde betondan imal edilen - bosajyapı elemanı. / bossage - - Trafik seyir halinde taşıtların önün deki araçları geçmemeleri gerektiği boyuna kesikli çizgi / longitudi- Antik duvar örgüsünde dikdörtgen- ni belirten çizgi. nal dashed line ler prizması biçiminde yontulmuş- taş bloklarının hafif dışbükey bıra - kılmış, kaba ya da düz olarak işlene - boşbilen giriş ön yüzlerine / unladen verilen entry ad. Trafik seyir halinde taşıtların önün deki taşıtları geçebileceklerini belir boyuna paralel devamlı iki - ten çizgi. / longitudinal double continu- Boş bir aracın yük veya yolcu almak- çizgi ve aracın kayıtlı olduğu ülke toprak ous line larına bu yük veya yolcuyu bırak mak için diğer ülkenin topraklarına - boşaltmagirmesi. / unloading Trafik seyir halinde her iki yöndeki trafikte de öndeki araçların geçile bölünmüşmeyeceğini yolbelirten / dual çizgi. carriageway, boşaltmaYükün araçtan gözü indirilmesi. (hafifletme divided road gözü) / discharcing cell

- Bir yöndeki trafiğe ait taşıt yolunun Feyezan durumunda çalışan ve aynı- bir ayırıcı ile belirli şekilde diğer zamanda köprü ayaklarına aktarı yöndeki taşıt yolundan ayrılması ile lan yükleri azaltmak amacı ile açıl meydana gelen karayolu. mışboşluklu göz. plak köprü / hollow slab bridge

Tabliyesindebowstring köprü boşluk / bulunan bowstring köprü. girder bridge

- Ana taşıyıcı sistemi beton kemer olup, ara çubuklar ile üstyapıyı taşı brükner / mass haul diagram boyayan köprü ve cam sistemi. küreciği tabanca- ları / paint and glass beads guns - - Yarmadan dolguya veya ariyetten dolguya ve yarmadan depoya yapı- Yol üstü çizgi ve işaretleme taban lacak en ekonomik taşımaların ve caları. bunların mesafelerinin grafik gös terimi. 19 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ buzla mücadele buzla mücadele / ice removal çarpma yastığı / crash cushion

- - Yağan karın buzlaşmasını ya da yol Genellikle refüj başlarında kullanılan- sathındaki nemin ve suyun buzlaş ve kaza anında aracın içerisinde bulu masını önlemek amaçlı tuz yada tuz- nanların maruz kalacağı şiddeti azal aşındırıcıbüz (boru) ile menfezyapılan çalışma./ pipe culvert çatlaktacak şekilde / cracks tasarlanan cihazlar.

Yüzeysel drenaj için kullanılan daire Asfalt kaplamanın taşıma gücünü kesitli demirsiz yapılar. kaybetmesi sonucu yüzeyde oluşan bozulmaçatlakların şekli. doldurulması / crack sealing - - C Yol üst yapısındaki çatlakların bi canlı bitkisel siper / living tree tümlü bağlayıcı malzeme ile doldu fence rulması.çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) ön raporu / draft environmental impact assessment (DEIA) cepBitkisel / lay-bay kar siperi. -

Çevresel etki değerlendirmesi ça Taşıtların kısa süreli duruşlar için lışmalarının sonuçlarını içeren ön faydalandıkları belirli uzunluktaki çekicirapor. / truck tractor, road tractor CMRgenişletilmiş belgesi yol / CMR kısmı. road waybill - - - Römork ve yarı römorkları çekmek CMR anlaşmasının hükümlerini ka için imal edilmiş olan ve yük taşıma bul eden ülkelerce kullanılan bir ka yançekme motorlu kazığı taşıt. / tension bar rayolu taşıma belgesi.

Köprü temellerinde kullanılan ve çekmeyeçelik ağ /yarayan steel wire kazık. mesh Ç - Taşıt yoluna şevlerden taş, kaya vb. çaplanmış moloz taş / hammer- düşmesini engellemek amacıyla kul dressed rubble stone lanılançelik kafes tel ağ. kirişli köprü / steel - truss girder bridge - Kenarları çekiçle düzeltilmiş dik dörtgen ya da çok kenar yüzlü düz Üst yapısı çelik kirişlerden meydana çarpacak / bolster gün yüzeyli taş. gelen ve bir noktada toplanan köprü sistemi.çelik kirişli köprü / steel bridge Taşların kenarlarındaki fazlalıkları düzeltmekte kullanılan geniş ağızlı Kirişleri çelik malzemesi ile yapılan taşçı aleti. köprü.

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 20 KARAYOLLARI terimleri

çok bölmeli gaz konteyneri çelik kutu kesitli köprü / steel çığ tüneli / snow shed box girder bridge -

Yolu çığ etkilerinden korumak ama Üstyapısı çelik levhalardan olan, cıylaçıkmalı yapılan kiriş tünel. köprü / cantilever levhaları kaynak veya bulonlarla beam bridge çerçevebirleştirilen kiriş köprü köprü sistemi. / rigid frame beam bridge - Üst yapısı mesnete basmayan kirişli çıkmalıköprü sistemi. plak köprü / cantilever Üstyapısı ile altyapısı monolitik (be slab bridge raber) çalışan ve kiriş ile tasarlanan birçerçeve köprü plak sistemi. köprü / rigid frame slab bridge Üst yapısı mesnete basmayan plak - tabliyeliçift tamburlu köprü sistemi.asfalt silindiri / double drum asphalt roller Üstyapısı ile altyapısı monolitik (be raber) çalışan ve tabliyesi plak olan çimento / cement birçevre köprü yolu sistemi. / peripheral road Çift bandajlı yol silindiri. - - - Transit trafiğin kent merkezine gir Su ile karıştırıldığında hidratasyon meksizin geçişini sağlamak ama reaksiyonları ve prosesler nedeniy- cıyla yapılan ve kenti kuşaklayan le priz alan ve sertleşen bir hamur karayolu.çığ / avalanche (pasta) oluşturan ve sertleşme son - rası suyun altında bile dayanımını ve kararlılığını koruyan, inorganik ve dağın bir noktasından kopup yuvar çimentoince öğütülmüş şerbeti hidrolik / grout bağlayıcı. lanan ve yuvarlandıkça büyüyen kar kümesi.çığ durdurucular / avalanche arresters Çimentoluçizgi çimlendirme akıcı harç. / stripe sodding - - Çığın akışını yavaşlatmak ve dur Dolgu şevlerinde çim parçalarının durmak amacıyla çığ birikme bölge yola paralel olarak çizgiler halinde sinin üst sınırına yakın inşa edilen çizgiselyerleştirilmesi harita işlemi. / graphical, analog yapılar.çığ engelleri / avalanche retarders map - - Çığ patikalarına inşa edilen, çığın Dijital özelliği olmayan harita, ana hareket enerjisini dağıtarak çığ bi çizgisellog harita. yük / line load rikme bölgesinin küçültülmesini sağlayançığ saptırıcı yapılar. yapılar / avalanche deflectors çokDoğrusal bölmeli yayılı gaz yük. konteyneri / - multiple element gas container

Çığın akış yönünü değiştirmek ama cıyla inşa edilen sedde ve duvarlar. Bir bağlantı elemanıyla birbirine bağlanan ve sabit bir yüzeye veya

21 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ çok şeritli yollar - yere tutturulmuş birden fazla bölüm kapıdan kapıya kendi nam ve hesabı veyaçok şeritli eleman yollar içeren /yapı. multilane roads na dağıtımını yapan gerçek ve tüzel kişiler.dairesel kemer / circular arch

Her bir yöndeki trafik için en az iki- şeridi bulunan ve 3 km’den daha kısa Yarım çember biçiminde, yarıçapı ile damıtma (destilasyon) / distil- olmamak koşulu ile trafiğin periyo- yüksekliği eşit olan kemer. dik olarak kesintiye uğratılabileceği lation erişim kontrolsüz veya yarı kontrol çökmelü karayolları. (kaplamada) / falling down Bitümlü malzemelerin, belirtilmiş - sıcaklıklarda buharlaşan miktarı ile - kalıntının miktar ve niteliğini tayin Çatlakları kapsayan veya kapsama damperetmek. kasa / dump box yan ve esas kaplama sathına naza ran alçakta kalmış nisbeten küçük - boyuttakiçörten / gargoyle yerler. Kamyonlara özel hidrolik donanımı- sayesinde, kasa içindeki dökme yü kün boşaltılabilmesi için 45 dere Köprü döşemelerinin üzerine gelen celik eğim alabilen kasa tipini ifade kar ve yağmur sularını köprüden damperlieder. kamyon / dump truck uzaklaştırmak için yapılan, tempan duvarlarından dışarı doğru uzanan yonuçürütme taşı oluk. (tarihi köprüler) / Kasasını arkaya ya da yana yatırarak extraction dayanmayükünü boşaltabilen yapıları /kamyon retaining türü. structures - - Sökülmesi mümkün olmayan yer - Yol platformunun tasarım standart lerde yonu taşı imalatın etrafındaki- sağlam olan taşlara zarar vermeden larına uygun olarak yerleştirilebil- gerekli görülen yerlerde yeterli de meleri için her iki tarafında yeryüzü rinlikte taşın alınarak yerine sağlam kotlarında fark yaratmak üzere ha taşların yerleştirilmesi işi. zırlanan destek yapıları olup, köprü kanat duvarları, kazılara destek, doğal topografyaya dolgu şevinin- paralel gitmesi veya kamulaştırma D nedeniyle şevi sınırlandırmak ama dağ geçidi / mountain pass debicıyla tasarlanan/ flow destek yapıları. - - Akarsuyun herhangi bir kesitinden Bir dağ ya da tepe sırasında, bir ta debriyaj / clutch raftan öbür tarafa geçiş imkânı tanı birim zamanda geçen su miktarı. - yandağıtım alçak işletmecisinoktaya verilen / distributor isim. - Motorla vites kutusu arasındaki irti Tek parçada en fazla 5 kilogram batı keserek vites değiştirme olana ağırlığındaki kargoların kısa sürede ğı sağlayan aktarma organı. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 22 KARAYOLLARI terimleri

dingil ağırlığı etüdü debuşe / debushing - - malarını önlemek için yol platformu devlet yolu / state road Köprü ve menfezlerde suyun geçişi na uygulanan enine eğim. demiryolune ayrılan kesit. geçidi (hemzemin geçit) / railway crossing (level - crossing, grade crossing) Belediyeler veya diğer kurumların - sorumluluğunda bulunan yollar dı- - şında kalan ve transit trafiği illere, Karayolu ile demiryolunun aynı se limanlara, tersanelere, havaalanla viyede kesiştiği bariyerli veya bari rına, demiryolu istasyonlarına ve dengeliyersiz geçit. konsol / balanced cantilever sınır kapılarına kesintisiz olarak ulaştırandış boylama ana karayolu.kiriş / fascia beam

Yapım tekniği açısından, kirişlerin diferansiyel / differential ayağın her iki tarafına doğru eşit Dış boyuna kiriş. - uzunluktaki imalatla ilerleyen bir köprüdepo /yapım warehouse sistemi. - Bir akstaki iki teker arasındaki de virdilatasyon dengesini / sağlayan expansion aksam. Eşyanın açık ve kapalı alanda muha depo alanı / waste deposit faza edilmesine uygun olan yer. dinamometreGenleşme, genişleme. / dynamometer

Yarma fazlası veya niteliksiz kazı depo malzemesi / waste material Motorun çıkış gücünü ölçen bir alet, malzemesinin depolanacağı alan. motordingil test / axle cihazı, bremze tezgahı. - - Yarma fazlası veya niteliksiz kazı Tekerleklerin üzerinde döndüğü me malzemesi.deprem takozu / shear key - tal aksam. Üzerinde tek lastik olan lar tek dingil, çift teker takılanlar dingil ağırlığı / axle load Köprülerde deprem etkilerini sö çift dingil olarak ifade edilir. - nümleyecekderivasyon yapı / derivation elemanı. - Araçlarda aynı dingile bağlı teker Çalışma alanını kuruya almak için leklerden karayolu yapısına aktarı dingil ağırlığı etüdü / axle load derzsuyun / yönlendirilmesi joint işlemi. lan ağırlık. survey

İki yapı gereci, elemanı ya da yapının - derziki bölümü dolgusu arasında / joint kalan filler, aralık. sealer Karayolu üzerinde seyreden ağır- taşıt trafiğinin, karakteristik özel liklerini yol üst yapılarının proje dever / superelevation Ek dolgusu, macun. lendirilmesinde kullanılacak taşıt- eşdeğerlik faktörlerini ve karayolu- - yük taşımalarını tespit etmek ama Yatay kurplarda merkezkaç kuvveti cıyla dingil ağırlığı değerlerinin be nedeniyle taşıtların dışarıya savrul lirlenmesi için yapılan etüt.

23 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ dingil aralığı/dingil açıklığı dingil aralığı/dingil açıklığı / donatılı zemin / reinforced earth wheelbase - - Projede gösterilen veya idare tara- Birbirini takip eden tekerleklerin fından belirtilen yerlerde, kamulaş merkezleridingil eşdeğerlik arasındaki faktörü mesafe. / axle tırma alanının sınırlı olduğu yerler load equivalency factor de, köprü kenar ayakları çevresinde - vb. yerlerde temel betonu üzerine,- prekast yüzey elemanların (panel), Belirli bir dingil yükünün bir üstya - geri dolgu tabakalar içerisine yer- pıya yaptığı etkiye (zarar faktörü) leştirilen yüksek aderanslı sıcak- eşit bir etki oluşturan standart din daldırma galvaniz kapamalı çelik şe gildireksiyon yükü (8,2 /ton) steering tekerrür sayısı. - ritler veya yüksek çekme dayanımlı plastik şeritlere bağlanması ile inşa - dönel kavşak / roundabout Bir aracı istenilen tarafa yönlendir- edilen yapı. mek için ön tekerleklerin istikame tini sağa veya sola değiştiren meka Trafiğin bir orta ada etrafındaki nizma.direksiyon simidi / steering wheel - platformda tek ve saat ibresinin aksi- - yönünde hareket ettiği, üç veya daha Sürücünün uyguladığı hareketle di fazla yolun birleşmesiyle oluşan eş döşeme (tarihi köprüler) / floor reksiyon milinin dönmesini sağla düzey kavşak. yandolduran parça. / filler - Üzerinden araçların ve insanların- Tehlikeli maddeleri tanklara, tan geçtiği, genellikle kesme taş veya kerlere, mobil tanklara ya da tank Arnavut kaldırımı tarzında taş mal drenaj / drainage konteynerlere, batarya tanklara, çok- zeme ile kaplanan köprü bölümü. bölmeli gaz konteynerine, bir araca- veya büyük ya da küçük bir kontey - nere dökme olarak dolum yapan iş Yağmur, kar veya dolu olarak yol letme.dolgu / fill yüzeyine veya yakınına düşen yü - - zeysel sular ile yeraltı sularının yola - zarar vermeyecek biçimde uzaklaş Yol gabarisinin proje düşey hat (kır drenajtırılması. alanı / drainage area (basin) mızı hat) kotlarına uygun olarak teş- kil edilebilmesi amacıyla yapılan ve doğal zemin ile yol üstyapısı arasın Topoğrafik olarak sınırları belli ve da kalan kısmı. içindeki bütün yüzey sularını belirli duktilitebir yönde boşaltan / ductility arazi parçası.

Çekilerek uzatıldığı zaman büyük gerilmeler altında kopmaya karşı malzemenindurak / stop gösterdiği direnç. -

Kamu hizmeti yapan yolcu taşıtla

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 24 KARAYOLLARI terimleri

eğimli bıçaklı dozer - düz bıçaklı dozer / bull dozer - rının yolcu veya hizmetlileri bindir meleri, indirmeleri veya duraklama Önünde düz bıçak bulunan dozere ları için yatay ve düşey işaretlerle verilendüz demir isim. / plain bar belirlenmişduraklama yer. / standing - düzDüz demirkaplama çubuk, / plain nervürsüz cover slab demir. Trafik zorunlulukları dışında araç ların, yolcu indirmek ve bindirmek, eşya yüklemek, boşaltmak veya Tempan duvarı ile köprü giriş ve beklemek amacı ile kısa bir süre için çıkışlarındaki kanat duvarlarında durdurulması.durma / stopping kullanılan dikdörtgen şeklindeki düzeltmetaşlar. tabakası / correction course, adjustment course Kırmızı ışık, yetkililerin dur işareti,- - yol kapanması gibi her türlü trafik zorunlulukları nedeni ile aracın dur Mevcut bir yüzeydeki düzensizlik duruşdurulması. görüş mesafesi / stopping leri, üzerine yapılacak kaplamanın- sight distance inşasından önce gidermek amacıyla kullanılan, değişebilen kalınlıklı ta düzenlibaka. sefer / regular journey Sürücülerin bir tehlikeyi fark edip - duyarlılıkdurabilmeleri analizi için gerekli / sensitivity mesafe. analysis Tespit edilmiş bir güzergâhta önce den açıklanmış yerleşme birimleri - arasında belirli bir zaman ve ücret Bir projenin kapsamında yer alan- tarifesinedüzenli yolcu göre yapılanservisi taşımalar. / regular değişkenlerin projenin fayda ve ma passenger service liyetlerini nasıl ve ne derecede et kileyeceğini belirlemek için yapılan - düşeyanaliz. gabari / vertical clearence Bir zaman tarifesine uygun olarak ve oturma biletlerinin ücretlendi rildiği belirli bir güzergâh üzerinde Düşeydüşey açıklık.işaretleme / vertical signing ikili ve transit yolcu taşınan hizmet türü. Yol kaplaması dışına dikilen direk ve benzeri elemanlara monte edilen trafik işaret levhaları ile diğer trafik düşeykontrol kurp elemanlarını / vertical kapsar. curve - E eğim / grade Birbirini izleyen farklı eğimlerde ki proje düşey hatlarını birleştiren parabolik veya dairesel düşey yol Koteğimli farkının bıçaklı ara dozermesafeye / tilt oranı. dozer düşeykesimi. yük / vertical load Önünde eğimli bıçak bulunan dozere Şakuli yük. verilen isim.

25 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ eğitim merkezi eğitim merkezi / training centre emanet harcama / force account - expenditure

Mesleki yeterlilik eğitiminin verildi ekipbaşı / foreman - ği yer. Kuruluşun kendi bütçesi, elemanları ve - makine parkı ile gerçekleştirdiği faali - emlakyetlere ilişkin beyan yapılan değeri harcamalar. / real estate Şube hudutları içindeki yollarda ba- value statement kım ve onarım hizmetlerini yürüt - mek üzere bakım işçilerinden oluş ekonomik analiz / economic turulan ekibe amirlik yapan kişi. Emlak vergisi kanununa göre ge analysis nel beyan dönemlerinde taşınmaz - - maliki veya hissedarları tarafından - Yatırım önerisine bağlanan kaynak belediyelere verilen emlak beyanna emniyetmelerinde kemeri belirtilen / safety değer. belt, seat ların geliş yerine bakmadan, bu kay belt nakların sağlayacağı fayda düzeyini belirlemek ve buna dayalı olarak bir- projenin red ya da kabul edilmesi Araçlarda sürüş anında sürücü ve veya seçenek önerilerinin karşılaş- yolcuların güvenliklerini sağlamaya tırılmasını, bir başka ifadeyle bir yönelikemniyetsiz bir düzenek. araç / unsafe vehicle yatırım önerisinin kullanacağı kay- - nakları dikkate alarak sağlayacağı - faydalar yönünden yeterli ölçüde ca Can ve mal emniyeti ile trafik güven zip olup olmadığını ortaya çıkarmak liği açısından tehlikeli olacak dere içinekonomik yapılan fizibiliteanaliz. / economic cede kusurların/eksikliklerin tespit feasibility edildiğien düşük araç. su seviyesi / lowest - water level - - Bir yatırımın pozitif ve negatif de- ğerlerinin karşılaştırılarak, ekono Su seviyesinin en az olduğu dönem mik açıdan yapılabilir olup olmadı endeki yüksek kotu. su seviyesi / highest ekonomikğının araştırılması. maliyet / economic cost water level - -

Ekonomik analize konu olan mali Su seviyesinin en fazla olduğu dö ekspres yol / expressway yetlerin vergiler hariç toplamı. nemdekienkesit /kotu. cross section - - - Sınırlı erişme kontrollü ve önemli Yol gövdesi tabakaları ve elemanla- kesişme noktalarının köprülü kav rının yeterli genişlikte bir arazi kul şak olarak teşkil edildiği bölünmüş lanımını da kapsayacak şekilde ek elastomerana karayolu. mesnet / elastomeric mesnet sene dik düşey düzlem ile arakesiti.

Birelevasyon mesnet çeşidi./ elevation

Köprü ayağı. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 26 KARAYOLLARI terimleri

EX1 enleme kirişi / diaphragm eşdüzey kavşak / intersection - - Ana kirişler arasında bulunan ve ri İki veya daha fazla karayolunun aynı jit bir çerçeve oluşmasını sağlayan düzlemde kesişmesi sonucunda olu kiriş.erişme kontrollü karayolu (oto- eşitlikşan kavşak / station türü. equation yol) / access controlled highway - - - Ripaj, varyant veya ölçüm farklılık Özellikle transit trafiğe tahsis edi ları nedeni ile kotta veya kilometre len, belirli yerler ve şartlar dışında- de yapılan değişikliklerin geri (G) ve giriş ve çıkışın yasaklandığı, yaya, ileri (İ) olarak belirtilmesi (örneğin hayvan ve motorsuz araçların gire 6+845.12G/6+840.33İeşya/kargo terminali gibi). / goods/ mediği, ancak izin verilen motorlu- cargo terminal araçların yararlandığı ve trafiğin - özel kontrole tâbi tutulduğu kara esasyolu. açıklık / main span Karayolu taşıma yönetmeliğinde belirtilen özellikleri haiz ve yurt içi ve uluslararası eşya/kargo taşımacıla esnek üstyapı / flexible superstruc- - En büyük açıklık. rı/işletmecileri ve/veya acenteleri, ture komisyoncuları, taşıma işleri orga nizatörleri ile bunların eşya/kargo - gönderenlerine/gönderilenlerine Tesviye yüzeyi ile sıkı bir temas eşya/yük / goods/load sağlayan ve yükleri taban zemini hizmet veren yapı veya tesis. ne dağıtan bir üstyapı şekli olup, stabilitesi agrega kilitlenmesine, İnsandan başka taşınabilen canlı dane sürtünmesine ve kohezyona etriyeveya cansız / stirrup her türlü nesne. esneklikbağlıdır. / resiliance - - Ana taşıyıcı donatının etrafına sarı Yol üstyapısının yük altında oluşa etütlan demir. paftası / map sheet bilecek değişimleri karşılayabilme / resilient esneklikyeteneği. modülü (Mr) modulus Yol projesi yapımında kullanılmak üzere gerekli görülen genişlikte- ve güzergâh boyunca 1/2000 veya Üstyapı malzemelerinin tekrar eden 1/1000 ölçekli gibi değişik ölçekler eşdeğer dingil yükü standart yükler altındaki elastiklik modülü. evsahibide hazırlanmış ülke olan/ host harita. country dingil sayısı (EDY) / equivalent - axle load Taşımacının aracının kayıtlı olmadı ğı ve taşımacının yerleşik olmadığı Değişik ağırlıkta ve sayıdaki dingil ülkede faaliyet gösterdiği akit taraf yüklerinin bir üstyapıda meydana- toprakları.EX1 / EX1 getirdiği toplam etkiye eşdeğer bir - etki oluşturan 8,2 ton dingil yükü nün tekerrür sayısı. Tüm ülkelere taşınacak ürünle ilgi li bütün bilgileri içeren ihracatçılar 27 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ farklı seviyeli kavşak - birliği ve çıkış yapılacak gümrüğün ziyette, yol boyunca, bir kenara düz onayladığı belge. gün ve üniform bir biçimde konmuş fillermalzeme malzeme yığını. / filler

- Bağlayıcı malzemenin özelliklerinde F değişiklik yapmak amacıyla karı farklı seviyeli kavşak / inter şımlara eklenen ince daneli minarel change finansaltoz. analiz / financial analysis

- İki veya daha fazla karayolunun Projenin gerçekleşmesi için kuruluş farklı düzlemlerde kesişmesi ile olu döneminde gerekli toplam yatırım- faunaşan kavşak. / fauna tutarı ve açıldıktan sonraki işletme döneminde gerektirdiği işletme gi derleri ile sağladığı gelirleri tahmin Jeolojik bir dönemle ya da yöreyle etmek ve bu tahminler çerçevesinde- / benefit ilgili,fayda hayvanların tümünün yaşamı. yatırım önerisini değerlendirerek başarı derecesini belirlemek için ya pılanfinansal analiz. maliyet / financial cost Projenin ekonomik ömrü süresince - fayda/maliyetbeklenen kazançlar. oranı / benefit- cost ratio Finansal analize konu olan maliyet- lerin her türlü vergiler, faiz, fonlar, - sübvansiyonlar, kamulaştırma be Bir yatırımın belli bir faiz oranına - finişerdeli dahil (serici) toplamı. / finisher, paving göre indirgenmiş gelirlerinin topla and laying machine mı ile indirgenmiş giderlerinin top - ferağ verme / alienation lamı arasındaki oran. - Yol üstyapısının (alttemel, temel, bi tümlü sıcak karışım ve beton) seril Gayrimenkul malikinin mülkiyet - floramesinde / flora kullanılan araç. hakkını devretmek veya üzerinde başkası lehine bir hak kurmak ama- cıyla tapu sicil müdürlüğüne gelip, Bir jeolojik dönem ya da yöre ile ilgili düzenlenen resmi senedi imzalaya forekazıkbitki yaşamı. / bored pile rak başkası lehine tescilini istemesi - feyezaneylemi. / overflow Kazıklı temellerde kullanılan altya fotogrametripı elemanı. / photogrammetry Akarsuyun debisinin olağandışı bir şekilde arttığı tehlikeli derecedeki selfigüre durumları. / windrow Hava fotoğrafı veya uydu görüntüsü- kullanılarak nesnelerin boyut, şekil,- - konum gibi başlıca geometrik özel Temel ve temel altı tabakalarının liklerinin ölçülmesi, bilgi toplanma teşkili sırasında, serilmeye hazır va sı işlemi.

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 28 KARAYOLLARI terimleri

geçiş görüş mesafesi fren lambası / brake light

trolitik yoldan, malzemenin çinko ile garguy / drainage ditch Aracın arkasında bulunan ve sürücü kaplanması işlemi. fren pedalına mesafesi bastığında / brake yanandistance lamba. gayrimenkulKöprüde suyu tahliye (taşınmaz eden mal)kısım. / - real estate Fren balatalarının tambura değdiği anda taşıtın bulunduğu yer ile taşı - tınfrigofirik durduğu araç yer arasındaki/ refrigerated mesafe. vehicle Arazi, arsa, bağımsız bölüm gibi bir - yerden bir yere taşınamayan, yerin degeçici sabit depolama duran şeyler. yeri / provisional - storage location Isı değişimine duyarlı gıda madde leri, ilaçlar ve bazı kimyasal madde- - lerin taşınması için tasarlanıp imal Eşyanın gümrüğe sunulmasından edilen, duvar kalınlıkları ve izolas sonra gümrükçe onaylanmış bir iş- yon değeri taşınan malzemenin ısı lem veya kullanıma tâbi tutuluncaya değişimine duyarlılık boyutlarına kadar gümrük idaresince geçici ola bağlı olarak değişen ve bir soğutucu geçicirak depolanmasına şerh / interim izin annotation verilen yer. ünitesi bulunan karayolu taşıtı. - Yapılacak olan bir tapu işleminde aynî hakkını ispat veya eksik belge sini tamamlaması için ilgilisine süre- G verilerek mevcut hakları tehlikeli gabari / clearance template bir gelecekten kurtarma düşüncesi geçişne dayanan belgesi bir / hukuki permit müessese. - - Araçların yüklü veya yüksüz olarak karayolunda güvenli seyirlerini te Uluslararası anlaşmalar çerçevesin- min amacıyla karayolu yapılarının de, âkit taraflardan biri tarafından (köprü, tünel vb.) uzunluk, genişlik kendi topraklarına girmek ve çık gabyonve yüksekliklerini tel kafes belirleyen/ gabion cage, ölçüler. mak veya bu topraklardan transit basket geçmek üzere diğer ülkede kayıtlı geçişbir karayolu eğrisi aracına / transition verilen clothoid belge. curve Tahkimatta kullanılan içi taş ile dolu - telgaga sepet. / launching nose - Kurplarda merkezkaç kuvvetinin ta - şıta olan etkisine karşı ani olmayan- İtme sürme metodunda üstyapı sü düzenli bir geçiş sağlamak amacıyla rülürken karşı tarafa mesnetlenme aliyman ile kurp arasına yerleştiri galvanizesini sağlayacak (galvanizli) geçici çelik / galva-sistem. geçişlen eğri görüş parçası. mesafesi / passing nized sight distance - - - Ergimiş çinkoya batırılarak, yani sı İki şeritli yollarda bir taşıtın diğer cak-daldırma yöntemiyle ya da elek bir taşıtı güvenli bir şekilde geçebil 29 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ geçiş hakkı giderler (maliyetler) / costs mesi için zıt yönde seyreden taşıtlar geçiş hakkı / right of way arasındaki emniyetli mesafe. Projenin başlangıcından ekonomik ömrünün sonuna kadar geçen süre gidoiçindeki / guide gerekli bank harcamalar. Yayaların ve araç kullananların diğer yaya ve araç kullananlara göre, yolu geçişkullanma ücreti sırasındaki / passage öncelik fee hakkı. Suyungönderen akış /yönünü consigner düzenleyici yapı. - - - Bir ülkeye ait taşıtın diğer bir ülke Eşyayı taşımacıya teslim eden, gön ye/ülke üzerinden taşıma yaparken derileni belirleyen ve taşıma senedi / consignee genelödediği bütçe geçiş /ücreti. general budget, mas- gönderilenni imzalayan kişi. ter budget

Sevk irsaliyesi, taşıma irsaliyesi ve Yıllık gelir ve gider kalemlerinin taşıma senedinde belirtilen eşyanın gönye / square genleşmehepsini kapsayan derzi /bütçe. expansion joint teslim edileceği kişi. - - - Farklı genleşmelerden dolayı oluşa Bir doğruya dik gelen başka doğ rular çizmeye yarayan L veya dik bilecek hasarları önlemek için ele görüş mesafesi / sight distance genleşmemanlar arasına katsayısı bırakılan / expansion boşluk. üçgen biçimindeki çizgilik. coefficient - - Karayolu güvenliği açısından sürü cülerin, kendi şeridinde seyir ha Genişlemegeometrik sabiti. standart / geometric standards linde iken ilerisinde beklemedik bir- - objeyle karşılaştıklarında kontrollü manevra yapabilmelerini sağlaya gradasyon / gradation Yolun; genişlik, eğim, kurp yarıçap cak mesafe. ları, proje hızı ve trafik sayısı gibi - ölçüler.gerber kiriş köprü / gerber beam bridge Malzeme içinde bulunan çeşitli boy / bulldozer - dakigreyder tanelerin ağırlıkça oranları. - Üstyapı kirişlerinde derz olan sü reksiz, moment almayan üstyapı Tesviye işlerinde, şev meyillendir gerber plak köprü / gerber plate me, hendek kazma ve yol yapımı için sistemi. grobeton / lean concrete bridge kullanılan çok amaçlı makine. - guseDüşük / dayanımlıgusset, haunch demirsiz beton. Üstyapısı plaktan oluşan ve açıklı ğında derz olan süreksiz, moment aktarmayangergi kirişi köprü/ tie beam sistemi. güçEk, parça, aktarma ilave, organları takviye, köşebent. / power - drive train

Yüksek I-kesitli kirişlerde burulma yı engelleyen çapraz kirişler. Motordan sonra sıralanan, debriyaj ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 30 KARAYOLLARI terimleri

hareketli mesnet

(kavrama), şanzıman (vites kutusu), ayenesine gerek duyulmayan türde kardan mili (şaft) ve diferansiyel birhafif eksikliği römork bulunan / light araç.trailer güçgümrük aktarma çıkış organları. beyannamesi / - customs declaration form - Azami yüklü ağırlığı 750 kg’ı geçme hafifyen römork yüklü veya ticari yarı taşıt römork. / light - vehicle İhracatta, gümrük mevzuatı uyarın- ca doldurularak ilgili ihracatçı birli ği tarafından onaylanmasını müte Yolcu taşıma kapasitesi yaklaşık akip gümrük idaresine tevdi edilen 8-14 kişi olan veya toplam yüklü güvenlikbelge. danışmanı / safety hafifletme odacığı / relieving cell adviser ağırlığı 3,5 tonu geçmeyen taşıt. - Köprü ayaklarına gelen ağırlığı İfa edeceği görevler ve nitelikle azaltmak amacı ile köprü gövdesinin ri ADR’nin A ekinin 1’inci bölüm içinehakediş açılmış / payment olan odacık. certificate 1.8.3‘üncü kısmında belirtilen ve - eğitim sertifikasına sahip ve bu amaçla bakanlıkça yetkilendirilmiş Yapılan işin karşılığı olarak düzenle halihazır harita / base map olangüvenlik gerçek kontrolü kişi. / safety audit nen ödeme belgesi. - Planlanmış bir karayolu projesinin Yerleşme alanlarının mevcut yapı ve- veya mevcut (trafiğe açık) yol veya arazi kullanım durumlarını göste kavşakların belirli usüllere uygun ren eşyükselti eğrili, kot ve koordi harçnatlı, detaylı/ mortar ve ölçekli haritalar. olarak trafik güvenliği yönünden - bağımsız uzman bir ekip tarafından güzergâh (geçki) / route incelenmesi. Yapıda taş ya da tuğla duvar örgü sünde kullanılan, örgüyü oluşturan hareketliöğeleri birbirine ağırlık bağlayan ölçüm malzeme.cihazı / Karayolunun harita üzerinde takip weigh-in-motion (WIM) etmiş olduğu yatay hat. - - Seyir halindeki her bir taşıtın boyu nu, dingil sayısını, dingil ağırlıkla H rını, hızını ve taşıtlar arası mesafe- verilerini asfalt altına monte edilen hacim / kapasite / volume/ sensörler aracılığıyla toplayan oto capacity matik trafik sayım ve sınıflandırma hareketlisistemi. köprü / movable bridge Trafik şeritlerinde oluşacak talep / slightly akımhafif hacmininkusurlu araçkapasiteye oranı. Asansör,hareketli döner mesnet tabliyeli, / movable baskül, sup- vs. defective port, expansion bearing -

Muayenesi sonrasında yeniden mu Oynak mesnet. 31 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ hareketli yük hareketli yük / live load

rücünün ayağını gazdan çekmesine hasar endeksi / damage indice hız sınırı / speed limit Canlı, aktif yük. olanak tanıyan bir sistem. - / air bag Hasarhava göstergesi.yastığı - Yasalar çerçevesinde taşıt sınıfları na ve yol tiplerine göre belirlenen, Belirli hız üzerinde gerçekleşen çar karayolları üzerindeki sürücülerin hisse / share pışmalarda açılarak sürücü ve/veya aşmaması gereken hız limiti. yolcuların yaralanmasını engelleyen - / aerial photo havapasif güvenlik fotografı sistemi elemanı. - Bir taşınmaz malın tam mülkiyeti ninhizmet bir kısmına kabiliyeti karşılık (servis gelen kabili pay. - Daha çok uçak içine yerleştirilen alı yeti) / service ability / treasury land hazinecı yardımıyla arazisi havadan çekilen resim.

Bir üstyapının belirli bir gözleme- Hazinenin mülkiyetinde bulunan hemzemin / level anında yüksek hız ve hacimdeki arazi. taşıt trafiğine hizmet edebilme ka biliyeti. (Hizmet kabiliyeti derecesi / ditch hendekAynı seviyede olma durumu. AASHTO’ya göre 5 ile 0 arasındaki - birhizmet sayı ileseviyesi tanımlanır.) / level of service - - Karayolunda platformdan veya şev- - lerinden gelen yüzeysel suları top Bir trafik akımının genellikle yo layıp uygun yerlere deşarj eden yü ğunluk, hız ve seyahat süresi, ma / cleaning of hendekzeysel drenaj temizliği yapısı. nevra serbestliği, trafik kesilmeleri ditch ile konfor ve uygunluk açılarından - işletme koşullarını tanımlayan bir- - kalite ölçüsü. Hizmet seviyesi A ile F Yol yüzeyi ve yakınından gelen yü arasında 6 farklı seviyede tanımla zeysel suları tahliye eden hendekle nır. A hizmet seviyesi en iyi işletme rin tesirli bir şekilde çalışmaları için koşullarını, F hizmet seviyesi ise en yapılan ot, çimen, yaprak, toprak, landslide Horasankötü işletme harcı koşullarını / Khorasan belirtir. mortar heyelankaya vb.lerin / temizlenmesi işi. - Pişmiş tuğla, kiremit parçalarının Bir yarma veya dolgu şevinde yerel- - stabilitenin bozulması sonucu bir tokmakla dövülüp toz haline getiril kayma yüzeyi boyunca meydana ge mesinden sonra bir elekten geçirile- / landslide lenheyelan çökme. temizliği rek elde edilen ince tozun veya taş cleaning tozunun kireç ve su ile karıştırılma - sı ile elde edilen harç.

Toprak kayması sonucu oluşan biri / cruise control kiminhız sabitleyici temizlenmesi. -

Araçları belli bir hızda tutan ve sü

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 32 KARAYOLLARI terimleri

imar uygulaması I - rında başlayıp, diğer âkit taraf top IMDG Kodu / The International raklarında son bulan ve dolu veya Maritime Dangerous Goods Code boşiksa taşıtlarla duvarı /yapılan sheeting taşımacılık. wall - - Tehlikeli Mallar Uluslararası Deniz Yarma şevlerini desteklemek veya cilik Kodu. benzeri bir amaçla inşa edilmiş kar giriktisap veya betonarme/ acquisition duvar.

İ Edinme,il yolu / kazanma.provincial road iç kârlılık oranı / internal rate of return Belediyeler veya diğer kurumların- - sorumluluğunda bulunan yollar dışında kalan illeri birbirine, dev- Bir yatırım projesinin gelecek yıllar- let yollarını limanlara, tersanelere,- da sağlayacağı faydaların bugünkü hava alanlarına, demiryolu istas değerlerinin toplamını, yatırım har yonlarına ve kamu ihtiyacının ge camalarının bugünkü değerlerinin rektirdiği diğer yerlere bağlayan idaretoplamına / administration, eşitleyen iskonto client oranı. ve bir il sınırı içinde başlayıp biten imarkarayolu. planı / development plan, zoning plan Genel anlamda sözleşmeyi yapan iş - sahibiifraz / kurum. parcelling out Belde halkının sosyal ve kültürel gereksinimlerini karşılamayı, sağlıklı Tapu kütüğünde tek parsel olarak ve güvenli çevre oluşturmayı, ya- kayıtlı bulunan bir taşınmaz malın- şam kalitesini artırmayı hedefleyen düzenlenen haritalara göre birden ve bu amaçla beldenin ekonomik, de- çok parçaya ayrılarak tapu kütüğü mografik, sosyal, kültürel, tarihsel, ihale / bid ne tescil edilmesi işlemi. fiziksel özelliklerine ilişkin araş- tırmalara ve verilere dayalı olarak - - hazırlanan, kentsel yerleşme ve ge Yaptırılacak iş, temin edilecek mal- veya hizmet alımını üstlenecek fir lişme eğilimlerini alternatif çözüm manın istekliler arasından seçilme ler oluşturmak suretiyle belirleyen, ikisi işlemi. yönlü karayolu / two-way arazi kullanımı, koruma, kısıtlama- street kararları, örgütlenme ve uygulama ilkelerini içeren pafta rapor ve not lardanimar uygulaması oluşan belge. / application of Taşıt yolunun her iki yöndeki taşıt public works ikilitrafiği taşımacılık için kullanıldığı / bilateral karayolu. transport - Yerleşme yerleri ile bu yerlerdeki yapılaşmaların plan, fen, sağlık ve Âkit taraflardan birinin toprakla çevre şartlarına uygun oluşumunu

33 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ imitasyon (köprülerde) indirgeme oranı (i) / discount - rate sağlamak amacıyla bulunduğu yere- - göre belediye veya valiliklerce yapı - lan ve bu yerlerde inşaa edilecek res Gelecekte oluşacak fayda ve maliyet mi ve özel bütün yapıları düzenleyen lerin bugünkü değerinin hesaplan imitasyon (köprülerde) / imar planı hazırlama işlemi. intermodalmasında kullanılan taşımacılık oran. / imitation intermodal transport - - - Orijinal taşların kırılan, kopan kısım Aynı yükleme ünitesindeki veya ka larının, taşın kendi tozu kullanılarak rayolu taşıtındaki ürünlerin, elleç hazırlananince tesviye harç tabakası ile tamamlanması. / thin lenmeden birden fazla taşımacılık surface layer 1 inşaattürü kullanılarak derzi / construction hareket ettirilmesi. joint - - - - Kaya yarmalarda yüzey düzgünlü- Farklı genleşmelerden dolayı oluşa ğünü sağlamak için tesviye kotuna bilecek hasarları önlemek için yapı - intikal ve reaksiyon mesafesi / göre fazla kazı yapılarak bu kazı ye lar arasında bırakılan boşluk. perception distance rine seçme malzeme koymak sure - incetiyle yapılantesviye tabaka. tabakası / thin surface layer 2- Sürücünün gördüğü engeli algıla ması, tanıması ve alınacak önlemi- Toprak yarmalarda tesviye kotuna- tasarlaması ile fren uygulaması için gerekli zaman süresinde taşıtın al indirilmiş zeminin riperlenmek/ irtifak hakkı / easement sürülmek v.b. suretlerde kabartıla- mış olduğu mesafe. rak, yeniden sıkıştırılması ve bazı - hallerde çimento, kireç vb. ile stabi Sahibine hakkın konusu taşınmaz- lize edilmesi suretiyle elde gedilen mal üzerinde kullanma ve yararlan incetabaka. tesviye tabakası / thin surface layer 3- ma yetkisi veren sınırlı aynî hakla iskelerın genel / scaffoldingadı. - - - Bazı hallerde uygun kazı malzeme Yapı elemanları inşa edilirken işçi siyle yapılan dolgunun en üst taba lerin güvenle çalışabilmesi için ve ince tesviye yüzeyi / thin levelling kası. kalıp altlarında da taşıyıcı sistem surface olarakistiap oluşturulanhaddi ve/veya platform. taşıma kapasitesi / maximum load - İnce tesviyesi yapılmış yol altyapısı ince yonu taşı / hammer-dressed zemininin en üst yüzeyidir. Bir taşıtın veya aracın güvenle ta stone - şıyabileceği ve imalat standardında - belirtilen en çok yük ağırlığı ve hiz metliistikşaf sayısı. / preliminary survey Görünen yüzleri tarak, murç, mucar ta ya da düz kalemle işlenmiş taş. (bkz. ön etüt)

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 34 KARAYOLLARI terimleri

kadastro istinat duvarı / retaining wall izin/geçiş belgesi / permit

- Dolgu şevlerini desteklemek veya Taraflardan birisinde kayıtlı olan benzeri bir amaçla inşa edilmiş kar bir karayolu aracının diğer tarafın işgir makineleri veya betonarme / construction dayanma duvarı. mac- ülkesine giriş ve çıkışı için veya bu hinery, construction equipment ülkede seyahat edebilmesi için diğer tarafça hazırlanan izin belgesi. - Yol inşaat makineleri ile benzeri tarım, sanayi, bayındırlık, milli savunma ile çeşitli kuruluşların iş ve hizmetlerinde kullanılan; iş amacı J na göre üzerine çeşitli ekipmanlar- jeodezi / geodesy monte edilmiş; karayolunda insan, hayvan, yük taşımasında kullanıla işaretleme / signing - mayan motorlu araçlar. Yeryuvarının şekil, boyut ve gravite- alanı ile zamana bağlı değişimleri Taşıt yolu ile bordür, ada, ayırıcı, oto nin üç boyutlu bir koordinat siste minde tanımlanmasını amaçlayan korkuluk gibi karayolu elemanları- bir bilim dalı. üzerindeki çeşitli renkte çizgi, şekil,- sembol, yazı ve yansıtıcı ve benzer leri ile özel bir talimatın aktarılma işgalsını sağlayan (taşınmazın) tertibat. / real estate occupation K - kaba yonu taş / rustication stone - Tapu kütüğünde kayıtlı iken maliki nin istemi ile terkin edilmiş bir ta kabinÇekiçle / kaba cab olarak işlenmiş taş. işletmeşınmazın hızı mülkiyetinin / operating kazanılması. speed - işletme Araçkabotaj şoför / cabotagemahalli, şoför kabini. Serbestmaliyeti akım / operating koşullarında cost sürücü lerin yaptıkları hızlardır. - Bir âkit taraf topraklarında yerleşik taşımacı tarafından yük ve yolcunun Yolun fonksiyonel yapısının korun diğer âkit taraf toprakları içinde bu ması için gerekli rutin bakım dahil - topraklarda belirlenmiş yükleme ve tümitme harcamalar. sürme metodu (köprüler- de) / incremental launched bridge boşaltma noktaları arasında taşın masıkadastro faaliyetleri. / cadastre - Köprülerde kirişlerin yerinde imal - Taşınmaz malların sınırlarının arazi- edilerek imalatın sürekli olduğu ve ve harita üzerinde belirtilerek huku üstyapı sisteminin sürülerek oluştu ki durumlarının ve üzerindeki hak rulduğu yapım sistemi. ların tespit edilmesi işlemi.

35 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ kademeli hendekler kademeli hendekler / benching ditches - nın gerçekleştirilmesi yeteneğini artırmayakalite kontrol odaklanan / quality bölümü. control - Kafa ve topuk hendeklerini arazi eği- mine uydurma zorunluğu nedeniyle - Kalite yönetiminin, kalite şartları çoğunlukla eğimin %25’i aştığı du nın gerçekleştirilmesine odaklanan rumlarda, suyun enerjisinin kırıla kalitebölümü. planı / quality plan rak taşınmasını sağlamak amacı ile yapılan basamaklı bir akış çizgisine - kafasahip hendeğibeton kaplamalı / intercepting hendekler. ditch, head ditch Sözleşme gereği proje kapsamında yapılacak imalat ve kullanılacak mal - zemelere uygulanacak kalite kontrol kaliteişlemlerini planlaması belirten doküman. / quality Yarma kesimlerinde yüzeysel sula planning rın yarma şevlerine ve yol gövdesine - zarar vermesini önlemek amacıyla- yarma şevi ile doğal topoğrafyanın Kalite yönetiminin, kalite hedefleri- kesişme çizgisinden (şev kazığı çiz nin oluşturulmasına odaklanan ve gisi) yamaç yukarı tarafta açılan kalite hedeflerinin gerçekleştirilme kafadrenaj kafaya yapısı. çarpmalı kaza / head-on collision si için gerekli iş proseslerini ve ilgili kalite politikası / quality policy - kaynaklarını belirleyen bölümü. - Zıt yönlerden gelen araçların karşı Bir kuruluşun üst yönetimi tarafın kalemlıklı çarpışması (tarihi köprülerde)ile oluşan kaza. / chisel dan kabul edilen, bağlayıcı olarak - yazılı beyan edilen kalite ile ilgili bütünkalite amaçları yönetim ve sistemi yönlendirmesi. / quality management system Yontma işlerinde kullanılan ucu siv kalıpri veya / keskin formwork alet. -

- Bir kuruluşu kalite açısından yön Beton yapılarda betona şekil vermek lendiren ve kontrol eden yönetim için kullanılan ahşap, metal vb. mal kalitesistemi. yönetimi / quality management zemeden yapılan geçici veya kalıcı form.kalıp arabası / form traveller Bir kuruluşun kalite bakımından sevk ve idaresi için koordine edilmiş Kalıpkalite taşıyıcı. güvence / quality assurance kalkışfaaliyetler. noktası / point of departure -

Kalite yönetiminin, kalite şartları Yolcunun taşıta bindiği veya eşyanın nın gerçekleştirilmesi için güvence taşımacıyakama / wedge teslim edildiği yer. sağlamayakalite iyileştirme odaklanan / qualitybölümü. - improvement - Taşları paralamadan yarmakta kul lanılan sivri uçlu yassı alet. Kalite yönetiminin, kalite şartları

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 36 KARAYOLLARI terimleri

kanal açma ve vidanjör kamyonu kamp taşıtı / camper vehicle -

ile yolun yapımı ve emniyeti için ka - kamulaştırma taşı / expropriati- Yük taşımasında kullanılmayan; iç mulaştırılan arazi. on post dizaynı tatil yapmaya uygun teçhizat larla donatılmış, hizmet edebileceği - kadar yolcu taşıyabilen motorlu taşıt. Sınırın belirlenmesi için kamulaştır- ma sahasında ve genişliğin değiştiği noktalarda demirli ve demirsiz ola kamyonrak betondan / lorry, yapılmış truck eleman.

- İzin verilen azami yüklü ağırlığı 3,5 tondan fazla olan ve eşya/yük taşı mak için imal edilmiş motorlu taşıt. kamu hizmeti taşıtı / public service vehicle -

Kamu hizmeti için yük veya yolcu ta kamuşıması yararıyapan bütün / public taşıtlar. interest - kamyonet / light truck - Devletin gereksinimlerine cevap ve ren ve bu ihtiyaçları karşılayan, dev İzin verilebilen azami yüklü ağırlığı kamulaştırmalete yarar sağlayan (istimlak) değerler bütünü./ ex- 3.500 kg’ı geçmeyen ve yük taşımak propriation için imal edilmiş motorlu taşıt. -

Devlet veya diğer kamu tüzel kişile- rinin, kamu yararının gerektirdiği- hallerde, karşılıklarını peşin öde mek şartıyla, özel mülkiyette bulu nan taşınmaz malların tamamına kamulaştırmaveya bir kısmına bedeliel koyması / expropri işlemi.- ation price kamyonet / pickup - Kamulaştırma için ilgili kanunlarda çerçevesi çizilen esaslara göre belir İzin verilen azami yüklü ağırlığı lenenkamulaştırma bedel. sahası / expropri- 3.500 kg’ı geçmeyen ve eşya taşımak ation area içinkanal imal açma edilmiş ve vidanjörmotorlu taşıt. kamyonu / combined canal jetting & sewage truck Yol yüzeyi, hendekler, şevler, sanat - yapıları, köprüler, ariyet yerleri, malzeme ocakları ve diğer kısımları Tıkalı rögar kanallarını su püskürte 37 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ kanal (tarihi köprülerde) kapalı kasa kamyon / box truck rek açma ve vidanjör görevini yapan - kamyon. Yanları ve tavanı kapalı olan, sadece arka kapağın açılmasıyla yüklenebi kaplamalen yarı römork / pavement sınıfı.

Yol üstyapısının kaymaya, trafiğin aşındırmasına ve iklim koşullarının ayrıştırma etkisine karşı koyarken aynı zamanda yük taşıyan en üst kanal (tarihi köprülerde) / canal tabakası.

Yonu taşları üzerinde kenetlerin oturabilmesikanalize etme için / açılan channelization yuva.

Taşıtların veya yayaların düzenli - kaplama taşı / cover slab ve güvenli hareketlerini sağlamak - üzere birbirleri ile kesişen hareket - lerin yardımcı şeritler, yükseltilmiş - Ayak, selyaran, kemer, tempan duva adalar, tarama, çizgi ve diğer trafik rı, döşeme, korkuluk gibi köprü ele işaretleri gibi elemanlar ile yönlen kaput / hood kanat duvarı / wing wall manlarının dış yüzeyini örten taşlar. dirilmesi ve düzenlenmesi. -

- Araçlarda motoru örten, açılır kapa Genellikle taşkınlarda yatak dışına karnır biçimde bıçağı /yapılan snow plough kapak. taşan akarsuların çevredeki araziye dağılmasını ve köprünün kenar ayakları civarında meydana gele Taşıta monte edilebilen kar küreme bilecek oyulmaları önlemek üzere bıçağı. köprünün bulunduğu akarsuyun iki kantarsahili boyunca / weighing yapılan machine duvar. - - Yük alacak araçların boş ve yüklen dikten sonra tartılmak için uğradık kar direği / snow pole larıkapalı ölçüm kapı cihazı. seyahati / closed door journey - Karın yoldan uzaklaştırılması es - nasında, yol platformunu belirleyen Her ikisi de aracın kayıtlı olduğu karişaretler. mücadelesi / snow removal ülke topraklarında bulunan bir ha - reket noktasından dönüş noktasına- kadar indirip bindirmeden tek bir Kış programına dahil yolların trafi araç üzerinde tek bir yolcu grubu ğe açık bulundurulması için yapılan nun taşınması. çalışmaların tümü. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 38 KARAYOLLARI terimleri

kargo işletmecisi kar rotatifi kamyon / snow blower truck - - dirme, yükleme, boşaltma, aktarma, - tasnif ve dağıtım hizmetlerinin ya / Karı püskürterek ve yol platformu karayolupıldığı yer. taşıma yönetmeliği nun dışına atarak temizleyen kam road transport regulation yon. - 25.02.2004 tarihli ve 25384 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan yönet melik.karayolu yapı yaklaşma mesafesi / highway building approach length kar siperi / snow fence -

- Karayolu kenarında yapılacak tesis- Kar ile mücadelede kullanılan ve yol lerin, nitelik ve nicelikleri kanun ve boyunca rüzgarın esme yönü, şidde- yönetmeliklere göre değişen kara ti vb. gibi bazı faktörlere bağlı olarak yolu sınır çizgisine yaklaşabileceği yerleştirilen parmaklık, çit, prefab kardanen kısa mesafe. mili, şaft / propeller shaft karayolurik vb. elemanlar. / highway, road - - Güç aktarma organlarında hareketi Trafik için kamunun yararlanması vites kutusundan diferansiyele ile na açık olan arazi şeridi, yol, otoyol, kardökonten mil. / shore protection köprülerkarayolu ve kapasitesi benzeri yapı / highway/ve alanlar. road capacity - - Yaklaşım imlasını tutmak, köprüyü- - ve yaklaşım imlasını akarsuyun za Mevcut yol, trafik ve kontrol koşul rarlı tesirlerinden korumak için ya kargir / masonry ları altında verilen bir zaman süre- pılan tahkimat çeşiti. sinde, bir şerit veya bir platformun belli bir kesiminden kabul edilebi - lir ölçüler içinde geçmesi beklenen Doğal ya da yapay taş ve blokların karayolumaksimum karnesi taşıt sayısı. / logbook harç adı verilen bağlayıcı malzeme - lerle veya harçsız olarak örülmesiyle kargiroluşturulan köprü yapım / stone sistemi. bridge İzin belgesinin ayrılmaz bir par- çası olup, boş ve dolu seferler dahil kargoBir köprü / cargo tipi. olmak üzere ilgili izin belgesi kap samında gerçekleştirilen taşımalar hakkında kronolojik sırada verilen Tek parçada en fazla yüz kilogramı bilgileri içeren kayıtların tutulduğu geçmeyen, genellikle ambalaj ve kap karayolu tasnif ve aktarma seyir defteri. içerisinde olan küçük boyutlu koli, merkezi / road classification and kargosandık, işletmecisi paket gibi parça / cargo eşya. operator transfer center - - Bağımsız bir işyerinin kullanma Kargo taşımalarında indirme, bin hakkına sahip olan ve kargoyu tes 39 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ kargo tasnif ve aktarma merkezi - lim alarak kısa sürede gönderilene- kullanılan yamuk veya üçgen şeklin ulaştırmak amacıyla kendi gözetimi dekikavşak taşlar. / junction ve denetimi altında yükleme, boşalt - ma, depolama, istifleme, aktarma ve İki veya daha fazla karayolunun ke gönderilene teslim gibi hizmetleri- yerine getiren, taşımayı yapan veya sişmesi, birleşmesi ve ayrılması ile oluşan ortak alan. yaptıran ve bundan doğacak sorum luluğukargo üstlenentasnif ve kişi. aktarma merkezi / cargo classification tranship- ment center -

Kargo taşımalarında indirme, bin kaya bulonu / rock bolt dirme, yükleme, boşaltma, aktarma, - tasnif ve dağıtım hizmetlerinin katılma şeridi (hızlanma şeridi) yapıldığı yer. Projelerde gösterilen veya idare ta- / acceleration lane rafından belirtilen yerlerde, duraylı - olmayan kaya blokların yerinde sa bitlenmesi için tek olarak, kayanın Bir platforma giren bir taşıtın üze - kesme dayanımının artırılması için rinde seyredeceği ve hızını, transit- sistematik olarak uygulanan destek trafiğe daha güvenle katılacak düze elemanı.kayar kalıp / slip form ye çıkarmasına olanak vermek, gerekli katılma mesafesini sağlamak kayıcı mesnet / sliding support ve nihayet ana platformdaki trafi Kayarak ilerleyen kalıp. ğe de gerekli olabilecek manevra ve- davranışları yapabilmek için gerekli Doğrusal veya dairesel hareket eden zaman ve mesafeyi bırakmak ama mesnet.kayıt / registration cıylakatma tesis bütçe edilmiş / supplementary şerit. budget - - Yetkili bir idare tarafından aracın sahibini, teknik özelliklerini ve ara Özel gelirleri olan ve genel bütçe dı cın kayıt numarasını gösteren bir şındakatyonik kalan bitüm bütçe, emülsiyonumülhak bütçe. / tanıtımkaza kara belgesinin noktası verilmesi. / accident black cationic bitumen emulsion spot

Bitüm emülsiyonlarında kullanılan Trafik kazalarının çeşitli nedenlerle - kazazede / casualty emülgatörlerin bitümde çözünen yoğunlaştığı yol kesimi. kısmı pozitif yüklü ise üretilen kat kavisli kaplama / curved cover slab yonik bitüm emülsiyonudur. Kazadakazı / excavation ölen veya yaralanan kişi.

Tempan duvarı ile köprü giriş ve Yol gövdesinin oluşturulabilmesi çıkışlarındaki kanat duvarlarında için yapılan, yol tabanının oturacağı ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 40 KARAYOLLARI terimleri

kendiliğinden yerleşen beton - kenar ayak / abutment yerde bulunan ve uygun nitelikte ol mayan zayıf tabii zemin tabakasının- Köprünün başında ve sonundaki kaldırılması, kazıdan çıkan niteliği kenarayaklar. ayak perdesi / backwall uygun malzemenin dolguların ta - mamlanması için yeterli miktarda- olmaması halinde ariyet yerlerinde Kazık ayaklı köprülerde imlanın ke nar ayak kazıklarına itki vermemesi yapılan işlem, sanat yapıları temelle kenar çizgisi / border line ri, drenaj ve su akışını sağlamak için için kazık ayaklara yapılan perde. - yapılankazığın işlemlerin taşıma gücü tümü. / bearing capacity of a pile - Kaplama üzerinde karayolu şeridi ninkenar dış dikmesisınırını gösteren / marker çizgi. post Kazığın o zemin içerisinde taşıyabi kazık aralığı / pile spacing - leceği yük kapasitesi. Yolu doğrultusunu ve kenarlarını göstermek üzere, yol kenarlarına be kenar hendeği / side ditch kazıkKazıklar boyu arasındaki / pile length mesafe. lirli aralıklarla yerleştirilen eleman. - kazıklıKazığın uzunluğu.temel / pile foundation Yol yüzeyi ve yakınından gelen yü - zeysel suların toplanıp yol boyunca aktığıkenar kısım. taşı / curb stone Siltli, killi vb. sağlam olmayan ze - minlerde temele gelen yükü zemine kemer / arch aktaran derin bir temel çeşidi. Yol platformunun sınırlarını ve yo- - lun gidiş yönünü göstermek üzere, - yol kenarlarına belli aralıklarla yer Bir açıklığın geçilmesi amacıyla, ke kendileştirilen hesabına ışık yansıtıcı taşımacılık eleman. / narları ayaklara oturtmak suretiy transport on own account le yay şeklinde yapılan kargir yapı kemer açıklığı / arch span - parçası. - - Yolcu ve mal taşımacılığının, teşeb - büsün kendi ticari/ekonomik faali Kemerin oturduğu iki mesnet ara yetinden kaynaklanan nedenlerle sındaki mesafe ya da iki üzengi ara - veya çalışanlarını taşımak amacıyla kemersındaki alnıyatay / uzaklık.archivolt yapılması ya da kâr amaçlı olma yan bir kuruluş tarafından, kendi- Kemere cephesinden bakıldığında üyelerine sosyal hizmet sağlamak kemergörünen karnı taş dizisi. / intrados amacıyla ücretsiz olarak gerçekleş kendiliğindentirilmesi. yerleşen beton / self-compacting concrete kemer sırtı / extrados Kemerin alt (iç) yüzey alanı. - - Beton dökümünde vibrasyon ve sı Kemerinkenar açıklık üst (yüzey) / end alanı.span kıştırma gerektirmeyen, kendi ağır- lığı ile yoğun donatılı bölgelerde bile Kenar ayakların yanındaki açıklıklar. kalıbı tamamen doldurabilen, yer 41 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ kenet - - - leşebilen, sertleşmiş haliyle yoğun nilen derinliğe indirilerek uygula luğu, homojenliği ve kalıcılığı vib nank-faktörü temel biçimi. / k-factor rasyonla kalıba yerleştirilmiş beton özelliğindekenet / clamp olan beton. - Yıl içinde gözlemlenen saatlik en - yüksek trafik hacminin (30., 50., Taşları birbirine bağlamakta kulla 100. veya 200. saat) yıllık ortalama kırmızı kot / grade elevation nılan, iki ucu kıvrık, 5-8 mm kalın günlük trafiğe göre değişimi. - lık, 50-60 mm genişlik ve 20-30 cm kent (şehir) / urban - uzunluğunda, yatay demir çubuk. Karayolu güzergâhı üzerindeki her hangi bir noktanın bitmiş yol kapla - makış üstprogramı kotu. / winter program Nüfus çoğunluğunun ticaret, sanayi - veya yönetimle ilgili işlerle uğraştı - ğı, tarımsal etkinliklerin olmadığı Bakım altında tutulan karayolları kesilme / setting - yerleşim alanı. nın kış mevsiminde trafiğe açık bu - lundurulması için uygulanan prog kışram. programı haritası / winter Bitüm kürecikleri etrafındaki yük program map lerin muhtelif yollarla kaybolması- ve dolayısıyla küreciklerin yan yana - gelerek bir bitüm filmi meydana ge Kış programındaki yolların önem kesin proje / final design, detail tirmesi. derecelerine göre “daimi açık tutu design - lacak yollar” ve “imkan bulundukça açık tutulacak yollar” olarak belir kıyı kenar çizgisi / shore edge line Onaylı ön projesine uygun olarak; lendiği harita. - yol, köprü, viyadük, tünel vb.nin her- türlü elemanının daha büyük ölçekli Deniz, tabii ve suni göller ile akarsu- şekilde boyutlandırıldığı, detaylan larda, kıyı çizgisinden sonraki kara- keskidırıldığı / nipperproje. yönünde su hareketlerinin oluştur- duğu kumluk, çakıllık, kayalık, taş Genel anlamda taşları kesmeye ve lık, sazlık, bataklık ve benzeri alan kıymet takdiri (değerleme) / yontmayakesme dişi yarayan (köprü alet. kenar ayak ların doğal sınırı. temellerinde) / shear key valuation kesonKöprü elemanı./ caisson Belirgin özelliklere sahip olan kesin- bir pazarı ve fiyatı olmayan taşınır veya taşınmaz malların parasal de Sağlam zeminin derinde olması ve- ğerini ortaya koyma veya tahmin kazık temellere göre daha geniş kilitişlemi. taşı / keystone karne ve sağlam temel yapmak ge rektiği durumlarda zemin üzerinde- içi boş olarak inşa edilen kanivo ve Kemer kubbe ve tonozların tepe ağırlığından da yararlanılarak iste noktalarına konan, üstüne gelen ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 42 KARAYOLLARI terimleri

konteyner

- ağırlığı yanındaki taşlara aktaran biri ötekinden biraz daha geniş olan, taş,kilometre anahtar / taşı. kilometer %20-%30 arasındaki çatı eğimlerin dekolon kullanılabilen / column kiremit cinsi. Yol üzerinde herhangi bir noktanın / combined proje başlangıcına olan uzaklığının kombineYükleri temele taşımacılık taşıyan dikey eleman. kilometre + metre olarak ifadesi transport kilometre(15+225.05 gibi).eşitliği / station - equation - Taşımacılığın büyük kısmının de - miryolu, içsuyolu veya denizyolu ile Ripaj, varyant veya ölçüm farklılık yapıldığı, taşımanın başlangıç ve/- ları nedeni ile kotta veya kilometre veya son etabının mümkün olan en de yapılan değişikliklerin geri (G) ve kısa mesafeyle kara taşımacılığıy ileri (İ) olarak belirtilmesi (örneğin la yapıldığı intermodal taşımacılık kimyasal6+845.12G/6+840.33İ katkı / chemical gibi). additive komisyoncutürü. / commission agent

- Taze ve sertleşmiş betonun bazı- Yük veren kişiye yüke uygun aracı özelliklerini değiştirmek için karış- bulan ve araç sahibinden komisyon / composite tırma işlemi esnasında betona çi alankompozit kişi. köprü bridge mento kütlesine oranla çok az mik kiralıktarda eklenen taşıt /malzeme. hired vehicle

- Kirişleri çelik, döşemesi betonarme Karşılığı alınmak üzere ve belirli bir olankoni köprü / cone sistemi. süre için başkası hesabına ya da ara cın sahibi olan işletme ile bir kira ya- Özellikle yol çalışmalarının olduğu da leasing sözleşmesi imzalanmak yerlerde kullanılan trafik kontrol suretiyle kendi hesabına karayoluy konşimento / bill of loading la uluslararası eşya taşımacılığı ile cihazı. iştigal eden bir işletmeye ait olan kiriş / beam herhangi bir taşıt. Üzerinde taşınan yükün içeriği ile ilgili bilgiler bulunan yük taşıma konteyner / container kirişKöprü adedi üstyapı / numberelemanı. of beams senedi. - kitabeKiriş sayısı. / inscription Bir taşıma donanımı parçası olarak, - yükleme biçimi korunarak veya bo- - zulmadan birden çok taşıma türüyle Bir anıt eserin üzerine eseri yaptı taşınmasına imkan verebilen, taşı ranın adı ve yılı gibi tanıtım ve bilgi ma yolunda aktarma ve istiflemeye, lendirmeklasik (alaturka, amaçlı yazılan oluklu) yazıt. kiremit / pantile kolaylıkla doldurulup boşaltılmaya, birçok kez kullanılmaya uygun ve dayanıklı malzemeden imal edilmiş Yarım silindir şeklinde, uçlarından kapalı yapı. 43 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ kontrol belgesi kontrol belgesi / inspection ser- korkuluk (tarihi köprülerde) / tificate parapet

- Otobüsler ve yolcu otobüsleri için Köprünün iki tarafında ve tempan yolcukontrol manifestosu. kesim haritası / control duvarının üzerinde yükselen, geçiş section map kornişte güvenliği / corniche sağlayan köprü elemanı. -

Karayollarını teşkil eden her sınıf Köprünün her iki tarafında tempan duvarı ile korkuluğu ayıran, boydan tan yolun kontrol kesimler halinde- boyakorozyon giden /düz corrosion veya profilli çıkıntı. gösterildiği karayolu haritası. Bu- haritada, karayolları üzerinde bulunan yerleşim yerleri ile yol kavşak Bazı maddelerin kimyasal yoldan ları, uzunlukları ile birlikte gösteril malzemeyi tahrip etmeleri olayına mektedir.kontrol kesim numarası / kotverilen / elevation genel ad. control section number - Herhangi bir noktanın belirli bir Karayolunun belirli noktalardan- düzleme göre alçaklık veya yüksek liği,kota rakım. / quota belirli uzunluklarda bölünmesi ile- oluşmakta olup, bu noktalar ele alı nan kesimi açıklıkla tanımlayabi- İki âkit tarafın yetkili makamları lecek noktalar olmalıdır. Uzunluğu arasında yıllık olarak teati edilen yolun özelliklerine ve kesimin baş kotluizin belgesi plan sayısı./ detailed elevation plan langıç bitiş noktalarını gösterecek- belirtilerin varlığına bağlı olarak - köprü(bkz. plankote) / bridge saptanmaktadır. Devlet ve il yolla- rında kavşaklar ve il sınırları baş - langıç ve bitiş noktaları olarak seçil Hesap açıklığı 10m’den büyük (10m kontrolmektedir. mühendisi / control dahil) akarsu, vadi, karayolu, demir engineer yolu gibi engelleri geçmek amacıyla - kullanılanköprü (kemer) karayolu gözü yapısı. / arche - İşbaşında idareyi temsil etmek üze Köprününköprü altyapısı ayakları / arasındaki bridge substruc- boşluk. re yetkilendirilerek atanan, işin ya- ture pılışını ve kullanılan malzemelerin proje ve şartnamelerde istenilen ni telikte olup olmadığını kontrol eden, Köprünün üstyapısı altında kalan koridor / corridor müşavir veya kontrollük birimi. ayakköprü ve bakım temel kısımları. / bridge maintenance - - Planlanan veya mevcut bir yolun Köprü ve köprü ile ilgili bir yapının başlangıç ve bitim mahallerini kap- öngörülen görevi sürekli olarak ye sayan, topoğrafik sınırlamalara göre rine getirmesini sağlamak amacı ile değişken genişlikte olabilen ve şerit orijinal yapısının muhafazası için sel olarak nitelenebilecek bir alan. yapılan çalışma. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 44 KARAYOLLARI terimleri

kurşunsuz benzin köprü boyu / bridge length köprü şantiyesi / bridge site -

Köprünün başındaki yaklaşım pla Köprüköprü inşaat tabliyesi sahası. / deck, slab ğı ile kesiştiği çizgiden, sonundaki yaklaşım plağı ile kesiştiği çizgiye köprükadar olan cinsi toplam / bridge uzunluk. type Köprü ayakları üzerinde bulunan köprüüstyapı tipi elemanı. / bridge type - Köprünün yapıldığı malzemeye göre köprü(betonarme, eğimi çelik (tarihi vb.) adlandırılması. köprüler) / Köprü sistemi (basit kiriş, öngeril gradient slope meliköprü vb.). üstyapısı / bridge superstructure

Büyük göz üzerinden yanlara doğru verilen ve iki tarafta yol seviyesi ile Köprünün ayakları üstünde kalan birleşenköprü envanteri eğim. / bridge inven- kısmı.köprü yapım / bridge construction tory - Köprüköprü inşaatı. yaya yolu / bridge sidewalk Köprüye ait tüm elemanların ve ya pıların geometriye dayalı ihtiyaç - Köprü tabliyesinin her iki tarafında duyulan bilgilerinin toplandığı ve köprü genişliği / bridge width yayaların üzerinden emniyetli yürü değerlendirildiği bilgi kaynakları. köprülü kavşak / bridge crossing, - meleri için ayrılmış kısım. flyover junction Köprü tabliyesi enkesitinin dış ke köprünarları korkuluğuarasındaki mesafe. / bridge railing - İki veya daha fazla yolun hareket- halindeki trafiği etkilemeden farklı- Köprü boyunca her iki tarafta bulu düzlemde kavşak köprüsü ile mey köprünan koruyucu muayenesi parmaklıklar. / bridge inspe- dana getirilmiş bağlantı yolu siste ction kurpmi. (yatay ve düşey kurp) / curve - Köprü elemanlarının incelenerek hasarlarının tespit edilmesi ve kayıt Proje yatay ve düşey hattındaki doğ köprüaltına alınması. onarımı / bridge repair rusal kesimleri birleştiren eğrisel kurpveya dairesel genişlemesi karayolu / curve kesimi. widening - - Köprülerden güvenli trafik akışının- sağlanması için köprü elemanların Dar kurplarda uzun araçların dönü daki veya köprüyü koruyan yapı şünü kolaylaştırmak için platform lardaki hasarların giderilmesi ya da kurşunsuzgenişliğinin artırılması.benzin / unleaded hasarlıköprü plankotesielemanların /değiştirilmesi. bridge survey gasoline map -

Organik kurşun bileşikleri katılma Köprü ölçüm haritası. mış benzin. 45 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ küçük çukurların doldurulması kusurlar tablosu / checklist of defects - süre devam eder. Bu süre yavaş kür eden (SC) cinsi sıvı petrol asfaltları küresel mesnet / spherical bearing Kara Ulaştırması Genel Müdürlü- için birkaç yıl da sürebilir. ğünce düzenlenen ve araçta tespit edilen eksiklikleri/kusurları belir- Bir mesnet çeşidi. ten ve bu eksikliklerin/kusurların hangi kusur grubuna girdiğini gös terenkusursuz tablo. araç / defect-free L Muayene edilen araçta herhangi bir laboratuar / laboratory kutueksikliğin kesitli bulunmaması kiriş / box hali.girder - kutuİçi boşluklu kiriş /kiriş. box girder, hollow İdareye ait veya idare tarafından be girder laselirlenecek / lase, laboratuar. group of combined curve - - kutuEnkesitinde menfez boşluk / box bulunanculvert kiriş. Kısa mesafede yükselmek gerekti- ğinde birbirini kısa aralıklarla izle - yen çok sayıdaki küçük yatay kurp Yüzeysel drenaj sırasında, dolgunun larlastik ile oluşturulan / tyre, tire yol kesimi. bir tarafında biriken veya bu taraf- - tan gelen akarsuyu yol gövdesinin diğer tarafına geçirmek üzere kul Araçların yol üzerinde gidişini sağ / rubber lanılan kare veya dikdörtgen kesitli layanlastik temel tekerlekli parça. dozer wheeled dozer küçükbetonarme çukurların su geçidi. doldurulması / filling - - - Önünde geniş bir bıçağı olan toprak Yol üst yapısındaki münferit çukur tesviyesinde kullanılan lastik teker ların yama malzemesi ile doldurula lekli bir iş makinesi. rakkülah onarılması. / cone külünkSelyaranların / flat pickçatı örtüsü.

Kayaları parçalamakta ve yumuşak taşları sayalamakta kullanılan sivri kazma.kür etmek / asphalt curing

Sıvı petrol asfaltı içerisine katılan lastik tekerlekli ekskavatör / benzinin, gazyağının ve mazotun- rubber wheeled excavator buharlaşması. İnşaat esnasında sıvı petrol asfaltları tam olarak kür edi lemez, kür inşaat sonrasında da bir Değişik seviyelerdeki zemini sınırlı ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 46 KARAYOLLARI terimleri

lowbed (alçak şasi yarı römork) - miktarda kazmak, gevşek malze- mork çekebilen, ancak ticari amaçla meyi ya da kazılmış toprağı bir yere taşımada kullanılmayan tarım aracı. yığmak ya da yüklemek için kullanı lan lastik tekerlekli iş makinesi.

lojistik işletmecisi / logistics operator lastik tekerlekli silindir / rubber - wheeled roller Taşımacılık faaliyetinin yanı sıra; bağımsız bir işyerinin kullanım hak kına sahip olarak müşterilerine ait- Lastik tekerlekli silindir. eşyayı teslim aldıktan sonra kendi gözetim ve denetimi altında yükle- me, boşaltma, depolama, istifleme, paketleme, tasnif, etiketleme, sipa riş planlaması, dağıtım, teslimat ve benzeri hizmetlerin tamamını veya bir kısmını üstlenen gerçek ve tüzel lowbedkişiler. (alçak şasi yarı römork) / lowbed semi-trailer

Yerden yüksekliği azaltılmış, ağır taşımalar için özel yarı römork. lastik tekerlekli yükleyici / rubber wheeled loader

- Malzemeyi bir yerden alıp başka bir yere yüklemek için kullanılan ma lastikkine. tekerlekli traktör / farm tractor -

Belirli şartlarda römork ve yarı rö

47 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ madırga (madraba) mekik servis / shuttle service M - madırga (madraba) / lump - hummer Önceden oluşturulmuş yolcu grupla - rının, dışarı ve gidiş dönüş seyahat- - lerinde tek bir hareket noktasından Murç ve benzeri aletlerin başına vu alınıp tek bir varış noktasına taşın / upstream rularak kullanılan 2-3 kg ağırlığın ması.memba mafsaldaki bir /çeşit pin, taşçıhinge çekici. Suyunmenfez sanat / culvert yapısına geldiği kısım. mahmuzPim, mil. / dike - Mücavir alanlardan yola gelecek her mahrece iade beyannamesi / Setleme. türlü suyu, yolun işletme süresi bo- decleration for returning the goods yunca yerine getireceği fonksiyonu to the country of origin - zedelemeyecek şekilde yoldan geçi rerek uzaklaştırmak için yol gövde - si altında inşa edilen ve açıklığı 10 Mahrecine iade eşyanın ithalatçısı menfezmetreye temizliğikadar olan / sanat maintenance yapısı. tarafından geldiği yere geri gönde of culvert malçrilmesi / mulchiçin düzenlenen belge. - Yeraltı dren tesislerine ait deşarj Yolboylarında dikilen bitkilerin ge- - noktalarının teressübat, kar, buz, lişip, toprağı tutmasına karşı geçen- süreçte toprak yüzeyinin dış etken çalı, ot ve benzeri yabancı maddele mermer / marble lere karşı korunması ve toprak ne re karşı korunmaları sağlanmak. minin muhafaza edilmesi amacıyla - kullanılan polietilen, odun talaşı, / crank lever Kalkerlerin başkalaşarak kristalleş çammanivela ibreleri vb. materyal. meskunmesi sonucu mahal oluşan / residential taş. area

Taşları taşıma amaçlı kullanılan bir - ucunun bağlı bulunduğu bir nokta İl, ilçe, kasaba, köy, toplu işyeri veya / downstream etrafındamansap dönen bir tür kaldıraç. sanayi bölgeleri gibi insanların top - luca yaşadıkları; yol, su, elektrik,- ulaşım, çöp toplama, kanalizasyon, Akış aşağı, suyun sanat yapıların / starter motor aydınlatma gibi kamu hizmetlerin danmarş çıktığı motoru kısım. den istifade ettikleri toplu yaşam ve çalışma alanlarını ve bu alanların Aküden aldığı elektrik enerjisini- bitiminden 500 metreye kadar olan elektomanyetizma prensibine göre mesafeyimesleki saygınlıkkapsayan yer. / good repute mekanik elektriğe çevirerek, oluş turulan bu mekanik enerji ile marş dişlisi üzerinden motorun volanı Ticari alanda ve mesleğin icrası ile döndürülerek ihtiyaç duyulan ilk ilgili konularda kötü şöhret sahibi hareketi sağlayan parça. olmamak. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 48 KARAYOLLARI terimleri

motosiklet mesleki yeterlilik / professional mıcır / stone chips competence

mıcırTek boy, serici kırılmış, / chip köşeli spreader taş malzeme. Mesleğin icrası ile ilgili eğitim, bilgi, becerimesleki ve yeterlilikdonanıma sahipbelgesi olmak. / professional competence certificate Sathi kaplamalarda mıcır (agrega) seriminde kullanılan bir araç veya ekipman. - Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nde öngörülen ve kişilerde mesleki ye terliliğin bulunduğunu gösteren meslekibelge. yeterlilik eğitimi / professional competence training -

Karayolu Taşıma Yönetmeliği kap mineral katkı / mineral additive samındaki faaliyetlerle ilgili bir - mesleki yeterliliğin kazandırılması - meslekiamacıyla yeterlilikverilecek eğitim. eğitimi ta- Betonun bazı özelliklerini iyileştir mamlama belgesi / professional mek veya betona özel nitelikler ka competence completion certificate zandırmak amacıyla kullanılan ince - minimalzemeler. kazık / mini pile - - Mesleki yeterlilik eğitimini tamam lamış olanlara bu eğitimi veren ku Sanat yapılarının temellerinde kul ruluşçamesleki verilen yeterlilik belge. eğitimi yetki lanılan,minibüs boyutları / minibus küçük olan kazık. belgesi / licence for professional - competence training - Yapısı itibariyle sürücüsünden baş ka 8 ila 14 oturma yeri olan ve insan Karayolu Taşıma Yönetmeliği kap taşımak için imal edilmiş bulunan samında mesleki yeterlilik eğitimi motorlu taşıt. vermek üzere faaliyette bulunacak gerçek ve tüzel kişilere Bakanlıkça verilecekmesleki yeterlilikyetki belgesi. sınavı / professional competence exam -

Kişilerde mesleki yeterliliğin bu lunup bulunmadığının anlaşılması mesnetamacıyla / yapılacak bearing sınav. - modifiye bitüm / modified bitumen Ayaklar üzerine yerleştirilen, köp rüleri olumsuz etkilerden koruyan yapı elemanı. Üretim sırasında bir ya da daha fazla 49 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ moloz taş

kimyasal katkı kullanılarak, reolojik kontrol ve sorumluluğu altındaki özelliklerimoloz taş iyileştirilen / rubble stone bitüm. alan.mühimmat / ammunition

- - Doğrudan doğruya ocaktan çıktığı Tahripleri dahil ederek savunma ve şekliyle kullanılan veya yalnızca ya saldırıyla bağlantılı olarak kullan tak yüzleri mümkün olduğu ölçüde mak için patlayıcılar, sevk barutu, çekiçlemotor düzeltilerek/ engine kullanılan taş. fişek, başlatıcı, terkip veya nükleer, biyolojik ve kimyasal malzemelerle mülkiyetyüklü bir cihaz. / ownership Aracın hareketi için gerekli gücü - motor kilidi / immobilizer sağlayan aksam. - Kısaca mülk sahipliği olarak adlan dırılan, bir eşya üzerinde, yasal sı Kontak anahtarının çıkarılmasının- nırlar içinde mutlak bir egemenlik ardından hırsızlığa karşı motorun müşaviryetkisi veren / consultant hak. elektronik olarak kilitlenmesini sağ motosikletlayan sistem. / motorcycle - İdare adına kontrollük hizmetlerini yürütenmüştemilat kişi veya / outbuilding firma, danışman. 2 veya 3 tekerlekli sepetli veya se - petsiz motorlu araçlar. Bunlardan karoserisi yük taşıyabilecek şekilde- Taşınmazın kullanımını kolaylaştı sandıklı veya özel biçimde yapılmış ranmüteahhit ek tesis. (yüklenici) / contractor olan ve yolcu taşımaların da kulla - nılmayan 3 tekerlekli motosikletlere yükmozeta motosikleti (mucarta) (triportör) / bush hammerdenir. Sözleşmede belirtilen şartlar içeri sinde işi yapmayı, bunun için gerekli- her türlü malzeme, işçi, makine, alet Sert taşların yüzünü düzlemekte vb.nin teminini ve işin tamamlan muayenekullanılan kanalıbir çeşit / dişli inspection tokmak. masını üzerine alan özel veya tüzel channel mütemmimkişi. cüz / integral part

- Muayeneye gelen araçların Karayolu- Bütünleyici parça, asıl şeyin temel- Taşıma Yönetmeliği’nde belirtilen unsuru olan ve o şey yok edilmedik- usul ve esaslar dahilinde tüm mua çe, zarara uğratılmadıkça veya yapı yenelerinin yapıldığı, muayene araç sı değiştirilmedikçe ondan ayrılma vemurç gereçleri / chisel ile donatılan peron. sına olanak bulunmayan parça.

- Sayalanmış olan taşların kabasını N almakta veya oyuk açmakta kullanı nakliyat ambarı / warehouse lanmücavir sivri uçlu alan çelik / urban kalem. area

İmar mevzuatına göre belediyelerin Bir veya birden fazla gönderenden toplu veya parça başı eşyanın teslim ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 50 KARAYOLLARI terimleri

okul taşıtı impact assessment - - alınarak işletmecinin gözetimi ve denetimi altında yükleme, boşalt Çevresel etki değerlendirmesi çalış ma, depolama, istifleme, aktarma ve malarının sonuçlarını içeren detaylı gönderilene teslim gibi hizmetlerin nihairapor. proje / final project, as built yapıldığınakliyat yer. ambarı işletmecisi / - warehouse operator - Kesin ve uygulama (tatbikat) proje lerine göre yapım çalışmaları sonu- Bağımsız bir işyerinin kullanma cunda oluşan değişiklikleri de içine hakkına sahip olan ve eşyayı teslim- alan ve en son durumu yansıtan pro alarak kendi gözetim ve denetimi- nişjeler. / niche altında; yükleme, boşaltma, depo lama, istifleme, aktarma ve gönde- nivelman / levelling rilene teslim gibi hizmetleri yerine Duvar içinde bırakılan oyuk, girinti. - getiren, taşımayı yapan veya yaptı ran ve bundan doğacak sorumluluğu nakliyeci / carrier Noktalar arasındaki yükseklik far üstlenen kişi. noktakının belirlenmesi. hız / spot speed - Taşımacılıklanavlun / freightage uğraşan kişi - Bir taşıtın platformda belli bir nok tadan geçtiği andaki hızı. Nakliye bedelinin katma değer ver gisinehir hariç yatağı tutarını / river ifade bed eden terim. O Nehirnervür tabanı. / rib - ofset / offset, oblique parallel lines

Betonla aderansı arttırmak amacıy - la çubuğun yüzeyinde oluşturulmuş,- Geometrik burun ile fiziksel burun arasında kalan bölgede yapılan ta çubuk eksenine belirli bir açıyla okul geçidi / school crossing veya açılarla yer alan ve çubuk bo rama. nervürlüyunca devam demir eden / çıkıntılar. ribbed bar - Genel olarak okul öncesi, ilköğretim netYüzeyi bugünkü düzgün değerolmayan / net demir. present ve orta dereceli okulların çevresin value de özellikle öğrencilerin geçmesi için taşıt yolundan ayrılmış ve bir - trafikokul taşıtı işareti / ileschool belirlenmiş vehicle, schoolalan. Bir yatırımın belli bir faiz oranına- bus göre indirgenmiş giderlerinin topla mı ile indirgenmiş net gelirleri top - lamınihai arasındaki çevresel fark.etki değerlendir- Genel olarak okul öncesi, ilköğretim- mesi raporu / final environmental ve orta dereceli okulların öğrencile ri ile gözetici ve hizmetlilerin taşın malarında kullanılan taşıt.

51 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ oluk (tekerlek izinden oluşan) oluk (tekerlek izinden oluşan) / rutting - kesimde seyahat eden taşıtların tüm- durma ve duraklama süreleri dahil Asfalt kaplamalarda araçların te edilerek belirlenen ortalama seya kerlek izleri boyunca meydana gelen hat süresine bölünmesi ile bulunan ortalama seyir hızı / average ondülasyonçökmeler. / corrugation, waves hız. - running speed - Yol üzerinde, trafik akışına göre eni- - ne doğrultuda ve birbirine yakın be Belirli bir yol kesimi uzunluğunun, lirli aralıklarla oluşan dalgaya ben bu kesimden geçen taşıtların orta / waybill zerordino yüzey deformasyonu. lama seyir süresine bölünmesiyle - bulunan hız. Seyir süresi bir taşıtın- - bir seyahat boyunca hareket halinde Konşimento karşılığında, yurt dışın bulunduğu zaman dilimlerinin top dan gelen malın gümrükten çekil lamı.ortofoto / orthophoto mesiorta içinayak verilen / pier emir.

Köprünün kenar ayakları dışındaki Hava fotoğrafı veya uydu görüntüsü- ayakları.orta düzey yönetici / mid-level kullanılarak elde edilen, harita gibi manager belli bir ölçeği olan fotoğrafik gö otobüsrüntü. / bus - KTY kapsamında faaliyet gösteren- bir gerçek veya tüzel kişiliğin veya Yapısı itibariyle sürücüsünden baş buna ait bağımsız bir birimin ta ka en az 15 oturma yeri olan ve insan şımacılık faaliyetlerini sürekli ve- taşımak için imal edilmiş bulunan etkin bir şekilde sevk ve idare eden motorlu taşıt. müdür/idareci, şef, uzman, operas yon yöneticisi, operatör ve benzeri ünvanlarlaorta yüklü istihdam ticari taşıt edilen / medium kişiler. commercial vehicle

Yolcu taşıma kapasitesi yaklaşık 14- otokorkuluk / guardrail 25 kişi olan taşıtlar ve toplam yüklü - ağırlığı yaklaşık 3,5 ton ile 10 ton - arasındaortak borulu olan kamyon. enjeksiyon / common rail Bir yolun kenarına ya da gidiş ve dö - nüş şeritlerinin ortasına yatay ola rak yerleştirilen metal ya da beton - otomatik görüntü karartma / “Tutuculu püskürtme” anlamına ge kiriş. autodimming len, yeni nesil dizel motorlarda kul ortalamalanılan bir yakıtseyahat enjeksiyon hızı / average sistemi. - travelling speed Dikiz aynalarında kullanılan duyar lı aynanın ışığı daha yoğun kırarak, Belirli bir yol kesimi uzunluğunun, o kararması. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 52 KARAYOLLARI terimleri

öngerilmeli beton otomatik trafik sayım cihazı / automatic traffic counting device terize eden ve ölçü sonucuyla ilgili ölü yük / dead load - olan parametre. Herhangi bir kullanıcıya ihtiyaç duymaksızın çeşitli sensörler aracı önKöprünün cam / windshield,kendi ağırlığı. windscreen lığıyla yoldan geçen taşıtları sayan otomobilcihaz. / passenger car, car - Araçön etüt ön camı.(istikşaf) / preliminary survey Yapısı itibariyle sürücüsünden baş ka en çok 7 oturma yeri olan ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan otoyol / motorway Başlangıç ve sonu tespit edilen iki- motorlu taşıt. nokta arasında göreceği hizmet - (yerleşim, sosyal ve ekonomik) ba Yüksek standartlara sahip, trafik- kımından uzunluk, toprak işleri,- seyrinde asgari hız sınırlaması uy- drenaj, jeolojik ve topoğrafik yapı ile- gulanan, seyahat hızı yüksek ve üze trafik ve gelişme faktörleri gibi hu- rinde erişme kontrolünün uygulan suslar göz önünde tutularak, kara dığı karayolu. yolu geometrik standartları ile trafik güvenliğini teknik ve ekonomik olarak karşılayacak yol güzergâhı nın veya güzergâhlarının haritalar önüzerinde far / head veya light arazide araştırılması.

Araçön proje ön aydınlatma / preliminary/tentative farı. design -

Kesin güzergâhın ve yaklaşik mali- yetinin belirlenmesi için alternatif hatlarda yapılan mühendislik çalış maları.ön radye / apron Ö - Menfezlerde kanat duvarları arasın ödül (bonus) belgesi / bonus dakiöngerilmeli kısım. artçekim köprü / permit prestressed posttension bridge -

İkili anlaşmalar gereği yabancı ülke Betonu döküldükten sonra öngerme lerden özel şartlara bağlı olarak kota halatlarıöngerilmeli gerilen beton köprü / prestressed sistemi. hariciölçme temin belirsizliği edilen geçiş / uncertainty belgesi. of concrete measurement - - - Betona dökümden önce veya ser Makul olarak ölçülen büyüklüğe at bestleştikten sonra basınç verme fedilen değerlerin dağılımını karak teknolojisinde kullanılan beton. 53 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ öngerilmeli kazık öngerilmeli kazık / prestressed pile P pafta / map sheet Öngerme teknolojisi ile imal edilen - düşeyöngerilmeli taşıyıcı kiriş yapı elemanı. / prestressed beam - Arazilerin teknik usullere göre öl çülüp belli oranda küçültülerek bir paketleyen / packer İçindeki germe kabloları veya ke- altlığa çizilmiş haritası. narlarından sıkıştırılarak kesme ve çekme gerilmelerinin elimine edil Tehlikeli maddeleri, büyük paketler diği beton kullanılarak imal edilen ve orta boy hacimli konteynerler de eleman.öngerilmeli önçekim köprü / prestressed pretension bridge dahil olmak üzere, paketlere koyan ve gerektiğinde paketleri taşınmak - üzere hazır hale getiren işletmeler- Öngerme halatları gerildikten sonra ile tehlikeli maddeleri paketleten ya- betonu dökülen, fabrik ortamda dö da bu malların paketlerini ya da ta öngermekülen hazır çeliği kirişli / köprüprestressing sistemi. steel nımlarını değiştiren ya da değiştir - paletliten işletmeler. delici / crawler drill Öngerilmeli beton yapımında kulla öngermenılan çelik. donatısı / prestressed Kaya delme makinesi. tendon

Öngerilmeli beton teknolojisinde öngermekullanılan halatıdonatı. / prestressing strand

örülmeönçekim / weaving çelik demeti.

- Aynı yönde hareket eden trafik akımlarının katılma ve ayrılma su paletli dozer / crawler dozer retiözel ile amaçlı kesişmeleri. taşıt / special-purpose vehicle - Önünde geniş bir bıçağı olan toprak Genellikle yerleşim birimleri içeri tesviyesinde kullanılan paletli bir iş - paletli ekskavatör / crawler exca- sinde insan taşımasında kullanılan, makinesi. - vator karayolunda tekerlekleri raylar üze rinde hareket eden ve hareket gücü özmal taşıt / equity vehicle - nü dışarıdan sağlayan taşıt. Değişik seviyelerdeki zemini sınırlı miktarda kazmak, gevşek malze- Araç tescil belgesinde yetki belgesi meyi ya da kazılmış toprağı bir yere sahibi adına kayıtlı taşıt. yığmak ya da yüklemek için kullanı lan paletli iş makinesi. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 54 KARAYOLLARI terimleri

pere palmet / palm leaf parlama noktası / flash point - -

Bir sapın iki tarafında simetrik ola- Bir maddenin buharının alev tema rak sıralanmış uzunca yapraklardan sında geçici olarak alev aldığı fakat- oluşan üsluplaştırılmış bitkisel be yanmaya devam etmediği en düşük / sheet pile zemepalplanş motifi. sıcaklığın, tespit edilmiş deney şart parselları altında / parcel ölçülmüş değeri. - Gevşek zeminlerde yanal çökmeleri önlemek için çelik, demir vb. malze Sınırları haritalarla belli edilmiş melerden yapılan plaka şeklindeki araziparselasyon parçası. / parcelling / bench kazık.palye - - İmar parselleri oluşturmak amacıy Yüksek yarma ve dolgularda şev sta / bench ditch la, parseller içerisinde yol, meydan,- palyebilitesi hendeği için düzenlenen kademe. - yeşil alan, park, otopark vb. kamu- - hizmetlerine ayrılan yerlerden her- Palyeli olarak yapılan yarma ve dol hangi birini veya birkaçını kapsaya gularda şeve ve palyeye gelen yüzey cak şekilde yapılan, taşınmaz malla pas payı / concrete cover sel suların toplanıp deşarj edildiği rı ayırma işlemi. / panel bridge paneldrenaj köprüyapısı. - - Demir ve beton yüzeyi arasındaki Yıkılan köprünün yerine yenisi yapı patinabeton. / patina lıncaya kadar trafik akışının kesin tiye uğramaması için yapılan geçici parafin / paraffin Taşların yüzeyinde zamanla oluşan köprü. patlayıcı madde / explosive - renk ve doku değişiklikleri. material Bitümü oluşturan üç yapıdan biri si olan parafinler veya alifatikler ADR’nin a ekinin 2’nci bölümü, doğrusal, üç boyutlu zincirsi yapıda 2.2.1’inci alt kısmında ifade edilen olup mumsu veya yağsı bir özellik / buttress / transport maddeler.payanda parçagösterir. başına taşıma per piece Destek.penetrasyon / penetration Bir veya birden çok gönderenin aynı veya birbirinden ayrı gönderilene ait / parking area Bitümlü malzemelerin, standart eşyalarınınpark alanı taşınması. - bir iğnenin belirli bir yük altında - ve sürede, belirli sıcaklıktaki bir Araçların yol kenarında kısa süre numune içerisine dikey olarak gir li bekleme amacıyla kullandıkları diği derinlik cinsinden ifade edilen / parking pere / riprap alan.park etme kıvamlılığı. - - Araçların, durma ve duraklaması ge Tahkimat veya dolgu yüzeylerinin reken haller dışında bırakılması. su vb. etkilere karşı korunması ama 55 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ periyodik muayene plentmiks / plant mix cıyla istenilen kalınlıkta düzgün taş ileperiyodik yapılan harçlı muayene veya kuru/ periodical kaplama. plentmiksPlentte (tesiste) temel karıştırma. / plant mix base inspection

- Belirli gradasyon limitleri içerisinde Araçların cinslerine, kullanma amaç- sürekli gradasyon verecek şekilde ve şekillerine uygun olarak yönet kaba ve ince olmak üzere en az üç- melikte belirlenen sürelerde yapıl ayrı tane boyutu grubunun uygun personelması gereken servis muayene. aracı / personnel oranda su ile bir plentte karıştırıl vehicle masıyla hazırlanan malzemenin - projesinde belirtilen plan, profil ve- enkesitlere uygun olarak bir ya da Herhangi bir kamu kurum ve kuru birden fazla tabakalar halinde se luşu veya özel veya tüzel kişilerin rilip sıkıştırılmasıyla oluşturulan personelini bir akit karşılığı taşıyan tabaka.polimer / polymer şahıs veya şirketlere ait minibüs petrolveya otobüs tankeri türündeki / oil tanker ticari araç. Birçok küçük molekülün birleşerek oluşturduğupolimer modifiye büyük molekülbitüm (pmb) zinciri. / Akaryakıtpeyzaj / landscape taşıyan büyük yük gemisi. polymer modified bitumen - - - Karayolunun doğal çevre üzerindeki- Genellikle asfalt kaplamalarda te- olumsuz etkilerini en aza indirebil kerlek izi oluşumunu, kaplamalar mek, şev stabilitesine katkıda bu daki çatlakları, bitümün oksidasyo lunmak, gürültü ve egzoz gazlarına nunu ya da kaplamanın sudan dolayı karşı engel oluşturmak, yola estetik- zarar görmesini kontrol altına almak bir görünüm kazandırmak amacıyla amacıyla bitüme bir ya da daha fazla organik polimerler karıştırılması ile yapılan tasarım ve uygulama çalış polimer modifiye bitüm emül- pilonmaları. / pylon oluşan bitümlü bağlayıcı. siyonu / polymer modified bitumen emulsion Kule.plak köprü / slab bridge - Dağıtılan fazı polimer modifiye bi plankoteBkz. basit plak/ detailed köprü. elevation plan tüm olan emülsiyon ya da lateks ile - potmodifiye mesnet edilen / pot bitüm bearing emülsiyonu. - Herhangi bir kavşak, tesis veya sa- Birprofil mesnet (boykesit) çeşidi. / profile, longitu- nat yapısının yapılacağı arazi bölü dinal section münün kotlu, tesviye eğrili ve detay platformlı planının /çıkarılması. platform Yol ekseninin düşey düzlemdeki iz - düşümüproje / designveya kotlu yol ekseni. Karayolunun, taşıt yolu (kaplama) - ile yaya yolu (kaldırım) veya banke tinden oluşan kısmı. Yolun ve yol yapılarının imalat önce ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 56 KARAYOLLARI terimleri

rampa - - - si ve imalata yönelik esas ve detayla mal ortam sıcaklığında kireç ile re rının belirtildiği rapor, hesaplama aksiyona girip bağlayıcı özelliği olan / vertical align- larproje ve çizimdüşey paftaları. hattı ürünler çıkaran, ince toz halindeki ment silislipüskürtme ve alüminli beton madde. / shotcrete - - Yolun boyuna kesiti (profil) üzerin Sıvı harcın yüzeylere püskürtülmesi. de yolun bitmiş haline ait kotları be projelirleyen edy düşey değeri eksen / projectçizgisi. equivalent axle load R Yolun proje süresi içinde tek yönde- geçmesi beklenen toplam eşdeğer radye temel / raft foundation 8,2 ton standart dingil yükü teker - rürproje sayısı. gabarisi / design clearness Yayılı temel, kaya ve taşlarla pekiş - tirilen temel çukuru üzerine ince Araçların yüklü veya yüksüz olarak beton dökülüp düzeltilerek yapılan karayolunda güvenli seyirlerini te temel.rakım / altitude min amacıyla karayolu yapılarının - (köprü, tünel vb.) uzunluk, genişlik projeve yüksekliklerini hızı (tasarım belirleyen hızı) / ölçüler.design Herhangi bir noktanın deniz seviye speed rakortmansine göre yüksekliği. / transition, taper -

Yol tasarımı yapılırken taşıtların Yön veya eğim değişikliklerini gü- güvenli ve konforlu hareketlerini venlik ve konfor gereksinimlerine sağlayan (kurp yarıçapı, eğim, dever uygun bir süreklilik ve hızda gerçek vb.) karakteristikleri belirlemek için leştirmekrampa / ramp, amacıyla sliproad kullanılan eğri. önceden kabul edilmiş olan teorik - hızproje değeri. yatay hattı / horizontal alignment Farklı düzeydeki iki platformu bir - birine bağlayan yol kesimi.

Planda yolun doğru parçaları (aliyman), daire yayları (kurp) ve/veya geçiş eğrilerinden oluşan yol şeri dininputrel harita / beam üzerinde takip ettiği iz.

Kiriş.puzolan / pozzolana

Kendi kendine bağlayıcılık özelliği- çok az olan veya hiç olmayan ancak uygun rutubet şartlarında ve nor 57 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ raster harita raster harita / raster map - - yol ekseninin enine kesit içinde kay rodmiks / road mix Mevcut bir haritanın yansıma de dırılması. - ğerlerinin belli bir çözünürlükte ve renk derinliğinde koordinatlı olarak Plentte veya yolda karıştırma sonu depolandığırefüj / median bilgisayar dosyası. rögar / manhole - cunda elde edilen bakım malzemesi.

Yolun geliş ve gidiş şeritlerini bir Yol yüzey sularını yer yer ana drenaj birinden ayıran, yol platformunun kanalına deşarj etmek için bordür ortasında bulunan toprak, beton vb. kenarınarölöve / drawnyapılan up tesis. malzemedenrefüj hendeği oluşan / median bölüm. ditch - - Bir yapının boyutlarının ölçülendi Bölünmüş yolların deverli kesim römorkrilmesi. / trailer lerinde refüje doğru akan platform yüzey suyu ile kendi yüzey suyunu - toplamak amacıyla refüjde teşkil Motorlu araçla çekilen insan veya edilmişrefüj mahalli olan hendek. bakımevi / snow yük taşımak için imal edilmiş mo and ice control center torsuz taşıt.

Karreglaj ve buz/ grading, mücadele finishing merkezi. retarderİnce tesviye. / retarder

Ağır vasıtaları güvenli ve etkin bir- şekilde yavaşlatan yüksek verimli hidrolik sistem çalışan, sürtünme ricat duvarı / return walls siz, aşınmasız bir fren sistemi. röper / benchmark

Köprü kenar ayaklarında köprü - eksenine paralel olarak yapılan ve Yol boyunca en fazla 500 metrede bir arasındaki imlayı tutmaya yarayan düzenlenen ve gidiş-dönüş nivelma rijitduvar. üstyapı / rigid pavemet nı ile koordinatlanları belirlenmiş - rötretsabit nokta. / top level of foundation - Nispeten yüksek eğilme mukave metine sahip ve portlant çimento Temelle zemin üstünde kalan yapı sundan yapılmış tek tabakalı plak kısmını ayıran düzlem, temelin üst rüzgar hesabı / wind design vasıtası ile yükleri taban zeminine kotu. dağıtanripaj / relocation üstyapı tipi. Köprü projesi yapılırken ölçümü Yol güvenliğini sağlamak, yapı ve yapılmış rüzgar kuvvetlerine göre toprak işlerini azaltmak amacı ile köprü tasarımı yapılması. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 58 KARAYOLLARI terimleri

sektör kuruluşu surface dressing S - sabit otomatik trafik sayım ve - Temel tabakası üzerine belirli özel sınıflandırma sistemi / perma- - likteki bitümlü bağlayıcı ve agrega nent automatic traffic counting and nın birbiri peşi sıra serilip sıkıştırıl classification system dığısayalamak kaplama / türü. sizing - - Yoldan geçen taşıtların sürekli ola Ocaktan alınan çeşitli büyüklükteki rak sayım ve sınıflandırmasının taşların ucu sivri balyozlarla şekil yapılması amacıyla yol kenarı veya sayısallendirilmesi arazi işlemi. modeli / digital saçaküzerine (otoyollarda) kurulan sistem. / canopy terrain model

/ right turning Gişesağa saçağı. dönüş şeridi Arazi yüzeyinin x, y, z koordinatları lane ilesayısal sayısal harita olarak / temsildigital edilmesi.map - - Bir kavşakta sağa dönüş yapan ta- Bilgisayar ortamında klasik dosya şıtlara ayrılmış, platformun normal- ve veritabanı dosyası şeklinde tutu kaplanmış genişliği içindeki bir tra- lanseçme harita. malzeme / selected material fik şeridi veya transit trafik şeritle rinin sağında ve onlara bitişik yar - sahildımcı tahkimatıbir şerit. / shore protection Tabanın taşıma gücünü arttırmak- - için dolgu, yarma ve üstyapı taban larına projesinde belirtilen kalın- Köprünün kenar ayaklarını, yol dol lıkta getirilerek serilip sıkıştırılan, gusunu suyun etkilerinden korumak ariyet ocaklarından veya kazı mal için yapılan ve belli ağırlıktaki blok zemelerinden temin edilen, fiziksel kayalardansanat sınıfı oluşan personel yapı. / engineering personnel özellikleri şartnamede belirtilen seddolgu (sedde) malzemesi. duvarı / berm wall

Mühendisliksanat yapısı işçisi. / engineering structure Genellikle taşkınlarda yatak dışına taşan akarsuların çevredeki araziye- dağılmasını önlemek üzere iki sahil - boyunca gerektiği kadar yapılan du Köprü, tünel, menfez, istinat/iksa sehim / deflection, sag duvarı, tahkimat vb. gibi mühendis var. liksarsma yapıları. bantları / rumble strips - Eğilme,sektör kuruluşusarkma. / sectoral organization Aracın tekerlekleri aracılığıyla iletilen titreşim vasıtasıyla dikkatsiz sürücüleri uyararak ortaya çıkabile Üyeleri gerçek veya tüzel kişiler cek bir tehlikeyi önlemeye yarayan - olan, asgari yüz üyeye sahip ve sathiyatay yolkaplama işaretleri. / surface treatment, üyelerinin en az %80’i yetki belge si sahibi olarak KTY kapsamındaki 59 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ sel tahribatı (sel hasarı) - - faaliyetlerde bulunan dernek, vakıf, fından gönderilen eşya için düzen birlik ve benzeri sivil toplum kuru lenen; eşyanın içeriğini, ağırlığını, luşları.sel tahribatı (sel hasarı) / flood hacmini, paketleme veya ambalaj damage şekli ile gerçek değerini belirleyen - ve gönderenin beyanına dayanan ilgili mevzuat hükümleri uyarınca / logbook Sürekli yağan yağmurdan veya eri düzenlenenseyir defteri belge. yen kardan oluşan taşkın su sonucu meydanaselyaran gelen / flood hasar. splitter UBAK belgesi kapsamında yapılan- taşımalarda ilgili belge kapsamında Suyun ayaklara zarar vermeden yapılan taşımaların kronolojik sıra / running speed gözler arasından geçişini sağlayan seyirya göre hızı kayıtlarını içeren belge. ve çeşitli şekillerde yapılan köprü serbestelemanı. akım hızı / free flow speed - Belirli bir yol kesimi uzunluğunun, taşıtın bu kesimdeki seyir zamanına seyir terası (sofa) / view terrace Düşük yoğunluklu bir yol kesimin bölünmesiyle bulunan hız. - de herhangi bir kontrol gecikmesi- olmaksızın sürücülerin istedikleri Köprü döşemesinden yüksek tutu- hızda seyrettikleri hızların ortala sermaye / capital lan ve kitabe köşkü ile genellikle ması. karşılıklı olarak inşa edilen, taş se - dirliseyyar bir araçdinlenme muayene ve seyirlik istasyonu yer. / mobile inspection station Zaman içerisinde getirisi olan kay naklar.servis alanı (otoyollarda) / ;service area Taşınabilir/mobil nitelikte olan ve - üzerinde fren, far, egzoz emisyon ölçüm cihazları ile diğer ölçü alet ile A, B, C tipi otoyol hizmet tesisi. Oto - cihazların bulunduğu ve araçların yol kullanıcıları için konaklama, / compressed gas - muayenesininsıkıştırılmış yapıldığıgaz istasyon. yeme içme, tuvalet, dinlenme alanla- rı gibi hizmetlerin bulunduğu ve kul - lanıcıların araçlarının park, akarya ADR’nin A ekinin 2’nci bölümü, kıt, yedek parça, yıkama, yağlama, 2.2.2.1.2’nci alt kısmında ifade edi sıvı petrol asfaltı / cut back bitumen lastik tamiri, acil bakım servisi gibi len maddeler. - gereksinimlerini sağlayabilecekleri - değişik büyüklüklerde ve değişik servis yolu / service road Ham petrolün kolay uçucu bileşen kapsamlardaki alanlar. lerinin damıtma yoluyla uzaklaştı - rılmasından sonraki kalıntıya, ham Yapım bakım ve onarım çalışmaları petrolün kaynama noktası yüksek nın yapılabilmesi için trafiğin geçici bir bileşeninin, gazyağı tipinde orta- sevkolarak irsaliyesi kanalize edildiği / waybill yol. derecede bir çözücü veya nafta ya da - benzin tipi çok uçucu bir çözücü ka rıştırılmasıyla elde edilen yumuşak Yurt içi taşımalarda, gönderen tara bağlayıcılar. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 60 KARAYOLLARI terimleri

spiral - soğutma / cooling - 1- Yavaş kür olan sıvı petrol asfaltla rı (SC): Ham petrol damıtma kalıntı Soğutmasome noktası sistemi. / point of intersection sına, ham petrolün kaynama noktası- yüksek, mazot gibi, bir bileşeninin Aliymanlarınsondaj / sondage, kesişme drilling noktası. karıştırılmasıyla elde edilen yumu şak bağlayıcılar. - 2- Orta hızda kür olan sıvı petrol Araştırma yapılan bir alanda alttaki- asfaltları (MC): Ham petrol damıt- yerleşme katmanlarını tespit etmek ma kalıntısı ile gazyağı tipinde orta ve incelemek amacıyla dar bir alan sorumluluk sigortası / liability derecede uçucu bir çözücünün ka da yapılan derin kazı. insurance rıştırılmasından elde edilen bitümlü- bağlayıcılar. 3- Çabuk kür olan sıvı petrol asfalt Zorunlu karayolu taşımacılık malî ları (RC): Ham petrolün damıtma- soyulmasorumluluk / strippingsigortası. kalıntısı ile, nafta veya benzin tipi- çok uçucu bir çözücünün karıştırıl - masından elde edilen bitümlü bağ Daha çok suyun etkisi ile bitümlü layıcılar.sıvılaşma / liquefaction bağlayıcının agrega yüzeyinden ay - sökülmerılması. / raveling - Dinamik yükler ve boşluk suyu ba sıncındaki artış ve kayma dayanı Agrega danelerinin kaplamadaki mındaki düşüş sonucu zeminin katı yerlerinden ayrılması ile meydana haldensilecek sıvı / wiper hale geçme süreci. gelen, yüzeyden aşağıya ve yanlara - sömeldoğru gelişen / footing bozulma.

Aracın ön camı, arka camı ve farlar- - daki su, kar ve pislikleri temizlemek Kolon altına yükü daha geniş alana yaymak amacıyla yapılan temel ele amacıyla kullanılan, bir kol ve kau sözleşme / contract çuksilkot lastikten / seal coat oluşan parça. manı.

Genellikle 1,25 cm’den daha ince İhale edilen işin yapılması için idare kalınlıkta ve bir asfalt kaplamanın ile müteahhit arasında yapılan yazılı sözleşmelianlaşma. taşıt / contracted ve- yüzeyini su geçirmez hale getirmek hicle içinsis lambası kullanılan / fogyüzeysel lamp kaplama. sivriSisli havalarda kemer / pointedkullanılan arch far. Yetki belgesi sahibinin noterden - yapılmış bir taşıma geliri paylaşımı veya kira sözleşmesine dayanarak, Yarıçapı kemer açıklığının yarısın kendi unvan ve sorumluluğu altında / ground elevation dansiyah büyük kot olan kemer. çalıştıracağıspiral / spiral başkasına ait taşıt. - - Karayolu güzergâhı üzerindeki her Değiştirilebilen döner parçaları ile hangi bir noktanın doğal arazi kotu. taş levha ve demir kesmek, taş sil 61 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ stabilite - - mek, pas gidermek gibi işlerde kul oluşan gürültü seviyesinin azaltıl / stability lanılanstabilite elektrikli el aygıtı. masınasüpürge yardımcı / road sweeper olan parça.

Kaplamanın deformasyona karşı sürekli kiriş köprü / continuous / aggregate road Yol temizleme aracı veya ekipmanı. gösterdiğistabilize yoldirenç. beam bridge - - - Granüler alt temel tabakası kalınlığı Mesnetler üzerinde sürekliliği de en az 20 cm ve granüler temel taba vam eden kirişleri olan köprü sis kası kalınlığı en az 10 cm olarak inşa süreklitemi. plak köprü / continuous standartlaştırmaedilen yol. / standardiza- slab bridge tion

Mesnetler üzerinde sürekliliği devam Mevcut ve muhtemel problemler süreklieden plakları temel olan / continuous köprü sistemi. footing dikkate alınarak, belirli bir konuda ortak ve tekrar eden kullanımlar sürtünme katsayısı / coefficient için en uygun seviyede bir düzen Mütemadi temel, şerit temel. of friction gerçekleştirilmesi amacıyla gerekli hükümlerinsu kemeri / oluşturulması aqueduct faaliyeti. - İki yüzeyi temas halinde tutan kuv sürtünme kazığı / friction pile Uzak mesafelerden su getirmek için vetin sürtünme kuvvetine oranı. yapılmışsu sürtmesi kemerli / water suyolu. damage - Etrafındaki çevre sürtünmesi ile yü Susu veterazisi teressübat / bubble sürtmesi. level, spirit level kün önemli bir kısmını taşıyan yan - sürücüsürtünmeli, / driver yüzen kazık. - Marangozlukta, dülgerlikte, duvar cılıkta yatay düzlemi bulmak için Karayolunda, motorlu veya motor kullanılansu yalıtımı basit / water düzeç. proofing suz bir aracı veya taşıtı sevk ve idare eden kişi.

Yapıyı suyun etkilerinden korumak içinsulu yapılan tohum işlem. ekimi / hydro-seeding

- Özel imal edilmiş, hareketli tanklar Ş içinde karıştırılan su, tohum, kim şahmerdan / power hammer yasal stabilizatör, malç materyali ve gübrenin özel bir püskürtme sistemi susturucu / silencer, muffler ile şev yüzeyine püskürtülmesi işlemi. şakulTokmak, (çekül) çekiç. / plumb - -

Atık gazların çıktığı egzoz borusu Ucuna küçük, konik madeni bir ağır nun hemen önünde egzoz borusunda lık bağlanmış ipten ibaret alet. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 62 KARAYOLLARI terimleri

şut duvarı şantiye şefi / site chief engineer

seyredebilmeleri için taşıt yolunun şerit çizgisi / lane line Müteahhit adına işin yapılmasını- çizgilerle ayrılmış bölümü. - teknik ve idari bakımdan yürüten, - iş süresince şantiyede bulunan, mü - Kaplama üzerinde trafik akım şerit teahhit tarafından kendisine temsil - lerini birbirinden ayıran ve şeritle yetkisi verilen ve Mühendis ve Mi şeritrin iç sınırlarınıdenetim birimi gösteren / lane çizgi. con- mar Odaları Kanunu’na göre bu yet troller kiyi ve sorumluluğu taşıyabilecek şanzıman,kişi. vites kutusu / transmission, gear box Şerit üzerine tesis edilen elektronik - cihazlarışev / slope denetleyen ünite. Sürücüye değişik hız seçenekleri su nanşartname aksam. / specification Yolun doğal arazi ile bağlantısını - sağlamak için yarma ve dolgularda oluşturulanşev değeri /eğimli slope ratioyüzey. İşin yapılışına ve kullanılacak mal- - zemeye ait direktifleri, metotları, nitelikleri, miktarları ve diğer şart Şevlerin yatayla yapmış olduğu eği ları gösteren, teknik, genel, özel ve min; açı, yatay/düşey düzlemlerin şasiek belgeler. / chassis birbirlerine oranı veya yüzde olarak ifadesi.şube şefliği / center of district şehir geçişi / city crossing Hareketli araçların iskeleti, çerçeve. - Yolların, sanat yapılarının ve yola ait- tesislerin muhafaza, bakım ve ona- Yolun yerleşim yeri içerisinde kalan rımlarının sağlanması amacıyla böl bölümü.şehirlerarası taşıma / inter-city transport ge müdürlüklerinde bakım başmü şufahendisliğine hakkı /bağlı right bakım of pre-emption, alt birimi. - first right of purchase - Herhangi bir ilin herhangi bir nok - tasından veya yerleşim biriminden Önalım, öncelikle alım hakkı. Hak- başlayıp diğer bir ilin herhangi bir kın ilişkin bulunduğu taşınmaz ma noktasında veya yerleşim biriminde şerh / restriction lın satılması halinde onu diğer alıcı biten taşıma. şut duvarı / break wall - lara göre öncelikli satın alma hakkı .

Gayrimenkul malikinin temlik hak - Suyun akışını düzenleyen yapı. kının yasaklanması, kısıtlanması- veya kişisel hakların kuvvetlendirilmesi amacıyla üçüncü kişileri uyarı cı mahiyette tapu kütüğünün şerh lerşerit sütununa / lane yazılan hususlar.

Taşıtların bir dizi halinde güvenli 63 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ T1 T talveg hattı / thalweg line T1 / T1 Dere yatağının en derin noktalarını - tandem silindir / tandem roller - birleştiren çizgi. Avrupa Birliği ülkeleri ile EFTA ül keleri arasındaki ticari malların do Çift aksı bandajlı (tamburlu) silindir. laşımına veya birlik dışı ülkelere ait malların birlik ülkeleri arasındaki dolaşımınatablalı kiriş imkan / T-beam veren belge.

Enkesititadilat muayenesiT şeklinde olan / inspection kiriş (T-kiriş). after modification

Üzerinde değişiklik (tadilat) yapılan araçlarıntahsis / assignment muayeneleri. tanker / tanker - - Bir kanun hükmüne dayalı olarak- belirli ve genel bir amacın gerçekleş Petrol, benzin gibi akaryakıt ürün tirilmesi için şartlı olarak bir taşın - maz malın şartları taşıyan kişi veya leriyle, sanayi ile ilgili yağ vb. sıvı kuruluşlara bir resmi yazı ile devri maddeleri taşıyan gemi veya kam takipteişlemi. harcanan zaman süresi yon. / percent time spent following

- Geçiş yetersizliği sebebiyle yavaş - seyreden taşıtların arkasında olu şan kuyruklarda seyahat etme mec buriyetindeki taşıtların ortalama seyahattakograf zaman / tachograph yüzdesi. tank-konteyner ya da taşınabi- - lir tank işletmecisi / tank-contai- Kamyon, kamyonet ya da minibüs ner or portable tank operator gibi araçlarda bulunan ve yapılan hı zıntakometre kaydını tutan / tachometer bir cihaz. - Tank konteyner, taşınabilir tank ya Motor devir göstergesi, krank mili da tankerlerin adına kayıtlı olduğu nin dakikada yaptığı devir sayısını ya da bunları bir sözleşmeye dayalı tarak (köprüler) / shell talisürücüye yol / bildirensecondary gösterge. road olarak işleten işletmeciler. - -

Genel olarak üzerindeki trafik yo Yumuşak taşların veya mozaik sı ğunluğu bakımından, bağlandığı vanın yüzünü işlemekte kullanılan yoldan daha az önemde olan yol. ağzı dişli çelik alet. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 64 KARAYOLLARI terimleri

taşıma irsaliyesi tarifeli kargo taşıma / regular cargo transport - - temasının sağlandığı bir iskelet ile boşlukları dolduran ince agrega, fil İşletmecinin kargo kabul veya da- ler ve bitümlü bağlayıcıdan oluşan, ğıtım yaptığı merkezi, şubesi veya aşınma tabakasında kullanılan bir taş radye temel / stone raft foun- acentesinin bulunduğu yerleşim yer sıcak karışım. dation leri arasında önceden belirlenen bir ücret tarifesine göre yapılan düzenli kargotarihî taşımaları. köprülerde agrega / agg- - regate (in historical bridges) Suyun temel tabanında yapacağı- oyulmaların önlenmesi, temel stabi - litesinin sağlanması ve talveg kotu Harç, sıva gibi malzemelerin ana nun özgün hale getirilmesi amacıyla, bölümünü meydana getiren kırma köprünün zemine oturduğu yüzeyi taş, taş tozu, tuğla kırığı, tuğla tozu, projesinde gösterildiği şekliyle bir kum, çakıl gibi malzemeler. döşeme gibi boydan boya kaplayan taşçıtaş temel. aleti / masonry tools -

Taşı yontmakta ve işlemekte kulla nılantaşçı alet.işareti / lapidary sign - - Köprü yapımında çalışan işçiler ta taş (kayaç) / stone (rock) rafından taşlara işlenen harf ve ru - muzlar.taşeron (alt yüklenici) / subcon- - tractor Kimi kütlelerden kopan ya da kopa rılan ve türlü yapı işlerinde kullanı taş köprü / stone bridge lan, sert ve katı madde. İşin bir kısmının yapılması, idare- tarafından veya idarenin onayı ile müteahhit tarafından kendisine ve Taş malzemesi kullanılarak kemer - rilen ve sözleşme ile idareye veya şeklinde yapılmış yapı. müteahhide bağlı olan özel veya tü zeltaşıma kişi. güzergâhı / transport route

- Taşımacılıkta, taşımanın başladığı kalkış noktasından bittiği varış nok tasına kadar ara duraklar da dahil takiptaşıma edilen irsaliyesi yol. / transport taş mastik asfalt / stone mastic waybill asphalt

Taşıma faaliyetinde bulunanların, Kaba agrega danelerinin birbirine taşınmasını üstlendikleri bir veya 65 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ taşıma işleri komisyoncusu taşıma sınırı / loading limit, - transportation limit birden çok gönderilen ve gönderene- ait aynı taşıtta, aynı zamanda taşı- - nan eşya veya kargo için ilgili mev Bir aracın güvenle taşıyabileceği, en zuat hükümleri uyarınca düzenledi çok yük ağırlığı veya yolcu ve hiz ğitaşıma belge. işleri komisyoncusu / taşımacımetli sayısı. / carrier freight forwarder - - 25/2/2004 tarihli ve 25384 sayılı Ücreti karşılığında kendi namına ve Resmî Gazete’de yayımlanan Kara bir müvekkil hesabına eşya taşıtma yolu Taşıma Yönetmeliği’ne göre C1, yıtaşıma meslek işleri edinmiş organizatörü kişi. / C2, E2, K1, K2, L1, L2, R1, R2 yetki transportation organizer taşımacılıkbelgesi sahipleri. / transport

- taşımacılık işletmesi/taşımacı- Karayolu taşıma kanunun, karayolu Bir aracın boş veya dolu olarak seyri. lık operatörü (nakliyeci) / trans- taşıma yönetmeliği ve ilgili diğer mev port operator/ haulier zuatın taşımacılık sıfatı ile faaliyet - - gösterenlere getirdikleri yükümlülük ve sorumluluklar çerçevesinde taşı Karayolu ile uluslararası eşya ta macı kabul edilerek, bu yönetmeliğe şımacılığı mesleğini icra eden ve- göre eşya taşımacılığı alanında yetki- kurulduğu ülkedeki yetkili merci belgesi almış gerçek ve tüzel kişilerin tarafından uluslararası taşıma faali imkan, kabiliyet ve kapasiteleri ile ge- yetlerini gerçekleştirmek için usule rektiğinde diğer taşıma türlerinden uygun şekilde düzenlenmiş yetki de yararlanarak veya bunları kullana- belgesine sahip olan herhangi bir rak kombine taşımacılık dahil kendi- taşınabilirözel ya da tüzel otomatik kişi. trafik sa- nam ve hesabına eşya taşıması yaptı yım ve sınıflandırma sistemi / rarak taşıma faturası düzenleyen ger portable automatic traffic counting taşımaçek ve tüzel kapasitesi kişiler. / load capacity and classification system - - - Bir aracın teknik olarak güvenle ta Yoldan geçen taşıtların istenilen za şıyabileceği en çok yük ağırlığı veya man aralıklarında sayım ve sınıflan taşıma senedi / transport bill - yolcu sayısı. dırmasının yapılması amacıyla yol - kenarı veya üzerine kurulan taşına bilirtaşıt sistemler. / vehicle Eşya ve kargo taşımalarında gönde ren ile yetki belgesi sahibi arasında akdedilen, ilgili diğer mevzuat ve taşıt-kmTaşımacılıkta / vehicle-km kullanılan araç. - bu yönetmelikle belirlenen bilgileri- ihtiva eden sözleşme belgesi veya Bir motorlu kara taşıtının bir kilo bu tür bir sözleşmede bulunması ge metre mesafedeki hareketiyle elde reken bilgileri ihtiva etmesi halinde taşıtedilen aralığı trafik ölçü / headway birimi. taşıma senedi yerine geçecek olan - taşıma faturası, taşıma irsaliyesi veya irsaliyeli taşıma faturası. Taşıtlar arasındaki mesafe (aynı tra ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 66 KARAYOLLARI terimleri

temel

fik şeridinde birbirini takip eden iki- römork veya bir yarı römork ile bir taşıtın ön tamponlarının, yolun aynı römorktantaşıt yolu /oluşan roadway, araç. carriageway noktasından geçişi için gereken sa - niyetaşıt cinsinden belgesi / zaman vehicle aralığı). certificate Kaplamalı veya kaplamasız ban ketler arasında kalan ve taşıtların Yetki belgesi sahibinin kullanacağı güven ve konforla hareket etmesini / dangerous taşıtların niteliğini ve sayısını liste sağlayantehlikeli yol maddeler kesimi. goods, hazardous materials (Haz halinde gösteren, yetki belgesinden Mat) ayrı ve yetki belgesinin eki olarak düzenlenentaşıt eşdeğerlik belge. faktörü / vehicle equivalency factor ADR’nin A ek’inin 3 üncü bölümünde tehlikeli yük / dangerous cargo - yer alan maddeler. Otomobil, orta yüklü ticari taşıt, otobüs, kamyon veya treyler cin Taşımacılık kanunu ve yönetmeliğine sinden bir taşıtın her bir geçişinin- göretek yönlü tehlikeli karayolu olarak kabul / one-way edilen yük. üstyapıya verdiği zarara eşit bir etki street yaratan standart dingil yükü teker - taşıtrür sayısı. işletme giderleri / vehicle operating costs Taşıt yolunun yalnız bir yöndeki ta tekerlekşıt trafiği içinizi / kullanıldığı tracking karayolu. - Farklı taşıt cinsi (otomobil, otobüs, Taşıtların aynı izi takiben gitmeleri kamyon, treyler) ve mekanik özellik- leri, yol güzergâhının yatay ve düşey sonucu yol yüzeyinde oluşan boyuna teknikçöküntü düzenleme veya renk değişimi. / technical geometrik özellikleri, yol güzergâ regulation hının fiziksel özellikleri, yol satıh- durumu (yol yüzey düzgünsüzlüğü), hız ve çevre gibi birçok faktöre bağ- Teknik kuralları, doğrudan veya bir- lı olarak değişen; yakıt, motoryağı,- standarda, teknik şartnameye veya lastik, taşıt bakım ve onarım, amor uygulama kılavuzuna atıfta bulu tisman ve sürücü zaman gibi gider narak ya da bunların muhtevalarını taşıt kartı / vehicle card ler toplamı. kapsayacak şekilde ortaya koyan doküman.teknik şartname / technical specification Bir taşıtın en az bir yetki belgesinin - eki taşıt belgesinde kayıtlı olduğunu ve söz konusu yetki belgesi altında Bir ürün, işlem veya hizmet tarafın / vehicle series/road taşıtçalıştırılabileceğini katarı gösteren belge. dan karşılanacak teknik kuralları train temeltarif eden / foundation doküman. - - - Karayolunda bir birim olarak sey Üstyapıdan gelen yükleri zemine ak retmek üzere birbirine bağlanmış tarmak amacıyla inşa edilen ve ze en az bir çeken ve en çok iki çekilen min içinde kalan taşıyıcı kısım. 67 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ temel pabucu temel pabucu / footing teslim alan / consignee temelSömel, tabakasıtek temel. / base course Sevk irsaliyesi, taşıma irsaliyesi ve taşıma senedinde belirtilen eşyanın - teslimtespit edileceğimuayenesi kişi. / detection Kaplama tabakası ile ince tesviye yüzeyi veya alt temel tabakası ara - sında bağlantıyı, yük dağılımını ve Araçlar üzerine logo işletilmesi veya- düzgünlüğü sağlayan, yola gelen sökülmesi, aracın renginin değişti yükleri taşıyan ve alt temel veya yol rilmesi, motor ve şasi numaraları / spandrel tabanınatempan (kılıf)aktaran duvarı tabaka. nın tespiti, servis araçlarına kuşak- wall takılması veya sökülmesi, takograf taktırılması veya söktürülmesi, hu susi olarak tescilli araçların ticari- Köprü gövdesini memba ve mansap terleme / bleeding taksiye veya ticari taksilerin hususi tarafında sınırlayan duvar. araçlara dönüştürülmesi durumla - rınıntevhit tespitinin / amalgamation yapıldığı muayene. - - Bitümlü (asfalt) yollarda, bağlayıcı nın sıcaklık etkisi ile kaplama yüze Tapu sicilinde ayrı ayrı kayıtlı bir yineterminal çıkması. işletmecisi / terminal operator birine bitişik birden fazla taşınmaz malın tek bir tapuya bağlanarak, tek - birTIR parsel karnesi halini / TIR alması. carnet - Karayolu taşıma yönetmeliğinde ta - nımlanan bir yolcu veya eşya/kargo TIR sözleşmesi kapsamında, ulusla- terminalini işleten gerçek veya tüzel ters sehim / camber rarası kara taşımacılığını dolayısıy kişiler. la uluslararası ticaretin kolaylaştı rılmasını sağlayan gümrük transit tescilBombe. / registration belgesi. -

Aynî ve şahsî haklara yönelik işlem lerin gerekleri yerine getirildikten sonra tarih ve yevmiye numarası ile tesirtapu kütüğüne çizgisi / influenceyazımı. line

- Birim düşey yük sistem üzerinde hareket ederken, birim yükün herhangi bir konumunda, sistemin bir- noktasındaki kesit zoru veya mes net tepkisi gibi herhangi bir büyük lüğün hesaplanan değerinin birim yükün hizasında koordinat olarak alınmasıyla çizilen diyagram.

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 68 KARAYOLLARI terimleri

trafik hacim haritası tırmanma şeridi / climbing lane toprak yol / earth road

Karayolunda eğimin yüksek olduğu- Stabilize edici maddeler ile takviye kesimlerin çıkış yönünde kapasite edilip su geçirmez ve daha mukavim- ve trafik güvenliğini artırmak ama hale getirilmiş veya getirilmemiş ve cıyla ağır taşıtların kullanmaları tesviye ile gerekli enkesit şekli veril timsahiçin yapılmış sırtı olan çatlak ilave / alligatorşerit. toprakarmemiş doğal yol. / reinforced earth cracks - - Temel betonu üzerine, prekast yüzey Trafik yükleri altında asfalt kaplama- elemanların(panel), geri dolgu taba tabakasının yorularak taşıma gücü kalar içerisine yerleştirilen yüksek nü kaybetmesi sonucunda yol kapla aderanslı sıcak-daldırma galvaniz masında timsahın sırtına benzeyen- kapamalı çelik şeritler veya yüksek birçok küçük bloklar teşkil edecek çekme dayanımlı plastik şeritlere şekilde meydana gelen, birbiri ile il bağlanması ile inşa edilen donatılı tipgili enkesitçatlaklar. / typical cross section zemintopuk duvarı. (dolgu şev dibi) hendeği / heel (slope base) ditch - Yolun standart kesimini temsil eden detaytokmak ölçüleri / mallet verilmiş enine kesit. Yolun dolguda teşkil edildiği kesim lerde; kenar, palye, kafa ve refüj hendeklerinden, dren boruları ve ton-kmAğaçtan veya/ ton-km demirden iri çekiç. - kollektörlerin enine deşarjından, bordür düşüm oluklarından, dolgu Bir ton yükün bir kilometre mesa şevinden ve arazi eğiminin dolguya feye taşınmasıyla elde edilen trafik doğru olduğu kesimlerde araziden toplayıcıölçü birimi. yol / frontage road, fee- gelen suları toplayarak menfezlere der, collector road trafikveya derelere / traffic boşaltan drenaj yapısı.

- Ana yolun bitişiğinde ve ona paralel, Yayaların, hayvanların ve araçların yöresel trafiği toplayıp dağıtmaya karayolları üzerindeki hal ve hare toplulaştırmayarayan servis yolu / land . consolidation trafikketleri. akım sayımı / traffic flow - count - Parçalanmış, dağılmış, şekilleri bo- zulmuş arazilerin üretim tekniğinin Bir yol kesiminin belirli bir nokta- geliştirilmesi ve daha ekonomik ola sından her iki yönde geçen taşıtların rak yararlanma, muhafaza ve zirai belirli bir zamanda önceden karar sulama tedbirlerinin alınabilmesi laştırılan süre ve sıklıklarla sayıca için arazilerin birleştirme suretiyle tespittrafik işlemi. hacim haritası / traffic toprakbir araya işleri toplanması. / earth works flow map

- Her cins zemin ve kaya birimlerde Karayolu ağının kesimler itibariyle yapılan kazı, dolgu vb. tesviye işleri. yıllık ortalama günlük trafik değer 69 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ trafik hacmi trafik şeridi / lane lerinin taşıt sınıflarına göre harita trafik hacmi / traffic volume üzerinde gösterilmesi. Taşıtların bir dizi halinde güvenli seyredebilmeleri için taşıt yolunun - ayrılmıştrafik tanzim bölümü. işaretleri / traffic Verilen bir süre içerisinde belirlenen regulatory signs bir yol kesiminden veya noktasın trafik işaretleri / traffic signs dan geçen toplam taşıt sayısı. - Yol kullanıcılarını, çeşitli yasaklama ve kısıtlamalar hakkında bilgilendi 1- Sabit veya taşınabilir bir mesnet - rentrafik işaretler. uyarı işaretleri / traffic üzerine yerleştirilmiş ve üzerindeki warning signs sembol, renk ve yazı ile özel bir tali matın aktarılmasını sağlayan trafik- tertibatı. Yol kullanıcılarını, yol üzerindeki- 2- Trafiği düzenleme amacı ile kulla bir tehlike konusunda uyaran ve bu nılan işaret levhaları, ışıklı ve sesli tehlikenin özelliği konusunda bilgi işaretler, yer işaretlemeleri ile trafik trafiklendiren yoğunluğu işaretler. / traffic density zabıtası veya diğer yetkililerin trafiği trafikyönetmek kazası için yaptıkları / traffic accident, hareketler. traffic collision Belli bir anda belirli bir yol veya şerit uzunluğunutrampa / barter işgal eden taşıt sayısı. - - Karayolu üzerinde hareket halinde- olan bir veya birden fazla aracın ka Taşınır veya taşınmaz bir malın baş tramvay / tram rıştığı ölüm, yaralanma ve/veya za ka bir malla değiştirilmesi. - rarlatrafik sonuçlanmış kontrol elemanları olan olay. / traffic control devices - Genellikle yerleşim birimleri içeri- - sinde insan taşımasında kullanılan,- Trafik güvenliği ve düzeninin sağ karayolunda tekerlekleri raylar üze lanmasına yönelik olarak karayolu rinde hareket eden ve hareket gücü transit gümrük beyannamesi / na dikilmiş veya yerleştirilmiş trafik nü dışarıdan sağlayan taşıt. transit declaration form işaretleritrafik sıkışıklığı ile diğer tertibatlar. / traffic conges- tion - İhraç veya transit malların yurt dışı Trafiğin çok yavaş ilerlediği ve edilmek üzere taşınmasında güm araç kuyruklarının oluştuğu trafik transitrük idarelerince taşımacılık düzenlenen / trough belge. trans- durumu.trafik sinyalizasyonu / traffic port signalization

Âkit taraflardan birine ait taşıtların Özellikle kavşaklarda veya yaya diğer âkit taraf toprakları üzerinden- geçitlerinde kullanılan ve trafiğin geçerek ve bu topraklarda yükleme/ daha güvenli akışını sağlayan trafik boşaltma veya yolcu indirme/bindir kontrol elemanı. me olmaksızın yapılan taşımacılık. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 70 KARAYOLLARI terimleri

uygulama projesi turbolag / turbo lag tünel portali / tunnel portal - - - Gaz pedalına basıldığı andan itiba Yol güzergâhında bulunan tünelle ren turbo devreye girene kadar ge tüvenan malzeme / all-in-aggre- turboşarjer / turbocharger rin giriş ve çıkış yüzü. çen zaman. gate material

Gücünü egzoz gazından alan, motora Ocaktan temin edilen işlenmemiş daha fazla hava girmesini sağlayan turuncu plaka / orange plate malzeme. sistem. - Tehlikeli madde taşıyan taşıtlarda, dikey düzleme yerleştirilmiş şekil de, 40 cm tabana ve 30 cm’den daha U az yüksekliğe sahip, 15 mm’den UBAK belgesi / ECMT/CEMT permit daha az genişlikte siyah sınırları - olan, aracın büyüklüğü ve yapısı - yeterli yüzey alanına sahip değilse Ulaştırma Bakanları Avrupa Konfe boyutları tabanı 30 mm, yüksekliği ransı Sekretaryası tarafından ülke 120 mm ve siyah kenarı 10 mm’ye- lerin baz kotasına göre eşit sayıda kadar azaltılabilecek, üst kısmına tahsis edilen çok taraflı uluslararası tehlike tanıma numarası, alt kısmı uçtaşıma kazığı belgesi. / end bearing pile na da UN numarası yazılan, dikey - eksene dik olacak şekilde taşıtın ön- ve arka tarafına birer adet takılan Ucu sağlam tabakaya oturan, taşı turuncu renkli reflektörlü dikdört yıcı görevini en alt kısmının yaptığı tuz serici / salt spreader gen plakalar. uluslararasıkazık. taşıma / international transport/carriage - Kar ve buz mücadelesinde kaplama - üzerine tuz serpmede kullanılan bir tünel / tunnel Türkiye’den veya Türkiye’ye kara araç veya ekipman. - yoluyla, Türkiye üzerinden karayoluyla transit, Türkiye’ye denizyolu, Yeraltında yapılacak kazı ile isteni demiryolu ve havayolu ile gelip ka len kesitte boşluk oluşturulması ve rayolundan üçüncü ülkelere yapılan desteklenmesi ile inşa edilen yeraltı taşımalar.UN numarası / UN number yapısı.

Madde veya parçaların Birleşmiş Milletler örnek düzenlemelerinden alınmış dört basamaklı tanımlama numarası.uygulama projesi / shop drawing, application project

Uygulamaya esas proje. 71 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ uzaktan algılama uzaktan algılama / remote sensing - ğe kadar devam eden ve taşıma gücü üstyapı projelendirmesinde etkin - üzengi taşı / springer Havadan fotoğraf çekme gibi, fizik olan tabaka. sel özelliklerle ilgili uzak mesafeler den bilgi toplama yöntemi. Bir kemer yayının başladığı ve ayağa oturduğu noktadaki ilk taş, yastık Ü taşı. ücret toplama maliyeti / toll collection cost V - varış noktası / point of arrival Karayolları ağındaki ücretli yollarda ücret toplama hizmetleri için yapı - lanüçüncü harcama. ülke taşımacılığı / third Yolcu bileti veya taşıma senedinde country transport gösterilen, yolcu veya eşyanın götü - rülmekvaryant istendiği / diversion, yer. variant Âkit taraflardan birine ait taşıtlar la, diğer âkit taraf topraklarından Yolun bir kısmının veya tamamının üçüncü bir ülkeye veya bunun aksi çeşitlivaziyet nedenler planı ile/ sketch değiştirilmiş of site view kısmı. üstyönde düzey yapılan yönetici taşımalar. / senior manager Yol güzergâhının genel özelliklerini gösterenverevlik küçük açısı /ölçekli skew angle plan. KTY kapsamında faaliyet gösteren - bir gerçek veya tüzel kişiliği temsil ve ilzam ederek ve/veya bunların Güzergâhı kesen bir yapının yol ek tamamını fiilen sevk ve idare ederek senine dik olmayan bir açı ile yolu vibrasyonlukesmesi durumu. keçi ayağı silindir / sürekli ve etkin bir şekilde yöneten- vibratory pad foot roller yönetim kurulu başkanı, yönetim - kurulu üyesi, genel müdür, genel ko - ordinatör, genel sekreter ve benzeri İnce daneli zeminlerde daha iyi sı konumundaki veya bu unvanlarla üst geçit / overpass kıştırma yapmak için kullanılan vib istihdam edilen kişiler. rasyonlu ve tamburları keçi ayaklı iş - makinesi. Karayolunun diğer bir karayolu veya demiryolunu üstten geçmesini sağ layanüstyapı yapı. tabanı / superstructure subgrade, formation level

Tesviye yüzeyi altında kalan, yarma- veya dolgularda üstyapının taşıma gücüne etkisi olabilecek bir derinli ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 72 KARAYOLLARI terimleri

yarı otomatik şanzıman vibrasyonlu silindir / vibratory viskozite (akışkanlık) / viscosity roller - Bir akışkanın, iç sürtünmelerinden- Zemin sıkıştırma işlerinde kullanılan dolayı, harekete karşı direnç göster vidalı kompresör / screw com- titreşimli (vibrasyonlu) iş makinesi. mesini sağlayan özelliği ve bu özel pressor liğin kabul edilmiş bir metoda göre - viyadükbulunan nümerik / viaduct değeri. - Vidalı kompresör basınçlı hava üret- mek için birbirine geçmiş rotor çif Açıklığı ve yüksekliği çok büyük tinin kullanıldığı pozitif yer değiş / sewage truck olan vadiden, demiryolu veya kara- vidanjörtirmeli makine. kamyon - yolunun geçişini sağlayan, yol ve kavşak kesişmelerini ortadan kal Kanalizasyon, foseptik vb çukurlar dırmak için yapılan köprü. dan herhangi bir tip sıvıyı içindeki partiküllerle beraber çeken araç. Y yağış alanı / precipitation area

Köprü ve menfezlere gelen suların toplandığıyaklaşım alan.plağı / approach slab vinç / crane - Köprünün giriş ve çıkışında kenar ayak başlık kirişi üzerine dayanan Yükleri kaldırıp bir başka yere ak köprüyama üstyapıçalışması elemanı. / patching tarmaya yarayan makine.

Bir yol kaplamasındaki küçük, lokal yandanonarımların çarpmalı yapılması. kaza / sideway collision vinçli kamyon / crane truck Bir aracın diğer bir araca yandan veya belirli bir açı ile çarpması ile meydanayapay puzolan gelen kaza. / artificial pozzo- lona Kamyon üzerine monte edilmiş, ağır cisimleri kaldırmakta kullanılan makine. Öğütülerek kullanılan, 600-900 °C’de pişirilmiş kil veya şist ile su içinde hızla soğutulan yüksek fırın yarıcüruf otomatik (tuğla, kiremit şanzıman vb.). / semi- automatic transmission

Düz vites ile otomatik vites arasında 73 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ yarı römork - yaya geçidi / pedestrian crossing, cross walk yer alan yarı otomatik bir vites sis - temi.yarı römork / semi-trailer Taşıt yolunda, yayaların güvenli ge çebilmelerini sağlamak üzere, trafik Bir kısmı motorlu taşıt veya araç işaretleriyaya geçidi ile belirlenmiştaraması / alan. zebra üzerine oturan, taşıdığı yükün ve crossing kendi ağırlığının bir kısmı motorlu araç tarafından taşınan römork. Yayaların geçmesi için işaretlenmiş çizgiliyaya kaldırımı yaya geçidi. / sidewalk, footway

Karayolunun taşıt yolu kenarı ile gerçek ve tüzel kişilere ait mülkler arasında kalan ve yalnız yayaların yarma / cut yayakullanımına köprüsü ayrılmış / pedestrian olan kısmı. bridge

yayılı yük / distributed load Üstyapı alt kotunun üzerinde kalan Sadece yayalar için yapılan köprü. kazıyarma hacmi. hendeği / cut ditch yazılıNoktasal talimat olmayan / written yük. instructions Yarmalarda platform ve şevlerden - gelen suları toplayıp uygun yerlere yatay gabari / horizontal clearance boşaltan yapılar. ADR’nin 5.4.3’üncü kısmında belir tildiği şekilde; gönderen tarafından Yatayyatay açıklık. işaretleme / horizantal sürücüye verilmek üzere hazırlanan signing ve taşıma esnasında oluşabilecek bir - kaza durumunda alınacak tedbirler ile taşınan madde veya maddeler ile Trafiğin düzenlenmesi, bazı yasak- yeraltıilgili özelliklerin suyu drenajı yazılı /olduğu subsurface belge. lama ve kısıtlamaların belirtilmesi- drainage ve yolu kullananlara rehberlik etme - si amacıyla yol yüzeyine çizilen çiz giler,yatay oklar, kurp yazı / horizontal ve semboller. curve Yeraltı suyunun yola zarar vermeye yerindecek şekilde dökme uzaklaştırılması. beton / concrete cast on site Yolun aliymanları birleştiren eğrisel kısmı.yatay yük / horizontal load Yerindeyerleşik imal olunan edilen ülke beton. / country of residence yaya / pedestrian Yatay doğrultuda etkiyen yük. - - Taşımacının yerleşik olduğu ve ara Araçlarda bulunmayan, karayolun cınyerleşim kayıt edildiği yeri / residentialülke. area da hareketsiz veya hareket halinde bulunan insan. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 74 KARAYOLLARI terimleri

yol durumu - yol altyapısı tabanı / subgrade - Kendisine ulaşan karayolları üzerin de sınırının başlangıcı ve bitimi bir Yol altyapısının oturduğu tabii ze işaret levhası ile belirlenmiş olan min yüzeyi veya iyileştirilmiş tabii yerleşme, çalışma ve barınma amacı yolzemin bakım yüzeyi. / road maintenance ile insanların yararlandıkları yapı - ve tesislerin bir arada bulunduğu- - ve karayolu trafiğine etkileri tespit Yol ve yol ile ilgili bir tesisin öngörü edilmiş ve idari taksimatla belirlen len görevi sürekli olarak yerine ge miş olan il, ilçe, köy veya mezra gibi tirmesini sağlamak amacı ile orijinal yerler.yeşil taşıt / green vehicle yapısının muhafazası için yapılan - çalışma.yol boyu tesisleri / roadside service facilities Taşımacıların uluslararası taşıma - larda kullandıkları, UBAK Bakanlar - Konseyinin CEMT/CM (2005) 9 final Araçların akaryakıt, LPG, yağ ve ba sayılı kararında açıklanan gürültü sınçlı hava gibi ihtiyaçları ile konak ve egzoz emisyon değerlerine haiz lama, mola gibi diğer ihtiyaçlarının / road stud yıllıkçekici veortalama kamyonlar. günlük ağır dayol sağlandığı butonu yer. taşıt trafiği / annual average daily heavy vehicle traffic - - Taşıt yolu üzerine yapıştırma ve- çakmak suretiyle yerleştirilen, kul Bir yıl boyunca, yolun bir noktasın lanış yerine göre çeşitli rengi ve yan yol çizgi makinesi / road marking dan veya kesiminden her iki yönde- sıtıcı özelliği olan elemanlar. machine geçen toplam ağır taşıt trafiğinin gün sayısına bölünmesiyle elde edi - lenyıllık trafik ortalama hacmi. günlük trafik / annual average daily traffic Yol üstü yatay işaretleme yapan ma kine.

Bir yıl boyunca, yolun bir noktasından- veya kesiminden her iki yönde geçen toplam trafiğin gün sayısına bölün mesiyleyol / road, elde highway edilen trafik hacmi. - - Kara ulaştırma araçlarının gidiş ge yol dışı kaya kamyonu / off-road lişini temin amacıyla ortaya getiri truck, articulated dump truck len yapının bütünü. Yolyol dışıdurumu kaya kamyonu. / road condition - - Bakım altındaki yolların her mev simde sürekli trafiğe açık bulun durulmasının izlenmesi, durumun güncel rapor edilmesi. 75 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ yol envanteri yol envanteri / road inventory - - TR (2008) 12 numaralı kullanım- Yolu teşkil eden tüm yapıların geo kılavuzunda belirlenen taşıtların metriye dayalı bilgileri ile 300 met egzoz emisyon ve motor gürültü se re uzaklığa kadar yolun sağında ve viyelerinin maksimum değerleri ile- solunda ihtiyaç duyulan bilgilerinin römork ve yarı römorklarının sahip- toplandığı ve değerlendirildiği bilgi olması gereken güvenlik kuralları yolkaynakları. kullanım ücreti / road use nın bulunup bulunmadığının denet charge lenmesi.yola terk / renunciation for road - - - - Bir ülkeye ait taşıtın diğer bir ülke- İmar planlarının uygulanışı sırasın ye/ülke üzerinden yaptığı taşıma da taşınmaz mal maliklerince bedel- larda o ülkenin karayolu altyapısı li veya bedelsiz olarak imar planına- nı kullanmasından dolayı ödediği uygun biçimde taşınmazın tamamı ücret.yol üstyapısı / pavement nın veya bir kısmının yola terk edil - mesiyol boyu işlemi. dinlenme alanı / road- - side park Trafik yükünü taşımak üzere yapı lan ve kaplama, temel, alt temel ta - bakalarınıyol yapım içinegideri alan / road yol constructionyapısı. Karayollarından yararlanan sürücü cost ve yolcuların kısa süreli dinlenmele yolboyurine imkan gelişimi sağlayan / roadsideplan-alan. - ting Altyapı (toprak işleri, sanat yapıları,- etüt–proje, kamulaştırma ve köprü - ler) ve üstyapı (yol satıh cinsi) gi Yolun çevreye olan olumsuz etkisini yola elverişlilik muayene belge- derleri toplamı. en az düzeye indirmek, güvenli tra- si / roadworthiness test certificate fik akışının sağlanmasına yardımı - olmak, estetik bir görünüm oluştur mak ve yolun araziye fonksiyonel Yola elverişlilik muayenesi sonucun yolcuolarak /uyumunu passenger sağlamak. da muayenesi onaylanan taşıtlar ile römork ve yarı römorklara verilmek üzereyola elverişlilik düzenlenen belge.muayene rapo- Aracı kullanan sürücü ile hizmetliler ru / roadworthiness test report yolcu-kmdışında araçta / passenger-km bulunan kişiler.

Karayolu araçlarının özellikleri ve- Bir yolcunun bir kilometre mesafeye teknik bilgiler ile yola elverişlilik taşınmasıyla elde edilen trafik ölçü muayene sonuçlarının yer aldığı/iş yolcubirimi. bileti / passenger ticket yolalendiği elverişlilik belge. muayenesi / roadworthiness inspection Yolcunun taşınması yükümlülüğünü- içeren, yönetmelikte öngörülen şekil Ulaştırma Bakanları Avrupa ve şartları ihtiva eden ve yolcuya ve Konferansı’nın (UBAK) ITF/TMB/ rilmesi zorunlu belge. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 76 KARAYOLLARI terimleri

zirve saat faktörü yoldan ihdas / creating parcel yüksüz ağırlık / kerb/curb weight from road -

- Üzerinde insan veya eşya (yük) bu Yolun kapanması nedeniyle oluşan- lunmayan ve akaryakıt deposu dolu taşınmaz malın, düzenlenecek hari olan bir aracın taşınması zorunlu taya göre yoldan ayrılarak, bir par- alet, edevat ve donatımı ile birlikte sel numarası altında ilgisine göre toplamyüzeysel ağırlığı. temel / spread founda- belediye, köy, Karayolları Genel Mü tion, spread footing dürlüğü veya Hazine adına tescili işlemi.yonu taşı / freestone Sığ temel. - Yatak ve yan yüzleri murç veya tarak ile düzeltilmiş dikdörtgen veya düz günyön şekilokları verilmiş / arrow taşlar. markings Z - zayıf zemin / soft soil - Şerit seçimi ve yönlendirme amacıy la kaplama üstüne ve şeritlerin orta zemin çivisi / soil nailing yük taşıma kapasitesi / load Taşıma gücü yetersiz zemin. sına çizilen ok biçimindeki figürler. - capacity - Projelerde gösterilen veya idare ta - rafından belirtilen yerlerde, yukarı Bir aracın güvenle taşıyabileceği en dan aşağıya doğru kademeli olarak çok yük ağırlığı veya yolcu ve hiz - yapılan kazıda şev yüzeyinde açılan metliyükleme sayısıdır. / loading deliklere, çelik donatıların yerleş tirilerek enjeksiyon yapılması ile / loader Yükünyükleyen araca yüklenmesi. oluşturulanzıvana / mortise çivili duvar. - - Tehlikeli maddeleri taşıta ya da Taşların birbirine bağlantısında kul- büyük konteynerlere yükleyen iş- lanılan; kare kesitli, kalın ve başsız- letmeler ile doğrudan maddelerin bir çivi şeklinde yahut yassı ve uçla sahibi olarak tehlikeli maddeleri ta ra doğru genişleyen formda kurşun şıyana teslim eden ya da kendi adına zilyetlikla tespit edilen / possesion, demir yapıoccupation öğesi. yüklütaşımayı ağırlık gerçekleştiren / loaded weightişletmeler. - - Bir eşya (mal) üzerinde zilyetlik Bir taşıtın yüksüz ağırlığı ile taşı iradesine dayanarak fiili hakimiyet makta olduğu sürücü, hizmetli, yol kurmazirve (pik) eylemi. saat / peak hour yükcu ve motosikleti eşyanın toplam (triportör) ağırlığı. / freight trike Taşıt trafiğinin en yoğun olduğu saat.zirve saat faktörü / peak hour Karoserisi yük taşıyabilecek şekilde- factor sandıklı veya özel biçimde yapılmış olan ve yolcu taşımalarında kullanıl mayan 3 tekerlekli motosiklet. Saatlik en yüksek trafik hacminin 77 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ zorunlu muayene

- aynı saat içinde verilen bir zaman periyodundaki (genellikle 15 daki ka)zorunlu maksimum muayene akım / değerine compulsory oranı. inspection

Muayene süresi dolmadan kazaya karışması sonucu yetkili zabıtaca muayenesi gerekli görülen araçların muayeneleri.

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 78 KARAYOLLARI terimleri

KISALTMALAR A/C air conditioning Klima A/T automatic transmission Otomatik şanzıman AADHVT annual average daily heavy vehicle traffic Yıllık ortalama günlük ağır taşıt trafiği AADT annual average daily traffic Yıllık ortalama günlük trafik AASHTO American Association of State Highway and Transportation Officials Ame- rika Eyalet Yolları ve Ulaşım Çalışanları Kurumu AB Avrupa Birliği Avrupa birliği ABC active body control Otomobilin yanlara öne ve geriye doğru kasılmasını önle- yen hidro elektronik sistem ABS antilock brake system Kilitlenmeyen fren sistemi ABV anti-backfire valve Geri tepmeyi önleyici subap AC alternative current Alternatif akım ACI American Concrete Institute Amerikan beton enstitüsü ACPA American Concrete Pavement Association Amerikan beton yollar kurumu ADN European Agreement Concerning the International Carriage of Dangerous Go- ods by Inland Waterways Tehlikeli Malların İç Suyolları ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşması ADR European Agreement Concerning the International Carriage of Dangerous Go- ods by Road Tehlikeli maddelerin uluslararası karayollarında taşınmasına dair avrupa anlaşması ADT average daily traffic Ortalama günlük trafik AETR European Agreement Concerning the Work of Crews of Vehicles Engaged in In- ternational Road Transport Uluslararası karayolu taşımacılığı yapan taşıtlarda çalışan personelin çalışmalarına ilişkin avrupa anlaşması AFR air fuel ratio Hava/yakıt oranı AFV alternative fueled vehicle Alternatif yakıtlı taşıt AG alçak gerilim 1000 volttan düşük gerilim AI Asphalt Institute Asfalt enstitüsü AIAM Association of International Automobile Manufacturers Uluslararası otomobil imalatçıları birliği AKM ana kontrol merkezi Otoyol ücret toplama sistemlerinin ve trafik yönetim sistemlerinin bağlı olduğu genel merkez ANSI American National Standarts Institute Amerikan ulusal standartlar enstitüsü

79 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ ARMİ Araç Muayene İstasyonu Araçların niteliklerini tespit ve kontrol edebilecek cihaz ve personeli bulunan ve teknik kontrolü yapılan yer ASC automatic spin counter, automatic stability control Hızlanma sırasında tahrik tekerleklerinin patinaj yapmasını önleyen sistem ASCD automatic speed control device Hızı otomatik olarak kontrol eden lazerli radar sistemi ASM auto shift manual Otomatik olarak vites değiştirmeye olanak sağlayan sıralı manuel şanzıman ASR anti slip regulation İlk kalkışta ve hızlanmada, tahrik tekerleklerinin aşırı dönme- sini engelleyerek, aracın güvenli hareketini sağlayan patinaj önleyici sistem ASTM American Society for Testing and Materials Amerika Test ve Malzeme Kurumu ATF automatic transmission fluid Otomatik hız kutusu (şanzıman) yağı ATIS advanced traveller information systems İleri trafik yönetim sistemleri ATP Agreement on the International Carriage of Perishable Foodstuffs and on the Special Equipment to Be Used for Such Carriage Bozulabilir Gıda Maddelerinin Ulus- lararası Taşımacılığı ve Bu Taşımacılık Faaliyetinde Kullanılacak Özel Ekipmana İlişkin Anlaşma ATS automatic tire stabilizer Lastik patladığında yola dengeli bir şekilde devam edilmesini sağlayan sistem AUS akıllı ulaşım sistemleri Elektronik teknolojisinin ulaştırma sektörüne uygulaması AVCS automatic vehicle classification system Araçların aks sayıları, yükseklikleri ve akslar arası mesafe gibi özelliklerini otomatik olarak belirlemeye yarayan elektromekanik veya elektronik otomatik araç sınıflandırma sistemi AVI automatic vehicle identification Otomatik araç tanılama AWD all wheel drive Tüm tekerleklerden tahrikli BHP brake horsepower Fren beygir gücü BKM bölge kontrol merkezi Otoyol ücret toplama sistemlerinin ve trafik yönetim sistemlerinin bağlı olduğu bölge müdürlüğü veya belli bir otoyol kesimi bazındaki merkez BSEC Black Sea Economic Cooperation Karadeniz ekonomik işbirliği (kei) BSI British Standarts Institute İngiliz standartlar enstitüsü BSK bitümlü sıcak karışım Agregası ısıtılmak suretiyle hazırlanmış bitümlü karışım CBR california bearing ratio Kaliforniya taşıma oranı (%) CCTV kapalı devre televizyon sistemi Kameralı görüntü izleme sistemi CEN European Committee for Standardization Avrupa standart komitesi CMR convention marchandises routiers Eşyaların karayolundan uluslararası nakliyatı için mukavele sözleşmesi

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 80 KARAYOLLARI terimleri

CNG compressed natural gas Sıkıştırılmış doğalgaz CORTE Confederation of Organisations in Road Transport Enforcement Karayolu taşı- macılığı uygulamalarındaki kurumlar konfederasyonu CRDI common rail direct injection “Tutuculu püskürtme” veya “ortak boru” anlamı- na gelen, dizel motorlarda kullanılan bir yakıt enjeksiyon sistemi CTP cam takviyeli polyester Yolun doğrultusunu ve kenarlarını göstermek üzere, yol kenarlarına belirli aralıklarla yerleştirilen eleman CVT constantly variable transmission Değişken oranlı şanzıman CVVT continuously variable valve timing Sürekli değişken subap zamanlama sistemi ÇBGT çimento bağlayıcı granül temel ÇED çevresel etki değerlendirmesi DC direct current Doğru akım DGM duruş görüş mesafesi Sürücülerin bir tehlikeyi fark edip durabilmeleri için gerekli mesafe DI direct injection Dizel ve benzinli motorlarda direkt enjeksiyon DIN Deutsches Institut für Normung Alman standartlar enstitüsü DMİ değişken mesaj işareti Seyahat edenlere değişen yol durumuna dair mesajların gösterildiği baş üstü mesaj göstergesi DMS dynamic message sign Değişken mesaj işareti DOHC double overhead camshaft Üstten çift kam mili DSC dynamic stability control Dört tekerleğin yola en güvenli şekilde basmasını sağ- layan sistem DSP dynamic shift program Şanzıman ayarlarını sürücünün kullanım tarzına göre de- ğiştiren gelişmiş otomatik şanzıman E ROAD European road Avrupa karayolları EAS elektronik active steering Ön tekerleklerin ani direksiyon hareketleri sebebiyle yol tutuşu bozmasını engellemeye çalışan aktif direksiyon sistemi EBD electronic braking distribution Fren gücünün dört tekerlekte eşit olmasını sağla- yan hidrolik dağılım destek sistemi EBS electronic braking system Elektronik kontrollü fren sistemi ECAS electronically controlled air suspension Aracın yerden yüksekliğini azaltan ve çoğaltan elektronik kontrollü havalı süspansiyon ECO Economic Cooperation Organization Ekonomik işbirliği teşkilatı ECU electronic control unit Elektronik kontrol ünitesi EDC electronic damping control Yol ve hız durumuna göre amortisörlerin elektronik olarak ayarlanması

81 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ EDY eşdeğer dingil yükü EGR exhaust gas recirculation Egzoz gazı devridaimi EN European Norm Avrupa standardı ERCA European Root Certification Authority Sayısal takograf sistemi avrupa kök sertifikasyon otoritesi ESCAP Economic and Social Commission for Asia and Pacific Asya ve Pasifik Ekono- mik ve Sosyal Komisyonu ESP electronic stability program Elektronik denge programı ETC electronic toll collection Elektronik ücret toplama ETC electronic traction control Elektronik olarak çekiş kontrol (patinaj anında motor gücünü kontrol eden sistem) ETRTO European Tyre and Rim Technical Organization Avrupa Lastik ve Jant Teknik Organizasyonu EU European Union Avrupa birliği F/O fiber/optik Fiber optik kablo/lif FHWA Federal Highway Administration Ulusal karayolları idaresi FSI fuel straight injection Direkt benzin püskürtmesi FUBDEK fiber optik kablo uç denetim kabini Yol boyunca tesis edilen fiber optik kablonun bağlı olduğu uç denetim kabini FWD front wheel drive Önden çekişli FWD falling weight deflectometer Düşen ağırlıklı deflektometre GEN generator Jeneratör GIS geographic information system Coğrafi bilgi sistemi GKM gişe kontrol merkezi Otoyol ücret toplama sistemlerinin gişe sahası bazında bağlı olduğu merkez GND ground Elektrik devrelerinde topraklama, şasileme, zemin, toprak GPS global positioning system Küresel konumlandırma sistemi GSI geological strength index Jeolojik dayanım endeksi GSM global system for mobile communication Mobil haberleşme için küresel sistem GT granüler temel HCV heavy commercial vehicle Ağır ticari taşıt HD heavy duty Ağır hizmet HDM-4 highway development&management software Yol geliştirme ve yönetim programı HEEP highway engineering exchange program Yol mühendisliği değişim programı

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 82 KARAYOLLARI terimleri

HYTT hafif yüklü ticari taşıt I/P instrument panel Gösterge panosu ID inside diameter İç çap IGN ignition Ateşleme IMDG Kodu International Maritime Dangerous Goods Code Tehlikeli mallar ulusla- rarası denizcilik kodu INJ injection Enjeksiyon, püskürtme IR infrared Kızılötesi IRF International Road Federation Uluslararası yol federasyonu IRI international roughness index Uluslararası yol yüzey düzgünsüzlüğü endeksi IRU International Road Transport Union Uluslararası karayolu taşımacılığı birliği ISO International Standards Organization Uluslararası standartlar organizasyonu ITC United Nations Economic Commission for Europe Inland Transport Committee Birleşmiş milletler avrupa ekonomik komisyonu iç ulaşım komitesi ITF International Transport Forum Uluslararası Ulaştırma forumu ITS intelligent transport systems Akıllı ulaşım sistemleri IVSC entegrated vehicle speed control Entegre taşıt hızı kontrolü İDB ihlal değerlendirme birimi Geçiş ücreti ihlali yapan araçların işlemlerinin yürü- tüldüğü merkez JRC Joint Research Centre Avrupa komisyonu ortak araştırma merkezi JTRC Joint Transport Research Centre Ortak taşımacılık araştırma merkezi K K NO kontrol kesim numarası Her kontrol kesimin başladığı yere verilen numara KBS kent bilgi sistemi Veri tabanı kent ile ilgili bilgiler olan coğrafi bilgi sistemi KGS kartlı geçiş sistemi Temassız kart kullanılarak otoyol geçiş ücretinin toplandığı sistem KİB kart işlem birimi Nakit kartlı geçiş sistemi kartlarının satış ve kredi yükleme ünitesi KİK Kamu İhale Kurumu KTFMYEY Karayolu Taşımacılık Faaliyetleri Mesleki Yeterlilik Eğitimi Yönetmeliği 03 09 2004 tarih ve 25572 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Karayolu Taşımacılık Faali- yetleri Mesleki Yeterlilik Eğitimi Yönetmeliği KKGS Kartı kredili kartlı geçiş sistemi kartı Kartlı geçiş sisteminde kullanılan, kredi kartı veya banka hesabı ile ilişkilendirilmiş kart KTK Karayolu Taşıma Kanunu 19 07 2003 tarih ve 25173 sayılı Resmî Gazete’de ya- yımlanarak yürürlüğe giren Kanun KTŞ Karayolu Teknik Şartnamesi

83 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ KTY Karayolu Taşıma Yönetmeliği 11 06 2009 tarih ve 27255 Resmî Gazete’de yayım- lanarak yürürlüğe giren Yönetmelik KYT kredi yükleme terminali Nakit kartlı geçiş sistemi kartlarına bankalar tarafından para yüklemede kullanılan el terminali LCD liquid crystal display Sıvı kristal ekran LCV light commercial vehicle Hafif ticari taşıt LDT light duty truck Hafif hizmet kamyonu, kamyonet LDV light duty vehicle Hafif hizmet taşıtı LED light emitting diode Işık yayan diyot LH left hand Sol taraf LHD left hand drive Soldan direksiyonlu LPG liquefied petroleum gas Sıvılaştırılmış petrol gazı LSD limited slip differential Sınırlı kaydırmalı diferansiyel M/T manual transmission Düz şanzıman MoT-DGLT Ministry of Transport-Directorate General for Land Transport Ulaştırma bakanlığı-kara ulaştırması genel müdürlüğü MPFI multiport fuel injection Çok delikli yakıt enjeksiyonu MSFF miles since first fail İlk arızadan bu yana gidilen mil MYB Mesleki yeterlilik belgesi KTY’de öngörülen ve kişilerde mesleki yeterliliğin bu- lunduğunu gösteren belge MYE Mesleki yeterlilik eğitimi KTY kapsamındaki faaliyetlerle ilgili bir mesleki yeter- liliğin kazandırılması amacıyla verilecek eğitim MYETBE Mesleki yeterlilik eğitimi tamamlama belgesi Mesleki yeterlilik eğitimini ta- mamlamış olanlara bu eğitimi veren kuruluşça verilen belge NATM new Austrian tunneling method Avusturya tarzı yeni tünel açma yöntemi NATO-PBIST NATO - Planning Board for Inland Surface Transport Nato - Dahili satıh taşımacılığı planlama kurulu NATO- SCEPC NATO- Senior Civil Emergency Planning Committee Nato - Sivil olağa- nüstü hal planlama yüksek komitesi NKGS Kartı nakit kartlı geçiş sistemi kartı Kartlı geçiş sisteminde kullanılan üzerine para yüklenebilir türden kart O/D overdrive Aşırı hız veya hız aşımı OBD on board diagnosis Araç içi arıza teşhis sistemi OD outside diameter Dış çap ODY orta düzey yönetici KTY kapsamında faaliyet gösteren bir gerçek veya tüzel kişiliğin veya buna ait bağımsız bir birimin taşımacılık faaliyetlerini sürekli ve etkin bir

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 84 KARAYOLLARI terimleri

şekilde sevk ve idare eden müdür/idareci, şef, uzman, operasyon yöneticisi, operatör ve benzeri unvanlarla istihdam edilen kişiler OECD Organization for Economic Cooperation and Development Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı OEM original equipment manufacturer Orijinal ekipman imalatçısı OG orta gerilim 1000 volt ile 34500 volt arası gerilim OGS otomatik geçiş sistemi Araç içi elektronik ünite kullanılarak otoyol geçiş ücreti- nin toplandığı sistem OGT ortalama günlük trafik Bir yoldan bir günden çok bir yıldan az olan bir zaman süreci içinde geçen toplam taşıt sayısının bu zaman süreci içindeki gün sayısına bö- lünmesi ile bulunan trafik hacmi OHC overhead camshaft Üstten kam mili OHT otoyol hizmet tesisi Otoyollarda tiplerine göre değişik mesafelerde, araçlar için akaryakıt, bakım ve park alanları ile sürücü ve yolcular için yeme, içme ve dinlenme birimleri ile gezinti ve yaya yollarının bulunduğu tesis OYTT orta yüklü ticari taşıt P/N part number Parça numarası P/S power steering Hidrolik direksiyon PCA Portland Cement Association Portland Çimento Birliği PCV positive crankcase ventilation Pozitif karter havalandırma PIARC World Road Association Dünya Yol Birliği PMB polimer modifiye bitüm Genellikle asfalt kaplamalarda tekerlek izi oluşumunu, kaplamalardaki çatlakları, bitümün oksidasyonunu ya da kaplamanın sudan dolayı zarar görmesini kontrol altına almak amacıyla bitüme bir ya da daha fazla organik polimer karıştırılması ile oluşan bitümlü bağlayıcılar PMT plentmiks temel PPP public private partnership Kamu özel sektör ortaklığı PTO power take-of Güç alma kutusu QTY quantity Adet, miktar RH right hand Sağ taraf RHD right hand drive Sağdan direksiyonlu RID regulations concerning the international carriage of dangerous goods by rail Tren ile tehlikeli malların uluslararası taşımacılığına ilişkin düzenlemeler RMR rock mass rating Kaya kütle puanlaması RPM revolutions per minute Dakikadaki devir sayısı RQD rock quality designation Kaya kalite göstergesi

85 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ RWD rearward Arka, arkada RWIS road weather information system Yol hava koşulları bilgi sistemi SAE Society of Automotive Engineers Otomotiv mühendisleri birliği SC 1 United Nations Economic Commission for Europe Working Party on Road Trans- port Birleşmiş milletler avrupa ekonomik komisyonu karayolu taşımacılığı çalışma grubu SCADA supervisory control and data acquisition Yönetimsel kontrol ve veri toplama sistemi SCR selective catalytic reduction Seçimli katalitik indirgeme sistemi SEI Support to the European Integration Ab entegrasyon sürecinin desteklenmesi faaliyetleri SI International System of Units Uluslararası birimler sistemi SK sathi kaplama Agrega ile bitümlü bir bağlayıcıdan oluşan ince kaplama SOHC single overhead camshaft Üstten tek kam mili SRC Sürücü belgesi Ticari araç kullanan, şehir içi, şehirler arası ve uluslararası yük, yolcu taşımacılığı yapan sürücülerin alması gereken bir belge SRC1 Sürücü belgesi 1 Uluslararası yolcu taşımacılığı yapmak isteyenlerin sahip ol- ması gereken mesleki yeterlilik belgesi SRC2 Sürücü belgesi 2 Yurt içi yolcu taşımacılığı yapmak isteyenlerin sahip olması gereken mesleki yeterlilik belgesi SRC3 Sürücü belgesi 3 Uluslararası eşya-kargo taşımacılığı yapmak isteyenlerin sahip olması gereken mesleki yeterlilik belgesi SRC4 Sürücü belgesi 4 Yurt içi eşya-kargo taşımacılığı yapmak isteyenlerin sahip ol- ması gereken mesleki yeterlilik belgesi SRC5 Sürücü belgesi 5 Tehlikeli madde taşımacılığı yapmak isteyenlerin sahip olması gereken mesleki yeterlilik belgesi TB Taşıt Belgesi Yetki belgesi sahibinin kullanacağı taşıtların niteliğini ve sayısını liste halinde gösteren, yetki belgesinden ayrı ve yetki belgesinin eki olarak düzenlenen belge TC turbocharger Turboşarjer, aşırı doldurucu TÇMB Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği TDI turbocharged direct injection Turboşarj beslemeli direkt püsürtmeli (dizel motorlar için) TEF taşıt eşdeğerlik faktörü TEM Trans-European Motorway Trans-Avrupa kuzey güney otoyolu TEMSTAT Trans-European Motorway Statistics Trans-Avrupa kuzey güney otoyolu istatistikleri

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 86 KARAYOLLARI terimleri

TEN-T Trans-European Transport Network Trans-Avrupa ulaştırma ağları TFSI turbocharged fuel straight injection Turboşarj beslemeli direkt benzin püsürt- meli TINA Transport Infrastructure Needs Assessment Ulaştırma altyapı ihtıyaç değerlen- dırmesı TIR Transports Internationaux Routiers Birleşmiş Milletler bünyesinde, 15 Ocak 1959 tarihinde Cenevre’de imzalanan sözleşme TK Taşıt Kartı Bir taşıtın yalnız bir yetki belgesinde kayıtlı olduğunu ve bu yetki belgesi altında çalıştırılabileceğini gösteren belge TMA taş mastik asfalt Kaba agrega danelerinin birbirine temasının sağlandığı bir iskelet ile boşlukları dolduran ince agrega, filler ve bitümlü bağlayıcıdan oluşan, aşınma tabakasında kullanılan bir sıcak karışım TMYB Tehlikeli Madde Taşımacılığı Mesleki Yeterlilik Eğitimi Yetki Belgesi Karayolu Ta- şımacılık Faaliyetleri Mesleki Yeterlilik Eğitimi Yönetmeliği kapsamında mesleki yeterlilik eğitiminin yanı sıra tehlikeli madde taşıyan araç şoförlerine de eğitim vermek üzere faaliyette bulunacak gerçek ve tüzel kişilere Bakanlıkça verilecek yetki belgesi TR-A Digital Tachograph System Turkish Authority Sayısal takograf sistemi türkiye ulusal otoritesi TR-A Policy Digital Tachograph System Turkish Authority Policy Sayısal takograf sistemi türkiye güvenlik politikası belgesi TR-CA Turkish Certification Authority Sayısal takograf sistemi türkiye sertifikalandır- ma otoritesi TR-CIA Turkish Certification Authority Sayısal takograf sistemi Türkiye kart verme otoritesi TR-CP Turkish Card Personalizing Organization Sayısal takograf sistemi Türkiye kart kişiselleştiricisi TRACECA Transport Corridor Europa-Caucaus-Asia Avrupa-Kafkasya ve Asya Kori- doru TSE Türk Standartları Enstitüsü TSI twincharged straight injection Turboşarjer ve süperşarjer beslemeli direkt enjek- siyonlu motor TURKAK Türk Akreditasyon Kurumu TUTGA Türkiye Ulusal Temel GPS Ağı Türkiye geneline dağılmış sabit GPS noktala- rından oluşan bir ağ TYS trafik yönetim sistemi Trafiğin yönetimi amacıyla yol boyunca tesis edilen haber- leşme, kontrol ve enformasyon sistemleri UBAK Ulaştırma Bakanları Avrupa Konferansı 1953’te kurulan hükümetler arası bir kuruluş U-Net Ulaştırma Net Ulaştırma Bakanlığı kara ulaştırması otomasyon projesi

87 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ UN United Nations Birleşmiş milletler UN / ECE United Nations Economic Commission for Europe Birleşmiş milletler avrupa ekonomik komisyonu(bm/aek) UNESCAP United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific Birleşmiş Milletler Asya ve Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu ÜDY üst düzey yönetici KTY kapsamında faaliyet gösteren bir gerçek veya tüzel ki- şiliği temsil ve ilzam ederek ve/veya bunların tamamını fiilen sevk ve idare ederek sürekli ve etkin bir şekilde yöneten yönetim kurulu başkanı, yönetim kurulu üyesi, genel müdür, genel koordinatör, genel sekreter ve benzeri konumundaki veya bu unvanlarla istihdam edilen kişiler ÜTS ücret toplama sistemi Otoyollardan geçiş ücretlerinin toplanması için kurulmuş olan sistem VAC vacuum Vakum VATS vehicle anti-theft system Taşıt hırsız önleme sistemi VGT variable geometry turbocharger Değişken geometrili turboşarjer VICS vehicle information and communication system Araç bilgi haberleşme sistemi VIN vehicle identification number Taşıt kimlik numarası VPWR vehicle power Taşıt gücü VTEC variable-valve timing and electronic-lift control Değişken zamanlamalı subap kontrol sistemi VTS variable traffic sign Değişken trafik işareti VVT-i continuously variable intake valve timing Sürekli değişken emme subabı za- manlaması W/B wheelbase Dingiller arası mesafe WDC Stations Weight and Dimension Control Stations Ağırlık ve Boyut Kontrol İs- tasyonları WIM weigh in motion Hareketli ağırlık ölçüm cihazı WMA warm mix asphalt Sıcak karışım asfalt WP. 15 the working party on the transport of dangerous goods of the united nations economic commission for europe Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu Tehlikeli Malların Taşınması Çalışma Grubu YB yetki belgesi Karayolu Taşıma Yönetmeliği kapsamında bir faaliyette bulunacak gerçek ve tüzel kişilere çalışma izni veren ve Bakanlıkça düzenlenen belge YEMB Yola Elverişlilik Muayene Belgesi Yola elverişlilik muayenesi sonucunda muayenesi onaylanan taşıtlar ile römork ve yarı römorklara verilmek üzere düzenlenen belge YG yüksek gerilim 34500 volttan yüksek gerilim

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 88 KARAYOLLARI terimleri

YİD yap-işlet-devret Altyapı yatırımlarının finansmanında kullanılan bir metot YKDİ yol kenarı denetim istasyonu Araçların denetimlerinin yapıldığı sabit yapıdaki tesisler YOGATT yıllık ortalama günlük ağır taşıt trafiği Bir yıl boyunca, yolun bir noktasından veya kesiminden her iki yönde geçen toplam ağır taşıt trafiğinin gün sayısına bölün- mesiyle elde edilen trafik hacmi YOGT yıllık ortalama günlük trafik Bir yıl boyunca, yolun bir noktasından veya kesiminden her iki yönde geçen toplam trafiğin gün sayısına bölünmesiyle elde edilen trafik hacmi ZEV zero emission vehicle Sıfır emisyonlu taşıt ZTECH zero emission technology Sıfır emisyon teknolojisi

89 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ DEMİRYOLU terimleri AC pantograf açıklık donanımı / span equip- A ment AC pantograf / AC pantograph - Destekler arası kullanılan malzeme - Elektrikli demiryolu vasıtalarında (iki direk arası kullanılan malzeme ler). (çeken araçlarda) alternatif akım- lı katener sisteminden AC elektrik enerjisinin alınması maksadıyla kul ACkatenerlanılan ekipman. sistemi / AC catenary system

Alternatif akımlı katener sistemi.

açıklık ortası / mid-span

İki destek orta noktası (eksen).

açık alan / open area

Gar, istasyon ve ambarlarda taşıma amaçlı ayrılmış, üstü açık, zemini toprak veya betonlanmış ya da taş aderans / adherence, adhesion ve ahşap döşeme yapılmış olan boş açık alanın kullanım protokolü sahalar. / adherence / open area usage protocol aderansYapışma. faktörü factor - - Taşıma amaçlı açık alanların kulla - Lokomotifin ardındaki yükü kayma nılmasıaçıklık için/ span yapılan length protokol. dan çekmesi yeteneğini hesaplama yaadezyon yarayan faktörü katsayılardan / adhesion biri. factor İki katener direği arası mesafe. - - Lokomotifin ardındaki yükü kayma dan çekmesi yeteneğini hesaplama aerodinamikya yarayan katsayılardan temas kuvveti biri. / aerodynamic contact force -

Akış halindeki gazın temas ettiği ci simler üzerinde uyguladığı kuvvet etkisi. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 92 DEMİRYOLU terimleri

ankraj ağır vagon ve araç / heavy wagon altyapı / infrastructure and vehicle

- Demiryolu araçlarının seyrinde ve- Darası ile içindeki yükün toplamı 80 trafiğin emniyetinde gerekli olan ton ve daha fazla olan çeken ve çeki bütün demiryolu hatları ve sabit te akımlen araç. çekme kalitesi / quality of sisleri.ambalaj / package current collection -

Demiryolu ile taşınacak eşya korun Pantografın havai hattan çekmiş ması için kullanılan malzemeler ve ambar şefi / warehouse chief olduğu elektrik akımının kalitesini kaplar. aksambelirleyen / accessory bir ölçü. -

Müdürlüklerin ve lojistik şeflikle- aktarmaKısımlar. arabası / transfer table rinin bulunduğu yerlerde müşteri ilişkileri ve yükleme boşaltma hiz metleriniamortisman yapan / depreciationgörevli. Üzerindeki ray pençesine bir vagon veya lokomotifin yerleştirildiği ana hat / main line, main track araba.akuple / couple Yıpranma payı.

ana yol çıkış sinyali / main track akupleman / coupling Cari hat. Birbirine bağlı olan. exit signal - alçaltmaTren fren tesisatı kuvveti, bağlantı indirme ekipmanı. kuvveti (pantograf) / lowering force İstasyona ait bir anayol üzerine çı kış makaslarından önce tesis edilen - anahtarlamayol boyu sinyali. cihazı / switching - device Yükseltilmiş durumdaki pantograf ları alçaltmak için kullanılan kuv alfanümerik göstergeler / alpha- vet. Elektrik devrelerini açıp kapamaya numeric indicators anayolyarayan / cihaz. mainline

Asli sinyallerin yardımcı işarlarını İstasyonları birbirine bağlayan ve verenaliyman göstergeler. / line with good alignment iki istasyon giriş işaretleri arasında kalan yol ile istasyon ve saydinglere sapmadananklaşman geçilen / interlocking yollar. alıcıKurp /bulunmayan consignee doğru hat.

- Sinyalizasyon sistemlerinin mantık Gönderici tarafından gönderilen veankraj karar / sistemi. anchor dolu vagonu varış istasyonunda tes lim alan ve tahliye eden gerçek ve tüzel kişi. Bir şeyi kendisinin ardındaki daha 93 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ ankraj açıklığı - sağlam ve stabil bir yere gömme, sa bitleme işlemi.

ankraj kuvveti / anchoring force

ankrajTesis edilen noktası ankrajın / anchoring kuvveti. point ankraj açıklığı / anchor span Ankrajınankraj teli tesis / anchoring edildiği yer, wire nokta.

Ankraj ile direk arası mesafe. Ankraj yapmak için kullanılan tel.

ankraj çanı / bell washer anchorage ankraj uzunluğu / anchor length ankraj direği / anchor mast Ankraj yapmak için kullanılan direk. Ankarajınanma gücü boyu. / nominal power - -

Lente yapılmış direk (katener ilet Bir cihazın elektrik harcarken çeke kenlerinin sonlandırıldığı direk ). bileceği en büyük güç.

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 94 DEMİRYOLU terimleri

ATS sistemi antifriz / anti-freeze araç hız sınırı / vehicle speed limit

Donantişöminman önleyici madde. / mid-point anchor arayüzAraç hız /limiti. interface - -

Katener hattının istenmeyen boyu- Sistem ile kullanıcı arasında iletişi na hareketini engellemek ve aynı miarıza sağlayan kayıt yöntem.defteri / fault log zamanda bir tel kopması durumun da kateneri etap boyunun yarısında ark / arc antivantutmak için / anti-wind kullanılan device, sistem. wind Arızaların kaydedildiği defter. resisting tie - - Elektrik akımının bir yönden diger - yöne geçişi sırasında açığa çıkan kı Sistemin aşırı rüzgarlardan etkileşi armut hattı / loop line mini azaltıp, iletkenin rüzgardan do vılcım. layı yatay hareketini sınırlayan askı. Genellikle büyük garlarda bulunan ve dönüş işlerinin sağlandığı yol asenkronhattı. motor / asynchronous engine -

Alternatif akımla çalışan bir tip mo aslîtor. sinyaller / fundamental signals - antivan teli / wind stay Tren trafiği veya manevraları yöne tenaşağı yol tutma boyu sinyalleri. kuvveti / holding down force - Katener donanımını rüzgara karşı sağlamlamak için kullanılan tel. Pantografın inik tutulması için ge rekliaşınma kuvvet. direnci / wear resistance

ATCAşınmaya sistemi karşı / automatic dayanım. train control system

Otomatik sinyalizasyon algılayıcılı ATStren kontrolsistemi sistemi. / automatic train stop system apleti / wheel flat Tren dizisini veya tren setini süren- makinistin demiryolu hattındaki Tekerlek yuvarlanma dairesinin sinyal ışıklarına uymaması duru düzleşmesi. munda komple tren dizisini veya

95 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ avanproje - bagaj servisi / baggage service tren setini otomatik olarak durdu avanproje / rough draft ran sistem. bağımsızBagaj hizmeti. otomatik germe / independent automatic tensioning - Önayaklı tasarı. köprülü vinç / gantry crane Tellerin ayrı ayrı otomatik germe ci - hazıyla ankre edilmesi. - İster sabit ayaklar, isterse sabit hatlarda lastik tekerlekler üstünde işle yen kısmen sınırlı manevralı ayak lar üzerinde monte edilmiş yatay bir aydınlatmaköprüden ibaret kulesi asılı /vinç. lighting mast, lighting pylon ayırma-bölmeAydınlatma direği. duvarları / parti- tion walls -

Kapalı tipte vagonların içinde bu lunan eşyanın emniyete alınmasını ayırmasağlayan yolu bölümler. / marshalling track bağlantı çubuğu / connection rod azamiManevra fren yolu. eğimi / maximum braking gradient bağlantıPistonu krank malzemeleri miline bağlayan / track çubuk. fastenings Tren dizisine veya tren setine acil durum dışında uygulanabilecek en azami yük / load limit bakımCıvata, somunperiyodu, vb. malzemeler. bakım süresi / fazla fren miktarı. maintenance cycle

Maksimum taşıma kapasitesi. Bakım takvimi. B baga / busing, thimble, insert

Burç.bagaj kondüktörü / baggage man

Trende bagaj işlemi yapan görevli.

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 96 DEMİRYOLU terimleri

balast taşıma aracı balast / ballast - olan “hattın enkesiti” içerisinde yer balast alt tabakası / underlayer Taş kırığı. alan balasta ait enkesit (balast ka of ballast lınlığıbalast 30 figüre cm’dir). sahası / stic for storage of ballast chipping balast bozulması / ballast spoil Balast alt katmanı. Balastın ocakta üretildikten sonra balast derinliği / ballast depth Balast kaybı, balast atığı. ve demiryolu hattına serilmeden balastönce stoklandığı regülatörü saha. / ballast regulator balast eleme / ballast cleaning, Balast yüksekliği. sifting of the ballast Demiryolu hattına serili balastı olması gereken enkesite getiren Balastın, balast eleme makinesi ile makine. eleklerden geçirilerek 3 ila 6 cm çapı aralığındaki malzeme haricindeki- diğer unsurların atılması, 3 ila 6 cm çapı aralığındaki malzemenin tek balast eleme makinesi / ballast rar yola serilmesi işi. tamper, tamping machine

3 ila 6 cm çapı aralığındaki malzeme- haricindeki diğer unsurları hattan- uzaklaştıran, 3 ila 6 cm çapı aralı balast serme / ballasting, laying ğındaki malzemenin tekrar yola se the ballast rilmesini sağlayan makine.

Yenibalast yolda tabanı balastın / base hatta of ballast verilmesi.

Balastınbalast takviye platform makinesi ile birleştiği / track yer. re-ballasting machine - balast eleme ve kazıma makinesi / ballast-scarifier and screening Mevcut yollarda eksilen balastın de miryolu hattına ilavesini sağlayan machine balast takviyesi / re-ballasting - alttan oluklu balast vagonu. - Yolun kotunun daha aşağıya alınma Mevcut yolda eksilen balastın ilave sı için de kullanılan ve bu işlemi ba balastedilmesi. taşıma aracı / ballast hop- lastın altındaki tabakayı kazıyarak per, ballast car sağlayanbalast enkesiti makine. / ballast profile

Balast taşımasının yapıldığı alttan Demiryollarında yol platformunun oluklu balast vagonları. yüzeyinden ray üst seviyesine kadar 97 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ balast temizlemesi balast temizlemesi / clearing balastlı yol / ballasted track ballast - balastsız yol / rigid track, ballast- - Balast döşenmiş yol. less track İlk üretim esnasında ve ihtiyaç du- yulursa figüre sahasında hatta se rilmeden önce (fazla tozlanma ve ça balizBalast / döşenmemiş balise yol, rijit yol. murlaşma olması halinde) balastın - balast treni / ballast train yıkanması işlemi. - - Manyetik iletim teknolojisini kulla narak tren hareketi için gerekli bil Balastın taşınması için uygun va balast tutucu / ballast retainer, gileri tren üstü sistemlere ileten yol gonlarla teşkil edilen iş treni. bandaj / tyre ballast curb boyu ekipmanı. - bandajlıTekerlek kasnağı. tekerlek / tyred wheel Platformun dar olduğu ve dolgu üze- rinde yer aldığı durumlarda balastın platform üzerinden kaymasını önle banliyöKasnaklı abonmantekerlek. kartı / subur- balastlamek üzere sağlanan yapılan koruyucu yol elastiki duvar.- ban subscription card yeti / elasticity of the ballast, resili- - ence of the ballast - Satıldığı banliyö bölgesindeki yolcu - lara belirli bir süre içerisinde günlük / suburban line Balastın traversten gelen yükü plat seyahatbanliyö hakkı hattı tanıyan kart. forma aktarması ile oluşan elastiki balastyet. yatağı / ballast stool, ballast bed, ballast pit Şehir çevresi hattı. balastBalast serilme yayıcı /alanı. ballast spreader

Balastın demiryoluna döşenmesini balastsağlayan yenileme makine. / renewal of the ballast

- / passing track Balastın elenmesi, elendikten sonra barınma yolu uygun büyüklükteki balastın tekrar yola serilmesi, eksik balastın İstasyon ve saydinglerde ana yolun ilave edilmesi ve regülatör makine bariyerdışında kalan / barrier sapmalı yollar. si yardımıyla hatta serili balastın enkesitine getirilmesi işlemlerinin toplamı.balast ünitesi / ballast component, Hemzemin geçitlerde açılır-kapanır ballast element düzenek.bariyer bekçisi / crossing keeper

Balast elemesi yapan makinelerin Hemzemin geçitlerde bariyeri açıp bir bölümü için kullanılan ünite. kapayan görevli. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 98 DEMİRYOLU terimleri

bekleme hattı bariyerli hemzemin geçit / level başlangıç istasyonu (direkt crossing with barriers bağlantı) / direct connection

Her iki yönde bariyerler ile koruma başlıkDirekt bağlantı / cylinder istasyonu. head altına alınmış kontrollü hemzemin geçitler.bası montajı / push-off başrepartitörDizel motor silindir / chief başlığı. distribution board İletkenin hat ekseninden direğin - aksi istikametinde olduğu montaj - türü. Yük dairesi ve yük servis müdürlük lerinde, yük taşımaları ile ilgili ola rak vagon ve tren planlaması işleri yapanbatık yol görevli. / sunken track

bedpleytÇökmüş yol. / bed plate

Tabanbekçi plakası./ watchman

Gözcü.bekçili bariyer / manually controlled barrier basit makas / single turnout, turn- bekçiliElle kontrol hemzemin edilen bariyer geçit /düzeneği. manned out, ordinary points level crossing -

Bir yoldan diğer bir yola geçişi sağ basit makas bölümü / turnout Bekçi görevlendirilmiş hemzemin layan makas. sector geçit.bekçili mekanik bariyer / manned mechanical gate - basit makas durumu / turnout Basit makas kısmı. position Bekçi görevlendirilen mekanik ba riyer.bekçisiz hemzemin geçit / un- basit makas yarıçapı / turnout manned level crossing Basit makasın yönü. radius - Bekçibekleme bulunmayan hattı / holding hemzemin track geçit. Makasın bağlı olduğu yollardan sa baskül köprü / bascule bridge pan yolun yarıçapı. İstasyonlarda hattı cari denilen ana hatlara makaslarla bağlı barınma başKlapeli makinist köprü. / head driver yolları ve yükleme rampalarında kör yol denilen bir tarafta giriş çıkış yapılan yollar için kullanılan ifade. Kıdemli makinist. 99 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ bekletilmekte olan vagonlar için toplama hattı bekletilmekte olan vagonlar bloklu yol (hat) / block track, için toplama hattı / recessing si- block line ding

Çıkıştan varışa kadar manevraya Çekmebesleme hattı. hattı / feeder line tâbiblover tutulmadan / blower giden hat.

Elektriksel besleme yapmak için Elektrik motorlarını soğutmak için kullanılanbeton bloklu hat. yol / concrete slab veya dizel motorun yanma odasına track havabobo sağlayan / Bo-Bo üfürücü.

Balastsızbeton döşeme yol. / concrete slab Dört dingilli iki bojili, her dingili tahrikliboden / lokomotif. flange

Betonbeton zemin. travers / concrete sleeper - Tekerlekboji / bogie seti. - Demiryollarında kullanılan ve içeri sinde gergi çelikleri kullanılan beto Cerbonding aracı yürüyüş/ bonding takımı. narmebildirim bir /imalat. notification - - İki parça arasındaki elektriksel ir Yol boyu sinyalleri tarafından veri boştibat. konteyner mobil vinci / len, tren trafiğinin sevk ve idaresine empty container forklift yönelikbileşik renklikatener ihbar. donanımı / com- - pound catenary equipment 8-12 ton kapasiteli boş konteyner el boşleçleyen vagonları vinç. toplama hattı / Katenerbilet / ticket sistemi. empties siding

Yolcubilet bürosuseyahat belgesi./ booking office boşaltmaBoş vagonların hattı toplandığı / unloading hat. track

Biletbilet satış kontrolörü bürosu. / platform ticket Rampalarda yükleme ve boşaltma controller işleri için yapılan ve genellikle kör - yolboylama olarak bariyerinşa edilen / longitudinal yollar. barrier Garda bilet kontrol işlemlerini yeri nebirleştirme getiren görevli. ucu / nose easement boyunaKesintisiz makas bariyer. kiriş / longitudinal truss blokEkleme yük ucu. treni / block train, unit train bozukBoyuna balast kafes kiriş. / foul ballast Çıkıştan varışa kadar manevraya tâbi tutulmadan giden yük treni. Düzgün olmayan balast. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 100 DEMİRYOLU terimleri

çalışma sıcaklığı braga / braga cer motoru / traction motor - buatagresDingil çatalı / irtibat grease parçası. box, axle box Çeken araç aks tahrik elektrik mo - certoru. tertibatı taş kavraması / draw bar sleeve joint Aks başlarında yer alan rulman mu hafazası.buster transformatör, buster trafo / booster transformer Kanca mili ile cer çubuğu arasındaki - kavramaco co / Co-Co cıvatası. - - Katener besleme sistemlerinde top Altı dingilli iki bojili, her dingili tah raktaki akımları geri dönüş iletkeni cüruf / cinder nebuz çeken çözücü transformatör. / de-icer, defroster rikli lokomotif.

Buzlanmabüyük yarıçaplı giderici. kurp / curve of Tortu. wide radius, large-radius curve Ç büzGeniş / kurp.pipe-culvert çakıl / gravel - Boru tipi menfez. - Akarsular ve dalgalar gibi dış güç lerle anakayadan kopartılan, sürük lenmeleri sırasında çeşitli biçimler alançalışan az çok pantograf iri kayaç /parçası. working pantograph C - cer / traction Aktif haldeki yani akım çeken pan tograf,çalışan pantograf ray / running bakım rail çalışması. cerÇeken, dairesi çekilen. / traction department Seyrüsefere açık olan, işletmeye açık - olançalışan yol. taraf / running face, run- Lokomotif, tren seti, tren dizisi ve- ning edge vagonların bakım onarım ve işle tilmesi için yolcu ve yük dairesi ih tiyaçlarını organize eden ve temin İççalışma yüz, çalışan aralığı yüz. / operating range cereden kancası daire. / draw-bar, traction draw hook Aracın çalışabildiği en düşük ve en çalışmayüksek değerler sıcaklığı arası. / working tem- Çekmecer kancası kancası. çekme mili / shackle perature draw bar

Aracın çalışabildiği en düşük ve en Çekme kancası mili. yüksek sıcaklık dereceleri. 101 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ çarpma gerilmesi çarpma gerilmesi / impact stress çelik makas traversi / switch points on steel sleeper

Darbeçarpma gerilmesi. korunağı / impact protection Çelikçığ koruması makas traversi. / avalanche protection, avalanche shed

çatlakDarbe korunağı. travers / split sleeper çıkışHeyelan istasyonu siperi, çığ / siperi.departure station Yarıkçatma travers. göbek / built-up crossing çıkışTaşımanın rayı başladığı/ trailing railişyeri. Bileşikçatma göbek.müşterek göbek / built-up common crossing çıkışTerk edilen sinyali ray. / baffle reflection

çeken araç / tractive stock Çatma ortak göbek. çiftÇıkış bağlantı ekosu. / double junction

Demiryolu üzerinde kendi güçleri ile çiftİkili hatbağlantı. / double track hareket etme yeteneği olan her türlü çekenaraç. araç mevcudu / number of tractive stock Çiftçift yolkollu pantograf / double-arm pantograph

Çekençeki montajı araç miktarı. / pull-off - İki kollu (akım toplayan başlık) çift konsol hobanlı takımlı di- İletkenin hat ekseninden direk isti pantograf. rek / mast with twin cantilevers çekiçlemekametinde olduğu / hammering montaj türü.

Dövme.çekilen araç / hauled stock İki adet konsol-hoban takımı taşıyan direk. Her türlü yük ve yolcu taşımasında çekilenkullanılan araç vagonlar. mevcudu / number of hauled stock

çekilenVagon sayısı. araç parkı / wagon fleet

Vagonçekme parkı. köprü / drawbridge

/ dual çelikBaskül kiriş köprüye / metal benzer girder, köprü. metal çift kumandalı makas beam control switch

Metal kiriş, putrel. İki kumandalı makas. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 102 DEMİRYOLU terimleri

demir köprü çift taraflı bileşik makas / two- çoklu dizel ünite / multiple diesel unit way track -

Lokomotif + vagon dizisi dışında, gü çift taraflı çalışan hat / track for İki taraflı bileşik makas. cünü dizel motordan temin eden, her two-way working ikiçoklu tarafa elektrikli hareket edenünite tren / multiple dizisi. electrical unit - çiftİki taraflı traversli çalışan conta hat. / double sleeper joint Lokomotif+vagon dizisi dışında, gü cünü demiryolu hattı boyunca üst- çiftİki traversli yarım bariyer conta. / double half- tarafta çekilen katener (elektrik barrier hattı) hattından sağlayan her iki ta rafa hareket eden tren dizisi.

İkiçift yarım yönlü bariyer. baklava göbek / switch diamond D İkiçiftli yönlü seyir baklava telleri göbek. / twin contact wires DC pantograf / DC pantograph

- İkili seyir telleri. Elektrikli demiryolu vasıtalarında- (çeken araçlarda) doğru akımlı katener sisteminden DC elektrik ener jisinin alınması maksadıyla kullanı dairesellan ekipman. (sargısal) döner hat / winding line

darYılan yarıçaplı hat. dağ yolu (güzer- gâh) / spiral mountain route

Spiraldavarkovan dağ yolu. / cowcathcer - - Lokomotifin önünde bulunan, ray lardaki herhangi bir objeyi savuş dayanakturmaya yarayan duvarı bölüm. / retaining wall

dayanıklılıkDestek duvarı. / endurance çok yollu hat / multiple-track line Dayanmademir köprü gücü. / steel bridge

Çift hatlı, üç hatlı, dört hatlı yolları ifade eden terim. Demir köprü.

103 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ demir travers demir travers / steel sleeper

Üzerine rayların yerleştirildiği, yere enine konulmuş demir parçaların herbiri.

deniz konteyneri / sea container - - Yukarı kaldırılarak bölmeli gemi içi ne istiflenen yeterince sağlam kon / storage demiryolcu / railroader, railway depoteyner. worker Yüklenicilerin kendilerine ait veya yapılan sözleşmeler gereği kullanım demiryoluTrenle ilgili iştehattı çalışan. / rail line track - hakkına sahip oldukları depolama depo şefi / shed superintendent - hizmetlerinin yapıldığı tesis. Kilometrenin sıfır alındığı (başlan gıç noktası) istasyon veya gar ile ki / deposit depozitoDepo sorumlusu. lometrenin sonlandığı istasyon veya gardemiryolu arasındaki istimlak demiryolu. sınırı / line- side expropriation range Müşteriler tarafından talep edilen / derailment vagonderay siparişlerinde alınan ücret. Demiryoludemiryolu kamulaştırma köprüsü / railway sınırı. / derailment limit bridge derayRaydan limiti çıkma. -

Demiryolunun üstten geçtiği köp Demiryolu aracının devrilmeden demiryolu şebekesi / railway gidebileceği kabul edilen en yüksek rüler. / safety network derayahız. karşı güvenlik measures against derailment

Demiryoludenge ağırlığı ağı. / balance weight Raydanderaymandan çıkmaya korunma karşı güvenlik. / derailment protection Otomatik gergi cihazında kullanılan ağırlık. Raydan çıkmaya karşı korunma. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 104 DEMİRYOLU terimleri

dingil destek / prop, stanchion, shore dezeksman süpürme boyu / length of stagger sweep - desteklemePayanda. / shoring Dezeksman değerlerine göre pan tografdiğer şahıslartipi. / third parties detaylıPayandalama. profil / detailed profile - Mülkiyet, kiralama ve sair hukuki Ayrıntılıdevamlı kesit. frenleme / sustained braking sebeplerle çeken/çekilen demiryolu araçlarını elinde bulunduran ve TCDD ile iş yapan yerli/yabancı ger diğer şahıslara ait trenler / devreSürekli kesici frenleme. / circuit breaker çek veya tüzel şahıslar. trains belonging to third parties, trains owned by third parties Elektriksel kesme yapmaya yarayan - cihaz. TCDD dışında kalan yerli ve yaban- cı, özel ve tüzel şahıslarla yabancı demiryolu kuruluşları ve bu kuru luşların bağlı ortaklıklarına ait yük diğertrenleri. yollar / other lines

- Anayol ve barınma yolları dışında manevra, yükleme, boşaltma ve ben zeridinamik hizmetler fren için / dynamic ayrılmış brake yollar. dezeksman / stagger

Lokomotiflerde fren esnasında ek 1- Seyir telinin yol ekseninden yatay elektrik üreterek sisteme dağıtan dinamik kalkım / dynamic uplift dezeksmanolarak kaçırılması. (eksen kaçıklığı) / mekanizma. stagger

Pantograf geçişi sırasında kontak teli dinamik seyir teli konumu / 2- Pantografın aşınan şeritlerinin yüksekliğindeki değişim miktarı. dynamic contact wire position aynı yerden aşınmasını önlemek- için, kontak telinin birbirini izleyen katener askı noktalarında yol ekse Tren çekerken hareket eden seyir nin zıt taraflarına yer değişimi. dinamikteli konumu. temas kuvveti / dynamic contact force -

Tren çekerken etkiyen temas kuv veti.dingil / axle

Tekerlek aksı.

105 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ dingil ağırlığı dingil ağırlığı / axle weight dizel-hidrolik lokomotif / diesel- hydraulic locomotive - Demiryolu hatlarında vagonlarda dingil başına basıncı gelecek / axle yük pressure miktarı. Dizel motordan aldığı dönme mo mentini hidrolik aksam vasıtasıyla tekerlere ileterek hareket sağlayan Demiryolu hatlarında vagonlarda dizilokomotif. teşkili / set composition dingil başına çatalı gelecek / axle guard basınç miktarı.

Katardizi yapma oluşturma. istasyonu / marshal- Dingil başlarında bulunan rulman ling depot, sorting station kutularınındingil ekartmanı bulunduğu / gauge kısım. of axle Dizidoğrudan teşkili istasyonu.bağlama / direct Dingildingil-ekartmanı açıklığı. değişim nok- fastening tası / axle-gauge changeover point - - Bağlamada kullanılan malzemenin Ray açıklığının değiştiği noktalarda bir ucunun eşyaya diğer ucunun va dokunmasız kart / contactless dingil ekartmanı değişikliği için tes gona bağlanması. card dingilpit edilen sayıcı mevkiler. / axle counter - -

Belirli bir hat kesimindeki tren mev Otomatik ücret toplama sistemin cudiyet ve gaybubetinin tespiti için de turnike geçişlerinde kullanılan dingilkullanılan yükü ekipman. / axle load (temassız) elektronik bütünleşmiş devrelidolaylı kart. bağlama / indirect fastening Demiryolu hatlarında vagonlarda direkdingil başına/ pole, post,gelecek pillar, yük pylon, miktarı. mast Bağlamada kullanılan malzemenin eşyanın üstünde geçirilerek her iki dirsek ray / joggled rail Kazık, sütun, destek, payanda. dolguucunun yapma vagona / bağlanması. embanking, filling up disjonktörEğri ray. / vacum circuit breaker dolgununDoldurma. şevi / slope of embankment Vakumludispeçer devre / dispatcher, kesici. traffic controller Dolgunundolu gövdeli eğilimi. kiriş / plate girder, web plate girder / diesel- dizel-elektrikSevkeder. lokomotif electric locomotive - Korniyer ve levhalardan oluşturulan doluyapma konteyner kiriş. mobil vinci / Dizel motordan aldığı dönme mo reach stacker mentini elektrik aksam vasıtasıyla - tekerlere ileterek hareket sağlayan lokomotif. 40 ton kapasiteli dolu konteyner el ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 106 DEMİRYOLU terimleri

ekartman daralması E leçleyendökme eşyavinç. / bulk ebat / size - Vagonlara toplu olarak yüklenen / exhaust stroke çakıl, kömür gibi küçük parçalı eş egzozBoyutlar. stroğu yalar.döndürme / slewing - Dört zamanlı motorda silindirde ya dönüşRipaj. akımı / return current eğimnan karışımın / slope, incline, dışarı gradientatıldığı aşama.

- / gradient change, Dönüş iletkeninden, raylardan ve Meyil.eğim değişimi topraktan trafo merkezine geri dö dönüş iletkeni / return wire nen akım. eğimMeyil değişimi.kuvveti / gradient force dört hatlı yol / four-track line Dönüş akımını taşıyan iletken. Rampaeğim oranı kuvveti. / gradient ratio -

Dört yolu bulunan, genellikle büyük eğriMeyil eksenli oranı. hat / curved track şehirlerde banliyö mıntıkalarındaki düşük contaların tamiri / rectifi- yollar. ekartman / gauge cation of low joints Kurptaki hat.

Rayekartman açıklığı. ayarlama aracı / düzDüşük hat contaların / sraight track,ıslahı. tangent gauge-setting device track, level line, level track, plain line

ekartmanRay açıklığı bozukluğuayarlama aracı. / encroach- düzDüz yol.kapı / lattice barrier, gate ment on the clearance gauge barrier

İki ray arasındaki mesafe 1435 mm- düzgünDüz bariyer. profilli hat / line with olup bu mesafeye ekartman denir; good profile bu mesafenin toleranslar dışına çık ekartmanması hali. çubuğu / cross-tie, gauge-bar, assister bar düzgünDüzgün profilli profilli yol. olmayan hat / line with uneven profile İki ray arasındaki mesafeyi ölçmeye ekartmanyarayan madeni daralması cetvel. / tightening Düzgün profili olmayan yol. of the gauge

- İki ray arasındaki mesafenin 1435- mm olması gerektiği dikkate alındı ğında, bunun altında yer alan ekart man ölçüsü. 107 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ ekartman değiştirme istasyonu ekartman değiştirme istasyonu / change-of-gauge station - nik ve elektriksel birleştirildiği yer. - Ekartman standartları farklı ülke lerden gelen vagonların yürüyen ak samının ayarlandığı (değiştirildiği) istasyonlar.ekartman genişlemesi / gauge spread

- İki ray arasındaki mesafenin 1435 - el buraj makinesi / vibrating mm olması gerektiği dikkate alındı compactor ğında bunun üstünde yer alan ekart ekartmanman ölçüsü. ölçer / gauge measure, gauge rule Titreşimliel freni / handsıkıştırıcı. brake

İki ray arasındaki mesafeyi ölçen Elle kontrol edilebilen, her lokomotif makine. elve kumandalıvagonda bulunan makas fren. kolu / hand- operated switch lever

Bazılarının uç kısmında top şeklinde ağırlığı da olan makas kolunun insan gücüelastik ile kumandakrampon edilerek / elastic çalışması. spike

elektrifikasyonElastik gergi kıskacı. gabari ayarı ekartman tanzimi / regauging, (tashihi) / electrification gauge gauge adjustment, rectification of adjustment track gauge - Elektrifikasyon gabarisine uygun İki ray arasındaki mesafenin stan elektrikayarlama blokyapılması. sınırı / electric dartlar dışına çıkması halinde yola- block boundary bakım, onarım yapılmak suretiyle ekartman açıklığı standardına geti ekipmanrilmesi işi. / overlap elektrikliRay hattı blok demiryolu elektrifikasyon / electric sınırı. - railway

Katener hattının sürekliliği açısın- dan etapların sonunda oluşturulan Cer enerjisinin elektrikli hatlardan birden fazla açıklıkla etapların bir elektriklisağlandığı demiryolu. hat / electrified track biriyle elektriksel olarak irtibatını sağlayanekipman bölge. bölge / overlap span - Cer enerjisinin elektrikli hatlardan sağlandığı demiryolu hattı. İki bağımsız katener iletkenin meka ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 108 DEMİRYOLU terimleri

flaşörlü geçit elektriksel açıklık / electrical entegre bakım / comprehensive clearance way and works maintenance - -

Elektriksel güvenlik açısından ol Kapsamlı olarak gerçekleştirilen bü eleme / screening ması gereken mesafe. envantertünleşmiş bakım/ inventory etkinlikleri. elenmiş balast / screened ballast Ayıklama. esnekListe. malzeme / flexible material elleçleme / handling Ayıklanmış balast. Birden fazla vagona yüklenen ve taşıma sırasında yolun şeklini alan esneme hattı / spring line Yükleme-boşaltma.emici tabaka / absorbing layer malzemeler.

etap boyu / tension length emniyetİzolasyon bölgesitabakası. (taşma bölgesi) Özengi seviyesi. / overlap

- İki sabit ankraj noktası arasındaki ya Tanımlı bir hızda hareket eden bir- da bir ankraj noktası ile bir otomatik trenin dur bildirimi veren bir sinya ezilmegergi cihazı / lip, arasındaki burr, crushing mesafe. lin önünde duramaması durumun da, duruncaya kadar geçecek zaman zarfındaemniyet katedeceği vagonu / safetymesafe. wagon Çapak pürüz. - Demiryolu ile eşya taşımacılığında trafik ve işletme güvenliğinin sağ F lanmasıemniyet için yolu kullanılan / safety lineyük vagonu. fabrika veya atölye demiryolu / factory railway emplantasyon / implantation Trenlerin emniyeti için ayrılmış yol. - - Demiryolu araçlarının bakım, ona Direk ekseni ile hat ekseni arasında rım ve revizyonlarını yapmak üzere ki mesafe. teçhiz edilmiş fabrikalar veya bakım / laying ferşatölyeleri. etme

/ abolition Serme.fesih

/ wig-wag signal flamalıSon verme. sinyal

/ automatic open flaşörlüKırmızı ve geçit yeşil bayraklı sinyal. crossing with flasher

Otomatik geçit. 109 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ flaşörlü hemzemin geçit flaşörlü hemzemin geçit / auto- gabyoni / lattice, wire screen motic level crossing with flasher

garTel kafes. / railway station / foreman Otomatikformen hemzemin geçit. - Demiryoluyla yolculuk edenlerin İşverence işçilerin başına getirilmiş; ihtiyaçlarının geniş ölçüde karşılan denetim, yönetim görevi verilmiş / force majeure dığı büyük tren istasyonu. yetkili,forsmajör ustabaşı. -

Ortaya çıkması demiryolu kuruluşu nun elinde olmayan zorlayıcı durum, / heavy traffic mücbirfortrafik sebeb.

Yoğunföy / leaf trafik. frenÇizelge. kumu veya frenleme kumu / sand-drag gar müdürü / station manager -

Demiryolunda daha iyi fren yapabil Gargardfren amiri. / brakeman mekfren için pürjörü kullanılan / brake kum. purge valve, bleed valve Tren sonundaki vagonda seyahat garguyeden frenci. / drainage appliances of Fren çözme valfi (sistemdeki havayı bridge and culvert boşaltanfren tertibatı valf). / brake gear gaz/hidrolikKöprü ve menfezlerde gerdirmeli drenaj / aparatı. gas/ frigorifikFren sistemini / frigorific oluşturan elemanlar. hydraulic tensioning

Soğutmalıfurgon vagonu veya soğuk / luggage havalı. coach Hattın ağırlık ile değil hidrolik veya geçicigazla gerdirilmesi. (muvakkat) tek hat / temporary single track Bagaj vagonu, yük vagonu. - Mevcut demiryolunun çalışmalar G nedeniyle deplase edilmesi gerekti ğindegeçici inşa blok edilen sütun geçici / temporary işletme hattı. gabari / gauge block post gabariÖlçü sınırı. ayarı / gauge adjustment Geçicigeçirimsizlik blok direk. / impermeability

Gabari tashihi. Sızdırmazlık. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 110 DEMİRYOLU terimleri

göçük geçiş hakkı / right of way gergi çubuğu / stretcher bar -

Geçişgeçiş üstünlüğü.hızı / transition velocity Vagon şasisinde destek için kullanı langeri çubuk. dönüş iletkeni / return conductor geçişRay değiştirme rayı / profile esnasında transition ölçülen rail hız. - - Cer geri dönüş akımı için amaçlanan 39.520 kg/m, 49.430 kg/m ve yolu oluşturan devrenin bir bölümü 60.240 kg/m’lik rayların birbirleri nü kapsayan ve geri dönüş akımını ne bağlantısını sağlamak üzere özel trafogevşek merkezlerine ökçe / loose bağlayan heel, spring iletken. olarak imal edilen yaklaşık 12 m tongue boyundakigeçit / crossing ray. Esnekgidiş gelişlidil. hat / reversible line, contraflow track geçitHemzemin bariyeri geçitlerin motoru kısa / adı.crossing- barrier motor Çift yönlü yol. - gidiş peronu / departure platform Hemzemin geçitlerde bariyerleri kaldırıp indirmeye gerekli gücü sağ layangeçit motorlar.bekçi kulübesi / crossing- giriş hattı / entry line keeper’s house Kalkış peronu.

girişGiriş yolu.holü / entrance hall geçitGeçit barakası.bekçisi / crossing keeper

Girişgiriş salonu.rayı / facing rail gelişGeçit elemanı.hattı / arrival track, arrival line, arrival siding, reception track Binilengiriş sinyali ray. / entrance signal - Kabulgenel hattı.antrepo / general warehouse İstasyon girişindeki makas kesimin dengiriş önce yolu tesis / entrance edilen sinyal. line Müşterilerin eşyasının konulduğu - genleşme / dilation, expansion ve kullanabileceği yer. - İstasyon veya saydinglerde trenle rin girişi için serbest bırakılmış, çı genleşmeİnsibat. contası / expansion joint kış sinyali veya limit işareti ile son gişebulan memuru yol. / booking clerk genleşmeGenleşme contası. demiri / expansion iron göçükBilet satan / overbreak, görevli. collapse of tun- gerdirmeÇelik kal. kuvveti / tensile force nel

İletkenleri gerdirmek için kullanılan Çökmüş, kaymış toprak; çöküntü, gerdirme kuvveti. yıkıntı. 111 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ gömlek gömlek / liner H hamule / freight gömmeSilindir gömleği. / embedding

Yük.hangar / depot İçinegönderici yerleştirme. / consignor

Büyükhasar /depo. damage TCDD dışında mal gönderen yerli ve görevyabancı bileti gerçek / privilegeve tüzel şahıslar.ticket hatZarar. / line, track görev cetveli / duty roster Görevli kişilere verilen bilet. hatYol. açıklığının daraltılması / tightening of the gauge görüşGörev çizelgesi. mesafesi / sight distance Ekartmanhat aralığı daraltılması. / interval grafikGörüş uzaklığı. / diagram hatHat açıklığı.değiştirme / track change

Trenlerin istasyonlardan kalkış ve varışınıgünlük gösterenbakım / orerdaily grafiği. maintenance Trenin makastan geçerek diğer yola girmesi.hat eğimi / cant, inclination of the track güzergâhGünlük periyotlarda / route yapılan bakım. - / trackman - hatYol eğimi. işçisi Tren hareketi için anklaşman tara fından emniyete ve kilitlemeye alı Yolhat işçisi. kesişmesi / crossing of tracks güzergâhnan belirli biretüdü hat kesimi./ route study

hatYol kesişmesi. kontrolü / patrolling güzergâhGüzergâhın istikşafının çalışması. yapılması / route reconnoitering Yolhat kontrolü. koruma yapısı / track-protect- ing structure Güzergâhgüzergâh tetkiki. kesimi / route section

İhata.hat livre hızı / permissible line güzergâhGüzergâhın maliyeti bitiş noktası. / route cost speed

Proje yapım maliyeti. İzinhat özellikleriverilen hat hızı. / line characteristics - Yolun hangi yılda, ne tip malzeme- kullanılarak inşa edildiği, hattın ha lihazırdaki durumu, geometrik özel likleri gibi nitelikleri. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 112 DEMİRYOLU terimleri

heyelan hat tamiratı / track repair - - dairesel dönme hareketine çevire havai temas hattı / overhead con- Yolda yapılan her türlü bakım, ona rek mekanik enerji sağlayan motor. tact line hatrım çalışması.uzunluğu / track length, line mileage

Elektrikli tren dizisi veya elektrikli Kilometrenin sıfır alındığı istasyon- lokomotifin enerji aldığı demiryolu veya gar ile kilometrenin sonlandığı hattı boyunca uzanan havai temas istasyon veya gar arasındaki demir hemzeminhattı. geçit / level crossing yoluhattı uzunluğu. cari / mainline - Karayoluyla aynı düzeyde olan tren Makasların doğru olarak tanzim yolu geçiti. edildiği istasyonlar arası uzanıp gi denhattın yollar. dresajı / lining of the track hattınDemiryolu ekseninden hattının döşenmesi. kayması / dis-alignment of the track - hemzemin geçit kapısı / level Yolun aplikasyonu yapıldıktan son crossing gate ra olması gereken hat eksenine göre yoldahattın sağa eksenine sola kaymalar getirilmesi oluşması. / realignment of the track Yayahemzemin kapısı. geçit kapısı kilidi / - gate lock

Yolun aplikasyonu yapıldıktan son- hemzemin geçidin uzaktan ra olması gereken hat eksenine göre Yaya geçit kapısı kilidi. - kontrolü / remote control of level yolda sağa sola kaymalar varsa bu crossing nun giderilmesi ve yolun olması ge rekenhattın yerine kazıklarla getirilmesi. işaretlenmesi / pegging out, staking a line hemzemin geçitlerin elenmesi / - Yaya geçidinin uzaktan kontrolü. elimination of level crossings Yolun aplikasyonunun alınarak rö perhattın noktalarının tashihi / belirlenmesi. adjusting the track, aligning the track heyelanYaya geçitlerinin / landslip kaldırılması. -

Aplikasyon yapılarak, yolun geomet Toprak kayması. hattınrik eksenine yük taşımagetirilmesi. kapasitesi / carrying capacity of the track

Yolunhava motoruyük taşıma / air gücü, engine yeterliliği.

Basınçlı hava enerjisini lineer veya 113 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ hız izleme hız izleme / speed monitoring hurda ray / scrap rail

Hızınhız kontrolü gözlenmesi, / speed takibi. control Hurdayahüzme / ayrılmış set of tracks ray. hız sınırı (tekayyüdat) kaldıran Hız denetimi. İstasyonların tren teşkil, dağıtım,- pano / speed limit termination in- kabul ve sevk yollarının toplu olarak- dicator bulunduğu alandan bir makasla ay rılan ve başka bir alanda toplu ola rak bulunan yollar. Hız sınırlamasının son bulduğu yere konulan ve hız sınırlamasının son bulduğunun ve normal seyre geri dönülebileceğinin işareti olan dışı yeşilhız sınırlaması içi beyaz disk. (tekayyüdat) / I speed restriction ıslah / rehabilitation -

Hızın belli bir değerin üstüne çıkma İyileştirme. hızsının sınırlaması engellenmesi. uygulanan hat / line subject to speed restriction, speed restriction on open line -

Hız sınırlaması uygulanan alan, te İ kayyüdat.hız sınırlayıcı cihaz / speed-limit- iaşe / board ing device - ibateBesleme. / loding quartering Belli bir hızın üstüne çıkmayı engel leyenhız uyarı cihaz. panosu / speed warning board ibrazBarındırma. / presentation

Belli bir hızın üstüne çıkıldığında icmalGösterme. / summary uyarıhız zaman veren pano.eğrisi / velocity-time curve idari taşımalar / non-profit- raffic - Özet.

Hızın zamana göre değişimini göste ihata / surrounding wall renhizmet eğri. dışı / out of service İdareye ait taşıma.

ihbar / notifying Hizmetehizmet veren açık bulunmayan. hat / track in service Kuşatıcı duvar. hortuvar / buffer stop ihbarname / notification Çalışan hat. Bildirme, bildirim.

Kör yol tamponu. Haber verme kağıdı, ihbariye. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 114 DEMİRYOLU terimleri

istisnai taşıma ihzarat / preparations intikal / passing

Hazırlıklar.iki yol için konsol hoban takımı ipleGeçiş. dresaj yapımı / string lining / two-track cantilever - - Yoldaki eksen kaymalarının iple dü İki yolun katener tellerini tutan bir iratzeltilmesi. masraf / annuity den fazla sayıdaki elemandan oluşan destekiki yönlü takımı. makas / double-throw switch, wye switch Bir meblağın kasaya hem gelir hem giderirsaliye olarak / dispatch kaydedilmesi. list ikincilİki tarafı hat da /sapan secondary yol olan line makaslar. ispitAyrıntılı / wheel gönderi rim listesi. ikizTali hat. direk / twin poles Tekerlekistasyon çemberi. / station - Çiftiletken direk. ray ekartmanı / contact- - rail gauge Trafikle ilgili hizmetlerin yürütül düğü, yolcu ve eşya taşıması yap maya yarayan tesislerin bulunduğu, iltisakElektrikli hattı ray /gabarisi. branch line gar müdürlüğü, gar şefliği, istasyon - şefliği,istasyon sayding hattı statüsündeki / station track yerler.

Gerek istasyon dâhilindeki hatlar- istasyon tesisleri / station instal- dan, gerekse ana hattan ayrılmak- İstasyon yolu. suretiyle gerçek ve tüzel şahıs arazi lations lerine yapılmış demiryolu ve tesisle riimbisat bağlantı / expansionhattı. istiapİstasyon / loading kullanım alanları. inbisatGenişleme. tanzimi / rail adjustment istiapDolum. haddi / loading limit imdatGenleşme freni aralığının / emergency ayarlanması. brake istifDolum / stacksınırı.

Acilimtiyaz durum / privilege freni. Usulüne uygun düzenlenmiş eşya grupları.istihkak / remuneration inişAyrıcalık. eğimi / descent, downhill Hakediş.istinat duvarı / retaining wall inişİniş meyli.eğimli hat / downhill line istisnaiKoruma duvarı.taşıma / special consign- interkolİniş eğimli / yol.air cooler ment

Hava soğutucusu. Taşınması güçlük arz eden eşya. 115 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ iş katarı iş katarı / work train, service train jeton / token - - işlemeyenHizmet treni. hat / idle track Banliyö trenlerine binmek için tur nike geçişlerinde para yerine kulla nılan küçük metal marka. izabeKullanılmayan / melting hat. izolatörErgitme. / insulator K kadastro / land survey Yalıtkan.

kafesArazi haritacılığı. kiriş / lattice beam, lattice girder, open-web beam

Ağkafes örgü kirişli kiriş. köprü / lattice-girder izole cebire / insulated bar, insulat- bridge, truss bridge ing fish-plate

Ağkaldırma örgü kirişli / uplift köprü. Yalıtımlıizoleli bağlantı çubuk. / insulated joint Trenin geçişi esnasında seyir telinin kalkım, yükselme / uplift izoleliYalıtımlı bölge bağlantı. / insulated area yukarı dikey hareketi. - Pantograf geçisi sırasında kontak teli Katener tellerinde bırakılan yalıtım kalkış hattı / departure track lıizoleli kesim. hat kesimi / insulated sec- yüksekliğindeki değişim miktarı. tion of track kantarKalkış yolu. / weighing machine - izoleliYalıtımlı kesim hat kesimi. / insulated section Mekanik, elektromekanik, elektro nik veya dinamik tüm vagon tartı izoleliElektrik ray yalıtımlı / insulated kesit. rail kapalıaraçları. hat / out-of-service track

Yalıtımlı ray. karHizmet siperi dışı /hat. snow fence, snow shed, snow wall

J karKar duvarı.tüneli / snow gallery, snow jeolojik arazi haritası / geologic shed, avalanche gallery survey map -

Yolun kardan korunması için yapı Jeolojik etüt haritası. lan tüneller.

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 116 DEMİRYOLU terimleri

kemer çökmesi karambol / collision

Çarpışma.karayolu köprüsü / road bridge -

Karayolunun demiryolunun üstün denkardan geçtiği şaft köprüler. / cardan shaft karkasGüç ileten / framemil. kartelaİskelet. / label, tag kaseyirEtiket. teli, kontak teli / contact wire kayaların kaldırılması / removal of rocks Temaskatar /teli, rolling elektrifikasyon. stock

/ gliding plate, katenerTren dizisi. / catenary kaymaKayaların plakası temizlenmesi. sliding plate - Elektrikli cer temas hava hatları: taşıt gabarisinin üst sınırından yük Kaymakaynak seleti. / weld sekte (veya yanına) yerleştirilmiş- - olan ve taşıt tavanına monteli akım toplama donanımı vasıtasıyla taşıt İki metal veya yapay parçayı ısıl yol la birleştirme yöntemi, kaynaştırıp lara elektrik enerjisi sağlayan bir kaynak şaloması / welding torch temas hattı. yapıştırma işi.

Hamlaç.kaynak şarjı / welding portion

Kaynakkaynaklı porsiyonu. hat / welded track katener hattı direği / catenary Kaynaklıkazık / peg yol. stage support kazıklamaİşaret. / pegging Elektrifikasyonkavalet köprü direği./ trestle bridge kemerİşaretleme. çökmesi / sagging of the arch kavşaklıAhşap ayaklı yol köprü. / intersecting line

Birden fazla makasın geçtiği yol. Kemerin bel vermesi. 117 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ kenardan kontrollü hemzemin geçit kenardan kontrollü hemzemin konsol kiriş / cantilever beam, geçit / level crossing with barriers overhanging beam, cantilever girder, operated at site overhanging girder

Kenardan kontrollü karayoluyla Çıkmakontak kiriş. teli antişöminman ank- kesimaynı düzeyde / route olan corridor tren geçiti. rajı / contact wire mid-point anchor - Bölge.kesişen hat / gauntlated track, interlaced track Kontak telinin orta noktada sabit lenmesinin sağlanması. kesişmeKesişen yol. serbestliği / crossing free kıvılcımBirleştirme / sparkingserbestliği.

Kıvılcımlanma.kompartıman / compartment kompartımanVagon bölümü. vagonu / compartment coach

konteyner / container kondüvitBölümlendirilmiş / auxiliary yolcu reservoir vagonu.

Katarkondüktör ana hava / conductor borusu. Modlar arası tarifeler için uygun donanımda, genellikle istiflenebilir, konsol direği / post bracket tekrar kullanılması için yeterince Bilet denetçisi. sağlam yük taşımada kullanılan bir kutukontrollü (kap) içinhemzemin genel terim. geçit / controlled level crossing konsolKonsol taşıyıcı. hoban takımı / cantilever

Katener tellerini tutan birden fazla Bekçilikontrolör ya da / otomatik inspector kontrollü geçit. sayıdaki elemandan oluşan destek - takımı. Demiryolunda ve demiryolu üze rinde hareket eden tüm sistem ve araçları içeren tüm olayları bağlı bulunduğu (cer, yolcu, yük, yolcu vb.) servis müdürüne karşı sorumlu olarak kontrol eden ve denetleyen konturmemur. kurp / reverse curve

Ters kurp. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 118 DEMİRYOLU terimleri

kuru duvar kaplama korozyon / corrosion kreozot banyosu / sweating of the dürülen mil. creosote korumalıAşınma. hemzemin geçit / pro- tected level crossing kritik hız / critical speed Şerbetleme banyosu. korunaksızBariyerli geçit. (açık) hemzemin geçit / open level crossing Katener sisteminde uygulanabilecek maksimumkullanılabilir hız. hat uzunluğu / length of available track korunmaKontrolsüz yuvası ve korumasız / shelter-hole geçit.

kullanılmayan hat / unused track koşumSığınma takımıhücresi. / coupling set İşletimdeki hat uzunluğu. koşumCer araçlarının takımı bağlantı pernosu ekipmanı. / draw kumGeçici enjektörü olarak kullanılmayan / sander yol. bar pin

Kaymayı önlemek için tekerlere kum kotlara göre yanal yol hareketi Koşum takımı pimi. püskürtenkum hattı mekanizma. / sand track / track displacement to fixed markers

Kumkumanda yolu. merkezi / control office Sabitlenmiş işaretlere göre yolun sapması.kömür çubuğu / brush Tren trafiğinin sevk ve idare edildiği - kumandalıişyeri. blok sinyali / com- DC veya AC elektrik motorlarında manded block signal akımın kömür ile iletilmesini sağla köprüyan kolektör rijitliği akım / bridge ileticisi. stiffness İstasyon giriş sinyalinden bir önceki kuplör / coupler Köprüköprü eğilme sehimi rijitliği. / bridge displace- kumandalı sinyal. ment -

Demiryolu araçlarının birbirine ke / coupon körKöprü yol yer / dead değiştirmesi. end track netlenmesinikupon sağlayan parça. - - Bir tampon tesisi ile son bulan ve de Biletin sahibine belirli hizmet ve / corner post vamıköşe olmayansütunu yol. geçiş hakkı gibi olanaklardan yarar lanmakupon hakkı ray / sağlayan make-up eki.rail, closing rail kötüKöşe direği.durumda olan hat / track in bad condition Kısakuru ray, duvar kapama kaplama rayı. / drystone facing Uygunkrank koşullaramili / crank sahip shaft olmayan hat. -

Motorda pistonlar tarafından dön Taş duvar kaplama. 119 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ kuru liman kuru liman / dry port liman demiryolu / harbour railway

Deniz limanına doğrudan bağlantısı kusinetolan iç terminal. / bearing, chair, rail chair lisansLiman hattı./ license - kusur toleransları / distortion Yatak. Gerçek ve tüzel kişilere dolum/bo- tolerances şaltım ve stoklama hizmetlerinin yapıldığı tesis ile taşımaları konu sunda faaliyet gösterebilmeleri için Hatakuşetli toleransları. vagon / couchette car - ilgili resmi makamlar tarafından izinlivre verildiğini / timetable gösterir belge. Bölümlendirilmiş gündüz-gece po kutrani makas / crossover zisyonlu yolcu vagonu. lojistikTren tarife memuru kitapçığı. / logistics officer - kuvveÇapraz makas.bilgisi / situation graph - Lojistik müdürlüklerinin bulundu ğu yerlerde lojistik müdürüne karşı Çeken ve çekilen araç durum çizel sorumlu olarak müşteri ilişkilerini küçükgesi. malzemenin sökülmesi / ve yükleme boşaltma hizmetlerini dismantling yapanlojistik görevli. müdürü / logistics director - küçükKüçük malzemenin yarıçaplı kurp açılması. / small Gar ve ambar müdürlüklerinin bu radius curve lunduğu yerdeki müşteri ilişkileri ve yükleme boşaltma hizmetlerinin lojistikyapıldığı şefi işyeri / logistics amiri. chief küpeşteDar kurp. / railing

Gar/ambar ve istasyon şefliklerinin küpeşte, korkuluk silmesi / Parmaklık, korkuluk, ray malzemesi. bulunduğu yerdeki müşteri ilişkileri hand-rail ve yükleme boşaltma hizmetlerinin lokomotifyapıldığı işyerinin / locomotive amiri. Tutamak kolu. Vagonları çeken, tekerlekli buharlı, elektrikli ve termik motorlu makine. L lağv / abolition

İptal.lavaj / recleaning

Yıkama.

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 120 DEMİRYOLU terimleri

makasın sökülmesi lokomotif hattı / locomotive track makas kilitleme tertibatı / point lock, switch box, lever box

Depolokotest hattı. / locomotive testing plant Makasmakas kilitleme kiriş / trussed düzeneği. beam, trussed girder, truss Lokomotifin performans testinin yapıldığı birim. makas kutusu / switch box, lever box,Makaslı switch kiriş. stand

M Makasın hareket mekanizmasının olduğumakas kutu. manevra kolu / point mafsallı konsol hoban takımı / rodding, switch rodding hinged cantilever - - Makasmakas topunun mekanizması bağlı olduğu / point çubuk. mac- Katener tellerini tutan ve aşağı yu hine, point mechanism, switch drive, karı hareket edebilen konsol ve ho switch mechanism / departure point banmahreç takımı. makas motoru / point machines, / switch Makas düzeneği. makasÇıkış yeri. switch motor - - İstasyon ve saydinglerde bir yoldan Makas ekipmanının tahrik ve kon diğer bir yola geçişi sağlayan yol te makastrolü için tanzimi kullanılan / setting ekipman. control sisleri.

makasMakas düzenlemesi. yönü / turnout direction

Makasınmakasçı tanzim / pointsman, olduğu switchman yol. -

Trenlerin yol değiştirmesi için ma makas açısı / crossing angle kasımakasın kullanan sağa görevli. tanzimi / diverging to right makasKesişme başı açısı. / front of turnout makasınMakasın sağa sola düzenlemesi. tanzimi / diverging to left İstasyon veya garların ilk giriş ve makasson çıkış ısıtıcı makaslarının sistemi kilometresi. / point hea- ter system Makasınmakasın sola sökülmesi düzenlemesi. / dismantle a - turnout - Makasın hareketli aksamları arasın daki kar ve buz gibi makas hareketi Mevcut makasın yenilenmek veya ni engelleyebilecek unsurları eriten iptal nedeniyle yerinden sökülerek sistem. alınması. 121 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ makineli yol bakımı makineli yol bakımı / mechanical track maintanance Manevra hareketlerinde kullanılan güzergâhmanevra tipi. hattı / shunting track Yol yenileme, buraj, eleme, regülatör vb. makinelerin kullanılarak yolda manevraManevra yolu. istasyonu (gar mü- gerekli bakım, onarımın yapılması. selles) / sectioning point, switching station, tie station

Manevramanevra istasyonu. lokomotifi / shunter -

Vagon dizilerinin istasyonlarda ma makinist / driver nevralarını yapmak için kullanılan hızı düşük torku yüksek lokomotif çeşidi.manifold / manifold Trenimakinist kullanan yardımcısı kişi. / driver’s assistant Motorda eksozu toplayan ya da yakıt markizkarışımını / driver silindirlere cab ileten aparat. maksimumMakinist yardımcısı. aralık / maximum range Çekenmenot araç / suspension kumanda kabini. Azamimaksimum aralık. çalışma yüksekliği / maximum working height Elastikmerkez perno. gar / central station

mesafe zaman grafiği / distance- Azamimaksimum çalışma hız yüksekliği. / maximum speed Büyük gar. time curve

Cer aracının yapabileceği emniyetli enmaksimum yüksek hız. yük / maximum load Mesafe ile zaman arasındaki ilişkiyi gösterenmesajeri grafik. / parcel manevraAzami yük. / humping, shunting Parçameşgul eşya. hat / occupied track manevraVagon atma. çubuğu / driving rod mevkutDolu hat. tevziat / timed distribution Kürsümanevra irtibat ekibi çubuğu. / shunting gang

mevrud / arrival manevraManevra yapanlar. ekip şefi / passenger Süreli periyodik dağıtım. yard foreman meyilliGelen. hemzemin geçit / bevelled grade crossing manevraManevra ekibinin güzergâhı sorumlusu. / shunting route

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ Eğilimli geçit. 122 DEMİRYOLU terimleri

nötr bölge mıcır / ballast chipping, chips, flint münferit vagon taşıması / single - wagon transportation - Yol yapımında kullanılan taş kırın mıntıkatısı. / district Blok tren oluşturacak olmayan mik / reversing triangle tardamüselles eşyanın taşınması. minimum hız / minimum speed Bölge, kısım. / Y track, wye track Üçgenmüselles hat. hattı - modrablEn düşük hız./ driver brake valve Trenlerin yön değiştirmesi için üç

müstakilgen hattı. uyarı sistemi / individual warning system Makinistmonoblok fren beton valfi. travers / monobloc concrete sleeper

Bağımsızmüşavir uyarı/ consultant sistemi. Tekmonoblok parça (yekpare) öngermeli beton beton travers. travers / monobloc prestressed-concrete sleeper Danışman. -

Tek parça (yekpare) öngermeli be tonmonoblok travers. tekerlek / solid wheel N nemden çürüme / deterioration through moisture Tekmukavemet parça (yekpare) kaynağı tekerlek. / strength welding

Pas,normal çiçeklenme, hat / standard-gauge çürüme. track Dayanıklılıkmuşamba / kaynağı.wagon cover - nötrStandart bölge açıklığa / neutral sahip section hat. UIC standarlarına göre imal edilmiş, - taşıma sırasında eşyanın korunma - sınımutalebe sağlayan / demand malzeme. Lokomotif pantografının geçişi es nasında elektrikli bölgelerin elek triksel olarak bağlantısını önleyen Taşıma düzensizliklerine ilişkin katener kısımları. mutlakmüşteri talepleri.fren mesafesi / absolute braking distance müberritMutlak fren / uzunluğu.oil cooler

Yağmüessese soğutucusu. / organization

Kurum.mümessil / representative

123Temsilci. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ oluklu kontak teli, oluklu seyir teli otomatik bariyer / automatic O barrier oluklu kontak teli, oluklu seyir - teli / grooved contact wire Hemzemin geçitte bariyerin otoma otomatiktik düzenek blok olması. sinyali / automatic block signal Akım toplayıcıların temas ettiği - bir temas hava hattının elektrik iletkeni.optimal güzergâh / optimal route İki istasyon arasındaki açık hat ke siminde kumandalı blok sinyalleri ordino / waybill veya kumandalı sinyaller arasında En uygun, ideal güzergâh. yerotomatik alan yol gerdirme boyu sinyalleri. cihazı / automatic tensioning device - Havaleorta peron emri, /teslim island kağıdı. platform Belirli sıcaklık sınırları içinde iletke- Adaortak peron. otomatik gerdirme / com- nin mekanik gerginliğini otomatik mon automatic tensioning olarak belirli bir değerde tutan ger - dirme aparatı.

Kontak telinin ve taşıyıcı telin ba lansiye ile (birlikte) otomatik germe cihazına bağlanması.

oto drezin / track motor car

Motorlu drezin. otomatik gerilmeli seyir teli / automatically tensioned contact wire

Regülarizeotomatik gerilmişhareketli olankatener seyir / teli. automatically tensioned catenary

Otomatik germe cihazı ile ankre edilmiş elektrikli cer hava hattı. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 124 DEMİRYOLU terimleri

pandül otomatik gerilmiş donanım / özel hemzemin geçit / occupation automatically tensioned equipment crossing

Belirli sıcaklık sınırları içerisinde özetÖzel altbeyan geçit. / summary declaration iletkenlerin mekanik gerginliğinin - sabitotomatik tutulması. hemzemin geçit / automatic level crossing Gümrüğe sunulan eşya taşıma araç larını tanımlayan belge. otomatikOtomatik bariyerli hız kontrolü geçiş. / automatic speed control - - P Makinistin vermiş olduğu hız komu- palet (istif rafı) / pallet tunu yolun durumuna göre uyarla yarak demiryolu taşıtının hızını sa otomatik ışık sinyalli hemze- bit olarak sağlayan sistem. Yükün elleçlenmesini kolaylaştıran, min geçit / level crossing with auto- normalde ağaçtan yapılmış kalkık matic light signals bir platform. (İstif rafları standart ölçülerde olup Avrupa’da en çok- 1000 mm x 1200 mm (ISO) ve 800 Tren geçeceği zaman otomatik ışık otomatik koşum takımı / auto- mm x 1200mm (cen) lik paletler kul sinyali veren hemzemin geçit. pandül / dropper matic coupler lanılmaktadır.) - Seyir teli ve portör teli arasına düşey Lokomotifleri veya vagonları birbi monte edilen, seyir telinin sehimsiz rine otomatik olarak bağlamak için olarak asılmasını sağlayan iletken. kullanılan ekipman.

Ö ökçe yatağı / heel chair

Mafsallıön parça dilli / frontmakas part için mafsal yatağı.

Önörtü takım. tabakası / blanketing layer

Kaplamaözel hat tabakası./ private line

Demiryolu arazileri üzerine yapılan müşteri bağlantı yolu. 125 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ pantograf pantograf / pantograph patinaj izleri / wheel burns, engine - burn, wheel-slip marks

Katenerden elektrik alan meka parabolnizma. / transition curve, gradu- pencereYol apletisi. kasası / window frame ated transition curve

peronPencere / çerçevesi,platform söve. Rekordman parabol, geçiş eğrisi, parafudralıştırma eğrisi. / surge arrester Yolcu platformu.

Ani elektriksel darbelerde ve aşırı gerilimlerde, darbe ve gerilimleri toprağa ileten cihaz.

peron holü / overall roof of a station, overall span of a station

/ platform coping peronPeron holü. kaplaması -

Peronun parke kaplama, taş, mer mer ve benzeri yapı malzemeleriyle / number of kaplanması.personel mevcudu staff parçalı cer tertibatı / noncontinu- pilot kılavuz / pilotman ous draw-gear Personel sayısı. - / piston pistonÖnden giden. Birden çok parçadan oluşan cer ter parktibatı. garı / home station Motor silindirinin içinde hareket / piston effect edenpiston disk. tesiri Vagonunparmaklık park / parapetedileceği gar. / pivot Basınçpivo tesiri. patenKorkuluk, / sliding göğüs plate siperi. / slab track plakalıŞasi-boji hatarası merkezleme göbeği. patinaj / skidding Kayma plakası. / rub- - Balastsızplastik kaplamalı yol. travers ber-coated sleeper Yolun kaygan olması nedeniyle te kerlek hareketine rağmen taşıtın ilerleyememesi. Tabanına plastik kaplanarak imal edilen beton traversler. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 126 DEMİRYOLU terimleri

rakor platform / formation postabaşı / works foreman, char- geman / platformYolun döşendiği altının zemin. oyulması washout of the embankment Çavuş.pot travers / pot sleeper -

Dış etkenlerle (sel, yer altı suyu, top Takozpoz / relayingtravers. rak kayması vb.) platformun altında veya kenarlarında meydana gelen / erosion of the poz yeri / track renewal site platformçökme veya erozyonu oyulmalar. Yol yenileme. embankment

prefabrikYol yenileme eleman yeri. / prefabricated / pneumatic Platformpnömatik aşınması. unit pnömatik balast enjeksiyon Hava basıncı ile çalışan. Prefabrikproje mühendisi ünite. / project engineer makinesi / pneumatic ballast injec- - tion machine - - Mühendislik ve proje yönetimi işlev lerinin kesişiminde yer alan etkin Hava basıncı ile çalışan balast enjek prop / probe portal açıklğı / headspan likleri yerine getiren kişi. siyon makinesi. -

Ölçüm aletlerinde genelde ortam ko Portalın boyu (karşılıklı iki portal / score card / headspan wire puantajşullarına cetvelitepki veren kısım. portaldireğinin tutucu kaç yol tel arası kullanıldığı). - pullanma / scale off Portal sisteminin direklere tutun Değerlendirme çizelgesi. / portal structure portalmasını sağlayanyapı çelik teller. İncepulman tabaka vagon halinde / pullman soyulma. coach Birden fazla yolu içerisine alan destek. Koltuklu yolcu vagonu.

R radyo enterferans (radyo etki- leşim) / radio interference

Radyorakor paraziti./ sleeve

Bağlantı parçası.

127 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ rambursman rambursman / reimbursement ray çatlağı / rail crack

ray çektirme cihazı / rail puller Eşyarampa bedeli. / ramp Ray kırığı. - - ray çeliği / rail steel Yükleme, boşaltma işlerini kolaylaş Rayı çektiren alet. tırmak için vagon döşemesi seviye / rerailing sine kadar yükseltilmiş taş, toprak Rayınray değiştirme imal edildiği çelik kalitesi. rampaveya beton hattı yerler. / track on rising gradient / drilling of the rail, rail Takviyeray delme pozu. drill Ramparampa yolu.yukarı hat / up line İhtiyaç duyulması halinde iki ray ranfor / runforce arasına conta bağlantısı için gereken Rampa yukarı yol. / rail-drilling deliklerinray delme ray makinesi başlarına açılması. machine Çekenrapel koluaraç desteği. / steady arm - Ray başlarına conta teşkili için delik / track circuit Seyir telini hat üzerinde tutan kol. rayler açılmasında devresi kullanılan makine. -

Belirli bir hat kesimindeki tren mev cudiyet ve gaybubetinin tespiti için / rail kullanılanray direnci ekipman. ölçüm gereci resistance measuring device

/ rail rayRayın doğrultma direncini ölçen makinesi alet. straightener ray / rail -

- Raylardaki eğrilikleri düzelten ma / rail inclination Tren, tramvay ve benzeri taşıtlarda raykine. eğimi tekerleklerin üzerinde hareket etti ray bağlantısı / rail fastening, rail ği demirden yol. / rail-bending joint rayRaydaki eğme meyil. gereci device, rail bender

Rayın küçük malzemelerle traverse ray contası / rail joint ray gerdirme cihazı / rail tensor bağlantısı. Ray eğmeye yarayan alet. cebire

Rayın ray ile denilen malzeme Rayı gergin durumuna getirmek için ray contası düşüklüğü / depres- ray gövdesi / web of rail ile birleştirmesi. kullanılan cihaz. sion of rail joints

Rayın mantarı ile tabanı arasında Contadaki iki ray arasındaki kot farkı. uzanan kısmı. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 128 DEMİRYOLU terimleri

ray profili ray gövdesinde dikey bozulma ray kesiti / rail section / vertical deformation of the web of the rail Rayın baş kısmından bakıldığındaki rayşekli. kırılması / rail breakage, rail Ray gövdesinde oluşan dikey yönlü fracture ray hasarı / rail damage bozulma. ray kıskacı / rail clip ray izolasyonu / rail insulation Rayda oluşan kırılma. Rayda oluşan zarar. - ray kaldıracı / rail lifter Rayın işçi kuvvetiyle hareket ettiril Rayın yalıtımı. raymesini kramponu sağlayan basit/ dog birspike alet. - Ray manivelası. Demir traverslerde ray travers bağ raylantısını kusur sağlayan saptama çivi. aleti / rail defect detector

Rayray kusurudetektörü. / rail defect

Raydaray makası oluşan / bozukluklar. rail pinch bar ray kaldırma krikosu / rail-lif- - ting jack Rayın işçi kuvvetiyle hareket ettiril mesiniray muayene sağlayan aracı basit / bir rail-inspec- alet. El burajı veya kaynak yapılırken tion vehicle rayın bir kısmının kaldırılması için - raykullanılan kancası kriko. / rail hip, rail tongs - Rayı gözden geçirmek amacıyla kul lanılan araç. Rayın işçi kuvvetiyle hareket ettiril raymesini kaynağı sağlayan / rail basit welding bir alet. rayİki rayın kaynak birbirine makinesi kaynatılması. / rail-welding machine

İki rayı birbiri ile kaynatma işlemini yapan makine. ray muayenesi / rail examination

Rayınray profili gözden / railgeçirilmesi. profile

Rayın baş kısmından bakıldığındaki şekli. 129 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ ray profili test apereyi ray profili test apereyi / rail ray uzaması / expansion of rail profile test apparatus

rayRayda vagonu oluşan / uzama. rail wagon - Ray profilinin test edilmesi amacıyla kullanılanray seviyesinden alet. yükseklik / height above rail level Ray taşımaları için üretilmiş va raygonlar. yağlama cihazı / rail lubricator ray sürünmesi / rail creep Ray düzeyine göre yükseklik. Rayray yatağıyağlamak / rail için bed kullanılan cihaz. -

Rayın baş kısmından tutularak bo Travers üzerinde rayın oturduğu rayyuna tabanı sürüklenerek / foot of taşınması. rail, base of rail, rayyer. yenileme aracı / re-railing flange of rail device -

Rayray taşımazemini. vagonu / rail-carrying Rayların yenilenmesi amacıyla kul wagon lanılan araç.

Rayray taşlamataşıma amaçlı makinesi kullanılan / rail-grind- vagon. ing train

Ray taşlama amacıyla kullanılan makine.

ray yorulması / rail fatigue

Rayınray yüzeyi ömrünü / rail doldurmuş surface olması.

raylarınRayın mantar değiştirilmesi kısmının yüzeyi. / replace- ment of rails

Raylarınredredös yenileriyle / rectifier değiştirilmesi. - ray testeresi / rail saw Alternatif akımı doğru akıma çevi renrefrigerant mekanizma. / refrigerator -

Rayın kesilmesi için kullanılan tes rekordmanSoğutucu. / transition from one raytere. ucu / end of rail gradient to another

Rayın baş tarafı. Bir eğimden diğerine geçiş. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 130 DEMİRYOLU terimleri

sabit sonlandırma donanımı repartisyon / repartition ro-ro rampası / ro - ro ramp

- repartisyon bürosu / repartition Yük vagonu ve tren planlaması. Bir gemi veya demiryolu vagonu- office üzerine veya bir gemi veya demiryo - lu vagonu üzerinden sürülmek üze re, karayolu araçlarına imkan veren, Yük vagon ve trenlerinin planlama repartitör / repartitioner genellikle ayarlanabilen düz veya sını yapan işyeri. rödövans / lease charges - eğik bir rampa.

Yük vagon ve trenlerinin planlama römorkVagon kira vagon ücreti. / trailer wagon sınırevizör yapan / wagonkişi. technician

rüzgara direnme bağlantılı ka- rijit konsol hoban takımı / rigid Çekilen vagon. Vagon teknisyeni. / catenary equip- cantilever tener donanımı ment with wind resisting tie

Katener tellerini tutan sabit konsol Cer loko. ve hoban takımı.

S sabit hız bölgesi / constant velocity domain

sabitSabit hız pencere alanı. / fixed window rijit yükleme / rigid loading - sabitAçılmaz sonlandırma pencere. donanımı / - fixed termination equipment Vagona yüklenen eşyanın hiç hare - ket etmeyecek şekilde sağlamlaştı risturn / return rılması. Kontak teli ve taşıyıcı telin regülari ze olmayan fiks ankraj donanımı. Gerirodaj ödeme / running-in (prim).

Alıştırma.ro-ro / ro-ro (roll on-roll of) -

Bir karayolu aracının veya bir vagonun kendi tekerlekleri veya o amaçla- ona bağlı tekerlekler üzerinde gemi ye girip çıkarak yüklenmesi ve bo şaltılması. 131 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ sabit sonlandırmalı seyir teli sabit sonlandırmalı seyir teli / fixed termination contact wire sürekli geçişi sağlayacak şekilde- konulan kızaklı ya da benzer cihazlı Regülarizesabo / brake olmayan shoe fiks seyir teli. izolatörlerden oluşan yalıtım nokta ları. sadmeFren pabucu. / bump sahadaÇarpma. beton dökümü / cast-in- place concrete

Şantiyedesahada yol beton işaretleme döküm. / marking of a track on the site, pegging-out of a track on the site seksiyonman bölge / insulated overlap

Yolunsapan aplikesi. kısım, ayrılan kısım / deflecting section Art arda gelen iki seksiyona ait seyir- tellerinin uçları parelel çalışmaya müsaade edecek şekilde birbiri üze sapan yol / branch track, diverted Makaslar. rinden geçirilerek oluşturulan izole track noktaları.

Ayrık,sarnıç sapan vagonu yol. / tank wagon

Özel olarak tasarlanmış sıvı taşıyıcı satıhyük vagonu. / surface

Yüzey.sayding yolu / siding line. serbest geçit / open crossing

serbest liman / free port sejurYan yol. karşılığı ücret / layover and Bariyersiz geçit. layover charge Malların ilgili resim ve vergilerini ödemeksizin üretilebildiği ve/veya Yabancı ülke demiryolu idarelerine- serbeststoklanabildiği yükseklik bölge. / headroom, ait vagonların ülkemizde müşteri free headroom emrinde kaldıkları süreler için alı seksiyonnan ücret. izolatörü / insulated section sertTemiz malzemeler yükseklik. / rigid materials - Devamlı olarak pantografla temas Birden fazla vagona yüklenen ve sağlamak üzere, seyir teli arasına taşıma sırasında yolun şeklini alma ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 132 DEMİRYOLU terimleri

seyyar kaynak makinesi seyir teli yüksekliği / contact wire height yan sert malzemeler (beton , çelik - direklersert nokta vs.). / hard spot Ray üstü kotu ile seyir teli arasında Sertservis yer. tüneli / service tunnel, pilot ki yükseklik. tunnel servisYedek açılan yolu /tünel. service road sesGeçici emici olarak balast yapılmış / sound-absorbing demiryolu. ballast sesSes emiciizolasyon özelliği tabakası olan balast. / sound- absorbing layer seyir teli yükselimi, seyir teli kalkımı / contact wire uplift (dangerous) sesSes emmeizolasyonu tabakası. / noise insulation -

Sesseviye yalıtımı. göstergesi / level indicator Temas telinde anormal düzeyde bo yunaseyrihafif eğim farklılığı. / minimum speed

Düzeyseyir teligöstergesi. / contact wire seyriseriKüçük hız. / maximum speed

Lokomotif pantografının temas / traffic ettiği, enerji alınan iletken. seyrüseferBüyük hız.

seyyarTrafik. kar siperleri / portable snow fence

Portatifseyyar kaynakkar siperleri. makinesi / mobile welding equipment -

Demiryolu üzerinde hareket edebi len kaynak makinesi. seyir teli yatay profili / contact wire horizontal profile

Seyir teli dönüklüğü.

133 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ sıkıştırma stroğu sıkıştırma stroğu / compression sipariş defteri / order book stroke - - - İstasyon ve lojistik müdürlük /şef Dört zamanlı motorda silindir için liklerinde yük vagon taleplerinin deki karışımın piston tarafından sı sistemkaydedildiği yüksekliği defter. / system height kıştırıldığısınır kazıkları aşama. / peg - - Bir askı noktasında, seyir teli ile İstimlak sınırlarını gösteren kazık portör teli eksenleri arasındaki dü sırtlar. sırta konsol hoban takımlı şeysistematik mesafe. bakım / systematic direk / mast with back-to-back maintenance cantilevers - sofaj / heating Düzenli bakım. Şemsiye tipi iki veya daha fazla kon sol-hoban takımı taşıyan direk. somIsıtma. nüveli izolatör / solid core insulator

somajKatı malzemeden ücreti / wagon izolatör. standsteel fee - Vagonların müşteriler tarafından, tanınan muafiyetler haricinde bek / dismantled track letilmesisökülmüş halinde hat alınan ücret. -

Ray, travers vb üstyapı elemanları / standard standartnın sökülerek çapraz alındığı geçiş yollar. silindir / cylinder diamond crossing - standart dışı kruvazman / non- Motorda yanma olayının gerçekle Standart kruvazman. standard diamond crossing silislişerek pistona çelik sac hareket / grain-oriented verilen kısım. stator steel / standard Çaprazstandart kesişme. ray boyu length of rail sintineÖzel stator dubası çeliği. / bilge barge - / startpilot startpilotStandarlarla uyumlu ray boyu. Gemilerden alınan sıvı atıkların ka raya transferi için kullanılan deniz tankeri.sinyalizasyon limiti / fouling statikEter püskürtücü. kalkım, statik yükselme, point statik uplift / static uplift -

Yol boyu sinyalizasyon ekipmanla Normal durumlardaki kontak teli rının yerleşimlerine ait tasarımda yüksekliği. kullanılan limit noktası. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 134 DEMİRYOLU terimleri

şube hattı strok / stroke şantiye hazırlığı / site preparation -

Dört zamanlı motorda pistonun si şantiye yolu / access road su boşaltma kanalı / drain channel İş sahası hazırlığı. lindir içerisinde aldığı mesafe. şantiye / worksite su dubası / water barge Servis yolu. Drenaj kanalı. şasi / chassis Gemilere açıkta su verilmesi için İş sahası, iş yeri. kullanılansundurma yüzer / shed tank. şazbüfLokomotif / cowcatcher ya da vagon gövdesi. Üstüsupalan kapalı / onboard yer. delivery şekillendirilmişKüreyici. seyir teli / shaped contact wire Araçsupleman üstü eşya / supplement teslimi.

/ spring Ek.susta Eksen kaçıklığı verilmiş temas teli.

Yay.susta bağlantı pimi / spring suspension link pin

Yaysürekli bağlantı eğim pimi. / continuous gradient sürekli kaynaklı hat / continuous Sürekli meyil. şev / bevel welded line - Meyilşimendifer (eğim). / railroad, railway, En az istasyonlar arası conta kullan train sürgülümaksızın bariyerkaynaklanan / sliding hatlar. barrier - Demiryolu,şöminman tren. takozu / anchor, anti- Kaymalı bariyer, makaralı hemze creep device, rail anchor sürmemin geçit hemzemin bariyeri. geçit / sliding gate Ankrajşube amiri cihazı. / chief of a branch Sürgülü alt geçit. Şubeşube müdürü. şefi / division superintendent

Ş Yol güzergâhının belirli bölümünün şubebakımından hattı / sorumlufeeder line işyeri amiri. şahmerdan / drop-hammer

Kısım hattı. Pres (dövme). 135 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ taban eğimi taşıma güzergâhı / transport T route taban eğimi / base of slope - Taşımanın çıkış ve varış garları ara / carrying ca- taban plakası / footplate sındakitaşıma parkuru.kapasitesi Şev tabanı (eteği). pacity - Markiztahliye tabanındaki / unloading sac. Demiryolu hatları üstünde taşınabi taşımalecek eşya sözleşmesi miktarı. / transport contract tahliyeBoşaltma. bacası / escape funnel

Yük taşıması yapmak için imzalanan Boşaltmatahmil / loadingbacası. sözleşme.taşıyıcı iskele / supporting trestle talimat / instruction Yükleme. Taşıyıcıtaşıyıcı direk. kablo (otomatik gerilmeli) / carrying cable (automatically tensioned) Yönerge.talimatname / regulations

Otomatik germe cihazı ile ankre Yönetmelik.tam dezeksman / full stagger taşıyıcıedilmiş (portör kiriş / teli)supporting taşıyıcı beam, tel. supporting girder Kontak telindeki maksimum eksen tam vagon eşya taşıması / full kaçıklığı. taşıyıcıTaşıyıcı konstrüksiyon. servisi / porterage service wagon good transportation

Taşıyıcıtatili edevat hizmeti. (somaj) ücreti / Taşıma için bir vagonun göndericiye wagon standstill fee tamamentamir edilen tahsis hat edilmesi. bölümü / track section under repair - Vagonların müşteriler tarafından, tanınan muafiyetler haricinde bek tazyik / compression Hattıntampon tamir / buffer edilen kısmı. letilmesi halinde alınan ücret.

- teçhizatBasınç. / equipment Çarpışmaların etkisini azaltmak için demiryolu araçlarının ön ve arkala rındatarla bulunanhemzemin donanım. geçit / accommo- Donatımtehir / delay malzemesi. dation crossing

tehlikeGecikme. köprüsü / emergency bridge tasmanTarla geçidi. / subsidence of the track

Hattın oturması, çökmesi. Yedek köprü, ihtiyaç köprüsü.

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 136 DEMİRYOLU terimleri

toplam yol uzunluğu tehlikeli madde / dangerous goods hazardous materials geldikten sonra alıcısı tarafından başka bir istasyona gönderilmesi - temas kaybı / loss of contact, con- Parlayıcı, patlayıcı, yakıcı veya işlemi. tact loss yanmayı kolaylaştırıcı, tahriş edi ci, zehirleyici, radyoaktif maddeler ile bir arada bulundukları eşya için- temasTemasın kuvveti kesilmesi, / contact yok olması. force tehlikeli olan veya muhafazaları için hususi tertip ve tesislere lüzum gös- teren, ancak kendi tabiatına uygun Lokomotif pantografı ile seyir teli tesellüm / acceptance olarak tesis edilen yerlerde muhafa arasındaki etkileşim kuvveti. zatehlikeli edilen eşyalar. seyir teli yükselimi / dangerous contact wire uplift tesellüm defteri / arrivals book - Teslim alma.

Temas telinde anormal boyuna yük tek hat / single line, single track, Eşyanın tesliminin kayıt edildiği seklik eğim farklılığı. teslim hattı / exchange track single-track line defter.

test treni / test train tek hat işletmeciliği / single line Aktarma dağıtma yolu. Tek hatlı güzergâh. - operation - Demiryolu hattının kontrolünü yap test yolu / test section of track Tek hat üzerinde çift yönlü işletme mak üzere teçhiz edilmiş tren dizisi. tekcilik. hattan çift hatta giriş ma- kası / points leading from single to Lokomotif ve vagonların testlerinin double line teşkilatyapıldığı /hat. organization tek raylı demiryolu / monorail Tek hattan çift hatta giriş makası. Kuruluş.tevzi / distribution tek taraflı çapraz makas / single Tek raylı hat. tırmanma kapasitesi / climbing slip Dağıtma. capability tekerlekli hemzemin geçit kapı- Yarım ingiliz makas. / hook baseplate sı / crossing gate on wheels tırnaklıRampa çıkma. selet

tikeKancalı / tag selet. tekilTekerlekli eşya alt / single geçit kapısı.good tekrar sevk / reforwarding Tartıtoplam etiketi. yol uzunluğu / total track Vagonlara tek olarak yüklenen eşya. mileage, total lenght of track

Tam vagon işlemli olarak taşımaya verilen eşyanın varış istasyonuna Yolun toplam kilometresi.

137 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ toprağın (zeminin) katılaştırılması toprağın (zeminin) katılaştırıl- ması / solidifying of earth konteynerleri elleçleyen, 35-40 ton kapasiteli olup lastik tekerlekli veya tren / train Zeminintortu / residue sertleştirilmesi. ray üzerinde hareket edebilen vinçler. - - totmanArtık. / driver emergency brake Demiryolunda yolcu ve yük taşı makta kullanılan, bir veya birkaç lo komotif tarafından çekilen vagonlar trafiği sınırlandırılmış tek hat / Makinist emniyet freni. trendizisi, refakat katar, şimendifer. memuru / train single track with restricted traffic -

Tren güzergâhı boyunca görevli me trafiğinTrafiği kısıtlanmış açılması tek/ opening yol. to trenmur. seyir memuru / movements traffic inspector

tringala / brake rod Trentrafiğin trafiğinin kesiştiği yeniden noktada başlaması. düzey Tren şefi. ayrımlaştırma yapısı / grade separation structure Frentriyaj çubuğu. / triage

Yükseklik farkından faydalanarak triyajDağıtım. hattı / classification yard trafoyapılan merkezi alt (üst) /geçit substation köprüsü. line, sorting line - - Katener hattına enerji sağlanan, tra Dağıtımturion / yolu. axle journal fo ve koruma kumanda cihazların dan oluşan merkez. Aksturnike yatağı. / turnstile

Bariyer.tünel / tunnel

Yer altından kazı yapılmak suretiyle tüneloluşturulan açıklığı geçitler. / tunnel face

/ channel rail, groo- tramvay rayı Tüneltünel yüzü.açma / drilling of a tunnel ved rail

tünelTünelin açma inşa edilmesi.makinesi / tunnelling machine transmisyonOluklu ray. / transmission - transteynerAktarma. / transtainer Tünelin inşasında kullanılan ma kine.tünel girişi / tunnel entrance

Liman stok sahasında dolu ve boş Tünel ağzı. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 138 DEMİRYOLU terimleri

vagon dikmesi tünel işcisi / tunnel worker üçüncü şahıs / third party -

Tüneltünel inşasındatavanı / back, çalışan crown, işçi. roof TCDD dışında gerçek veya tüzel şa hıslar.üçüncü şahıs vagonu / third party wagon Tünel tepesi. -

TCDD dışında gerçek veya tüzel şa hıslaraüstgeçit ait / vagonlar. overpass U - Uluslararası Demiryolu Birliği / - International Union of Railways Trafik akışını kesmemek için bir yo lun üstünden geçirilen köprü biçi - minde üstü açık geçit. Merkezi Fransa’da olup demiryolu- ulaştırmasının emniyetli bir biçim de sağlanması için gerekli tüm stan dartları oluşturan ve başta Avrupa- V devletlerinin ilgili kurumları olmak üzere, TCDD’nin de üye olduğu ulus vagon / wagon, car, railcar, coach uzunlararası kaynaklı demiryolu ray birliği. / very long welded rail Yük ya da yolcu taşıyan demiryolu aracı. Sürekliuzunlamasına kaynaklı ray.çekme / longitudinal pull

Boyuna çekme.

Ü vagonet / wagonette, small coach - ücretli refakat / chargeed attendant Yana ya da arkaya doğru devrilebi len ve bazı toprak düzleme işlerinde - vagonkullanılan devirici küçük / vagon. wagon discharger TCDD tarifelerinde belirtilen eşya- - taşımalarında göndericinin veya ve kilinin eşya ile birlikte ücretli seya Vagondaki yükü boşaltmaya yara / free attendant hatücretsiz etmesi. refakat yanvagon mekanizma. dikmesi / stanchion -

TCDD tarifelerinde belirtilen eşya Vagonların yan ve alınlarında bulu- taşımalarında göndericinin veya nan eşyanın emniyete alınmasında vekilinin eşya ile birlikte ücretsiz kullanılan hareketli emniyet parça seyahat etmesi. ları. 139 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ üçüncü şahıs vagonu varış istasyonu / arrival station yabancı idare / foreign railway - operator - Taşıma için gönderici tarafından be lirtilenvarış peronu varış yeri. / arrival hall Diğer ülkelerdeki demiryolu idare leri.yabancı vagon / foreign wagon Gelişvasistas peronu. penceresi / transom window Yabancı ülke demiryol idarelerine aityağlama vagon. / lubrication - vidalıÇapraz koşumkirişli pencere. takımı / screw coupling Sürtünme ile çalışan iki metal par çanın en az düzeyde aşınmasını Vidalıvinç / taşıtcrane bağlantı elemanı. sağlamak amacıyla yapılan yağlama - yanişlemi. koruma / flange protection

Ağır yük kaldırmaya ve bir yere taşı - mayavoltaj yarayan / voltage araç. tension Bir güzergâh tarafından emniyete- alınan bölgeyi belirli bir pozisyon- daki makas üzerinden ihlal edebile Gerilim. cek olası bir araç geçişinin engellen mesi için, anılan makasın tanımlı bir pozisyondayanal yol sapmasının kilitlenmesi. gözlen- mesi / monitoring of lateral track Y displacement Y- halat boyu / stitch wire length - yapıYanal gabarisi yol hareketinin / construction gözlenmesi. gauge Çeşitli hızlara göre değişiklik göste Y- halatı / stitch wire ren Y-halatının boyu. yapı numarası / structure number - Demiryolu tesisleri ölçüsü. - Temas telinin desteğin her bir tara Hat boyunca bulunan katener destek fındaki birer noktada katenere bağ yapımnoktalarının maliyeti numaraları. / cost of building landığı kesintisiz kısa bir telden bir veya daha fazla askı teli ile askıya alındığı bir katener askı sisteminde İnşaat sözleşme giderleri, destek- kullanılan yardımcı tel. amaçlı giderler ve genel giderler ile birlikte tüm işçilik, malzeme gider leriyapım ve tesisat sözleşmesi harcamaları. / building contract

- İnşaat proje yöneticisi ve mal sahibi veya yüklenici ve mal sahibi arasın daki sözleşme hükümlerini içeren belge.

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 140 DEMİRYOLU terimleri

yeraltı demiryolu tüneli yardım hattı / relief line yay gerdirmeli / spring tensioning - yardımcı katener / auxiliary cat- Yardım yolu. Hattın ağırlık ile değil yayla gerdi enary rilmesi.yaya geçidi / barrow crossing

Ana katenerden askıya alınan ve Yayaların demiryolunu geçmek için temas teli veya tellerini doğrudan kullanıkları alt, üst veya hemzemin pandüller vasıtasıyla dektekleyen geçit.yaya köprüsü / footbridge katener. Yayaların demiryolunu geçmek için yedekkullandığı parça köprü. / spare part -

Bir makinenin işlemez duruma ge len bölümünün yerine konacak yeni yedekparça. ray / spare rail yardımcı tel / auxiliary wire - Olası hadiselerde kullanılmak üzere yedekyeni hat olarak / new tutulan line raylar. Katener sisteminde kullanılan Y-ha yardımcı tel askılı basit seyir latı ve pandüller. yeniden kullanılan ray / rail for / trolley wire with auxiliairy Yeni yol. teli re-use, recovered rail wire suspension yardımcı yol / auxiliary track Komple yol yenilemelerinden çıkan Basit katener. ve kullanılabilir durumda olup daha az önemi haiz (istasyon yan yolları yarı dezeksman / half stagger gibi)yeraltı yerlerde demiryolu kullanılan tüneli ray. / un- İstasyon yan yolu. derground tunnel, subway tunnel - Kontak telindeki maksimum eksen kaçıklığının yarısı. Yeraltından kazı yapılarak oluştu rulan tünelden demiryolu geçişinin sağlanması.

yavaş yük treni / slow freight train

Ara istasyonlarda vagon alışverişi yapan yük treni.

141 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ yerinde kontrollü hemzemin geçit yerinde kontrollü hemzemin yol işaretleme / marking of a geçit / level crossing with barriers track, pegging-out of a track operated locally

yolYolun işçisi aplikesi. / platelayer, trackman yıldızlanmaYerinde kontrollü / star-cracking alt geçit. - Yolyol işlerindekaçması çalışan / warping demiryolu of the track işçisi. - Cebire deliği çevresinde oluşan yıl yol alanı / permanent-way area dız şeklinde kırık. Yol deformasyonu, yolun burkul ması.yol kapatma / break in the track, track obstruction, line obstruction Yolyol sahası.bakım işçisi / lengthman - yolYol bakımtamiratı vagonu yapan /görevli. track overhaul car Yolun bir süreliğine trafiğe kapatıl - yolması. kusuru / track defect

Yol bakımı amacıyla kullanılan va yolgon. bakımı / track maintenance Yoldan kaynaklanan bir problemin bulunması.yol malzeme deposu / permanent way depot Yolda oluşun sorunların giderilmesi amacıylayol boyu yapılan sinyali işlemler. / wayside signal Yol malzemelerinin konulduğu, yoltümü malzemeleri veya bir kısmı / trackkapalı material yerler. Tren trafiğinin sevk ve idaresine gantry yönelik bildirimleri veren ışıklı yol - yolboyu bozukluğu ekipmanı. / track distortion, unevenness of the track Yolda kullanılan her türlü yol üst - yapı (ray, travers, balast, cebire vb.) malzemeleri.yol muayene aracı / track inspection vehicle Yolun alt veya üstyapısındaki olum- suzluklar neticesi yolun geometrik özelliklerinin toleranslar dışına çık - Yolun güvenliği ve servis kalitesi ile ması.yol çalışması / track work ilgili parametreleri ve yol geometri sini kontrol eden araçlar. Yolda bakım, onarım vb. işler için yapılan her türlü çalışmaya verilen genelyol çavuşu ad. / gang foreman yolYol ekibinindiyagramı sorumlusu. / track diagram

yol muayene vagonu / testing and yolHat ekipmanlarışeması. / permanent-way equipment recording car, track inspection coach

Yol takımları. Yolun güvenliği ve servis kalitesi ile

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 142 DEMİRYOLU terimleri

yük vagonu - yolcu peronu / passenger platform - - ilgili parametreleri ve yol geometri sini kontrol eden araçlarda kullanı Yolcunun trene inip bindiği plat lan ekipmanın kurulduğu vagon. form.yolcu salonu / passenger waiting room

Yolcuyolcu bekleme servisi /salonu. passenger service yol personeli / permanent-way Yolcuyolcu hizmeti. transferi/sevki / passenger staff transfer - yolcu vagon parkı / passenger Yolda çalışan tüm işçi ve memur per Yolcu taşıma. rolling stock sonel.yol uzunluğu / track length

Mevcutyol yapımına hattın toplam izin verilmeyen kilometresi. yolunVagon mevcudu.mukavemetinin artırıl- alanlar / prohibited areas ması / strength of the track

Yolun yolKorunan yatağı alanlar. / track bed direncininyolun sökülmesi arttırılması. / dismantling of the track, removal of track - Yolyol tabanı.yatağındaki erozyon / wash out Hattın herhangi bir nedenle söküle yükrek malzemesinin gabarisi / freight alınması. gauge Altyapıdakiyol yenileme erezyon. / renewal of the track yükGüvenli hattı taşıma / freight ölçüsü. line Mevcut demiryollarındaki ray ve yol yenileme makinesi / track-re- traverslerin değiştirilmesi işlemi. yük katarı / freight train newal machine Yük yolu. -

Bir veya birden çok lokomotif tara Mevcut demiryollarındaki ray ve fından çekilen ve yük taşıyan birden traversleriyol zemini değiştiren / track formation araçlar. çok yük vagonundan oluşan bir tren yükseti. rampası / loading dock yolcu-kilometreYolun üzerine geldiği / operating doğal tabaka. performance yükYük taşımatesti / amacıylaload test yapılan rampa. - İşletmeyolcu parkuru performansı. / passenger track Lokomotiflerin cer gücünü, vagonla rın taşıyabileceği yükü ölçmek için Yolcunun seyir güzergâhı. yapılan test. 143 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ yükleme beşikleri yük vagonu / freight wagon yükseltme mekanizması / rai- - sing mechanism

Demiryolu ile yük taşımada kullanı / floating crane lan araç. yüzerKaldırma vinç mekanizması. - - 90-120 ton kapasiteli, deniz tarafın da yükleme-boşaltma yapan motor yüzeysellu veya motorsuz kusur vinç./ surface defect

Yüzey kırılmaları. yükleme beşikleri / loading cradles - - Yükün vagonlara dengeli dağıtılma sını sağlamak için kullanılan yükle Z meyükleme araçları. iskelesi / gangway zemin alanı / floor area, soil yükleme rampası / loading ramp Yükleme iskelesi. zeminİnşaat temelini değiştirilmesi oluşturan / soilalan. repla- - cement Vagonlara yükleme ve boşaltma ya pılmasıyükleme için ve ayrılmış boşaltma yer. hattı / loading/unloading line Projenin zemine gelen alanının yer zemindeğiştirmesi. sıkıştırılması / compac- - ting of earth, solidifying of earth Yükleme boşaltma için ayrılmış yol yüklenici / contractor lar. Zeminin yükleri taşıyacak duruma zemingetirilmesi. / foundation Yükleme/boşaltma ve stoklama ile- taşıma yapan, TCDD dışında kalan Temel. yerli ve yabancı gerçek ve tüzel şa hıslar.yüksek hacimli konteyner / high-volume container -

Uzunluğu ve genişliğü ISO standart larına uygun fakat yüksekliği 9’ 6” yükseltilmiş(2,9)m olan konteyner. statör mesafesi / levitation stator gauge

Taşıyıcı statörler arası mesafe.

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 144 DEMİRYOLU terimleri

KISALTMALAR AAR / Association of American Railroads Amerikan Demiryolları Birliği AASHTO / American Association of State Highway and Transportation Officials Ameri- kan Devlet Karayolları ve Ulaştırma Memurları Birliği AC / alternating current Alternatif akım ACI / American Concrete Institute Amerikan Beton Enstitüsü ADR / European Agreement Concerning the International Carriage of Dangerous Go- ods by Road Tehlikeli Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşması AF / audio frequency Ses frekansı AFC / automatic fare collection Otomatik ücret toplama AICCF / International Railway Congress Association Uluslararası Demiryolu Kongreler birliği AISC / American Institute of Steel Construction Amerikan Çelik Konstrüksiyon Ensti- tüsü AKBİL / the “stored value fare” system Özel bir şirket tarafından işletilen “kontörlü ücret” sistemi ANSI / American National Standards Institute Amerikan Ulusal Standartları Enstitüsü API / American Petroleum Institute Amerikan Petrol Enstitüsü APU / auxiliary power unit Yardımcı güç ünitesi. AREA / American Railway Engineering Association Amerikan Demiryolu Mühendisliği Birliği ASTM / American Society of Testing and Materials Amerikan Test ve Malzeme Derneği ATC / automatic train control Otomatik tren kontrolü ATM / asynchronous transfer modus Asenkron aktarma modu ATO / automatic train operation Otomatik tren işletimi ATP / automatic train protection Otomatik tren koruması ATR / automatic train regulation Otomatik tren ayarlama ATS / automatic train supervision Otomatik tren denetimi AWS / American Welding Society Amerikan kaynak birliği BART / Bay Area Rapid Transit (San Francisco, USA) Körfez Bölgesi Hızlı Geçiş (San Francisco, ABD) BCC / Bureau Central de Clearing Merkezi Takas Bürosu BOQ / BQ / bill of quantity Metraj cetveli BOT / build-operate-transfer Yap–işlet–devret

145 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ BSI / British Standards Institute İngiliz Standartları Enstitüsü CAD / computer-aided design / drawing Bilgisayar destekli tasarım / çizim CAR / corrective action request / requirement Düzeltici faaliyet isteği / şartnamesi CB / circuit breaker Devre kesici CBR / California Bearing Ratio California Taşıma Oranı CCB / Configuration Control Board Düzenleme Kontrol Kurulu CCCS / command control and communications system Kumanda kontrol ve iletişim sistemi CCD / charge coupled device Yükten bağlaşımlı aygıt CCIR / Comitè Consultatif International de Radio Uluslararası Radyo Danışma Komitesi CCITT / Comitè Consultatif International Telegraphique et Telephonique (now: ITU) Uluslararası Telgraf ve Telefon Danışma Komitesi (şimdiki adıyla: ITU) CCTV / closed-circuit television Kapalı devre televizyon CCU / central control unit Merkezi kumanda ünitesi CD-ROM / compact disc – read only memory Kompakt disk – salt okunur bellek CEB / Comité Européen du Béton (European Concrete Committee) Avrupa Beton Ko- mitesi CEEPE / European Center of Employers and Enterprises Providing Public Services Avru- pa Kamu İşletmesi Merkezi CENELEC / European Committee for Electrotechnical Standardisation Avrupa Elektro- teknik Standardizasyon Komitesi CFC / chlorinated fluorocarbons Klorlu florokarbonlar CIM / International Convention Concerning the Carriage of Goods by Rail Uluslararası Demiryolu Eşya Taşıması Sözleşmesi CIRIA / Construction Industry Research & Information Association İnşaat Endüstrisi Araştırma ve Bilişim Derneği CIT / International Rail Transport Committee Demiryolu ile Taşımalar Uluslararası Ko- mitesi COC / conditions of contract Sözleşme koşulları COSHH / control of substances hazardous to health Sağlığa zararlı maddelerin kon- trolü COTIF / Convention Concerning International Carriage by Rail Uluslararası Demiryolu Taşımalarına İlişkin Sözleşme CPM / critical path method Kritik yol yöntemi CR / commuter rail Banliyö demiryolu hattı CT / current transformer Akım transformatörü

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 146 DEMİRYOLU terimleri

DAB / dispute adjudication board İhtilaf çözümleme kurulu dB / decibels Desibel DB / Deutsche Bahn (German Railways) Alman Demiryolları DBE / design basis earthquake Temel tasarım depremi DC / direct current Doğru akım DSI / Danish Standard Institute Danimarka Standartları Enstitüsü DTMF / dual tone multi frequency signalling system İki tonlu çok frekanslı sinyalizasyon sistemi DTP / Department of Transport (UK) İngiltere Ulaştırma Bakanlığı DUTS / digital universal telephone system Sayısal üniversal telefon sistemi E&M / electrical and mechanical Elektrik ve mekanik ECE / Economic Commission for Europe Avrupa ekonomik komisyonu ECS / environmental control system Çevre koruma sistemi EIA / environmental impact assessment Çevresel etki değerlendirmesi (ÇED) EIRENE / European Integrated Radio Enhanced Network Avrupa Entegre Radyo Des- tekli Ağ EMC / electromagnetic compatibility Elektromanyetik uyumluluk EMI / electromagnetic interference Elektromanyetik parazit EMP / electro magnetic pulse Elektro manyetik darbe sinyali EMS / environmental management system Çevre yönetim sistemi EMU / electric multiple units Çoklu elektrik birimleri EN / European Norm (standard) Avrupa Normu (standardı) ERQ / employer’s requirement İşverenin şartnamesi ERRI / European Railway Research Institute Avrupa Demiryolları Araştırma Enstitüsü ERTMS / European Rail Traffic Management System Avrupa Demiryolu Trafiği Yönetim Sistemi ETCS / European Train Control System Avrupa Tren Kontrol Sistemi ETSI / European Telecommunications Standards Institute Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü EUROFIMA / European Company for the Financing of Railroad Rolling Stock Avrupa Demiryolu Malzemesi Finansman Şirketi FAT / factory acceptance test Fabrika kabul testi FIDIC / Federation International Des Ingenieurs-Conseils (International Federation of Consulting Engineers) Uluslararası Müşavir Mühendisler Federasyonu

147 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ FIP / Fédération International de la Précontrainte (International Prestressing Federati- on) Uluslararası Öngerme Federasyonu FMEA / failure mode and effect analysis Arıza modu ve etki analizi FMECA / failure modes and effects criticality analysis Arıza modları ve etkileri kritiklik analizi FTE / Forum Train Europa Avrupa Tren Forumu GCU / general contract of the use for wagons Yük vagonlarının tek tip kullanım söz- leşmesi GPS / global positioning system Küresel yer bulma sistemi GSM / global system for mobile communication Küresel mobil iletişim sistemi GUI / graphical user interface Grafik kullanıcı arayüzü HAZID / hazards identification Tehlike tanımı HAZOP / hazard operability study Tehlike işletilebilirlik çalışması HDPE / high density polyethylene Yüksek yoğunluklu polietilen HMI / human machine interface İnsan makine arabirimi HRC / high rupturing capacity fuse Yüksek kırılma dayanımlı sigorta HSCB / high speed circuit breakers Yüksek hızlı devre kesiciler HSE / health and safety executive (United Kingdom) Sağlık ve güvenlik yöneticisi (İn- giltere ) HSMS / health and safety management systems Sağlık ve güvenlik yönetim sistemleri HV / high voltage Yüksek gerilim HVAC / heating, ventilation, air conditioning Isıtma, havalandırma, iklimlendirme Hz / hertz Hertz IAPH / International Association of Ports and Harbors Uluslararası Limanlar ve Liman İşletmeleri Birliği IC / inter city (passenger and freight) Şehirler arası (yolcu ve yük) ICE / Institution of Civil Engineers (United Kingdom) İnşaat Mühendisleri Enstitüsü (İngiltere) IEC / International Electrotechnical Commission Uluslararası Elektroteknik Komisyonu IEEE / Institute of Electrical and Electronics Engineers Elektrik ve Elektronik Mühendis- leri Enstitüsü IES / US Illuminating Engineering Society ABD Aydınlatma Mühendisliği Topluluğu ILS / integrated logistics support Entegre lojistik destek IMDG / International Maritime Dangerous Goods Code Tehlikeli Mallar Uluslararası Denizcilik Kodu

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 148 DEMİRYOLU terimleri

IMO / International Maritime Organization Uluslararası Denizcilik Teşkilatı IMT / immersed tunnel Batırma tünel IRCA / international register of certificated auditors Uluslararası onaylı denetçiler kaydı ISDN / integrated services digital network Tümleşik hizmetler sayısal ağı ISO / International Sandards Organisation Uluslararası Standartlar Örgütü ISRM / International Society for Rock Mechanics Uluslararası Kaya Mekaniği Birliği IT / information technology Bilgi teknolojisi ITA / International Tunnelling Association Uluslararası tünel açma birliği ITP / inspection and test plan / integrated test plan Muayene ve test planı / tümleşik test planı ITSE / Institute of Turkish Standards Türk Standartları Enstitüsü ITU / International Telecommunication Union -(former CCITT) Uluslararası Telekomü- nikasyon Birliği (önceki adıyla CCITT) IUAS / Istanbul Transit Operations Company İstanbul aktarma işletmeleri JBIC / Japan Bank for International Cooperation Japonya Uluslararası İşbirliği Bankası JIS / Japan Industrial Standards Japon Endüstriyel Standartları JSCE / Japan Society of Civil Engineers Japonya İnşaat Mühendisleri Birliği JV / joint venture Ortak girişim kA / kilo amperes Kilo amper kHz / kilo hertz Kilo hertz kV / kilo volts Kilo volt LAN / local area network Yerel alan ağı LCD / liquid crystal display Sıvı kristal görüntü birimi LRU / line replaceable unit - modules Hat yenileme ünitesi – modülleri LSF / low smoke fume Az dumanlı LV / low voltage Alçak gerilim MB / megabyte Megabayt Mbps / megabits per second Saniyede milyon bit MCB / miniature circuit breaker Minyatür devre kesici MCE / maximum credible earthquake Olası en büyük deprem MEM / memo Kısa not MHz / mega hertz Megahertz MKBD / mean kms between defects Kusurlar arası kilometreler ortalaması

149 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ MMI / man machine interface İnsan – makine arabirimi MMS / maintenance management system Bakım yönetim sistemi MOE / Ministry of the Environment Çevre Bakanlığı MSS / maximum safe speed Maksimum güvenli hız MTBF / mean time between failures Arızalar arası ortalama süre MTBSF / mean time between service failures Sistem arızaları arası ortalama süre MTS / multi-functional telephone system Çok-fonksiyonlu telefon sistemi MTTR / mean time to repair Ortalama onarım süresi MUX / multiplexer/multiplex equipment Çoğullayıcı/çoklu ekipman MV / medium voltage Orta gerilim MVA / mega volt ampere Megavolt amper MVB / multi vehicle bus Çok araçlı yol MW / messenger wire Kılavuz kablo NATM / New Austrian Tunnelling Method Yeni Avusturya Tünel Açma Yöntemi NEC / US National Electric Code ABD Ulusal Elektrik Yasası NEHRP / USGS National Earthquake Hazards Reduction Program USGS Ulusal Dep- rem Tehlikelerini Azaltma Programı NEMA / US National Electric Manufacturers Association ABD Ulusal Elektrik Üreticileri Birliği NFPA / US National Fire Protection Association ABD Ulusal Yangından Korunma Birliği NHM / the harmonised commodity code Uluslararası eşya katalogu O&M / operations and maintenance İşletim ve bakım OCC / operation control centre İşletim kontrol merkezi OCCAC, OCAC, OC&AC / operation control centre and administration building İşle- tim kontrol merkezi ve idari bina OCTI / Central Office for International Railway Transport Demiryolu ile Uluslararsı Taşımalar Merkez Ofisi ODA / official development assistance (Japan) Resmî geliştirme yardımı (Japonya) OEM / original equipment manufacturer Orijinal ekipman imalatçısı OF / optical fibre Optik lif OHLE / overhead line electrification Havai hat elektrifikasyonu OHSA / occupational health and safety administration or the occupational health and safety act (USA) İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği İdaresi veya İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Yasası (ABD)

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 150 DEMİRYOLU terimleri

OTIF / intergovernmental organization for international carriage by rail Uluslararası demiryolu taşımalarına ilişkin hükümetlerarası örgüt PA / public address Anons sistemi PABX / private automatic branch exchange Özel otomatik telefon santrali PBX / private branch exchange Özel telefon santrali PCB / polychlorinated biphenyl Poliklorlu bifenil PCM / pulse code modulation Darbe kodu modülasyonu PDH / plesiochronous digital hierarchy Eşzamanlı sayısal hiyerarşi PIARC / Permanent International Association of Road Congresses -World Road Associa- tion Uluslararası Karayolu Kongreleri Daimi Birliği – Dünya Karayolu Birliği PID / passenger information displays Yolcu bilgilendirme göstergeleri PIU / project implementation unit Proje uygulama birimi PLC / programmable logic controller Programlanabilir mantık kontrolörü PMP / project management plan Proje yönetim planı PSU / power supply unit Güç besleme ünitesi PTI / positive train identification Pozitif tren tanımlama sistemi QA / quality assurance Kalite güvence QC / quality control Kalite kontrol QDS / quality document schedule Kalite doküman programı QMS / quality management system Kalite yönetim sistemi QP / quality plan Kalite planı RAMS / reliability, availability, maintainability and safety Güvenilirlik, kullanılabilirlik, bakım kolaylığı ve güvenlik rbc / radio block centre Radyo blok merkezi. RCD / residual current device Artık akım cihazı RF / radio frequency Radyo frekansı RIC / Regulation Concerning The Reciprocal Use Of Coaches İn International Traffic Uluslararası trafikte yolcu vagonları ve furgonların karşılıklı kullanılması hakkındaki anlaşma RID / Regulation Concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Rail Uluslararası trafikte yolcu vagonları ve furgonların karşılıklı kullanılması hakkındaki anlaşma RIV / Agreement Governing the Exchange and the Use of Wagons between Railways Undertaking Demiryolu Kuruluşları Arasında Vagonların Değişimi ve Kullanılmasına İlişkin Anlaşma

151 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ ROW / right of way Geçiş Üstünlüğü RPM / revolutions per minute Dakikada devir sayısı RTU / remote terminal unit Uzak terminal ünitesi Rx / receiver (frequency) Alıcı (frekans) SAP / systems assurance plan Sistem güvence planı SAT / site acceptance test Saha kabul testi SCADA / supervisory control and data acquisition Denetim kontrol ve veri toplama sistemi SCIL / safety critical items list Güvenlik açısından kritik kalemler listesi SDH / synchronous digital hierarchy / transmission system Senkron sayısal hiyerarşi / iletim sistemi SEE / safety evaluation earthquake Güvenlik değerlendirme depremi SI / Système International d’unites [international system of units] Uluslararası birimler sistemi SLS / serviceability limit state Kullanışlılık sınır değerleri SOR / station operation room İstasyon işletim odası SPT / standard penetration test Standart penetrasyon deneyi STM 1 / synchroner transfer modus Senkron aktarma modu TBM / tunnel boring machine Tünel açma makinesi TEA / European-Asian Tariff for Freight Transportation by Rail Demiryolu ile Eşya Taşı- maları Avrupa-Asya Tarifesi TER / Trans-European Railway Project Trans Avrupa Demiryolu Projesi TEU / twenty foot equivalent unit Yirmi ayak’a eşdeğer birim (trafik akışlarının veya kapasitelerinin istatistiki ölçüsü olarak kullanılan bir birim) THD / total harmonic distortion Toplam harmonik distorsiyon TMS / train monitoring system Tren izleme sistemi TPS / traction power supply system Cer gücü besleme sistemi TS / Turkish Standards Türk Standartları TSE / Institute of Turkish Standards Türk Standartları Enstitüsü TV / television Televizyon TVM / ticket vending machines Bilet satış makineleri Tx / transmitter (frequency) Verici (frekans) UIC / International Union of Railways Uluslararası Demiryolu Birliği UIMC / International Union of Railway Medical Services Uluslarası Demiryolu Sağlık Hizmetleri Birliği

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 152 DEMİRYOLU terimleri

ULS / ultimate limit state Aşırı yük limitleri UPS / uninterruptible power supply Kesintisiz güç kaynağı USGS / United States Geological Survey ABD Jeolojik Etüt Araştırması UTM / universal transverse mercator Üniversal çapraz merkator VAT / value added tax Katma değer vergisi VDU / video display unit Video görüntü birimi VM / video matrix Video matrisi VT / voltage transformer Gerilim transformatörü WAN / wide area network Geniş alan ağı WBS / work breakdown structure İş akışı yapısı WTB / wire train bus Telli tren yolu

153 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ HAVAYOLU terimleri A grubu çalışma ruhsatı aciliyet / urgency/immediacy A - A grubu çalışma ruhsatı / working license group a Hava aracı veya diğer araçlar ile içle - rindeki ya da civarındaki insanların - güvenliği ile ilgili durumu belirtmek Havaalanları Yer Hizmetleri Yönet ADS-Ciçin kullanılan Anlaşması ifade. / ADS-C Agree- ment meliği (SHY-22) hükümlerine uygun olarak havaalanlarında, 5’inci maddede belirtilen hizmet türleri nin tamamı veya en az yolcu trafik, ADS-C veri raporlama koşullarının- yük kontrolü ve haberleşme, ramp, (örneğin; hava trafik hizmetlerinin- kargo ve posta, uçak temizlik, birim sağlanmasında ADS-c’nin kullanıl yükleme gereçlerinin kontrolü için masına dair daha önce mutabık ka en az üç uluslararası trafiğe açık lındığı üzere; hava trafik hizmetleri havaalanında teşkilatlanarak hava ünitesi tarafından ihtiyaç duyulan taşıyıcılarına yer hizmeti yapmak veri ve ADS-C raporlarının sıklığı) adsorpsiyontesis edildiği bir / adsorption raporlama planı. üzere yetkilendirilmiş özel hukuk - absorpsiyontüzel kişilerine / absorption her bir hizmet türü için verilecek çalışma belgeleri. Moleküllerin bir katı veya sıvı yüze yindeagrega tutunması. / aggregate Bir katı veya sıvının çözünme ya da bileşik oluşturarak kütlesinde moleküllerin kimyasal veya fiziksel Kırmataş; oldukça sert; kum, çakıl, / emergency tecridi.acil durum veya kırmataş gibi çimento veya bitüm ile karıştırılarak beton, harç sıva veya asfalt elde edilen doğal Hava meydanında, normal hizmet- ağırkaya agregamateryali. / heavyweight aggre- akışı dışında, personel, araç, gereç gate ve malzeme kullanımı, takviyesi, il- 3 gili kurum ve kuruluşlarla işbirliği ve koordinasyonu gerektiren, gü Birim ağırlığı 2600 kg/m ’ten daha AIM hizmeti / AIM service venlik, kaza-kırım, yahut kurtarma büyük olan agrega. / emergency plan acilile ilgili durum her türlü planı durum. - Uluslararası hava seyrüseferinin- Hava meydanında her türlü acil du emniyet, düzen, kalite ve etkinliğini rumda, bu duruma uygun olarak,- artırmak için ihtiyaç duyulan hava- araç, gereç ve personel kullanımını cılık bilgi/verilerini ve haberleşme- ve takviyesini, ilgili kurum ve ku akışını sağlamak amacıyla AIM me ruluşlarla işbirliğinin koordinesini murları/personelince verilen hiz düzenleyen ve ICAO ek-14 ve SHY- met.AIP düzeltmeleri / AIP amend- emergency acil14A’ya durum göre hazırlanansafhaları /plan. ment phases -

AIP’de yer alan bilgilerde yapılan ka Şüphe hali, alarm hali ve tehlike hali lıcı değişiklik. anlamında kullanılan genel terim. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 156 HAVAYOLU terimleri

aldis (sinyal) lambası AIP eki / AIP supplement

lünüakışkanlaştırıcı sağlayan sistem. / plasticizer AIP’de yer alan kalıcı bilgilere ek - özelliği taşıyan, 3 ay veya daha uzun Betonda aynı kıvamın veya işlenebi süreli geçici değişiklikler ile uzun lirliğin daha az su ile elde edilmesini metin ve grafiklerden oluşan kısa / AIRMET infor- sağlayanakrobatik kimyasal uçuş / katkıacrobatic malzemesi. flight süreliAIRMET bilgiler. bilgisi mation Bir hava aracının genel durumunda - Alçak irtifa hava aracı uçuşlarının istenilerek yapılan manevralarla- güvenliğini olumsuz etkileyebile meydana getirilen ani değişiklik, cek ve ilgili uçuş bilgi bölgesindeki normal dışı bir olay veya hızında ki anormal değişikliklerle yapılan (FIR) ve onun alt bölgesindeki alçak- aktif NOTAM / active NOTAM irtifa uçuşlar için yayınlanmış hava uçuş. tahmin raporunda önceden bulun mayan belirli yol boyu hava durumu- Gün ve saate göre aktif hale gelen olaylarının ortaya çıkmasıyla ya da- aktifNOTAM. yol-noktası / active way beklenmesiyle ilgili olarak bir mete point oroloji nöbetçi ofisi (MWO) tarafın - / AIS unit danAIS yayınlananbirimi hava durum bilgisi. Seyrüsefer kolaylığı sağlamak ama cıylaalarm belirlenmiş hali / alert yol phase noktası. Hava seyrüseferinin emniyet, düzen,- kalite ve etkinliğini artırmak için ihtiyaç duyulan havacılık bilgi/ve- Bir hava aracının ve içinde bulunan- rilerinin sağlanması, hazırlanması,- kimselerin güvenliği ile ilgili kaygı formatlanması, yayınlanması ve ar duyulan, belirsizliğin mevcut oldu şivlenmesi faaliyetlerinin yürütül ğu,alarm endişe hizmeti edilen / durum. alerting service air starter airdüğü starter AIM hizmet aracı birimi. /

Arama-kurtarma çalışmaları için Normal fonksiyonlu bir uçağın yere, kurulan ünite tarafından verilen suya ya da bir engele doğru yaptığı alçalma hız ayarlamaları / de- / dis- hizmet. uçuş.akaryakıt hidrant aracı scend speed adjustments penser - Meydan varış zamanını belirlemek Apron üzerinde bulunan akaryakıt - amacıyla yapılan hız azaltma hesap ikmal deposu ile irtibatı bulunan aldislamaları. (sinyal) lambası / aldis yakıt pit’i/valfi ile uçak arasında ya (signalling) lamp kıt dolum işlemini gerçekleştiren ve - üzerinde pompa, sayaç, mikro filtre, - dolum hortumları gibi donanımları Kule operatörü ile uçak pilotu ara akış kontrolü / flow control bulunan araç. sındaki iletişimi sağlayan sistemle- - rin devre dışı kalması durumunda, mors kodları ile haberleşmeyi sağla Sektörler arası bilgi akışının kontro 157 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ aletli (uçuş) meteorolojik koşulları

(aldis) - mak üzere,kırmızı-yeşil-beyaz kontrol kulesinde, sinyal ft) az olduğu, fakat 30 m’den (100 ft) lambası bulundurulur. Sinyal az olmadığı ve pist görüş mesafesi lambası; renkte nin en az 300 m olduğu operasyonlar aletlisinyal (uçuş)verebilmektedir. meteorolojik ko- için öngörülen, ILS ve/veya MLS ve şulları / instrument(flight) meteo- görsel yardımcılar ile hizmet veren rological conditions bir aletli pist D) Hassas yaklaşma pisti, kategori III. Görerek meteorolojik koşullar için a- Karar yüksekliğinin 30 m’den belirtilen en düşük değerlerden- (100 ft) az olduğu, veya hiçbir karar- daha az olan görüş, buluttan uzaklık yüksekliğinin bulunmadığı ve pist ve tavan terimleriyle açıklanan me görüş mesafesinin en az 175 m oldu aletli iniş sistemi / instrument teorolojik koşullar. ğu operasyonlar için öngörülen, - landing system (ILS) b- Karar yüksekliğinin 15 m’den (50 ft) az olduğu, veya hiçbir karar yük- sekliğinin bulunmadığı ve pist görüş Yaklaşma işlemi boyunca pilota - - mesafesinin 175 m’den az olduğu, fa dikey ve yatay rehberlik yapan ve kat 50 m’den az olmadığı operasyon elektronik cihazlardan oluşan has lar için öngörülen, sasaletli aletli meteorolojik yaklaşma sistemi. şartları / - instrument meteorological conditions c- Hiçbir karar yüksekliğinin ve hiçbir pist görüş mesafesi sınırla masının bulunmadığı operasyonlar Görerek meteorolojik şartlar [VMC] için öngörülen, pist yüzeyine doğru için tespit edilen asgari değerlerden ve pist yüzeyi boyunca ILS ve/veya daha aşağı olan görüş, bulutlardan MLSaletli ile uçuş hizmet kuralları veren bir / instrumentaletli pist. olan mesafe ve tavan olarak ifade flight rules / unstrument runvay aletliedilen pistmeteorolojik şartlar. - Aletli meteorolojik şartlar altında A) Hassas olmayan yaklaşma pis uçuşun idaresini sağlayan kurallar ti. Direkt bir yaklaşma için yeterli bütünü.aletli uçuş süresi / instrument olan, en azından istikamet bilgisi flight time sağlayan görsel yardımcıların ve bir görsel olmayan yardımcının hizmet - verdiği bir aletli pist. Pilotun başka bir harici referans B) Hassas yaklaşma pisti, kategori noktası almaksızın yalnızca aletle I. Karar yüksekliğinin en az 60 m ri referans alarak bir hava aracını - aletli yaklaşma usulü / instru- (200 ft) olduğu ve görüş mesafesinin uçurduğu süre. - ment approach procedure en az 800 m veya pist görüş mesafe sinin en az 550 m olduğu operasyon- - lar için öngörülen, ILS ve/veya MLS Uçağı ilk yaklaşma fiksinden veya- ve görsel yardımcılar ile hizmet ve tanımlanmış geliş yolunun başın- ren bir aletli pist dan inişin tamamlanacağı bir nok C) Hassas yaklaşma pisti, kategori II. taya getiren, şayet iniş tamamlana Karar yüksekliğinin 60 m’den (200 mayacaksa bir bekleme noktasına ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 158 HAVAYOLU terimleri

anlaşıldı alkali karbonat reaksiyonu / - alkali -carbonate reaction getiren veya belirli bir yüksekliğe - tırmandıran, mânialardan koru yarak uçuş aletlerinin yardımıyla Kalsitik kireçtaşı, dolomitik kireç yapılan daha önceden belirlenmiş taşı veya kalsit, kil içeren ince taneli manevralaraletli yaklaşma serisi. ve uygulamala- dolomitik kireçtaşı agregalarından alkali silika reaksiyonu / alkali rı / practice instrument approach oluşan karbonat reaksiyonu. -silica reaction - VFR ve/ veya IFR uçaklar tarafından pilot eğitimi veya profesyonel an Genellikle çimentodan kaynaklanan- lamda gösteriler amacıyla yapılan alkali oksitlerle (NA2O, K2O) reaktif- aletli yaklaşma yaklaşma uygulamaları. yol noktası / silika formları içeren agregalar ara instrument approach way point sında oluşan, betonda genleşme et altimetre / altimetre kisi yaratan kimyasal bir reaksiyon.

Yaklaşma prosedürleri tanımında - Hava basıncını (havanın ağırlığını) kullanılabilen pozisyon fiksleri, ilk alt-üst işlemi / bottom-up process - ölçen bir çeşit madeni barometre. yaklaşma yol noktası ve son yaklaş ma yol noktası gibi değerlendiril aletsiz pist / non-instrument Dış işaret ve komutlarla aktivite mektedir. alt-üst yaklaşma / bottom-up runway kontrolü yapmak. approach - - Görerek yaklaşma prosedürleri kul Tek bir bileşim nedeniyle başlayan ya lanılarak hava araçlarının operas - da her bir tekrarında artarak devam alevlenmeyonları için öngörülennoktası / birignition pist. eden bir problem ya da fırsat için ha degree alüvyon / alluvium - zırlanan özel bilimsel yaklaşma. - Standart bir kapta hazırlanan bi Akarsular tarafından taşınan kil, tümlü malzemenin belirli bir hız kum, çakıl gibi kütle parçalarının,- la ısıtılması esnasında bir alevcik suyun akış hızının azalması sonucu yardımı ile tesbit edilen alevlenme elverişli yerlere birikmesiyle mey alıcı uluslararası NOTAM ofisi / ana pist(ler) / primary runway(s) anındaki suhuneti. dana gelen tortular. client nof - - - Şartlar müsait olduğunda diğerleri Bir NOTAM işleme birimi tarafından ne nazaran kullanılması tercih edi analog sinyal / analog signal len pist(ler). sağlanan hizmetlere abone olan her - alkalihangi bir agrega uluslararası reaksiyonu NOTAM / alka-ofisi. li- aggregate reaction Genliği, zamanla değişen sürekli sin anlaşıldıyaller. / roger - Portland çimentosundan veya bazı agrega bileşimlerinden gelen alka “Son mesajınızın tamamını aldım” lilerle beton veya harç arasındaki anlamında kullanılan ifade. kimyasal reaksiyon. 159 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ anlaşma mektubu anlaşma mektubu / letter of apron kartı / apron identification agreement card

- Komşu hava trafik kontrol üniteleri Ülkemiz havalimanlarında, Devlet arasında, kontrol sorumluluğunun Hava Meydanları İşletmesi’nin per devrianten konusunda / antenna yapılan anlaşma. sonele sağladığı, terminal ve büro girişiapron için taksi kullanılan yolu / apron manyetik taxiway kart. Radyo frekans enerjisini bir hüzme içerisine odaklayan elektromekanik Apron üzerinde, aprona geçiş için cihaz. kullanılan taksi yolu sisteminin bir apronkısmı. yönetim hizmeti / apron management service

Apron üzerindeki hava araçları ve taşıtların etkinlik ve hareketlerini aradüzenlemeyi bekleme sağlayan pozisyonu hizmet. / intermediate holding position antrasit / anthracite - - Araçların ve taksi yapan hava araç antrepoYüksek karbon / entrepot-warehouse içerikli kömür. larının durup, havaalanı kontrol kulesi tarafından bu yönde bir talimat Gümrük gözetimi altında bulunan verildiğinde, ilerlemesine izin veri eşyanın konulması amacıyla hava lene kadar beklemeleri için trafik meydanı içerisinde veya dışında kontrol amaçlı öngörülen belirli bir bulunan ve kuruluşunda aranılacak yer.ara yaklaşma bölümü / interme- koşulları ve nitelikleri yönetmelikle diate approach segment apronbelirlenen / apron yer. - - Aletli yaklaşma usulünün ara ve son Bir kara hava alanında hava araçla yaklaşma fiksi veya noktası arasın araç yol bekleme pozisyonu / rının yolcu, posta ve kargo indirme da kalan bölümü. - road-holding position bindirme, yakıt ikmali, bakım ve - park etme amaçlarına yönelik ta nımlanmış alan. Araçların beklemeleri için gerekebi lecek,arama tayin / search edilmiş bir yer.

Gayri kanuni eylem yapmak üzere kullanılabilecek silah, patlayıcı ve- benzeri maddelerin; yolcu, bagaj ve diğer eşyalar ile havacılık faaliyetlerinde kullanılan materyallerde tespiti için ulusal mevzuat çerçeve ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 160 HAVAYOLU terimleri

aşınma asgari alma irtifaı / minimum - reception altitude sinde güvenlik birimleri tarafından - fiziki, teknik veya diğer arama yön temiaraştırma ile yapılan / investigation uygulama. Bir kavşak noktasının tanımlanabi asgari bekleme irtifaı / minimum - leceği en düşük irtifa. holding altitude Yaşanan yasadışı bir olay veya olum suzluklar nedeniyle, uluslararası- - Bir bekleme paterni için seyrüsefer standart ve tavsiyeler acısından- yapılması gereken ve yaşanan ak ve iletişim sinyal kapsaması ve ma nia aşma gereksinimlerini sağlayan saklık, zafiyet ve sorumluluğun kay asgari katediş irtifaı / minimum en düşük irtifa. nağının nedenlerini ortaya koymak crossing altitude içinarazi yapılan engeline işlem. doğru kontrollü uçuş / controlled flight into terrain Asgari yol IFR irtifaı (MEA) daha yüksek olan bir yola doğru ilerleyen Normal fonksiyonlu bir uçağın yere, bir hava aracının belirli fiksleri kat- asgari sektör irtifaı / minimum suya ya da bir engele doğru yaptığı etmesi gereken asgari irtifa. arındırılmışuçuş. (steril) alan / steril sector altitude area - - Acil durum şartlarında kullanıla Hava meydanında, yolcu ve kabin bilecek,(25NM) bir radyo seyrüsefer yar- bagajlarının son kontrol edildiği dımcısı merkez olmak üzere 46- noktaarka lobile uçak / back arasında lobe kalan bölge. km yarı çaplı bir sektör(1000 içinfeet) - de kalan sahada bulunan tüm ma nialardan asgari 300 m asgari seyrüsefer performans Bir antenin arkasına yayılan enerji yükseklik sağlayan en düşük irtifa. ninartırma lobu. / augmentation şartnamesi / minimum navigation - performance specification - Temel uydu bilgisi ile birlikte siste minasfalt performansının / asphalt artması. MNPS dizaynlı hava sahasında operasyon yapabilmesi maksadıyla, bir uçağın minimum seyrüsefer perfor- Ana maddesi katran olan ve yolların mans kabiliyetine sahip olması için / minimum asgarikaplanmasında alçalma kullanılan irtifaı karışım. gerekli olan standartların bir düzen asgari yakıt / minimum fuel descend altitude lemesi. - - Elektronik süzülüş hattı bilgisinin Bir uçağın kabul edilebilir bir miktarda gecikmeli veya gecikmesiz sağlanmadığı standart alet yaklaş- olarak varış yerine ulaşması için ge ma prosedürü uygulamalarında, son aşınma / abrasion rekli olan yakıt miktarı. yaklaşmada veya turlu yaklaşma sı- rasında alçalmaya müsaade edilen, deniz seviyesi üzerinde feet cinsin Beton yüzeyinde sürtünmeye bağlı den ifade edilen en düşük irtifa. olarak gelişen yıpranma. 161 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ aşma sahası aşma sahası / clearway atterberg limitleri / atterberg - limits

Üzerinde bir uçağın belirli bir yük sekliğe kadar ilk tırmanışının bir Likit, plastik atterberg limitleri ve bölümünü gerçekleştirebileceği uy-- büzülme limitler arasındaki sınır su içerikleri.Avrupa Hava Seyrüsefer Emni- gun bir alan olarak seçilmiş veya yeti Teşkilatı (EUROCONTROL) hazırlanmış, ilgili otoritenin kon / European Organisation for the trolü altında bulunan, yerde veya su Safety of Air Navigation üzerinde belirlenmiş dikdörtgen bir - saha.ataletsel seyrüsefer sistemi / inertial navigation system Avrupa seyrüsefer emniyetini sağ- - lamak üzere kurulan ve Türkiye’nin de üyesi olduğu çok uluslu organi Geniş kapsamlı seyrüsefer için bilgi zasyon.Avrupa Hava Trafik Yönetim sayarATC sistemi destekli uyumluluğu bir uçak sistemi. / ATC Sistemi / European Air Traffic Man- system harmonisation agement System - - - Ünitelerdeki standart uygulamalar- ECAC üyesi ülkelerin hava trafik sis- la, sistem performansının karşılaş temlerini eşgüdümlü hale getirerek, tırılarak aralarındaki uyumun belir iniş-kalkış zamanlarındaki gecik- ATM çalışma pozisyonları için lenmesi. meleri azaltmak, tercih edilen uçuş- temel gereksinimler / core require- profilleri ile uçuş emniyeti, ülke gü ments for ATM working positions venliği, çevresel etkiler gibi konular - Avrupada minimum Havacılık tahditleri Emniyeti planlamak. Oto - ritesi / European Aviation Safety Çalışma pozisyonu gelişimi için me Agency ATStotlar yolu ve araçlar. / ATS route

EASE, 15 Temmuz 2002 tarihinde SID, STAR, havayolu, tavsiyeli yol hizmete geçen, Avrupa Hava Sahası ve kontrolsüz yollar da dahil olmak ileAvrupa ilgili bir Küresel emniyet Seyrüsefer kurumu. Kap- üzere gerektiğinde trafik akışını lama Hizmeti / European Global yönlendirmek için oluşturulmuş Navigation Overlay Service yollar. GPS, GLONASS, 3 yönlü haberleşme sağlayan uydu ve yerden referans- sağlayan istasyon sistemlerinin- kullanımı ile, Avrupa sahasında kul lanım ve kapasite artışının sağlan ması.Avrupa Sivil Havacılık Kon- feransı / European Civil Aviation Conference

1955’ten beri faaliyetlerine devam ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 162 HAVAYOLU terimleri

bagaj arabası - - eden ve amacı, Avrupa hava taşı den önce, girdiği sırada ya da hemen macılık sisteminin güçlendirilmesi,- sonrasında, uçağın geçtiği ve geçme güvenli ve etkili gelişiminin devam sininazaltılmış beklendiği dikey ilk ayırma rapor noktası. mini- ettirilmesi olan uluslararası bir or ması onayı / reduced vertical sepa- ganizasyon.ayırma / separation ration minima approval -

Uçakların seviye ve pozisyon olarak- İlgili devlet otoritesi tarafından be- birbirlerine tehlike teşkil etmeyecek lirli kriterler göz önüne alınarak, bir şekilde belli kriterler göz önüne alı uçağın RVSM onayının verilmesi iş / separation ayırmanarak uçurulmaları. minimumu azamilemi. kalkış ağırlığı / maximum minima take off weight - - - Hava trafik kontrol usullerinin uy Hava aracının uçuşa elverişlilik ser- gulanmasına yönelik, uçaklar ara tifikasında, uçuş el kitabında veya sındaki minimum uzunlamasına, diğer resmi kayıtlarda belirtilen kal ayrılmış paralel operasyonlar / yanlamasına veya dikey mesafeler. kışa elverişli azami ağırlığı. segregated parallel operations

Bir pistin yalnızca yaklaşmalar için B ve diğerinin yalnızca kalkışlar için- kullanıldığı, paralel veya paralele b grubu çalışma ruhsatı / wor- yakın aletli pistlerde eş zamanlı ya king license group b azaltılmışpılan operasyonlar. dikey ayırma mini- - ması / reduced vertical seperation minimum Havaalanları yer hizmetleri yönet- - meliği (SHY-22) hükümlerine uygun olarak havaalanlarında 5’inci mad Hava sahası kapasitesinin artırılma dede belirtilen hizmet türlerinin sı amacıyla, uçuş seviyesi 29000 feet tamamını veya bir kısmını kendileri- ile 41000 feet dahil arasında ,2000 için yapacak hava taşıyıcılarına her feet olan dikey ayırmanın 1000 feet bir hizmet türü için verilecek çalış olarakazaltılmış azaltılması. dikey ayırma mini- mabagaj belgeleri. / baggage ması çıkış noktası / reduced vertical seperation minima exit point - ICAO’ya göre operatörün izniyle, - uçakta taşınan ya da uçağa yükle Bir hava aracının RVSM (azaltılmış nen yolcu ve mürettebatın kişisel dikey ayırma minimumu) sahasın eşyaları.bagaj arabası / cart danazaltılmış çıkış noktası. dikey ayırma mini- ması giriş noktası / reduced vertical seperation minima entry point Uçak ve terminal arasında bagaj, - kargo ve posta naklinde kullanılan motorlu araçlarla çekilen taşıma Avrupa RVSM hava sahasına girme aracı. 163 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ bagaj ayırma alanı (şutaltı) bagaj ayırma alanı (şutaltı) / chute re, birlikte veya ayrı yapılmak üzere hava aracının muayenesi, revizyonu, Bagajların ilgili uçaklara yüklenmek parça değişimi, onarımı, arıza veya / baggage-stor- bakım çıkışı / end of maintenance bagajüzere tasnifdepo edildiğialanı alan. hasar giderimi. age area - - - Bakımı yapılan hava aracı veya kom Güvenlik kontrolünden geçen ve penentinin bakım kuruluşu tara check-in’e verilen bagajın hava ara- fından yeniden hizmete hazır hale cına taşınmak üzere bekletilmesi bakımgetirilmesi. kuruluşu / maintenance organization amacıyla depo edildiği alan ile yan- lış yönlendirilmiş bagajın, ilgili yere nakledilene kadar, yolcu ya da gö revliler tarafından talep olunana ya SHY 145-01’e uygun olarak bakım da başka bir türlü elden çıkartılana yapmak üzere yetkilendirilmiş kamu bagajkadar bekletilebileceğikontrolü ve el tipi alan/alanlar. metal kurum ve kuruluşları ile gerçek ve arama dedektörü operatörü / tüzelbakım kişilere kuruluşu ait işletmeler. el kitabı / main- baggage control and hand held metal tenance organization handbook detector operator - - - EASA part-145/ SHY-145 gereği, ba- Sertifikalı Meydan Emniyet Şube- kım yetki sertifikası sahibinin so Müdürlüğü personeli veya ilgili ku rumluluk ve faaliyetlerinin açıklan rum/kuruluş sertifikalı özel güven dığıband otorite geçirgen onaylı filtre doküman. / band pass / likbağımlı personeli. paralel yaklaşmalar filter dependent parallel approaches - - Ayarlandığı frekans aralığındaki- Birbirine komşu, uzatılmış pist mer- frekansların geçişine izin veren, ara kez hatları üzerinde uçan uçaklar- lığın dışındaki freakansların geçme arasında radar ayırma minimaları- siniband engelleyen genişliği elektronik (radyo haberleş filtre. - nın nasıl olacağının tarif edildiği pa mesinde) / bandwidth ralel veya paralele yakın aletli pist / bağımsızlere yapılan paralel eş zamanlı yaklaşmalar yaklaşmalar. independent parallel approaches Radyo haberleşmesinde; belirli bir - aralıktaki iletişim yapılabildiği en yüksek ve en düşük frekanslar Birbirine komşu uzatılmış pist merkez hatları üzerinde uçan uçaklar arasındaki farkı ifade eder. Birimi hertz’dir.band genişliği (bilgisayar ha- arasında radar ayırma minimaları berleşmesinde) / bandwidth nın nasıl olacağının tarif edilmediği - - paralel veya paralele yakın aletli - pistlere eş zamanlı yapılan yaklaş maintenance Bilgisayar haberleşmesinde; bir ile bakımmalar. / - tişim ortamının taşıyabileceği bil gi miktarını ifade eder. Birimi bit/ Uçuş öcesi kontrol hariç olmak üze sn’dir. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 164 HAVAYOLU terimleri

bekleme usulü banket / shoulder - gönderilen sembol sayısı. 1 baud=1 - bazalt / basalt Kaplama ile bitişiğindeki yüzey ara sembol/sn. sında geçiş sağlayacak şekilde hazır - lanmış, kaplamanın kenarına bitişik Yerkabuğunun çatlaklarından dı birbanket alan. kapasitesi / inbank capacity şarı çıkan erimiş lavların soğuyup - katılaşmasıyla oluşan volkanik bır kayaçbekleme türü. fiksi / holding fix Bir su yatağında banketleri aşma - baretdan taşınan / barette debi. - Uçağın bekleme yaparken pozis yonunu belirleyip sürdürmek için Belli bir mesafeden kısa bir ışık hat referans olarak kullandığı, pilota- tı gibi görülebilecek şekilde, yakın seyrüsefer yardımcıları ya da yerde aralıklarla yan yana sıralanmış üç görsel bir referansla tanımlanabili veyabasılı daha haberleşme fazla havacılık / printed yer ışığı. com- beklemenen belirli noktasıbir nokta. / standby point munication - - Acil durumun çeşidine göre kurtar Tüm mesajların dağıtımlarının ya ma ve yangınla mücadele ekiplerinin pıldığı devre terminallerinde yer- daha etkin olabilmeleri için hazır alan, devamlı ya da otomatik olarak bulunduklarıbekleme noktası bölgeler. (uçak için) / basılı kayıt imkanı sağlayan haber holding point basınçleşme sistemi. irtifası / pressure altitude - - Pisti ihlal etmeden kalkış için taksi Standart atmosferdeki basıncın kar yapan uçağın bekleyebileceği tanım şılığı olan ve irtifa olarak belirtilen beklemelanmış bir usulüsaha. / holding procedure atmosferbaşlangıç basıncı. noktası / datum - - Bir uçağın sonraki ATC müsaadesini- Başka miktarların hesaplanmasına beklerken belirlenmiş bir hava saha yönelik bir referans veya esas niteli sında tutulması için önceden belir ğinde olabilecek herhangi bir miktar lenmiş manevra. veyabataklık miktarlar topraği seti. / bog soil -

Turba üzerine süzülmüş toprak ta- bakası, veya bataklık altında kalan bataklık bitkisi ile örtülü toprak ze batimetrikmin. / bathymetric baudSuyun / derinliği baud ile ilişkili.

Veri haberleşmelerinde saniyede 165 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ bekleme yeri bekleme yeri / holding bay

- dart kür koşullarında saklanmış (20 Uçakların verimli yüzey hareketini- °C ±2°C kirece doygun su içerisinde), kolaylaştırmak üzere uçakların bek 28 günlük silindir (15 cm çap, 30 cm letilebileceği veya yanından geçebi yükseklik) veya küp (15 cm kenarlı) / contin- / concrete design beklenmedikleceği, işaretlenmiş olay bir planı alan. numunelerbeton dizaynı üzerinde ölçülür. gency plan

- Döküm yapılacak beton ile ilgili tüm Havaalanında, operasyon veya özel tasarımlar.beton karışım oranı / cocnrete harekâtı gerektiren acil durum- mix ratio 3 larda, güvenlik güçlerinin ve görev- - verilen ilgili diğer birimlerin kulla nılmasını düzenleyen ve çeşitli dav 1 m yerine yerleştirilmiş beton içe / desig- ranışlarıbelirlenmiş ihtiva RNAV eden rotasıplan. risine girecek olan malzemelerin kg nated RNAV route betoncinsinden karma miktarları. suyu / concrete - mixing water

Bir VOR/DME seyrüsefer cihazı kap samındaki geçerli düşük ve yüksek Kuru haldeki çimento ve agregayı irtifa değerlerini temel alan saha plastik, işlenebilir bir kütle haline uncertainty beton kürü / curing of concrete seyrüseferbelirsizlik rotası. safhası / getirmeye yarayan sıvı. phase - - Beton yerleştirildikten sonra veya- Bir hava aracı ve içindekilerin gü beton ürünlerinin imalatından- venliği konusunda belirsizliğin mev sonra oluşabilecek su kaybını en bentonit / bentonite cut olduğu durum. gellemek ve hidratasyon reaksiyon- - larının uygun şekilde ve zamanda - gerçekleşmesini sağlamak için yapı Aluminyum ve magnezyumca zen- betonlan işler. suyunun yüzeye çıkması gin volkanik kül , tüf ve lavların kim (kusma) / bleeding yasal ayrışması ile veya bozulma - sıyla oluşmuş çok küçük kristallere sahip kil minerallerinden (başlıca- Döşeme betonu dökülünce, üst yü montmorillonit) oluşan ve ağırlıklı- zeyindeki suyun buharlaşmaya- olarak kolloidal silis yapıda, yumu başlayarak betonu terk edip havaya şak, gözenekli ve kolayca şekil veri beton / concrete karışması ve bu suyun yerine beto lebilir açık bir kaya. nun bünyesindeki suyun yukarı, üst beyanyüze doğru edilen gelmesi. mesafeler - heli- portlar / declared distances - heli- Kum, çakıl ya da kırmataş, çimento, - ports su ve gerektiğinde katkı maddeleri kullanılarak elde edilen yapı malze / concrete mesi.beton basınç dayanımı compressive strenght A) Mevcut kalkış mesafesi (TODAH).- - Son yaklaşma ve kalkış koşusu uzunluğu artı kalkışı tamamlama Betonun basınç mukavemeti stan ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 166 HAVAYOLU terimleri

birleşik ayırma bilinen sevkiyatçı (gönderi- ci) posta için / known consignor ları için helikopterler için mevcut (POST) ve elverişli beyan edilen helikopter - aşma sahasının (varsa) uzunluğu - B) Reddedilmiş mevcut kalkış mesafe Postanın havayolu ile nakliyesinin si (RTODAH). Reddedilmiş bir kalkışı kendi hesabına yapılması için söz tamamlamaları için performans sınıfı konusu postanın göndericisi olup, 1’de işletilen helikopterler için mevcut yetkili bir posta kurumu / idaresi ile ve elverişli beyan edilen son yaklaşma çalışır.binder / binder ve kalkış alanının uzunluğu. - C) Mevcut iniş mesafesi (LDAH). Son Asfaltınbirim ağırlık bağlayıcı deneyi tabakası. / unit weight yaklaşma ve kalkış alanının uzunlu test ğu artı iniş manevrasını belirli bir- yükseklikten tamamlayabilmeleri için helikopterler için mevcut ve el Hacmi bilinen birim ağırlık kapları verişli beyan edilen herhangi bir ek vebirim tartı yükleme ile yapılan araçları deney. (uldler) alan.bilgi görüntüleme sistemi / data / unit load devices (ulds) display system -

- Bir uçağın sınırlama (emniyet) sis İşlenmiş verinin gösterimine olanak temiyle doğrudan arabirim görevi sağlayan elektronik ve/veya elek gören ve IATA ULD Teknik Kurulu bilgi yönetimi / information man- tromekanik sistem. tarafındanbirincil gözetim tescillenmiş radarı araçlar. / primary agement surveillance radar - - Güncelleştirilmiş bilginin ilgili bi Bir vericiden yayılan EM dalgaların, bilgisayar esaslı eğitim / comput- - rimlere zamanında dağıtılması. nesneye çarpıp geri dönmesi, bu sü er based training reç için gereken zamandan yola çıkı- - larak nesnenin mesafesi ve antenin - o andaki konumu ile nesnenin yönü Bilgisayar çalışma ortamında inte birincilnün hesaplandığı plot bilgisi bir radar/ primary sistemi. plot raktif yöntemlerle (interaktif cevap- information lama, konu anlatımı gibi) öğrenciye- - özgür bireysel çalışma ritmini kul landırarak bilgi ve yetenek kazandı Bir uçağın radardaki pozisyonun be bilinen sevkiyatçı (gönderici)- rılması. birleşiklirlenmesi. / combined kargo için / known consignor (CARGO) - Genelde radar görüntü ve izleri için kullanılan birincil ve ikincil gözetim Malzemenin havayolu ile nakliye- radar verilerinden yararlanılan bir sinin kendi hesabına yapılması için birleşikradar mesajı. ayırma / composite sepa- söz konusu malzemenin gönderici ration sidir ve yetkili bir acente ile ya da - bu dokümanda yer alan kriterlere uygun bir hava taşıyıcısı ile iş kurar. Uçakları, birleşik yol sistemi ile uy 167 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ birleşik plot - bomba tehdidi / bomb threat - gulanan ayırma minimalarını (ya birleşik plot / combined plot - tay/dikey) azaltarak ayırma yöntemi. Herhangi bir şekilde öğrenilen, yer - - deki veya uçuş halindeki hava ara - Birincil ve ikincil gözetim radar bil cını veya hava meydanını, sivil ha- gilerinin bir radar görüntüsü üze vacılık tesisini ya da şahsi bir alanı, birleşikrinde birleştirilmesi. VOR ve TACAN / com- patlatma sonucu tehlikeli bir duru bined VOR and TACAN ma sokacak bir patlayıcı, başka bir - madde veya aletle ilgili, doğru veya - boşyanlış uçuş bilgi. / ferry flight VOR, TACAN ve DME seyrüsefer yar dımcı cihazlarının birlikte bulundu ğubirleştirilmiş/konsolide bir seyrüsefer yardımcı sitesi. kargo Bir uçağın yolcu ve yük taşımaksızın / combined/consalidated cargo boşlukuçurulması. oranı / void ratio -

Farklı kişiler tarafından tarifeli bir Belirli bir gözenekli ortam örneğin hava taşıyıcısının dışında başka bir deki boşluk hacminin katı parçacık boşluk suyu / pore water kişiyle hava yolu ile taşınması için- hacmine oranı. anlaşma yapılmış birden çok farklı gönderilerin tek bir pakette birleş bölgesel hava taşımacılığı / bit / bit Kaya çatlakları arasında bulunan su. tirilmesi. regional air transportation - İkili düzende her bir rakama (0 veya Koltuk kapasitesi en az yirmi en faz bit1) bit hata denir. oranı / bit error rate la doksan dokuz olan uçaklar ile iç veya dış hatlarda yapılan ticari hava Bir örnekteki bit hatalarının sayısı taşımacılığı.bulut tavanı / ceiling örnekteki bitlerin toplam sayısına [6000 m] bitümbölünmesiyle / bitumen elde edilen ortalama. 20.000 feet’in altında ve- gökyüzünün yarısından fazlasını Keskin bir koku, alev ve koyu duman kaplayan bulutların en alt tabakası çıkararak yanan, karbon ve hidrojen nın tabanının yeryüzü ve su yüzeyi bakımından çok zengin doğal yakıt buzlanmaüzerinden yüksekliği. / icing bombamaddelerinin alarmı genel / bomb adı. alert

Herhangi bir yerde hava sıcaklığının Yetkili makamlar tarafından bomba- 0 derecenin altına düşmesi sonucu, tehdidine karşı uygulanmak üzere, değişik yüzeylerde bulunan suyun acil durum planının harekete geçi donarak tabaka ya da tabakalar rilmesi için verilen alarm durumu oluşturulması.buzlanma çözme / de-icing ile hava aracında veya herhangi bir- - sivil havacılık tesisinde, şüpheli bir cismin bulunması üzerine ilan edi Uçakların yüzeylerinde oluşan bu len durum. zun ve karın temizlenmesi işlemi. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 168 HAVAYOLU terimleri

co-mat buzlanma çözme / buz önleme alanı / de-icing/anti-icing pad C c grubu çalışma ruhsatı / work- - ing license group c Buz giderici/buz önleyici işlemden - geçmek üzere bir uçağın park etmesine yönelik bir iç alanı ve iki veya Havaalanları Yer Hizmetleri Yönet- daha fazla mobil buz giderici/önleyi meliği (SHY-22) hükümlerine uygun ci ekipmanın manevralarına yönelik buzlanmayı önleme / anti-icing olarak 5’inci maddede belirtilen hiz dış alanı kapsayan bir alan. met türlerinden, temsil, gözetim ve yönetim, uçak özel güvenlik hizmet Uçakların yüzeylerinde buz ve kar ve denetimi, ikram servis ile uçuş bütünlük (havacılık verileri) / oluşmasını engelleme işlemi. operasyon hizmetini yapmak üzere integrity (aeronautical data) - yetkilendirilmiş özel hukuk tüzel kişilerine her bir hizmet türü için cari uçuş planı / current flight Bir havacılık bilgisinin ve onun de verilecek çalışma belgeleri. plan ğerinin, oluşumundan veya resmi- - olarak değiştirilmesinden bu yana - kaybolmadığına veya değiştirilme büzülme / shrinkage (contraction) Şayet varsa bir takım değişikler ya diğine ilişkin bir güvence derecesi. pılmış ve ilave talimatlarla oluştu - check-inrulmuş uçuş / check-in planı. Deney numunesinin herhangi bir- doğrultudaki boyutunda, hızlandı - rılmış belirli kuruma şartları altın Havaalanı terminallerinde, havayolu da, ağrlıkça doygun halden dengeli veya yer hizmet kuruluş görevlileri ağırlık ve boyut durumuna geçişinde nin, yolcuların bilet, bagaj işlemi ve büzülme limiti / shrinkage limit check-in kontuarı / check-in kuruma nedeniyle oluşan değişim. kontrollerini yapmaları. - counter

Daha fazla su kaybının zeminin hac minde bir azalmaya neden olmadığı Terminallerde yolcuların check-in koşuldaki su içeriği. Yüzde olarak bypass sistemi / by-pass system işlemlerinin yapıldığı, donanımlı ifade edilir. check-inmasalar. salonları / check-in halls - BHS de taşınan bagajların %100 - Terminallerde check-in kontuarları bagaj tarama sisteminde, normalde nınco-mail toplu /halde co-mail bulunduğu bölümler. uğraması gereken cihazlara uğra- mak yerine aynı seviyede veya farklı - seviyede diğer cihazlara yönlendi byte / byte Havayolu taşıyıcısı şirketinin kendi rilmesini sağlayan işlem prosedürü. - istasyonlar ağı içinde naklettiği pos talarco-mat için / kullanılanco-mat kısaltma. - Bir anlam ifade eden en küçük sa yısal veri kümesi. Bir byte 8 bit’ten Havayolu taşıyıcısı şirketinin ken oluşur. di istasyonlar ağı içinde naklettiği malzemeler için kullanılan kısaltma. 169 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ course course / course -

çıktığı uçakların yakın geçme du - çatlak / crack Yoldaki uçaklar için tasarlanmış rumlarının risk sınıflandırması. uçuş yolu, ILS hattında ise pisti kar şılayıcı yol anlamında kullanılan - Doğal sebepler, trafik etkisi, ya da terim. alttaki bir tabakadan yansıma sebe biyle kaplama içinde meydana gelen ayrılma.çeki demiri / tow- bar -

Ç Uçak ile uçak itme/çekme aracı ara çakıl / gravel sına takılarak uçağın itilmesi ve çekilmesi işlemlerinde kullanılan çeyrekteçhizat. çember / quadrant Akarsular ve dalgalar olmak üzere- dış güçlerle anakayadan kopartılan,- - sürüklenmeleri sırasında çeşitli bi Merkezinde seyrüsefer yardımcısı çimler alan parçalı, kırıklı taş par olan, saat yönünde manyetik kuzey çakışma çözümlenmesi / conflict çası. den itibaren 4 dilime ayrılmış bir resolution daireyi ifade eder. Bunlar sırasıyla: - KD (Kuzeydoğu çeyreği ) 000-089, - Potansiyel tehlike teşkil eden tra GD (Güneydoğu çeyreği ) 090-179, fikler arasında uygun ayırma mini GB (Güneybatı çeyreği ) 180-269, KB çift-motor hava araçları için mumlarının uygulanmasıyla yapılan (Kuzeybatı çeyreği ) 270-359. yedek yol boyu havaalanı / çözümleme.çakışma ikazı / conflict alert ETOPS (extended-range twin-engine - operation performance standards) Otomatik radar fonksiyonu olarak- enroute alternate radar hedefleri arasında mevcut mi - nimaların altına inilebileceği yönün çalışmade verilen ağı ikaz. varlığı / network Yol boyu ETOPS operasyanları es entity nasında hava aracının motor arızası ya da diğer anormal durumlar ya da acil durum koşullarında inebileceği İnternet ortamında bilgi transferi, - çimentouygun / elverişli / cement yedek meydan. yol bilgi değişiklikleri ve yönetim protokolleri operasyonu sorumlu luğunu kapsayan bilgisayar tabanlı çamur zemin / mud ground Ana hammaddeleri kalkerli kil olan çalışmaların fonksiyonel bir kısmı. ve mineral parçalarını (kum, çakıl, tuğla vs.) Yapıştırmada kullanılan / very low Zemin emniyet gerilmesi 0 kg/cm² çokbir malzeme. düşük frekans frequency çarpışmaolan bataklık, riski organik / risk zeminler.of collision

Ciddi çarpışma risklerinin ortaya 3 ile 30 mhz arasındaki frekans aralığı. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 170 HAVAYOLU terimleri

değiştirme noktası çok yüksek frekans / very high frequency D - dağıtım zamanı / delivery time

30 ile 300 mhz arasındaki frekans ara çoklu haberleşme / conference lığı. Kontrolör tarafından gönderilen communications mesajın uçuş ekibinin eline geçmesi içindahili geçen test süre. ekipmanı / built ın test - equipment Üç veya daha fazla merkezin aynı - anda ve direkt olarak konuşma ya çoklu kanal izleme / multi chan- - pabildikleri haberleşme kolaylığı. Sürekli temel üzerinde izleme yapa nel tracking(MCT) bilmek için doğru operasyonu sağ - layan elektronik ekipmandaki içsel dansitekontrol birimleri. oranı / density ratio Radarlardan gelen ham bilgileri iş leyerek plot bilgisine dönüştüren çoklu radar izleme / multi radar sistem. Yoğunlukdayanıklılık oranı. / durability tracking (MRY) - - Yapı malzemelerinin ve yapıların iş MCT’den gelen radar plot bilgisini iz- lemlerini uzun yıllar boyu bozulma bilgiye dönüştürerek kontrolörlerin dande/anti yerine icing getirmeleri. aracı / de/anti icing önündeki displaylere ve FDP’ye ak vehicle çökmetaran sistem. deneyi / slump test - - - Buzlanmayı çözücü/önleyici kimya Beton kıvamını belirlemek için yapı sal maddelerin uçaklara uygulan çökme konisi / concrete mix ratio lan deney. ması için kullanılan özel donanımlı - araç.degradasyon / degradation - - Betonun işlenebilme özelliğinin ta yin edilmesi için gerekli kıvamın öl Atmosferik, hidrolik, biyolojik ve di çözüm önerisi / resolution advi- - çülmesi için yapılan deney. ğer faaliyetler sonucunda kayaların, sory - sarp kayalıkların, yeryüzü katman larının ve akarsu yataklarının aşın - masıdeğiştirme ve ayrışması. noktası / change over TCAS cihazı tarafından uçakların point çarpışma riskine karşı, pilota sunu lan çözüm önerisi. - Birhava yolunda seyir halindeki hava aracının arkasında kalan sey- rüsefer yardımcı cihazının kapsama alanından çıkıp üzerine doğru uç tuğu seyrüsefer yardımcı cihazının kapsama alanına girdiğini gösteren, haritalarda işlenmiş noktalar. 171 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ Demiryolları Limanlar Havaalanları İnşaatı Genel Müdürlüğü Demiryolları Limanlar Havaa- derecelendirme / rating lanları İnşaatı Genel Müdürlüğü / General Directorate of Railways - Ports and Airports Construction Hava trafik kontrolörüne kontrol ünitesinin bir veya birden fazla bö- lümünde çalışabilmesi için , her yıl 3344 sayılı Ulaştırma Bakanlığı’nın periyodik sınavlarla otorite tarafın / joint sealant Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki danderz verilen dolgusu yeterlilik belgesi. Kanun’un 9. Maddesi çerçevesinde- devletçe yaptırılacak demiryolları, - Derz kesme işleminden sonra sıra limanlar, barınaklar ve bunlarla ilgi derzlerin esnek bir malzeme ile dol li teçhizat ve tesislerin, kıyı koruma- destilasyon / distillation yapıları, kıyı yapı ve tesislerinin ve durulması işlemi. hava meydanlarının ve Bakanlar Ku rulunca yapımının üstlenilmesine- Asfaltındevam edindamıtılması. / go ahead karar verilen şehir içi raylı ulaşım - sistemleri, metrolar ve bunlarla il- - gili tesislerin alakalı kuruluşlarla Bir sebepten dolayı konuşması dur işbirliği yaparak plan ve programla- durulan kont./pilota devam etmesi rını hazırlamak, gerçekleştirilmesi nidevamlı istediğimizde kırmızı söylenen ışık / continous söz. için gerekli tedbirleri almak ve im red light kanları sağlamak, araştırma, etüt,- istikşaf, proje, keşif, şartname ve inşaatları ile bakım ve onarımları Uçuştaki hava aracı için “diğer hava nı yapmak veya yaptırmak, yapımı- aracına yol ver ve tur atmaya devam tamamlananları ilgili kuruluşlara- et”, yerdeki hava aracı için ise “dur” anlamınadevamlı yeşilgelen ışıkişaret. / continous devretmek, yapılmış olanların ba green light kımı ve onarımlarının organizasyo - nu için esaslar hazırlamakla görevli / Audi- kuruluş.Denetim Çalışma Grubu ting Workgroup Uçuştaki hava aracı için “iniş ser H - best”, yerdeki hava aracı için “kalkış devirserbest” modu anlamına / circuit gelen mode işaret. ava meydanlarında faaliyette bu - lunan kurum/kuruluş personeline- MSHGP çerçevesinde sivil havacılık Tahsis edilen iletim yolunun kulla güvenliğinin uygulanıp uygulanma nılmasına olanak veren haberleşme ağınındevir modukonfigürasyonu. kanalı / circuit mode dığını denetleme, inceleme, test ve channel araştırma yapmak üzere, EADUK’un koordinesinde ve onaylamasıyla deniz mili / nautical mile - oluşturulan komisyon. Havacılık Mobil Uydu Hizmetinde C kanalı ikili ses ya da bilgi haberleş Havacılıkta kullanılan, 1852 m. mesi sağlamak için kullanılır. Çünkü / rating training dereceuzunluğa eğitimi eşit ölçüm birimi. herhangi verilen bir kanal sadece bir yönde trafik geçirebilir. C kanalları biri üst hat diğeri alt hat olmak üzere Hava trafik kontrolörünün derece çift olarak tahsis edilir. alabilmesi için verilen eğitim. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 172 HAVAYOLU terimleri

direkt yaklaşma devir zamanı / release time dikey iniş/kalkış yapan hava - aracı / vertical take-off and landing aircraft Bir uçağın diğer bir hava trafik kon trolörü yada ünitenin kontrolüne - devletdevredileceği emniyet zaman. programı / state Kalkış ve iniş için çok kısa pistleri- safety programme veya küçük sahaları kullanarak di - key tırmanma ve/veya alçalma ya - dikeypabilen sapma hava aracı. / vertical deviation Emniyetin geliştirilmesini hedefle yen entegre bir mevzuat ve faaliyet - lerDevlet grubu. Hava Meydanları İşlet- Bir uçağın dikey profilde aşağı veya mesi Genel Müdürlüğü / State yukarı doğru yaptığı kaçınma hare Airports Authority dinamikketi. yük taşıma yüzeyi / dynamic load-bearing surface - - Havaalanlarının işletilmesi ve hava - seyrüsefer hizmetlerinin sağlanma Üzerine acil durum halinde bir kon- devletsından sorumluuçağı / statekuruluş. aircraft ma gerçekleştiren bir helikopter ta rafından oluşturulan yükleri taşıya bilecekdinlemede bir yüzey. kalın / stand by Devletin askeri, güvenlik ve gümrük devredenhizmetlerinde ünite kullandığı / transferring hava aracı. unit - - Pilot veya kontrolör tarafından “çok kısa bir süre için dinlemede kalın Bir hava aracına, uçuş güzergâhı bo masını, beklenmesini” ifade etmek yunca, hava trafik kontrol hizmeti- içindirekt kullanılan iniş / straight-in söz. landing sağlayacak diğer bir üniteye hava trafik kontrol hizmeti sağlama so - rumluluğunu transfer eden hava Bir aletli yaklaşmayı tamamlamak- trafikdış hat kontrol uçuşlar ünitesi. / international için takip edilen son yaklaşma kor flights suyla 30 derecelik bir açı limiti için - dedirekt aynı transithizadaki yolcular piste yapılan / direct iniş . transit passengers Zorunlu inişler dışında, ülke sınırla rı dışında bir veya daha fazla ülkeye - yapılandış marker seferler. / outer marker Vardıkları uçakla kısa bir aradan sonra aynı uçak ve aynı uçuş numa rası ile seyahatlerine devam eden Pist sonundan 5-7 mil uzaklığa yolcular.direkt uçuş / direct flight yerleştirilen seyrüsefer yardımcı - dikeycihazı. ayırma / vertical separation İki fix, nokta ya da seyrüsefer yar dımcısıdirekt yaklaşmaarasında rota / straight- uçuşu. in Hava araçları arasında değişik irtifa approach ya da uçuş seviyeleri tahsis edilmek - suretiyle sağlanan ayırma. [ICAO] - hava araçları arasında dikey mesafe Son yaklaşmanın, kaide dönüşü ol birimleri ile ifade edilen ayırma. madan başladığı, direkt iniş mini 173 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ dispersivite doğrudan radar veri erişimi / direct access radar data mumlarıyla tamamlanması gerekli olmayandispersivite bir aletli / dispersivity yaklaşma. - RDP sisteminin bir parçası olan - MRT‘lerde bir sorun olduğunda Gözenekli bir matrisin kendi içeri MCT’den gelen radar plot bilgilerinin sinden geçen bir izleyicinin yayılma kontrolörlerin önündeki dispaylere sınadiyabaz neden / diabaseolma özelliği. - anında ve kesintisiz getirilmesini doğrula(mak),sağlayan bir bağlantı teyit şekli. ettirmek / Klinopiroksen, ojit, olivin, magne verify tit ve ilmenit içeren, yeşil renkli ve diyoritaşınma dayanımı/ diorite yüksek bir kayaç. Bir bilgiyi teyit ettirmek amacıyla doğruluk / accuracy - istekte bulunmak. Gri, koyu gri renkli, iri ve ince taneli minerallerden oluşan, andezin, biyo Öngörülen veya ölçülen değer ile tit, hornblend ve piroksin ile kuvars DME ayırması / DME separation gerçek değer arasındaki uygunluk içeren iç püskürük magmatik kayaç. doldurulmuş uçuş planı / filled - derecesi. flight plan Hava araçları arasında DME cihazın - dan alınan mesafe bilgisine dayalı - Pilot veya şirket temsilcisi tarafın olarakdoğal dolguyapılan zemin ayırma. / natural filling ground dan uçuştan önce ATS ünitesine ve rilmek üzere doldurulan uçuşla ilgili ayrıntılarıdolgu zemin içeren / filling plan. ground Zemin emniyet gerilmesi 0,1-0,6 kg/ - doğalcm² olan kum zemin. / natural sand - Suni olarak sıkıştırılmamış zemin dolly / dolly - ler. Silisli kütlelerin, kayaların, doğal et - kenlerle parçalanarak ufalanmasın - Traktörler ile çekilen ve apronda kon dan oluşan, deniz kıyısı, dere yatağı teyner ve palet taşımacılığında kulla vb. yerlerde çok bulunan ufak, sert doğal sıralama / natural sequence nılan, seviyesi fazla yüksek olmayan tanecikler. don dayanımı / frost resistance - küçük tekerlekli taşıma aracı.

Hava trafik kontrolörü planlamasın Agreganın don ve çözülmelerde- da, uçakların bir pozisyon noktası- ufalanmaya karşı dayanıklılığının üzerine tahmini geliş süreleri göz - belirlenmesine ve değişen hava şart önüne alınarak yapılan uçuş sırala larında agreganın göstereceği daya doğalması. zemin / natural ground nımındosyalanmış tesbitine uçuş yönelik planı deney. / filed flight plan - Arazinin hafriyatınının yapılmamış - ve kotlanmamış, hali hazırdaki vazi Pilot ya da onun yasal temsilcisi ta yeti, dokunulmamış ve bozulmamış rafından ATS ünitesinde doldurulan, zemin. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 174 HAVAYOLU terimleri

eğitim kuruluşu

- sonradan yapılmış değişiklikleri Düşük görüş şartlarında hava trafik içermeyendozaj / dosage plan. akışını ve emniyetini sağlayan ope düşükrasyonların nokta bütünü. / low point - döngüselAyarlama, düzenleme.artıklık kontrolü / cyclic redundancy check Hidrant boru hattının en düşük nok tası. - Veri kaybı veya değişikliğine karşı bir güvence seviyesi sağlayan verinin dijital olarak ifade edilmesine uygulanan matematiksel bir algo E drenaj / drain ritma eğilme-gerilme dayanımı / flex- ural-tensile strength - Tanka alınan yakıtta atmosferik olaylar nedeniyle oluşan serbest su - Üç noktadan yüklenen basit kiriş ile dry-leaseyun sistemden / dry-lease alınması. betonun eğilme gerilme dayanımı eğim mesafesi / slant range - nın belirlenmesini kapsayan deney. SHT 120.95’e göre; dry-lease, bir - hava aracının, kiracının işletme ruh Uçuştaki bir uçakla yer cihazı (ra satıdurma altında uzantısı işletildiği / stopway kira anlaşması dar, DME) arasındaki gerçek direkt mesafe.eğitim belgesi / training certifi- Vazgeçilen bir kalkış halinde uçağın cate durdurulabileceği uygun bir alan olarak hazırlanmış, mevcut kalkış - Eğitim talimatı kapsamında eğitime pistinin sonunda ve yerde bulunan durum göstergesi / attitude dis- katılanlara verilen sertifika veya ka belirli bir dikdörtgen saha. / training play indicator eğitimtılım belgesi. çalışma grubu working group - - - Uçakların uzunlamasına ve yanla Hava Meydanları’nda faaliyette bu masına rotasyonunun uçuş cihazla lunan kurum/kuruluş personeline rından takip edilebilmesini sağlayan - MSHGEP çerçevesinde eğitim veren, gösterge.düktilite / ductility - eğitimleri takip eden EADUK’un ko ordinesinde ve onaylamasıyla oluş Standart kalıpta bitümün çekilerek turulaneğitim elkomisyon. kitabı / training manual uzaması.düşük frekans / low frequency Eğitimlerdeeğitim kuruluşu kullanılan / training doküman. insti- 30 ve 300 khz arasındaki frekans tution aralığı.düşük görüş operasyonları / low - visibility operations Eğitim talimatına göre havacılık ku ruluşları veya gerçek kişilere eğitim 175 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ eğitimci - vermek üzere SHGM tarafından yet Güvenlik kontrol noktalarında veya kilendirilmişeğitimci / trainer kuruluş. gerekli görülen diğer yerlerde, yolcu - ve personelin geçişlerinde güvenlik - taramasının bölgesel yapılabilmesi Gerçek kişilere eğitim talimatı kap amacıyla sadece metale duyarlı olan / modulus of samında eğitim verecek ve SHGM ta elastisitededektör. modülü rafındaneğitimci yetkilendirilmiş eğitmeni / trainer kişi. of elasticity trainers - Statik hesaplamada bir gerilimin, Gerçek kişilere veya eğitimcilere- kısalma ya da eğilme miktarına bö / sieve analysis eğitim talimatı kapsamında eğitim eleklünmesi analizi ile bulunan değer. verecek ve Genel Müdürlük tarafın - eğitimcinin eğitimi sertifikası / dan yetkilendirilmiş kişi. - training of trainer certification Laboratuvar ölçekli bir çeneli kırıcı da verilen malzeme karışımının par - çacık boyutunun küçültülmesi ve- Eğitim verilebilirliğiyle ilgili Milli küçültülen parçacıkların eleklerden Eğitim Bakanlığı veya Yükseköğ- geçirilerek parçacık boyut dağılımı retim Kurumları veya Milli Eğitim nınelipsoit hesaplanması. yükseklik (geodetik Bakanlığı’ndan onaylı kuruluşlar ta ekip kaynak yönetimi / crew yükseklik) / ellipsoid height (geo- rafından verilen belge. resource management detic height)

İletişim, durumsal farkındalık,- Söz konusu noktanın içinden elipsoit problem çözme, karar verme, takım dış dikme boyunca ölçülen, referans - emniyet / safety çalışmasıyla ve bu alanların her bi- elipsoit ile ilgili yükseklik. rinin yol açtığı alt disiplinlerle bera ber olan geniş bir bilgi, beceri, dav ekipman kapasitesi / equipment İnsan veya maddi varlıkların zarara- ranış ihtiva eden ifade. capacity uğrama olasılığının kabul edilebilir- - bir düzeye indirilmesinin ve bu dü- zey veya altında kalıcılığının sağlan ATC sistemleri tarafından taşınabi masının sürekli bir tehlike tanım el bagajı / cabin baggage lir en fazla trafik sayısı. lama ve risk yönetim süreci yoluyla emniyetsağlandığı ikazı durum. / safety alert Bir hava aracının kabin bölümünde el kitapları / manuals taşınan bagaj. ATC tarafından, kontrolü altındaki - uçaklara yayınlanan bir emniyet ikazı.emniyet programı / safety prog- Ulusal ve uluslararası havacılık ku ramme ralları ve mevzuatlar esas alınarak - hazırlanan, operasyonu tanımlayan el tipi metal arama dedektörü / kapsamlı dokümanlar. hand-held metal detector Emniyet düzeyini artırmayı amaç layan birleştirilmiş düzenleme ve faaliyetler bütünü. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 176 HAVAYOLU terimleri

Federal Havacılık İdaresi emniyet riski / safety risk - ADS-B veri iletimi için 1. 041667 Emniyet ile ilgili bir tehlike sonucu mbit/s modülasyon oranı ile 978 mhz frekansında çalışan bir yayın nun, öngörülebilen en kötü durum evrensel zaman koordinasyonu referans alınarak tahmin edilen veri hattı. / universal time coordinated gerçekleşme olasılığı ve şiddetinin emniyetbirleşimi. sahası / safety area - Saniye artışıyla ayarlanan ve sivil - Hava seyrüsefer amaçlı gerekli olan havacılıkta temel alınan otomatik lar dışında, manialardan arındırıl zaman ölçeği. mış olan FATO’yu çevreleyen bir- heliport üzerinde bulunan ve kazaen- FATO’dan sapan helikopterlerin ha sar görme riskini azaltmayı amaçla F yanemniyet belirli yönetim bir alan. sistemi / safety management system farklı küresel konumlandırma - sistemi / differential global position- - ing system Emniyet yönetimi için gerekli orga nizasyonel yapı, izlenebilirlik, poli tika ve yöntemlere ilişkin sistematik Küresel pozisyonlama sisteminin en son tahsis edilen irtifa / last çözüm doğruluğunu geliştirmek için yaklaşım. farklı küresel seyrüsefer uydu assigned altitude kullanılan bir teknik. sistemi / differential global navigation satellite system ATC tarafından tahsis edilen ve pilot - tarafından anlaşıldığı belirtilen en engellenmişson irtifa veya /uçuş blocked seviyesi. Bir veya daha fazla bilinen noktada ki pozisyon hatalarının belirlenmesi- ve pozisyon doğruluğu için bir başka Radyo yayınlarının bozulduğu ya da sistemden alınan bilgilerin iletilme fasilite / facility engellendiği durumlarda kullanılan sini amaçlayan bir sistem. esasterim. dönüş / base turn - Özel bir amaç için yapılmış bina, Federal Havacılık İdaresi / Fede- İlk yaklaşma safhası boyunca uzak ekipman veya üniteler. laşma başı, (outbound track) sonu ral Aviation Administration - ile ara ya da son yaklaşma safhası - arasında hava aracı tarafından pist Sorumluluğu sivil havacılık güven doğrultusunu karşılamak amacıyla liği olan kurum, Amerikan hüküme eşikyapılan / threshold dönüş yöntemi. - tinin bir parçası olarak 1958 yılında kurulmuş olup fonksiyonları; ulusal Pistin iniş için kullanılacak bölümü savunma gereklerini ve güvenliği- / nünevrensel başlangıcı. erişim alıcı/vericisi göz önüne alarak sivil havacılığın- universal access transceiver düzenlenmesi, yeni teknolojiler kul lanarak havacılığın geliştirilmesi, si

177 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ filler - - vil ve askeri uçakların kontrolünün- transponder cevap sinyalinin bek ortak bir sistemde yapılması, ulusal- lenen süreden daha önce alıcıya gel hava sahası sistemi konusunda ya mesi olayı. pılan araştırmalar ve ticari uzay ta şımacılığının düzenlenmesi olarak filler / filler sıralanabilir. - G 200 mm altında kalan malzeme (as filo / fleet gabro / gabbro falt için ) -

İşletmecinin kendi malı veya kirala Amfibol, piroksen ve az miktarda dığı tüm hava araçlarının adet ve tip final / final olivin gibi mineraller içeren silika olarak ifadesi. oranı düşük, iç püskürük magmatik kayaç.gai / gai - Aletli veya görerek yaklaşma yapan bir uçağın iniş için pisti karşıladığı Granülometrisi ile diğer koşulla finişer / finisher - hat. rı belli olan doğal kum, doğal çakıl veya kırmataş ile az miktarda bağ fork lift / fork lift layıcı ince malzemeden oluşan dolgu Asfaltın son işlemini yapan makine. garbling / garbling - malzemesi. - Yüklerin istiflenmesinde ve kısa me Birbirine yakın azimut ve mesafede- safe taşımalarında kullanılan, yükü bulunan hedeflerden alınan trans kaldırma/indirme, ayrıca taşıma ponder cevap sinyallerinin iç içe gir özelliğine sahip olan özel donanımlı gazmesi beton durumu. (gözenekli beton) / araç.foseptik aracı / septic tank aerated concrete

- - Uçaklardan fosseptiğin boşaltılarak İnce ve silisli bir agrega ve inorganik götürülmesi için kullanılan özel do bir bağlayıcı ile hazırlanan karışı nanımlıfrenleme araç. (iyi, orta, zayıf, hiç) / breaking action (good, fair, poor or mın, gözenek oluşturucu bir madde nil) katılarak hafifletilmesi yolu ile elde geceedilen / hafifnight beton. - - - - Pilota havaalanı hareket sahası üs ICAO’ya göre; akşam alacakaranlığı- tündeki frenleme derecesini, koşul nın bitimi ile sabahın başlangıcı ara FRUIT / false replies from undesired larını belirten rapor. sındaki saatler veya otorite tarafın interrogator transmissions dan belirlenmiş gün batımı ile gün - gecikmedoğumu arasındaki / delay zaman dilimi. - Bir uçağın birden fazla anten ta rafından sorgulanması durumun Merkezi akış yönetim birimi (CFMU) da, başka bir sorgulama nedeniyle tarafından belirlenen kalkış zamanı

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 178 HAVAYOLU terimleri

genel hava trafiği geçiş izi mesafesi / cross track distance ile operatörün talep ettiği ilk kalkış - zamanıgecikme arasındaki nedenleri fark. / causes of delay İstenilen rotanın havayolunun sağı geçişna ve soluna süresi olan (ışık) dikey / switch-over mesafesi. time (light) Gecikmeye sebep olan unsurların - geçerlitümü. (cari) uçuş planı / current flight plan Belirli bir yönde ölçülen fiili ışık yo - ğunluğunun, ışık yüzde 25’lik veya- Müteakip müsaadelerle yapılan de üzeri yoğunluklarda çalıştırıldığı geçiciğişiklikleri üs / detemporaray içeren uçuş base planı. durumlarda, bir güç kaynağı deği- şikliği sırasında %50’den düşmesi ve tekrar %50’ye ulaşması için gere Ana üs veya üslerin dışında, uçuş geçiş(intikal)ken süre. irtifası / transition harekâtının devamlılığı için, uçucu altitude ekip üyesinin uçuş görev süresinin- başlayıp sona erdiği ve uçucu ekip- üyesine, ortaklığın uygun konakla Bu irtifa ve altında hava araçlarının gelişmişirtifalara göreyüzey kontrol hareketleri edildiği irtifa.reh- ma tesisi ve iaşe imkanı sağlamak- berlik ve kontrol sistemi / ad- la yükümlü olduğu, uçucu ekiplerin vanced-surface movement guidance geçici bir süre kalacağı, ortaklık ta and control system rafından belirlenen yurt içi ve/veya - geçiciyurt dışındaki üs süresi yerleşim / temporary merkezi. base time Havaalanı operasyonel görüş sevi yesi içinde tüm hava koşullarında, gerekli emniyet seviyesini de teşkil Geçici üslerde, her bir uçucu ekip ederek, beyan edilen yer hareket üyesi için 7 günden çok 30 günden oranının sürdürülebilmesi için uçak azgeçirimlilik süre ile kalmalı katsayısı olan görev / coeffi- süresi. cient of transmissivity ve araçların kontrolü ile gözetim ve gemi üzeri heliport / shipboard - kılavuzluk sağlayan bir sistem. heliport Birim hidrolik eğim altında bir aki - ferin birim genişliğinden suyun Gemi üzerinde özel olarak helikop transfergeçirimsiz edilme formasyon hızı. / aquiclude - - ter operasyonları için tasarlanmış - veya özel olarak bu iş için tasarlan Birbiriyle bağlantılı boşlukları bu mamış olup geminin bir helikopteri- lunmayan ve bu nedenle su alıp ve taşıyabilecek bir alanının uygun remeyengeçiş eğitimi formasyon. / transition training hale getirilmesiyle oluşturulan he - liport.genel hava trafiği / general air traffic Belirli simülasyon metotlarıyla, temel eğitim esnasında teorik bilgi ve anlama yeteneklerinin pratik uygu ICAO kural ve uygulamalarının tüm lamalarla gerçekleştirilmesi. uçuşları kapsaması.

179 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ genel havacılık genel havacılık / general aviation -

- Hava trafik yönetimi (ATM) fonk Ücret karşılığı veya kiralama yolu ile siyonlarını desteklemek amacıyla yapılan tarifeli ve tarifesiz hava taşı belirlenmiş operasyonel muhabere macılık faaliyetleri dışında eğitim ve gereklilikleriningerekli seyrüsefer tanımı. performansı sportif amaçlı faaliyetler, hava taksi, / required navigation performance / expansion joint genleşmevb. tüm sivil derzi havacılık faaliyetleri. -

- Tanımlanmış bir hava sahası için Beton tam kürünü aldıktan sonra de seyrüsefer faaliyeti için gereken ortam sıcaklığına bağlı olarak gen performansgerekli seyrüsefer gereklilikleri. performansı leşmesi ya da çekmesi ile betonda tipi / required navigation perfor- istenmeyen çatlamalar oluşmasını mance type engellemek için betonun yapısına - göre ortalama 30 metre aralıklarda geodetikbırakılan derzler. başlangıç noktası / - geodetic datum Tüm uçuş süresince, uçuşların asga ri %95 oranında arzu edilen pozis - yondan deniz mili olarak uçulması Küresel referans sistemi/çerçevesi- gidişgereken dönüş mesafeyi uçuşu belirten / turnround değer. bakımından yerel referans sistemi- flight nin yerinin ve yönünün tanımlan - ması için gerekli minimum paramet geoidreler seti. / geoid Bir uçuşu bitiren ve akabinde yükü nü tümüyle değiştirmesini müteakip başka bir uçuşu gerçekleştiren bir Kıtalar boyunca kesintisiz olarak gidiş meydanı / destination aero- uzanan, düzeltilmemiş ortalama uçak. drome deniz seviyesi (MSL) ile çakışan, dünyanın yer çekimi alanındaki eşit - potansiyelligeoid dalgalanma yüzey. / geoid undulation - Bir uçuş için belirtilmiş iniş mey giriş/çıkışdanı. verileri sistemi / Geoidin, matematiksel referans elip input/output data system soidinin üzerindeki (pozitif) veya gerçek hava hızı / true air speed - altındaki (negatif) mesafesi. - - Bu sistem, hava trafik kontrol iş - Yoğunluk ve ısı etkileri de hesap edi lemlerinin yapısal modelinin 4 bilerek, bir uçağın gerçek hava sürati leşeninden biri olup ayrıca bilgi ve nigerçek ifade edeniniş zamanıbir terim. / actual time cevaplamanın seçiminden sorumlu of arrival glidedur. path / glide path/slope - - Bir uçağın kesin olarak iniş yaptığı, Aletli yaklaşma sisteminin bir par gerçekgerekli iniş muhabere zamanı. performansı / required communication performance çası olup piste göre dikey olarak gü venli bir süzülüş açısı ile yaklaşmayı sağlar. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 180 HAVAYOLU terimleri

gösterge sürati sapma uyuşmazlığı görerek meydan kontrol derecesi / visual aerodrome control rating -

Aletli iniş, kalkış usulleri bulunmayan ve yaklaşma kontrol hizmetinin verilmediği ya da bir başka hava trafik kontrol ünitesi tarafından da bu hizmetin sağlanmadığı, sadece gö rerek şartlardaki trafiklere hizmet veren havaalanlarında çalışan hava trafik kontrolörlerinin sahip olması görerekgereken derece. uçuş kuralları / visual flight rules gnays / gneiss

- Açık hava koşullarında, bir uçağın Magmatik veya tortul kayaçların yeri görerek seyrüseferine devam yüksek sıcaklıkta bölgesel başkala etmesinegörerek yaklaşmaizin verilen /kurallar. visual ap- şıma uğramasından dolayı meydana proach gelengönderici metamorfik / consignor kayaç. - - Aletle yaklaşma yönteminin bir bö Ürettiği veya sahip olduğu malları lümü ya da tümü tamamlanmadığın havayolu ile taşıtmak isteyen ve bu da IFR uçan hava aracının araziyi amaca uygun şekilde paketleyen (yere nazaran görsel referanslarla) gör ve kaçın / see and avoid / bore sight kişi veya kuruluş. görerekgörüş açısı gerçekleştirdiği yaklaşma. - - - Meteorolojik koşullar uygun oldu Bir antenden yayınlanan elektro / visibility ğunda, IFR veya VFR olarak uçan pi görüş/rüyetmanyetik dalganın kapsama alanı. - lotlardan , diğer trafikten kaçınmak- - için manevra yapmalarının ve diğer Atmosferik şartlara göre tayin olu trafiği takip etmelerinin (izlemeleri nan ve mesafe birimleri ile ifade edi- görereknin) talep bekleme edilmesi. / visual holding - len, gündüzleri ışıklandırılmamış geceleri ışıklandırılmış belirli cisim - gösterge hızı / indicated air speed Havadan kolayca seçilebilen belir leri görüp teşhis etme kabiliyeti. lenmiş bir coğrafi fix üzerinde yapı görereklan bekleme. meteorolojik şartlar / visual meteorological conditions Hava sürati göstergesinden okunan düzeltilmemişgösterge sürati hız. sapma uyuş- mazlığı / indicated air speed deviation non-conformancy Görüş, bulutlardan mesafe ve tavan- olarak ifade edilen değerlerin ilan edilen asgari limitlerin üzerinde ol Uçuşların tahmini gösterge süratleri duğu bir durum. arasında farklar oluştuğu durum ve

181 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ gözetim analiz destek sistemi-sensör - bu farkın gösterge sürati limitlerini ve kontrolör müdahaleleriyle gün aşması.gözetim analiz destek sistemi- güncelleştirilen doğumu uçuş ve bilgisi.gün batımı / sensör / surveillance analysis sup- sunset and sunrise port system-sensor - - - Otoritelerce karışıklıkların önlen Radar istasyonlarında yapılan me mesi amacıyla belirlenmiş gündoğu kanik durumu da içeren performans güvenli kargo binası / secured gradasyon / gradation mu ve gün batımı zamanları. ölçümleri. cargo facility - - Agrega tanelerinin büyüklüklerine Hava kargosunun hava aracına yük göre gösterdikleri tane dağılım ora - granit / granite lenmeden önce muhafaza edildiği nına verilen isim. ve bu dokümanda belirlenmiş özel- - liklere uygun tesis edilmiş, güvenli Feldspat, plajiyoklas ve kuvars ile az hava taşımacılığı yapılmasına im miktarda mika, hornblend ve pirok güvenlikkân sağlayan (havacılık binaları. güvenliği) / sen içeren, sert, kristal yapılı, taneli security (aviation security) granülometri / grading görünüşlü, asidik magmatik kayaç. - - - Sivil havacılığı, yasa dışı müdahale- Kum, çakıl, kırmataş gibi yapı mal eylemlerden korumayı öngören ön zemelerinin elek analizleri sonucun lemler ile insan ve araç-gereç kay granülometri eğrisi / grain size / secu- da tane dağılımlarının belirlenmesi. naklarınıngüvenlik alarm birleşimi. durumu curve rity alert phase - - - Kum, çakıl, kırmataş gibi yapı mal MSHGP’nın 17. eki’nin 7. maddesinde zemelerinin elek analizleri sonucun belirtilen derecelendirmeleri gerek da tane dağılımlarının belirlenmesi güvenlik birimleri / security units grup / battery tiren hali. sonucunda çizilen grafiksel eğri. - - Hava meydanında güvenliği sağla Aynı topluluk üzerinde standardize makla doğrudan görevlendirilen bi gün / day / security equip- edilmiş testlerin bütünü. rimler.güvenlik cihazı ment - 00.01 UTC ile 24.00 UTC arasındaki güncel uçuş pozisyonu / current - süre. flight position Sivil Havacılık ve tesislerine yönelti lebilecek herhangi bir yasa dışı mü dahale amaçlı fiilin önlenmesi ya da- En son algılayıcı verilerini temel tespitinde tek olarak ya da sistemin alan x, y, z koordinatlarında uçuşun bir parçası olarak kullanılan ve kul güncel uçuş verisi / current flight security son pozisyonunu temsil eder. lanımıgüvenlik ihtisas denetçisi gerektiren / cihazlar. data auditor -

Son yapılan uçuş planı değişiklikleri Milli Sivil Havacılık Güvenliği Kali ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 182 HAVAYOLU terimleri

güvenlik yasak bölgesi güvenlik tahditli alan / security - restricted area te Kontrol Programında belirtilen - uyumluluk takip faaliyetlerini yü rütmek üzere görevlendirilen yetkili İstenilen rotanın havayolunun sağı güvenlik denetlemesi / security personel. güvenlikna ve soluna tatbikatı olan dikey / security mesafesi. audit exercise - - - MSHGP’nda yer alan hususların et Tam kapsamlı bir güvenlik tatbikatı, kinliğinin ve uygulanırlığının görül- farklı tür acil durumlarla baş ede mesi amacıyla kontrol edilmesi ve bilmek için bir muhtemel harekât- değerlendirilmesi işlemi olup, yetki security planının yeterliliğinin sağlanması- ligüvenlik otorite adına incelemesi yapılan /işlem. inspection amacıyla yasa dışı müdahale teş kil edecek bir eylemin senaryo da hilinde uygulanmasıdır. Kısmi bir- Detaylı olarak yapılacak bir çalışma- güvenlik tatbikatı ise, farklı tür acil ile daha önceden bildirmek koşulu durumlarla baş edebilmek için, ha berleşme sistemi gibi muhtemel ile hava meydanı, havayolu taşı- - yıcıları ve güvenlikle alakalı tüm harekât planının elemanları veya birimlerin yasa dışı müdahale ey unsurlarının yanıt verebilme yeter- liliğinin sağlanması amacıyla, yasa lemlerine karşı aldıkları güvenlik- tedbirlerinin etkinliğini görmek ve dışı müdahale teşkil edecek bir eyle güvenlik tehdit seviyesi durum mevcut gereklerin yerine getiril min senaryo edilmesidir. tablosu / security threat level state mesini sağlamak amacıyla yapılan table güvenlikişlem. komisyonu / security commission - MSHGP’nın 17. eki’nin 7. maddesinde Havagüvenlik meydanı kontrolü güvenlik / security komisyonu. check belirtilen güvenlik alarm durumla rının ilanında 9. maddede belirtilen tedbirler ile hava meydanı güvenlik Yasadışı eylem gerçekleştirmek alarm durumu planındaki tedbirleri için kullanılabilecek silah, patlayıcı gösterirgüvenlik tablo. testi / security test madde ve benzeri maddelerin tespit - edilmesigüvenlik için kurulu alınan / tedbirler.security board MSHGP’da yer alan hususların tama mının veya bir bölümünün yasa dışı güvenlikMilli Sivil Havacılık onaylı acente Güvenlik (kuru Kurulu.- müdahele teşkil edecek senaryo ve luş) / security approved agent sanalgüvenlik olaylarla yasak test bölgesi edilmesi / securityişlemi. forbidden zone - Hava kargosu taşımak için yetki belgesi almış olan kargo acenteları Güvenlik maksadıyla giriş ve çıkış- ile hava meydanı içi veya dışındaki ları yasaklanan veya kontrol altında kargo terminalleri, antrepo, depo, tutulan bina, tesis ve hava meydanı vb. yerleri kapsayan ifade. nın diğer bölümleri. 183 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ güvenlik yönetimi güvenlik yönetimi / security man- hafif agrega / lightweight aggre- agement gate - 3 -

Güvenlik hizmetleri ve mekanizma Birim ağırlığı 1200 kg/m ’ü aşma larının oluşturulması ve kontrolü,- yanhafta agrega. / week güvenlikle ilgili bilgilerin dağıtımı ve güvenlik olaylarının rapor edil hangar / hangar mesigyro’suz gibi fonksiyonlar. yaklaşma / no gyro app- Birbirini takip eden 7 gün. roach -

Hava meydanlarında uçakların ba Uçağın kontrolörün istediği rotada kım ve onarımlarının yapılması uçuşunu, gyro’sundaki sorundan- veya muhafaza edilmesi amacıyla dolayı tutturamayacağını ifade eder. kullanılan genellikle büyük yapılı Bu durumda kontrolör radarda uça harçbinalar. / mortar (mixture) ğı izleyerek “sağa/sola dön” veya “dönüşü durdur” ifadeleri ile uçağı - uygun rotaya oturtur. Mineral esaslı bir bağlayıcı, harç- kumu, su ve gerektiğinde katkı maddelerinin uygun oranlarda karışım ları ile oluşturulan bir yapı malze H hareketmesi. PAT(pist-apron-taksi haberleşme merkezi / com-centre yolu) sahası / movement area - (runway-apron-taxiway) - - Kendisine bağlı haberleşme istas- yonlarının mesaj trafiğini yönlen Hava araçları ve bunların faaliyetle- dirmekle sorumlu haberleşme mer ri ile ilgili araç ve gereçlerin hareket haberleşme yönetim birimi / kezi. ve park edilmesinde kullanılan as- communication management unit falt, beton ve toprak yapıdaki pist, apron ve taksi yolları ile yakın çev - hareketresi. sahası / movement area Hava-yer ya da diğer yer çalışma - ağları arasında bilgi transferine ola hacim modülü / bulk modulus nak sağlayan birim. Bir havaalanının, manevra sahasın dan ve apron(lar)dan oluşan, hava - Basınç yüklemesine maruz kalan araçlarının kalkışı, inişi ve taksi hareketeyapması için dayalı kullanılacak değerlendirme bölümü. bir malzemenin hacmindeki azalma ölçekleri / behaviour anchored hadiseyı tarif eden / incident elastik bir özellik. - rating scales - İşletme güvenliğini olumsuz etkileyen ya da etkileyebilecek, bir hava Özel yönleri temsil eden küme için aracının kullanılmasıyla ilişkili, ka de, hareketli yönlere odaklanma zadan (accident) farklı olarak ortaya performansı ölçümünde kullanılan çıkan durum. ölçekler. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 184 HAVAYOLU terimleri

hava – yer haberleşmesi hassas aletli yaklaşma usulü / hassas yaklaşmasız pist / non precision approach procedure precision approach runway - -

Operasyon kategorisine göre tanım ILS/MLS gibi hassas yaklaşma sey lanan minimaları ile hassas yatay ve hassas-kodrüsefer yardımcıları / precision olmayan -code pist. dikey yol gösterme/yardım imkanı - hassasveren aletli olmayan yaklaşma aletli usulü. yaklaşma usulü / non-precision approach Küresel konumlandırma (GPS) sis- procedure teminde Amerikan Ordusu’nun ve yetkilendirilmiş kullanıcıların kul hasta/engelli/yaşlılanımı için geçerli olan nakil kod. aracı / ambulift Yatay yol gösterme/yardım imkanı verip dikey yol gösterme/yardım imkanı vermeyen aletli yaklaşma Yolcu merdivenini kullanamayan usulü.hassas tesis / critical facility hareket kabiliyeti kısıtlı, hasta, yaşlı - ve engelli yolcuların uçaktan iniş ve Hasar gördüğünde hava meydanı uçağa binişi ile pat sahasında hava- fonksiyonlarının ciddi şekilde ak- aracı-terminal/terminal-hava aracı samasına yol açacak olan ve hava arasında nakli için kullanılan yük meydanı içinde veya hava meyda selme/alçalma özelliğine de sahip hat bakımı / line maintenance nıyla direkt bağlantılı bulunan tesis özel donanımlı araç. - hassasve yerler. yaklaşma / precision approach Hava aracının /hava aracı parçası- nın onaylanmış standartlara uygun olarak hangar gerektirmeyen ba Yerde kurulan elektronik cihazlarla - kım, onarım, parça değiştirme ve hassasdesteklenen yaklaşma aletli yaklaşma kategorisi sistemi. / precision approach category hasar giderme işlemlerinin yapıl hata / error - ması. - - Bir standart alet alçalma uygulama Ölçülen değer ile fiziksel değer ara sında uçak, 60 m (200 feet) karar yük sındakihatalı görüntü meydana / gelen false farklılık.plot sekliğinehassas yaklaşma kadar alçalabilmektedir. pisti / precision approach runway Uçağın gerçek pozisyonundan farklı hatalıbir pozisyonda iz / false radarda track görünmesi. Bknz. Aletli pist (instrument - hassasrunway) yaklaşma radarı / precision approach radar Radar sistemindeki teknik konular danhava kaynaklanan – yer haberleşmesi yanlışlık. / air– - ground communication Son yaklaşma hattı boyunca uçağın - teorik olarak belirlenmiş son yak laşma hattına göre yatay ve dikey Hava araçları ile uçaklarla yer istas yönde sapmaları ile pist eşiğine göre yonları veya merkezler arasındaki pozisyonunu belirleyen radar. iki yönlü haberleşme. 185 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ hava aracı hava aracı / aircraft hava aracı iletişim yöneltme ve raporlama sistemi / aircraft communications addressing and repor- Sabit yüzeyler üzerinde bir takım- ting system aerodinamik reaksiyonlarla havada tutunabilen, havadan ağır, motor gü - havacüyle işleyenaracı bakım araç. alanı / aircraft Radyo veya uydu vasıtasıyla hava maintenance area araçları ile yer istasyonları arasın- da kısa ve nispeten basit mesajların iletilmesini sağlayan dijital veri bağ Uçakların bakımı amacıyla hava- havalantı sistemi. aracı işleticisi / aircraft meydanı dahilinde tahsis olunmuş operator apronları, hangarları, bina ve atöl yeleri, araç park yerlerini ve bunlara bağlanan yolları da kapsayan tüm 2920 sayılı Kanun ile buna bağlı- yerhava saha aracı ve tesisleri. bakım lisansı / airc- Yönetmelik, Genelge ve Talimatlar raft maintenance licence çerçevesinde faaliyet gösteren, Ulaş tırma Bakanlığı tarafından onaylı geçerli ruhsat veya sertifikaya sahip İçeriğinde belirtilen herhangi bir- gerçek veya tüzel kişiler ile yabancı hava aracı temel kategori ve hava- sivil hava aracı siciline kayıtlı hava aracı tipi için, bilgi ve bakım dene araçlarını işleten gerçek veya tüzel yimi olarak bu yönetmeliğin gerek kişiler.hava aracı kategorisi / aircraft sinimlerini karşılayan personelin category havaniteliğini aracı gösteren bilgileri belge. / aircraft data Uçak, helikopter, planör ve serbest Uçak tanımlanması, uçak tipi, uçak balon gibi belirli temel özelliklere hava aracı çağrı adı / aircraft ekipmanları ile ilgili bilgiler. havagöre hava aracı aracının tanıtımı sınıflandırılması. / aircraft call-sign identification -

Hava-yer muhaberesinde hava ara Hava–yer haberleşmesinde bir hava- cının tanımlanması için kullanılan aracının çağrı sinyali veya yerde hava aracı güvenlik araması / isim. hava trafik hizmet haberleşmesi ya aircraft security search pan bir hava aracının tanımlanması - için belirlenmiş bir harf veya rakam havagrubu. aracı tipi / aircraft type Yasaklı maddelere karşı hava aracı nın iç ve dışının derinlemesine, çok - / ayrıntılıhava aracı aranması. güvenlik kontrolü Hava araçlarının uygun ICAO hava aircraft security check aracı tanıtıcısı ile ya da ICAO tanıtı - cılarının mevcut olmadığı yerlerde havaaçık lisanla aracı tanımlanması.yer kazası / aircraft Hava aracının, yolcuların erişebi- land collision lecekleri iç kısmının ve uçak altı - (hold) bölümünün şüpheli nesne - ler, silah, patlayıcı ve diğer tehlikeli Hava aracının uçuş harekâtı dışın maddelere karşı aranması. da bakım, onarım, arıza giderilme ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 186 HAVAYOLU terimleri

hava sahası yapısı

- - si, yerde çalıştırılması, yer araçları eden, yer cihazlarından bağımsız- veya insan gücü ile yer değiştirilme- olarak çalışan SSR transponder sin si esnasında araç çarpmaları veya- yallerinden yararlanan bir uçak sis yangın, tabi afetler ve diğer sebep temi.hava içeriği / air content lerle hasara uğraması veya arızalan - masıhava ile aracının sonuçlanan ATC olaylar. müsaadesi dışına çıkması / aircraft out of Betondaki kapalı agrega boşlukla ATC permission rı haricinde mevcut hava hacminin beton hacmine oranının yüzdesel - ifadesi.hava kargosu / air cargo Bir hava aracının kontrolü sağlayan- ATC ünitesinin veya hava trafik hiz metlerinin tanımladığı özel koşulla Havadan taşınan yükler, transit havara uymaması araç kazası durumu. / airplane accident mallar, kuryeler, posta malzemeleri, diplomatik posta, fabrika ürünleri, havayolcusuz personelini bagajlar ve ikaz cenazeler. yayını / - notice to airmen publication Uçuş harekâtı esnasında, kişilerin tali nedenlerle ve/veya kendi ken- - dini veya birbirlerini yaralamaları 28 günde bir yayınlanan, öncelikle veya uçuş ekibi ve yolcular için ayrı pilotlar için hazırlanmış, uçuş em lan yerler dışında saklanarak kaçak niyetini ilgilendiren güncel NOTAM seyahat edenlerin yaralanmaları - bilgilerini ve havacılık ile ilgili diğer hariç olmak üzere, hava aracı içinde - ilavehava bilgileri sahası içeren/ airspace yayınlar. veya hava aracından kopan parça- - larda dahil olmak üzere hava ara cının herhangi bir parçasının çarp Ölçülendirme parametreleri ile ta hava sahası kapasitesi / airspace masıyla veya hava basıncına maruz- nımlanmış hacimli bir alan. capacity kalmak suretiyle çok ağır derecede - yaralanması, motor ve aksesuar- larda meydana gelen arıza ve hafif - Uçaklar arasındaki ayırma minima hasarlar hariç olmak üzere hava ara ları ve emniyet standartları, saha cının fiziksel yapısının veya perfor seyrüseferi direkt rotaları ve diğer mansının ve uçuş karakteristiğinin - faktörler göz ardı edilmeden, hava menfi yönde etkilendiği ve bunların - trafik kontrol sektörlerindeki trafik değiştirilmesi veya tamirini gerek artışhava kapasitesinin sahası sorumluluk belirlenmesi. bölgesi tirecek derecede hasar ve arızalan- / air space responsibility zone ması, hava aracının kaybolması veya - enkaza ulaşılamayacak bir yere düş havamesi ile çarpışmalarından sonuçlanan olaylar. korun- Teknik ekipmanların kullanımı sa ma sistemi / airborne collision yesinde, havacılıkla ilgili hizmet avoidance system sağlanabilecekhava sahası yapısı hava sahası. / airspace structure

Pilotlara, transponderle donatılmış uçaklarla olası bir çarpışmayı ikaz Uçuşun belli bir aşamasında, uçuş 187 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ hava savunma teşhis bölgesi - emniyetinin sağlanması amacıyla netimi) şartlarının koordine edil- hava savunma teşhis bölgesi / tasarlanan hava sahası bölümü. mesi amacıyla, dünya belirli sayıda- air defence identification zone ICAO hava seyrüsefer bölgesine ay- rılmıştır. Bu bölgeler kendi içlerin - deki özel durumlar (trafik yoğun Ulusal güvenlik amacıyla; uçakların - luğu, sosyo-ekonomik, teknolojik kontrolü, teşhis ve tanımlama ya faktörler vb.) göz önüne alınarak pılabilmesi için belirlenmiş, yeryü sınıflandırılmıştır.hava sürükleyici / air entrainer- zünden yukarı doğru uzanan hava air entraining sahasıhava seyrüsefer bölümü. üniteleri / air navigation facilities - Beton içinde çok küçük boyutlu ve - eşit dağılan hava kabarcıkları oluş Hava seyrüsefer amaçlı kullanılan;- - iniş sahası, ışıklar, meteoroloji ekip turarak betonun geçirimsizliğini ve dona karşı direncini ve işlenebilirli manları, muhabere cihazları, elek hava tahmini / weather/meteoro- trikhava / elektronikseyrüsefer bütün hizmet donanımlar. sağlayı- ğini artıran katkı malzemesi. cı / air navigation service provider logical forecast -

Hava seyrüsefer hizmetlerini sağ Belirli bir zaman ya da süre için ve- lamaktan sorumlu kamu kuruluşu belirli bir bölge ya da hava sahası DHMİhava seyrüseferGenel Müdürlüğüdür. hizmeti / air bölümü içinde beklenen meteorolo navigation service jikhava koşulları taksi /içeren air taxi rapor. /hover taxi

- Uluslararası hava seyrüseferinin- Bir helikopterin yerden yaklaşık 100 feet yüksekliğe kadar gerçekleşen emniyet, düzenlilik ve etkinlik konu hava tarafı / airside larında sağladığı hizmeti tanımla uçuşu. - makhava için seyrüsefer kullanılan hizmetleri genel bir terim. için belirlenmiş yöntemler / procedures for air navigation services Hava meydanında, pistleri, taksi yol- larını, apronları ve bunlara bitişik- - sahaları ve belirli durumlarda doğ ICAO tarafından belirlenmiş hava rudan uçuş faaliyeti amacıyla kulla- trafik hizmetleri konusunda yayın nılan bina ve yapıları veya bunların havalanmış seyrüsefer yöntemler. komisyonu / air bazı kısımları ve bu bölümlerin hep navigation commission havasine girişin trafiği kontrollü / air traffic olduğu yerler. - - Prensip olarak hava seyrüseferin- Bir meydanın manevra sahasında de uluslararası standardizasyonun hareket eden hava araçları ile uçuş / air sağlanması amacıyla kendi sorumlu havataki hava trafik araçların akış yönetimi tamamı. traffic flow management luğundahava seyrüsefer çalışmalar planı yapan / komisyon.air navigation plan - - Emniyetli, düzenli ve hızlı bir hava Uluslararası ATM(Hava Trafik Yö trafik akışına katkı sağlamak ama ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 188 HAVAYOLU terimleri

hava trafik kontrol hava trafik hizmeti / air traffic service cıyla mümkün olduğu ölçüde ATC- kapasitesinden yararlanarak, trafik sayısının ilgili ATS otoritesince bil Uçuş bilgi hizmeti, ikaz hizmeti, dirilen kapasitelerle uygunluğunun hava trafik tavsiye hizmeti ve hava hava trafik akış yönetimi mer- sağlanması amacıyla verilen hizmet. trafik kontrol hizmeti (saha kontrol kezi / air traffic flow management - hizmeti, yaklaşma kontrol hizmeti, centre meydan kontrol hizmeti) için kulla - havanılan geneltrafik bir hizmetleri terim. haberleş- mesi / air traffic services communi- ATC sistemlerinin yeterliliği ve ha cation vaalanı kapasitelerine uygun olarak, - trafik akışının belirlenen saha ve - zamanlarda idaresinin sağlandığı Uçuş emniyetini etkileyebilecek fak hava trafik emniyeti elektronik merkez. törlerin, meteorolojik bilgilerin, po personeli / air traffic safety elec- havazisyon trafik raporlarının hizmetleri iletilmesi. hava sa- tronics personnel haları / air traffic services airspace - - Hava trafik yönetimi dahilinde bu- Alfabetik sıraya göre düzenlenmiş, lunan haberleşme, seyrüsefer, radar- içerisinde özellikli uçuşların operas ve bilgi işlem sistemlerinin çalıştı- yon yapabildiği, özellikli hava trafik rılması ve bakımından sorumlu ola hizmetlerinin ve uçuş kurallarının rak lisanslı ve bu lisansa işlenmiş de uygulandığı hudutları belirlenmiş rece veya derecelere verdiği yetkiler hava sahaları. trafik hizmetleri rapor dahilinde doğrudan hizmet veren ofisi / air traffic services reporting personel. office -

Hava trafik hizmetleri ile ilgili ra porlarla uçuş öncesi yayınlanan planları almak üzere tesis edilmiş havaünite. trafik hizmetleri ünitesi / air traffic services unit - - Hava trafik kontrol ünitesi, uçuş bil- hava trafik hizmet yolu / air gi merkezi veya hava trafik hizmet traffic service route leri rapor ofisi hizmetlerinin verildi - ğihava birim. trafik kontrol / air traffic control İçinde, hava trafik hizmetinin sağlan - dığı, trafiğin akışı için dizayn edilmiş - havayolu, tavsiyeli yol, kontrollü/ Hava trafiğine hızlı, emniyetli ve dü kontrolsüz yol, geliş/gidiş yolları vb. zenli bir akış sağlamak için ilgili oto kategorilere ayrılan yollar. rite tarafından verilen hizmet. 189 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ hava trafik kontrol hizmeti hava trafik kontrol hizmeti / air İngilizce yeterlilik testi / pro- traffic control service ficiency test in english language for - ATCOS

Hava araçları ile hava araçları ara- - sında, manevra sahasında hava Hava trafik kontrolörlerinin, ICAO araçları ile manialar arasında çar standartlarına uygun olarak İngi pışmaları önlemek, hızlı ve düzenli lizce yeterliliklerini tespit amacıyla bir trafik akışı sağlayarak muhafaza havatasarlanmış trafik test. kontrolörü / air traf- etmekhava trafik amacıyla kontrol verilen merkezi hizmet. / air fic controller traffic control centre - Hava trafik kontrolör lisansına haiz Coğrafi olarak ayrılmış bölgelerde, ve bu lisansa hizmet sağlayıcı kuru- hava trafik kontrol hizmeti veren luş tarafından işlenmiş derece veya- havaünite. trafik kontrol müsaadesi / derecelerin verdiği yetkiler dahilin air traffic control clearance de doğrudan hava trafik kontrol hiz - metihava veren trafik kişi. kontrolörü eğitimi- nin temel içeriği / common core Bir hava trafik kontrol ünitesi tara content of at ATCO training fından hava araçlarının belirlenmiş hava trafik kontrol sistemleri- özel durumları için verilen onay. - nin bütünleşmesi / integration of Avrupa Sivil Havacılık Konferansı ATC systems Sahası için yaratılan bu projeler; eği tim örnekleri, testler ve performans havakonularını trafik içermektedir. kontrolörü lisansı / Hava trafik kontrol sistemlerinden air traffic controller license üst düzey yarar sağlamak için tüm- - meydan ve havalimanlarında aynı tip - seyrüsefer yardımcı cihazı ve elek Temel hava trafik eğitimini tamam hava trafik kontrol talepleri / tronik altyapısının kullanılması. layan bir aday hava trafik kontro air traffic control requests - - lörünün yeterlilik düzeyini tespit- etmek amacıyla yapılan sınav sonu cunda başarılı olanlara verilen ye Pilotun, hava trafik kontrol ünite hava trafik kontrolü radar sinden uçağın seyrüseferi ile ilgili terlilik belgesi. hava trafik kontrol talimatları / bikın sistemi / air traffic control talepleri. air traffic control instructions radar beacon system - - Pilota kontrolör tarafından uygula Sorgulama metodu ile çalışan (alıcı/ hava trafik kontrol ünitesi / air ması için verilen talimatlar. verici ve transponder olması gere traffic control unit havakir) gözlem trafik radar kontrolünün sistemi. kar- maşıklığı / air traffic control com- plexity Saha kontrol merkezi, yaklaşma kontrol ünitesi ve meydan kontrol hava trafik kontrolörleri için - kulesi için kullanılan genel bir terim. Hava trafiğindeki yoğunluk veya hava sahası karmaşıklığı sebebiy ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 190 HAVAYOLU terimleri

havaalanı havayolu / airway le hava trafiğinin kontrol yükünün artması.hava trafik kontrolünün ko- Koridor formatında oluşturulmuş ordinasyonu / air traffic control kontrollü saha veya bu sahanın bir / air coordination bölümü.havayolu işletme ruhsatı - operator certificate

ATC üniteleri, kontrolörler veya ilgi li otorite arasında koordinasyonun Havayolu işletmecilerine ticari uçuş / air havasağlanması. trafik tavsiye hizmeti yapabilmeleri için SHGM tarafından airway traffic advisory service verilenhavayolu belge. konşimentosu / bill

Uçuşun ve uçağın manevralarının- emniyetli bir şekilde yapılabilmesi Bir noktadan başka bir noktaya hava için pilota verilen tavsiye/ bilgi hiz taşıması ile gönderilen kargoyu ve- / air traffic havameti. trafik yönetimi bu kargonun taşıyıcı, gönderici ve management alıcısını, hangi şartlarda bu kargo- - nun taşındığını, taşıma değerini; değerli kargo, canlı hayvan, cena Operasyonların tüm safhaları sı ze, tehlikeli madde veya bozulabilir rasında, uçakların güvenli ve etkin - kargonun taşıma şeklini; işgal ettiği hareketlerini sağlamak için gerekli hacim ve ağırlığını belirleyen, dü olan fonksiyonlarının (hava trafik havayoluzenleyen bir taşıyıcısı hava taşıma / air senedi. carrier hizmetleri, hava sahası yönetimi ve - hava trafik akışı yönetimi) bir araya hava trafik yönetimi radar ta- gelmesi. Yerli ve yabancı tescilli tüm hava ta kip ve sunucu sistemi / air traffic havaalanışıyıcıları. / airport/aerodrome management radar tracker and server system - - Bütünü ya da bir bölümü içinde hava araçlarının; iniş, kalkış ve yer ha Eurocontrolün özel sektöre geliştir reketlerini gerçekleştirebilmeleri- diği radar data işleme sistemi (HW- / air transit için karada veya suda oluşturulmuş, SW).hava transit rotası route (bina, tesis ve teçhizatla donatıl - mış), tanımlanmış saha.

Helikopterlerin havadaki transit ha reketi için oluşturulmuş, yüzeydeki / air- belirlihava yer bir yol.haberleşmesi ground communication - - Hava araçları ile yer yüzeyinde bulu nan istasyonlar ya da merkezler ara sındaki iki yönlü haberleşme.

191 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ havaalanı aydınlatması havaalanı aydınlatması / airport - lighting - kamu kurum ve kuruluşları ile ger çekhavaalanı ve özel tüzelkapasitesi kişiler. / airport capacity Bir hava alanına yerleştirilmiş, fark - havaalanılı aydınlatma bikını sistemlerinin / aerodrome tümü. beacon - Havaalanı işleticileri tarafından, be lirlenmiş bir zaman dilimi içerisinde- Bir meydanın yerinin havadan görü hizmet verilebilecek uçak sayısının, lebilmesi amacıyla kulenin üzerine teknik altyapı ve pist kapasitesi fak havaalanı kareli haritası / air- tesis edilmiş, her yöne ışık verebilen törleri esas alınarak belirlenmesi. port grid map havaalanılamba. gözlem radarı / airport surveillance radar - - Havaalanı, referans noktası merkez 10 NM yarıçaplı (18 km) bir alan içe olmak üzere 8 km yarıçaplı alan risinde iniş, kalkış ve geçiş bölgesin içinde yangın söndürme araçlarının- deki uçaklara operasyonel hizmet herhangi bir noktaya kısa sürede- havaalanıvermek için güvenlikkullanılan alarm radar. du- ulaşmasını sağlamak için, numara rumu planı / airport security alert landırılıp havaalanının karelere ay phase plan rılmışhavaalanı haritası. kullanıcıları / airport users - MSHGP’nın 17. eki doğrultusunda - Mülki İdare Amirliğince hazırlan Hizmet üretmek için havaalanı tesis havaalanıması gereken güvenlik plan. planları / ve kolaylıkları ile altyapısını kulla airport security plans nan kamu kurum ve kuruluşları ile havaalanıgerçek ve özel rakımı tüzel kişiler./ aerodrome elevation - Hava meydanında kullanılan, hava meydanı güvenlik programı, acil du rum planı, muhtemel harekât tarzı İniş alanının en yüksek noktasının rakımı.havaalanı referans noktası / planı, havacılık işletmeleri güvenlik aerodrome reference point planları.havaalanı güvenlik programı / airport security programme - - Bir havaalanının tayin edilmiş coğ rafihavaalanı konumu. sertifikası / aerodrome Havaalanı sınırları içerisinde, sü certificate rekli, yeterli ve istenilen seviyede- güvenliğin sağlanabilmesi amacıyla, mevcut personel, araç, gereç ve teç- Bir havaalanının işletimi için ilgili- hizatın sağlanmasını belirleyen ve otorite tarafından geçerli mevzuat bu konudaki tüm faaliyetlerin akışı çerçevesinde düzenlenen bir serti nıhavaalanı düzenleyen işletmecisi talimat. / airport havaalanıfika. tanıtma levhası / operator aerodrome identification sign -

Havaalanı işletiminden sorumlu Havaalanının havadan tanınması ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 192 HAVAYOLU terimleri

havacılık bilgi yayını - na yardımcı olacak, bir havaalanına kamu kurum ve kuruluşları ile ger yerleştirilenhavaalanı terminal bir levha. işletme çekhavaalanı/hava ve özel tüzel kişiler. trafik sistem- ruhsatı / airport terminal operation leri ara birimi / airport/air traffic permit systems interface - - - SHGM tarafından havaalanı termi ECAC’in havaalanları stratejisi he nellerinin açılıp faaliyet gösterebil deflerine ulaşmak için uyguladığı / airport havacılara duyuru / notice to havaalanımesi için verilen terminali izin. bir program. terminal airmen - - Uçağın geliş ve gidiş hizmetleri için Herhangi bir havacılık hizmeti, ko- / airport traffic havaalanıkullanılan tüm trafiği binalar. laylığı, uygulamaları ve tehlike du rumlarının oluşması veya değişme / aerona- havacılıksiyle ilgili bilgileri bilgi hizmeti içeren bilgi notu. Havaalanı trafiği aşağıdakilerin bir utical ınformation service veya ikisini kapsar; - A) Uçak hareketleri. - B) Havaalanına gelen ya da havaala Hava seyrüseferinin güvenilirliği, nından giden yolcular ve yük (kargo, etkinliği ve düzenli akışı konuların / havacılık iletişim ağı / aeronau- havaalanıposta,bagaj). trafik yoğunluğu daki bilgilerin toplandığı ünite. aerodrome traffic density tical telecommunication network

A) Hafif: Trafiğin en yoğun olduğu Havacılık haberleşmelerinin iletişim saatlik ortalama hareket sayısının- ağı üzerinden internet aracılığıyla pist başına 15’den fazla olmadığı- havacılıkyapılması. bikını / aeronautical veya tipik olarak 20 toplam havaa beacon lanı hareketinden az olduğu durum - larda. B) Orta: Trafiğin en yoğun olduğu Yer yüzünde belirli bir noktayı işa saatlik ortalama hareket sayısının ret etmek üzere, sürekli veya fasılalı pist başına sırasına göre 16 ile 25 olarak, tüm azimutlarda görülebilen arasında olduğu veya tipik olarak birhavacılık havacılık bilgi yer genelgeleriışığı. / aeronautical information circular 20 ile 35 toplam havaalanı hareketi olduğu durumlarda. C) Şiddetli: Trafiğin en yoğun olduğu - Bir NOTAM özelliği taşımayan ya da saatlik ortalama hareket sayısının AIP’ye alınacak özelliği olmayan, an pist başına sırasına göre 26 veya cak hava seyrüseferi uçuş emniyeti, daha fazla olduğu veya tipik olarak teknik, idari ve hukuki konulardan 35 toplam havaalanı hareketinden / airport oluşanhavacılık bilgileri bilgi içeren yayını uyarı / aeronau- yayınları. havaalanıfazla olduğu yapımcısı durumlarda. constructor tical information publication

Havaalanı yapımından sorumlu Bir devlet ya da onun yetkilendirdiği 193 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ havacılık bilgisi

kuruluş tarafından yayınlanan ve o ruluşların görev şeklini belirlemek ülkedeki hava seyrüseferi ile ilgili havacılıkamacıyla hazırlanan mesaj işleme plan. sistemi bilgilerihavacılık içeren bilgisi yayın. / aeronautical / aeronautical message handling information system

- Havacılık verilerinin birleştirilmesi, X.400 Tabanlı IP Protokolüne bağlı ayrıştırılması ve formatlanmasın yeni haberleşme sistemi olup, Hava danhavacılık ortaya emniyetiçıkan bilgiler. / aviation trafik mesajlarının alışverişinde- safety üye ülkelerin uluslararası COM-- - CENTRE’leri (Haberleşme Merkez leri) arasında AMHS ve TCP-IP kul - havacılık mobil uydu (rota) hiz- Yerdeki ve havadaki trafiklerin gü lanımı. meti / aeronautical mobile satellite venilirliliğini sağlamak için yayın (route) service havacılıklanmış tüm haberleşme uygulamalar. istasyonu / aeronautical telecommunication ® station AMS S iletişim imkanlarıyla uçuş güvenliğinin ve düzenli akışının Havacılık haberleşme hizmetinde sağlanmasına yönelik kurulması havacılık sabit haberleşme ser- kullanılanhavacılık istasyon.haritası / aeronautical planlanan gelişmiş bir hizmet. chart visi / aeronautical fixed communication service - Havacılık amaçlı kullanılan; hava sahasını, havayollarını, havaalan Uluslararası havacılık haberleşme larını, seyrüsefer yardımcılarını, sistemi içinde, noktadan-noktaya tehlikeli/yasak tahditli sahaları vb. (yerden-yere) yapılan haberleşme havacılık sabit iletişim ağı / havacılıkgösteren havacılık işletmesi haritası. / airline op- hizmeti. erator aeronautical fixed telecommunica- - tion network - Bir hava aracı işletmesiyle (etkinli- ği) uğraşan ya da uğraşmayı kabul Dünya çapında, havacılık sabit dev eden kişi, örgüt ya da ticari kuru- releri aracılığıyla, tüm havacılık ve- luş. Ticari amaçla ücret karşılığında uçuş emniyet mesajlarının güvenli, hızlı olarak alınıp, gönderildiği ha hava araçlarıyla yolcu ve yük taşı havacılık veri bütünlüğü / aero- havacılıkyan gerçek işletmesi/işletmecive tüzel kişiler. berleşme şebekeleri. güvenlik planı / administrator nautical data integrity security plan - - Veri çıkışında veya onaylı düzeltme - - Hava Meydanı Güvenlik Progra- lerinde, bir havacılık verisi ile o ve rinin kalite derecesinin kaybedilme mı’nda, havacılık işletmelerine gü- venlikle ilgili verilen sorumluluğun mesi ya da değiştirilmemesi garanti yerine getirilebilmesi için bu ku altına alınan veri bütünlük derecesi.

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 194 HAVAYOLU terimleri

havayolu operasyonel haberleşmesi havacılık verisi / aeronautical havada yakıt ikmali / aerial re- data fuelling

- İletişim, yorumlama ve işlenmeye- Havada uçuş esnasında, bir uçaktan uygun tarzda biçimlendirilmiş hava havadadiğerine yapılan yakıt çalışma ikmali. / aerial work havacılıklacılık olguları (durumları),ilgili bilgilerin kavramla dü- rı veya talimatları. - zenlenmesi ve kontrolü / aeronautical information regulation and Uçuş esnasında fotoğraf çekimi, göz control lem, araştırma, keşif, reklam vb. özel havalandırmabir takım faaliyetlerde aracı /bulunulması. air conditi- - on unit Hava sahası sınırları, ATS yolları ve - uygulamaları, radyo seyrüsefer yar - dımcıları ve haberleşme üniteleri,- Uçaklara klima hizmetinde kullanı meteoroloji üniteleri, pistlerle ilgili lan havayı vermek üzere imal edil havalimanı / airport değişiklikleri konularındaki bilgile miş özel donanımlı araç. havacılıklari kapsayan ve ilgili bunları idari özel haberleş başlıklar- altında toplayan düzenleme sistemi. - me / aeronautical administrative Uluslararası hava trafiği, geliş ve communication gidişlerine hizmet vermek ama - cıyla tesis edilmiş olup, gümrük, göçmenlik, halk sağlığı, hayvan ve- Uçuşların veya nakliye hizmetleri- bitki karantina işlemleri ve benzeri- nin operasyonel durumlarda bağlı işlemlerin bünyesinde vakit kaybe bulundukları kurumlar ile iletişim dilmeksizin yürütüldüğü hava mey lerinin sağlanmasında kullanılan danı.hava sahasının esnek kullanımı havadahaberleşme. doldurulmuş uçuş planı / flexible use of airspace / airfiled flight plan

- Hava sahasının yalnız askeri veya Kalkıştan sonra uçuş esnasında, sivil amaçlar için değil, kullanıcının ATU (Hava Trafik Ünitesi) ile koor belirleyici olması temel prensibine havada uydu haberleşmesi / dine edilerek doldurulan uçuş planı. uygunhava-yer hale kontrol getirilmesi. radyo istasyo- airborne satellite communication nu / air-ground control radio station - -

Yakın gelecekte öncelikle yaygınlaş Belirlenmiş bir alanda bir hava ara ması düşünülen, uydu aracılığıyla cının operasyonu ve kontrolüne ait- haberleşmeyi sağlayan yer-hava haberleşmenin gerçekleştirilmesi haberleşmesinde yüksek kalite ve için tesis edilmiş havacılık haberleş havayolu operasyonel haberleş- havadageniş menzil yakıt sağlayabilecek boşaltma / fuelsistem. me istasyonu. dumping mesi / airline operational communication

İniş için tehlike teşkil edebilecek fazla yakıtın boşaltılması. Gelecekte ISO (Uluslararası Standart

195 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ hazır beton -

Organizasyonu) OSI (Açık Sistem li bir yüksekliğe ulaşabileceği elve Bağlantısı) modelinin esas alınarak,- rişli bir alan olarak seçilmiş ve/veya hava-yer, yer-yer bilgi sistemleri link hazırlanmış, yerde veya su üzerinde hatları üzerinden bir arada düşünü bulunanhelikopter tanımlanmış hava taksi bir yolu alan. / lerekhazır sağlanacak beton / ready haberleşme. mixed concrete helicopter air taxiway - - - Bilgisayar kontrolüyle istenilen Helikopterlerin havada taksi yapma oranlarda bir araya getirilen mal ları için oluşturulmuş yüzey üzerin helikopter yer taksi yolu / heli- zemelerin, beton santralinde veya- de belirli bir yol. mikserde karıştırılmasıyla üretilen copter ground taxiway ve tüketiciye taze beton olarak tes - hedeflim edilen / target beton. - Tekerlekli iniş takımına sahip he likopterlerin yerdeki hareketi için Zaman ve pozisyonla ilgili radar he helipedöngörülmüş (küçük yer, taksi heliport) yolu. / he- helidekdefleri ve / bilgilerin helideck bileşimi. lipad

Petrol veya gazın işletilmesi için- Helikopterleri kullanan pilotların- kullanılan bir işletme veya üretim aletsiz ve görerek uçuş kuralları platformu gibi bir denizde açıkta bu (VFR) dahilinde iniş-kalkış yapabil lunan bir yapı üzerinde bulunan bir dikleri, basit teknik yapılar dışında helikopterheliport. / helicopter önemli üstyapı tesisleri bulunmayan heliportheliport. / heliport Belli bir piste ihtiyaç duymaksızın karada ve denizde bir noktaya inen Helikopterlerin iniş, kalkış ve yer ve kalkan, motor gücü ile seyreden, hareketlerini tamamen veya kısmen / heliport havadan ağır hava aracı. yapabilmelerineheliport işletmecisi elverişli alan. operator

Heliport işletiminden sorumlu ve heliport işletme ruhsatına sahip kamu kurum ve kuruluşları ile özel / heliport con- heliporttüzel kişiler. yapımcısı structor

Heliport yapımından sorumlu kamu / helicop- kurum ve kuruluşları ile özel tüzel helikopter aşma sahası hesaplanmış iniş zamanı / calcu- ter clearway kişiler. lated landing time

- Performans sınıfı 1’de işletilen bir Bir uçağın hesaplanmış geçici ya da helikopterin üzerinde hızlanıp belir gerçek iniş zamanı. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 196 HAVAYOLU terimleri

ICAO ülkeleri arasındaki ortak veri şebekesi hız ayarlaması / speed adjustment - rüten DHMİ arasındaki ilişkileri Uçaklar arasında gerekli ayırmanın ve karşılıklı hak ve yükümlülükle sağlanabilmesi amacına yönelik, ri ile Havaalanları Yer Hizmetleri pilotlardan uçağın hızını belirli bir Yönetmeliği’nde (SHY-22) belirlenen değere ayarlamasını isteyen bir ATC kurallara aykırı davranışların cezai velocity error hız(Hava hatası Trafik / Kontrol) usulü. müeyyidelerini düzenleyen standart homingsözleşme. / homing - Bir hedefin gerçek yer hızı ile izleyici - tarafından hesaplanan yer hızı ara Bir uçağın herhangi bir seyrüsefer hızlanma ölçüsü / accelerometer sındaki farklılık. yardımcı cihazına rüzgar düzeltme hususisi yapmaksızın pilot / privateuçması. pilot Uzunlamasına-yanlamasına-dikey (üç boyutlu) olarak hız ölçülmesinde / rapid exit Ücret karşılığı yapılan uçuşlarda hızlıkullanılan çıkış cihaz. taksi yolu taxiway hava aracı kullanması yasaklanmış olanhüzme lisansa genişliği sahip bir/ beam pilot. width - - İnen uçakların, piste dar bir açıyla Bir antenin ana radyo dalgasının ya bağlanan ve diğer çıkış taksi yol rım güç noktalarında belirlenen açı larında yapılandan daha yüksek genişlemesi. hızlarla dönüş yapmasını sağlayan, böylece pistin işgal süresini azaltan / hydrometer taksihidrometre yolu. analizi analysis I Küresel danelerin bir sıvı içerisinde ICAO bölgesi / ICAO region çökelme hızı ile çapları arasındaki ilişkiyi veren stoke kanuna dayanır ve 200 no’lu elekten geçen danelerin ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık- dağılımını yani silt ve kil yüzdesini Örgütü) anlaşmasını imzalayarak- tespithigh loader etmek içinaracı kullanılır. / high loader ulusal ve uluslararası hava sahala - rında hava seyrüsefer hizmeti sağla yanICAO devletleri ülkeleri içeren arasındaki bölge. ortak Özellikle palet ve konteynerın uçak- veri şebekesi / common ICAO data lara yüklenmesi ve indirilmesinde interchange network kullanılan yükselip/alçalma ve yük - lere hareket verebilme özellikleri ile - donatılmışHizmet Sözleşmesi araç. / Service Agree- Hava ulaşımında esas unsuru oluş ment turan Havacılık Uçuş Emniyet Me- - sajlarının Yol Rehberi’ne (Routing- Table) göre yurt içindeki Hava Li Havaalanlarında yer hizmeti ya- manları/meydanlarına ve yurt dı- pan yer hizmetleri kuruluşları ile şındaki AFTN merkezlerine daha havaalanlarının işletmeciliğini yü hızlı ve kayıpsız olarak gönderilebil

197 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ ICAO yer gösterge kodu - İ mesi için ICAO üyesi ülkeler arasın iç hat uçuş(lar) / domestic flight(s) da kurulmuş olan 9600 Bps hızında X.25 paket anahtarlamalı iletişim - protokolünü kullanan haberleşme Zorunlu inişler dışında, ülke sınır şebekesi.ICAO yer gösterge kodu / ICAO airport code/location indicator ları içindeki havaalanları arasında yapılaniç marker seferler. / inner marker - ICAO dokümanı 7910’da tanımlanan kurallara göre belirlenen ve sabit ILS (CAT II) hassas yaklaşma ile kul havacılık istasyonuna verilen dört lanılan, orta marker ve ILS pistinin harfli kod grubu. (8 harften oluşan sonu arasına yerleştirilen, saniyede- AFTN adreslerinin ilk 4 harfini ICAO 6 nokta vuruşu yapmaya ayarlanan IFRkodu şartlar oluşturur.) / IFR conditions yayılım paterni yayarak pilotu gör- sel ve işitsel olarak, normalde teker- koyma noktasından 100 feet yuka VFR uçuş için gerekli minimumların rıda da dizayn edilen karar yüksek IFR uçak / IFR aircraft altındaki hava durumu şartları. liğinde olduğu hakkında uyaran bir iglomarker / igloo vericisi. - Aletli uçuş kurallarına göre uçan IFR uçuş / IFR flight uçak. İçine yük konularak uçağa yerleş - tirilen altsız, fiberglas, metal veya- Aletli uçuş kurallarına göre icra edi uygun başka bir maddeden yapılmış inflight şirketi / inflight company esnek olmayan dipsiz bir hücre/teç len uçuş. ikaz hizmeti / alerting service - hizat.

Uçak içi gümrüğe tâbi malzeme satı Arama kurtarmaya ihtiyaç duyan şınıışık gerçekleştiren başarısızlığı şirket./ light failure - - hava araçlarının bilgisini fiili olarak- bu işlemi gerçekleştirecek kuruluş Hüzmenin yükseklik açısı kullanıla lara iletmek ve gerektiğinde yardım - iki kere / words twice rak belirlenmiş ortalama şiddetinin cı olmak amacıyla sağlanan hizmet. hüzme şaşması ve dağılım düşme- sinin herhangi bir sebeple, yeni bir - A. İstek olarak: “iletişim kötü. Lütfen ışığın belirlenmiş ortalama şiddeti - her freyzi iki defa söyleyin.” ne göre %50 oranında düşük perfor B. Bilgi olarak: “iletişim çok kötü ol manstaışıklandırma olması. sistemi güvenilir- liği / lighting system reliability duğundan bu mesajdaki her ifade iki ikilidefa söylenecektir.”faz değiştirme anahtarı / - binary phase shift keying - Tesisatın tamamının belirlenen tole ranslar dahilinde çalıştığı ve siste Kullanımı ile 0’dan 1’e ya da 1’den 0’a min işlevsel bakımdan kullanılabilir dijital kod değişimlerinde, taşıyıcı olduğu olasılık. faz değiştirilen teknik.

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 198 HAVAYOLU terimleri

ilave ekip ikili ikincil gözetim radar kap- ikram ürünleri / catering prod- samı / duplicated secondary surveil- ucts lance radar coverage - - - Yetkili bir kuruluş tarafından uçak Birbirinden bağımsız çalışan iki- larda yolculara sunulmak üzere ha tane ikincil gözetim radar kaynağın ilanzırlanan edilmiş yiyecek kapasite ve içecekler. / declared dan alınan radar bilgilerinin kulla capacity / secondary nıldığıikincil sistem. gözetim radarı - surveillance radar Meteorolojik koşullar, kontrol saha - sı ya da ATC sektör yapısı, personel- 1090 MH frekansında yayın yapan ve cihaz yeterliliği, sorumluk sahibi- bir sorgulayıcı tarafından gönde olduğu hava sahasında bir kontrolö rilen sinyallerin, uçakta bulunan- rün iş yükünü etkileyecek diğer fak transponder 1030 MH frekansında- törler de göz önüne alınarak, hava cevap sinyali olarak geri gönderil sahasının bir bölümü için belirli bir- mesi, bu cevap sinyalinin çözümlen zaman dilimi içindeki uçak sayısı mesi ile hedefin kimlik, irtifa ve yön olarak dile getirilen bir ATC sistemi bilgilerinin tespit edildiği bir radar ikram malzemeleri (hizmet nin ya da onun bir alt sisteminin ya- sistemi. da normal operasyonlar süresince stokları) / catering supplies bir hava aracına sağlanan hizmet ye - ilanterliliği edilmiş ölçüsü/kabiliyeti. mesafeler / declared distances İkram tedarikleri tanımına girme yen ve yolcu servisinde kullanılan gazete, dergi, kulaklık, ses ve video A) Mevcut kalkış koşu mesafesi- kasetleri, yastıklar ve battaniyeler (TORA). Kalkış halindeki bir uçağın ikram servis hizmeti / catering gibi kalemler. yerdeki koşusu için mevcut ve elve delivery service rişli beyan edilen pist uzunluğu. - B) Mevcut kalkış mesafesi (TODA). - Havaalanı sınırları içerisinde veya Kalkış koşusu için mevcut pist uzun luğu artı, varsa, aşma sahasının dışında sadece uçak yolcularına yö- - uzunluğu. nelik olarak üretilmiş olan ikram- ürünlerinin, özel olarak dizayn edil C) Mevcut hızlanma–durma mesafe miş ikram yükleme araçları ile uça si (ASDA). Kalkış koşusu için mevcut ğa kadar taşınması ve yüklenmesi pistin uzunluğu artı, varsa, durma işlemi.ikram üretim / catering produc- uzantısının uzunluğu. tion D) Mevcut iniş mesafesi (LDA). İniş yapan bir uçağın yerdeki koşusu için mevcut ve elverişli beyan edilen pist Havaalanı sınırları içerisinde veya uzunluğu.ilave ekip / additional crew dışında ikram üretim izni bulunan- kuruluşlar tarafından sadece uçak- yolcularına yönelik olarak hazırla Bir hava aracının uçuş harekâtı için- nan yiyecek-içecek ürünlerinin ha gerekli olan asgari sayıdaki kokpit zırlanması. ekibinden fazla sayıda olan ve gerek 199 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ ilave tam ekip ilk uçuş planı işlemi / initial flight plan processing tiğinde herhangi bir kokpit ekibinin- - görevini devralabilecek ehliyette, her iki pilot sandalyesinde görev ya Uçuş planının kabul edilme fonksi pabilecek ve sağ koltuk eğitimi almış yonu.ilk yaklaşma bölümü / initial kaptan pilotu ihtiva eden diğer bir approach segment kokpit ekibi, kabin için ise standart sayıdan bir fazla kabin memurunu - İlk yaklaşma fiksinde başlayan ve ihtivailave tameden ekip kabin / ekibi.additional full crew uçağın ara yaklaşma safhasına gir mesi için gerekli manevraları içeren ilkbölüm. yaklaşma fiksi / initial approach fix Bir hava aracının uçuş harekâtı için - gerekli olan asgari sayıdaki kokpit - ekibinden ayrı olarak, tam bir kokpit İlk yaklaşma bölümünün başlangıcı ekibi ile sayısı ortaklık tarafından,- nı tanımlayan, aletli yaklaşma pro hava aracının tipine ve yapılacak sedürilkyardımcı çizimlerinde / first belirlenmiş aid expert fiks. uçuş harekâtının özelliğine bağ- lı olarak belirlenen kabin ekibi ve/ - veya yükleme görevlilerinden olu 22/5/2002 tarihli ve 24762 sayılı şanilgili uçucu ATS ekip.otoritesi / appropriate Resmî Gazete’de yayımlanan İlkyar ATS authority dım Yönetmeliği’ne göre ilkyardımcı incesertifikası agrega almış / fine kişi. aggregate

Söz konusu (ilgili) hava sahasında - En büyük agrega tane çapının 4 hava trafik hizmetleri sağlamaktan mm’den küçük veya eşit olduğu ag sorumlu, devlet tarafından atanmış / fineness modulus regayaincelik verilen modülü ad. ilgili otorite. otorite / appropriate authority - Agrega gradasyon özelliği hakkında bilgi sağlayan ampirik bir sayısal / landing roll A. Açık denizler üzerindeki uçuşlar değer.iniş koşusu - da tescilinin bağlı olduğu devlet. - B. Açık denizler dışındaki uçuşlarda Uçağın piste teker koyma noktasıy üzerinde uçuş yapılan sahada ege ilk gecikme / initiation lag (delay) la, duracağı veya pisti terk edeceği menliği olan devlet. iniş müsaadesi / landing clearance - nokta arasındaki mesafe. - Bir izleyicinin ilk giriş ve çıkış veri ilk pas geçme noktası / initial Bilinen bir uçağa uygun havaalanı leri arasında geçen süre. koşulları dahilinde verilen iniş mü missed approach point landing area saadesi.iniş sahası / - -

İlk pas geçme noktasının belirlen Hareket sahasının hava araçları mesi için kullanılan, pist civarına nın iniş ve kalkışları için ayrılmış yerleştirilen 3 boyutlu yol noktası. bölümü.

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 200 HAVAYOLU terimleri

iş planı iniş sıralaması / landing sequence

iptalçerliliğinin etmek ortadan / abort kalkması. / landing inişUçakların yönü inişgöstergesi için sıralandırılması. - direction indicator Önceden planlanmış bir uçak hare - ketinin iptal edilmesi veya yarıda İniş ve kalkış için mevcut durumda kesilmesi.iri agrega / coarse aggregate tayin edilen yönü görsel olarak gös / human factor insanteren bir faktörü alet. En büyük agrega tane çapının 4 mm’den büyük veya eşit olduğu;- Havacılıkla ilgili operasyonların en küçük agrega tane çapının ise 2 emniyet ve etkinliği üzerinde etkisi insan faktörü ilkeleri / human mm’den büyük veya eşit olduğu ag olan insan kabiliyet ve yeterliliği. irtifa / altitude factors principles regaya verilen ad.

- Bir seviye, nokta ya da nokta olarak Havacılıkla ilgili usul, sertifikasyon,- - eğitim, operasyon ve bakımla ilgili kabul edilen bir cismin ortalama de niz seviyesinden ölçülen dikey me konular ile insan ile sistem bileşen- istasyon / station leri arasında insan performansına safesi. ilişkin doğru ve emniyetli bir ilişki - lendirmenin sağlanması amacıyla İşletmecinin hava aracı işletimi ile göz önünde bulundurulması gerekli / man- ilgili faaliyetlerini gerçekleştirdi insanilkeler. gücü planlaması power planning ği ve hizmetlerini kullandığı tüm / station decli- - yerler.istasyonel sapma - nation Bir organizasyonun görevlerini de- - vam ettirebilmesi için gerekli yeter liliklere sahip kişi sayısının belirlen VOR istasyonunun kontrolü/kalib mesi, bu planlamaya göre kişilerin rasyonu esnasında VOR cihazının 0 işe alımını veya işten çıkarılmasını radyali ile gerçek kuzey arasındaki / human per- iş analizi / job analysis insanbelirleyen performansı planlama. sapma açısı / hizalama değeri. formance

Bir adayın yetenek, bilgi, beceri ve- Havacılık faaliyetlerinin emniyeti ve diğer karakteristik özelliklerinin verimi üzerinde bir etkiye sahip olan işin niteliklerine uygunluğunun be insansız serbest balonlar / un- insan becerileri ve sınırlamaları. lirlenmesi.iş planı / business plan manned free balloon - - Görev, hedefler ve konuları belirle Havadan hafif, insansız, serbest / cancelled mek için ya da belirli zaman peri- uçuşiptal yapan edilen hava notam araçları. notam yotları içinde tamamlanmak üzere - hazırlanan bir organizasyon için be lirlenen bir doküman ya da doküman Bir notamın bir başka notamla ge serileri. 201 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ işaret sahası işaret sahası / signal area işyeri açma ve çalışma ruhsatı - (gayrisıhhi işyerleri için) / trading and operating license for non- Meydanlarda yer işaretlerinin gös medical businesses işaretleme / marking terilmesi için kullanılan bir saha. - - SHGM tarafından Sivil Hava Ulaşı Havacılık bilgilerini aktarmak ama- mına Açık Havaalanlarında Yer Alan- cıyla hareket alanının yüzeyinde Gayrisıhhi İşyerleri için İşyeri Açma gösterilen bir sembol veya sembol ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yö- işbaşıler grubu. eğitimi / on-the-job training netmelik kapsamındaki gayrisıhhi işyerlerinin açılıp faaliyet gösterme iz / track Seçilmiş bir eğitmen gözetiminde- si için verilen izin. - işin gerektirdiği özellikler ile kişinin yeteneklerinin uyumluluğunu sağla Bir hava aracının havada çizdiği yo makişbaşı için eğitimi yapılan sorumlusu pratik eğitim. / on- the-job training instructor lun yeryüzü üzerindeki izdüşümü - olup, yönü kuzeyden derece olarak ifadeiz detektörü edilir. / trace detector Operasyonel bir ortamda eğitim so - rumluluğunu alabilecek, ilgili otorite Bir çanta ya da bagaj içinde yer işintarafından tanımı yetkilendirilmiş / job description personel. - alan çok küçük miktardaki patlayı cı maddeleri veya incelemeye tâbi İşin özellikleri ve amaçları için be- narkotik maddeleri algılayabilme lirlenen, görev ve sorumlulukların ve bunu alarm aracılığıyla bildirme- yerine getirilmesi için gerekli kişi özelliğine sahip teknoloji sistemi ya sel yetenek, bilgi, fiziksel ve zihinsel da farklı teknolojilerin bir arada kul iz detektörü operatörü / trace uyumişlenebilirlik performansları. / workability lanıldığı kombinasyonlar. - detector operator

Tam sıkışmayı temin edebilmek üze re, tatbik edilmesi gereken enerji Sertifikalı Hava Meydanı Emniyet miktarını tayine yarayan betona Şube Müdürlüğü personeli ve/veya mahsusişyeri açma bir özellik. ve çalışma ruhsatı ilgili kurum/kuruluşun sertifikalı (sıhhi işyerleri için) / trading özelizin güvenlikverilebilir personeli. taşıma gücü / and operating license for medical allowable bearing capacity businesses. - Bina ve saha önem derecesi ile veri- SHGM tarafından Sivil Hava Ulaşı kalitesi dikkate alınarak seçilecek mına Açık Havaalanlarında Yer Alan güvenlik katsayısı ile hesaplanan ta - izin zamanı bitimi / clearance Terminaller ile Sıhhi İşyerleri için şıma gücü değeri. void time İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatları- na İlişkin Yönetmelik kapsamındaki - sıhhi işyerlerinin açılıp faaliyet gös Bir uçağa verilen ATC iznine uymak termesi için verilen izin. üzere herhangi bir manevrada bu

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 202 HAVAYOLU terimleri

kabul edilebilir risk - K lunmaması durumunda iznin geçer kabin eğitim el kitabı / cabin liliğininizlemek bittiğini / monitoring belirten zaman. - crew training manual - Hava trafik kontrolörünün radar ek ranında trafiği takip etmesi olarak THY kabin memurlarının eğitimle- tanımlanabilecek fonksiyon. rinin tanımlandığı ve detaylı olarak açıklandığı, SHGM tarafından onay kabinlanan el ekibi kitabı. / cabin crew

J Bir uçuş görevinin yapılmasında JAR-145 onaylı kuruluş / JAR-145 kokpit ekibinin dışında, esas görev- certificated institute yeri hava aracının kabini olan ve işletmeci tarafından yolcu emniye - - tini ve gereksinimlerini karşılamak JAA tam üyesi olan bir ülke tarafın üzere gerekli temel ve tazeleme eği dan JAR-145 kapsamında veya SHGM timlerini alarak sertifikalandırılmış personel.kabin ekibi el kitabı / cabin crew tarafından SHY-145 kapsamında manual JAR-66yetkilendirilmiş / JAR-66 bakım kuruluşu.

- Kabin operasyonu ile ilgili ulusal JAA tarafından 03.04.1998 tarihli- hava aracı bakım personelinin li ve uluslararası kurallar ile ortaklık- sanslandırılması konulu yayımlan standartlarının bir araya getirildiği, mışJAR-FCL olan kurallar. / JAR-FCL OM-PART a’nın bir parçası olan ope - kabinrasyon görevlisiel kitabı. / crew member - Avrupa Havacılık Otoriteleri Birli - ğinin yayımlamış olduğu Uçuş Ekibi Uçuş esnasında, uçakla ilgili bir ope LisanslandırmasıJAR-STD / JAR-STD düzenlemeleri. rasyon konusunda operatör tarafın - kabindan görevlendirilmiş memuru / cabin bir attendantkişi. - Avrupa Havacılık Otoriteleri Birliği - nin yayımlamış olduğu sentetik eği Uçuş görevinin icrasında, ortaklık timjet akımıcihazlarına / jet stream ilişkin kurallar. talimatlarına uygun olarak yolcu em niyeti ve konforundan kaptan pilota ve kabin amirine karşı sorumlu olan, / accepting unit Yüksek irtifalarda yüksek hızdaki geçerlikabul edensertifikaya ünite sahip personel. rüzgarlarınjet blast / jet oluşturduğu blast hava akımı. Uçağın kontrolünü üstlenecek bir kabul edilebilir risk / acceptable Jet motor egzozu. sonraki kontrol ünitesi. risk -

Ortaklığın, gerçekleştirdiği faali

203 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ kabul edilebirlik - kalıcı hava trafik hizmet yolu / permanent air traffic service route yetler ile ilgili olarak, yasal zorun - luluklara, ulusal ve uluslararası sivil havacılık kurallarına, uyguladığı Devamlılık ilkesi esasına göre tasar yönetim sistemlerine ve ilan ettiği lanmışkalite kontrolATS yolu. programı / quality politikalara göre kabul edebileceği control programme riskkabul düzeyi. edilebirlik / acceptability - - Milli Sivil Havacılık Güvenliği Kalite Bir sistemin varlığının ve kullanımı Kontrol Programı için bu metinde nın kullanıcı tarafından kabul edil kullanılankalker / limestone ifade. mekabul düzeyi. edilmeyen kişiler / - deportee (CaCO3) - Kireç elde etmekte kullanılan, kal siyum karbonat tuzundan - kalkış / airborne Bir ülkeye girişi yetkili merciler ta oluşan tortul bir kayaç. - rafından reddedilen ve geldikleri ül - keye ya da kabul edilecekleri başka Kalkan uçağın pistten teker kesme bir ülkeye, geldikleri hava taşıyıcısı sine veya kalkış koşusunun başla ile geri gönderilmek zorunda olan kabul testleri / acceptance tests masından tırmanış zirvesine kadar kişiler. olankalkış safha. kontrol sistemi / depar- (mükellef) ture control system (uçuş Sistem kurucu ile idari öncesi yolcu bilet işlemi) kurum arasındaki şartnameye göre- Uçuşların check-in işleminin radar sistem performansının etkin (otomatik makinalarla), kapasite kullanımının analizi ve projeye uy ve yük kontrolünün ve sevkinin bir / procedure turn gunluğununkaide dönüşü belirlenmesi süreci. otomasyonla - yapılmasıkalkış kontrolü yöntemi. / departure control Uçağın ilerlediği rotanın 180 dere- - ce tersine dönerek uçuşuna devam edebilmesi için yaptığı belirli ma Kalkıştan sonra belli bir süre bo kaidenevralar. dönüşünde inbound / yunca, kalkan IFR uçuşlara sağlanan procedure turn inbound kalkışhava trafik müsaadesi kontrol hizmeti. / departure - clearance - Kaide dönüşü yapan uçağın başlan - gıçtaki rotasının 180 derece tersine Kalkış sonrası izlenecek yolu ve tır dönmeyi tamamladığı noktada uçak, manılacak seviyeyi belirleyen tali kalkış pisti / take-off runway ara yaklaşma Kaide bölümünde dönüşü veya inbound son matlar. yaklaşma hattında inbound olmuş- anlamındadır. kalkışSadece kalkış slotu amaçlı / departure kullanılan slot pistler. raporu ATC tarafından alınarak di - ğer uçaklar ile ayırma yapılmasında kullanılır. Uçağın kalkışını yapmasının zorun lu olduğu zaman. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 204 HAVAYOLU terimleri

kara tarafı kalkış yedek meydanı / take-off alternate - ve personelin geçişlerinde güvenlik taramasının yapılabilmesi amacıyla, - kapıdan kapıya / gate to gate İlk kalkış meydanının tekrar kulla sadece metale duyarlı olan dedektör. nılmasının mümkün olmadığı hal - lerde, gerektiğinde uçağın kalkıştan Hava Trafik İdare Merkezi ile kulla- kısa bir süre sonra iniş yapabileceği kalkış zamanı / departure time nıcıların, uçağın motor çalıştırması yedek meydan. ile başlayıp kapatmasına kadar ya şadıklarıkaplama süreci sınıflandırma belirten bir nu terim.- Uçağın pistten teker kestiği kalkış marası / pavement classification zamanı.kalkış-trafik paterni içine tır- number manış / take-off pattern in climb -

Tahditsiz operasyonlar için bir kap Tüm yol, tüm manevra, yaklaşma- lamanın taşıma mukavemetini ifade kapling / coupling bekleme, ara yaklaşma, rüzgar altı/- eden bir sayı . esas bacak, karar yüksekliğinden - önce iptal edilen yaklaşma, acil du İkmal hortumu ile uçak yakıt nokta rum kontrolsüz alçalma ve diğer kapsama alanı / coverage kanal / channel sı bağlantı aparatı. aşamaları. -

Radarın, gerekli ihtiyaçları karşı Radyo frekans spektrumunda veri layabildiği üç boyutlu hava sahası iletişimine olanak sağlayan frekans hacmi.kaptan pilot / pilot in command bandı.kanal hızı / channel rate - - Radyo frekans kanalı üzerinden ile Uçuş esnasında bir hava aracının kapalıtilebilen pist azami / closed veri miktarı. runway manevralarından ve uçuş emniye tinden sorumlu, işletici tarafından / snowtam - yetkilendirilmişkar notamı pilot. Havaalanı otoritesince her türlü uçak operasyonlarına izin verilme diği/mümkünkapasitör deşarj olmadığı ışığı pist. / capacitor Özel bir formla yayımlanan, harekât discharge light sahası üzerinde bulunan kar, sulu kar veya buz sebebiyle oluşan kar, - sulu kar, buz ve su birikintilerinin Tüpte bulunan bir gaz içerisinden- neden olduğu tehlikeli koşulların yüksek voltajda elektrik deşarj etti varlığını veya kaldırıldığını belirten rilerek ve çok kısa sürelerle üretile özelkara bir tarafı NOTAM / landside serisi. rek, yüksek şiddette yanıp sönmesi kapıtemin tipi edilen metal bir lamba. arama detektörü - / walk through metal detector Bir hava meydanında doğrudan uçuş faaliyetlerine dahil olmayan termi nal binalarını, diğer tüm yapıları, Güvenlik kontrol noktalarında veya kullanımlı veya boş sahaları içine gerekli görülen diğer yerlerde, yolcu alan, ana giriş yolu/yolları kontrol 205 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ karar alma

noktasından başlayarak hava tarafı siskargo olunan binası tüm /yer cargo alan building ve tesisleri. dışındakarar alma kalan / hava decision meydanı making bölümü. - - Hava-kara nakliyesi arasında kar- Bir aksiyonun muhtemel oluşumla gonun içerisinden geçmek suretiyle rından birini seçerek yapılan aktif hareket ettiği ve kargo işlem tesisle kavramakarar irtifaı/yüksekliği işlemi. / decisi- rinin yer aldığı veya hava ya da kara on altitude /height yolu ile taşınmak üzere bekletilmek kargoamacıyla uçağı depolandığı / cargo planebir bina. - - Hassas yaklaşmada yerden görerek- Tamamen yük taşımak için düzen referans alarak inişin tamamlana kariyerlenmiş uçak. gelişimi / career develop- mayıp pas geçme prosedürünün uy ment gulanmaya başlanacağı belirlenmiş irtifakarayip ve yükseklik bölgesi / değeri. caribbean region - Bir organizasyonun ya da bir bireyin ihtiyaçlarını temel alabilen kariyer Sorumlulukları altındaki uluslara- planlarındakikarşı rüzgar çalışmaların / head wind sonuçları. rası hava sahasında ve kendi hava- sahalarında Hava Seyrüsefer Hiz metleri sağlayan ICAO üyesi devlet Hava aracının hareket yönünün aksi karşılıklı tanıma / mutual recog- kargaşaleri kapsayan yoğunluğu bölge. / clutter istikametinde esen rüzgar. density nition - - - Radar kapsamı içinde, 1 milde olu JAA üyesi bir ülkenin lisans ve sağlık şan istenmeyen birincil radar ekola konularında JAA merkezince yapı kargorının toplam / cargo sayısı. lan gerekli denetimlerden başarı ile - geçtikten sonra, bu ülkenin eğitim,- lisans, yetki, yetkilendirme ve sınav Bir hava aracında posta, ikram mal konularında JAR-FCL’e göre yaptık zemesi ve bagajların dışında taşınan ları işlem ve belgelerinin ilave bir kargoher türlü acentası eşya. / cargo agency işleme tabi tutulmadan diğer JAA - üyesikarşılıksız ülkelerce (tek kabul yönlü) edilmesi. gönderi / - blind transmission Bir işletici ile iş yapan ve kargo, kur ye ve ekspres koliler konusunda il gili makam tarafından kabul edilen İki yönlü iletişimin kurulamadığı- veya istenen güvenlik kontrollerini ancak radyo ile aranan istasyonun sağlayan bir acenta, nakliyeci veya yayını alabileceğine inanılan du cargo area katkı / additive kargodiğer bir alanı kuruluş. / rumlarda tek taraflı gönderme. - - Apron sahaları, kargo binaları ve de Betonun özelliklerini geliştirmek poları, araç park yerleri ve bunlarla- üzere üretim sırasında veya döküm bağlantıyı sağlayan yollar da dahil den önce transmiksere az miktarda olmak üzere kargo işlemleri için tah ilave edilen maddelere verilen ad. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 206 HAVAYOLU terimleri

kesik kesik kırmızı ışık katran / coal tar - - parçasının doğrudan teması, veya(jet Meşe odununun kuru olarak damı -blast) doğrudan uçak motorunun şiddet tılması.kavşak / intersection li hava akımına maruz kalması - gibi doğal nedenler B. Uçaktan kaynaklı hasar veya İki veya daha fazla seyrüsefer yar - y a p ı s a l y e t m e z l i k d u r u m l a r ı : dımcısının uçuş başı, radyal veya - - uçağın yapısal dayanıklılığının, rotalarının kesişmesiyle tanımla - - performansının veya karakteristik nabileceği gibi iki pist, bir pist ve bir - lerinin olumsuz etkisi, - normal ola taksi yolu veya iki taksi yolunun ke - rak tamir veya etkilenen parça sişme noktası olarak da tanımlana C. Uçağın kayıp ya da uçağa ulaşıla kavşakbilecek noktalar. kalkışı / intersection departure mamasıkaza bilgi durumu. raporu / accident data report - Pistin tamamı kullanılmadan, pistin kaza önleme ve uçuş emniyet herhangi bir kavşaktan sonrası kul Uçak kazası soruşturma raporu. programı / accident prevention and kayalanılarak zeminler yapılan / kalkış. rock ground - flight safety programme - İklimsel nedenlerden dolayı bozul - mamış, az çatlaklı, sağlam zemin Uçuş emniyeti odaklı hava operas tipi. Zemin emniyet gerilmesi değeri yonlarının emniyeti ile ilgili konu 3,5-30kaydetme kg/cm² ve arasındadır.dinleme sistemi / larıkerteriz içerisinde / abeam bulunduran program. recording and playback system - Bir uçağın; bir fiks, nokta veya yerin- Kaydetme ve yeniden oynatma im yaklaşık 90º sağında veya solunda kaydırılmışkânı veren sistemler. eşik / displaced thresh- olmasını ifade eden ve kesin bir nok old tadan çok genel bir konumu gösteren - ifade.kesik kesik beyaz ışık / intermittent white light Bir pistin başlangıcında bulunma - yankaza bir / accidenteşik. - Uçuştaki hava aracı için “bu mey - dana in ve aprona git”, yerdeki hava Uçuş amaçlı olarak herhangi bir per aracı içinse “meydan üzerindeki sonelin uçağa binmesi ile söz konu başlangıç noktasına (park yeri) geri su personelin tamamının uçağı terk - kesikdön” talimatını kesik kırmızı ifade eden ışık ışık. / inter- etmesi arasında geçen sürede, uçak mittent red light operasyonlarıyla ilgili olarak tanım lanan: - A. Bir kimsenin ölümcül veya ciddi- Uçuştaki hava aracı için “meydan- yaralanma durumları; - uçak içeri güvenli değil, inme”, yerdeki hava sinde, veya - uçaktan kopmuş par aracı için ise “kullanılan iniş sahası çalar da dahil uçağın herhangi bir nı boşalt” talimatını ifade eden ışık. 207 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ kesik kesik yeşil ışık kesik kesik yeşil ışık / intermittent green light te uçaklara en az derecede zarar verebilecek şekilde eğilip, bükülen Uçuştaki hava aracı için “iniş için veya kırılabilen nitelikteki bir cisim kırmakum / crushed stone sand geri dön”, yerdeki hava aracı için ise özelliği. “taksi serbest” talimatını ifade eden ışık.kesin doğruluk / absolute accuracy Kırılmış tanelerden meydana gelen çakılın veya bloktaşın kırılması ile - kırmataşelde edilen /ince crushed agrega. stone - Dünya koordinat sistemine göre ta nımlanmış bir noktanın, küreselleş kesin koordinatlar / absolute Kırılmış tanelerden meydana gelen meden kaynaklanan sapma oranı. kırmızıiri agrega. işaret fişeği / red signal coordinates rocket - - - Bir noktanın dünya koordinat siste Uçuştaki hava aracına daha önceki mine göre yerinin tam olarak belir kesintili uçuş görev süresi / talimatlara rağmen “şimdilik inme lenmesi. kısayin” talimatı mesafede veren iniş- işaret. kalkış yapa- intermittent flight duty period bilen uçak / short distance take off and landing aircraft Her bir uçucu ekip için, uçuş süreleri - arasında bekleme olan uçuş görev Uygulanabilir STOL karakteristiği,- kesişensüresi. pistler / ıntersecting runways yeterliliği, gürültü ve kirlilik stan dartlarıyla uyumlu bir STOL meydandan operasyon yapabilecek, Kesişenkılcal saçak iki veya / capillary daha fazla fringe pist. onaylanmış operasyon ağırlığı limit killerinde / clay bir ağırlığa sahip uçak .

Su tablasının hemen üzerinde yer alan ve bütün boşlukları suyla dolu Kalker, silis, mika ve demiroksit- olan yani atmosferik basınçtan daha içeren, 0,002 mm’den daha küçük- taneli, sarı ve kırmızı renk tonla düşük bir basınç altında bulunan (m)Al2O3 (n) 2 (p)H2 rında görülen, su çekme özelliği bu kırılabilirbölge. cisim / frangible object - lunan . SiO . O genel kimyasal bileşim formülü ile ifade Darbe anında, uçağa minimum teh edilen, plastisite, kohezyon, renk ve like oluşturacak şekilde kırılması, büzüşme özellikleri ile tanımlanan / ad- eğilmesi veya esnemesi öngörülen kimyasalmalzeme. katkı maddesi mixture düşükkırılabilirlik kütleli bir / frangilibiltycisim. - -

Arzu edilen bir yüke kadar daya- Kimyasal kökenli olan katkı mad nabilecek yapısal bütünlükte ve desi. sertlikte olan, daha büyük bir yük ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 208 HAVAYOLU terimleri

komşu ATC ünitesi klerans/müsaade fonksiyonu / clearance function -

Bir hava trafik kontrol birimi tara fından onaylanan ve uçuş personeli tarafından kabul edilen kleransın belirlenmesikod / code ve iletilmesi. - - SSR sorgulayıcısına cevap veren ce- kokpit ekibi / cockpit crew vaplayıcı tarafından yayılan sinyal - lerde bulunan verilerin kombinas - yonu.kod bölmeli çoklu erişim / code division multiple access Hava aracının sevk ve idaresi ile kul - lanımından sorumlu ve SHGM tara fından lisanslandırılmış gerekli olan Geniş spektrum modülasyonu ve gi asgari sayıdaki pilot/pilotlar ile eğer rişimi engelleyici kodları kullanan- varsa uçuş mühendislerinden oluşan dijital haberleşmeler için yapılan ekip.kol uçuşu / formation flight çoklu girişim planı olup kullanıcı lara her zaman cevaplayıcının bant genişliğinin tamamını kullanabilme Bir pilotun liderliğinde birden çok kohezyonimkânı tanır. / cohesion uçağın birlikte gerçekleştirdikleri - kolloiduçuş. / colloid - -6 Bir maddenin moleküllerini bir ara - da tutan, aynı cins moleküller ara Çapı 0,002 – 1x10 mm arasında kohezyonlu zemin / ground with sında bulunan çekim kuvveti. değişen kil veya organik madde bi cohesion leşimi.koltuk kapasitesi / seat capacity -

Balçık, kil ve marn içeren, cıvık, yu Onaylı tip sertifikasında belirtilen muşak hamur, katı hamur, yarı sert azamikompasite koltuk / sayısı.compactness ve sert zemin olarak sınıflandırılan, sırasıyla 0 kg/cm², 0,4 kg/cm², 0,8- kg/cm², 1,0-2,5 kg/cm² ve 2,5-3,5 Birim hacimdeki agregada tanelerin kg/cm² zemin emniyet gerilme de komponentişgal ettiği toplam / component hacim. kojenerasyonğerleri olan zemin tesisi tipi. / co-generation unit Herhangi bir motor, pervane, parça komşu ATC ünitesi / adjacent ATC Enerjinin elektrik ve ısı formlarında veya cihaz. unit aynıkokpit sistemden / cockpit beraberce üretilmesi. -

Bir hava aracında pilot ya da pilotla Birbirinden trafik devralan/devreden rın oturduğu kısım. komşu hava trafik kontrol ünitesi.

209 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ konaklama meydanı konaklama meydanı / staging kontrol / control field - - Hava aracı/hava aracının kompo Ana üs veya geçici üs kapsamı dışın nentinin onaylanmış standartlar ile kontrol devir noktası / transfer daki meydanların, ortaklığın uygun uygunluğunun denetlenmesi. of control point konaklama tesisi ve iaşe imkânı sağlamakla yükümlü olduğu, süresi - konaklama süresindeki tarife uyan Bir hava aracının uçuş güzergâhı yurt içi ve yurt dışında konaklamalı üzerinde tesis edilmiş ve hava ara- görevlerinkonaklama yapıldığı süresi meydan. / staging period cına sağlanan hava trafik kontrol hizmetinin diğer bir kontrol ünitesi ne ya da kontrol pozisyonuna devir kontroledileceği listesinokta. / checklist Konaklama meydanında, uçuş dışı- eğitim ve idari görevler hariç uçucu- ekip için 7 (dahil) günü aşmayan sü Bir NOTAM düzenli olarak NOTAM reyle ve içinde asgari dinlenme sü serilerinde yayınlanır. Bu seriler, resi olacak şekilde yapılacak görev ilan edildiği yılda geçerli NOTAM / confer- konferanssüresi. haberleşmesi gruplarınınkontrol noktası tamamını / check içermektedir. point ence communication - - - Tahditli alanlara girişten önce oluş Üç ya da daha fazla yerleşim arasın- turulan, şahısların, eşyaların, araç da dolaysız olarak anında konuşma kontrolların kontrol pilotu edildiği yetkisi yer. / authority imkânı sağlayan haberleşme siste of control pilot konglomerami/kolaylığı. / conglomerate Pilot adaylarının, pilotların, uçuş Yuvarlak kum ve çakılların basınçla öğretmenlerinin ve diğer kontrol- birleşmesi ve zamanla sertleşmesi pilotlarının uçuş yeterlilik/yetenek- konmasonucu oluşan ve havalanma kütleler. alanı testlerini yapmak üzere SHGM tara (TLOF) / touchdown and lift-off fından yetki kategorileri onaylana area rak atanan ve isimleri yayımlanan kontrolöğretmen sahası pilotlara / control verilen area yetki. - Bir helikopterin konabileceği veya konteynır / container Belirli bir alt sınırdan başlayıp yu havalanabileceği bir alan. kontrollü hava sahası / con- - karıya yükselen kontrollü saha. trolled airspace - İçine yük koyularak uçağa yerleşti - rilen, biçimi uçağın iç yüzey detayla İçerisinde hava sahası sınıflandır rınakonteynır uyumlu dolly metal / birimler. container dolly - masına uygun olarak hava trafik - ATSkontrol hava hizmetinin sahası sınıfları verildiği, A,B,C,D sınırla ve E’ Bagaj, kargo ve posta taşınması için denrı belirlenmiş oluşur. sahalar. kullanılan standart ölçülerdeki me tal kutular. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 210 HAVAYOLU terimleri

korunmuş uçuş bölgeleri kontrollü havaalanı / controlled konveyör aracı / conveyor vehicle aerodrome

Bagaj, kargo ve postanın yükleme, Havaalanı trafiğine hava trafik kont- boşaltma için kullanılan hareketli controlled flight koordinat / coordinate rolkontrollü hizmeti uçuşsağlanan / havaalanı. bant sistemine haiz araç. (de- Hava trafik kontrol müsaadesine rece/dakika/saniye)Bir pozisyon ya da yeri belirlemesi- tâbikontrolör herhangi adaylarına bir uçuş. verilen amacıyla enlem/boylam olarak başlangıç eğitimi / ab initio trai- ifade edilen re / coordination fix ning for ATCOs feranskoordine değerler. fiksi

- Konu ile ilgili deneyimi olmayan Ün it eler a r a s ı nd a dev i r nok t a s ı , kont-- adaylara, teorik yeterlilik kazandı rolün transferi, terminal giriş-çıkış rabilmekkontrolör-pilot için verilen direkt temel haberleş eğitim. - noktaları olarak kullanılan bir sey mesi / direct controller-pilot com- rüsefer yardımcısı ya da fiks olarak / correlation munication korelasyonbelirlenen pozisyon.

- Hava trafik kontrol birimi ve pilot Uçuş yolu ve profili konusunda SSR arasında sesli cevaplama içeren rad kod tanımlaması, coğrafi ve zaman- kontrolör-pilotyo haberleşme metodu. veri hattı haber- kontrollerini temel alan uçuş planı leşmesi / controller-pilot data link verileri ve pozisyon vektörü arasın / corrosion communication dakorozyon ilişki oluşturan fonksiyon. -

Elektrokimyasal etki sonucu malze ATS operasyonlarında ATC merkezi koruma alanı / protection area ile hava aracı arası iletişimin veri mede oluşan kütle kaybı. değişimi yöntemi ile yapılmasını / uncon- sağlayankontrolsüz bir sistem.havaalanı trolled airport Bir taksi güzergâhı dahilinde ve- - bir helikopter park yeri etrafında bulunan, helikopterlerin emniyetli manevraları için cisimlerden, Aydınlatma ve seyrüsefer(VFR) kolay - lıklarının bulunmadığı, pilotların FATO’dan, diğer taksi güzergâhla rından ve helikopter park yerlerin aletsiz ve görerek iniş-kalkış / holdover time konum tahmini / dead reckoning denkoruma ayrılma süresi sağlayan bir alan. yapabildikleri havaalanları. - - Yön, hız ve zaman gibi verileri göz- Buzlanmayı önleyici sıvının (bakı önüne alarak belirlenen bir konum mın), bir uçağın korunan (işleme- dan ilerleyerek konum tahmini ya tâbi tutulan) yüzeyindeki buz ve don / conveyor konveyörpılması. oluşumunu ve kar birikimini önleye korunmuşceği tahmini uçuş süre. bölgeleri / pro- - tected flight zones Bagaj, kargo ve postanın yüklenip boşaltılması için kullanılan hareket li bant sistemi. Lazer ışınımının zararlı etkilerini 211 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ kör nokta - kural dışı (asi) yolcular / unruly passengers hafifletmek üzere özel olarak belir - lenmişkör nokta hava / sahası. blind spot Uçakta kalkış öncesinde uçak kapısı nın kapanmasından, indikten sonra Radyo yayınlarının alınamadığı ya- tekrar açılmasına kadar olan sürede da radar menziline girmeyen saha; - kontrol kulesince hava alanının gö yolcu ve personelin düzenini veya- kritikrülemeyen hadise bölümleri. / critical incident güvenliğini tehlikeye atacak hare ketlerde bulunan, uçaktaki malze melere zarar veren, tehdit eden veya- Bir kişinin olağan olmayan güçlü bir sivil havacılık alanında uygulanan reaksiyon gösterdiği herhangi bir mevzuat kurallarına ve müretteba kullanılabilenolay. en düşük uçuş tınkurtarma uyarılarına birimi uymayan / rescue kişiler. unit seviyesinin altına alçalma / - descend below the lowest usable flight level Arama ve kurtarmanın hızlı bir şe- - kilde gerçekleştirilmesi için uygun ekipman sağlanmış eğitimli perso Bir uçağın, bir hava sahasında belir kurtarmanellerden oluşan koordinasyon bir birim. merke- lenmiş minimum uçuş seviyesinin zi / rescue coordination center altınakullanılabilirlik alçalması. faktörü / usabil- ity factor Bir arama-kurtarma bölgesinde arama-kurtarma operasyonlarının Bir pistin veya pistler sisteminin yürütülmesini koordine etmekten kullanımının, yan rüzgar unsuru ve arama-kurtarma hizmetlerinin nedeniyle tahdit edilmediği zaman etkili bir şekilde yürütülmesinden kullanılan pist /aktif pist / yüzdesi. kurusorumlu birim birim. ağırlık / dry unit runway in use/active runway weight

- O an için, kalkış veya iniş amaçlı Zemin ya da kaya katı maddesinin kullanılan pist veya pistler. Çoklu ağırlığının zemin veya kaya kütlesi pist kullanımlarında tüm kullanılan kuryenin toplam hizmeti hacmine / courrier oranı. service pistlerkum / aktifsand kabul edilir. -

Bir ya da birden fazla gönderici tara- Çapı 0,06 ile 2 mm arasında değişen,- fından verilen gönderilerin, tarifeli silisli kütlelerin, kayaların, doğal- bir hava yolu ile, kurye yolcu tara etkenlerle parçalanarak ufalanma fından normal uçak altı bagajı olarak sından ya da kayaların parçalanma- taşınmasıkuyruk/arka işlemi. rüzgâr / tail wind sıyla oluşan, genellikle kuvars esaslı granüler, kuru ve doygun halde ko hezyonsuz, ancak belirli nem altında Pistin uzunlamasına eksenine dik ya kohezyon gösteren malzeme. da daha fazla esen rüzgâr.

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 212 HAVAYOLU terimleri

lisans kuyruk/dümensuyu türbülansı / wake turbulence L lazer ışını kritik uçuş bölgesi / laser-beam critical flight zone İtme kuvveti akıntısı türbülansı, - girdaplar, jet rüzgârı, tepkili motor- rüzgârı, pervane rüzgârı ve havada Parlaklığın, göz kamaştırıcı etki- ve yerde motor rüzgârı gibi atmos lere neden olmayacağı bir düzeyle ferde bir hava aracının geçişinden sınırlandırıldığı, bir havaalanı yakı kaynaklananKuzey Atlantik doğa Hava olayları. Trafik Yö- netimi / North Atlantic Air Traffic nında, fakat LFFZ ötesinde bulunan havalazer sahası. ışınından arındırılmış Management uçuş bölgesi / laser-beam free flight zone Sorumluluğu, Kuzey Atlantik hava seyrüsefer sahalarında uygulanan - Parlaklığın, görüşte herhangi bir- ayırma standartları için önerilen bozulmaya neden olmayacağı bir değişiklikleri sonuçlandıran çalış küçük kaza / minor accident düzeyle sınırlandırıldığı, bir hava ma grubu. alanının hemen yakınında bulunan havalazer sahası. ışınlarına duyarlı uçuş - laser-beam sensitive flight Uçuş harekâtı esnasında bir veya bölgesi / zone daha fazla hava - aracının hafif hasa rakür uğraması malzemesi ile sonuçlanan / curing agent hasarlar. - Parlaklığın, flaş körlüğü veya hayali Çimentonun yeterli hidratasyonunu- görüntüye neden olmayacağı bir dü sağlamak, betonda tam ve uygun zeyle sınırlandırıldığı, LFFZ ve LCFZ sertleşme elde edebilmek için kulla dışında, ancak mutlaka bunların nılanküresel malzeme. konumlandırma sistemi bitişiğinde bulunması gerekmeyen / global positioning system levhahava sahası. / sign -

Uzaydan yapılan hız, zaman, pozis A) Sabit mesaj levhası. Yalnızca tek yonküresel belirleme seyrüsefer ve geliştirme uydu sistemi.sistemi bir mesajı gösteren bir levha. / global navigation satellite system - B) Değişken mesaj levhası. Önceden - (duruma göre) - belirlenmiş birden fazla mesajı gös terebilecek veya hiç Gerekli teknik ekipmanlarla dona likit limit / liquid limit tılmış, dünya çapında pozisyon, hız bir mesajı göstermeyecek bir levha. ve zaman belirlenmesi konularında küresel seyrüsefer uydu siste- kullanılan uydu sistemi. Zeminlerin plastik halden likit hale minin doğruluğu / GNSS accuracy geçtiği deney sonucunda, elde edilen - (wl). su içeriği değeri. Yüzde olarak ifade / licence edilirlisans GNSS tarafından belirtilen(veya pozis hata - payı).yon ve zamanın, gerçek pozisyon ve zamana göre uygunluğu Yeterlilik testinden sonra sahip olu nan özel bir belge. 213 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ lisans (SHY 65-01’e göre) lisans (SHY 65-01’e göre) / licence M - mach numarası/ayarı tekniği / mach number technique SHY 65-01 Yönetmeliği’ne göre verilen ve onaylanan, kanuni sahibine içerisinde bulunan derece ve onay - Turbojet motorlu uçaklar arasındaki lisanslara göre onayı hava / trafik licence kontrol approval hizmeti sağlama yetkisi veren belge. uzunlamasına ayırma minimumla rını muhafaza etmek için uçakların hızlarına müdahale etmeyi sağlayan Hizmet sağlayıcı kuruluş tarafından teknik.mach numarası / mach number hava trafik kontrol lisansına işlenen lisansve lisans otoritesi sahibinin / licensing dil yeterliliğini autho- ritybelirten yetkilendirme. Hakiki hava süratinin, ses süratine oranı.magmatik / ıgneous - - Yasal bir düzenleme ile personel lisanslarından sorumlu kılınan ta Magmanın yeryüzüne ulaşarak so lisansın çevrilmesi / transfor- mahalliğuması sonucu bekleme oluşan noktası kayaç /türü. local mingnımlanmış of the licenceotorite. standby point

JAA üyesi olmayan ülkelerce tanzim- Tehlikenin henüz önemli boyutlara- edilmiş ya da SHGM tarafından milli ulaşmadığı hallerde kurtarma ve usullerelisanslı personelgöre tanzim (bakım edilmiş için) lisans / yangınla mücadele ekiplerinin yan larınlicensed JAR-FCL personel lisansına for maintenance çevrilmesi. gın istasyonu veya yakın çevresinde hazırlıklımaksimum olarak agrega beklediği boyutu yerler. / - maximum aggregate size Hava aracı üzerinde bakım yapmak - lokalizerüzere SHGM / localizer tarafından yetkilendi rilmiş personel. Betonun fiziksel özelliklerine etki edecek miktarda bulunan tane grup larındanmanevra en sahası büyük /boyutlu manoeuvring olanı. ILS sisteminin, 108-112 mhz frekans- area bandında çalışan, havaya yayılan elektronik sinyaller vasıtasıyla uça- ğın pist merkez hattını tam olarak Havaalanının, apronlar hariç olmak karşılamasını sağlayan ve pist mer üzere, hava araçlarının kalkışı, inişi lokalizerkez hattı üzerine hattı / pist localizer başına course belli bir ve taksi yapması için kullanılacak mesafeye yerleştirilen parça. - bölümü.mania / obstacle - ILS’ te lokalizer vericisinin oluştur Los Angeles aşınma deneyi / Los A) Uçakların yüzey hareketi için ön Angelesduğu yol. abrasion test - görülen bir alanda bulunan; veya B) Uçuş halindeki uçakların korun Agreganın aşınmaya dayanıklığının ması için öngörülen belirli bir yüzey- belirlenmesinde kullanılan deney üzerinde uzanan; veya yöntemi. C) Bu tanımlanmış yüzeylerin dı ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 214 HAVAYOLU terimleri

mevcut iniş mesafesi merkezi hava sahası bilgi fonksiyonu / centralised airspace data şında(ister duran geçici ve olsun hava isterse seyrüseferi daimi) function için tehlike olarak belirlenmiş tüm (Avrupa Sivil Havacılık Konfe- sabit ransı) - ve hareketli cisimler veya bunların ECAC mania lambası / obstruction light - parçaları. devletleri tarafından görev lendirilen ve ulusal hava sahası kul- lanım planlarında uygun rota bilgisi Var olan maniaya pilotun dikkatini elde edebilmek için kurulan hava sa çekmek için mania teşkil eden doğal - hasımerkezi yönetim işlem fonksiyonu. birim yükü / arazi yapılarının ya da nesnelerin en central processing unit load yüksek yerine yerleştirilmiş genel - likle kırmızı veya beyaz renkli bir - maniadan arındırılmış bölge / lamba ya da lamba grubu. Nominal CPU yükü, maksimum gi- obstacle free zone riş/çıkış nominal durumların işlen mesinde verilen işlemcinin CPU yü - kününmerkezi ortalama yönetim değeri. birimi / central İç yaklaşma yüzeyi, iç geçiş yüzeyi,- executive unit temkinli iniş yüzeyi, ve şerit saha nın, bu yüzeylerle sınırlanmış bölü- mü üzerinde, seyrüsefer amacıyla Üye ülkelerin hava sahasındaki hava- monte edilmiş, kırılabilir hafif kitle trafik akış yönetimi ölçümlerinin lerin dışındaki sabit maniaların ihlal yapılması, koordinasyonu ve plan mesafe ölçüm cihazı / distance melafiretmediği / hava melaphyre sahası. laması sorumluluğuna sahip birim. - measuring equipment - Koyu renkli porfiritik, feldspat içe - ren, genellikle karbonifer veya per Uçakta ve yerde bulunan cihazlar- miyen yaşlı bozuşmuş magmatik yardımıyla, uçağın yerdeki istasyo merkezikayaç. radnet görüntüleme ve na olan uzaklığını mil cinsinden gös kontrol sistemi / central radnet teren cihaz. monitoring and control system

Radar ağı görüntülenme ve kontrol merkezimerkezi. akış yönetim birimi / central flow management unit

- Katılımcı ülkelere hava trafik akış- yönetimi sağlamak için ICAO Mer mesaj formatı / message format kezi Hava Trafik Akış Yönetimi Or- ganizasyonu gereğince kurulmuş ve Merkezi Yönetim Birimi ve Uçuş Pla Mesajı oluşturan yapısal özelliklerin nı Operasyonları Bölümünü içeren belirlenmesi. bir yönetim birimi. 215 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ metamorfik metamorfik / metamorphic mevki belirtici radyo cihazı / - compass locater - (ILS) Önceden mevcut kayaçların, sıcak- lık, basınç ve kimyasal olayların et Aletli iniş sistemi için ya da son kisi altında metamorfizmaya (baş yaklaşma aşamasında seyrüsefer kalaşma olayı) uğraması sonucu yardımcı cihazı olarak kullanılan meteoroloji ofisi / meteorological oluşa gelen kayaç türü. mevkimeydan belirleyici. kontrol / tower control office - İniş-kalkış trafiklerine ve meydan Uluslararası hava seyrüseferi için civarındaki diğer trafikleri hava tra meteoroloji hizmeti sağlamak üzere fik kontrol hizmetinin verilmesi ile kurulmuşmeteorolojik ofis. görüş / meteorologi- meydan kontrol derecesi / cal visibility sorumlu ünite. aerodrome control rating

Rasat parkı merkez olmak üzere, Meydan kontrol hizmetinde çalışan değişik yönlerde ölçülen rüyetin en mevcut hızlanma-durma me- hava trafik kontrolörlerinin sahip düşük görüş değeri. meydan kontrol hizmeti / aero- safesi / accelerate-stop distance oldukları derece türü. drome control service available - - Mevcut kalkış koşu mesafesi ve var Meydan trafiği için sağlanan hava trafikmeydan kontrol kontrol hizmeti. kulesi / aero- sa durma uzantısının uzunluğu top drome control tower mevcutlamı. iniş mesafesi / landing distance available - Meydan trafiğine hava trafik kontrol - İnen bir uçağın yer koşusu için mev hizmeti vermek üzere oluşturulmuş cut ve elverişli ilan edilen pist uzun birim. luğu.mevcut kalkış koşu mesafesi / take-off run available

Kalkan bir uçağın yerdeki koşusu için mevcut ve elverişli olarak ilan edilenmevcut pist kalkış uzunluğu. mesafesi / take-off distance available - - meydan kontrol ünitesi / aero- Mevcutta bir aşma sahası varsa, bu drome control unit nun kalkış için koşu mesafesine ek lenmesiylemevcut yakıt oluşan / fuel mesafe. remaining - - Uçağın iniş-kalkış safhalarında so Uçakta bulunan mevcut yakıt mik rumluluğunu taşıyan hava trafik tarı. kontrol ünitesi. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 216 HAVAYOLU terimleri

mod S meydan kontrolörü / aerodrome controller - Meydan kontrol hizmeti şartlarının- günün tamamı veya belirli bir bölü Meydan kontrol hizmeti veren hava mü için doğrulanmadığı (Uluslararası Genel meydanlar Havacı- meydan rakımı / aerodrome trafik kontrolörü. dalık) uçuş güvenliğinin sağlanabilmesi- elevation için IGA tarafından hava trafik hizmetle ri otoritesinin kararıyla tanımlanan İniş sahasının (pistin), en yüksek şartlar.meydan uçuş bilgi ünitesi / aero- noktasının deniz seviyesinden olan drome flight information unit yüksekliği.meydan referans noktası / aerodrome reference point Meydan trafiğine uçuş bilgi hizmeti Bir meydan için belirlenmiş coğrafi sağlamak amacıyla meydan içerisine mikro çatlak / microcrack referans noktası olup genellikle pist kurulan ünite. meydanüzerinde belirlenir.tanıtma işareti / aero- - drome identification sign Beton üzerinde oluşan gözle görüle - meyenmikrodalga çok ince iniş çatlak. sistemi / mi- Havaalanının havadan tanınmasına crowave landing system yardımcı olmak üzere meydana yer meydanleştirilmiş trafiği bir işaret. / aerodrome traffic Mikrodalga spektrumunda çalışan bir hassas aletli yaklaşma sistemi.- Bir meydanın manevra sahasındaki ILS sistemine göre oldukça gelişmiş- tüm trafiklerle, meydan civarında özelliklere sahiptir. Pist merkez hat- uçanmeydan hava trafik araçların bölgesi tamamı. / aerodrome traffic zone tına göre ±40 derece yatay ve süzü lüş yolunda 0.1 ve 15 derece arasın - da dikey kaplama sağlayarak eğrisel Meydan trafiğini korumak için bir yaklaşmayamikser / mixer müsaade eder. meydan civarında oluşturulan sınır larımeydan belirli trafik hava sahası. paterni / aerodrome traffic circuit minimumMekanik karıştırıcı. alma irtifası / minimum reception altitude - Meydan görüşü içerisinde hareket eden uçakların izlenmesi için özel Bir kavşak noktasının tanımlanabi meydanolarak belirlenmiş turu / circle yol. to runway leceğimod S en / modedüşük S irtifa. -

Hava trafik kontrolörünce belirtilen Hava trafik hizmetlerinde kullanıl meydan trafik paterni dahilinde mak üzere geliştirilen, tanımlama- inilecek piste yapılan yaklaşma ve teşhisin yanı sıra hava-yer mesaj- meydanmanevrası. uçuş bilgi hizmeti / aerodrome flight information service alışverişi de sağlayarak sözlü konuş maları asgariye indirmeyi amaçla yan bir seyrüsefer sistemi. 217 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ mod S ikincil gözetim radarı mod S ikincil gözetim radarı / mode s secondary surveillance radar - bir hava aracında görevlendirilen şahıslar.müsaade edilen seviyeden sapma - / cleared flight level deviation Klasik SSR radarlarından farklı ola rak uçakların 24 bitlik ICAO adres - leri ile seçici olarak sorgulandığı Bir uçuşun müsaade edildiği seviye- sistem.monopulse ikincil gözlem radarı / monopulse secondary surveillance ile muhafaza edilen seviye arasın radar daki fark. Müsaade edilen seviyeden sapma, uçuşun verilen seviyeye - - uyumluluğunun bozulması durum larının belirlenmesi amacıyla kulla Tek sinyalle uçağın yerini tespit ede müsaade edilen uçuş seviye / bilenmuhtemel SSR. dairesel hata / prob- nılır. able circular error cleared flight level - Bir uçuşun muhafaza ettiği ya da Bir dairesel normal dağıtımda, muh müsaade sınırı / clearance limit temel dairesel hata yapılan bireysel ulaşmaya çalıştığı uçuş seviyesi. ölçümlerin %50’sini içeren dairenin yarıçapı ya da bulunanın muhtemel Bir ATC müsaadesinin geçerli olduğu muhtemel kalkış talimatı zamanı %50’si içindeki dairenin yarıçapıdır. son nokta. / expected departure clearance time -

Bir uçağın kalkış için talimatı alabi leceğimuhtemel en uygun varış zaman. zamanı / esti- N mated time of arrival negatif / negative - “Hayır” “izin(onay) verilmedi” - IFR hava aracı için gidiş meydanın , , “doğ da aletli yaklaşma usulünün dizayn - nemru değil” / moisture anlamlarında kullanılır. edildiği fiks varsa bu fikse varış - zamanıdır. Böyle bir fiks ya da sey rüsefer yardımcı cihazı yoksa ya da Nem, havada bulunan su buharı mik hava aracı VFR ise meydan üzerinde tarı.nihai taşıma gücü / ultimate bear- olacağımuhtemel tahmin yaklaşma edilen zaman. zamanı / ing capacity expected approach time - (makaslama yenilmesi) Temel tabanındaki zeminin yenil- IFR bir hava aracının muhtemel bir- meksizin gecikme/beklemenin ardından, iniş taşiyabileceği en büyük gerilme dü için yaklaşmasını tamamlamak üze zeyi.nominal pozisyon / nominal pore fiksi terk edeceği tahmin edilen sition mürettebatzaman. / crew - Bir uçağın sistemleri tarafından be İşletici tarafından uçuş süresinde lirlenen 3 boyutlu pozisyonu. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 218 HAVAYOLU terimleri

online veri değişimi normal hızınıza dönün / resume olay / incident normal speed - - Hava aracının uçuş harekâtı esna ATC tarafından pilota daha önce ve- sında uçuş emniyetini etkileyen rilmiş hız tahdidinin kaldırıldığını veya etkileyebilecek olan kazadan bildirmek amacıyla kullanılan tali başkaonay (SHY-5’eher türlü durum.göre) / approval mat.normal uçuş bölgesi / normal - flight zone - - ATSEP lisanslı personelin haiz oldu- ğu derecelerin vermiş olduğu ayrı LFFZ, LCFZ veya LSFZ olarak tanım calıkların uygulanabilirliğini belir lanmamış, fakat göze biyolojik zarar onaylamaten ifade. / acknowledgement verebilecek lazer radyasyonundan - korunmasıNOTAM işleme gereken birimi hava /sahası. NOTAM kontrolö- processing unit rünMesajımı durumdan aldığınla haberdar ve mesajı olması anladı veya uyarılmasığınla ilgili beniiçin özelbilgilendir durumlarda ( gön- derilen, uyarı veya hatırlatma mesajı). Bir NOTAM’ı kabul eden, işleyen ve NOTAMdağıtımını kodu yapan / NOTAM birim. code onaylayıcı personel / approving q - personel - Bir kod grubu daima harfiyle baş layan 5 harften oluşmaktadır. Diğer Yapılan bakımın SHY 145-01 Yö harfler radyo cihazlarının kurulumu netmeliği şartlarına uygun olarak pozisyonu, değişimi, havaalanı ve - tamamlandığını belgelemek üzere ışıklandırma kolaylıkları, uçuştaki hava aracı veya komponentin bakım tehlikeler veya arama-kurtarma iş çıkışındanonaylı eğitim sorumlu / approved personel. training numunelemlerini temsil/ sample eder. - SHGM tarafından onaylı, özel bir numuneÖrnek. alma / sampling müfredat ve gözetim altında yürütü lenonaylı eğitim. temel eğitim kursu / Örnekleme. approved basic training course - - SHY-66’da gerekli görülen bakım de neyim süresinin azaltılmasını sağ O layacak düzeyde eğitim ve deneyim okyanus hava sahası / oceanic vermek üzere tasarlanmış bir bakım airspace eğitimionline kursu.veri değişimi / on-line data interchange

ICAO’nun okyanus ayırmalarının ve- - süreçlerinin uygulandığı uluslar- İlgili birimler arasında, belirli bir- arası hava sahası olarak kabul edi protokolle bilgi alışverişini sağla len dünya üzerindeki okyanusların mak amacıyla kurulmuş on-line bağ üzerindeki hava sahaları. lantı. 219 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ operasyonel personel operasyonel personel / opera- - tional staff leri ile pozisyon belirleme sistemlerinden elde ettiği kimlik bilgisi, dört- Hava trafik kontrolörleri, uçuş bilgi- boyutlu pozisyon bilgisi ve ilave di- yardımcıları, uçuş yöneticileri ve ğer bilgilerin de içinde olduğu veri hava trafik hizmetleri destek perso lerin bir veri hattı aracılığıyla yayın otomatik bağımlı gözetim-söz- nelinioperations kapsayan manual çalışma / standard grubu. landığı bir gözetim tekniği. operating procedures leşme / automatic dependent surveillance-contract - Uçuş operasyonunun standartlarını orta frekans / medium frequency uçak tipine göre belirleyen el kitabı. Uçağın, aviyoniklerinden ve pozis- - yon belirleme(nokatadan-noktaya sistemlerinden haber elde- ettiği verilerin, sadece bir yer istas 300 khz ile 3 mhz arasındaki fre leşme) yonuna ortakans aralığı.marker / middle marker otomatikiletildiği bağımlı gözetim gözetim-yayın tekniği. / automatic dependent surveillance- - broadcast Yüksekliği piste göre 200 feet olan- - ILS süzülüş hattının ortasında be lirlenmiş bir noktadaki marker ve Herhangi bir yer/hava kullanıcısı ricisi.ortak display sistem / common display system nın ihtiyaç duyacağı pozisyon, iz ve- yer hızı vb. bilgilerin bir yayın modu veri hattı aracılığıyla belli aralık Tüm radar bilgi işlem ağının status larla iletimini sağlayan bir gözetim otomatik hava gözlem sistemi / bilgileriniortak nokta görüntüleyen / common pointdisplay. uygulaması. automatic weather observing system - Bir ya da daha fazla uçağın, ilgili ATC - otoritesince, rapor etmesi istenen Belirlenmiş zaman aralıklarında çe ortalama hava trafik akış yöne- nokta. şitli sensörler yardımıyla hava şart- tim birimi / average air traffic flow larını ölçen, kaydeden ve pilotlara management unit iletilmek üzere bir bilgisayara gön derenotomatik sistem. iniş / autolanding Kalkışlardaki toplam gecikmeler/ toplam uçuşlar oranını tespit etmek Görüşün iniş için limitlerin altında- ortometrikamacıyla kurulan yükseklik ünite. / ortho- olduğu, konvansiyonel metotlarla- metric height inişin sağlanamayacağı durumlar - da, bu konuda özel eğitim almış pi lotlar tarafından güvenli ve etkin Genel olarak bir MSL yüksekliği ola bir inişin sağlanması için kullanılan rak gösterilen, bir noktanın geoide otomatiksistem. terminal bilgi hizmeti / otomatikgöre yüksekliği. bağımlı gözetim / automatic terminal information ser- automatic dependent surveillance vice - -

Uçağın on-board seyrüsefer sistem 24 saat ya da belirlenmiş farklı ara ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 220 HAVAYOLU terimleri

özgül ağırlık önemli nokta / significant point - - lıklarla inen / kalkan hava araçları için sağlanan güncel, periyodik me Bir ATS yolunun ya da bir hava ara teorolojik ve operasyonel bilgileri cının uçuş yolunun tanımlanması otomatik yön bulma sistemi / - otomatik olarak sağlayan hizmet. ve diğer seyrüsefer ile ATS amaçları automatic direction finding system için kullanılan tanımlanmış coğra / pre-on-the-job ön-işbaşıfik pozisyon. eğitimi - training Hemen hemen en eski seyrüsefer- - yardımcı cihazlarındandır. Atmos ferik hadiselerden kolayca etkilen- Standart özellikler göz önüne alına- meleri ve düşük menzillere sahip(cor, rak kişisel yeteneklerin gelişimini olmaları sebebiyle yerlerini daha ge sağlamak amacıyla işbaşı simülas loran, gps gibi) / case study lişmiş cihazlara bırakmışlardır. yonörnek çalışmaları. olay otorite / authority - Gerçek ya da hayali bir olayın veya- Bir dokümanın ortaya çıkarılması olaylar serisinin analizi, problem ta nımlaması ve mümkün olan çözüm veya değiştirilmesi ile sorumlu kişi. / special shipments özellerin gönderilerdeğerlendirildiği bir teknik. - Örneğin; kolay bozulabilen mallar,- canlı hayvanlar, değerli eşyalar, has Ö sas kargo, haber malzemesi, tehlike special VFR flight öğrenci hava trafik kontrolörü / liözel maddeler VFR uçuş vs. / student air traffic controller - - Meteorolojik şartların VMC’nin al - tında olduğu durumda kontrol böl Temel hava trafik kontrol eğitimini gelerinde uçuşuna ATC tarafından başarıyla tamamlayan ve işbaşı eği - müsaade edilen özel bir VFR uçuş timinden önce tüm teorik bilgileri / special- şekli.özellikli kargo ürünleri edinmesi için eğitime alınan seçil ised cargo products öğrenme için sınırlandırılmış miş kişi. - zaman / restricted time for learning - Örneğin; ekspres kargo, kurye gön derileri, aynı gün teslim edilecek / specific weight Eğitici tarafından, öğrencinin çalış özgülgönderiler. ağırlık önemlima zamanının hava durumubelirlenmesi. bilgisi / - sigmet information Belli hacim ve sıcaklıktaki bir mal - zemenin havadaki ağırlığının, aynı Meteoroloji gözlem ofisi tarafından- hacim ve sıcaklıktaki damıtık suyun meydana gelen ya da gelmesi bekle havadaki ağırlığına oranı. nen belirli rotadaki uçak operasyon- larının emniyetini etkileyebilecek hava olaylarına dair bilgilerin ya yınlanması. 221 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ palet dolly pas geçme usulü / missed approa- P ch procedure palet dolly / pallet dolly - Yaklaşma tamamlanamazsa takip edilecekpas görev usül. süresi / missed duty Üzerine kargo, posta ve bagaj yük period lenebilen değişik ölçülerdeki metal düzgünparalel yüzeyler. ILS yaklaşması / parallel ILS approach - Uçucu ekiplerin, ortaklığın direktifi - - üzerine, herhangi bir görev icra et - Paralel pistlere yaklaşan IFR uçak meksizin, en son uçuş görevinin bit ların, son yaklaşma hattına otur tiği meydandan, yeni bir uçuş görevi- duklarında birbirleri arasında en icra edeceği meydana, ana/geçici az 2 NM radar ayırması sağlanmış üs’ten uçuş harekâtına başlayaca paralelolması durumu. pistler / parallel runways ğı meydana veya uçuş harekâtının sona ermesinden sonra ana /geçici üsse ulaşım maksadıyla yaptığı hava Aynı havaalanında merkez hatları- veya bir satıh ulaşım aracında geçen birbirine paralel olan 2 veya daha- süre.penetrasyon / penetration fazla sayıdakileft/ pistleri sol) ifade(right/ eder. sağ) Pa ralel pistlerde pist numarasına ila (left/ sol), permabilite / permeability ve(center/ olarak l merkez( ) ve r (right/ İçine girmek. sağ)veya 3 paralel pist var ise l C ya da R pik gün, pik saat / peak day, peak / near-pa- Geçirgenlik. paralele olduğu yakın belirtilir. pistler hour rallel runways (ge- - nellikle bir takvim yılı içerisinde) Belirli bir periyot içerisinde Uzatılmış merkez hatlarının yakın bir sama/sapma açısı 15 derece veya hava meydanında birim günde veya parkdaha azyeri olduğu, / parking kesişmeyen position pistler. - saatte kaydedilen işlem görmüş en pilotyüksek / pilotyolcu, uçak, kargo vs. sayısı. - Bir uçağın park ettiği veya park et mesinin planlandığı tanımlanmış Hava aracının sevk ve idaresiyle gö passaha. geçme / missed approach - revli olan, sorumlu kaptan pilot ve/ veya kaptan pilot haricindeki, SHGM - pilot hava raporu / pilot weather Bir iniş için bir aletli yaklaşma ta tarafından yetkilendirilmiş personel. report mamlanamadığı zaman pilot tara - pasfından geçme idare noktası edilen bir / manevra.missed approach point - Uçuşta karşılaşılan sıra dışı meteo rolojik hadiselerin pilot tarafından - pilot insiyatifi / pilot discretion İniş talimatı almış bir uçağın pilo rapor edilmesi. - tunun herhangi bir sebeple iniş yap mayıp pas geçmesi. İrtifa tahsisleri ile birlikte kullanıl ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 222 HAVAYOLU terimleri

pist numarası pist görüş mesafesi / runway - visual range dığında hava trafik kontrol ünitesi- - tarafından pilota hazır olunca alçal maya/ tırmanmaya başlaması söy- Bir pistin merkez hattı üzerinde lendiğinde pilotun istediği zaman ki bir uçağın pilotunun, pist yüzey- alçalma/ tırmanmaya başlayabile işaretlemelerini veya pistin şeklini pilota verilen brifing / pilot bri- ceğini ifade eden terim. veya merkez hattını gösteren ışıkla efing pistrı görebileceği istikameti mesafe. / runway heading - - Havacılık enformasyon hizmetleri Pist merkez hattı uzantısına tekabül- (AIS) ofisi tarafından uçuş planla eden manyetik istikamettir. An ması yapan pilotlara hava durumu, cak bu, pist üzerinde yazılı(04 pisti pist diyenu NOTAM’lar, askeri aktiviteler ve adlandırılır),marası değildir. Örneğin bir pistin uçuşla ilgili pilotlar tarafından talep numarası 04 olabilir pist / runway 044 edilen bilgilerin verilmesi. ancak pistin manyetik- - başı derecedir. Pist numaraları bu manyetik uçuş başlarının yuvar Uçakların inişi ve kalkışı için hazır pistlanmasıyla kapasitesi oluşturulur. / runway capacity lanmış bir kara havaalanı üzerinde - belirlenmiş dikdörtgen alan. Belirlenmiş bir zaman aralığı içeri sinde, iniş-kalkış hizmeti alabilecek pistuçak korumasayısı. ışıkları / runway guard lights -

Pilotları veya araç sürücülerini, ak tif bir piste girmek üzere oldukları konusunda ikaz etmesi amaçlanan pistbir ışık numarası sistemi. / runway number pist bekleme pozisyonu / runway-holding position - Pist merkez hattı uzantısına tekabül eden manyetik istikamettir. İstika- Havaalanı kontrol kulesi tarafından- metleri pilotlara manyetik kuzeye- başka şekilde onaylanmadıkça, taksi- göre gideceği yönü gösteren bir gör yapan uçakların ve araçların dura- sel yardımcıdır. Pistin manyetik ku- cağı ve bekleyeceği bir ILS/MLS kri zey ile yaptığı açı eğer 2 basamaklı tik/hassas alanını, bir mania sınırla bir sayı ise bunun önüne “0” konu ma yüzeyini veya bir pisti korumak larak pist numaraları bu manyetik pist dönüş cebi / runway turn pad üzere öngörülen belirli bir yer. uçuş başlarının yuvarlanmasıyla- oluşturulur. 01 ile 36 arasında bir sayıdır. Mutlaka iki basamaklı yazı Bir pist üzerinde 180 derecelik bir- lır. Örn: 44/224 olan pistin pist başı dönüşü tamamlamak amacıyla bir piste bitişik bir kara havaalanı üze numarası 04/22 olur. rindeki belirli bir alan . 223 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ pist sonu emniyet sahası pist sonu emniyet sahası / runway end safety area - dana gelen enine birim uzamanın boyuna birim kısalmaya mutlak de - politika / policy Esasen piste erken temas eden veya ğerce oranı. - pistte duramayan bir uçağın hasar ris - kini azaltmak üzere tasarlanmış, pist Bir organizasyon tarafından be merkez hattı uzantısına simetrik ve pist şeridi / runway strip lirlenmiş prensipler, plan veya ka şerit sahanın sonuna bitişik bir saha. rarlar.porozite / porosity (varsa) - Aşağıdaki amaçlar için öngörülmüş, portlantGözeneklilik. çimentosu / portland pisti ve durma uzantısını içe cement ren belirli bir alan: - A) Pistten çıkan bir uçağın göreceği hasar riskini azaltmak; ve Klinker ve alçı taşının birlikte puzo B) Kalkış veya iniş operasyonları lanik madde katılmadan öğütülmesi sırasında üzerinden uçan uçakları postasonucu / elde post edilen çimento. pitkorumak / pit için. - Bir uçakta taşınan, nakliye edilen ve Hidrant sisteminin uçak park pozis posta yönetimine ulaştırma amacı pit temizleme aracı / pit-cleaner yonundaki hortum bağlantı noktası. güdülen yazışma haberleri ve diğer - pozisyonnesneler. raporu / position report - Apronda bulunan pitlerin içerisin - de oluşan kirliliği temizleme amaçlı Uçağın belirli noktalar üzerinde ol planlanankullanılan araç. güzergâh / desired track duğunu ATC’ye rapor ederek bildir mesinipozisyon ifade sembolü eden terim. / position symbol İki yol noktası arasında planlanan plastikya da istenilen limit / güzergâh. plastic limit - - Bilgisayar tarafından radar ekranı üzerinde uçağın hareket izini simge Zeminin plastik halden kati hale geç leyenpozitif işaret. kontrol / positive control tiği deney sonucunda, elde edilen su - içeriği değeridir. Yüzde olarak ifade edilirplot / (wp). plot Hava trafik kontrol ünitesi tarafın- - dan belirli bir hava sahası içinde - bütün trafikler arasında ayırma sağ PSR’dan veya SSR-PSR kombinasyo lanmışpriz alma olduğunu / stiffening ifade eden terim. nu ile oluşan ekoların dijital sorgu lama metotlarıyla bilgi olarak radar priz başlama süresi / initial set ekranınapoisson (boşluk)yansıması. oranı / Beton ve harçların katılaşması. poisson’s ratio - - - Beton karılırken suyun çimentoya Beton numunesine basınç gerilmele temas ettiği andan itibaren beton ri uygulandığında, numunede mey dan elenerek ayrılmış olan harcın, ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 224 HAVAYOLU terimleri

radar kontrol hizmeti - 2 çapı 6,175 mm olan bir sondanın retlenmiş ya da haritalarda gösteri daldırılmasına karşı 0.5 N/mm ’lik püskürtmelen daire. beton / shotcrete bir mukavemet kazanmasına kadar - geçenpriz bitme süre. süresi / final set - Basınçlı hava kullanımı yoluyla yü - zeyler üzerine püskürtülen ve püs Beton karılırken suyun çimentoya kürtme basıncıyla istenilen yüzeyler temas ettiği andan itibaren beton üzerine yapışan beton veya harç. dan elenerek ayrılmış olan harcın,2 çapı 6,175 mm olan bir sondanın daldırılmasına karşı 3.5 N/mm ’lik bir mukavemet kazanmasına kadar R geçenprofesyonel süre. gelişim / professional development radar / radar

- Kişisel yeteneklerin geliştirilmesi Belirli bir menzil içindeki nesneleri için gerekli olan idari ve teknik ko tespit etmek için elektromanyetik profesyonel pilot / professional nulardaki çalışmalar. dalgaları kullanan sistemler. pilot - - Ücret karşılığı yapılan uçuş operas yonlarında hava aracı kullanma yet programkisini veren / syllabuslisansa sahip bir pilot. - Eğitim boşluğunu doldurmak ve- kursun hedefine ulaşması için ge radar hizmeti / radar service rekli eğitim konularını ve başlıkları - nıpsikolojik belirlemek test için / oluşturulan psychological liste. testing Direkt olarak radar vasıtasıyla sağ - lananradar bir istasyonları hizmeti gösteren kaplama terim. he - saplayıcısı / radar station coverage Psikologlar tarafından kişisel dav calculator ranış biçimlerinin belirlenmesi için pusulayapılan testler.başı / heading - Eurocontrolün geliştirdiği radar Bir uçağın uzunluğuna ekseninin kapsama alanlarını hesaplayan unix [hakiki, manyetik, pu- radar kontrol hizmeti / radar gösterdiği bir istikamet olup genel tabanlı bir yazılım. sula veya grid] control service de kuzeyden derece olarak ifade - pusulaedilir. gülü / compass rose - - Radardan alınan bilgilerin hava tra- - fik kontrol hizmetinin sağlanmasın Gerçek ya da manyetik kuzey yönü da direkt olarak kullanıldığını be nü belirleyen meydan üzerinde işa lirtmekte kullanılan terim. 225 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ radar ortamı radar ortamı / radar environment - bir hedef ya da sembol ile eşleşmiş radarlı saha kontrol derecesi / Radar hizmetinin verilebileceği sa olan uçak. radar airport control degree radarhalar. tanımlaması / radar identification - - Sorumluluk sahibi olduğu kontrollü Belirli bir radar blip’i veya radar po hava sahası dahilindeki uçaklara ra zisyon sembolünün belirli bir uçakla darlı saha kontrol hizmeti sağlayan eşleştirilmesiradar tavsiyesi işlemi. / radar advisory hava trafik kontrolörlerinin sahip olmasıradarlı gereken yaklaşma derece. / radar approach

Radar gözlemine dayanan bilgi ve - tavsiyeradar teması hizmeti / . radar contact Bir radar kontrolörünün yönetimi altında bir uçak tarafından icra edi radarlılen yaklaşma. yaklaşma kontrol derecesi / radar approach control degree Radar ekranında, radar blip veya- radar pozisyon sembolünün belirli bir uçağa ait olduğunun görülme - Sorumluluk sahibi olduğu kontrol si ve tanımlanmasıyla ortaya çıkan - sahası dahilinde, inen ve kalkan durumdur. Hava Trafik Kontrol Üni - uçaklar ile kontrol sahasını kulla tesi tarafından, radar ekranında bir nan diğer uçaklara, radarlı yaklaş uçağın tanımlandığının ve bu uçağın - ma kontrol hizmeti sağlayan hava radarda takibinin radar tanımlaması trafik kontrolörlerinin sahip olması sona erdirilene kadar süreceği anla - gerekenradarsız derece. ayırma / non-radar se- mında kullanılır. Radar hizmeti keza paration gereklilik ve kapasite bu pilotun zo runlu rapor noktaları üzerinde rapor vermeyiradar veri kesmesi işleme anlamına sistemi da / gelir. radar Ayırma yapmak için kullanılan uçak data processing system pozisyon bilgisinin radar dışındaki diğerradarsız referanslardan saha kontrol alınması. derecesi / - non-radar airport control degree Bir veya daha fazla kaynaktan gelen - bilgilerin radar işlemlerinde kulla nılmasınıradar yaklaşma sağlayan kontrol sistem. ünitesi Sorumluluk sahibi olduğu kontrol- / radar approach control facility lü hava sahası dahilindeki uçaklara radarsız saha kontrol hizmeti sağ - layan hava trafik kontrolörlerinin radarsız yaklaşma kontrol de- İniş-kalkış veya transit (veya geçiş radarsız) yapan sahip olması gereken derece. trafiklere, tanımlanmış hava saha recesi / non-radar approach control sı içerisinde radarlı degree hizmet veren hava trafik kontrol radardaünitesi. tanımlanmış uçak / radar identified aircraft Sorumluluk sahibi olduğu kontrol- sahası dahilinde, inen ve kalkan- uçaklar ile kontrol sahasını kulla Radar ekranında, pozisyonu izlenen nan diğer uçaklara, radarsız yaklaş ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 226 HAVAYOLU terimleri

rezerve (de/anti-icing, temiz su ikmali, foseptik, yolcu merdiveni, air ma kontrol hizmeti sağlayan hava starter,hizmetlerin APU,uçak temizliği vb.) - trafik kontrolörlerinin sahip olması gereken radarsız yaklaşma kontrol tama derecesi.radyal / radial randevumını kapsar. noktası / rendezvous - point

Seyrüsefer cihazları tarafından ve radyo / radio rilen açısal bilgi. Yol kavşağı, kesişen yol ya da başka- - bir yerde belirlenmiş, acil duruma - müdahale edecek personel ve araçla Haberleşme için kullanılan telsiz ci rın uçak kaza-kırımında olay yerine hazıdır. Aynı zamanda, bir uçuş hiz gitmeden önce talimat almaları için met istasyonunu belirtmek için de / reporting point belirlenmişrapor noktası yer. kullanılabilir.radyo altimetre / radio altimeter

Aletli uçuş kuralları içinde rapor Uçağın yerden olan yüksekliğini edilmesi istenilen, bir seyrüsefer monorail system belirlemek için, radyo dalgalarının yardımcısıraylı sistem ile /belirtilmiş nokta. gönderilerek yerden yansımasını - sağlayan,radyo muhabere uçakta bulanan performans cihaz. tipi / radio communication perfor- Tek hat üzerinde havadan, el değ mance type meden seviye 5 bölgesindeki kirli - bagajların taşınmasında kullanılan / rejected reddedilmişraylı sistemi. kalkış alanı take-off area Haberleşme işlem zamanı, sürek- - liliği, geçerliliği ve doğruluğu ( örneğin; RCP gibi parametreler için tahsis edilmiş de - 240 gibi) Bir heliport üzerinde bulunan, per ğerleri temsil eden formans sınıfı 1’de işletilen heli radyo seyrüseferitanıtma. / radio navigation kopterlerin bir reddedilmiş kalkışı tamamlamaları için elverişli olan unaccompanied refakatsizbelirli bir alan. bagaj / baggage Seyrüsefer amaçlı bir pozisyonun (hold) belirlenmesinde radyo dalgalarının - radyokullanılması. yön bulma istasyonu / radio direction – finding station Uçak altında taşınmak üzere kabul edilmiş ve chek-in yapan yol - / reference point referanscusu uçakta noktası bulunmayan bagaj. - - Diğer istasyonların yönlerini hesap lamak amacıyla tasarlanmış bir rad Havaalanının coğrafi pozisyonu be ramp hizmeti / ramp service / reserved yo istasyonu. rezervelirlenmiş bir noktası. -

Ramp hizmeti apronda uçakların Uçucu personelin aylık uçuş planla- park ettirilmesi, yolcu, bagaj ve ması dışında ihtiyaç duyulacak uçuş kargonun yüklenmesi, boşaltılması ve yer görevleri için hazırlıklı bulun ve apronda ihtiyaç duyduğu diğer ması hali. 227 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ risk analizi risk analizi / risk analysis SAFA denetçisi / SAFA(Safety As- sessment of Foreign Aircraft) in- - spector Kötü hava koşullarının devam etme süresini analiz eden ve riski belirle - / RNAV approach yenRNAV bir yaklaşması çalışma. Havaalanlarımıza iniş kalkış yapan - yabancı hava araçlarının uluslara- rası uçuş emniyet standartlarıyla Uçaktaki RNAV ekipmanlarına da uyumunu kontrol etmek amacıy yanılarak seyrüseferin yapıldığı bir la uçuş öncesinde veya sonrasında rotaaletli /yaklaşma route usulü. - kontrolünü gerçekleştiren, SHGM personeli arasından yetkilendiril - SAFA denetleme raporu / SAFA miş teknik denetçi. Uçağın coğrafi bir noktaya veya ramp inspection report hava yoluna göre 2 boyutlu pozisyo rotanunu /belirtir. track SAFA koordinatörü / SAFA(Safety - SAFA denetleme raporudur. - Assessment of Foreign Aircraft) Bir uçağın çizdiği yolun, yer [hakiki,üzerin coordinator manyetikdeki izdüşümü veya olup,grid istikameti her - hangi bir noktada kuzeyden ] derece olarak SHGM personeli arasından Sivil Ha- ifaderüzgar edilir. kesmesi / wind shear vacılık Genel Müdürü tarafından görevlendirilen, yapılan SAFA de- netlemelerinin SAFA veri tabanına- Rüzgarın hızında ve /veya yönünde- girilmesini sağlayan, SAFA veri ta kısa mesafelerde meydana gelen ani banına girilen bilgilerin doğruluğu değişiklikler. Bu değişiklikler yır nu kontrol eden, veri tabanındaki tılma veya akma etkisi yaratabilir. bilgilerin gizliliğini sağlayan, tüm- Yatay veya dikey yönlerde ya da aynı SAFA faaliyetleriyle ilgili olarak anda her iki yönde birden görülebilir. EASA ile işbirliği yapan, uçuş emniyeti problemleri içeren denetleme- raporlarının EASA’ya gönderilmesi ni sağlayan, ulusal hava araçlarımı S za ait SAFA raporlarıyla ilgili diğer sabit ışık / fixed light ülkelerin SAFA koordinatörleriyle- işbirliği yapan, EASA kapsamında - gerçekleştirilen SAFA çalışma grup saha kontrol hizmeti / area con- larında ülkemizi temsil eden kişi. Sabit bir noktadan bakıldığında sa trol service sabotajbit şiddette / sabotage görünen bir ışık. - - Kontrol sahaları içindeki kontrollü Herhangi bir eşyanın tahribini, kor uçuşlar için sağlanan hava trafik ku salmayı, uluslararası sivil havacı- kontrol hizmeti. lık veya bunlara ait tesislerde gayri kanuni eylemler yapılması sonucu nu amaçlayan bir eylem veya bir işin bilerek yapılması. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 228 HAVAYOLU terimleri

sertifikalandırma (havacılık güvenliği) saha seyrüseferi / area navigation sedimanter / sedimentary

- Saha Seyrüsefer; uçma kabiliyetinde Dış etmen ve süreçler tarafından- olan uçakların kullanması amacıyla yeryüzünün aşındırılması ve mey oluşturulmuş; uçakların belirlenmiş- (göl,dana denizgelen ve çeşitli okyanus büyüklükteki tabanları gibi) un / istenilen uçuş rotasında istasyon- surların taşınarak çukur sahalarda referanslı seyrüsefer yardımcı ci hazların kaverajında veya yer is biriktirilmesi sonucu oluşan kayaç tasyonlarından bağımsız uçakta türü.segregasyon (ayrışma) / segre- bulunan saha seyrüsefer sistemine- gation bağlı veya her iki sistemin beraber - kullanımı ile tesis edilmiş saha sey - saharüsefer seyrüseferi yolları. yolu / area navi- Betonu oluşturan malzemenin bir gation route birinden ayrılması ve betonun üni - sektörformluğunu / sector yitirmesi. - Saha seyrüseferi yapabilme kapa - sitesinde olan hava araçlarının kul Bir kontrolör grubu tarafından lanımı amacıyla düzenlenmiş ATS kontrol edilen, koordinatları belir uçuşsahip yolu. konumundaki taşıyıcı / lenmiş ve tahsis edilmiş bir radyo owning carrier frekansı bulunan hava sahasıdır. / (ULD) Kontrol sahasının veya uçuş bilgi sektörizasyonbölgesinin bir parçası. / sectorisation Bir birim yükleme aracının (uçuş bilgi bölgesi) sahipsizsahibi ya dabagaj kiralayanı / unclaimed olan taşıyıcı. baggage Bir FIR’ın birkaç - sektöre ayrılmasıdır. Bu işlemin amacı bir hava trafik kontrolörünün Bir havaalanına gelmiş olup, herhan işserbest yükünü kılınan azaltmaktır. sapma eşiği / gi bir yolcu tarafından alınmamış cleared level deviation threshold veyaSANA sahiplenilmemiş denetçisi / SANA bagaj. (Safety Assessment of National Aircraft) - inspector - Serbest kılınan bir seviyeye uyum- suzluğun oluşmaya başladığını ta nımlayan izleme kriteri paramet Havaalanlarımıza iniş kalkış yapan- sertifikalandırma (havacılık yerli hava araçlarının uluslararası resi. güvenliği) / certification uçuş emniyet standartlarıyla uyumunu kontrol etmek amacıyla uçuş - öncesinde veya sonrasında kontro Havacılık güvenliği konusundaki lünü gerçekleştiren, SHGM personeli - yetkili otorite tarafından veya oto arasından yetkilendirilmiş teknik rite adına, bir kişinin kendisine ata sapmadenetçi. / deviation - nan görevlerini yerine getirmek için- gerekli yeterliği, otorite tarafından- Takip edilen yol güzergâhından, me kabul edilen veya belirlenen seviye teorolojik koşullar ya da olağanüstü de sağladığının resmi değerlendir durumlar nedeniyle ayrılma. mesi ve teyidi. 229 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ sertifikalı havaalanı sertifikalı havaalanı / certified seyir, yolculuk / cruise aerodrome - - Uygun olan seviye ve hızda yol al İşletmecisine bir havaalanı sertifi mak.seyrüsefer / navigation sertleşmişkası verilmiş beton olan bir / hardened havaalanı. concrete - - Bir uçağın bir noktadan başka bir noktaya seyahati için verilen reh / naviga- Katılaşma olayından sonraki duru seyrüseferberlik. yardımcısı tional aid maservis verilen paneli ad. / service panel

- - Su, lavabo, yer elektrik bağlantıları- Yerde veya havada uçuş esnasında gibi uçak hizmetlerinin sağlanma uçağa, bir noktadan diğerine kıla sında kullanılan giriş noktası ve ka vuz bilgi/ pozisyon bilgisi sağlayan sespaklı haberleşme diğer servis bölmeleri.sistemi / voice herhangi bir görsel veya elektronik communication system seyyaryardımcıya havacılık verilen hizmetiad. / aeronautical mobile service - Hava trafik kontrol hizmetinde pilot,- kontrolör ve ilgili diğer birimlerin Uçak istasyonu ile havacılık istasyo telefon ve telsiz haberleşmesini sağ nu veya uçak istasyonları arasında sessizlik konisi / cone of silence seyyarsağlanan havacılık radyo haberleşme istasyon hizmeti. / aero- layan santral sistemi. nautical mobile station - - Yüksek açılarda anten performan sının limitlerine bağlı olarak radar Havacılık istasyonları ile hava ara- seviyekapsamında / level oluşan boşluk. cı istasyonları arasında acil durum - pozisyon belirleyici radyo cihazla rı, önceden belirlenmiş acil durum Uçuştaki bir hava aracının dikey ko frekansları ile teçhiz edilmiş arama numunu belirtmek üzere genellikle kurtarma istasyonu olarak görev yükseklik, uçuş seviyesi ve irtifa için SHD-T35yapan istasyon. / seyirkullanılan irtifası genel / cruisingbir terim. altitude - - 09.06.1962 tarihli ve 11124 sayılı- Yol seviyesi boyunca muhafaza edi Resmi Gazete’de yayımlanan Ulaş lenseyir irtifa. seviyesi / cruising level tırma Bakanlığı Sivil Havacılık Da iresi Uçak Bakım Teknisyeni lisans - talimatı.SHD-T 35 lisansı / Bir hava aracının uçuşunun önemli bir bölümünde muhafaza ettiği se seyirviye. tırmanışı / cruise climb SHD-T 35’e göre düzenlenmiş her (rate) SHT-21.1türlü lisans. /

(Birtekniği) uçağın belirli bir derece ile - yapmış olduğu tırmanma manevrası Ulaştırma Bakanlığınca yayımlanan . “Uçuşa Elverişlilik Sertifikası Veril ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 230 HAVAYOLU terimleri

sivil hava seyrüsefer hizmetleri organizasyonu - sıfır mod A / zero mode A me ve/veya Temdit Edilme Kuralla rı”SHY konulu 66–01 talimatı. / 0000sıhhi ile işyeri gösterilen / medical geçersiz business mod field A. - - 16.05.2007 tarihli ve 26524 sayılı- Sivil hava ulaşımına açık havaalan Resmi Gazete’de yayımlanan hava larında bulunan ve 05.04.2008 ta aracı Bakım Personeli Lisans Yönet rihli ve 26838 sayılı Resmi Gazete’de- meliği.SHY-145 / yayımlanan Sivil Hava Ulaşımına Açık Havaalanlarında Yer Alan Gay- risıhhi İşyerleri İçin İşyeri Açma ve 09.07.2004 tarihli ve 25517 sayılı Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönet Resmi Gazete’de yayımlanan Onaylı SHY-147 / meliği (SHY-33A) kapsamı dışında Bakım Kuruluşları Yönetmeliği. sıkıştırılmışkalan işyerleri. stabilize dolgu zemin / compressed stabilized filling ground 30.04.2006 tarihli ve 26154 sayılı- Resmi Gazete’de yayımlanan Hava Aracı Bakım Eğitimi Kuruluşları Yö SHY-14A / Zemin emniyet gerilmesi 0,7-1,0 kg/ netmeliği. cm²sınır olan / boundary zeminler. - 14.05.2002 tarihli ve 24755 Sayılı- Sistemleri birbirinden ayırmak için Resmî gazete’de yayımlanan Hava sınırkullanılan ara sistemi sınırlandırma / boundary çizgisi. ınter - alanı Yapım, İşletim ve Sertifikalan mediate system SHY-66dırma Yönetmeliği. / - Ara sistem, iki ayrı rota ya da idari 16.06.2005 tarihli ve 25847 sayılı- kavramlar arasında bilgi iletilebil Resmi Gazete’de yayımlanan Hava sınırmesi. geçiş sahası / cross border Aracı Onaylayıcı Personel Yönetme area liği.SHY-66 lisansı / - - Özel operasyonel ihtiyaçlar için SHY 66-01 Hava Aracı Bakım Perso uluslararası sınırlarda oluşturulan neli Lisans Yönetmeliği’ne göre dü siltgeçici / silt ayırma sahası. zenlenmişSHY-6A / olan lisans. - Zemin sınıfı silt ve dane büyüklüğü 16.06.1984 tarihli ve 18433 sayılı ayrımına(kilden göre daha sınıflandırılmış kaba, ancak orgakum- Resmi Gazete’de yayımlanan Ticari dannik olmayan,daha küçük taneli taneli) savak ve oldukça SHY-MHava Taşıma / İşletmeleri Yönetmeliği. ince sivil hava seyrüseferbir hizmetleri malzeme. organizasyonu / civil air naviga- 19.08.2004 tarihli ve 25558 sayılı- tion services organization (CANSO) Resmi Gazete’de yayımlanan Ticari - Hava Taşıma İşletmeleri Bakım Sis temi Yönetmeliği. Hava seyrüsefer hizmetlerinin sağ 231 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü son yaklaşma / final approach - lanması sorumluluğunu üstlenen bağımsız organizasyonların birle Belirlenmiş bir son yaklaşma fix’i ya da şerekSivil Havacılıkoluşturduğu Genel bir meslek Müdürlüğü birliği. / Directorate General of Civil Aviation belirlenmemiş ise herhangi bir nokta ya da fix’ten başlayan aletle yaklaşma- usulünün bir parçası olarak; - (procedure turn) - Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü, A) Belirlenmiş(base turn) ise, son kaide dönü kamu tüzel kişiliğine haiz, özel büt- şünün , esas dönü- çeli, Ulaştırma Bakanlığına bağlı bir şün bitiminde ya da race- kuruluş olup, Sivil Havacılık Sektö- track usulünde inbound başa dönü ründe Kural Koyma, Denetleme ve şünde ya da, Yaptırım Uygulama görevini yürüt B) Yaklaşma usulünde belirtilen son sivil havacılık güvenliği / civil mekle görevli idare. (a)yaklaşma başına intercept olunan aviation security (b)noktada başlar meydan civarında;- inişin gerçekleştirileceği; ya da - pas geçme yönteminin başlaya Sivil havacılığı yasadışı müdahale soncağı yaklaşmanoktada sona bölümü erer. / final eylemine karşı koruma amaçlı ted approach segment birler ve insan ve doğal kaynakların - sivil havacılık otoritesi / civil birleşimi. - aviation authority Üç boyutlu geometrik bir yolu ta- - nımlayan ve uçakların son yaklaş - mada uçuşuna devam etmesi bekle Herhangi bir uluslararası hava sa nenson düzyaklaşma bir hat. fiksi / final ap- hası içinde ICAO tarafından sorum proach fix lu tahsis edilen ve iç hat sınırları- içerisinde havacılık kullanıcılarına hizmet sağlamakla yükümlü organi Yayınlanmış aletli alçalma usulünün son yaklaşma hattı / final ap- sivil/askerzasyon. koordinasyonu / başladığı nokta. civil/military coordination proach course

- Hava seyrüsefer emniyeti, etkinliği Aletli yaklaşma yapan bir uçağın son yaklaşma ve kalkış alanı ve hava sahasının uyumlu kullanı pisti karşılamasını sağlayan hat. / final approach and take-off mını sağlamak için gerekli, sivil ve (FATO) area slampaskeri birimler (çökme) arasındaki / slump iletişim. (kıvamının) - -

Çökme. Betonun ölçüle Havada asılı kalmaya veya inişe yö bilenslot / oturması. slot nelik yaklaşma manevrasının son - aşamasının üzerinde tamamlandığı ve kalkış manevrasının başlatıldığı Düzenli bir hava trafik akışı sağlana - sorumlubelirli bir alan.kaptan pilot / pilot in bilmesi için bir havaalanında belirli- command bir tarihte bir hava aracının hareke ti için kullanılabilir ya da program lanmış varış ya da gidiş saati. Ortaklık tarafından belirlenen ve ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 232 HAVAYOLU terimleri

su çimento oranı standart geodetik sistem / standard geodetic system uçuşun sevk ve idaresinden sorumlu kaptan pilot veya acil durumlarda, - kaptan pilotun görev yapamaması Hava seyrüseferi için temel olacak durumunda geçici olarak bu görevi tüm enlem ve boylamların ölçümü sorumlu kaptan pilot kararı / üstlenecek pilot. nün yapıldığı kabul edilmiş yeryüzü decision of pilot in command ölçümstandart sistemi. operasyon usulleri / - standard operating procedures - Ortaklık tarafından belirlenen kıs taslar dahilinde uçuş görev ve din- Kontrolörlerin sorumluluklarının lenme sürelerinin uzatılması ve/ koordine edilerek uygulamaların standart sapma / standard devi- veya kısaltılması için sorumlu kap standart hale getirilmesi. ation tansorumlu pilot tarafından pilot / pilot–in-command alınan karar.

- Uçuş süresi boyunca, hava aracının Ana değer üzerinde meydana gelen standarthataların dağılımının yer hizmetleri ölçülmesi. anlaş - emniyet ve operasyonundan sorum ması / standard ground handling stabilite / stability lu pilot. agreement standart / standard - Dayanım. Yer hizmetleri kuruluşları ile hava (SHY-22)taşıyıcıları arasında veya Havaalan- - ları Yer Hizmetleri Yönetmeliği’nde Ulusal ve uluslararası sivil havacılık - yer alan özel yetkilere da otoriteleri ile yasa koyucular tara - - yanılarak hava taşıyıcılarının kendi fından dokümante edilen, uygulan aralarında yapacakları standart an ması ortaklık içinde mecbur kılın laşma.statik yük taşıyıcı yüzey / static mışstandart olan sistematik aletli kalkış kurallar / standard bütünü. load-bearing surface instrumental departure - Üzerinde bulunan bir helikopterin Bir uçağın kalkışını takiben havayo kütlesinistrateji / taşıyabilecek strategy bir yüzey. luna kadar izleyeceği standart hava standarttrafik hizmet dönüş rotası. oranı / standard turn rate Belirlenen hedeflere ulaşabilmek için orta veya uzun vadeli program, plansu aracı veya / yöntem portable belirlenmesi. water truck Saniyedestandart 3 geliş derecelik rotası dönüş. / standard arrival route Uçaklara kullanım amaçlı temiz su - suveren çimento araç. oranı / water cement - ratio Bir yaklaşma uygulamasında, uça - ğın havayolundan ayrılıp ilk yaklaş ma fiksine gelişini belirleyen hava Taze betonda etkili su içeriğinin, çi trafik hizmet rotası. mento kütlesine oranı. 233 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ su dedektörü su dedektörü / water dedector - - tirecek belirsizliğin var olması du şüpheli bagaj / suspected baggage Yakıt içerisinde bulunan suyu göste rumu. - suluren kimyasal kar / slush kapsül. - % 100 bagaj(patlayıcı tarama sisteminde,madde ve/veya ta Ayak burnu veya topuğu ile vurul düzeneğiramadan olduğugeçen vevarsayılan) yapılan inceleme- duğunda dağılacak şekilde suya sonrasında doymuş kar; özgül ağırlık: 0.5 ile 0.8 kirli ola süperarası. yüksek frekans / super rak ayrılan bagajların ulaştığı en high frequency şüphelison nokta. madde kullanımı / prob- - lematic use of substances

3 ile 30 ghz arasındaki frekans ara lığı.sürekli uçuş planı / repetitive Havacılık personelince bir veya daha flight plan fazla uyarıcı madde kullanımı: a. Kullanıcıya doğrudan zarar verecek - veya diğerlerinin canları, sağlıkları Sık sık tekrarlanan, düzenli olarak ve refahını tehlikeye atacak zarar- yapılan temel bazı özellikleri ben vermesi, b. Mesleki, sosyal, fiziksel zer olan belirli uçuşlara ait bir uçuş veya sorunlara yol açacak bozulma planı. lara veya bunları daha da artıracak şekilde olur.

Ş şartlı rota / conditional route T tahditli saha / restricted area

Bir hava trafik hizmet yolu veya bir parçasının özel koşullar altında Bir ülkenin hükümranlık bölgesinde kullanılması veya planlanmasıdır. olup içinde uçuş yapılmasının belli Şartlı rotalar, aktivitenin beklenen şartlaratahditsiz bağlandığı alan / unrestricted sahalar. area seviyeleri, ilgili uçuş planları gibi değişik nedenlere bağlı olarak çeşitli - şistkategorilere / schist ayrılabilirler. Bir hava meydanında, genel kamuya - açık veya girişin başka şekilde tah tahmini geçen toplam zaman / - ditsiz olduğu bölümleri. total estimated elapsed time Mika, klorit, talk ve hornblende mi- neralleri içeren magmatik veya tor tul kayaçların orta dereceli başkala - şımaşüphe uğraması hali / uncertainty ile oluşan kayaç.phase IFR uçuşlar için, kalkıştan belirli bir - noktaya varıncaya kadar geçen tah- - mini toplam zaman. VFR uçuşlar için Bir hava aracı ve yolcularının em kalkıştan varış meydanına kadar ge niyetinden şüphe edilmesini gerek çen tahmini toplam zaman. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 234 HAVAYOLU terimleri

takvim tahmini seyrüsefer / dead reckoning - navigation cına yalnızca bekleme imkânı tanı - nan bölüm. - Yön, hız ve zaman gibi verileri göz- B) Apron taksi yolu: Taksi yolları- önüne alarak belirlenen bir konum ağının bir parçası olup; hava aracı dan ilerleyerek konum tahmin ede nın apronu kat etmesine imkân ve rektakip yapılan - et aracı seyrüsefer. / follow-me vehicle ren bölüm. C) Hızlı taksi yolu: Pistle uygun bir açı ile bağlantısı olan ve iniş yapan PAT sahalarında yönlendirme ve hava aracının pisti en az işgal edecek kontrol hizmetlerinde kullanılan şekilde yüksek bir hızda terk etme özeltakoz donanımlı çekme zamanı araç. / estimated off block time imkânı veren taksi yolu.

Bir hava aracının kalkışı ile ilgili olarak harekete başlayacağı tahmin edilentaksi /zaman. taxi - - Uçağın yerde yaptığı hareket anla mındadır /park yerinden kalkış ko- şusuna başlayana kadar olan kalkış taksi yolu kavşağı / taxiway in- taksi ve geliş taksi kavramlarını içi tersection netaksi alan bekleme safha. pozisyonu / taxi - holding position İki veya daha fazla taksi yolunun bir taksi yolu şeridi / taxiway strip - leşme yeri. Taksi yapmakta olan uçak ve diğer araçların, pistten yeteri kadar uzak Taksi yolunda faaliyette bulunan bir lıkta bekletilmeleri için belirtilmiş taksi yapma / taxing uçağı koruması ve kazaen taksi yolu pozisyon. dışına çıkan bir uçağa gelecek hasar riskini azaltması öngörülen bir taksi taktikyolunu kapsayanhava seyrüsefer bir alan. sistemi / Bir hava aracının hava meydanında- tactical air navigation system iniş ve kalkış koşuları hariç, kendi - motor gücü ile yapmış olduğu ma taksi yolu / taxiway - nevra. Yerde, gemide veya özel ekipman - larla tesis edilmiş bir uçakta bu lunan, pilota yönlenme ve mesafe Bir kara meydanında hava araçları- bilgisi veren UHF yayın yapan radyo nın taksi yapmaları ve meydanın bir- takvim / calendar noktasını diğerine bağlamayı amaç seyrüsefer sistemi. layan tanımlanmış yollar olup aşağı daki bölümlere ayrılır: - Bir günün zamansal pozisyonunun A) Hava aracı bekleme taksi yolu: tanıtımını sağlayan soyut zamansal Apronun bir parçası olup; hava ara referans sistemi. 235 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ tam acil bekleme noktası tam acil bekleme noktası / full tanker / refueller emergency standby point - Uçağa yakıt ikmali için kullanılan ve Tehlikenin önemli boyutlara ulaş arkasındaki tankında yakıt bulunan tarifesiz sefer / charter flight ması halinde kurtarma ve yangınla- araç. mücadele ekiplerinin uçak cinsine- - bağlı olarak pist kenarlarında önce Belirli bir düzene bağlı kalmadan den seçilerek hazırlıklı olarak bekle / buffer zone tarifeli seferler dışında yapılan se diğitampon yerler. bölge taş mastik asfalt / stone mastic - ferler. - Bir bölgenin etrafındaki hava saha Modifiyetaşıma gücü edilmiş / bearing asfalt. capacity sının tahmin edilemeyen bir güven tanelik ağıyla şekli korunması. ve yapısı / particle shape and texture Bir yapının birim alana yapacağı- - maksimum basıncının, o yapının fonksiyonunu veya yapısal bütün Tanelerin şekilsel özellikleri ve ya lüğünü bozmayacak maksimum tanımlanamayanpısı. bagaj / uniden- taşıma işleri komisyoncusu / tified baggage değeri. freight forwarder - - Bir hava meydanında yolcu tarafın Bütün taşıma türlerinde; sevkiyat, dan alınmamış ya da ait olduğu yol dağıtım, depolama, gümrükleme ve cu tespit edilmemiş, üzerinde bagaj sigorta hizmetlerini gerçekleştiren, fişitanımlanmış olan veya olmayan veri / static bagaj. data aktif bir işletme ağına sahip olan ve- - anahtar teslim lojistik hizmeti veren Daha önceden tanımlanmış temel organizatör kuruluş/ücret karşılı- bir konuyu esas alan hava trafik hiz ğında kendi adına ve bir müvekkil met fonksiyonlarının operasyonu hesabına eşya taşımayı meslek edin tanımlıkonusundaki trafik bilgi. / known traffic miştaşınan olan kuruluş.ton-km / carried ton-km

(ton) - Hava Trafik Kontrol Merkezince Uçuş bacakları mesafeleri ile yük hakkında yükseklik, pozisyon ve miktarının çarpımlarının top / carried pas- niyeti ile ilgili bilgi sahibi olunan lamı.taşınan yolcu-km trafik.tanıtma / ident senger-km - -

Uçak transponder tanımlama fonk Uçuş bacakları mesafeleri ile seya siyonunun pilot tarafından aktif hat eden ücretli yolcu sayılarının haletanıtma getirilmesi bikını talebi. / identification çarpımlarınıntaşıyıcı dalga toplamı. / carrier wave beacon - - Radyo haberleşmesinde, bilgi sinya Belirli bir referans noktasının ta lini uzak mesafelere göndermek için nımlanabilmesi için kodlu bir sinyal üzerine bindirilen yüksek frekanslı yayan bir havacılık bikını. dalga. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 236 HAVAYOLU terimleri

teker koyma bölgesi taşıyıcı faz izleme GNSS alıcısı / - carrier phase tracking GNSS receiver - haz operatörlerine söz konusu mad (küresel seyrüsefer deleri algılayabilme, ayırt edebilme Zamanın bir bölümünde veya tü yetenekleri konusunda anında bilgi uydu sistemi) - tehlike bikını / hazard beacon münde GNSS sağlar. - veri işleme teknikleri nin normal kullanımı için gerekli bir tavsiye niteliğindeki genelge Hava seyrüseferine olan bir tehli alıcı. keyi belirtmek üzere kullanılan bir (sirküler) / advisory circular havacılıktehlike hali bikını. / distress phase -

FAA tarafından 14 günde bir dağıtı- Bir hava aracı ve içindekilerin, kesin lan uçuş emniyeti ile ilgili bilgileri ve yakın bir tehlikenin içinde veya kapsayan tavsiye niteliğindeki ge acil yardım gerekliliği konusunda / advisory nelgeler.tavsiyeli nedenlerintehlike ikazı varolduğu / nuisance durum. warning - - - Kontrolörün planlamasına ışık tu- Görevli kontrolörün görmemesi du tan, mevcuttaki veya ileri aşamada rumunda, uçakların tehlikeli geçiş ki uygulamalarında kontrolörü uya tehlikeliyapacağını madde ikaz eden kuralları sistem. / dan- rantavsiyeli bir mesaj. hava sahası / advisory gerous goods regulations airspace - Tehlikeli madde sınıfına giren İçerisinde hava trafik tavsiye hizme maddelerin hava yoluyla taşınması tinin sağlandığı tanımlanmış bir yol ile ilgili olarak IATA DGR esas olmak- ya da sınırları belirlenmiş bir hava üzere Tehlikeli Maddeler Taşıma sahası.tavsiyeli yol / advisory route Yönergesi’nin, 05 genel esaslar mad desinde belirtilen diğer kaynaklarda yertehlikeli alan kurallar. maddeler / dangerous İçerisinde (güzergâh boyunca) hava goods trafik tavsiye hizmetinin sağlandığı - tanımlanmıştehdit unsurlarının yol. görüntülen- mesi / threat image projection İnsan sağlığına, güvenliğine, malı - na ya da ortamına önemli risk arz edebilen ve MSGGP Ek-20 tehlikeli Belirli X-ray cihazlarına yüklene maddeler listesinde gösterilen veya bilecek, yetkili otorite tarafından- ek’e göre tasnif edilen madde ya da tehlikeli saha / danger area onaylanan yazılım programı. Bu- malzemeler. program, incelenen gerçek bir çan tanın X-ray görüntüsü üstüne, yazı (örneğin silah, bıçak, imal edilmiş Belirli zamanlarda içerisinde uçuş lımda yer alan tehdit maddelerinin patlayıcı düzenenekler gibi) - emniyeti için tehlikeli faaliyetlerin olduğuteker koyma sınırları bölgesi belirli sahalar. / touchdown sanal gö- zone rüntülerini veya tehdit maddelerini- içeren çantaların tam sanal görün tülerini ekrana yansıtır ve X-ray ci Pist eşiğinin ilerisinde bulunan ve 237 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ teknik iniş - - uçakların iniş sırasında ilk temas et soneli Lisans Yönetmeliği tarafın mesiteknik istenilen iniş / technicalpist bölümü. landing dan gerekli görülen bakım deneyim süresinin azaltılmasını sağlayacak düzeydetemel kodlama eğitim ve kuralları deneyim vermek. / basic Herhangi fiziksel bir yük değişimi encoding rules olmayan ticari sebepler dışındaki teknik ve operasyonel monitör sebeplerle yapılan bir iniş. (LTV) - / technical and operating monitor Temel kodlama kuralları bir tip uzunlama değeri kodlama pla nı kullanır. Her bir tipin kodlaması- İstasyon, RDP ve FDP sistemlerinin doğru sıralamada daima üç bileşik tüm mevcut durumlarını görebilme içerir. Bir veya daha fazla tanımlayı ve istasyondaki sistemleri uzaktan cı olarak adlandırılan gösterim tipi, kumanda etme imkanı veren bir telsiz telefon / radiotelephony bir veya daha fazla uzunluk ve değer konsol. gösterir. Bu içerikler bazı tiplerin (sesi modüle edilmiş telsiz dalga- değeri olabilir ve TLV formatında larıyla göndererek) temelkodlandırılır. oran / base rate Sesli - bilgi alıverişinin temdit / validation - temel alındığı haberleşme şekli. İşe alınmadan önce seçici sınava gi ren insanların popülasyondaki yüz desi.temelaltı / subbase Bir yetkinin veya onayın, geçerlilik- - süresi bitmeden gereksinimlerin yerine getirilmesi koşuluyla, sahi Tevsiye yüzeyi üzerine serilen ve ge bine sağladığı imtiyazların daha (granülernellikle kum, malzeme) çakıl, taş kırığı, yüksek- sonraki belirli bir periyoda kadar fırın cürufu gibi daneli malzemeden temel / base course uzatılması. inşa olunan ta - teorikbaka. dansite / teorical dansity - - Temel altı tabakası ile kaplama ta bakası arasına yerleştirilen ve gra- Laboratuvarda belirlenen dansite nülometrisi ile diğer koşulları belli tercihlinin dansite yaklaşma nispetine / oranı.optional ap- olan doğal kum, doğal çakıl veya kır proach mataş ile az miktarda bağlayıcı ince - temelmalzemeden eğitim oluşan / basic tabaka. training Pilot tarafından(teker koyup talep kalkma), edilir ve uygu - lanır. Bunun(pas sonucunda geçme), pilot touch- ATS ortamında konuyla ilgili temel (alçakand- go geçiş) (duruş-kal missed- bilgi ve yeteneklerin kazandırıl approach low approach temel eğitim kursu (hava aracı kış) (inişten ması. sonra durma) stop-and-go - bakım personeli için) / basic veya full stop landing trainin course(aircraft maintenance amaçlı yaklaşma ya personnel) pabilir.terminal / terminal - -

SHY 66-01 Hava Aracı Bakım Per Yolcuların uçuş öncesi ve uçuş son ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 238 HAVAYOLU terimleri

ticari uçuş

- rası işlemleri yapılan, bünyesinde- pilotun görerek referans almasını- hava ulaştırma hizmeti ile ilgili ku engellemesi durumunda, localizeri ruluş ve kolaylık tesislerini bulun takip eden uçağın piste direkt yak duran bina veya binalar grubu. laşabilmesi için sağ veya sol yönlü yatay yönlendirilmesine yardımcı / registration olantescil yayın. - Ulusal sivil havacılık otoritelerince uçakların hangi ülkeye ait oldukla rının belirlenmesi amacıyla kayıt / state of registry tescilaltına alınması.devleti -

Hava aracının tescilinin kayıtlı oldu / terminal işletme kitabı / termi- teslimğu devlet. alacak olan taşıyıcı nal operating book receiving carrier (ULD)

Bir birim yükleme aracını , SHT-33B Yönetmeliği hükümlerine- transfer eden bir taşıyıcıdan, bir göre terminal işletme ruhsatı alacak- test rig / test rig olan terminal işletmecilerinin hazır transfer noktasında alan bir taşıyıcı. laması gereken ve terminalin işle- teşhis etme / diagnosing timine yönelik genel organizasyon- Tesiste test amaçlı kullanılan düzenek. yapısı, hizmet yeterlilikleri, termi nal özellikleri, teknik sistem yeterli Şartların değişmesiyle ya da yeni likleri, bakım ve onarım faaliyetleri bilgilerin işlenmesiyle değişen trafik terminalgibi konuları işletmecisi kapsayan doküman./ terminal / commercial durumununticari hava tanımlanmasıaracı işlemi. operator aircraft - - Sivil hava ulaşımına açık havaalan- Ticari uçuş yapmak üzere SHGM larında havaalanı işletmecisi dışın tarafından tescil edilmiş ve da, yap-işlet-devret modeli vb. şe performans limitleri SHY-6A killerde terminal işletmeciliği yapan Yönetmeliğ’nde belirtilen limitleri terminal kontrol sahası / termi- / işletme. veticari özellikleri küçük taşıyan hava taşıyıcısı hava araçları. nal control area commercial small aircraft - - - Bir veya daha fazla havaalanı civa Filodaki hava araçlarının toplam rında bulunan ATS yollarının bir azami kalkış ağırlığı 200 ton’u geç leştiği yerde kurulan yatay ve dikey meyen tarifeli veya tarifesiz seferler ters yayın / back course / commercial flight sınırları belli sahalar. yapanticari ticariuçuş hava taşıyıcısı. -

Konvansiyonel aletli alçalma sis Ücreti karşılığı yolcu, yük ve posta temlerinde, meteorolojik şartların taşımak üzere yapılan uçuşlar. 239 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ ticari yük, ticari eşya ticari yük, ticari eşya / cargo transfer veya dolaylı transit yolcular / transfer or indirect transit passengers Bir hava aracında postadan ya da - kişi yanında taşınan bagajdan ayrı taşınantopraklama tüm mallar. / bonding Farklı uçaklarla ya da aynı ama fark- - lı uçuş numarasına sahip uçakla, 24 saat içinde havaalanına varıp ayrı transfer passenger Yakıt akışı sırasında tehlike yarata lantransfer yolcular. yolcu / bilecek statik elektriği dengeleme touchiçin yapılan and goişlem. / touch and go İkili uçuş arasında direkt bağlantı over- transityapan yolcu. (üst geçiş) uçuş / Bir uçağın durmadan ya da pisti terk flight etmedentrafik bilgisi inişi ve / trafficmüteakiben information kalkışı. - - Bir hava aracının bir ülke hava sa Bir hava aracına bilinen ya da göz- hasını, herhangi bir yere inmeksizin / transit flight lemlenen, kendisine sorun teşkil transitkatetmesi. uçuş edebilecek trafiklerin bilgisini ver mek suretiyle pilotun çarpışmadan Ticari sebeplerle bir ara iniş yapıp kaçınmasına yardımcı olmak için / transit passenger yüktransit değişimi yolcu olan uçak. verilentrafik önlemebilgi. tavsiyesi / traffic avoidance advice - İndiği hava meydanında, bir müddet - bekledikten sonra, aynı hava aracı / all-in aggregate Bir ATS ünitesi tarafından, belirle iletuvenan yoluna devam eden yolcu. nen manevralarla herhangi bir çar- pışmayı önlemek amacıyla pilota yardımcı olmak üzere yapılan tav Dereden çıkarılmış, elenmemiş veya trafiksiye. tavsiyesi / traffic advisory yıkanmamış, olduğu gibi kullanılan - kum-çakıltüm amaçlar karışımı için yapılandırılyapı malzemesi.- mış eurocontrol gözetim veri Pilota, sorun teşkil edebilecek trafi değişimi / all-purpose structured traktörğin bilgisi. / tractor eurocontrol surveillance information exchange

Uçaklar ve terminal arasında bagaj, - transferkargo ve posta bagaj taşıyan / transfer araçlar. baggage - Eurocontrol tarafından gözetim veri değişimi için geliştirilen bir stan türbülans / turbulence İki farklı sefer arasında nakli ger dart. çekleştirilentransfer eden bagaj. taşıyıcı / transferring carrier Dikine akışlarla sistematik irtifa (ULD) değişiklikleri olmaksızın meydana / Turkish Türkgelinen Hava salınımlar. Kurumu Bir birim yükleme cihazını -, Aeronautical Association teslim alacak olan bir taşıyıcıya, bir transfer noktasında aktaran bir ta şıyıcı. Sportif havacılık alanında Türk ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 240 HAVAYOLU terimleri

uçak park taksi yolu - uçak altı bagaj / hold baggage - Gençliğine ücretsiz havacılık eğiti mi veren ve Uluslararası Havacılık Bir hava aracının yük bölümünde ta Federasyonu nezdinde Türkiye’yi şınanuçak çakışmalarıbagajlar. / aircraft con- tüm sportif havacılık dallarında fliction temsil eden, kâr amacı gütmeyen bir - kuruluş.Türk Hava Sahası / Turkish Air- space Belirlenmiş minimum ayırma kri terlerinin altında, uçaklar arasında - uçakmeydana itme/çekme gelen karşılaşmalar. aracı / tow-car Türkiye Cumhuriyeti Devletinin - egemenliği altında bulunan kara ül kesi ile buna bitişik olan iç suların ve Uçakların itilmesi/çekilmesi işlerin karasularının üstünde bulunan hava deuçak kullanılan kaza kırım özel donanımlı bölgesi / araç.air- sahası. craft accident area

Hareket sahaları ve yakınlarında uçak kazasının meydana geldiği U bölge.uçak kazası / aircraft accident uçağa göre meydan uzunluğu / - aerodrome reference field length Uçağın çalışması sırasında, herhan gi bir insanın ölmesi veya ciddi bir Bir uçağın; durgun hava, o pist şekilde yaralanması ya da uçağın uçak kırımı / aircraft incident eğimi, deniz seviyesi ve standart - hasar görmesi ile sonuçlanan kaza. atmosfer şartlarında azami kalkış - kitlesi ile kalkabileceği en az mey - uçağın tanımlanması / aircraft dan uzunluğu. Uçağın çalışması ile ilgili olarak, dü identification zeltilmediği takdirde güvenliği etki - uçakleyebilecek mürettabatı olan vaka. belgesi / landing card Belirlenmiş koşullara göre bir uça- - ğın karşılıklı iletişim ile hava trafik hizmeti verebilmek amacıyla tanım Uluslararası hava nakil vasıtala uçak / aircraft/airplane lanması. rında uçucu personel olarak görev - yapanlara SHGM tarafından tanzim- Havadan ağır, motor gücü ile seyre edilen ve görevleri süresince hava den kara, deniz veya kara ve denize hudut kapılarından giriş ve çıkışla inip kalkabilen hava aracı. rını sağlayan pasaport yerine geçerli belge.uçak park taksi yolu / aircraft park taxi way

Apronun, uçak park yerine geçişi sağlayan taksi yolu olarak ayrılmış bölümü. 241 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ uçak park yeri uçak park yeri / aircraft stand - - hizmetlerin yürütülmesiyle görevli Bir apron üzerinde, bir uçağın park kabin ekibi ve yükleme görevlile- etmesi için kullanılmak üzere öngö ri, uçak tipine göre uçuş mühendisi uçakrülen belirlireferans bir alan.baz uzunluğu / kapsamında gerektiğinde seyrüse aeroplane reference field length feruçuş ve /radyo flight operatörleri. - - Sertifikalandırma otoritesi tara Aynı uçuş numarasıyla yapılan uçuş safhalarının sayısı veya uçuş safha fından öngörülen ilgili uçak uçuş el- uçuş başı / heading kitabında veya uçak imalatçısının sındaki bir uçağın hareketi. - muadil verilerinde yer alan, maksi - - mum onaylı kalkış kütlesinde, deniz Bir hava aracının uzunlamasına ek seviyesinde, standart atmosfer ko- seninin gösterdiği yön olup kuzey şullarında, sakin hava ve sıfır pist denuçuş derece bilgi olarakbölgesi ifade / flight edilir. informa- eğimi şartlarında kalkış için gere- tion region ken minimum baz uzunluğu. Baz - uzunluğu, uygulanabilir olduğu tak tirde uçaklar için dengelenmiş baz Yatay ve dikey sınırları ile tanım uzunluğu, veya diğer durumlarda lanmış, içerisinde uçuş bilgi ve ikaz uçuş bilgi merkezi / flight infor- uçakkalkış sınıflandırma mesafesi. numarası / hizmeti verilen hava sahası. aircraft classification number mation center

- Belirli bir standart alt zemin için, bir İkaz hizmeti ve uçuş bilgi hizmeti uçağın bir kaplama üzerindeki nispi sağlamak üzere oluşturulmuş ünite uçuş bilgi servisi / flight informa- uçaketkisini yakın ifade geçmesi eden rakam. / aircraft ye FIC denir. proximity tion service - - Uçaklar arasında, uluslararası ku- Uçuşların verimli ve güvenli bir rallarla belirlenmiş ayırma mini şekilde olması için, yararlı bilgi ve tavsiye verme amacıyla kurulan bir mumlarının altına düşüldüğü du uçuş eğitim organizasyonu / uçakrum. yaklaşma kategorisi / air- hizmet birimi. craft approach category flight training organisation - Pilot yetiştirmek üzere, kendi uçucu (tutunamama)Uçaklar için; azami iniş ağırlığın - kadro elemanları ile ticari/genel ve dayken, iniş dış görünüşündeki stall- hızının 1.3 katı hıza sportif havacılık faaliyetlerinde bu dayandırılarak belirlenmiş katego lunmak üzere, ulusal ve uluslararası uçucuriler. ekip / flight crew kurallar çerçevesinde eğitim veren, - uçuş eğitimi, sentetik uçuş eğitimi,- teorik eğitimlerinin uygulandığı, Hava aracının sevk ve idaresiyle gö personel, tesis, uçak, doküman, fi- revli pilotlar, uçuş mühendisleri ile nans, kalite ve kayıtlarını kapsayan, sertifikalı kabin içi emniyet ve diğer SHGM ve Milli Eğitim Bakanlığı tara ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 242 HAVAYOLU terimleri

uçuş öncesi kontrol - uçuş kontrol / flight check/cali- bration fından uçuş okulu olarak yetkilendi rilenuçuş eğitim ekibi /organizasyonu. flight crew - Konulmuş toleransları karşılayıp - Hava aracının sevk ve idaresinden karşılamadığını belirlemek ama sorumlu pilotlar ve uçuş mühendis cıyla bir seyrüsefer yardımcısının uçuş mühendisi / flight engineer leri ile hizmetlerden sorumlu kabin uçuşta araştırılması. uçuşmemurları. ekibi işbirliği / flight crew cooperation - - Uçuş işletme el kitapları gereğince hava aracında bulunması ve pilotlar Sorumlu pilot idaresinde uçuş ekibi dan başka kokpitte görev yapması nin uyumlu bir işbirliği içinde takım gerekliuçuş mürettebat olan sertifikalı üyesi personel. / flight olarakuçuş ekibi çalışması. üyesi / flight crew crew member member - Uçuş esnasında bir uçağın harekâtı Uçuş esnasında bir hava aracının için gerekli görevleri üstlenmiş li operasyonundan sorumlu lisanslı uçuş operasyon el kitabı / opera- uçuş görev süresi / flight duty sanslı bir mürettebat üyesi. personel. tion manual period -

Uçuş operasyonunu belirleyen el ki Tek bir uçuş ya da uçuş serilerinden- uçuştabı. operasyonu süreci / flight oluşmuş bir uçuş görevi için, uçuş- operation process ekip üyesinin uçuş hazırlığı ile baş- layan ve aynı uçuş veya uçuş serile - rinin sonundaki tüm uçuş görevle Uçuş ekibinin uçuş operasyonuna uçuşrinden görüşü/rüyeti muaf tutulduğu / toplam flight visi süre.- bility başladığı meydandan görev alma - ları ile başlayıp, uçuşun bitiminde de briefing ile ekibin gerçekleştirilen Uçuştaki bir uçağın pilot mahallin seferiuçuş öncesitamamladığı bilgi zamanıbülteni kapsar. / pre- uçuşden ileriye harekâtı doğru / görüşflight operationmesafesi. flight information bulletin - - Planlanmış bir uçuş için uçuş ekibi Uçuş öncesinde hazırlanan, uçuş nin hava aracının bindiği andan mo operasyonu açısından önem arz torlarını durdurarak hava aracını eden geçerli NOTAM bilgisinin bir uçuş öncesi kontrol / pre-flight sorumlulara teslim ettiği ana kadar sunumu. inspection uçuşgeçen kayıtsüre içindeki cihazı /tüm flight faaliyetleri. recording device

- Bir hava aracının amaçlanan uçuş- Hava aracı üzerinde takılı bulunan için (bu elverişli kontrol, olmasını arıza giderme temin işlemi etmek- kaza ve olayların soruşturulmasın niamacıyla kapsamaz). uçuş öncesi yapılan kon da yardımcı olarak kullanılan her trol tip kayıt cihazı. 243 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ uçuş planı uçuş planı / flight plan - - maksadıyla, kendi gücü ile veya ha Bir hava aracının tasarlanan uçuşu- rici bir güç uygulanmak suretiyle na ya da uçuşun bir bölümüne ilişkin ilk hareketine başlama anından,- olarak hava trafik hizmet birimleri uçuşun veya görevin sonunda tam uçuşne sağlanan planı verisiözel formatlı / flight bilgi. plan data olarak durarak yolcu, yük veya di - ğer muhteviyatı indirme ve/veya- - bindirme amacıyla kendisine tahsis Uçak çağrı adı, iniş-kalkış meydan- edilen park yerine gelme anına ka ları, planlanan uçuş seviyesi, planla daruçuş geçen süresi-helikopter toplam süre. / flight nan uçuş rotası, tahmini varış zama time-helicopter nı gibi bilgilerin genel terimle ifade uçuş pozisyonu monitörü (iz- edilmesi. - leme sistemi) / flight position Helikopterin pervane pallerinin- monitor dönmeye başladığı andan, uçuş so - nunda park yerinde motorunu dur - durarak pervane pallerinin durduğu Hava trafik kontrolörüne uçuş aşa anauçuş kadar veri geçeneşleme toplam sistemi süre. / flight masındaki rota değişikliklerini gör data processing system me, müdahale etme, gerektiğinde tavsiyede bulunma imkanı sağlayan - uçuşbir sistem. rüyeti / flight visibility Uçuş planlarından gelen bilgilerin kullanımıyla, hava trafik kontrolör lerinin strip alma, radarda etiket Uçuştaki hava aracının kokpitinden - takibi, ulusal savunma gereklilikleri uçuşileriye seviyesi doğru olan / flight görüş level mesafesi. - vb. konularında etkin olarak kulla nabilecekleriuçuş veri kayıt bir sistem.sistemi / flight 1013.25 hPa’lık referans basınç yü data recorder zeyi ile ilişkili olarak belirlenmiş- - sabit (sabit) atmosferik basınç yüzeyleridir.- Bu yüzeyler birbirlerinden, belirlen Bir uçuş hakkındaki gerekli para metre ve teknik bilgileri kayıt eden miş basınç aralıkları ile ayrı uçuş verisi / flight data uçuşlır. simülatörü / flight simulator cihaz. - - - Uçakların karşılaşmalarının belirle Belirli bir hava aracı tipinin kokpi- tindeki mekanik, elektrik, elektro nip, kontrolörün önceden planlama nik ve benzeri hava aracı sistem kon yapmasına imkan sağlayan uçuşla uçuşailgili genel elverişli bilgileri gün kapsar. sayısı / num- trol fonksiyonlarını ve uçuş ekibi ber of flightworthy days üyelerinin ortamını aynen yansıtan - ve hava aracı tipinin performans ve uçuş özelliklerinin gerçeğindeki gibi Aşağıda belirtilen günler hariç belir uçuş süresi (blok süre) / flight uygulandığı cihaz. tilen yıl içinde hava aracının uçuşa duration( block time) - elverişli olduğu günler toplamı. a. Hava aracının başkalarının tasar Bir hava aracının kalkış yapmak rufunda olduğu günler. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 244 HAVAYOLU terimleri

Uluslararası Havayolu Pilotları Dernekleri Federasyonu

- b. Hava aracının son ticari amaçlı Ticari amaçlı olmayan organizasyon- uçuşu ile hizmetten alınışı arasında 170 ülkeden 1400 havaalanını tem geçen günler. sil etmektedir. Havaalanları işletici leri ve ticari partnerleri arasındaki c. Hava aracının büyük kaza ve - birlikteliği oluşturmak, havaalanı tadilat nedeniyle hizmet dışı olduğu işletmeciliğinin geliştirilmesi, üye günler. - ler arasında ortak politikaların d. Hava aracının hükümet emri veya belirlenmesi için çalışmak ve hava- ilgili mevzuat gereği ticari uçuşa - alanı uzmanları ve yöneticileri için elverişli olmadığı günler. gerekli bilgilerin yayınlanması kon Uluslararası Hava Taşımacılığı Bunların haricindeki tüm diğer gün seyin amaçları arasındadır. Birliği / International Air Transport ler bakım ve onarım da olmak üzere Association hava aracının uçuşa elverişli günler toplamınauçuştan sorumlu dahil edilir. öğrenci pilot / trainee pilot in charge Bu birlik 1945 yılı Nisan ayında- Küba’da kurulmuştur. Bugün 130 Öğrencinin sorumlu pilot olduğu,- farklı ülkeden 230 üyesi bulunmak uçuş öğretmeninin sadece öğrenciyi tadır. Hava taşımacılığının güvenilir, kumandada gözlediği ve uçuş kon ekonomik ve düzenli yapılabilmesi,- trolüne müdahalede bulunmadığı hava ticaretinin gelişmesi ve ilgili uçuşultra süresi. yüksek frekans / ultra high problemlerin çözülmesi, ICAO ve di frequency ğer uluslararası organizasyonlarla işbirliği sağlamak birliğin hedefleri arasındadır.uluslararası havaalanı / interna- 300 mhz ile 3 ghz arasındaki frekans tional airport ulusalaralığı. yetkili otorite / national authority Üye devlet tarafından, ülkesindeki - uluslararası hava ulaşımı için varış- Ulusal Sivil Havacılık Kuralları’nın- ve kalkış meydanı olarak belirlenen idamesi, uygulanması ve geliştiril ve içinde gümrük, göç, sağlık, hay- mesi, bu konu ile ilgili yeni politi- vavan ve bitki karantinası ile benzeri kaların belirlenmesi ve tedbirlerin- işlemlerin yapıldığı herhangi bir ha alınması, ilgili uluslararası stan- Uluslararasıalanı. Havayolu Pilotları dartları ve tavsiye edilen uygula Dernekleri Federasyonu / Inter- malarının yerine getirilmesi ile ku national Federation of Airline Pilots rumlar arasında koordinasyonun Associations sağlanmasından sorumlu ve yetkili - olanUluslararası kuruluş. Havaalanları Kon- seyi / Airports Council International Uluslararası alanda pilotların orga- - nize olabilmesi ve karşılaşacakları problemlere ortak çözüm buluna Merkezi Cenevre’de bulunan hava bilmesi temel hedefleri olan ve 1948 alanı işleticileri mesleki birliğidir. yılında kurulan federasyon. 245 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ uluslararası NOTAM ofisi uluslararası NOTAM ofisi / ınter- national NOTAM office - trafik kontrol ünitesinin tavsiyesi - olmaksızın direkt rotalarda uçabil Uluslararası NOTAM değiş tokuşu uydumeyi sağlamayan veri birimi sistem. / satellite data için bir devlet tarafından görevlen unit uluslararası radyotelefon” teh- dirilen bir ofis. likeli durum” sinyali / mayday - Uçak seyrüsefer sisteminde bulunan- - cihazlarla ortak yüzeyde çalışan Üç kez tekrar edilir, çok yakın ve cid uçak yer istasyonu sisteminin mer di bir tehlike ve acil yardım gerekti Uluslararası Sivil Havacılık Ör- keziniuygulama oluşturan hava veri trafik birimi. kontrolö - ğini gösterir. gütü / International Civil Aviation rü / executive ATCo Organization - - Planlama kontrolörü ile eş güdüm Uluslararası sivil havacılığın güven halinde ATC operasyonlarını yeri li ve düzenli bir şekilde büyümesini ne getiren, radyo telefon iletişimini sağlamak, barışçıl amaçlara yönelik- yürüterek sorumluluk sahasındaki uçak tasarımı ve işletmesini teşvik - uçakların aktif olarak kontrolünden- etmek, sivil havacılık için havayol sorumlu lisanslı veya dereceli hava ları, havaalanları ve hava seyir te trafik baş kontrolörü veya kontro sislerinin gelişimini desteklemek, uygunlörü. hava trafik hizmetleri uluslararası kamuoyunun güvenli,- otoritesi / appropriate air traffic düzenli, verimli ve ekonomik hava services authority taşımacılığı ihtiyaçlarını karşıla- mak amacıyla 1944’de Birleşmiş - Milletler’in bir kuruluşu olarak ku Belirlenmiş hava sahası içerisinde rulan ve halen çalışmalarına devam hava trafik hizmetlerinin sağlanma eden, Türkiye’nin de üye olduğu bir uyarı / warning uygunsı konusunda konaklama yetkili otorite.tesisi / ap- örgüt. - propriate accommodation - - Bir hareketin tanınma ve doğrulan ma işlemlerinden oluşan haber ver Uçucu ekiplerin görev sonrası ke uyarı hizmeti / alerting service me sistemi. sintisiz istirahatlarının güvence - - altına alındığı, dinlenme, barınma- ve beslenme ortamının elverişli ol Bir uçak için arama kurtarma hizmeti gerektiğinde ilgili kuruluşlara duğu, SHGM tarafından uçuş emni- bilgi vermek ve istenildiğinde bu ku yet gereklerinin üst seviyede yerine ruluşlara yardımcı olmak amacıyla getirilebilmesi için gerektiğinde de uydu seyrüsefer ve küresel verilen hizmet. netlenerek uygun görülen ortaklık pozisyonlama sistemi / satellite tarafındanuyuşmazlık belirlenen verileri tesisler. / conflict navigation and global positioning data system -

Şu bilgileri içerir: Uyuşmazlık ta Uçaklarda bulunan bu teknoloji hava nımlaması, tipi ve şiddeti. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 246 HAVAYOLU terimleri

üst hava kontrol merkezi uzmanlar kurulu / board of experts kuruluş tarafından hazırlanan, bir - - hava trafik kontrolörünün düzenli Eğitim, Araştırma ve Denetleme Uz olarak tamamlaması gereken, ola uzunmanları menzil Kurulu uçuşu / long haul ğanüstü durumları da içeren teorik flight ve pratik eğitim ve değerlendirme - planı.ünite eğitim ve değerlendirme planı (SHY-5) / unit training and Bir uçuş görev süresi içinde, 4 saat assesment plan ten daha fazla zaman dilimi geçilen uçuş veya tek inişli uçuş için 8 saat veya daha fazla (dahil) yapılan uçuş, iki CNS/ATM teknik hizmet sağlayıcı- inişli uçuşlarda ise uçuşlardan en az kuruluş tarafından hazırlanan ve- birisinin süresi 6 saati geçen SHGM tarafından onaylanan, bir AT ve bu iki uçuşun süreleri toplamı. SEP lisanslı personelin düzenli ola rak tamamlaması gereken tazeleme- ve olağanüstü durumları da içeren Ü teorik ve pratik eğitim ve değerlen ünite onayı / unit approval ücretli yolcu / regular passenger dirme planı. - Hava seyrüsefer hizmet sağlayıcı Normal tarifeli ücretinin en az % kuruluş tarafından hava trafik kon üç25’ini ay ödeyerek/ three months seyahat eden yolcu. trol lisansına işlenen ve derecenin- geçerli olduğu ünite, sektör veya üçBirbirini eksenli takip sıkışma eden doksan deneyi gün. / tri- çalışma pozisyonlarını belirten yet axial compression test kilendirme.üs bakım / base maintenance - - Zeminlerin efektif sıkışma daya Hava aracının hangar ve atölye- nımlarının belirlenebildiği bu deney mekânlarında onaylanmış standart- yöntemi; sabit hücre basıncı altında, lara göre yenileştirme, onarım, par izotropik konsolidasyon ve artan ça değiştirme veya hasar giderimle eksenel deformasyon koşullarının rininüst hava birlikte kontrol veya ayrımerkezi yapılması. / upper sağlanarak, örneğin sıkıştırılarak air control centre makaslanmasıüç nokta yüklemesi işlemlerini / third-point kapsar. - loading - Yüksek irtifa değerlerinde tanımla nan bir hava sahasındaki uçakların Betonun çekme dayanımının belir ayırma sorumluluğunu üstlenmiş ünite eğitim ve değerlendirme lenmesi amacıyla yapılan deney. bir hava trafik kontrol birimi. planı (SHY 65-01) / unit training and assesment plan

Hava seyrüsefer hizmet sağlayıcı 247 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ vale park hizmeti veri hattı haberleşmesi / data V link communication vale park hizmeti / valet parking - services Mesajların veri hattı vasıtasıyla gön derilipveri kalitesi alındığı / birdata iletişim quality şekli. - validasyonAraç park etme / validation hizmeti. - Bir verinin; kullanıcılar için doğru - - Yabancı ülkelerce ICAO Ek-1’e göre luk, bütünlük ve çözümsellik açısın düzenlenmiş lisansların Türk tes dan belirlenen gereklilikleri karşıla cilli hava araçlarında kullanımının ması /sağlaması amacıyla belirlenen verigüvenlik modeli derecesi / data /seviyesi. model geçerlivarış meydanı kılınması. / arrival aerodrome varış yedek meydanı / destina- Veri tabanında, veri özelliklerini ve Bir uçağın iniş yaptığı meydan. VFR hava aracı / VFR aircraft tion alternate ilişkilerini içeren kavramsal yapı. - Uçuşunu görerek uçuş kurallarına İniş için önceden düşünülmüş mey- göreVFR yapanşartlar hava / VFR aracı. conditions dana inişin mümkün olmadığı veya tavsiye edilmediği hallerde uçakla varyantrın kullanabileceği / version meydan. Görerek uçuş kurallarına göre uçuş için belirlenmiş minimum değerlere eşit ya da bu değerlerden daha iyi B737–400/500/600 gibi aynı hava VFRhava uçuşdurumu / VFR koşulları. flight aracıveri /tipinin data değişik modelleri.

- Görerek uçuş kuralları uygulanarak Kavramlar, talimatlar ve bilgilerin, yapılanVHF veri uçuş. hattı / VHFdata link haberleşme ve açıklamalar için uy gunveri formata giriş bağlantısı getirilmiş /hali. on-line input Hava aracı ve yer istasyonu arasında VHF frekans bandında yapılan veri iletişimVHR veri hattı. hattı mod 4 / VHR data - link mode 4 Güncel operasyonel çevreyle direkt bağlantılı olarak sisteme ya da uy veri haberleşmesi / data commu- gulamaya bilgi girişi sağlanması. VHF bandında çalışan bir ADS-B veri nication hattı.vibrasyon / vibration - Hava trafik yönetimi kapsamında Titreşim.vibrasyonlu silindirle sıkıştırıl- yer alan tüm veri haberleşme sis mış dolgu zemin / filling ground veritemleri. hattı / data link compressed with vibration cylinder -

Terminaller arasında veri iletişimi Zemin emniyet gerilmesi 1,0-1,5 kg/ ne olanak sağlayan bağlantı. cm² olan zeminler. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 248 HAVAYOLU terimleri

yakıt hidrantı vinç ile kaldırma alanı / winch- ing area irc- - raft,mında crew, işletildiği maintenance, kira anlaşmasıdır. insurance) Normal şartlarda uçağın ACMI (a - Personelin veya ambarların bir ge miye veya gemiden aktarılması için bazda kiralanması veya kiraya ve sağlanmışviskozite bir/ viscosity alan. rilmesi olup, uçak kiracının ticari kontrolü altında, kiracının havayolu kodu ve trafik hakları kullanılarak Kimyasal maddelerin kıvamlılığını işletilir. ifade için kullanılan bir terim olup, o maddenın akmaya karşı gösterdiği VORdirencin / VOR bir (VHF ölçüsü. omnidirectional radio range) Y yabancı hava taşıyıcısı / foreign Pilota; manyetik kuzeye göre uçağın air carrier yönünü ve seçilen bir rayale göre - pozisyonunu bildiren VHF bandında - yayın yapan yer tabanlı seyrüsefer Herhangi bir yabancı devlet otorite yardımcıVOR-DME cihaz. ünitesinin referans sinden işletme ruhsatı almış bulu noktası / VOR-DME facility refer- nanyabancı işletmecileri. madde hasarı / foreign ence point object damage - - - VOR/DME ünitesinin yerinin uzun Havaalanı veya havayolu personeli lamasına/yanlamasına koordinatla ile uçakların zarar görebileceği, uça rının belirlenmesi. ğa veya yakın çevresine ait olmayan yağışnesne. / precipitation - (yağmur, dolu, kar) Atmosferden yeryüzüne düşen bü tünyakınsama sulu yağışlar ve uygulama prog- . ramı / convergence and implementation programme

Ulusal ve çok uluslu bütünleşme- planlarının ilerleyişini izleme ve- W koordine etmek için kullanılan Av- rupa hava trafik kontrolü uyumlu / wet-lease wet-lease anlaşması luğu ve bütünleşme programı orga agreement nizasyonu.yakıt hidrantı / fuel hydrant -

Bir hava aracının, mürettabatı ile- Uçağa hızlı ve yüksek miktarda ya birlikte kiralanarak, kiraya veren kıt ikmal edebilmek üzere kurulmuş kuruluşun işletme ruhsatı kapsa yeraltı yakıt boru sistemi. 249 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ yaklaşma kontrol yaklaşma kontrol / approach yalnız uçuş süresi / trainer flight control time - - Bir veya daha fazla havaalanını kap- Bir öğrenci pilotun uçuş esnasında sayan bir saha içerisinde iniş, kalkış tek başına bir hava aracında bulun trafiklerine hizmet veren, trafikle yanduğu rüzgar uçuş süresi. / crosswind rin son yaklaşmaya kadar gerekli yaklaşmaayırmalarından kontrol sorumlu hizmeti olan /birim. approach control service Bir uçağın takip ettiği rotaya ya da - kullanılan piste paralel olmayan 90 derecelik dik rotada esen rüzgar yan rüzgar bileşeni / crosswind İniş/kalkış yapan kontrollü trafik yönü. component lere sağlanan hava trafik kontrol - yaklaşmahizmeti. kontrol ofisi / approach control office Piste 90 derece dik açıyla esen rüz - garyanlış bileşeni. yönlendirilmiş bagaj / - mishandled baggage Meydana iniş yapan kontrollü uçuş - lara hava trafik kontrol hizmeti sağ yaklaşmalamak için tesis müsaadesi edilmiş ünite./ cleared Kasıtsız olarak ve istenmeyen ne approach denlerle yolcu veya kabin ekibinden - ayrılan veya yolcunun gittiği yerden - yardımbaşka bir uçuşu yere gönderilen / relief flight bagaj. Bir pilotun aletli bir yaklaşma uygu - laması için ATC tarafından müsaa - delendirilmesi.yaklaşma radarı / terminal ap- Yiyecek, tıbbi malzeme gibi konular proach radar da veya acil bir durum halinde insa - ni amaçlara yönelik yapılan bölgesel yasak saha / prohibited area - veya uluslararası yapılan uçuşlar. 60 NM (110 km) ile sınırlı bir menzi le sahip, yaklaşma sahası için kulla - yaklaşmanılan gözlem ve radarı. iniş kazalarının Bir devletin toprakları veya kara azaltılması. / approach and land- suları içerisinde olan ve uçuş yapıl ing accident reduction ması yasaklanmış, hudutları belirli havayaş beton sahası. / fresh concrete - - - FAA üyesi CAST (Commercial Aviati Beton agregaları, çimento, su ve kat on Safety Team) tarafından belirle kı maddeleri karıştırıldıktan sonra nen, etkili uçuş kabin eğitimi yoluyla döküme hazır hale getirilmiş taze emniyet kazanımları için yapılan yaşbeton. birim ağırlık / wet unit weight yüksek potansiyelli bir kaza analiz - girişim.yalancı derz / dummy joint - - Agrega yaklaşık 15 saat suda bekle tilip, daneler içindeki boşluklar ta Öngörülen noktalarda sonradan ke mamen suyla dolduktan sonra belli silen derzdir. bir sıcaklıkta ve birim hacimdeki ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 250 HAVAYOLU terimleri

yer hareket radarı yedek kalkış havaalanı / takeoff alternate agreganın havadaki ağırlığının, aynı sıcaklık ve hacimdeki havası alınmış (ayrıldığı) safyatay suyun ayırma havadaki / lateral ağırlığına separation oranı. Bir hava aracının, kalkıştan az sonra - gerekebilecek ve kalktığı - havaalanını kullanamayacak olması Farklı rotalar veya farklı coğrafi böl durumunda inebileceği yedek hava alternate aero- gelerde uçan aynı irtifadaki uçaklar alanı.yedek meydan / arasındakiyayın / broadcast yatay mesafe. drome -

Mode S sistemi aracılığıyla, ilgili Bir hava aracının uçuş planında be- mesajların kapsama alanı içindeki lirttiği gidiş meydanına gidemediği tüm uçaklara gönderilmesine izin veya inişine izin verilmediği durum yayın alt ağı / broadcast sub- veren sistem. larda iniş için kullanacağı ikinci bir network / en yedekmeydan. yol boyu havaalanı route alternate - Küçük bir coğrafi alan içinde IS ve (emercensi) ES’leri yüksek bilgi ortamlarıyla bir Yol boyunda uçarken olağandışı ya yayının bozulması / jamming birine bağlamak için kullanılan ağ. da olağanüstü bir durum geçirdikten sonra bir hava aracının - / stand by yedekteinebileceği bulunma yedek havaalanı. Uçağın radar üzerine görünümünü veya radyo haberleşme/seyrüse ferinde yayılımı/kabulünü bozan Bir hata durumunda temel görevleri yenileme eğitimi / refresher train- elektronikyedek ekip veya / back-up mekanik crew parazit. üzerine alan yedek statü. ing - - Planlanan uçuş harekâtının dışında- muhtemel bir uçuş veya nöbet göre Operasyona yönelik geçmiş ve gün yer belirleyici / locator vine ekip temin edebilmek için, işlet cel bilgilerin yenilenmesi . me tarafından tespit edilecek gün ve- saatte göreve başlamak üzere, kendi- Son yaklaşmada bir yardımcı olarak ground visibility ikametgâhında veya uygun konakla yerkullanılan görüşü bir / LM/MF NDB. ma tesisinde istirahat ederek bekle - yenyedek uçucu ekip ekibi. görev süresi / backup crew duty time Bir meydanda yetkilendirilen rasat çı ya da otomatik sistem tarafından / - ölçümüyer güç yapılarak ünitesi (jenaratör) bildirilen mesafe. Uçucu ekiplerin, ortaklıktan aldığı ground power unit talimat üzerine, planlanan uçuş ha rekâtının dışında muhtemel bir uçuş- Dışarıdan sağlanan harici elektrik isteğine ekip temin edebilmek için- / surface mo- kaynağı.yer hareket radarı tespit edilen gün ve saatlerde başla vement radar yan, bekleme süresi ilgili kalkış za man dilimindeki uçuş görev süresi karşılığı olan süre. Havaalanı içerisinde hava taşıtı ve 251 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ yer hizmetleri el kitabı yeraltı suyu / groundwater - diğer tüm taşıtları içeren hareketli- cisimleri belirleyen ve bunları kon Yüzeyaltıyeraltı suyu suyu. havzası / groundwa- trol kulesindeki radar gösterge ek ter basin ground ranınayer hizmetleri aktaran radar el kitabı cihazı. / operation manual Büyük tek bir akiferi veya birbiriyle - bağlanmış ve karşılıklı ilişki içinde Yer işletme operasyonuna yönelik- bulunan, suları ortak bir tahliyeye ulusal ve uluslararası kurallar ile or akan ve bir yeraltı suyu ayrım çizgisi taklık standartlarının bir araya ge ile sınırlanan çeşitli akiferleri içeren tirildiği, OM-PART A’nın bir parçası yeraltı suyu seviyesi / groundwa- / ground fizyografik birim. olanyer hizmetleri operasyon el kuruluşu kitabı. ter level handling company - - (SHY-22) Bir akifer su tablasının veya piyezo Havaalanları yer hizmetleri yönet- metrik yüzeyinin belirli bir yer ve meliği hükümlerine uygun yerelzamandaki otorite kotu. / local authority olarak havaalanlarında yer hizmet- - leri yapmak üzere çalışma ruhsatı alan özel hukuk tüzel kişiliği statü Hava meydanlarında güvenlik ted / yersündeki kılavuzluğu/marshalling kuruluşları. bir ve tertiplerinin geliştirilmesi aircraft marshalling ve uygulanmasından sorumlu olan mülkiyerel/mahalli idare amiri trafik (MİA). / local traffic Pat sahalarında uçağı yanaştırma, yer kontrollü yaklaşma / ground - yer kılavuzluğu hizmeti. Meydan trafik patentinde, kulenin controlled approach görüş alanı içinde, yerel çalışma sa- halarından gelen veya bu sahalara giden, meydanda aletli yaklaşma ça Daha çok askeri amaçlı kullanılan- yerlilışması hava yapan taşıyıcısı uçakların / localtümü. air yerden radar yardımıyla bir uçağın carrier yaklaşma ve inişini yapmasına yar / ground radar - yerdımcı radarı olan sistem. - 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Ka- Sisli havalarda kullanılan, havaala nunu ve bu kanuna ilişkin olarak nına yerden görüş imkanı sağlayan çıkarılan yönetmeliklerde iste- / surface yerradar seviyesi sistemi. heliportu nen şartları sağlayarak ulaştırma level heliport bakanlığı’ndan işletme ruhsatı al mışyetenek bulunan / skill/ability işletmeciler. - Yer ya da deniz, göl gibi su üzerine / ground yeryerleştirilen veri hattı heliportu. işlemcisi Bir iş için gerekli niteliklerin bulun data link processor ması.yetenek testleri / ability tests

- Yer-hava arasında bilgi iletişiminin Bilgisayar aracılığı ile veya yazılı hatlar aracılığıyla sağlanması. olarak farklı konulardaki yetenekle ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 252 HAVAYOLU terimleri

yol aşaması hava sahası (örnek, hafıza, dikkat, - sezgi, üç boyutlu düşünebilme kabili- yetleri)rin sınanması. personeli SHY-145 veya SHY-M hü kümlerine uygun oarak hangi hava / yeterlik eğitimi (SHY-5’e göre) aracı tipi veya tiplerinde ve hangi competency training bakım işlerinde yetkilendirdiğini - / authorized agency gösterenyetkili acente belge. - Alınacak dereceye bağlı olarak takip edilecek alanlarda (haberleşme, Bir işletmeci ile çalışan ve kargo, kur- seyrüsefer, radar ve bilgi işlem) ge ye, ekspres koli veya postalara ilişkin- rekli bilgi ve becerilerin kazanılması olarak Yetkili Otorite tarafından ka yeterlilik / competency amacıyla verilen eğitim. bul edilen veya istenen güvenlik kon - trollerini sağlayan acente, nakliyeci Personel veya personel grupları ara veya diğer kuruluş. Kargo, kurye, sında ortaya çıkan bilgi, yetenek ve ekspres paketler veya posta ile ilgili yapabilirlikyeterlilik kontrolü durumu. (uçak pilotu olarak yetkili otoritece kabul edilen lisansı için) / competency control ya da istenen güvenlik kontrollerini- sağlayan bir acente, yük sevkiyatçısı veya bir işletmeci ile iş yürüten her Bir adayın yetkilerinin temdidi ya da yetkilihangi bir posta diğer kurumuoluşum. / idaresi / yenilenmesi için, gerektiğinde sözlü- authorized post administration sınavı da kapsayacak şekilde uçuş - yeteneklerini kontrol pilotuna ser - / yeterlilikgilemesi. konusunda kuşku Bir hava taşıyıcısı ile çalışan ve pos- doubt of competency taya ilişkin olarak yetkili otorite ta - rafından kabul edilen veya öngörü len güvenlik kontrollerini sağlayan Bir hava aracının güvenliğini teh yetkiliyıl / year posta kurumu / idaresi. likeye sokan bir olaya veya kazaya- karışan, yeterlilik gözlem sürecinde, derece gereklilikleri ve mesleki açı yıllıkBir takvim eğitim yılı. programı / annual training program dan yeterli bulunmayan veya ilgili- ünitenin eğitim ve değerlendirme - usullerine uymayan veya ilgili üni- tenin eğitim ve değerlendirmeleri Havacılık kuruluşlarının yıl içerisin- sonucunda başarılı olamayan perso de personele verecekleri eğitimleri, / effi- nelinyeterlilik durumu. ölçülendirmesi eğitim tarihlerini, vb. hususları içe ciency measurement ren ve genel müdürlük tarafından yolonaylanan aşaması program. / en route

Girdi-çıktı oranlarını sonuçlandıran ölçülendirmeyetkilendirme ünitesi. belgesi (hava Kalkış noktası ile bitiş aşamasına aracı bakım personeli için) / kadar seyrüsefer operasyonunun license of authorization biryol safhası.aşaması hava sahası / en route airspace

SHY-145 veya SHY-M onaylı bakım kuruluşunun SHY-66 lisansı sahibi Tırmanma, düz uçuş veya alçalma 253 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ yol dışı - yol seçim listesi / routing table aşamasındaki uçuşlara hava tra - fik hizmetinin sağlandığı terminal Bir mesajın gideceği kanal yolunu sahaları dışında tanımlanmış hava belirleyen ve EUROCONTROL tara yol dışı / off course sahası. yolcufından /güncellenen passenger liste.

Uçağın rapor ettiği pozisyonun veya - Sivil Havacılık Kanunu’nun 107’nci radarda görüldüğü noktanın, hava - - maddesine göre düzenlenen Yolcu trafik kontrol ünitesinin uçağı ser Taşıma Sözleşmesi kapsamında se best kıldığı yol dışında olması du - yahat etmek amacıyla uçuş ve kabin rumu.yol dışına vektör / off-route vector - ekibinden farklı olarak hava aracın da bulunan veya bu amaçla kontrol Uçağın manialardan korunması sağ (check in) işlemini yaptırmış olan lanarak, hava trafik kontrol ünitesi yolcuşahsı. beraberindeki bagajlar / tarafından önceden serbest kılındığı hand baggage yol dışınadilimi vektör / route edilmesi. segment

- Uçakta taşınması kabul edilen ve Uçuş planındaki arka arkaya gelen söz konusu bagajın check-in işlemini iki belirli nokta ile belirlenmiş uçu yapan yolcunun bagajla birlikte aynı yol gösterici / marshaller lacak yolun bir bölümü. uçaktayolcu merdiveni bulunduğu bagajlar./ passenger stairs - Uçakların park etmesi esnasında, Yolcu ve personelin uçağa inip bin özel işaretlerle anlaşma yöntemiyle yönmesini / bearing sağlayan araç. yolpilotu hattı yönlendiren üzerinde görevli. / on- course

yükPusulada / load yön. Uçağın tam olarak yol merkez hattı- üzerinde olduğunu ifade eder. Radar - yaklaşması yapan pilot için son yak - Posta ve bagaj dışında, uçakta ta laşmayol kontrol hattı üzerinde merkezi olduğu / area bilgisi. con- - trol center şınan yüktür. İstatistiksel amaç - lardan dolayı yüke bütün kargolar dâhil edilmektedir. Kanunun- Yetkisi dahilindeki kontrol bölge 110’uncu maddesine göre düzenle lerindeki kontrollü uçuşlara hava nen Yük Taşıma Sözleşmesi kapsa trafik kontrol hizmeti vermek üzere mında taşıyıcının sorumluluğuna oluşturulmuşyol noktası / bir way-point ünite. devredilenyük uçağı /yük. cargo aircraft -

Saha seyrüsefer yolunu (area navi Ticariyükleme eşya/mal aracı taşıyan/ high loader hava aracı. gation route) ya da saha seyrüseferi- yapan bir hava aracının uçuş yolunu tanımlamak için kullanılan belirtil Konteyner ve palet yüklemesinde miş bir coğrafi konum. kullanılan ekipman. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 254 HAVAYOLU terimleri

zorunlu rapor noktaları yükleme görevlisi / loading officer Z zahiri özgül ağırlık / appearent specific weight Uçuş işletme el kitabı gereğince hava aracının belirtilen kurallara göre - yüklemesini ve boşaltmasını yapan Belli sıcaklık ve birim hacimdeki yükseksertifikalı frekans personel. / high frequency geçirimsiz agrega numunesinin ha vadaki ağırlığının, aynı sıcaklık ve hacimdeki havası alınmış saf suyun / time navi- 3 ve 30 mhz arasındaki frekansların havadakizaman seyrüseferi ağırlığına oranı. yüksekbütünü. nokta / high point gation -

Hidrant boru hattının en yüksek Seyrüsefer boyutuna zaman faktö noktası.yüksek seviye bilgi bağlanti rünün de katılarak 4 boyutlu olarak / lean concrete kontrolü / high level data link con- kullanılması.zayıf beton trol - - Havaalanlarında temel yerine dökü / soil mechanics zeminlen düşük mekaniği dozlu beton. Mevcut radarlarımızdan gelen data - larınyükseklik formatı. / height Zemin kitlelerinin, iç zemin mekani - ği ve dış kuvvetler altındaki statik Bir nokta, seviye ya da nokta olarak permeabilite ve dinamik dengelerini / pitch kabul edilen bir cismin referans ola inceleyenzift bir bilim dalı. rakyükseltilmiş alınan yere heliport olan dikey / elevatedmesafesi. heliport / mental abil- zihinselHam katranın yetenekler destilasyon bakiyesi. ities Kara üzerinde yükseltilmiş bir yapı yüzey referans bilgisi / geodetic - üzerinde bulunan bir heliport. Karar verme, uygulama, algılama datum yönteminin ve kapasitelerinin zihin zorunlusel olarak olarak var olması. vazgeçilen (bal- - ked) iniş / balked landing Global referans sistemine göre yerel- referans sisteminin yerleşim ve or- (OCA/H) - yantasyonunun tanımlanması ama Minimum karar irtifa/yüksekliğinin- cıyla gerek duyulan azami paramet altındaki herhangi bir nok yüzeydenreler bütünü. referanslı seyrüsefer tada beklenmedik bir şekilde vazge / com- / earth referenced navigation çilenzorunlu bir iniş rapor manevrası. noktaları pulsory reporting points - Yüzeysel seyrüsefer kaynağına bağlı Uçakların üzerinden geçerken rapor olup, tek siteye bağlı olmayan seyrü - etmesi zorunlu olan bir seyrüsefer sefer. yardımcısı ya da fix olarak belirlen miş noktalar. 255 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ KISALTMALAR A/A / air to air Havadan havaya A/C / aircraft Hava aracı A/D / aerodrome Havaalanı A/G / air-to-ground Hava/yer A/P / airport (or aerodrome) Havaalanı AAC / aeronautical administrative communications Havacılık idari haberleşmesi AAL / above aerodrome level Havaalanı seviyesinde, yukarısında ABM / abeam (İstasyonun) yanında ABN / aerodrome beacon Havaalanı bikını ACARS / aircraft communications addressing and reporting system Havaaracı iletişim yöneltme ve raporlama sistemi ACAS / airborne collision avoidance system Havada çarpışmaları önleme sistemi (uçaklarda bulunur) ACC / area control centre Saha kontrol merkezi ACFT / aircraft Hava aracı ACI / Airports International Council Uluslararası Havalimanları Konseyi ACK / acknowledge Onaylama ACM / additional crew member İlave uçuş ekibi ACN / aircraft classification number Hava aracı sınıflandırma numarası ACP / azimuth change/count pulse Azimut değişim darbesi ACR / alkali-carbonate reaction Alkali karbonat reaksiyonu ACRO / acrobatic flight Akrobatik uçuş ACT / active Aktif ACU / air condition unit Havalandırma aracı AD / aerodrome Havaalanı ADA / advisory area Tavsiyeli saha ADC / analog to digital converter Analog/dijital dönüştürücü ADDN / additional/addition İlaveten, ek veya ek olarak ADEP / aerodrome of departure Kalkış havaalanı ADES / aerodrome of destination İniş havaalanı ADF / automatic direction finder Otomatik yön bulucu ADIZ / air defence identification zone Hava savunma tanımlama bölgesi

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 256 HAVAYOLU terimleri

ADMIN / administration Yönetim ADNC / air defence notification centre Hava savunma bildirim merkezi ADR / advisory route Tavsiyeli yol ADREP / accident and incident data reporting Kaza ve hadise verilerini raporlama ADS / automatic dependent surveillance Otomatik bağımlı gözetim ADS-B / automatic dependent surveillance-broadcast Otomatik bağımlı gözetim-yayın ADS-C / automatic dependent surveillance-contract Otomatik bağımlı gözetim-sözleşme ADV / advise (-d)(-ing) Tavsiye ADZ / advise Tavsiye AE / antenna/aerial Anten AF / audio frequency Ses frekansı AFB / air force base Hava üssü AFC / automatic frequency control Otomatik frekans kontrolü AFCAS / automatic flight control and augmentation system Otomatik uçuş kontrol ve eklenti sistemi AFCS / automatic flight control system Otomatik uçuş kontrol sistemi AFI / after Sonra AFIL / air-filed flight plan Havada doldurulmuş uçuş planı AFIS / aerodrome flight information service Havaalanı uçuş bilgi hizmeti AFLD / airfield Havaalanı AFM / affirm Doğru AFM / airplane flight manual Havaaracı uçuş el kitabı AFMR / aircraft flight and maintenance report Hava aracı uçuş ve bakım raporu AFS / aeronautical fixed service Havacılık sabit haberleşme hizmeti AFSS / automated flight information service station Otomatik uçuş bilgi hizmet istasyonu AFTN / aeronautical fixed telecommunication network Havacılık sabit iletişim ağı AGA / aerodrome, air routes and ground aids Havaalanı, hava yolları ve yer yardımcıları AGC / automatic gain control Otomatik kazanç kontrolü AGCA / automatic ground-controlled approach Otomatik yerden kontrollü yaklaşma AGDL / air ground data link Hava/yer veri hattı AGL / above ground level Yer seviyesi üstünde AGPWS / advanced ground proximity warning system Gelişmiş yere yakınlık uyarı sistemi

257 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ AGT / travel agent Seyahat acentesi AH / air warning Hava ihbarı (alarm) AHACS / airborne warning and control system Havadan ihbar ve kontrol sistemi AIC / Aeronautical Information Circular Havacılık Enformasyon Genelgesi AIM / aeronautical information management Havacılık bilgi yönetimi AIP / aeronautical information publication Havacılık bilgi yayını AIRAC / aeronautical information regulation and control Havacılık bilgi düzen ve denetimi AIREP / air-report Hava raporu AIS / aeronautical information service Havacılık bilgi hizmetleri AKA / Hava aracının işletme el kitabında ve tip sertifikasında kalkmasına yetki verilen yakıt ve her türlü yükü ihtiva eden azami ağırlığı ALAR / approach and landing accident reduction Yaklaşma ve iniş kazalarının azaltılması ALERFA / alert phase Alarm safhası ALR / alerting message Alarm mesajı ALS / approach lighting sistem Yaklaşma ışık sistemi ALT / altitude İrtifa ALTN / alternate (aerodrome) Yedek (havaalanı) AM / amplitude modulation Genlik modülasyonu AMC / acceptable means of compliance Kabul edilebilir uygunluk yöntemleri AMDT / amendment (AIP amendment) Düzeltme (AIP düzeltmesi) veya ek AMHS / aeronautical message handling system Havacılık mesaj işleme sistemi AMSL / above mean sea level Ortalama deniz seviyesi üzerinde kalan ANS / air navigation services Hava seyrüsefer hizmetleri ANSP / air navigation service provider Hava seyrüsefer hizmet sağlayıcısı ANT / airspace and navigation team Hava sahası ve seyrüsefer ekibi AO / aircraft operator Hava aracı işletmecisi AOC / Airport Operators Committee Havaalanı Kullanıcıları Komitesi AOC / air operator certificate Hava işletici sertifikası AODB / airport operational database Havaalanı operasyonel kaynak planlama ve otomasyon sistemi AP / airport Havaalanı AP / autopilot Otomatik pilot APFSP / Accident Prevention and Flight Safety Programme Kaza Önleme ve Uçuş Emniyet Programı

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 258 HAVAYOLU terimleri

API / air position indicator Hava aracı konum göstergesi APM / approach path monitor Yaklaşma yol monitörü APN / apron Apron APP / Accident Prevention and Flight Safety Programme Kaza Önleme ve Uçuş Em- niyet Programı APP / approach control office or approach control or approach control service Yaklaş- ma kontrol ofisi / yaklaşma kontrol veya yaklaşma kontrol hizmeti APT / airport Havaalanı APU / auxillary power unit Yardımcı güç ünitesi APW / area proximity warning Saha yakınlık ikazı ARCID / aircraft ıdentification Hava aracı tanıtması ARFF / airport rescue and fire fighting Havaalanı kurtarma ve yangınla mücadele ARO / air traffic services reporting office Hava trafik hizmetleri rapor ofisi ARP / azimuth reference pulse Azimuth referans darbesi ARP / aerodrome reference point Havaalanı referans noktası ARR / arrive or arrival Varış ARTAS / ATM radar tracker and server ATM radar takip ve sunucusu AS / airspeed Hava hızı ASDA / accelerate-stop distance available Mevcut hızlanma-durma mesafesi ASHTAM / Volkanik kül notamı ASM / airspace management Hava sahası yönetimi ASM / air to surface missile Havadan yere füze A-SMGCS / advanced-surface movement guidance and control system Gelişmiş yüzey hareketleri rehberlik ve kontrol sistemi ASR / alkali-silica reaction Alkali silika reaksiyonu ASR / aerodrome surveillance radar Havaalanı gözetim radarı ASTERIX / all purpose structured Eurocontrol surveillance information exchange Tüm amaçlar için yapılandırılmış Eurocontrol gözetim bilgi değişim formatı ASU / air starter unit Motor çalıştırma ünitesi ATA / actual time of arrival Gerçek varış zamanı ATC / air traffic control Hava trafik kontrol ATCC / air traffic control center Hava trafik kontrol merkezi ATCo / air traffic controller Hava trafik kontrolörü ATD / actual time of departure Gerçek kalkış zamanı

259 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ ATFM / air traffic flow management Hava trafik akış yönetimi ATFMU / air traffic flow management unit Hava trafik akış yönetim birimi ATIS / automatic terminal information service Otomatik terminal bilgi hizmeti atm / atmosphere Atmosfer (kg/cm²) ATM / air traffic management Hava trafik yönetimi ATMC / air traffic management centre Hava trafik yönetim merkezi ATN / attention Dikkat ATN / aeronautical telecommunication network Havacılık haberleşme ağı ATOT / actual take-off time Gerçek kalkış zamanı ATPL / air transport pilot licence Hava ulaşım pilot lisansı ATS / air traffic service(s) Hava trafik hizmetleri ATSEP / air traffic safety electronics personnel Hava trafik emniyeti elektronik personeli ATSU / air traffic services unit Hava trafik hizmetleri birimi ATZ / aerodrome traffic zone Havaalanı trafik bölgesi AUG / artas user group Artas kullanıcı grubu AUP / airspace use plan Hava sahası kullanım planı AUTH / authorised or authorisation Yetkili veya yetkilendirme AVBL / available or availability Mevcut ya da kullanılabilir AVI / live animals Canlı hayvan AVSEC / aviation security Havacılık güvenliği AWO / all weather operations Her hava koşulunda operasyon AWOS / automatic weather observation system Otomatik hava gözlem sistemi AWRF / appropriate weather report and forecast İlgili hava durumu raporu ve tahmini AWY / airway Havayolu BA / braking action Frenleme BBML / baby meal Bebek yemeği BCN / beacon (aeronautical ground light) Bikın (havacılık yer ışığı) BCSI / broadcast Radyo yayını BCST / broadcast Yayın BDRY / boundary Sınır BHS / baggage handling system Bagaj elleçleme sistemi BIDS / baggage information display system Bagaj bilgileri izleme sistemi

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 260 HAVAYOLU terimleri

BIRDTAM / Kuş notamı BITE / built-in test equipment Dahili test cihazı BKN / broken (clouds) parçalı (bulutlar) (5/8 – 7/8) BLND / blind passenger Görme engelli yolcu BRNAV / basic RNAV Temel RNAV BRS / baggage reconcilation system Bagaj eşleştirme sistemi BSCT / bassinet/ baby basket Bebek puseti c / cohesion Kohezyon C/F / workability İşlenebilirlik CA / cabin attendant Kabin memuru CAA / Civil Aviation Authority Sivil Havacılık Otoritesi CAB / cabin (crew) Cabin (ekibi) CACS / card access control system Kartlı geçiş kontrol sistemi CAT / category or clear air turbulence Kategori veya açık hava türbülansı CAT I / category I (one) approach Kategori 1 yaklaşması CAT II / category II (two) approach Kategori 2 yaklaşması CAT III / category III (three) approach Kategori 3 yaklaşması CAVOK / visibility, cloud and present weather better than prescribed values or conditions Bildirilen değer veya koşullardan daha iyi görüş, bulut veya hava durumu CB / cumulonimbus Kümülonimbüs CBBG / cabin baggage Yolcu beraberi bagajı CBR / California bearing ratio Kaliforniya taşıma oranı CBT / computer-based training Bilgisayar destekli eğitim CC / crew concept Herhangi bir bakım faaliyetinin gerekli olmadığı ve uçağın planlanan uçuş için uygun olduğunun temini olan faaliyetlerin pilot sorumluluğunda ger- çekleştirilebildiği uçuş öncesi kontrol CCH / crew change Ekip değişimi CCM / cabin crew manual Kabin ekibi el kitabı CCM / cabin crew member Kabin memuru CCTM / cabin crew training manual Kabin eğitim el kitabı (THY) CCTV / closed circuit TV Kapalı devre TV sistemi CDL / configuration deviation list Konfigürasyon sapma listesi CDR / conditional route Şartlı yol CEAC / Committee For European Airspace Coordination Avrupa Hava Sahası Koor- dinasyon Komitesi

261 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ CFIT / controlled flight into terrain Engebeli arazilerde kontrollü uçuş CFL / cleared flight level Müsaade edilen uçuş seviyesi CFMU / central flow management unit Merkezi akış yönetim birimi CHD / child Çocuk CHG / modification message Değişiklik mesajı CHML / child/junior meal Çocuk yemeği CI / course indicator Rota göstergesi CIDIN / Common ICAO Data Interchange Network ICAO Ortak Veri Değişim Ağı CIP / commercial important person Ticari açıdan önemli kişi CIP / Convergence and implementation plan Yakınsama ve Uygulama Planı CIV / civil Sivil CL / centre line Merkez hattı CLR / clear or cleared to Serbestsiniz CLSD / closed Kapalı CMB / climb Tırmanış CNL / cancel or cancelled İptal veya iptal edilmiş CNS/ATM / communication navigation surveillance and air traffic management Ha- berleşme seyrüsefer, gözetim ve hava trafik yönetimi COC / cockpit (crew) Uçuş (kokpit) ekibi COM / communication Haberleşme COMINT / communication intelligence Muhabere istihbaratı CONC / concerning İlgili CONX / connect (-ing) (-ion) (-ed) Bağlantı COO/PLC / coordinator/planner controller Koordinatör/planlama kontrolörü COOR / coordinate or coordination Koordine veya işbirliği COP / change over point Değiştirme noktası COR / correct or corrected Düzelt veya düzeltilmiş COSPAS - SARSAT / cosmicheskaya sistema poiska avariynyh sudov - satellite - aided search and rescue tracking Uydu destekli arama kurtarma sistemi COUR / courier Kurye CP / captain (commander) Kaptan pilot CPDLC / controller-pilot data link communication Kontrolör-pilot haberleşme veri hattı CPL / current flight plan message Geçerli uçuş plan mesajı

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 262 HAVAYOLU terimleri

CPL / commercial pilot licence Ticari pilot lisansı CQR / cabin quality report Kabin kalite raporu CRC / cyclic redundancy check Dönüşsel artıklık denetimi CRE / class rating examiner Sınıf yetkisi kontrol pilotu CRI / class rating instructor Sınıf yetkisi öğretmeni CRM / crew resource management Ekip kaynak yönetimi CRP / compulsory reporting point Zorunlu rapor noktası CSR / confidential safety report Gizli uçuş emniyet raporu CTA / control area Kontrol sahası CTOT / calculated take-off time Hesaplanmış kalkış zamanı CTR / control zone Kontrol bölgesi CUTE / common use terminal equipment Ortak kullanımlı terminal ekipmanları CVR / cockpit voice recorder Kokpit ses kayıt cihazı CWP / controller working position Kontrolör çalışma pozisyonu CWY / clearway Aşma sahası CXX / cancellation of flight Uçuşun iptali D / dangerous area Tehlikeli saha DA/DH / decision altitude/height Karar irtifası/yüksekliği DACOS/ DCS / Data communication system Veri iletişim sistemi dB / decibel Desibel DCS / Departure control system Kalkış kontrol sistemi DCT / direct (in relation to flight plan clearance and type of approach) Doğrudan (uçuş plan izinleri ve yaklaşma tipi ile ilgili) DDS / data display system Veri gösterim sistemi DEAF / mute deaf (-mute) passenger İşitme engelli yolcu DEBI / data exchange by internet İnternet üzerinden veri aktarımı DEG / degrees Derece DEP / depart or departure Kalkış veya kalkma DEST / destination Gidilecek yer DETRESFA / distress phase Tehlike hali DHMİ / State Airports Authority Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü DF / downlink format Cevap formatı DFDR / digital flight data recorder Sayısal uçuş veri kaydedici

263 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ DFTI / distance from touchdown ındicator Teker koyma noktasından uzaklık göster- gesi DGCA / Directorate General of Civil Aviation Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü DGR / dangerous goods regulations Tehlikeli madde kuralları DGS / docking guidance system Uçak park ettirme sistemi DIG / date time group Tarih saat grubu DISTR / distribution Dağıtım DIV / diversion Yedek meydana iniş veya yol değişikliği DL / data link Veri hattı DLA / delay message Gecikme mesajı DLC / data link communication Veri hattı haberleşmesi DLHİ / General Directorate of Ports and Airpots Construction Demiryolları, Limanlar, Hava Meydanları İnşaatı Genel Müdürlüğü DME / distance measuring equipment Mesafe ölçüm cihazı DOC / document Doküman DOF / date of flight Uçuş tarihi DSE / double side band Çift kenar band DUPE / duplication Mükerrer DUR / duration Süre DVOR / doppler vor Mania yansımalarından daha az etkilenen, anten sistemi geliş- tirilmiş vor cihazı E / Young’s modulus Elastisite modülü EAD / European AIS database Avrupa AIS veritabanı EANPG / European Air Navigation Planning Group Avrupa Hava Seyrüsefer Planlama Grubu EASA / European Aviation Safety Agency Avrupa Havacılık Emniyeti Otoritesi EAT / expected approch time Muhtemel yaklaşma zamanı EATMP / European Air Traffic Management Programme Avrupa Hava Trafik Yönetim Programı EATMS / European Air Traffic Management System Avrupa Hava Trafik Yönetim Sis- temi ECAC / European Civil Aviation Conference Avrupa Sivil Havacılık Konferansı EDDS / explosive detection device system Patlatıcı düzeneğini tespit etme sistemi EDI / electronic data interchange Elektronik veri değişimi EDS / explosive detection system Patlayıcı tespit sistemi

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 264 HAVAYOLU terimleri

EET / estimated elapsed time Tahmini geçen süre EFB / electronic flight bag Elektronik uçuş çantası EFF / effective Yürürlükte EGNOS / European Geostationary Navigation Overlay Service Avrupa Seyrüsefer Amaçlı Uydu Kaplama Hizmeti ELEV / elevation Rakım ELT / emergency locator transmitter Acil durum yer bildiricisi EMC / electromagnetic compatibility Elektromanyetik uyumluluk EMG / emergency Acil durum EMI / electromagnetic interference Elektromanyetik girişim EMIG / emigrant Göçmen ENR / en-route (AIP publication) AIP’deki yol bilgileri EOBT / estimated off-block time Tahmini takoz çekme zamanı EPIRB / emergency position indicating radio bacon Acil durum yer gösterici telsiz bikını ESARR / eurocontrol safety regulatory requirement Eurocontrol emniyet düzenleme gereklilikleri ESARR-2 / Eurocontrol Safety Regulatory Requirement-2 Hava trafik yönetimi bağlan- tılı emniyet olaylarının rapor edilmesi ve değerlendirilmesine dair düzenleme EST / estimate or estimated Tahmini ESWL / equivalent single wheel load Tek teker yük eşdeğeri ETA / estimated time of arrival or estimating arrival Tahmini varış zamanı etc / etcetera Vesaire (vs) ETD / estimated time of departure or estimating departure Tahmini kalkış zamanı ETFMS / enhanced tactical flow management system Geliştirilmiş taktik akış yönetim sistemi ETNA / extranet to national administration Ulusal yönetimler için kurumsal ağ ETO / estimated time over significant point Belli bir nokta üzerine tahmini varış za- manı EUR / European Region Avrupa Bölgesi EUROCAE / European Organization for Civil Aviation Equipment Avrupa Sivil Havacı- lık Cihazları Organizasyonu EUROCONTROL / European Organisation for the Safety of Air Navigation Hava Sey- rüsefer Emniyeti için Avrupa Teşkilatı EXC / executive controller İcracı kontrolör

265 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ EXER / exercises or exercising or to exercise Tatbikat veya tatbikat yapma, alıştırma EXP / expect or expected Beklemek, beklenen F/CL / first class Birinci sınıf f/FREQ / frequency Frekans FA / final approach Son yaklaşma FAA / Fedaral Aviation Administration Federal Havacılık İdaresi (ABD) FAC / facilities Kolaylıklar FAF / final approach fix Son yaklaşma fiksi FAL / facilition of international air transport Uluslararası hava ulaşım kolaylığı FAM / first aid manual İlk yardım el kitabı FANS / future air navigation systems Gelecekteki hava seyrüsefer sistemleri FAP / final approach point Son yaklaşma noktası FATO / final approach and take-off area Son yaklaşma ve kalkış sahası FAX / facsimile/fax Faks FCOM / flight crew operations manual Uçuş ekibi işletme el kitabı FCOS / flight computer operating system Uçuş bilgisayarı işletim sistemi FCST / forecast Hava tahmini FD / flight disposition message or flight director Uçuş direktörü FDM / flight data monitoring Uçuş verileri izleme (UVİ) sistemi FDPS / flight data processing system Uçuş veri işleme sistemi FDR / flight data recorder Uçuş veri kayıt sistemi FDT / flight duty time Uçuş görev zamanı FEW / few Az (1/8 – 2/8) FG / fog Sis FIC / flight information centre Uçuş bilgi merkezi FIDS / flight information display system Uçuş bilgi görüntüleme sistemi FIR / flight information region Uçuş bilgi bölgesi FIS / flight information service Uçuş bilgi hizmeti FL / flight level Uçuş seviyesi FLT / flight Uçuş FLTCK / flight check Uçuş kontrol FM / from …-den/-dan FM / frequency modulation Frekans modülasyonu

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 266 HAVAYOLU terimleri

FMP / flow management position Akış yönetim pozisyonu FMS / flight management system Uçuş yönetim sistemi FMU / flow management unit Akış yönetim birimi FNPT / flight & navigation procedures trainer Uçuş ve seyrüsefer usulleri eğitim cihazı FO / first officer Yardımcı pilot FOD / foreign object damage Yabancı madde hasarı FODA / flight operation data analyze Uçuş operasyonları veri analizi FPL / filed flight plan message Doldurulmuş uçuş plan mesajı FRAG / fragile baggage Kırılabilir eşya (bagaj) FREQ / frequency Frekans FRNG / firing Atışlı FRQ / frequent Sık sık FRUIT / false replies from undesired interrogator transmission İstenmeyen sorgulayıcı sorgulamalarından kaynaklanan yanlış cevaplar FSK / frequency shift keying Frekans kaymalı anahtarlama FSM / flight safety manual Uçuş emniyet el kitabı FT / feet (dimensional unit) Fit (ölçü birimi) FTC / fast time constant Sürat zaman sabitesi FTD / flight training device Uçuş eğitim cihazları FTO / flight training organisation Uçuş eğitim organizasyonu FUA / flexible use of aerospace Hava sahasının esnek kullanımı FWD / falling weight deflectometer Düşen ağırlıklı sehim ölçüm aleti FZ / freezing Donan FZDZ / freezing drizzle Donan çisenti FZFG / freezing fog Donan sis FZRA / freezing rain Donan yağmur G/A / ground-to-air Yer/hava G/G / ground to ground Yer/yer GA / go around, go around İnişten vazgeçme GAT / general air traffic Genel hava trafiği / ICAO usul ve kurallarına göre düzenle- nen tüm uçuşlar GCA / ground controlled approach system or ground controlled approach Yer kontrol- lü yaklaşma sistemi veya yerden kontrollü yaklaşma GEN / general (AIP) Genel (AIP)

267 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ GLONASS / global orbiting navigation satellite system Küresel yörünge seyrüsefer uydu sistemi (Rusya) GMT / Greenwich mean time Greenwich zamanı GND / ground Yer/toprak GNSS / global navigation satellite system Küresel uydu seyrüsefer sistemi GOM / ground operation manual Yer hizmetleri el kitabı / yer işletme el kitabı GOS / gate operation system Uçak park pozisyonları yönetim sistemi GP / glide path Glide path cihazı/süzülüş yolu GPS / Global Positioning System Küresel Konumlandırma Sistemi GPU / ground power unit Yer güç ünitesi (jeneratör) GPWS / ground proximity warning system Yer yakınlık uyarı sistemi GRP / group Grup / gruplandırma Gs / specific weight Özgül ağırlık GS / ground speed Yer sürati GST / glide slope ıntercept altitude Süzülme açısını kesiş irtifa H24 / continuous day and night service Gece ve gündüz devam eden hizmet HA / continuous day and night service Gece ve gündüz devamlı hizmet HAA / height above airport elevation Havaalanı üzerinde irtifa HAPI / helicopter approach path indicator Helikopter yaklaşma yolu göstergesi HAT / height above touchdown Teker koyma noktası üzerindeki yükseklik HDG / heading Uçuş başı HDLC / high-level data link control Yüksek seviye veri hat kontrolü HEA / heavy cargo item (150 kg or more) Ağır kargo (150 kg ve üstü) HEL / helicopter Helikopter HF / high frequency Yüksek frekans HFDL / high frequency data link Yüksek frekans veri hattı HGT / height Yükseklik HIJ / hijack Uçak kaçırma HIL / hold item list Asgari teçhizat listesi HI-LO / high-low mechanical detector Yüksek alçak pürüzlülük mekanik dedektörü HIPAR / high power acquisition radar Yüksek takatli yakalama radari HJ / sunrise to sunset Gün doğumundan, gün batımına kadar HLDG / holding Bekleme

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 268 HAVAYOLU terimleri

HMI / human machine interface İnsan makine arayüzü HN / sunset to sunrise Gün batımından, gün doğumuna kadar HO / service available to meet operational requirements Uçuşla ilgili gereksinmeleri karşılayacak hizmet varlığı HOG / heading Uçuş başı (yön) HOSP / hospital aircraft Hastane uçağı hPa / hectopascal Hektopaskal (100 paskala eşit basınç birimi) HPA / Yüksek performanslı uçaklar HR / hour Saat HS / service avaible during hours of scheduled operations Tarifeli uçuş süresince sağ- lanan hizmet HUM / human resources İnsan kaynakları HVAC / heating-ventilating-air conditioning Isıtma, havalandırma, soğutma sistemleri HX / no specific working hours Belirli çalışma saati olmayan HX / cancelled flight plan İptal edilen uçuş planı Hz / hertz Frekans birimi IA / initial approach İlk yaklaşma IAC / instrument approach chart Aletli alçalma planı IAF / initial approach fix İlk yaklaşma fiksi IAL / instrument approach and landing charts Aletli yaklaşma ve iniş planları IAS / indicated air speed Gösterge hava hızı IATA / International Air Transport Association Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği IBIS / ICAO bird strike information system ICAO kuş çarpma bilgi sistemi ICAA / International Civil Airports Assocation Uluslararası Sivil Havaalanları Birliği ICAN / International Comission for Air Navigation Uluslararası Hava Seyrüsefer Komisyonu ICAO / International Civil Aviation Organization Uluslararası Sivil Havacılık Teşkilatı ID / identifier or identify Tanıtma veya tanıtıcı IDENT / identification Tanıtma, kimliğini saptama/kimlik saptanması, tanınma IEC / International Electrotechnical Commission Uluslarası Elektroteknik Komisyonu IEEE / Institue of Electrical and Electronics Engineers Uluslararası Elektrik ve Elektronik Mühendisleri Enstitüsü IF / intermediate frequency Ara frekans IFALPA / International Federation of Airlines Pilots Uluslararası Havayolu Pilot Fede- rasyonu

269 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ IFATCA / International Federation of Air Traffic Controllers Association Uluslararası Hava Trafik Kontrolörleri Birliği IFATSEA / International Fedaration of Air Traffic Safety Electronics Associations Ulusla- rarası Hava Trafik Emniyeti Elektronik Personelleri Birliği IFF / identification friend or foe Dost veya düşman tanıtması IFPS / integrated initial fight plan processing system Uçuş planı entegre işlem sistemi IFPZ / IFPS Zone IFPS bölgesi IFR / instrument flight rules Aletle uçuş kuralları IFRB / International Frequency Registration Board Uluslararası Frekans Tescil Heyeti IFUN / if unable Mümkün değil ise II / interrogator identifier Sorgulayıcı belirteci ILS / instrument landing system Aletli iniş sistemi IM / inner marker İç marker (ILS sisteminin bir parçası) IMC / instrument meteorological conditions Aletli meteorolojik şartlar In / inch Uzunluğu 2,54 cm olan İngiliz uzunluk ölçü birimi INA / initial approach İlk yaklaşma INAD / inadmissible passenger Kabul edilmeyen yolcu INBD / inbound Geliş INCERFA / uncertainty phase Şüphe hali INF / infant Bebek yolcu (0-2 yaş arası) INFO / information Bilgi INOP / inoperative Çalışmayan/kullanılmayan INS / inertial navigation system Ataletsel seyrüsefer sistemi INT / intersection Kavşak INTL / international Uluslararası IOSA / IATA operational safety audit IATA üyesi olabilme için IATA’nın denetimden başarılı olarak geçilmesini zorunlu hale getirdiği uluslararası operasyonel emniyet denetim programı IP / instructor pilot Öğretmen pilot IR / ice on runway Pistte buz var IRE / instrument rating examiner Aletli uçuş yetkisi kontrol pilotu IRI / instrument rating instructor Aletli uçuş yetkisi öğretmeni ISA / international standart atmosphore Uluslararası standart atmosfer ISAGO / The IATA Safety Audit for Ground Operations Standards IATA yer operasyon- ları emniyet denetim standartları

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 270 HAVAYOLU terimleri

ISASI / International Society of Air Safety Investigators Uluslararası Hava Emniyet İn- celemecileri Topluluğu ISK / informative schedule Bilgi amaçlı program ITU / International Telecommunications Union Uluslararası Telekomünikasyon Birliği JAA / Joint Aviation Authorities Havacılık Otoriteleri Birliği JAR / Joint Aviation Requirements of the Joint Aviation Authorities Havacılık Otorite- leri Birliği’nin Ortak Havacılık Gereksinimleri JAR-OPS / Joint Aviation Requirement for the operation of commercial air transport Avrupa Havacılık Otoriteleri Birliği’nin yayımlamış olduğu hava aracı operasyonlarına ilişkin kuralları K / bulk modulus Hacim modülü km / kilometer Kilometre Kt / knot Saatte deniz mili (hız) L / left (runway identification) Sol (pist tanıtması) LAM / local area multilateration Yerel alan multilaterasyon LAN / local area network Yerel alan ağı LASER / ligt amplification by stimulated emission of radiation Lazer ışınlamanın tahrik edilmiş yayını yolu ile ışık şiddetlendirilmesi (yükseltilmesi) LAT / latitude Enlem lb / libre 453,6 grama denk gelen ağırlık birimi LCA / lowest coverage altitude Asgari kapsama irtifa LCD / liquid cristal display Sıvı kristal ekranı LCG / load classification group Yük sınıflandırma grubu LCIP / Local Convergence and Implementation Plan Yerel Yakınsama ve Uygulama Planı LCN / load classification number Yük sınıflandırma numarası LDA / landing distance available Mevcut iniş mesafesi LDCS / local departure control system Yerel kalkış kontrol sistemi LDG / landing İniş LDI / landing direction indicator İniş yön göstergesi LED / light emitting diode Işık yayan diyot LF / low frequency Düşük frekans LGTD / lighted Işıklandırılmış LHO / live human organs or fresh human blood Canlı organ veya taze insan kanı nakli LIDAR / light detection and ranging Işıkla tespit ve menzil bulma

271 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ LIMAS / Line Maintenance Automation System Hat Bakım Otomasyon Sistemi LLZ / localizer Lokalayzır / konumlandırıcı (ILS sisteminin bir parçasıdır) LMC / last minute change Son dakika değişikliği LMT / local mean time Yerel saat LOA / letter of agreement Anlaşma mektubu LoA / list of aerodromes Hava alanları listesi LOC / local or locally or located Yerel, yerel olarak, konum, konumlandırılmış LON / longitude Boylam LOPAR / low power acquisition radar Alçak takatli yakalama radarı LORAN / Long Range Air Navigation System Uzun Mesafe Hava Seyrüsefer Sistemi LVO / low visibility operation Düşük görüş operasyonu LVTO / low visibility take-off Düşük görüş kalkışı M / mach number (followed by figures) Mach cinsinden hız (rakamdan önce) m / meters (preceded by figures) Metre (rakamı takiben) MAA / maximum authorized altitude Müsaade edilen azami irtifa MAP / aeronautical maps and charts Havacılık harita ve planları MAPT / missed approach point Pas geçme noktası MAX / maximum En çok/azami MC-30 / medium curing Normal kür eden asfalt MCC / multi crew co-operation Uçuş ekibi işbirliği MCCI / multi crew co-operation instructor Uçuş ekibi işbirliği öğretmeni MCT / multi channel tracking Çoklu kanallı izleme MDA / minimum descent altitude Asgari alçalma irtifa MEA / minimum en route altitude Minimum yol irtifa MEL / minimum equipment list Asgari donanım listesi MET / meteorological or meteorology Meteorolojik veya meteoroloji METAR / aviation routine weather report (in aeronautical meteorological code) Hava yoluna dair hava raporu MIL / military Askeri MIN / minimum Minimum MLAT / multilateration Multilaterasyon MLAW / maximum landing weight Azami iniş ağırlığı MLS / microwave landing system Mikrodalga iniş sistemi

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 272 HAVAYOLU terimleri

MM / middle marker Orta marker (ILS sisteminin bir parçası) MME / maintenance management exposition Bakım yönetimi el kitabı MMR / multi-mode receiver Çok modlu alıcı MNPS / Minimum Navigation Performance Specification Asgari Seyrüsefer Perfor- mans Şartnamesi MOC / minimum obstacle clearance Asgari mania müsaadesi MOCA / minimum obstruction clearence altitude Asgari mania müsaade irtifa MODE / meteorogial operational telecomunications network Meteorolojik bilgi alış- verişi haberleşme servisi MOE / maintenance organization exposition Bakım kuruluşu el kitabı MOML / moslem meal İslami menü MONA / monitoring aids Gözetim yardımcıları MOTNE / Meteorological Operational Telecommunications Network Europe Avrupa Meteorolojik Operasyonel Haberleşme Ağı MPA / Multi-pilot aircraft Çok pilota sertifikalı uçak MPa / megapascal Megapaskal MRT / multi radar tracking Çoklu radar iz takibi MSA / minimum sector altitude Asgari sektör irtifa MSL / mean sea level Ortalama deniz seviyesi MSSR / monopulse secondary surveillance radar Monopulse ikincil gözetim radarı MTBF / mean time between failures Arızalar arası ortalama zaman aralığı MTCD / medium term conflict detection Orta dönem çakışma tespiti MTI / moving target indicator Hareketli hedef göstergesi MTMA / military terminal control area Askeri terminal kontrol sahası MTOW / maximum take-off weight Azami kalkış ağırlığı MTW / mountain waves Dağ dalgaları MWO / meteorological watch office Meteoroloji gözlem ofisi MZFW / maximum zero fuel weight Azami sıfır yakıt ağırlığı N / north or northern latitude Kuzey veya kuzey enlemi n / porosity Porozite N/A / not applicable; not available Uygulanamaz / mevcut değil NADGE / NATO Air Defence Ground Envirenment NATO Hava Savunma Yer Tesisleri NAMSA / NATO Maintenance and Supply Agency NATO Bakım ve İkmal Acentası NAR / new arrival information Yeni varış bilgisi

273 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ NATO / North Atlantic Treaty Organization Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü NAV / navigation Seyrüsefer NAVAID / air navigation facility Hava seyrüsefer kolaylıkları NC / no change Değişiklik yok NDB / non-directional radio beacon Yönlendirilmemiş radyo bikını NE / north-east Kuzeydoğu NIL / no items listed Listelenen öğe yok NM / nautical mile Deniz mili NOF / International NOTAM Office Uluslararası NOTAM Ofisi FATO / final approach and take-off area Helikopterlerin iniş yapacağı çizgili beton alan NOSIG / no significant change Önemli değişiklik yok NOTAM / a notice containing information concerning the establishment condition or change in any aeronautical facility, service, procedure or hazard, the timely knowle- dge of which is essential to personnel concerned with flight operations Uçuş harekâtı ile ilgili görevlilere herhangi bir havacılık, hizmet, kolaylık, yöntem veya tehlikenin varlığı, koşulları ya da değişikliğine özgü bilgileri zamanında duyurmak amacıyla ya- pılan bir uyarı NR / number Numara NRC-CAI / NATO-Russia Council-Cooperative Airspace Initiative NATO-Rusya Kon- seyi Ortak Hava Sahası Girişimi O/R / on request İstek üzerine OAC / Oceanic Area Control Center Okyanus Bölgesi Kontrol Merkezi OAT / operational air traffic Operasyonel hava trafiği OBST / obstacle Mania OCA / Oceanic Control Area Okyanus Kontrol Sahası OCA/H / obstacle clearance altitude/height Mania klerans irtifa/yüksekliği OCC / operations control center Operasyon kontrol merkezi OCO / operations control officer Operasyon kontrol memuru ODID / operational data and input display Operasyonel veri ve giriş ekranı OFP / operational flight plan Operasyonel uçuş planı OFZ / obstacle free zone Maniasız bölge OJT / on-the-job training İş başı eğitimi OLDI / on line data interchange Online veri değişimi OM / outer marker Dış marker (ILS sisteminin bir parçası)

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 274 HAVAYOLU terimleri

OM / operations manual Operasyon el kitapları OML / operational multi-crew limitation Operasyonel çoklu uçuş ekibi kısıtlaması ons / ounce 28,35 grama denk gelen ağırlık birimi OPMET / operational meteorological (information) Uçuş harekâtı ile ilgili meteoroloji (bilgisi) OPR / operator / operate / operative / operating / operational İşletici / işletme/faal/ işleten/işletimsel OPS / operations Uçuşla ilgili faaliyetler ORB / orbit Dairesel uçuş (orbit) OSL / operational safety pilot limitation Operasyonel emniyet pilotu kısıtlaması OVC / overcast Kapalı (8/8) P / prohibited area (followed by identification) Yasak saha (tanıtmanın öncesinde) Pa / pascal 1 m² lik yüzeye etki eden 1 N’luk kuvvetin oluşturduğu basınç PANS / Procedures for Air Navigation Services Hava Seyrüsefer Hizmetleri için Usuller PANS-ATM / Procedures for Air Navigation Services - Air Traffic Management Hava Seyrüsefer Hizmetleri için Usuller - Hava Trafik Yönetimi PANS-OPS / Procedures for Air Navigation Services - Aircraft Operations Hava Sey- rüsefer Hizmetleri için Usuller - Hava Aracı Operasyonları PAPI / precision approach path indicator Hassas yaklaşma yol göstergesi PAR / precision approach radar Hassas yaklaşma radarı PATC / precision approach terrain chart Hassas yaklaşma arazi planı PAX / passenger Yolcu PBB / passenger boarding bridge Yolcu biniş köprüsü PBN / performance-based navigation Performans tabanlı seyrüsefer PCN / pavement classification number Kaplama sınıflandırma numarası PD / probability of detection Tespit olasılığı PE / perishable cargo Kolay bozulan kargo PED / portable electronic devices Uçakta yolcu beraberinde taşınabilir elektronik cihazlar PEDS / primary explosive detection system Birincil patlayıcı madde tespit sistemi PENS / Pan-European Network Service Pan-Avrupa Ağ Hizmeti PER / performance Performans PERM / permanent Devamlı/sürekli/kalıcı PF / pilot flying Uçağı kumanda eden pilot

275 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ PIC / pilot-in-command Uçuş süresince, bir uçağın emniyetinden ve harekâtından sorumlu olan pilot PICUS / pilot-in-command under supervision Gözetim altındaki sorumlu pilotu veya bu şekilde yapılan uçuş süresi PIF / pilot information file Pilot bilgi dosyası PIL / passenger information list Yolcu bilgi listesi PJE / parachute jumping exercise Paraşütle atlama tatbikatı PLB / pernonnel location becon Personel yer tesbit bikını PLC / planning controller Planlama kontrolörü PLN / flight plan Uçuş planı PM / pilot monitoring Uçuşu gözlemleyen pilot PNF / pilot not flying Uçmayan pilot PPI / plan position indicator Plan pozisyon göstergesi PPL / private pilot licence Hususi pilot lisansı PRF / pulse repetition frequency Darbe tekrar frekansı PRI / pulse repetition interval Darbe tekrar aralığı PRKG / parking Park PSGR / passenger Yolcu PSN / position Pozisyon PSR / primary surveillance radar Birincil gözetleme radarı PTT / push/press to talk Bas-konuş PWR / power Güç QBI / compulsory IFR flight Zorunlu IFR uçuş QFE / Bir havaalanı seviyesinde ya da tanımlanan bir başka referans seviyede (pist başı rakımı gibi) ölçülen lokal basınç değeri QFU / magnetic oreientation of runway Pistin manyetik oryantasyonu QM / quality manual Kalite el kitabı QMS / quality management system Kalite yönetim sistemi QNE / 1013 hPa‘lık referans basınç değeri set edilerek meydana inildiğinde altimet- rede okunan yükseklik değeri QNH / Belirli bir zamanda ve yerde (bölgede), hava aracının altimetresine set edildi- ğinde irtifa bilgisi sağlayan basınç değeri R / right Sağ (pist tanıtması) R / restricted area Tahditli saha

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 276 HAVAYOLU terimleri

R/C / rate of climb (per minute) Tırmanma oranı (dakikada) R/D / rate of descent (per minute) Alçalma oranı (dakikada) RAC / rules of the air and air traffic services Hava kuralları ve hava trafik hizmetleri RADAR / radio detection and ranging Radyo tespit ve mesafelendirme (radar) RADNET / radar network Radar ağı RASCAL / Radar Sharing and Calculation Radar performans değerlendirme yazılımı RAT / runway-apron-taxiway Pist-apron-taksiyolu RCC / rescue coordination centre Kurtarma koordinasyon merkezi RDPS / radar data processing system Radar veri işleme sistemi REC/PLB / recording and playback Kayıt ve oynatma REF / reference İlgi REG / registration Tescil REQ / request or requested İstek veya istekte bulunma RESA / runway end safety area Pist sonu emniyet sahası RF / radio frequency Radyo frekansı RFC / radio facility chart Seyrüsefer yardımcı planı RI / electronic roughness indicator Elektronik pürüzlülük göstergesi RM / rezerve Uçucu personelin aylık uçuş planlaması dışında ihtiyaç duyulacak uçuş ve yer görevleri için hazırlıklı bulunması hali RMCDE / radar message conversion and distribution unit radar mesaj dönüştürme ve dağıtım birimi RMK / remark Not RNAV / area navigation Saha seyrüseferi RNP / required navigation performance Gerekli seyrüsefer performansı RPL / repetitive flight plan Sürekli uçuş planı RQP / request flight plan message Uçuş planı istek mesajı RQS / request supplementary flight plan message Ek uçuş plan istek mesajı RRP / runway reference point Pist referans noktası RS / rapid curing Çabuk kür eden asfalt RSC / Rescue Sub-Centre Kurtarma tali merkezi RSR / en-route surveillance radar Yol kontrol gözetim radarı RTE / route Yol R/T / radio/telephony Radyo/telefon

277 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ RVR / runway visual range Pist görüş mesafesi RVSM / reduced vertical seperation minima Azaltılmış dikey ayırma minimumları RWC / runway weight charts Pist kaldırma kapasitesi RWY / runway Pist Rx / receiver Alıcı RX / receiver station Alıcı istasyonu S / south or southern latitude Güney veya güney enlemi S/N / serial number Seri numarası SAC / system area code Sistem saha kodu SAFA / safety assessment of foreign aircraft Yabancı uçakların emniyet yönünden denetlenmesidir Yabancı ülkelerin sivil havacılık otoritelerinin, THY uçaklarına rampa durumundayken yaptığı emniyet denetlemeleri SANA / safety assessment of national aircraft Ulusal olarak uçan uçakların, teknik, emniyet ve operasyonel yönden SHGM tarafından denetlenmesi SAR / search and rescue Arama ve kurtarma SARPs / standards and recommended practices (ICAO) Standartlar ve tavsiye edilen uygulamalar (ICAO) SASS-C / Surveillance Analysis Support System-ATC Center Gözetim Analiz Destek Sistemi-ATC Merkezi SASS-S / Surveillance Analysis Support System-Sensor Gözetim Analiz Destek Sistemi- Sensör SATCOM / satellite communications Uydu haberleşmesi SB / Hava aracı imalatçısı tarafından yayımlanmış servis bültenleri SC / stratocumulus Stratokümülüs bulutu SCADA / supervisory control and data acquisition veri tabanlı kontrol ve gözetleme sistemi SCHA / Standard Catering Handling Agreement Standart İkram Hizmetleri Anlaşması SCT / scattered (clouds) Parçalı bulutlu (3/8 - 4/8) SDPS / surveillance data processing system Gözetim veri işleme sistemi SE / south-east Güneydoğu SEC / second Saniye SECT / sector Sektör SELCAL / selective calling system Seçici arama/çağrı sistemi SeMS / security management system Güvenlik yönetim sistemi SEV / severe Kuvvetli, şiddetli (örneğin, buzlanma ve çalkantı (türbülans; rapor belirtir)

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 278 HAVAYOLU terimleri

SFC / surface Yüzey SFE / synthetic flight instructor Sentetik uçuş kontrol pilotluğu SFI / synthetic flight examiner Sentetik uçuş öğretmeni SG / snow grains Kar taneleri SGHA / Standart Ground Handling Agreement Standart Yer Hizmetleri Anlaşması SH / shower Sağanak yağış SHGM / Directorate General of Civil Aviation Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü SHGR / shower of hail Dolu sağanağı SHGS / shower of small hail and/or snow pellets Küçük dolu ve/veya yumak kar sa- ğanağı SHORAN / short range navigation Kısa mesafe seyrüseferi SHPE / shower of ice pellets Buz taneciği sağanakları SHRA / showers of rain Yağmur sağanakları SHRASN / showers of rain and snow Yağmur ve kar sağanakları SHSN / showers of snow Kar sağanakları SIA / standard instrument arrival Standart aletli yaklaşma SIAP / standard instrument approach procedure Standart aletli yaklaşma usulü SIC / system identification code Sistem tanımlama kodu SID / standard instrument departure Standart aletli kalkış SIGMET / significant meteorological information Hava aracı etkinliklerinin güvenliğini olumsuz etkileyebilecek yol boyu hava bilgileri SIGWX / significant weather Önemli hava durumu SITA / Société Internationale de Télécommunications Aéronautiques Havayolu şirket- lerinin haberleşme hizmetlerini yürüten kuruluş SKC / sky clear Hava/gökyüzü açık/bulutsuz (0/8) SMGCS / Surface Movement and Guidance System Yüzey Hareketleri Rehberlik ve Kontrol Sistemi SMR / surface movement radar Yer hareket radarı SMS / safety management system Emniyet yönetim sistemi SN / snow Kar SNETS / safety nets Emniyet ağları SNOWTAM / snowtam Kar notamı SOC / sector operation centre Bölge hareket merkezi SONAR / sound navigation and ranging Ses ile seyrüsefer ve mesafe ölçümü

279 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ SOP / standard operating procedure Standart operasyon usulleri SOS / save our souls Mors haberleşmesinde tehlike sinyali SPA / single pilot aeroplanes Tek pilota sertifikalı uçak SPECI / aviation selected special weather report Havacılık seçilmiş özel hava raporu SPECIAL / special meteorological report Özel meteoroloji raporu SPIC / student pilot in command Uçuştan sorumlu öğrenci pilotu veya bu şekilde yapılan uçuş süresi SPL / supplementary flight plan message Ek uçuş plan mesajı SPML / special meal Özel yemek SR / sunrise Gün doğumu SRR / search and rescue region Arama ve kurtarma bölgesi SS / sunset Gün batımı SSB / single side band Tek yan bant SSR / secondary surveillance radar İkincil gözetim radarı STA / straight in approach Doğrudan yaklaşma STANAG / Standardization Agreement Standartlaştırma Anlaşması STAR / standard arrival route Standart geliş yolu STC / sensitivity time control Hassasiyet zaman kontrolü STCA / short term conflict alert Kısa dönem çakışma ikazı STD / standard Standart STD / scheduled time of departure Planlanan kalkış zamanı STN / station İstasyon muhabere, SSY vs. STOL / short take-off landing Kısa mesafe iniş kalkış SUP / supplement (AIP supplement) Ek (AIP eki) SUR / surveillance Gözetim SVC / service message Servis mesajı SVCBL / serviceable Hizmette SW / south-west Güneybatı SWY / stopway Durma uzantısı SX / simplex Aynı anda tek yönlü alma veya gönderme yapan muhabere sistemi T/O / take-off Kalkış TA / transition altitude Geçiş irtifa TACAN / UHF tactical air navigation aid UHF taktik hava seyrüsefer yardımcısı

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 280 HAVAYOLU terimleri

TAF / terminal aerodrome forecast Havaalanı hava tahmini TAF / tactical air force Taktik hava kuvveti TAR / terminal area surveillance radar Terminal sahası gözlem radarı TAS / true airspeed Gerçek hava hızı TAX / taxing Uçağın yerde rule yapması ya da taksi TC / tropical cyclone Tropik siklon TCAS / traffic collision avoidance system Trafik çarpışma önleme sistemi TCP/IP / transmission control protocol / internet protocol İletim kontrol protokolü / internet protokolü TCU / towering cumulus (cumulus congestus clouds) Çok yüksek kümülüs TDO / tornado Kasırga TDOA / time difference of arrival Geliş zamanı farkı TDZ / touch down zone Teker koyma bölgesi TEL / telephone Telefon TEMPO / temporary or temporarily Geçici, geçici olarak TFC / traffic Trafik TGL / Temporary Guidance Leaflet JAA Geçici Rehber Broşürü THK / Turkish Aeronautical Association Türk Hava Kurumu THR / threshold Eşik THRU / through Vasıtasıyla TIL / until ...e kadar TIP / threat image projection Tehdit unsurlarının görüntülenmesi TKOF / take-off Kalkış TL / transition level Geçiş/intikal seviyesi TLB / technical logbook Teknik kayıt defteri TLOF / touchdown and lift-off area Konma ve havalanma sahası TMA / terminal control area Terminal kontrol sahası TO / tecnical order Teknik (emir), talimat TOC / terminal operation center Terminal operasyon merkezi TODA / take-off distance available Mevcut kalkış mesafesi TOM / terminal operation manuel Terminal işletme kitabı TORA / take-off run available Mevcut kalkış koşu mesafesi TSOA / time sum of arrival Geliş zamanları toplamı

281 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ TTR / target tracking radar Hedef takip radarı TURB / turbulence Türbülans TVOR / terminal VOR Terminal VOR TWR / tower Meydan kontrol kulesi TWY / taxiway Taksi yolu Tx / transmitter Verici TX / transmitter station Verici istasyonu TXT / text Metin TYP / type of aircraft Hava aracı tipi U/S / unserviceable Hizmet dışı, çalışmıyor UACC / upper area control center Üst saha kontrol merkezi UAR / upper air route Üst seviye hava yolu UAV / unmanned air vehicle İnsansız hava aracı UCA / upper control area Üst kontrol sahası UDF / ultra high frequency direction-finding station UHF yön bulma istasyonu UF / uplink format Sorgulama formatı UFN / until further notice İkinci bir bildirime kadar UHF / ultra high frequency Ultra yüksek frekans UIC / upper information center Yüksek seviye bilgi merkezi UIR / upper flight information region Üst uçuş bilgi bölgesi ULD / unit load device Birim yükleme cihazı UM / unaccompanied passenger Refakatsiz yolcu UNL / unlimited Sınırsız UPS / uninterruptible power supply Kesintisiz güç kaynağı UPU / Iniversal Postal Union Evrensel posta birliği UTA / Upper Control Area Üst seviye kontrol sahası UTC / universal time coordinated Koordine edilmiş evrensel zaman ν / poissons’s ratio Poisson oranı VA / volcanic ash Volkanik kül VAC / Visual Approach Chart Görerek yaklaşma planı VAL / valuable cargo Değerli kargo VAR / magnetic variation Manyetik sapma VASIS / Visual Approach Slope Indicator System Görerek yaklaşma eğim gösterge sistemi

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 282 HAVAYOLU terimleri

VCS / Voice Communications System Ses haberleşme sistemi VDF / Very High Frequency Direction-Finding Station Çok yüksek frekanslı yön bulma istasyonu VDL / vhf digital / data link Vhf dijital / veri hattı VER / vertical Dikey VFR / visual flight rules Görerek uçuş kuralları VFR / visual flight rules Görerek uçuş kuralları VGML / vegetarian meal Vejeteryan yemeği VHF / very high frequency Çok yüksek frekans VIP / very ımportant person Çok önemli kişi VIS / visibility Görüş VLAN / Virtual Local Area Network Sanal yerel iletişim ağı VLF / very low frequency Çok alçak frekans (3-30 khz) VMC / visual meteorological conditions Görerek meteorolojik şartlar VOIP / voice over ıp Internet protokolü üzerinden sesli iletişim VOLMET / meteorological information for aircraft in flight Uçuştaki hava araçları için meteorolojik bilgi VOR / Very High Frequency Omni Directional Range Çok yüksek frekanslı tüm yönlü radyo verici istasyonu VORTAC / vor and tacan combination Birleştirilmiş vor ve tacan VPN / Virtual Private Network Sanal özel iletişim ağı VSAT / Very Small Aperture Terminal Çift yönlü uydu iletişim sistemi VSP / vertical speed Dikey hız VTS / vehicle tracking system Araç takip sistemi W / west or western longitude Batı veya batı boylamı W/C / water / cement ratio Su - çimento oranı WAB / weight and balance Ağırlık ve denge WAC / world aeronautical chart ICAO 1:1000000 Dünya havacılık haritası ICAO 1:1000000 WAM / wide area multilateration Geniş alan multilaterasyon WAN / wide area network Geniş alan ağı WAP / wireless application protocol Kablosuz uygulama protokolü WCHR / wheelchair Tekerlekli sandalye WDI / wind direction indicator Rüzgâr yön göstergesi

283 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ WEF / with effect from or effective from ...-den geçerli olmak üzere WGS-84 / World Geodetic System - 1984 Dünya Jeodezi Sistemi - 1984 WHO / World Health Organization Dünya Sağlık Örgütü WI / within İçerisinde, kapsamında WIE / with immediate effect or effective Derhal geçerli, öncelikle geçerli WIP / work in progress Çalışma devam ediyor WRNG / warning İkaz, uyarı WWW / worldwide web Dünya çapında ağ WX / weather Hava XRAY / X-ray X ışını tabanlı bagaj kontrol cihazı YD / yard Yarda (0,9144 m) Z / co-ordinated universal time (in meteorological messages) Koordine edilmiş evrensel zaman (meteorolojik mesajlarda)

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 284

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ DENİZCİLİK terimleri abaşo abosa / avast A - abaşo / lower Bosayı tut veya geçici olarak dur dur anlamına gelen bir kumanda. Aşağı veya alt anlamında kullanılan Bu kumanda yisa edilmekte olan bir- abaşobir sözcük. babafingo / lower topgal- halatı, vira edilmekte olan bir zinciri lant durdurmak ya da zincir bosaya vu abramak / to steer a ship - rulmak istendiği zaman verilebilir. - Çift babafingolardan altta olan ba - Teknenin zor hava şartlarında, deği abaşobafingo. gabya yelkeni / lower topsail şen koşullar karşısında, en iyi şekil - de kontrol altına alınması, komuta acentaedilmesi. / agent Çift gabyalardan alttaki gabya üze abaşorindeki yakası yelken. / foot of a sail - Belirli sınırlar içinde bir başkasına vekalet ederek iş bulmaya, yürütme acentelik / agency Bkz.abis Altaboşo/ abyss yakası. ye, kiralamaya yetkili kişi, aracı. - - Denizlerinabli / guy, vangderinliği. Gemi ve yük sahiplerinin işlerini ta kip edebilmeleri için yetkilendirdik - leriacil kişilerin, müdahale acentaların gemisi / yaptığıemergen iş.- Bumbaları veya yarım serenleri iki cy response vessel yana (sancak veya iskeleye) çevir - mek, düşey durumda tutmak ya da ortaya alarak bağlamak için seren Denizde oluşabilecek her türlü kur tarma, yardım, müdahale işleri için cundalarından sancak veya iskeleye / brace up the yards as abli palangası / vang purchase, kullanılanaçevele çok amaçlı gemiler. alınan donanımlar. much as possible guy purchase -

1-serenlerin edilebildiği kadar pı Palanga şeklindeki veya halindeki rasya edilmeleri abli.abluka / blockade - 2-bir yere asılan, çekilen veya su - üzerinde yüzdürülmek suretiyle ge Düşmanın başka ülkelerle ilişkisini tirilen herhangi bir cismin bir yere kesmek için silahlı kuvvetlerle sa çarpmaması için yapılan donanıma rılması. Bir liman ağzını veya kıyı açeveleaçı sekstantı tutmak / denir. angle sextant açığını üstün kuvvetlerle çevirmek, abordadışarı ile / ilişkilerini alongside kesmek. Harita, sörvey gemilerinde yatay açı ölçmek için kullanılan özel olarak açığa çıkmak / push off, keep away, Bir teknenin diger bir tekneye veya tasarlanmış alet. keep lear bir iskeleye veya rıhtıma bordasını tamamen vererek yanaşması. İskele veya sahildeki bir teknenin ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 288 DENİZCİLİK terimleri

adres komisyonu

- bulunduğu yerden ilgisini keserek- şamandıradan açık geçmek, neta önceki yerine göre daha uzağa git geçmek.açık kira anlaşması / open char- mesi ya da mendirek içindeki tekne ter party ninaçık mendireğin barınaklı dışına gemi /çıkması. open shelter deck vessel - İçinde yükün cinsi ve varış limanı ya da limanları yazılı olmayan kira açık kiralama / open charter Barınak güvertenin tonaj açıklıkla anlaşması. rına sahip olması nedeniyle barınak- güvertenin altında kalan hacmin İçinde ne yükün cinsi ne de limanı açıkta eğlenmek / wait offshore gross ve net tonaj ölçümüne katıl belli olan kiralama türü. açıkmayan demir gemi türü.yeri / open anchorage without dropped anchor

- Bazı rüzgarlara açık olan demir yeri, Bir teknenin sahilden veya iskeleden açık deniz / open sea - açık liman. yada limandan açıkta, kıyıdan yete rince neta olacak şekilde demirleme açılmak / stand off den uzakta beklemesi. Tüm ülkelerin karasuları dışında - bulunan ve uluslararası kurallara göre hiçbir ülkeye ait olmayan tüm Sahilden ya da deniz üzerinde bu açıkdenizler. deniz gemisi / seagoing vessel lunan herhangi bir yerden ayrılıp ada / island uzaklaşmak. Açık denizlerde çalışabilecek şekilde açıkyapılmış deniz ve donatılmışmukavelesi gemi. / LOF Sularla çevrili, sular yükseldiğinde adi ıskarmoz / tholepin, thole (Lloyd Open Form) TOP (Turkish open su üstünde kalan doğal kara parçası. form) - Filikalarda, botlarda, patalyalarda Kurtarma Yardım Sözleşmesi kap kürekleri kayışlıkları ile bağlamak samında kullanılan kurtarma yoksa- ve kullanırken dayaklık etmek için küpeştelere konulan ağaç ya da mükâfat yoktur esasına dayanan ve admiralti demiri / admiralty pat- madeni çelikler. kurtarma mükâfatının bilahare be tern anchor lirlendiğiaçık deniz sözleşme. platformu / off shore platform - - Gemileri ve deniz araçlarını rüzgar,- Deniz dibi petrol ve doğal gaz araş akıntı ve sert denizlere karşı yerin açıktırmaları düşmek için kullanılan / to fall away platform. de tutmak amacıyla kullanılan çi posu kollarına dik ve hareketli eski adres komisyonu / address com- sistem bir demir cinsi. Herhangi bir neden ile bir mevkiden mission veya arzu edilen yerden, istenilen - mesafedenaçık geçmek daha / to uzakta pass lear kalmak. from - Navlun mukavelelerinde konişmen tonun imzalanmasında kiracıya ta Sahilden, başka bir deniz aracından, nınan navlun ücretindeki indirim.

289 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ aganta aganta / avast, hold on, -

yatarak devrilmesi veya ters dönme alama kürek / stop rowing, way Yisa ya da laçka edilmekte olan bir si. - enough zincirin veya halatın kısa bir zaman- - süresi için elde tutularak bırakılma ması için verilen komut [aganta isko ağız kuşagı / sheer strake, top Hep birlikte kürek çekerken çekme ta, aganta borina borinata]. alamanata / alamanata strake, plank sheer yi durdurmak için verilen emir. - - Sadece kıç tarafında güvertesi bulu 1) Gemilerin, teknelerin borda kap - alarganan balıkçı / push teknesi. off, keep away, keep lamalarının en üstte olanı. - lear 2) Ağaç teknelerde armuz kaplama nın en üst sırası [bindirme kaplama - ağırlıknın da]. azaltmak / lighten Bir geminin veya deniz aracının bir - yere yanaşmamış olarak açıkta bu - lunması,alay sancakları durması, / yatması. dressing flags Karaya oturan bir geminin ağırlığı - nın başka bir gemiye boşaltarak ha aktiffifletme katılımcı işlemleri. deniz araçları / Resmi günlerde ve törenlerde gemi active participant vessels lerin direkleri ile sancak gönderleri arasına baştan kıça kadar donatılan işaretalberaber sancakları. / stroke together, keep Yerel trafik kapsamındaki gemiler- stroke, up together hariç olmak üzere, her ne maksatla- - olursa olsun TBGTH alanında bulu nan tehlikeli yük taşıyan tüm gemi Puta kürek veya alma kürek duru ler ile tam boyu 20 metre ve daha muna getirilmiş olan küreklerin hep- büyükaktif refakat gemiler. / active escort birlikte çekilmesi veya küreklerin - suya daldırılması için verilen ko alestamut. / ready, stand by Bir gemiye refakat eden römorkö rün, refakati gemiye halat vererek/ alabandaalarak gerçekleştirmesi. / wing, hard Yapılacak bir işin yapılması yönünde - altabaşohazır olmak / foot için ofverilen a sail, komut.lower part

1) Tekne borda kaplamalarının, lev halarının iç yüzeyleri, 1) Bir yelkenin alt yakası, 2) Dümenin 35°’ ye kadar bir tarafa 2) Alt ve aşağı anlamında kullanılan / hold alaborabasılması. olmak / capsizing ambarbir deyim. - - - Enine denge kaybından dolayı düze Gemilerde yük koymak için kullanı / hatch lememek üzere ters dönmek, alabo ambarlan yer. ağzı raalabora olmak. / capsizing, overturn Ambar giriş yeri, güverteye ulaşan Bir geminin ya da deniz aracının yan merdivenli iniş açıklığı. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 290 DENİZCİLİK terimleri

aybocu amora / let fall and set, the lawer armuz (armoz) / seam, joint sails -

Güverte ve borda kaplama tahtaları Trinket ve mayıstra serenlerinin nınarya arasındaki / down from çizgi. aloft, haul down, amoraaçılması yakası için verilen / jewel, komut. leach, leech, get down luff -

- Serenlerin, yelkenin, sancağın aşa Yan yelkenlerin alt baş tarafındaki- astaryağıya indirilmesi. süresi / lay days ve cunda yelkenlerin alt dış tara - fındaki yakalarına denir. Direk be denlerine sarılı olan yan yelkenlerin Bir navlun mukavelesinde yükle direğeana güverte bağlanan / main alt köşesi. deck me veya boşaltma için tahsis edilen - aşırtmasüre. (pıraçıra) yelken / dip- ping lug, lug sail Geminin veya teknenin üzerinde yü - rünenana omurga en üstteki / main güvertesi. keel Rüzgarın durumuna göre bir taraf tan diğer tarafa serliri ile birlikte Postaların bağlandiği, baştan kıça aşoz / rabbet anele / ring, eye kavança edilebilen yelken. kadar uzanan ağaç, demir kısım. - - Kaplama tahtalarının baş kısımları Hareketlianele bağı demir / anchor halka. clinch, fisherman’s bend nı oturtmak için omurga ve bodos avans navlun / advance freight - lamalara açılan yuvalar. -

Bir halatı demirin ya da şamandıra nın anelesine bağlamakta kullanılan Navlunun bir kısmının gemi sahiple apazlama / abreast (wind) avararine peşin / shove ödenmesi off, breast durumu. off, put off, balıkçı bağına benzer bir çesit bağ. push offstave off - Bir teknenin bordasına dik olarak - (kemere istikametinde) esen rüzgar Gemi veya bir deniz aracının yana veapiko bu rüzgar / apeak ile ready yapılan alert seyir. şık oldugu yerden hareket edip ay - rılması, açması, uzaklaşması ve bu - işlemavarya için / averageverilen komut. 1) Demirin vira edilişinde deniz di - binde yatık vaziyetten kurtulup ge - minin demir üzerine geldiği durum. Denizde meydana gelen kazalar so 2) Hazır durumda dikkatli olarak nucu geminin ve yükün uğramış ol armabeklemek. / rigging duğu hasar, kayıp ve bunlarla ilgili olarakayberi yapılan / perigee giderler.

Bir geminin direkleri, yelkenleri ve- serenleri ile bu direk ve serenler Ayın yörüngesi üzerinde dünyaya en üzerindeki halat, zincirlerden olu aybocuçok yaklaştığı / heave nokta. aback şan ve gemi arması olarak da bilinen donanım. Demir ırgatı geri çalıştırmak sureti 291 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ ayı bacağı - ile zincirin boşaltılması, aşağı alın sımdan ibaret ise; en üstteki üçüncü baca / funnel ması,ayı bacağı indirilmesi. / wing and wing parça. - -

Çifte yan yelkenlerinin iskotaların Gemi makinelerinin eksoz boruları dan birini sancak diğerini iskele nın atmosfere çıkışını destekleyen taraftan kullanarak pupadan alınan vebadarna panellerden etmek oluşan / parcelling, bir yapı. keck- aynalıkrüzgarla yapılan/ backboard seyir (pupa seyiri). ling - - Filikalarda ve yelkenli teknelerde Bir halatın temas sonucu aşınma kıç bodoslama üzerine konan ve dü masını, hasara uğramasını önlemek men iğneciğinin üzerine kondugu için branda veya benzeri koruyucu aynalık tahtası / backboard, back- tahta levha. birbağlama malzeme limanı ile sarılması. / port of registry rail

- Gemiye ait seferlerin idare olunduğu Bir teknede kıç taraftaki havuzda baklaliman. / chain link oturanların yaslandığı ve serdü menle aralarında ayırıcılık yapmak azimutiçin konulmus römorkör olan tahta / azimuth levha. stern Demir zincirini oluşturan değirmi drive (ASD) vebalast yassı / halkaların ballast her biri. - - Azimut pervane sistemi ile yürütü Gemilerin normal seyirleri sırasında len römorkörler dengelerinin sağlanıp güçlendiril mesi amacıyla, ayrılmış tanklarına balon-usturmaçaaldığı deniz suyu. / round fender

- B Halattan, hasırdan veya sentetik baba / bollard, bitt malzemeden yapılmıs, içi doldurul muş veya şişirilmiş bir usturmaça bandıraçeşidi. / flag, colors Gemilerde, iskele veya rıhtımlarda- palamar ya da halatları volta etmek için agaç veya dökme demirden ya Gemilerin milliyetini gösteren milli babadalya / gallow bitts, gallow pılmış silindirik biçimindeki cisim. sancakları.bandoet / let go, let fly stanchions, upwright - - - Tutulmakta veya çekilmekte olan bir Güverteye yüklenen kereste yükü halatı birdenbire bırakmak, koyver nün denize gitmemesi için pram mekbar draftiçin verilen / bar draughtkumanda. petlere yerleştirilen sabit, seyyar ağaçtan veya demirden yapılmış babafıngo / topgallant baratarya / barratry dikmeler. Nehir ağzı draftı. - -

Yelkenli bir teknede eğer direk üç kı Armatörün veya kiracıların zararı ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 292 DENİZCİLİK terimleri

batık çıkarma - na olabilecek kaptan veya diğer per lamaya doğru eğilmeye başladığı sonel tarafından kasten işlenmiş her nokta ile bodoslama arasında kalan türlübarbarişka fiil. / rolling hitch, stopper kısım.baş pariması / bows painter, bow fast

Volta edilmek üzere olan bir halatın- kaymaması ve tutulması için bosalık- Bir filikanın baş tarafını bağlamak halatla veya zincirle mezo volta alı- için kullanılan bir ucu filikanın baş- nıp halatın gemi tarafındaki bede üstüne bir mapa veya analeye bağlı ninden dolaştırılmak suretiyle ya diğer ucu ise kullanılmadığı durum / stem, head, bow, fore part of başpılan bosa (halat bosa, zincir bosa). başlarda pervane baş üstüne / bow roda thruster edilen halat. the vessel -

- Geminin baş tarafında bulunan, bor Bir teknenin baş bodoslaması, baş daya dik hareket sağlamak amacıyla kasarası ve omuzluklarının bulun başkullanılan üstü / itici forecastle pervane. deck duğubaş bodoslama ön ve ileri kısmı. / stem, stempost, fore stem - 1) Baş kasara güvertesi - 2) Küçük teknelerin baştarafinda Bir tekne omurgasının baş tara oturulabilecek ve ayakta durulabile başlı gemi / by the head, bowed fa yükselmesi ve kalkması sonucu- cek platform. oluşturulan dikey ya da eğik kısım. - Borda levhaları ve borda kaplamala / Başı kıça nazaran daha fazla su çe başrı baş bodoslama tarafta bu kısıma kıç bodoslama monte edilir. baştankara etmek / ashore stem on stem sternpost ken , başı daha fazla batık olan gemi. - Gemiyi veya bir deniz aracını baş Teknenin baş ve kıç tarafında omur baş kaime / fore peak taraftan sahile, kumsala oturtmak ganın yükseldiği kısımlar. veyabastika yanaştırmak. / block

- - Gemi baş bodoslaması ile dizayn su- Bir makarayı bir halatın istenilen hattının kesiştikleri noktadan di yerine hemen takabilmek için di zayn su hattına dik olarak geçen dü bastonzayn edilmiş / flaying makara. jib boom, studding şeybaş doğru. kasara / forecastle sail boom

- Genellikle gemilerdeki ırgat ve baş Ana civadranın üzerinden ileriye bağlama araçlarının bulunduğu,- dogru uzatılmış olan cunda yel denizlerin gemiye baştan girmesini kenlerini açmak için ana ve gabya önlemek için gemilerin baş tarafın serenlerinin cundalarında bulunan da ana güverte seviyesinden yüksek batıkçubuklar. çıkarma / removal olarakbaş omuzluk inşaa edilmiş / bow, kısım. shoulder - - Denizde batık durumda olan cisim Borda kaplamalarının baş bodos lerin çıkarılması. 293 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ batmak batmak / sinking bocurum / jigger, spanker, driver spanker - belvermeGeminin batması. / hogging - Yelkenli teknelerde kıç bodoslama nın / kıç aynalığın üzerinde bulunan Gemi ortasının dalga üzerine otura bordadireğe açılan/ side ofdört the köşe vessel, yelken. board, out- bermudarak baş ve kıçınarma boşta / mudian kalması. side face of the shell plattings above water line Uzun bir direk üzerine yelken açmak için düşünülmüş olan, yelken sereni Teknenin yan tarafı, duvarları, dış olmayıp ancak bumba sereni olan bilgi / information tarafının su kesiminden yukarıda arma tipi. kalanborda kısmı. fenerleri / side light - - TBGTH’nin katılımcı tüm gemilerin Gemilerin uluslararası denizde ça istekleri ve gereksinimleri doğrul- tışmayı önleme tüzüğü kurallarına tusunda sistem bileşenlerinden ve göre sancak bordada yeşil, iskele diğer kaynaklardan elde ettiği veri bilgi hizmeti / information service bordada kırmızı olarak bulundurma lerin analiz edilmiş hali. bordazorunluluğu iskelesi olan / 112,5 side ladder, açılı fenerler. accommodation ladder - TBGTH’nin verdiği hizmetler - IALA’nın GTH ile ilgili karar ve tav Bordadan indirilmek suretiyle bir- siyeleri dikkate alınarak belirlenmiş gemiye girip çıkmayı sağlayan, de- olup, TBGTH, IMO’nun A.857(20) ve niz seviyesine göre indirilip kaldırı A.827(19) no’lu kararlarına uygun- labilinen ve içeriye alabura edilebi olarak bilgi, seyir yardımı ve trafik bordadalen bir merdiven teslim tipi. / free alongside organizasyon hizmetlerini vermek bindirmetedir. kaplama / clincher built, clench built Yükün bordada teslimini şart koşan durum.bordalama / to be at abeam - Ahşap teknelerin yapımında, üstteki kaplamanın alt kenarını alttaki kap Bir deniz fenerinin, geminin veya- lamanın üst kenarına bindirerek, sahil yapısının geminin tam kemere üstüne konulmak suretiyle yapılan yönünde bulunması. Geminin pu kaplamabita / bitt, biçimi. pawl bitt ruva hattına dikey bir hat üzerinde bulunması.bosa/bosa tutmak / stopper, stop- - page, holdfast 1) Halatların selviçelerini, ince halat ve zincirleri volta etmek için tekne- - de bulunan küçük madeni babalar.- Gemilerde ve deniz araçlarında 2) Eski tip ırgatlarda demir zinciri özellikle hareket halindeki halat nin akmasını kontrol etmek için de ları, zincirleri durdurmak, tutmak, mir loçası ile güverte loçası arasında emniyet altına almak için yapılan bulunan demir silindirler. işlem. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 294 DENİZCİLİK terimleri

can simidi boş (almak) / to take in the slack, büyük gemi / large vessel to tauten - - Tam boyu 200 metre ve daha büyük Gevşemiş bir halatı germek için faz- olan gemiler. lasını çekmek, yisa yada salya edil miş bir palanganın fazla görülen pa yınınboş koymak çekip alınması. / to slack away, to release, to loose, paying C camadan / reef point - Halatıbraket kaçırmak, levhası laçka / gusset (laşka), plate kaloma .

- Dört köşe (seren) yelkenlerin üst ya Yan posta ve iç dip kaplama gibi kalarından boğmak suretiyle yüzey camadan bağı / reef knot, right gemi yapısının iki elemanını birleş alanlarının küçültülmesi. knot tirenbranda braket / canvas levhası.

- 1) Gemi güvertesindeki yardımcı Adi camadan halatları ile donatılmış makineleri deniz suyunun zararlı et olan randa ve filika yelkenleri gibi kilerinden korumak için kullanılan yelkenlerin küçültmede kullanılan can filikası / life boat örtü. bir bağ çeşidi. 2) Yelken yapımında ve gemicilerin - - hamak olarak kullandıkları yatağın Tehlikedeki bir gemiden yolcuları ve yapımında kullanılan bir cins ku gemiadamlarını kurtarmak için ge maş.bumba / boom, derrick, gib - mide bulundurulması zorunlu olan ve bu amaç için özel olarak yapılmış, - can halatı / life line 1) Ticaret gemilerinde yük alıp ver donatılmış can kurtarma aracı. - me işlerinde kullanılan ve ucuna palanga takılabilen dikmeler. - Emniyet ve kurtarma amacıyla kul 2) Yan yelkenlerin altobaşo yakala lanılmakcan kurtarma için donatılan araçları halat. / life rını germek ve açmak için kullanı saving appliances (apparatuses) bumbartalan serenler. / bomb ketch

Gemide bulundurulan ve teknik Ayna kıçlı ve sübye donanımı olan özellikleri uluslararası kurallarla burgataküçük yelkenli / inch tekne. - belirlenmiş olan can kurtarma araç vecan gereçlerinin simidi / life tamamı. buoy, life ring Bitkisel, sentetik ve çelik tel halatla - rın pus olarak çevresini ifade eden Gemilerde ve deniz araçlarında de birim. Halatlar için çevre birimi. Bir - nize düşen kişileri kurtarmak için burgatabüküm 2,54/ laid cm’yi ifade eder. çok hafif ve yüzer malzemeden ya- pılmış, yuvarlak simit biçiminde ve Bir halatın kollarının sağa veya sola bir salvoya gemiye bağlı olarak bu dogru bükülmesi. lundurulan can kurtarma aracı. 295 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ cayro pusula cayro pusula / gyro compass

yönlü akıma müsaade eden bir valf.- Yön bulmada kullanılan ve arzın Pompaların emme borularının alt magnetik yapısından etkilenmeyen ucu. Pis su ecekterlerinin denize çı ve hatası bilindiği ölçüde hassas yön kış tarafları gibi yerlerde kullanılan çamçak / dipper, water dipper gösterenceviz / knot elektiriki bir pusula. parça. -

Değişik yöntem ve tekniklerle halat Filika ve sandalların sintinelerinde, ların çımalarına yapılan, halatları farş tahtalarının altlarında biriken tutabilmek için, uzak bir mesafeye suları dışarıya atmak için kullanılan atabilmek için (el incesi gibi) veya metal, plastik veya ağaçtan yapılmış cıvadra / bowsprit maşraba.çapariz / 1)athwarthawse 2) elbow süs olarak yapılan dügümler. -

Yelkenli teknelerde teknenin baş 1) Yapılmakta olan bir işin ya da ma- nevranın engellenmesi. bodoslamasının hemen üzerinden- 2) Demir zincirlerinin birbirine ka dışarıya doğru eğik olarak uzatılan çarmık / shroud ve pruva direği ile çubuklarının bağ rışması, dolaşması. landığı, üzerine flok yelkenlerinin - cumbaaçıldığı /sabit strap, seren, cover bumba, point çubuk. Ana direklerini ve gabya çubuklarını- kapelesinden güverteye veya küpeş cunda / peak, arm end of a yard teye tutturmak için her iki yan ta Bir kısmı örten parça, çıkıntı parça. çarpışma / collision - raflarından gerilmiş kalın halatlar. - Seren, bumba, gönder direk gibi çu çarter parti / charter party bukların serbest olan ucu. Yatay se Geminin çarpışması. renlerin her iki ucu. Kiralamaçatışma /mukavelesi. collision

Denizde iki geminin birbirlerine Ç çarpması.çatışma perdesi / bulkhead çalım / rake, ribband line - - Bir gemi veya uçağın bölmelere ay 1) Gemilerde baş bodoslamanın rılmasını sağlayan ve onu yangın, sı zıntı ve çatışmaya karşı koruyan ve omurga ile ve gemi üst yapılarının- çatlak / crack yatay düzlem ile yaptığı açı. güvenli kılan perde. 2) Geminin su kesiminin altında ka - lan kısmında baş tarafa doğru olan Ani ve keskin bir darbe ile kırılmak çalparadarlaşma. valf / flap valve, flep valve veya bir şekilde yarılmaya neden ol mak.çeki demiriKısmi kırılma, / ground çatlama. tackle - Bir yüzü kösele ile kaplı olabilen, geri döndürmez özelliği olan, tek Karaya oturan geminin açığına atı ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 296 DENİZCİLİK terimleri

çürük su

lan demir veya demirler vasıtasıyla hareketli veya sabit ağaç veya metal sert havalarda açık denize çıkarma çırçılkollar. / can hooks, barrel hooks düzeneği.çeki gücü / bp (bollard pull)

Fıçı, varil gibi yükleri yüklemede- Bir geminin çeki halatına bindirdiği veya tahliye etmede kullanılan iki çeki halatı loçası / tow pin maksimum güç. tarafı da kancalı olarak yapılmış sa - çırnıkpan. / sailing vessel about 100 gross tonnage Çekilerde halatın gezinmesini önle / towing winch çekimek için vinci kullanılan loça. - Yaklaşık 100 gross ton olarak inşaa - çifita / poppets Römorkörlerin orta kısmına yerleş- edilmiş yelkenli tekne. tirilen, hem sakin hem de ağır deniz lerde çekme operasyonunu başar / fore foot Geminin inşası veya havuzlanması çenemak için kullanılan çekme makinesi. - - esnasında gemi kızakta iken gemi dengesini sağlamak amacıyla genel Omurga ile baş bodoslamanın birleş çıma / rope’s end likle geminin baş ve kıç taraflarına tiği kısım. konulançift dip /payandalar. double bottom - Halat, elincesi veya yomaların uç / quayside hand Teknenin iç ve dış kaplamaları ara kısmı.çımacı - sında kalan, genellikle gemi boşken denizçördek suyu halatı ile doldurulan / peak halyard boşluk. İskeleye ya da rıhtıma yanaşan, ava - ra eden gemilerin halatlarını alıp / away aloft, man ship, çımarıvavolta ya da mola eden gemici. Giz cundasını kaldırmak için kulla man yards nılan halatlardan meydana getirilen - donanım.çördek yakası / peak, head

1) Gemicilerin, eratın armaya çık- - ması için verilen komut Randa ve pruva yelkenlerinde seren 2) Personelin tekne boyunca yanya yakalarının kıç tarafa bakan köşe / bare- çıplakna selamlama gemi mukavelesi için dizilmesi. leri, istiralya (üç köşe) yelkenlerinin boat charter çubuken üstteki / spar, köşeleri uppermast (pik yakası). - - Geminin işletilmesi ve kullanılması Ana direklerin üzerine konulan ek ile bağlantılı bütün bedel ve masraf lemeçürük direkler. su / dead water ların kiracıya ait olduğu kiralama / anchor stock çıpomukavelesi. - - Seyir halindeki geminin dümenine yakın oluşan ve pervane üst kanadı Özellikle admiralti demirinde bede nın içinde çalıştığı su. nin üst kısmından anelesinin altında geçen kollara dik olarak bağlanmış 297 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ dabılbatım dedveyt / deadweight, deadweight D capacity dabılbatım / double bottom - - Geminin yükleme, kaldırma taşıma Gemilerin karinası yırtıldığında tek kapasitesi ya da tuzlu suda yaz yük leme hattına kadar geminin 2240 nenin su almaması için postaların iç- librelik ton olarak kaldırabileceği tarafına ikinci bir kaplama konur ki, delta / delta bu iki kaplama arasına doublebot ağırlıkların tümü. tom denir. Bu bölüm safra ve yakıt dalgakırandeposu olarak / dabreakwater, kullanilir. pier, wave breaker Denizle nehirin birleştiği alanlarda oluşan üçgen biçimindeki karasal demirbirikinti. almak / to weigh the anchor, - heave up anchor Barınma alanlarını, limanları, kıyı - yapılarını dalgaların ve deniz akın- tılarının etkisinden korumak için- Demirlemiş geminin denizdeki de dalgaların ve akıntıların etkili olabi mirinindemir bastika gemiye alınması. / gin leceği alanların deniz tarafına yapı landalgıç duvarları. / diver - demirKafesli metalbırakmak makara. / cast off the anchor Özel koruma sağlayan elbisesi ve deniz dibinde hava almasını sağlayıcı ekipmanları sayesinde deniz dibin Dış etkenler sebebiyle demiri alacak dedalyan araştırma / fishery, ve iş fishing yapabilen station, kişi. zamanın olmaması veya demirin stake net, shallow deniz dibinde takılması nedeniyle - alınamaması durumlarında geminin- uygun bir kilidinden fora edilmesi ya 1) Kıyıya yakın olan ve sığ bölgeler - da kesilmesi suretiyle demir ve zin de balıkların geçtiği alanlarda balık - demircirin denize kaloma bırakılması. / slack away the tutmak için denize çakılan kazıkla anchor rın ağ ile donatılması sonucu olştu- rulan yapılar. - 2) Kıyı ile kendi arasında kendi de Demir zincirinin boş bırakılması rinliğinden daha fazla derinlik bulu içindemir verilen kampanası komut. / anchor bell nandatum kıyıya / datum yakın sığlıklar. - - Geminin demirleme işlerinde, sisde Harita üzerinde belirtilen deniz de ve köprü üstü ile haberleşme du davlumbazrinliği. / paddlebox, bridge, rumlarında kullanılan ve geminin wheel house başdemir tarafında küresi bulunan / anchor pirinç ball çan.

1) Yandan çarklı ve baş pervaneli Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü- gemilerde pervane koruyucunun üst kuralları gereği gemilerin demirli kısmı. oldukları durumlarda gün doğu 2) Köprü üstü. mundan gün batımına kadar baş ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 298 DENİZCİLİK terimleri

demirlemek - demiri fundo etmek / to drop the anchor taraflarında göstermek zorunda ol demir loçası / hawsepipe - dukları siyah küre. - Bosaları fora edilmiş demirin ve zin cirinin kendi ağırlığı ile denize bıra Geminin baş bodoslamasında göz demiri vira etmek / to heave up kılması. demirdemirlerinin salpa içine / anchor alındığı atrip, boru. anchor the anchor aweigh, anchor off ground - - Demir zincirlerinin ırgat ile deniz Demirin vira edilmesi durumunda- den alınarak demirin yerine alın deniz dibinden kurtulup doğrulması ması.demirin gagası / bill, peak ve demirin ağırlığının zincirine bin mesidemir durumu. yeri / anchorage demirinDemir kolunun kolu /en arm uç noktası.of anchor - Gemilerin demirleyerek güvenli bir şekilde durabilmelerine elverişli Demirin memesi ile tırnağı arasın demirin memesi / anchor crown olan ve haritalar üzerinde çıpa şekli daki bölüm. - iledemir işaretlenmiş zinciri / deniz chain alanları. cable, anchor chain Demirin bedeni ile kollarının birleş demirintiği yer. taraması / anchor dragg- ing Gemilerin demirleme işlemlerinde - kullandıkları ve belli kurallara göre - kalınlık ve uzunlukları belirlenmiş Demirin deniz dibinde iyi yerleşme demir zinciri elleçlenebilen olan zincirler. mesi nedeniyle geminin zincir üze donanımlı gemi / AHTSV(Anchor rine binen ağırlık sebebiyle demirin –Handling Tug Supply Vessel) denizdemirin dibindeki tırnağı yerinin / anchor değişmesi. fluke, anchor palm - - Açık denizlerde çeki, demir zinciri elleçlenebilen, yakıt ikmali yapabi Demir kollarının ucundaki yassı kı / to be anchored, lendemirde açık güverteli yatmak römorkör. sım.demirleme donanımı / ground riding at anchor tackle -

Geminin demir yerinde demirli du Geminin ırgat, zincir, babalar gibi rumdademire bulunması. bindirmek / to ride, ri- demirlemedemirlemek donanımı. / to let go the anchor, ding, come to to drop the anchor - - Dış etkiler sebebiyle veya gemi ma Geminin demir mevkiinde emniyetli kinası ile yapılan demir manevrala kalmasını sağlamak için, demirin ve rı sırasında gemi ağırlığının demir bağlı olduğu zincirin bosaları fora üzerinde oluşturduğu etki nedeniyle edilerek, kendi ağırlığı ile demirin demire yük binmesi. denize bırakılması işlemi. 299 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ demuraj demuraj / demurrage

1) Denizaltı savaş gemisi, denize elverişli / seaworthy Bkz.deneme Sürastarya. yükü / PL (Proof Load) 2) Denizin altı.

- - Kullanım için kabul edilmeden önce Bir geminin denizin tehlikelerine- örneğe uygulanan, önceden saptan karşı denizde yük ve yolcu taşıya mış ve servis yükünden daha büyük bilecek yeterliliğe sahip olarak do deniz demiri / sea anchor natılması ve denize açılabileceğini yük. / sea belgelemesi.denize elverişlilik belgesi - worthiness certificate - Denizde ve rüzgarda hareketsiz ka lan teknenin dalgalar borda verme - Yapılan denetim sonucunda, tüm mesi için baştan veya kıçtan denize - ticaret gemileri ve deniz tesisleri attıkları koni şeklindeki branda nin tahsis edildikleri işlere ve ya torba.deniz kirliliği / sea pollution pacakları yolculuklara göre tekne, makine, kazan, genel donanım, can Gemiden kaynaklanan petrol, petrol kurtarma, yangından korunma ve türevleri ve diğer zararlı maddelerin yangın söndürme, seyir teçhizatı ve denizdedeniz ödüncü meydana / 1) getirdiği respondentia kirlilik. haberleşmedeplasman sistemi. / displacement 2) gross adventure - - Yüzen bir geminin, teknenin taşırdı 1) Deniz seferinin tamamlanabil ğı suyun hacminin ton olarak ya da mesi için geme bulunan yük teminat derinkübik kademsu çekimli olarak gemi ifade / edilmesi. deep gösterilerek alınan borç. draft vessel 2) Seferin tamamlanması için gemi yada navlun ya da her ikisinin birden deniz raporu / sea protest En büyük su çekimi 15 metre ve teminat gösterilerek alınan borç. / cap, mast cap, collar - destemoradaha büyük olan gemiler.

Kaptan tarafından denizde meyda na gelen olayları, kazaları bildiren Bir direğin üzerine sürülen çubuk ve yasalara, örf ve adetlere göre veya bastonu yerinde tutmak için direk, civadra zıvanasına geçirilen mahkemeye, liman başkanlığına ya dıngı / dingy da notere verilmek suretiyle olayın çember. saptanmasınıdeniz sigortası isteyen / marine rapor. insurance - Yaklaşık olarak 12 kadem boyunda - bir çifte kürekli bir veya iki yelkenli Denizde, gemide ya da seferde mey direk iskaçası / step, mast socket dana gelebilecek risklere veya ka tekne. - denizyıplara tehlikesi karşı yapılan / sea sigorta. peril - Direklerin alt bitimlerinin, topukla dirisa / 1)shit, shifting 2) veer Denizde, denizcilik faaliyetleri sıra rının oturduğu yuvalar. - sındadenizaltı karşılaşılan / submarine, riziko. 1) Yön değiştirmek, bir tarafdan di ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 300 DENİZCİLİK terimleri

dümen - 2 ğer tarafa dönmek lata en az 90 derece açıyla güç uygu dispaçor / adjuster donatan / shipowner ) Rüzgarın yön değiştirmesi. laması. - -

Bir avaryada gemi ya da yük sahip Sahibi olduğu gemiyi deniz ticare lerine ne kadar ödeme düştüğünü- tinde kendi nam ve hesabına işleten olayı inelemek suretiyle, belgeleri donatmakişi. iştiraki / collective shi- toplayarak hesaplayan ve paylaştı pownership dispeç / despatch ran kişi, dispeççi. - - - - Birden fazla kişinin aralarında yap Navlun mukavelelerine göre yükle- mış oldukları anlaşma ile ticaret ge me ya da boşaltmada starya süresi misine sahip olmaları ve bu ticaret nin tümünün kullanılmaması sonu gemisini kendi nam ve hesaplarına cu yükleyenin, kiracının kazandığı döküntü / 1)ledge, ridghe 2) odd- dispeç parası / despatch money çalıştırmaları. zaman, sürastaryanın karşıtı. ments - - Navlun mukavelelerine göre tahsis 1) Deniz yüzeyine yakın küçük kaya- edilen süre içerisinde yüklenmesin- lıklardan meydana gelen kümeler. den veya boşaltılmasında kazanılan 2) Tahliye sonunda gemi ambarla günlere karşı kiracılara ödenen mü döşek / floor doblın / loop, slack, bight rında kalan süprüntü, kalıntı yük. kafat. - - Geminin en alt kısmında, teknenin Bir halatın iki çıması arasındaki sar doblın almak / double up alabandalarındaki postaları birbiri kık kısım - ne bağlayan ve omurgaya dikey sac levhalar. Ahşap teknelerde omurga Bir halatın iki çımasının gemide kal üzerinde bulunan iskarmozun ilk - draft / draught mak üzere bordadaki veya sahildeki parçaları. Altı düz olan tekne. bir babaya iki, üç kez sarılması, hala doğrudan itme/çekme / direct draft sörvey / draught survey tın çiftelenmesi. Geminin su çekimi. pulling/steering - - - Yük veya yolcu taşıyan ticaret gemi Römorkörün çeki yaptığı sırada ha dokuz oturak oturmak / stran- lerinin her iki bordası üzerine ve gü lata doğrudan güç uygulaması. ding hard and fast, heavily aground verte çizgisi altına, tatlı ve tuzlu su- - bölgeleri ile mevsimlere ve kereste- yüküne göre konulan yükleme mar Gemi boyu istikametinde baş tara kalarına uygun olarak yükleme ya dümen / rudder fı fazla kalkmış bir şekilde, denizle pılıp yapılmadığına ilişkin denetim. irtibatı kesilmiş derecede karaya dolaylı itme/çekme / indirect oturmak. pulling/steering Gemiyi istenilen yöne çevirmek için - saç veya tahtadan yapılmış olup kıç bodoslaması üzerindeki iğneciklere Römorkörün çeki yaptığı sırada ha takılı olan levhalar. 301 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ dümen başlığı dümen başlığı / rudder head düz güverte ambar ağızlar / - flush deck hatches - Yeke evini kuşatmak - kuvvetlendir mek için dümen şaftının etrafına ge Etrafını çevreleyen güverte ile aynı dümen bodoslaması / rudder çirilen maden başlık. seviyede bulunan aşağı ambarların post, back post, stern post ve gladoraların üzerindeki ambar - düzağızları. güverteli gemi / flush deck ship Dümenin asıldığı bodoslama. Omur - ganın kıç tarafdaki sonundan dikine dümen boğazı / rudder neck - çıkan demir veya ağaç parça. Üst güvertesi tüm gemi boyunca de - vam eden kasaraları veya üst yapıla rı olmayan gemi. Dümen yelpazesinden yukarıda ka landümen ilk kısım. dolabı / steering wheel, the wheel - E Dümen yekesine bağlı mekanizma eğlenmek / heaving to, heave to, sını çevirebilmek için yapılmış olan lying to aygıt.dümen donanımı / steering gear - - Dümen yekesi ile dümen dolabı ara Rüzgarı veya denizleri baştan almak- suretiyle yelken ya da makine ma sında kalan tel halat mekanizma,- uskurlu şaft ve kolar ile bunların rifetiyle gemiyi aynı yerde durdur maya çalışmak veya çok ağır yol ile geçtikleri makaralı sistemin tümü eğilme momenti / bending stress dümen tası / rudder head gideceği yere varmasını sağlamak. ne verilen ad. -

Bir geminin karaya oturduktan son Yekenin dümene bağlandığı en üst ra veya ambarlarında uygun dağılım dümenkısım. yelpazesi / bow of the rudder, rudder blade olmayan yükler nedeni ile geminin bükülmesi.el donanımı / hand gear

Dümenin boğazından aşağıda kalan dümen zaviyesi / rudder angle Mekanik olan ırgat gibi aygıtların el kısmı. Dümenin esas ana parçası. ile çalışabilmesi için yapılmış olan donanım.el dümeni / hand steering gear Dümen yelpaze sathının omurga ile dümenci pusulası / steering com- yapmış oldugu açı. Kol gücü ile bir taraftan diger tarafa pass basılanel incesi dümen. / heaving line, hand line, - hauling line

Dümen dolabının hemen önüne ko- nulmuş olan ve serdümenin dümen Bir tekneden diğerine veya sahile komutlarında baktığı mıknatıslı pu atılan ucunda kurşun bir ağırlığın sula. ceviz ile kaplı olduğu ve sonuçta bir ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 302 DENİZCİLİK terimleri

fırdöndü - halatın bağlanarak gönderildiği, pa 2) Geminin boş su hattı ile yüklü su / hand lead reketeel iskandili savlosu gibi incecik bir halat. hattıfaça etmekarasında / tokalan be taken borda aback yüzeyi. - -

Elektrikli iskandil olmayan tekne- Seren yelkenlerin bir taraftan pras lerde, derinlik ölçmek için çimasina yafaçuna oldugu etmek halde /kapatılması. serving 5 kg’lık bir kurşun asılmış ve üze rine kulaç taksimatı yapılmış olan elleçleme / handling Badarnanın tel veya mürnel ile sıkı savlo. falaka / span - sıkıya bağlanması. - Yükün yüklenmesi, istif edilmesi bo İki matafora cundaları arasında bu şaltılmasıemniyetli işlemleri. liman / safe port - lunup can halatlarının bağlandığı tel fanya / wide meshed part of fishnet - halat. Kira sözleşmesinde bir geminin yük leme veya boşaltma süresince emni yetliengel olarak olma barınabileceği / prevention liman. Balık avlama ağının geniş girişi, - farşgözü. tahtaları / floor boards

Kötü sonuçlar doğuracak olayla rın meydana gelmemesi için önlem Agaç bir teknenin sintine üzerindeki feeder / feeder alma.enkaz kaldırma / wreck removal aralıklı tahtaları. -

Su altında batık durumda olan enka Konteynırlarda 500 TEU’dan az zın,enspektör batığın kaldırılması./ superintendent kapasiteyefeeder conteyner sahip gemi gemileri tipi. / - feeder container ship - - Geminin sefere hazır olmasını ve da - ima hazır bulundurulmasını sağla Büyük konteynır gemilerinin yana EPIRB gönderimi / EPIRB emission makla görevli armatör çalışanı. şamadığı veya yeterli miktarda yü kün bulunmadığı limanlar arasında feedermax / feedermax EPIRBevaporatör cihazından / evaporator yapılan gönderim. konteynır transferini yapan gemiler.

Deniz suyundan tatlı su elde etmeye Konteynırlarda 500 - 999 TEU arası / ferryboat yarayan aygıt. feribotkapasiteye sahip gemi tipi. -

Araba vapuru, arabaları, tren vagon F fersahlarını taşıyan / league gemi. faça / 1)aback 2)boot top Üç deniz mili, bir enlem derecesinin fırdöndü1/20 si, 5,56 / swivel km. 1) Seren yelkenlerinin bir taraftan - kapatılışı,yelkeni ters kuntradan doldurmak Zincirin gamba almaması için arala 303 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ fırışka - flador / float - ra konan bir eksene bağlı olarak dö fırışka / light breeze nen iki yarım bakladan oluşan kilit. Çarmıhların gerilmesi için kullanı - flamalan sistem. / signal flag Çok hafif rüzgar, rüzgar hızının saat fırtına / gale - te 4-6 deniz mili arası esmesi. Gemilerde işaret için kullanılan dört köşe ya da uçkurlukları enli, çımala flasa / rope yarn Rüzgarın alışıldık seviyeden daha rı sivri olan sancaklar. hızlı esmesi halinde meydana gelen filikadoğa olayı. / boat, ship’s boat - Halatı meydana getiren ince teller, iplikler.flasalanma / fag end Gemilerde bulunan küçük, güverte- si olmayan ve kürekle veya motorla- Halat kollarının, liflerinin açılması, yürütülen geminin gündelik işlerin dağılması.flok / jib, jibsail de ve can kurtarma işlerinde kulla nılanfilo / araçlar.fleet - Baş tarafına, cıvadraya çekilen üç - foraköşe yelken.etmek / let go, let fall 1) Toplu olarak aynı hizmet için gö - revlendirilen ve bir kumanda altın- da olan şavaş gemileri gurubu. Bir yere bağlanmış olan halatın ora 2) Aynı sahiplik altında bulunan ti danforsa çıkartılması. / galley slave caretfilo etmek gemileri / round grubu. in - Bir yere bağlı bulundurularak kürek Rüzgarı yakaya almak suretiyle yel fribordçeken esirler. / freeboard kenlerifilotilla boşaltmak. / filotilla - - Yüklü gemi bordasının ortasında su Dörtten fazla sayıda muhrip ya da yüzeyinden ana güvertenin üst çiz daha küçük savaş gemileri veya de gisinefribord kadar güverte olan yükseklik./ freeboard deck nizaltılardan kurulu savaş gemileri - topluluğu.firengi / scupper - Geminin doğal kuvvetlere karşı bü tün açıklıkları daimi elemanlarla Denizlerden içeri giren ya da gemi- fribordkapatılmış markası en üst devamlı / freeboard güverte. nin temizliği için güverteye basılan marks, plimsoll mark, loadlines suların dışarı atılması için güverte nin borda sacı ile birleştiği yerlerden - denizefiyord doğru/ fjord, açılan fiord delikler. Gemilerin bordalarında bulunan ve - geminin yükleme sınırlarını göste fundoren işaretler. (funda) / let go, let go the Özellikle Norveç ve Kuzey deniz ül anchor kelerinde denizlerin kara içlerine doğru girmesinden dolayı oluşan dar ve uzun kıvrımlı körfezler. Demirlemek için verilen komut. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 304 DENİZCİLİK terimleri

götürü kiralama futa / skiff gemiden adam düşmesi / man - over board

Kapalı sakin sularda kullanılan kü genişleme / flare çük tekne. Gemiden adam düşmesi. - Geminin pruvası ile birleştiren ve- G geminin kuruluğunu yükselten di key plandan su hattı üzerinde tekne / pail, wooden bucket gabya / top, topmast gerdelnin dışa doğru kıvrılması. -

Ana direk ile babafingo çubuğu ara Gemi ve teknelerde su taşımak için sındakigabyar çubuk/ topman veya yelken. kullanılangırcala / marline, tahta kova. hambroline - - Eskiden yelkenli teknelerde yelken Katranlı kendirden yapılmış iki veya lerin, serenlerin bakım ve tutumun dörtgırıva kollu / cat ip. dangaga sorumlu / anchor’s olan bill, usta peak gemici.

Göz demirlerini akova durumuna Demirin iki ucundaki tırnakların en - almak veya yatağına oturtmak için gambauç kısmı. / kink, squirom, nip - kullanılan ve teknenin bodoslama gizsında / gaff, bulunan spanker matafora. gaff 1) Halatların bükümlerine ters ola - rak bükülmesi yada bükümlerinin - bozulması Yan yelkenlerin üst yakalarını bağ 2) Zincir baklalarının birbiri üstüne lamak için direkler üzerine kaldırı gladora / tweendeck, betweendeck yığılarakgarga / to dolaşması. turn upside down larak kullanılan yarım serenler. - geleneksel römorkör / conven- Baş aşağı etmek, çevirmek. Kuru yük gemilerinin ambarlarında tional tug kigomına katlar, /güverteler cable arası katlar.

Yürütücü sistemleri normal pervane gemi / vessel Bir deniz milinin onda biri 185.2 ve yeke dümen olan römorkörler. göndermetre. / flag staff - Denizde kürekten başka bir araçla yolagemi çıkabilen alacaklısı her hakkı türlü araç. / ship’s Geminin başında, kıçında ya da ci creditor right vadra üzerinda bulunan ve üzerine - götürübayrak çekilen kiralama küçük / lumpsum çubuklar. charter Türk Ticaret Kanunu m.1235’de sa yılan alacakların sahiplerine, takip, önalım gibi imtiyazlar veren gemi Kiracılar emrine tahsis edilen bir üzerinde tanınmış kanuni rehin gemi için sabit bir meblağ üzerinden hakkı. kiralanması. 305 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ göz demiri göz demiri / bower anchor - langüverte tahta lostromosuveya levha kaplamalar. / boatswain Bir gemide sancak, iskele başomuz luklarda bulunan ve geminin ana gradin halatı / bolt rope, leech rope Ticaret gemilerinde gemicilerin demirleri. güvertebaşı. zabiti / deck officer - Yelkenlerin kenarlarına, yakalarına / leech Ticaret gemilerinde kaptandan son dikilengradin halat. yakası ra gelen 2.kaptan (1.zabit), 3. kaptan (2.zabit), 4. kaptandan (3.zabit) den Seren yelkenlerde yan, flok ve yan oluşan gemiadamları. / main mast grandiyelkenlerde direği ise rüzgar altı yakaları.

Birden fazla direkli gemilerdeki en / brigantine yüksekgulet direk. - H - halat / rope Brig’ten küçük iki direkli hafif arma - lı pruvası kabasorta armalı, praçıla / cross tree, trestle trees, - gurcataya benzer uskuna. spreaders Bitkisel sentetik veya çelikten yapıl mış ve bükümlenerek çesitli kollar - da biribirlerine sarılmış, bükülmeye Bir direk üzerinde çanaklık kurmak vehalat çekmeye bosa uygun/ rope stopperurgan. için mauna kolları üzerine omurga ya aykırı olarak yerleştirilen kollar. Yelken teknelerinde direkten inen Volta edilecek olan halatı tutmak istrelyaları açmak için kullanılan için kullanılan, çımaları güvertedeki / perihelion kollar.günberi mapalar bağlı diğer uçlarında ceviz hamlabulunan / kısastroke halatlar. Yer yörüngesinin güneşe en yakın / after part of the poop güvercinlikolan noktası. deck Kürek çekilirken küreğin bir periyot hamlacıiçindeki mesafesi. / first oarsman

/ deck güverteGemilerde kıç üstünün en sonu. Kürekli teknelerde serdümene en yakınhandy kürekçi. / handy Gemilerde ve teknelerde baştan kıça - kadar döşenmiş tahta veya madeni / deck line güverteplatform döşeme.hattı Konteynırlarda 1000-1999 TEU ara handymaxsı kapasiteye / sahip handymax gemi tipi. / deck plank- güverteGüvertenin kaplaması bordadaki izdüşümü. ing - - Dökme yük gemileri ve tankerlerde 35.000 – 49.999 DWT arası kapasite Güvertenin kaplanması için kullanı ye sahip gemi tipi. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 306 DENİZCİLİK terimleri

ıskampavya handysize / handysize hırça / bitter end - - Zincirin zincirlikte ya da volta edil Dökme yük gemileri ve tankerlerde hırça mapası / cable clench, locker diği yerdeki ucu. 20.000 – 34.999 DWT arası kapasite clench hasarye sahip / damagegemi tipi.

Zincirin zincirlikteki çımasının Kazazede gemide meydana gelen hisa (yisa) etmek / hoist away, havuz sörveyi / docking survey omurgaya bağlandığı kilit. yara, yarık, ezik vb. gibi hasarlar. swayaway, haul away - - Geminin havuza alınmak suretiyle, - Bir şeyi karşı tarafa, yukarıya kuv yetkililer tarafından su altında ka hisa kürek / toss your oars, hoist vet uygulayarak kaldırmak. lan tekne kısımları ve donanımları the oars toss up nınhavyar kontrollerinin kesmek / yapılması. to idle around, laziness Filika küreklerinin tutamaçlarından - aşağıya doğru basılarak, palaların Gerektiği şekilde ve usulüne uygun yukarı kaldırılarak dik tutulmaları hisa puruva / in bow olarak çalışmamak, tembellik et için verilen emir. haybacimek. / back the capstan

Puruva kürekçilerinin küreklerini Demir ırgatını çalıştırmak suretiyle “hisa kürek” yapmaları için verilen hazırlık mektubu / notice of read- demir zincirini denize vermek. emir. iness

- Kaptanın gemiyi yüklemeye veya I boşaltmaya hazır olduğunu kira ırgat / windlass cılara yazılı olarak bildirdiği ihbar hazırlıkmektubu. mektubu / notice of read- iness Demir almada, halatları dolayıp- - gemiyi yanaştırmada veya karaya Geminin her bakımdan yüklemeye- çekmede kullanılan, hidrolik, elek- veya tahliyeye hazır olduğunu göste tirikli, istimli veya insan kuvvetiyle ren ve kaptan ya da acentesi tarafın çalıştırılan yatay veya dikey meka ıskaça / step of a mast, socket dan taşıtan, yükleyici, kiracı ya da nizma. - yükün alıcısına verilecek olan ihbar hedefemektubu. / azimuth sight vane Direk ve civadraların alt başlarında ki topukların yerine oturması için / scampavia, launch, Pusula üzerine konularak kerteriz açılmışıskampavya olan yuva. pinnage açısınıheyamola almaya / pull yarayan awys, birheave seyir to aleti. - -

Verimin artırılması ve gayret edil Harp gemilerinde personel taşımak mesi için söylenen sözcük. ta kullanılan motorlu büyük filika. 307 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ ıskanca vardiya ıskanca vardiya / relieve the iskandil salvosu / lead line, sound- watch ing line

ıskarmozVardiya, nöbet / rib değiştirmek. İskandil kurşunlarının bağlandığı - işaretliiskele /salvo. port left, larboard,jetty, pier, ladder Kürekli teknelerde küreğin bağlan - ması veya oturmasi için ay veya çelik seklindeki lumbar iskarmoz denilen Teknenin sol yarısı veya gemiye gi / brail ıstıngaaygıtlar. rip çıkmak için kullanılan sürme veyaiskele inip tavası kalkan / ladder merdiven. platform - Yelkenleri toplamak için kullanılan ıstınga etmek / to brail hareketli donanım. İskelelerin alt ve üstünde girip çık madaiskota ilk / basılansheet clew platform. - Yelkenleri toplamak. Yelkenlerin iskota yakalarını kullan mak, yelkeni rüzgar ile doldurmak ispavloiçin halat / - twin, palanga seaming donanımı. twin, sail twin, sail maker’s İ - iç omurga / inner keel - Katrasız kendirden yapılmış iki kol istralyalu sicim. / stay, side stringers Postaları bir ahşap teknede omur gaya daha sıkı bağlamak için baştan iğnecikkıça kadar / bearinguzanan pintleikinci bir omurga. Direk ve çubukların cundalarında baş- - ve kıça doğru inen sabit arma, veya teknelerin postalarını baştan kıça ka Dümenin kıç bodoslamaya bağla izbirodar birbirlerine / sling bağlayan kuşak. nabilmesi için, erkek ve dişi olarak inertkonmuş gaz olan sistemi menteşe. / inert gaz system Çesitli yükleri yukarı çekmek için - halattan yapılmış sapan. Kargo tanktan pompalandığı zaman- patlayıcı olmayan gaz vasıtası ile yü kün yerini almasını sağlayan bir ya kıt tankerinde patlayıcı karışımları iskandilengellemek / soundingiçin kullanılan sistem. - J jurnal / log book, sea log, journal Denizin derinliğini ölçmek için kul - lanılaniskandil alet. kurşunu / lead sounding, lead plumb 1) Gemi ile ilgili olan bilgilerin yazıl- dığı defter, seyir defteri. İskandil salvolarının bağlandığı ağır 2) Şaft’ın yataklar içinde dönen kıs kurşun-ağırlık. mı veya yatağa rastlayan kısmı. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 308 DENİZCİLİK terimleri

kanuni rehin hakkı K kabasorta / gun tackle, double whip, filikaların oturtuldukları ağaç veya metalkaloma kürsü. / pay out, pay slack, slack double purchase away -

Biri hareketli diğeri hareket etme Demir üzerinde bulunan teknelerin kabasorta arma / full rigged, square / paying out the yen iki tornodan oluşan palanga. denizdekaloma bulunan etmek zincir mesafesi. rigged. chain cable - -

Serenleri direklere dik ve kemere is Zincir gerektiğinde daha fazla sal / cabin, stateroom tikametinde olan dört köse yelkenli mak.kamara kabotajarma. / cabotage - - - Gemilerde gemiadamlarının ve yol / steward, mess man Karasularında sadece o ulusun bay- kamarotcuların istirahat ettiği, yattığı oda. rağını taşıyan deniz araçlarının taşı - macılık yapma hakkı, ulusal karasu larkaburga denizciliği. arası / intercostal Gemilerde yolculara ve zabitana ye - mek servislerini yapan, kamara ve salonların temizliğini vb. hizmetleri / draught marks, Döşekler ve tekne kaburgaları ara kanayapmakla rakamları görevli gemiadamı. sındakikaburga, boyuna ıskarmoz kiriş. / frame water marks - Borda kaplamasını sağlamlaştıran Gemilerin çektikleri su derinligini tekne iskeletinin enine dikey par göstermek için bas ve kıç dikmeler kadırga / galley - çası. hizasına sancak ve iskele taraflara - desimetre veya feet cinsinden çizil kançello tarihi / cancelling date Kürek ya da yelkenle haraket edebi miş rakamlar [romen ve italik]. kadran / quadrant - len yelkenli tipi. - - Donatanlarla kiracılar arasında kar - şılıklı olarak mutabık kalınan, gemi Dümen makinesine bağlanan ve dü nin yüklemek için hazır bulunmaya men rodunu hareket ettiren dona kandilisa / halyard, halliard, gant- kaide hattı / baseline mecbur olduğu en geç tarih. nım. line -

Gemi boyunca dip kaplaması ile si kalafat / caulk, calk, fullering Yelkenleri yukarı kaldırmak için metri düzleminin kesiştiği hat. kanuni rehin hakkı / equitable - kullanılan halat. lien Teknelerin kaplamalarının ve gü verte döşeme tahtalarının armuz - Deniz ödüncündeki sözleşmeden ve sokralarını üstüpü sıkıştırarak - kaynaklanan rehin dışında gemi ala kalastıraüzerlerinin / ziftle cradle, doldurulması. skid, boat cradle caklılarının gemi ve teferruatı üze rinde kanunla sahip oldukları rehin Kuntra güvertelerin üzerine alınan hakkı. 309 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ kapele musamba kapele musamba / hood coat karula yakası / tack, corner of the tack - Pusula, dümen dolabı, kaporta, vinç gibi kısımların yağmur ve güneşten Bir yan yelkenin direğe yakın alt ya korunması için yelken brandasından kasakası. / eye, spliced loop of a rope. yapılmış kılıfların geçirilmesi için kaplamaverilen emir. / plank, planking, boarding Halatların çimalarına açılmayacak- sekilde yuvarlak sekilde yapılan ve Postaların üzerine boyuna kaplanan dikişle emniyete alınan yuvarlak bü kaporta / skylight, companion way saç veya tahtalar. kasarayük halkalar. / superstructure, castle - - Gemi veya tekne içindeki kapılara ve Teknelerin baş, orta ve kıç kısımla güverteden aşağı iniş ve çıkış merdi karanfil / cap stay, jumper stay, rında güverteden daha yüksek olan venlerinin üzerindeki kapalı yerler. güvertelerkastanyola veya / brake, kısımlar. chain stopper, signal stay ratchet, hand brake -

Pruva ve grandi direği cundaları Demir zinciri akarken durdurabil karavele / carevel arasındaki tel halat. mek için ırgat etrafına konan demir katamaranveya çelik şerit / catamaran çember. İçi kutrani dışı armuz kaplama olan karaya çekmek/oturtmak / bir kaplama şekli. 1) Hint Denizi ve Çin Denizi’nde beaching yerlilerin kayıklarının iki tarafında dengeyi sağlamak için bulundurulan - yüzer cisimler. Bir gemi herhangi bir şekilde deniz 2) Birbirine bitişik iki tekneden tehlikesi geçirip batma tehlikesi ol kavança / shift, shifting, gybe duğu zaman bu tehlikeyi bertaraf oluşmuş çift karinalı tekne. etmek için kazazede gemiyi uygun karaya oturma / grounding, zemini olan karaya oturtmak. Herhangi bir şeyi bir taraftan diger aground tarafa geçirmek veya aşırmak ya da - birkaynak yerden / weldingdiğer bir yere aktarmak. - - Gemi karinasının deniz dibine değ mesi, alçalma neticesi geminin yüz Su altı veya su üstünde yapılan kay me kabiliyetini yitirmesi, geminin nak.kaza / casualty kargokaraya kapasitesioturması. / cargo capacity

Özellikle beklenmeyen durumda Bir geminin yaz yükleme sınırına meydanakemere /gelen beam, kaza. baulk kadarkarina taşıyabileceği / bottom of the yük vessel miktarı. - Güvertenin döşenebilmesi için pos Bir teknenin su altında kalan ıslak ta uçlarını birleştiren enine konan kısmı. kısımlar. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 310 DENİZCİLİK terimleri

kinistin kerte / by. point, rhumb -

kilendirilmiş bir kılavuzluk teşkilâ Bir dairenin 32’de biridir. (11 derece tının hizmet verdiği, kılavuz kaptan 15kerteriz dakika). / bearing almanın zorunlu veya isteğe bağlı- olduğu, bir veya birden fazla liman bölgesinin sınırları içinde kalan li- Herhangi bir maddenin bir tekneden man, koy, boğaz, körfez gibi deniz olan yönünü mıknatıs veya cayro kerye / cross grip, lamp, rope grip alanları ile Türk Boğazları ve Deniz pusula ile tayin etmek veya ölçmek. leri.kılavuzluk istasyonu / pilotage station

İki tel halatı birleştirmek için veya- - halatın çimasına geçici kasa yapmak Kılavuzluk hizmet bölgesi içerisinde için kullanılan cıvatalı kelepçe, sık hizmet vermek üzere; kılavuz kap tırma.kıble / south tan alma verme mevkilerine uygun- mesafede konuşlandırılmış, idare Güney.kıç / stern, 180 derecelikpoop yön. tarafından belirlenen nitelik ve sa- yıda araç, gereç ve teknik donanımı- haiz, istihdam edilen kılavuz kap Tekneninkıç bodoslama geri tarafı. / sterpost, after rake, stern frame tanların barınma ve yaşama gerek kılavuzluklerini de sağlayan teşkilâtı hizmet / pilotage birimleri. organization

Omurgadan kıç taraf kaldırılan dik kısım.kıç gönder / aft flag staff - - Kılavuzluk hizmet bölgesi içinde idare tarafından kendisine kılavuz Kıç tarafta sancak çekilmesi için di luk hizmeti yapma izni verilmiş olan kıçkilmş kaime olan gönder. / aft peak ve yetkilendirildiği bölgede idarece - belirlenmiş asgari sayıda kılavuz - kaptan istihdam eden ve hizmete Gemilerde, dümen rot ekseninin di uygun kılavuzluk istasyonuna sahip zayn su hattını kestiği noktada, di olan kamu veya özel teşebbüs tüzel zaynkılavuz su hattına kaptan dik / pilotsanal doğru. - kişiliği veyahut bu niteliklere sahip olarak müşterek taahhütnameyle Yönetmelikte belirtilen kılavuz kap idareden izin almış birden çok tüzel kilit / shackle tan yeterlik belgelerinden birisine- kişiliğin oluşturduğu ortak girişim. sahip olarak; gemi kaptanına, yetkili kılavuz kaptan belgesi ile yetkilen- dirildiği alan dâhilinde uluslararası 12,5/15 kulaç zincir uzunluğu veya denizcilik teamüllerine göre gemi iki kilit zinciri birbirine bağlayan bir nin seyir ve manevrasına yönelik tarafı değirmi diger tarafı harbili bir kinistin / seachest konular.kılavuzluk hizmet bölgesi / cins zincir baklası. pilotage service area - - Geminin gerek balast tankları gerek Sınırları idarece belirlenen ve yet makine sistemleri için ihtiyaç duyu 311 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ kinistin valfı - - - lan deniz suyunun alıcı valfinin bu ve daha ziyade sahipleri başka ülke lunduğukinistin bölme. valfı / sea suction valve, lere ait gemilerin sicillerinin bulun koltuk / breast rope, breast fast, inlet valve duğu ülkeler. breast mooring - - Gerektiğinde bir tekneye denizden - Bir teknenin aborda olduğu yere sı su almak için su kesiminden aşağı kılması için bas ve kıç omuzluklar ya konmuş ve gerektiğinde uzaktan konişmento / bill of loading dan verdiği halat. açılıpkiralama kapatılabilecek (götürü) / valf. towcon - - - Nakliyeci namına kaptan veya yetki- Römorkörün yedekleme işlemi için li başka bir kimse tarafından imza götürü usulde iş bitimine kadar ki lanmış yükün gemiye teslim alındı / towhire ralanması.kiralama (günlük) kontrağını gösteren mizana kıymetli direği bir / evrak.jigger mast

Römorkörün yedekleme işlemi için kiriş / scantling günlük olarak kiralanması. kontraMizana direğininomurga /gerisindeki flase keel direk. - Yara kapamada kullanılan özellikle klas / class Ana omurganın aşınmaması için al enine kesiti 2x4 inç olan küçük kiriş. - tınakontrol konan dışı şerit sürüklenme halindeki parça. / dis- - abled and drift İnşaa edilen gemileri önceden be lirlenmiş ve yayınlanmış kuralla korsan saldırısı / armed robbery ra göre plan, malzeme, donanım, Geminin kontrol dışı sürüklenmesi. attack imalat, test ve teslim aşamalarında- güvenlik ve çevre koruma amaçlı olarak denetleyen ve onay verdikle Gemiyekoster /korsan coastal saldırısı. trade liner ri ürünler tüm dünyada kabul gören koç boynuzu / cleat, jam cleat uluslar arası kuruluşlar. - Yakınkörkapak sahil yük/ deadlight gemisi. Baş ve kıç omuzluklar ile matafora- ların üzerinde bulunan ve halat volta Lumbuzları içerden kapayan demir etmek için kullanılan boynuz şeklin / crane koferdam / cofferdam kapak.kreyn de iki kulaklı madenler. - Gemilerde gerek görülmesi halinde Yapı ile birlikte yükseltilmiş bir tanklar ya da bölmeler arasında bı platform üzerine yerleştirilmiş vinç. kolay bayrak ülkeleri / flag of kritik bölgeler / critical areas rakılan boşluk . Yükleme boşaltma aracı. convenience state(s) -

- İstanbul Boğazı’nda Kanlıca–Va- Tescil kolaylığı, vergi muafiyetleri, niköy, Çanakkale Boğazı’nda Nara istihdamla ilgili sınırlamaların bu – Kilitbahir Burnu arasındaki böl lunmayışı gibi avantajlar sağlayan geler. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 312 DENİZCİLİK terimleri

küpeşte kuntra (kontra) / tack, coming up kurtarma-yardım / salvage tack - - - Denizde yangın, gemi kazası Iskota yakasına baglanan iki ince v.b.inden bir gemi, personel ve yükü den birisi iskota olarak kullanıldı kuruznün kurtarılması. / tuck, run ğındakurt ağzı diğeri / fairlead,kuntra olur. fairleader, chock Gemi teknesinin kıç tarafta ve su kesiminden aşağıda oluşturduğu İçinde halat geçmesi için güverte kruvaziyerdarlaşma. gemi / cruise ship üzerinde baş ve kıç omuzluklarına kurtarıcımonte edilen / salvor demir yastıklar. - - Bir veya daha fazla limanda tarifeli geçici turistik ziyaret yapmak ama Bir gemi veya onun yükü vb.nin kur cıyla, bir grup programına katılan tarılmasında yardım eden gemi veya kurtarılan değer / salved value yolcuları taşıyan ve sefer boyunca kişi. normal olarak, diğer herhangi bir - yolcuyu almayan veya indirmeyen, Verilen kurtarma-yardım hizmeti herhangi bir yükü yüklemeyen veya neticesinde deniz tehlikesinden kur tahliye etmeyen, uluslararası sefer kurtarmatarılan şeyler. / rescue yapan gemi.

Tehlikede olan tekne ve personeli kurtarmakurtarmak. değeri / salvage value kurtarmaKurtarılan değerlerinsözleşmesi tümü. / salvage agreement -

Kurtarma yardım kapsamında im kurtarmazalanan sözleşme. uzmanı / salvage master kutrani kaplama / diagonal built - - Ahşapküpeşte diagonal / hand (çapraz) rail, rough kaplama. tree rail, Kazazede geminin kurtarma işlem gunnel, gunwale lerinde uzmanlaşmış olan ve bu kur tarmalardan sorumlu olan uzman - personel.kurtarma yoksa mükâfat yok / no cure – no pay 1) Prampetin en üst kısmı, vardevela- - puntellerinin, prampetlerin en üst lerine gemi boyu istikametinde yer Yapılan kurtarma operasyonu ba leştirilen ağaç veya profil trabzan. - şarı ile neticelenmemişse yapılan- 2) Filikalarda borda kaplamalarının- masraflar ne olursa olsun kazazede en üst sırasına tekne boyu istikame gemiden mükâfat veya bir ücret ta tince vurulan ie iskarmoz yuvaları lep edilememesi. nın bulunduğu yatay tiriz. 313 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ kürek lumbarı kürek lumbarı / row lock, row - port, oar lock - kalkmasını sağlamak amacıyla cis me vurulan halat ya da zincir tıraka, Filikalarda iskarmoz yerine kürek zincir ya da halat üzerine vurulan ve larmo / stay kütüklerin oturtuldukları sal / jag oyuk yerler. esnekliği sağlayan parça halat.

- lava / pull, hoist away Gemiden havuza veya istif sahasına Flokların açıldığı istralya. yedekleme için geçici olarak birleşti - rilmiş yüzen kütük sallarına verilen Çek, boş al. Bir yere yanaşacak bir isim. teknenin kürek çekmeden, elle ya naşılacak yere tutulmak suretiyle yanaştırılmasılava yoması / içinwarp verilen komut.

L lavraÇekme / işinde peak tye kullanılan halat, yoma. laçka (laşka) / haul off, slacken off, slackening Giz undasını kaldırmak için çubuk içine kandilisaların donanması için - açılanlavra deliğidilli bastikalar. / drain hole, plug hole Boş ya da boşalmış anlamının yanı sıra koyver, bırak boşver, boşalt an Bir teknenin içindeki suyu askıya lamındalagon / lagoonkullanılır. layteralıp boşaltmak / lighter için açılmış delik.

Denizle birleşimi olan ve etrafı kara - - Hafifletici, aktarmacı deniz aracı. ile çevrili sığ su, göl. Açık denize genellikle makineli,az su çeken ge doğru bir mercan kayalığı ile kapa niş karinalı, yaklaşık olarak 250 ton laletılan halatısu örtüsü. / tiller preventer yüklazimeci taşıyabilen / ship denizchandler, aracı. marine store dealer - Dümenlerin denizli havalarda düsüp- kaybolmaması için dümen yelpaze leşGemi / wreck,gereçlerini wreckage, satan shipwreckdepo, dükkan. sinden geçip teknenin kıçına bağla - langa lunga / pump brake windlass nan bir ince savlo. - - Enkaz. Gemi leşi. Kurtarılması eko nomik olmayan ve kaza yaptığı yer Küçük ağaç kıyı teknelerinde kulla - leşde bırakılan bağı / running kazazede bowline gemi. hitch nılan ilkel ırgat. Karşılıklı iki kişinin- - kolları sıra ile hareket ettirmesi so - nucu demir zinirinin sarıldığı kütü Su üzerinde yüzen ve erişilmesi ola ğün döndürülmesi sonucu demirin naksız olan bir cisme atılan ve çekil viralantiye edilmesi / gripping sağlanır. rope or chain dikcelif / yarn, sıkışan fiber, izbarço twine bağı.

Kaldırılmakta veya indirilmekte Nebati halatın yapıldığı malzemenin olan bir cismin düzgün olarak inip en ince parçası. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 314 DENİZCİLİK terimleri

lumbuz limbo / transshipment

donatımı, yolcu sayısı, yükün cinsi,- Bir seyin bir taraftan diğer tarafa yakıtı, kumanyası, can kurtarma,- aktarılması.liftin uskuru / lifting screw, turn- yangından korunma, yangın sön buckle dürme ve seyir donanımları yükle me durumu, zorunlu belgelerinin- geçerliği bakımından, belgelerinde Dönger, gergi. İki ucuna bağlanan belirtilen durumlarına uygunlukla halat ve zincirleri döndürüldükçe rının tespiti neticesinde yolculuğa geren eleman. Donanımları germek müsaade edildiğini gösteren harca liga / leage ve yükleri bağlamak için kullanılır. tabiiliman belge. mukavelesi / port charter

- Üç deniz millik mesafe. Camadan vur Bir gemin yüklenmesi için geldiği- emri.ligadora / spun yarn limanda yanaşmak için bütün for malitelerinin bittiği ve hazırlık mek tubunun kabul edildiği esas alınarak Üçten dokuza kadar sayıda tellerin livaryapılan / fishnavlun pond mukavelesi. sağa bükülmesi ile yapılan tirnele- türüdür. Piyan bağlamak ve façuna yapmakta kullanılır. Likatura da de Balıkçı teknesinde balıkların taze limannir. / port, harbour, sea port kalması için alt tarafı denizle ilgili tahtaloça / havuz. hawse, hawsepipe - Gemilerin güvenlikli olarak yük ve- yolcu alıp verebilecekleri, ya da ka Demir zincirinin akması için açılmış lokma / stud labilecekleri, barınabilecekleri do deliklere geçirilmiş madeni oluk. - ğal ya da yapay deniz yeri. Zincirin baklalarının ortasına takvi yelostra için konmuş/ painting parça.

loydBoyama. / Lloyd’s Corporation

- İlk defa 1770’de İngiltere’de kurulan ve gemilerin, sigortacıların ve deniz cilikle ilgili tüm konularda kontrol, liman çıkış belgesi / port clea- idare, tescil ve sınıflandırma işlerini lumbar ağızı / port in a ship’s side, rence yürüten kuruluş. gangway, culting - Denize Elverişlilik Belgesi’ne sahip Gemilere girip çıkılan bordada açı olup, liman idari sınırlarını geçerek - lanlumbuz dört köşe / light kapak. port sefer yapacak her ticaret gemisinin limandan ayrılışında liman başkan lığı tarafından; gemiadamları ile Gemideki pencerelere verilen isim. 315 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ maba makine telgrafı / engine room M telegraph maba / squeegee - - Gemi ana makinesinin köprüüstü Güvertedeki suyu sıyırarak kurut- nün isteğine uygun olarak istenildiği mak için kullanılan, ucunda tahta şekilde çalıştırılmasının sağlanması ve buna çakılı bir lastik bulunan, gü için köprüüstü ile makine dairesi verteyi temizlemek için kullanılan arasına çekilmiş olan, mekanik veya maçasaplı araç. / slip, senhouse slip elektrikli komut verme veya komutu - makinistteyid etme /aracı. machinist, machineman - - Güvertedeki kuvvetli mapalara bağ lı bosalık zincir yada halatların çı Makinede çalışan ve mühendis ol maliborda / cargo board, save all masındaki özel biçimde yapılmış bir mayan gemi adamı. Çarkçı. maçunatür kilit. / sheer hulk, masting machine - Ticaret gemileri yük alırken, yükün bordaya zarar vermemesi için bor İkisi kaldırmayı, üçüncüsü de ileri daya konulan ağaçlar veya branda mancana / breaker, cag eğimi sağlayan, üç direğin çatılması parçası. ilemagtus oluşturulan / underwater bir kaldırma body of aracı. the vessel Eskiden gemilerde içine içme suyu konulanmanevra fıçılar. / manoevre, maneuver, manoeuvering Geminin su kesiminin altında kalan kısmı,mahmuz karina. / ram, beak, spur - Gemiye makine, dümen ya da yel Eski savaş gemilerinin bazılarında, kenle çeşitli hareketler yaptırmak. bodoslamalarının su kesimlerinden Gemiyi idare ederken gerek duyulan aşağı kısımlarına eklenen ucu sivri manevrahareketler. alanı / sea room, room maimahreççelik parça. / displacement - - - Bir geminin oturmadan ya da başka Deplasman, belirli bir durumda yü bir deniz aracı ile çatışmadan seyre zen bir geminin taşırdığı suyun hac debileceği veya manevra edebileceği mi,makine miktarı. dairesi / engine room, yeterlimanevra deniz çapı alanı. / tactical diameter, engine department

Geminin dönüşünde eski rota hattı- Gemilerde ana makine ve yardımcı ile 16 kerte (180 pusula derecesi) makinelerin bulunduğu yer. Motorlu döndüğü zaman aldığı konum ara gemilerdemakine lostromosu “motor dairesi” / donkeyman de denir. mangasasındaki dikey / heavy mesafe. beam under the deck of a wooden vessel - Makine bölümünde makinistlerden sonra gelen ve makine tayfasının Ağaç teknelerde güverte altına ko başı olan gemi adamı. nulan sağlam kemer. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 316 DENİZCİLİK terimleri

mastori manıka / ventilation, duct, cowl, margarita bağı / sheepshank shoot, trunk - - Tekrar uzatılması gereken bir hala Bir teknenin alt kısımlarına güver tın geçici olarak kısaltılması veya teden aşağıya dogru havalandırma hasarlı bir halatın hasarlı kısıma içinmanifesto konulan / geniş manifest boru. binecek yükü azaltmak için yapılan marinagemici bağı. / marina - - Kaptanın adı, yükleyenin adı, yük Küçük teknelerin ve yatların barı hakkında bilgi, markaları, numa- - nabilmeleri için özel bir mendirekle raları, miktarı, nereden tüklendiği,- geminin tonajı, bağlama limanı, ko çevrilen veya bir liman içinde ayrı lanmarmara deniz alanı, etmek yat /limanı. unballast mişmentolar gibi bilgilerin gösteril - diği ve yük yüklendiğinde ilgililerce manika / windsail kaptana verilen belge. Safra boşaltmak, herhangi bir yer - de sintinede biriken suları dışarıya basmak,marsden atmak. karesi / marsden square Geminin kapalı hacimlerinin ha- valandırılmasını sağlayan, rüzgarı - içeri alacak şekilde yönü değiştirile mansap / mouth of a river 10 derece enlem ve boylam arasında bilen borular. kalan 100 derece karelik yer üzerin dekimarsipet alan. / foot rope Nehirmanti ağzı. / tie, tye

- Seren ya da bastonların altlarında- Gabya serenini kaldırmak üzere bulunan doblin halatlar. Gemiciler- gurcatanın altındaki bastikadan do yelken işlerini yaparken bu halatla natılanmantikapan halat ya / tieda zincir.block, tye block ra basarlar. Şeytan çarmıhı halatla rı arasına konulan küçük üçgen ağaç - martikaparçalar. / two masted sailing vessel Bir çıması palanga takılmak üzere radansalı kasa yapılmış olan bir ha martin demiri / martin’s anchor latın hareket edebilen bir tek dilli İki direkli yelkenli tekne. - makaraylamantilya /donatılmış lift, boom stay, durumu. topping lift - Çipo ve kolları aynı düzeyde ve kol ları da beden etrafında dönebilen bir - mastalya / bucket, tub, kit Bumbaları, serenleri, direklere as- sistemdeki demir. mak ve istenilen açıda tutmak, in dirmek ve kaldırmak için cundala Tahtamastori leğen. posta / midship frame rından direklere alınan halatlar. Dik ventomapa da / eyebolt, denir. eye, hookbolt, pa- deye Birmastori teknedeki / midship en geniş posta. -

Güverteye ya da başka bir yere kay Baş ve kıç dikeyler arası uzaklığın nak edilmiş oynamaz sabit halka. ortası. 317 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ matafora matafora / davit miyar güverte / fly bridge

Teknelerde veya sahilde filika veya Gemilerde köprü üstünün üstünde botların aşılabilmesi için uçlarında bulunan, miyar pusulanın olduğu / lace hole, eyelet hole, palangamatafyon bulunan aygıt. miçogüverteye / cabin verilen boy isim. eye - Gemiciliğe yeni başlamış güverteci Yelken ve tentelerin delik açıldığın- miyargemiadamını pusula tanımlayan / standart terim.compass da yırtılmaması için delik etrafinın takviye edildigi alüminyum veya ha latmayna yassı etmekhalka. / act of lowering Geminin yönünü bulabilmesi için kullanılanmizana diregi manyetik / mizen pusula. mast - Aşağımazerna indirmek. / hatch beams - 3 direkli bir yelkenli gemide en kıç - taki direk. Ambar ağızlarında gerekli mukave meti sağlamak için kullanılan kons trüksiyon.mendirek jety, mole - / Limanların ve liman içindeki gemile N rin denizden zarar görmemeleri için, navlun / charter rate, freight, car- limanda esen hâkim rüzgârlara dik riage menhol / manhole olarak inşa edilen yapılar. - - Yük sahiplerinin (taşıtanın) gemi sa Güverteler arası geçişi sağlamak hibine (taşıyana) taşıma karşılığın veya tanklara girmek için kullanılan navlunda ödedikleri poliçesi taşıma / freight ücreti. policy merkezkapaklı sızdırmaz ötesi yüksekliği girişler. / meta- centre - Navlunneta / clear,için yapılan clean, tidy sigorta poliçesi. - Geminin dengesini korumak ve ala- bora olmasını önlemek için gemi Muntazam, düzgün, tertipli veya em ağırlık merkezinin üstünde ve aşıl nevcetniyetli. / canvas line metrikmaması tongereken / metric nokta. ton

nisbiHamak kerteriz sarılan inceler. / relative bearing 1.000 kg veya 2204 libre karşılığı mezestreolan ağırlık / ölçüsü. half mast, at the dip, Bulunduğumuz mevkii ile, belli- maddeyi birleştiren hattın rota ile milYarıya [deniz kadar mili] indirmek. / mile yapacağı açıdır. Puruvadan ya da pu padan sancak ve iskeleye doğru ya Denizdeki uzunluk ölçüsü. (6080 da bordadan sancak ve ya iskeleye feet = 1852 mt) doğru okunur. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 318 DENİZCİLİK terimleri

oturma nisbi rota / relative course orsa / wind side, weather side - -

Diğer bir geminin rotasına göre gidi Yelkenleri elden geldigi kadar rüz notofon / nautophone len rota. garın estiği tarafa yaklaştırarak seyretmek.orsa alabanda tramola / hard a lee, down the helm, bring about Sis işareti olarak yüksek ses veren ve elektrikle çalışan alet. Teknenin başını rüzgara alıp bir kuntradanorsa pupa diger çemberi kuntraya / hoop geçmek. on the boom to which the boom guy tackle O fastened offshore gemileri / off shore vessels - Bumbanın cundasına yakın ve iki - tarafında da mapa bulunan madeni İkmal gemileri, römorkör-ikmal ge çember.orsa yakası / luff mileri, acil müdahale gemileri, personel taşıyıcı tekneler, araştırma gemileri, platformlar ve destek ge Bir yelkenin direk tarafındaki veya olaylarmilerinin tutanağı genel adı. / statement of rüzgarorsaya üstü kaçmak tarafındaki / spring, yakası. spring a fact luff

- - Geminin hazırlık mektubunu verdiği Bir yelkenli teknenin devamlı olarak tarihten yükleme/boşaltma bitin baş tutamayıp rüzgar üstüne kaç ceye kadar meydana gelen olayların ması.ortala / midship kaydedildiğiomurga / keel zaman çizelgesi.

Dümen etkisiyle bir tarafa dönen Bir teknenin postalarının üzerine - geminin, dönüş hızını kesebilmek ya oturtulup bağlandıgı ve baştan kıça - kadar devam ettiği ağaç/madeni da azaltabilmek için dümen yelpaze omuzlukparçalar. / bow sinin omurga, baş kıç yönüne alın masıotomobil için serdümene taşıyıcıları verilen / car komut.carrier - Teknenin baş ve kıç tarafındaki 45 - orkozderecelik / reverse açı civarındaki current, counter istikamet. Ro-ro’ların bir alt sınıfı olan otomo current bil taşıyıcıları üretici firmadan yük- lemiş olduğu otomobilleri dağıtım Hızı rüzgarın kuvvetine bağlı firmasına taşımak üzere tasarlan oturma / ground-stranding olan ters akıntı. Özellikle İstanbul mış gemiler. Boğazı’nda doğal olarak kuzeyden güneye akan akıntının lodos rüzgarı Bir geminin karaya oturması. etkisiyle güneyden kuzeye akması sonucu oluşan akıntı. 319 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ ödül/mükâfat Ö P ödül/mükâfat / award padılbot / paddleboat -

Kurtarılan gemiden kurtarma hiz Genellikle brandadan yapılan, başı metiöksüz karşılığı kemere alınan / half ücret. beam, fork kıçı sivri, iki palalı, ortadan tutulan beam paladorve kürekle / temporaryyürütülen tekne.beam

- Kemerenin ortadan kesilmiş olarak Ariyet kemere. Postaları yerinde öküzyanda perde kalan kısımları. / swash bulkhead tutabilmek için sancak, iskele karşı lıklı postalar arasına vurulan geçici kemere.palamar / mooring rope, mooring Tank içindeki sıvının hareketini hawser ağırlaştırmak için tank içine yapılan - ölü deniz / swell, ground swell perde. - Gemilerin rıhtıma veya iskeleye bağ lanmasında halattan daha kalın yo Fırtına kaldıktan sonra çatlaksız palanga / tackle, purchase, pulley ölü gaz / inert gas malara verilen isim. olarak art arda devam eden dalgalar. -

- Bir halat ve en az iki makaradan olu Nitrojen, karbondioksit ve egzoz palangaşan kaldırma kolu mekanizması. / fall of tide gazları gibi ve %11’den daha az ok sijene sahip yanmayı desteklemeyen ölügaz karışımı.navlun / deadfreight Can sallarını denize indirmek için - makaralardapalavra / deck kullanılan under upper halat. deck - - Kiracılar tarafından yüklenmek üze re mutabık kalınıp fiilen yükleneme Üst güvertenin altında bulunan gü ölüyen yükyol /için dead ödenen ahead navlun. panamaxverte. / panama size vessel - - Geminin düzenli olmayan, belli be Dökme yük gemileri ve tankerlerde lirsizönleyici hızla donanım ilerlemesi. / relieving tack- 50.000 – 79.999 DWT arası, kontey le, relieving gear nerlarda ise 3000 – 3999 TEU arası - panyakapasiteye / stern sahip painter gemi tipi. Dümene ya da yekeye denizlerin ya pacağı olumsuz etkiyi azaltmak için paraketeBir filikanın / logkıç parima halatı. donatılan aparat. - Geminin gittiği yolu, mesafeyi ölç mekparampet için kullanılan / bulwark, alet. prumpet - - Denizlerin güverte üstüne çullan maması için borda yükseltilmek su

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 320 DENİZCİLİK terimleri

pruva direği

retiyle üst güverte kenarına yapılan virebilmek için, yelkenlerin açıldığı yapı.paravan / paravane serenlerin cundalarından donatılan - pırasyaselviçeler. / prasya etmek bracing - - Gemilerin mayınlardan korunmala / rı için kullandıkları ve geminin ba Dönüş manevrası yapılırken seren şından sancak ve iskele taraflarına pikleri pırasyalar/ gaff topsail vasıtasıyla çevirmek. attıkları, derinlik ayarlayıcıları ve tel kesmek üzere donanımları olan suparima uçurtmaları. / painter, boat’s painter Giz veya serenlerin üzerine açılmış piküç köşe tank yelken. / peak tank - Filikaların baş ve kıçlarını bağlamak için filikaların baş ve kıçlarında bu Geminin baş ve kıç taraflarındaki pik yakası / peak, head lunanpasif katılımcıhalatlar. deniz araçları / tanklar, gemi triminde kullanılır. passive participant vessels

Bir yan yelkeninin üst ve köşedeki - piyan bağı / throst seizing, whip- Her ne maksatla olursa olsun TBGTH yakası. ping, seizing hitch alanında bulunan tam boyu 20 met - reden küçük gemilerle, yerel trafik - - kapsamındaki gemiler, TBGTH alanı Bir halatın çimasının açılıp dağılma içinde “Pasif Katılımcı” olarak ta patalya / monkey boat, jolly boat ması için çomasına ispavlo veya gir nımlanırlar. cilaportuç ile yapılan / bow locker bir çeşit düğüm şekli. -

1-3 çifteye kadar kürekli ahşap Alet edevat veya boya gibi sair seyle teknelere harp gemilerinde verilen rin saklanmasi için kullanılan dolap isim.patrisa / backstay posta / orderly, frame - veya kamara gibi yerler.

Çubukların bağlanması için cunda 1) Haber taşıyan veya emirleri ileten- larından aşağı ve geriye doğru inen kişi, vepayandalamak tekneye bağlanan / bolster sabit arma. 2) Üzerine kaplama tahtalarının tes postpanamax / postpanamax - pit edildiği ağaç veya maden eğriler. Yedekleme esnasında dümeni ortaya alıp dümenin dönmemesi için etrafı Konteynır gemilerinde 3999 TEU naperde payanda / bulkhead vurulması. pruvaüstü kapasiteye / head, bow sahip gemi tipi. - Geminin emniyetini arttırmak için - Bir teknenin ön tarından ileri istika su ve alev geçirmez olarak yapılan pruvameti. direği / fore mast gemiyi enine veya boyuna bölen çe - likpırasya yapılar. / prasya brace - Birden çok direkli teknede baş taraf / taki ilk direk. Yelkenleri rüzgârın estiği yöne çe

321 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ puntel puntel / pillar, stanchion - - denizde bulunan kendi zincirine Güvertenin kuvvetlendirilmesi için veya şamandıraya ya da başka gemi - püskürtme / blowing alttan dikine konan destek veya gü- ye uzatılan halat. verte üzerindeki vardevelaları tut - mak için güverteye dik olarak konu İçinde su olan yaralı bir kompar lanpupa demir / astern, çubuklar. stern, after direction - - tımanın hava ile irtibatlı yerleri- kapatılarak kompresörle hava ba Geminin tam arka tarafı, kıç bodos sılarak içerideki suyun dışarı püs puslalamanın kartı baktığı / compass yön. card kürtülmesi. - - Pusla ibrelerinin üzerine oturtul muş derece veya kerte taksimatı bu lunanpusla dairemıhverı şeklinde (mili) bir / kart.compass needle R - radansa / thimble - Pusla kartının serbestçe dönebil - mesi için merkezinin oturduğu ucu Halatların çımalarında kasa yap sivripusla bir tası iğne. / compass bowl makta kullanılan madeni halka biçi - radyomindeki bıkın malzeme. / radio beacon - Mıknatısı puslalarda pirinç veya ba - kırdan yapılmış (manyetik etkisi ol Gemilerin özellikle açık denizlerde mamasi için) yarım küre biçiminde mevkiilerini bulmak için yayın ya içipusula boş bir / compasstaş. pan, haritalarda yerleri ve yönleri - rahnebelli olan / damage, radyo vericileri. breach, gash Rota istikametlerini gösteren, ker teriz alıp mevki konmasına yardım Gemilerin su kesimlerinin altında- eden mıknatısı veya cayro devvaresi kalan yerlerde çatışma, mermi ya da ileputa çalışan kürek seyir / ship aleti. the cars, ship başka nedenlerden dolayı açılan ya oars, oars down rahneralar, delikler, kapama yarıklar. / damage control - randa gizi / spanker gaff Kürekleri iskarmozlara ya da lum Bkz. Yara savunma. barlara teknenin baş ve kıç hattına- dikey, palaları su yüzeyine paralel Randa yelkeninin üzerine açıldığı konumda kürek çekmeye hazır bek giz.randa gizi ablisi / spanker vang pürmeçeleme işi ve /kumandası. spring - - Randaranda gizineiskotası kumanda / spanker eden outhaul abli. Demir üzerinde bulunan veya şa mandırada yatan bir gemiyi saldır mak ve istenilen yönde geçici olarak Randanın iskota yakasını bumbanın- tutmak için bu geminin kıç tarafta cundasına germek için bumbanın cundasında bulunan bastikadan do ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 322 DENİZCİLİK terimleri

role talimi rıhtım / pier, water front, dock, quay natılarak iskota yakasına bağlanan - halat.randa istingası / spanker brail Deniz ya da akarsu kenarlarında yol- Randa yelkenini boğup sarmak için cu alabilmek, yükleme ve boşaltma randakullanılan kuntra halatlar. iskotası / ın haul- yapabilmek için yapılmış, üzerle rinde yükleme, boşaltma, bağlama araçları ile yolcu salonları bulunan- Randa yelkeninin iskota yakasını ve deniz araçlarının yanaşabileceği randa yastığı / cant timber abaft- toplayan halat. kadar derinliğe sahip taş, beton du - varlar.rigavo (bağı) / simple clinch - - Randa yelkeninin kullanılmadığı za - manlarda bumbanın üzerine konul Palangada sabit olan makaraya bağ randaduğu yastık. yelkenı / spanker, driver - lanan halatın çıması ve yapılan bağ lama.rili çarmıkları / futtock shrouds - Yelkenli bir teknede en geride bulu randanan yan yelkeni yelkeni. çördek halatı / foot outhaul Ğabya çarmıklarını ana direğe bağ rililamak çemberi için kullanılan / futtock kısa hoop çarmıklar. - Randa yelkeninin altabaşo yakasını - Rili çarmıklarının üst uçlarının açma ve toplamada kullanılan sel bağlanması için ana direklerin ça viçe.refakat / escort naklığa yakın yerlerinde bulunan riskçemberler. değerlendirmesi / risk as- Koruma veya şereflendirme amaçlı sessment diğer veya diğerlerine eşlik eden bir yarefakat da birden gemisi fazla / gemiescort veya vessel gemiler. Olası bir risk durumunu yönetmek / coil, coıled rope içinroda riskin değerlendirilmesi. Koruma amacıyla başka bir gemi yada konvoyla beraber seyreden rehin ve hapis hakkı / salvage Kullanılmamış, açılmamış nebati gemi. roda etmek / to make coil lien halat sargısı.

- Açılmış olan halatı usulüne uygun Yardım ve kurtarma masrafları ile / muster list - olarakrole çizelgesi yumak gibi üst üste yığmak. ücretinden dolayı hizmet alacaklı - nın emniyet altına alınan veya kur- - tarılan şeyler üzerinde ve emniyet- Role taliminde belirtilen durumlar altına alınan şeyler üzerinde temi da yapılacak işleri ve görev dağılım- nat verilinceye kadar tanınan uhde ları ile görevlilerin ad ve soyadını, sindereis / bulundurma skipper hakkı. rütbesini, görev yerini gösteren çi / muster drill rolezelge. talimi Balıkçı, yelkenli ve küçük deniz araçlarına kaptanlık yapan kişi. Gemi adamlarının acil durumlarda 323 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ role yerleri - - yapılacak işlerle ilgili olarak belirli- ne oturtulduğu kalastraların bulun bir yerde toplanarak acil durumlar duğurüzgar güverte. altı / lee side, down wind, da yapılması gereken konularda be leeward, under the wind, under the lee ceri ve deneyim kazandırılması için role yerleri / muster station yapılan alıştırma. - 1) Rüzgarın geldiği yönün tersi. Rüzgarın gittiği yön. Role talimlerinde ve acil durumlar rüzgar2) Rüzgarın altı etkisi bordası altında / lee kalan side bölge. da gemiadamlarının ve yolcuların romorkör / tug, tugboat toplanacakları yerler. - Bir teknenin rüzgar almayan tarafı, bordası.rüzgar altı demiri / lee anchor Özellikle liman hizmetlerinde, yedekleme, kurtarma yardım ve bütük- gemilerin limana yanaşma ve kalkış Rüzgar altına atılan veya atıldıktan larında kullanılan küçük hacimli fa sonrarüzgar rüzgaraltında altı sahili / kalanlee shore demir. kat beygir gücü ve manevra yeteneği bakımından üstün özelliklere sahip ro-ro gemi / roll on roll of vessel rüzgarRüzgarın altına geldiği bayılmak yöne bakan / lee kıyı. deniz aracı. - lurch - - Tekerlekli olan kendi hareket kabili yetiyle kendi giren kendi çıkan araç Denizlerin etkisiyle teknenin rüzga rota / course rüzgar altına düşme / fall away, ları taşıyan gemi. rın geldiği tarafa yatması. - fall off, lee way, sag

Geminin istenilen yere, mevkiye va - rabilmesi için takip etmesi istenilen Teknenin rüzgar etkisi ile rüzgar izin bulunduğu meridyenle yaptığı altına hareket etmesi, kaçması, kay rota hattı / course line rüzgar bekleyen / wind bound açı . ması.

Rüzgar olmaması sebebiyle limanda Geminin gitmesi istenilen yer ile rüzgar boşaltmak / spill bulunduğu yeri emniyeti de dikkate bekleyen yelkenli tekne. rotaya almak / to set the course alarak birleştiren çizgi. - Yelkendenrüzgar düzeltmesi rüzgarı çıkartmak. / wind correction Gemiyi gideceği rotaya almak. Ge minin puruvasını gideceği rotaya rüçhan hakkı / first refusal getirmek ve bu rotada devam etmek. - Rüzgarın teknenin rotası üzerindeki etkisini ortadan kaldırmak için rota - rüzgar gülü / compass rose, chart Yük bağlantılarının bazı durumla üzerinde yapılan düzeltme değeri. compass rında donatanların, gemi işleticileri rüşvet güverte / spar deck, tempo- nin öncelik hakkı. rary deck - - Haritalarda gerçek ve manyetik- kuzeyi gösteren, 360 dereceye bö Yolcu gemilerinde filikaların üzeri lünmüş pusula kartı çizelgesi. Ha ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 324 DENİZCİLİK terimleri

salma omurga - - rita üzerindeki rotalar bu kart üze ilerleyemeyen gemi rinden ölçülür ve doğal manyetik 2) Rüzgarı başa alıp tekneyi durdur sapma (variation) rüzgar gülünün mak.rüzgardan açmak / haul off üzerinde yazılı bulunan değere göre hesaplanır.rüzgar üstü / wind ward, windage Rüzgarın estiği yönden uzaklaşmak. rüzgarRüzgarın üstü estiği demiri yön. / weather anchor - S Demirde olan bir geminin rüzgar üs safra / ballast tünderüzgar olan üstü demiri. kıyısı / weather shore - Bir teknede denge sağlanması için Teknenin rüzgar üstü tarafında ka safra omurga / ballast keel rüzgar üstü yalpası / weather roll sintinesine konan ağırlık. lan kıyı, sahil. -

Yelkenli teknelerde denge için kulla Rüzgarın etkisiyle geminin rüzgar nılansafra omurga tankı / ağırlığı. ballast tank rüzgarüstüne doğru üstüne yaptığı çıkmak yalpa. / weather ring - sağaSafra devirlisuyunun / alındığıright handed tanklar. - Rüzgarın geldiği yöne doğru seyret rüzgar üstüne kaçmak / helm - mek. Gemi ileri hareket ettiğinde, perva weather nenin üst kanadı sancak tarafa dö sağanaknen pervane. / gust, squal Yelkenle yapılan seyirde rüzgarın rüzgar yakası / leech of a sail geldiği yöne yaklaşmak. Rüzgarınsahanlık birdenbire / shelf şiddetli esmesi. -

Bir yelkende rüzgarın estiği tarafta rüzgara baş tutmak / hang Kıyıdan denize doğru ortalama 200 ki yaka. sakalmetre derinliği/ dolphin olanstriker kıyı kesimi. - Yelkenli bir teknenin rüzgar altına Gemi karinasında oluşan yosun, de rüzgaradüşmemesi. yakın / weatherly salmaniz kabukları, / sheer midye vb. rüzgaraRüzgarın yaklaşmageldiği yöne / yakın.luffing, grip- ing Bir teknenin rüzgara veya akıntıya salmabağlı olarak omurga dönmesi. / drop keel, cheese cutter, center keel Rüzgarınrüzgarda estiği eğlendirmek yöne yaklaşmak. / lie to- Yelkenli bir teknede içerden indirilip 1) Rüzgarın ve denizlerin etkisiyle kaldırılan madeni veya ağaç levha. 325 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ salmak salmak / to swing servis gemileri / service vessels - salpa / tripping, anchor’s aweight, Geminin demir üzerinde gezmesi. Römorkör, tarak gemileri, sar-kara break aground kol, çevre temizlik, acente ve ikmal seyirtekneleri. yardımı hizmeti / navigational assistance service Demirin deniz dibinden kurtulması, sancak / 1) flag 2) starboard ağırlığın zincire binmesi. - TBGTH’nin verdiği hizmetler 1) Bayrak, bandıra IALA’nın GTH ile ilgili karar ve tav sancak alabanda / hard a star- 2) Teknenin sağ yarısı, sağ tarafı. board siyeleri dikkate alınarak belirlenmiş olup, TBGTH, IMO’nun A.857(20) ve A.827(19) no’lu kararlarına uygun- Dümenin sancak tarafa doğru en çok olarak bilgi, seyir yardımı ve trafik sancak gönderi / flag staff, jack basılabilmesi için verilen emir. organizasyon hizmetlerini vermek staff sığtedir. su / shallow water - - Kıç tarafa güverteden sancak çek savla / signal halyard Denizin genellikle sahil kısmına- mek için dikilmş gönder. yakın herhangi bir kısmında tekne lerin seyretmelerine uygun olmaya Sancak çekmek için kullanilan 1,5 cak şekilde az su bulunan çok derin sefer mukavelesi / voyage charter burgatalık ince halat. silyonolmayan feneri yerler. / masthead lights, - steaming light

Kiracı ile donatan arasında karşılık lı olarak mutabık kalınan ücret ve - Gece ve karanlıkta gemilerin seyir şartlarda geminin tek bir seferi için selviçe / running, rigging halindeyken pruva ve grandi direk yapılan mukavele. - leri cundalarında yaktıkları ufkun 20 kertelik bir sahasından berrak Yelkenli bir gemi armasındaki hare serbest düşme / free-fall havada en az 5 milden görülebilen ve ketli halatlar. pruvadaki grandiye nazaran daha simsarlıkaşağıda olan ücreti fenerler. / brokerage serdümen / helmsman Kaydırarak bırakma, serbest düşüş. - - Broker’ların navlun ücreti üzerin Dümeni tutan, gemiye yön veren ge sintine / bilge seren / yard, square yard, spar den alınan pay. mici

Direkler üzerinde yelken açmak için Bir teknenin su altında kalan ıslak sintine oluğu / limber ve işaret çekmek için yatay olarak kısmının iç tarafı. serenbağlanmış yakası gönder. / head - - Geminin karinasında sintine suyu Yelkenlerin serene bağlı üst kısım nun geçmesi için yapılmış delik ve ları. oluk. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 326 DENİZCİLİK terimleri

sürme omurga sis işareti / fog gun subpanamax / subpanamax -

Siste seyir halindeki gemilerin bir Konteynır gemilerinde 2000 – 2999 birlerine durumlarını belirtmek TEU arası kapasiteye sahip gemi üzeresis kampanası düdükle verdikleri / fog bell işaret. tipi.suezmax / suezmax -

Demirde veya samandrada yatan ge Tankerlerde 100.000 – 149.999 DWT milerin siste mevkilerini belirtmek sugaarası kapasiteyeetmek / tighten sahip ongemi tipi. siyaiçin çaldıkları kürek / backkampana. oars, back togeter,back water Virasuyunu edip kurutmak sıkıştırmak. / dewater

Kürek çekerken tekneyi geriye itmek içinsoğra verilen [sokra] komut. / butt Suyunu boşaltıp kurutmak, suyunu - sübyekurutmak. / single whip - Armuz kaplamada, kısa gelen kapla ma tahtalarının uçlarının birleştiği Hafif işlerde kullanılan sabit bir tor yerdekisondaj gemisiçizgi. / drill ship nadan geçen ve bir halattan oluşan - kamçılısübye armalı donanım. / fore and aft rigged - Mevcut sahayı sondaj yapma yetene stifner / stiffening plate ğine sahip gemi. Direklerinde seren yelkenleri olma - yip sadece yan yelkenleri bulunan sülyen boya / red lead Gemi perde yapıları üstünde muka tekneler. vemet artırma amaçlı dikine konan su alma / flooding profiller. Yeni konan ya da raspa edildikten sonra temizlenmiş olan çelik veya- suGeminin altına su daldırmak alması. / submerge demir saçlar üzerine koruyucu bir astar olarak sürülen genellikle kır mızısürastarya renkteki / boya. demurrage Su altına yerleştirmek, batırmak su altında taşınan / submarine veya daldırmak. - Geminin yükleme ya da boşaltılması - için anlaşılmış olan günlerin aşılma Su altında, özellikle deniz altında sı ve bunun için donatana ödenen olan, yaşayan, kullanılan veya taşı sürme omurga / drop keel, cheese su çekimi / draught tazminat. nan. cutter, center keel suGeminin hattı su/ water altında line kalan yüksekliği. Salma omurga da denilebilir [ana - omurga bedenine açılan bir yarıktan- Teknenin gövdesinde ıslak yüzeyle aşağı yukarı hareket ettirilebilen kuru yüzeyi arasında meydana ge tahta veya madeni levha şeklinde len çizgi. ki omurga olup yelkenli teknelerde 327 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ şaft şilep / cargo boat - yelkenle seyir anında devrilmemek veya rüzgar altına düşmemek için Yük taşımaya yarayan gemi, yük ge kullanılır]. misi.

Ş şaft / shaft

- Eksenel hareketi dairesel harekete çeviren ve diğer şafta iletmeye yara / buoy yanşamandıra donanım. şiyer / sheerline Denizde bir konumu işaret etmek,- durumu belirtmek veya gemilerin- bağlama işlerinde kullanılmak üze Geminin üst yapısını, gemi boyunca re denize demirlenerek konulan yü sarıp sarmalayan saca verilen ad. / buoyage zerşamandıralamak cisim.

Denizde bir mevkiiyi şamandıra ile / shamrock knot, işaretlemek.şamrok bağı jurry mast knot, jurry knot - T Direk cundasına, istiralya ve çar - tahkim / arbitration mıhları geçici olarak bağlamak için yapılan bağ. Ortada bir halka etra - / truck of a mast fındaşapka oluşturulan üç ilmikli bağ. - Taraflarca sulh olunamaması halinde, kurtarılan değerlere verilen kur Direklerin üst uçlarına geçirilmiş tarma-yardım hizmetinden kaynak şeytan çarmıhı / jacob’s ladder, yuvarlak tabla. lanan kurtarma-yardım alacağının jack ladder, sade ladder tayinine ilişkin ihtilafın çözümü için / calender month hakemetakvim başvurma.ayı - İki halat arasına ağaç basamaklarla yapılan bordadan sarkıtılan merdi Zaman mukavelelerinde kiralanan / shifting ven.şifting gemiler için 30 gün olarak belirlenen - / instruction talimatsüre. - - Bir yere bağlı, yanaşmış ya da de- - mirli olan bir geminin yerini değiş Yakın ve kaçınılmaz bir seyir teh- tirmek. Bir yükün yerinin değiştiril likesi ihtimalinin belirmesi duru mesi. munda, kuralların ihlal edildiği sap ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 328 DENİZCİLİK terimleri

teslim ordinosu tayfa / crew tandığında veya acil ve görünür bir- tehlikenin katılımcı gemi tarafından TBGTHTicaret gemilerindeki otoritesi / TSVTS gemiciler. authority fark edilmediği veya fark edileme- diği düşünüldüğünde ya da yapılan- uyarıların dikkate alınmadığı du Kıyıtehlikeli Emniyeti yük Genel taşıyan Müdürü. gemi / rumlarda, ilgili GTHM, gemilere tali vessel carrying dangerous cargo mattalvek vermeye hattı yetkilidir.(orta hat) / thalweg line - IMO’nun IMDG kodu sınıf 3 yükleri taşıyan tankerler ile IMO’nun IMDG- Boğazlarda ortadan geçtigi varsayı tanımlanmamış tehlike / unde- kodu kurallarına göre 1 - 2 - 5,1 -5,2- lan hat. 6,2 - 7 sınıflarında tanımlanan yük signated distress leri taşıyan veya tehlikeli gazlardan - arındırılmamıştekne temizleme tüm / gemiler. hull cleaning - Denizde tanımlanamamış bir tehli - tarakkenin vuku gemisi bulması. / dredger Gemi teknesinin dış yüzeyinden yo - sun, midye gibi organizmaların te tekneninmizlenmesi rezonans işlemi. hali / hull Limanları ve geçitleri derinleştir resonance mek için kepçeli olarak yapılmış özel - taramagemi. / dredging Gemi düzenli oluşmuş dalgalar için - den geçtiğinde oluşan dikey kalkma Deniz, nehir ağzı, liman vb. yerlerin tentehareketi. / awning diplerinden katı maddelerin çıkarıl - tavlonması, tarama güverte işlemi. / lower deck, orlop deck Güverteyi yağmur ve güneşten ko - rumak için güverte üzerine açılan branda veya başka bir malzemeden Çok güverteli gemilerin üsten itiba tenteyapılmış omurgası örtü. / awning stretcher ren aşağıya doğru beşinci güvertesi. Eski harp gemilerine ait bir güverte tavsiye / recommendation Tentenin orta kısmına ve altına katı . terkkonulan edilmiş ağaç. gemi / abandoning - ship - Olası tehlikeli durumların önlen mesi amacı ile gerek görüldüğü za Geminintersane terk/ shipyard, edilmesi. dockyard, manlarda katılımcı tüm gemilere, olası tehlikeyi zamanında ortadan- kaldırabilmeleri için gerek kılavuz Gemi yapılan fabrika, tezgah veya teslimsanayi merkezi. ordinosu / delivery order, kaptan almaları (sadece aktif katı release note lımcı gemiler için) yönünde gerekse- yapacakları manevra ile ilgili olarak TBGTH operatörü tarafından tavsi Kaptana yükün verilmesi, teslim yelerde bulunulabilir. edilmesi için verilen ordino, belge. 329 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ tıraka tıraka / euphere, euvro trafik organizasyonu hizmeti / - traffic organization service - Hamakları yatılabilir duruma getir - mek için baş ve ayak taraflarına ko TBGTH’nin verdiği hizmetler tıramola / tacking, tack ship nulan ağaç. IALA’nın GTH ile ilgili karar ve tav - siyeleri dikkate alınarak belirlenmiş Yelkenle seyirde rüzgarın bir kon olup, TBGTH, IMO’nun A.857(20) ve tradantırhandil diger / trahandilla kontraya alınması. A.827(19) no’lu kararlarına uygun- olarak bilgi, seyir yardımı ve trafik organizasyon hizmetlerini vermek İki direkli ve civadralı Ege Denizi tedir.travers / traverse, heaving to, tirim / trim tipi küçük yelkenli. - - Fırtınalı havada teknenin hırpa Geminin başı ile kıçında çektiği su lanmaması veya hasar görmemesi, lar,toka kana etmek rakamları / close arasındakiup fark. yelkenle seyirde ise rüzgarı verimli kullanmaktulani / longitudinal için yapılan zig zag seyir. tonilatoBir şeyi yerine / tonnage kadar kaldırmak.

3 Tekne boyunca, boyuna devam eden Gemilerin iç hacimlerinin ifadesinde anatutya taşıyıcı / zinc mukavemet elemanı. toplamkullanılan yedek 2.83 m boyu’e eşit / hacimtotal towing birimi. length Metal parçalarını katodik koruma yoluyla korumak için kullanılan, bir Yedek çeken römorkörün başı ile süre sonra yıpranarak eriyen bir- yedeklenenin kıçı arasındaki, ya da- metalik anot. Çoğunlukla gemilerde, iten römorkörün kıçı ile itilenin başı geminin gövdesini ve önemli parça arasındaki tam yolla çalışma sıra tornistan / turn astern larını korozyondan korumak için sındaki uzunluk. Türkkullanılır. Boğazları / Turkish Straits

Makinenin tekneyi geri istikamette İstanbul Boğazı, Çanakkale Boğazı trafik ayırım şeridi içinde sey- hareket ettirmek için verilen komut. ve Marmara Denizi’nden gemilerin / retme güçlüğü olan gemiler geçiş alanı ile bu alanı çevreleyen vessels restricted in her ability to kıyı şeridi. manoeuvre in the traffic separation scheme

Tam boyu 150 metre ve daha büyük U olan ya da su çekimi 10 metre ve uğraklı geçiş yapan gemi / daha büyük olan gemiler ile teknik- indirect passing vessel durumları bakımından bu tüzükte- - öngörülen trafik ayırım şeridi içe risinde seyretme güçlüğü olan ge Seferi, Türk Boğazları’ndan bir li miler. man, ya da iskeleye varmak ya da ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 330 DENİZCİLİK terimleri

üst patlama limiti

- uğramak üzere planlanmış gemi ile yakın yapılmış olan korkuluklar. uğraksız geçişi bozulan ya da uğrak Karaya çekilen teknelere dayaklık uskur / screw, propeller sızuğraksız geçişini geçen bozan gemi gemi. / direct olarak kullanılan ağaçlar. passing vessel usturmaça / fender, buffer - Gemi pervanesi. Seyri Türk Boğazları’nda bir liman,- iskele ya da bir yere uğramamak üze Birbirinin üzerine veya rıhtıma- re planlanmış ve bu husus gemi kap- yanaşan teknelerin bordalarinin tanı tarafından Türk Boğazları’na göçmemesi veya boyalarının bozul- girişten önce Türk makamlarına bil maması için araya koydukları ağaç,- dirilmişuğraksız olan geçişi gemi. bozulan gemi / direct passing ınterrupted vessel lastik, plastik veya halatlardan ya pılmış olan, balon, silindir biçimin usturpa / plate spunyarn deki yastık. Türk Boğazları’nda çatma, karaya oturma, başka bir deniz kazasına Eskiden gemicileri cezalandırmak uyarı / warning karışma gibi tehlike sebepleriyle ve- için yapılan, ucu cevizli örme halat. mevzuat gereğince hakkında Türk idari ya da adli mercilerince araştır TBGHT, bilgi ve tavsiye dışında, bir ma, soruşturma ya da kovuşturma - geminin tehlikeye girdiğini veya yapılmasıuğraksız gerekengeçişini gemi. bozan gemi / direct passing cancelled vessel yakın bir tehlike durumunun geliş mekte olduğunu gözlemlediğinde - üç kasaralı gemi / three island gemiyi uyarır. - vessel Uğraksız geçiş yaparken, kaptanı ta - rafından uğraksız geçişten vazgeçti ğiniUluslararası bildiren gemi. Kurtarmacılar Birliği / ISU (International Salvage Başüstü (başkasara) ,köprüüstü (or- Union) takasara) ve kıçüstü (kıçkasara) sı birbirine birleştirilmemiş ve ana gü üçgen bağı / triangular knot verteden yüksek olan gemi tipi. - - Kurtarmacılar Birliği tarafından belirlenen kriterlere haiz olan kur Çımaları olmayan halatların beden üçgen yelken / angulated sail tarma teşkilatlarının oluşturdukları lerine yapılan bağ. birlik.uskuna / schooner - - - Üst parçaları orsa, alt parçaları al Pruva direği kabasorta armalı, gran tobaşo yakasına paralel olan üçgen üst patlama limiti / UEL(upper di diregi sübye armalı iki direkli yel yelken. kenliuskundra tekne. / propeller guard, out- explosive limit) rigger -

Kıvılcım kaynağına maruz kaldığın- Çift pervaneli gemilerde pevaneden da yanmayı oluşturan bir gaz veya deniz araçlarını ve yüzer isimleri buharın havadaki maksimum kon açık tutmak için, kıçta su düzeyine santrasyonu. 331 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ varagele V tar kalkar puntellerin üzerine yatay varagele / a bout throught a pass olarak geçirilmiş demir veya ağaç rope tiriz.vardavela halatı / breast rope, -

İki nokta arasında gerilmiş olan kuv Serenlere yelkeni bağlamak için vetlice bir halat üzerinde hareket- cundalar arasında gerilen halat veya eden bir makaraya bağlı sepet veya vardavelademir tel. punteli / guard rails, iskemle donanımlı insan ve esya ta rail and stanchions şımakvarda için / keep kullanılan lear, look donanım. out - vardabandıra / signalman Küpeştelere konmuş olan ağaç veya Dikkat et, gözetle, neta geç. demir sabit veya yatıp kalkan pun - varilteller. / barrel Gemilerde işaret alıp vermede (işa retle haberleşmede) usta olan kişi, 36 galon’luk (159 litre) ağaç fıçı. işaretçi.vardabaşo / 1)be careful 2) a man walk’s around without job Mancana büyüklügündeki madeni veledibarkafıçı. / for topmast stay sail, for stay sail 1) Dikkatli olunması için yapılan - uyarı vardakorda / chaffing Fırtınalı havalarda pruva ana istral 2) İşsiz, başıboş dolaşan adam. yasıveleistralya üzerine açılan / fore flok. gaff

Gemi bünyesinde aşınmayı önlemek Ana puruva direklerinin üzerinde vardakovaiçin gerekli yerlere / boat ropekonulan ağaçlar. veveleistralya gerisinde bulunan yelkeni yarım / stay serenler. sail, fore sail - Yan mataforalara, iskelelere, gemi- bordasına yanaşacak deniz araçla Pruva direğinden sonra gelen direk rının tutunabilmeleri için gemi bor velenaüzerine yelkeniaçılan yan / stayyelkenin sail, fore sereni. and dalarında doblin olarak sarkıtılan aft rig halatlar.vardamana / man rope, hand rope, guard rope - - - Direkler arasındaki istiralyalar üze rine açılan üçgen şeklindeki yelken 1) Korunma, tutunma amacıyla do vento / guy rope, topping lift natılmış halatlar. ler. - vardavela2) Yelkenci yüksüğü./ hand rail, deck rail, guard rail 1) Bumbaları ve mataforaları bir taraftan diger tarafa dirisa edebilmek ve sabit tutabilmek için cundaların Teknelerin küpeştelerinde ve borda - dan alınan halatlar. iskelelerinde personelin korunmasi için dikilmiş bulunan sabit veya ya 2) Bumba cundasından alınan halat. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 332 DENİZCİLİK terimleri

yama veta / part of a tackle Y - yağ kirliliği / oil spill Palangayı oluşturan makaraların - (bastikaların) dilleri arasında dola şanvinç halat / winch kısımları. Gemi kaynaklı, denize dökülen pet yağ/yakıtrol ve petrol toplama türevleri. gemisi / ORV - (oil recovery vessel) Gemiye yük alıp vermede kullanılan, ambar ağızlarına yakın olarak kon muş hidrolik - elektrik veya istimle yağcıDeniz / kirliliği oiler için özel amaçlı inşa açılanvira / makineler.heave up, heave away edilen gemiler. - - - Gemi makine bölümünde makine Irgat, vinç gibi makineleri çalıştıra lostromosunun altında silicinin üs rak bir ağırlığı kaldırmak veya sar yakatünde /çalışan corner makine or edge personeli.of a sail ma yönünde çevirmek için verilen komut.viya / steady, steady as she goes Yelkenlerinyakamoz / köşeleriphosporescence ve yakaları. in the - sea, briming - Gemiyi veya tekneyi istenilen rota- - ya döndükten sonra, istenilen yöne Su içinde ışık biriktirebilen tek hüc seyredilmesi için serdümene veri relilerin toplu yansıma halinde ışıl voithlen komut. römorkör / voith schneider yalpadaması. / roll, rolling of the vessel (VSP) tug -

Teknenin sancaktan iskeleye, iske leden sancağa dalgaların bordadan Yürütücü sistemi karından sikloidal yalpa omurgası / bilge keel pervanelivoli / circular olan fishing römorkör. net alınması ile sallanması.

Teknelerin yalpalamasını azaltmak voltaDaire şeklindeki/ round turn, balık belay, ağı. turn için karina kısmına baştan kıça doğru uzanan omurga biçimindeki yalpalık / gimblas Bir halatın babaya veya biteye bir çıkıntı. volta atmak / elbow kez dolaştırmak, sarmak. - - Pusula tasını sehpaya bağlayan ve pusulanın gemi hareketlerinden et Zincirin demire ya da iki demir zin yalpametrekilenmemesini / ınclonometersağlayan çemberler. cirininvurgun biribirine / coison disease,dolaşması. diver is palsy Geminin yaptığı yalpayı ya da meyili / patch - gösterenyama alet, yalpa müşüri de denir. Deniz dibindeki dalgıcın kurallara - uymadan hızlı bir şekilde su yüzeyi - Yaralı bir bölümün geçici olarak ya ne çıkması sonucu oluşan kısmi felç. manarak su sızdırmazlığının sağ lanması. 333 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ yan yelkeni yan yelkeni / fore and aft sail - nilen tarafa basılması için kullanılan / sail Yarım serenler ve gizler üzerine açı yelkendemir veya ağaçtan yapılmış kol. yangınlan yelkenler patlama ile flok / fire ve valenalar.explosion - Direklere, serenlere, istiralyalara- yangınla mücadele / (fı-fı) fire- Gemide yangın veya patlama çıkması. açılan ve yüzeylerine çarpan rüzga- fighting rın etkisiyle teknenin seyrini sağla yan özel malzemeden yapılmış daya yernıklı mukavelesi brandalar, bezler. / berth charter Yanan bir gemiye söndürme gemileri - ileyapıştırıcı dışarıdan / müdahale epoxy edilmesi. Bir geminin yanaşma yerinde yük - Özellikle su altında meydana gelen lenmek amacıyla kiralanması için yerelyapılan deniz navlun trafiği mukavelesi. / local marine yarık ve çatlakları yapıştırmaya ya traffic rayanyara savunma özel kimyasal paleti tutkal. / collision mat

Liman idari sınırları içerisinde Su kesimi altında, bir kaza sonucu- seyir yapan feribotlar, şehir hatları- açılan delikten tekneye su girişini gemileri, deniz otobüsleri, düzenli geçici olarak durdurmak için kulla sefer yapan yolcu tekneleri, gemi yarımnılan palet. oturak / stretcher lere yağ - yakıt - su ikmali yapan tankerler, gezi tekneleri, balıkçı tekneleri, acente motorları, kamuya Kürek çekerken ayak dayanılan ağaç ait botlar, römorkörler, sivil toplum yarımpuntal. yol / half spped - örgütlerine ait tekneler, su altı ve sörvey çalışması yapan tekneler ve Gemi makinesinin yarım yolda çalış yetkilibenzerleri. otorite / competent aut- tırılması.yaslamak / to fall on to a quay or hority vessel due to wind or current

- Ulaştırmayola elverişlilik Bakanı belgesi / port Bir teknenin hareket kabiliyetini- clearance kaybederek, akıntı veya rüzgar etki si ile bir rıhtıma veya başka bir tek yedekne üzerine halatı düşmesi. / towrope Denize elverişlilik belgesine sahip olup, liman idari sınırlarını geçerek- sefer yapacak her ticaret gemisinin yedekleme / towing, hauling Yedek çekmede kullanılan halat. limandan ayrılışında liman başkan lığı tarafından; gemiadamları ile donatımı, yolcu sayısı, yükün cinsi, Hareket imkanı olmayan bir gemi - yakıtı, kumanyası, can kurtarma, veya deniz aracının başka bir gemi - yangından korunma, yangın sön tarafındanyeke / tiller çekilerek götürülmesi. - dürme ve seyir donanımları yükle me durumu, zorunlu belgelerinin Dümen başına takılıp dümenin iste geçerliği bakımından, belgelerinde ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 334 DENİZCİLİK terimleri

zabit - yükü gönderen / consignor belirtilen durumlarına uygunlukla - rının tespiti neticesinde yolculuğa Konişmentoda belirtilen ve taşıma müsaade edildiğini gösteren harca sözleşmesi ile yük ya da eşyayı gön yoma / hauling line tabi belge. derenyükümlülük özel veya / tüzelliability kişiler. - yumru baş / bulb - Genellikle kalın halatlar. Yükümlülük altına girme. Örn; sal vage liability’si olan kurum kur- Gemilerin baş kısımlarında dalga tarma esnasında örneğin deniz direncini azaltmak için yapılmış kirliliği gibi oluşacak olumsuz du yükyumru. alacaklısı hakkı / cargo’s rumlardan meydana gelen zararları creditor right belirlenen sorumluluk nispetinde - yükünkarşılanması. gönderileni / consignee

Türk Ticaret Kanunu m.1258’de sa- yılan alacakların sahiplerine, takip, Konişmentoda belirtilen ve taşıma önalım gibi imtiyazlar veren nav sözleşmesi ile yükün ya da eşyanın / haul away lun üzerinde tanınmış kanuni rehin yüryagönderildiği özel veya tüzel kişiler. yükhakkı. faktörü / load factor - - Bir palanganın tirentisini veya bir Ortalama yük miktarının, maksi halatın elle çekerken üzerine yata / cargo vessel yükmum gemisi yük miktarına oranı. rakyüzdürücülük mola vermeksizin / buoyancy çekmek. yük ordinosu / mate’s receipt Yük taşımak için inşaa edilmiş gemi. Gemininyüzme / yüzebilirlik refloating kabiliyeti. -

Gemiye yüklenmek üzere gönde Karaya oturmuş bir geminin yapılan rilen yük gemiye alındıktan sonra çalışmalar neticesinde yüzer hale geminin ikinci kaptanı tarafından yüzmegelmesi. merkezi / center of flota- imzalanarak yükleyiciye verilen yük tion alındısı.yük planı / cargo plan - Geminin yüzmekte olduğu yüklü su Gemiye yüklenen veya yüklenecek hattı alanının ağırlık merkezi. Gemi olan yüklerin yerlerini, cinslerini ve nin meyil ve trim yapma merkezi. ağırlıklarınıyükleyici / shippergösteren plan.

Konişmentoda belirtilen ve taşıma Z sözleşmesi ile yük eşya taşıtan özel veyayüksek tüzel su kişiler. / high water zabit / officer - - - Denizlerin yükselmesi alçalması so Ticaret gemilerinde kaptan ve tay nucunda suyun yüksek seviyesi, su fa dışında kalan güverte ve makine yun kabarması. personeli. 335 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ zaman çizelgesi zaman çizelgesi / time sheet

Kira sözleşmesinin koşullarına göre yükleme ve boşaltmadaki çalışma ve bekleme süreleri ile geminin varış, kalkışzaman zamanlarını mukavelesi gösteren / time charter çizelge. -

Belirli bir süre için muayyen bölge- ler arasında bir veya birden fazla sefer yapmak üzere kiracılar ile do natanlarzemin direnci arasında / ground kira sözleşmesi. reaction

Zeminin karaya oturan gemiye olan zemindirenci, oyulması mukavemeti. / scouring - - Karaya oturan gemide zemin ile te mas eden bölümün temizlenerek ge zırhminin güverte yüzebilirliğinin / armoured sağlanması. deck -

Eski zırhlı harp gemilerinde mer milerin delip geçmemesi için konan çelikzifos güverte. / skysail mast pole

Kuntra kapelesinde şapkaya kadar zincirolan direk güverte veya çubuk loçası kısım. / chain pipe -

Demir zincirinin ırgattan, güverte denzincir zincirliğe kaloma inen / to ağzı. pay cable - - Demirlenen demirin zincirinin iste nildiği kadar gemiden denize veril mesizincirlik için verilen / chain komut. locker

- Teknelerin baş tarafında baş altında demir zincirlerinin muhafaza edildi zühregi yer. / venus

Güneşten itibaren ikinci gezegen. Venüs gezegeni.

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 336 DENİZCİLİK terimleri

KISALTMALAR A (ALFA) / alphabetical flag “A” of international code of signal Uluslararası işaret san- caklarından “A” harfi “Denizde dalgıcım var ağır yolla iyice neta bulununuz” anla- mına kullanılır. AAIC / accounting authority ıdentification code ITU tarafından verilen hesap otorite tanımlama kodu AHTSV / anchor –handling tug supply vessel Demir zinciri elleçlenebilen donanımlı gemi AIS / automatic ıdentification system Otomatik tanımlama sistemi AIS AtoN / automatic ıdentification system aids to navigation Seyir yardımcıları için otomatik tanımlama sistemi Al / alternating Değişen ALRS / admiralty list of radio signals Admiralty’nin radyo sinyal listesi AOR-E / atlantic ocean region – east INMARSAT uydu kapsama bilgesi – Doğu AOR-W / atlantic ocean region – west INMARSAT uydu kapsama bilgesi – Batı ARCC / aeronautical rescue co-ordination centre Hava kurtarma koordinasyon merkezi ASGD / alarm signal generating device Radyo telefon veya telsiz aygıtlarında alarm sinyali gönderen kontrol ve alarm ünitesi ATM / asynchronous transfer mode Zaman uyumsuz transmisyon modu B (BRAVO) / alphabetical flag “B” of international code of signal Uluslararası işaret sancaklarından “B” harfi “tehlikeli yük yüklüyorum, tahliye ediyorum veya taşıyo- rum“ anlamında kullanılır. BCST / broadcast Umuma yapılan yayım. Bl / blast Seda Bu / blue Mavi C (CHARLİE) / alphabetical flag “C” of international code of signal Uluslararası işaret sancaklarından “C” harfi “önceki gurubun anlamı olumlu olarak okunmalıdır” anla- mında kullanılır. CG / coastguard Sahil güvenlik CH / channel VHF kanalı CLC / Civil Liability Convention Petrol Kirliliği Zararlarından Doğan Hukuki Sorum- luluk Sözleşmesi COG / course over ground Yere göre rota COLREG / International Regulations for Prevention Of Collisions at Sea Denizde Ça- tışmayı Önleme Tüzüğü

337 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ COMSAR / communication and search and rescue Haberleşme, arama ve kurtarma COSPAS-SARSAT / search and rescue satellite – aided tracking Arama kurtarma uydu sistemi CRS / coast radio station Sahil telsiz istasyonu CSS / coordinator surface search Su üstü arama koordinatörü D (DELTA) / alphabetical flag “D” of international code of signal Uluslararası işaret sancaklarından “D” harfi “benden açık bulununuz, manevra yapmakta güçlük çeki- yorum” anlamında kullanılır. DB / decibel Ses seviyesi birimi DEFREP / report of vessel breakdown Gemi arızaları raporu Dev / deviation Tabi sapma DF / direction finder Yön bulucu DGNSS / Differential Global Navigation Diferansiyel Küresel Seyir Uydu Sistemi DGPS / Differential Global Positioning System Diferansiyel Küresel Mevkilendirme Sistemi DHSD / duplex high speed data Duplex olarak gerçekleşen yüksek hızlı veri haber- leşmesi Dia / diaphone Diyafon Dir / direction light İstikamet feneri DOE / duplication of equipment Cihaz çiftlemesi GMDSS teki aygıt donanımı ve gemi adamı donanımı seçeneklerinden bir tanesi DSC / digital selective calling Dijital çağrı seçici DTO (VTSO) / vessel traffic operator Deniz trafik operatörü E (ECHO) / alphabetical flag “E” of international code of signal Uluslararası işaret san- caklarından “E” harfi “ rotamı sancağa değiştiriyorum” anlamına kullanılır. ETA / estimated time of arrival Tahmini varış zamanının kısa yazılışı ETD / estimated time of departure Tahmini kalkış zamanının kısa yazılışı. ETS / estimated time of sailing Tahmini kalkış (seyire başlangıç) zamanının kısa ya- zılışı. EC / eclipse Karanlık (dönem için) ECDIS / electronic chart display and ınformation system Elektronik harita görüntüle- me ve bilgi sistemi EGC / enhanced group call Genişletilmiş grup çağrısı ELT / emergency locator transmitter Acil durum mevkii belirleme vericisi ENC / electronic navigational chart Elektronik seyir haritası EPIRB / emergency position-ındicating radio beacon Acil durumlarda pozisyon belirleyen radyo vericisi

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 338 DENİZCİLİK terimleri

ERV / emergency response vessel Acil müdahale gemisi ETV / emergency towing vessel Acil çekme römorkörü Expios / explosive fog signal Patlayıcı sis işareti F / fixed Sabit F (FOXTROT) / alphabetical flag “F” of international code of signal uluslararası işaret sancaklarından “F” harfi “ hareket kabiliyetine sahip değilim benimle irtibatta bulununuz” anlamında kullanılan işaret sancağı. FATDMA / fixed access time division multiple Sabit erişimli zaman bölmeli çoklu erişim modu FAX / facsimile Faks FCST / forecast Hava tahmini FFI / fixed and flashing Sabit ve çakarlı FFI{..) / fixed and group flashing Sabit ve grup çakarlı FI-FI / fire fighting Yangın söndürme Fl / flashing Çakarlı Fl(..) / group flashing Grup çakarlı Fog Det Lt / fog detector light Sis bulucu fener G / green Yeşil G (GOLF) / alphabetical flag “G” of international code of signal Uluslararası işaret sancaklarından “G” harfi “kılavuz istiyorum” anlamına kullanılır. GMDSS / global maritime distress and safety system Küresel deniz tehlike ve güvenlik sistemi GPS / global positioning system Küresel mevki belirleme sistemi GRP / glass reinforced plastic Plastik ile kuvvetlendirilmiş cam GRT/GT / gross registered tons/gross ton Bir geminin ölçü güvertesi altı ve yaşam yerleri hacimleri toplamının metrik sistemde bulunması ve 2,83 m3 bölünmesi sonucunda çıkan hacimsel birim GTH / vessel traffic service Gemi trafik hizmetleri GTHM / Vessel Traffic Services Center Gemi Trafik Hizmetleri Merkezi H (HOTEL) / alphabetical flag “H” of international code of signal Uluslararası işaret sancaklarından “H” harfi “gemide kılavuz kaptan var” anlamına kullanılır. H24 / continuous Sürekli HF / high frequency Yüksek frekans (3- 30 mhz arası) HFFB / high focal plane buoy Yüksek düzlemli şamandıra HJ / day service only Yalnız gündüz hizmeti

339 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ HN / night service only Yalnız gece hizmeti HR / harbour Liman (HOR) / horizontal Yan yana HSD / high speed data Yüksek hızlı veri HX / no specific hours Belirli bir hizmet saati olmayan I / interrupted Kesintili IALA / International Association of Marine Aids to Navigation and Lighthouse Autho- rities Uluslararası Seyir Yardımcıları ve Fener Otoriteleri Birliği ICAO / International Civil Aviation Organization Uluslararası Sivil Havacılık Organi- zasyonu ICOMIA / International Council of Marine Industry Associations Uluslararası Deniz Endüstrileri Birlikleri Konseyi IGC CODE / International Gas Carriers Code Dökme olarak sıvılaştırılmış gazlar taşı- yan gemi yapı ve ekipmanlarının uluslararası kodu IHO / International Hydrographic Organization Uluslararası Hidrografi Organizas- yonu ILO / International Labour Organization Birleşmiş Milletler Uluslararası Çalışma Teş- kilatı IMDG / International Maritime Dangerous Goods Uluslararası Denizde Cankurtarma Birliği IMN / INMARSAT mobile number INMARSAT mobil numarası IMO / International Maritime Organization Birleşmiş Milletler Uluslararası Deniz- cilik Örgütü IMRF / International Maritime Rescue Federation Uluslarası Denizde Cankurtarma Birliği IMSO / International Mobile Satellite Organization Uluslarası Gezici Uydu Organi- zasyonu IOR / Indian ocean region Hint Okyanusu INMARSAT uydusu kapsama alanı IRREG / ırregular Düzensiz ISL / Institute of Shipping Economics and Logistics Deniz Ekonomileri ve Lojistik Ku- rumu ISM / International Safety Management Güvenli Yönetim Sistemi Kodu (IMO’nun a.741 (18) sayılı kararıyla kasım 1993 tarihinde kabul edilmiş ve mayıs 1994 tarihinde SOLAS 1974’ün 9.bölümüne eklenmiş bir kuraldır) Iso / ısophase Isofaz ISPS / International Ship and Port Facility Security Uluslararası Gemi Ve Liman Gü- venlik Sistemi ISU / International Salvage Union Uluslararası Gemi Kurtarma Birliği

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 340 DENİZCİLİK terimleri

İ (INDIA) / alphabetical flag “I” of international code of signal Uluslararası işaret san- caklarından “İ” harfi “rotamı iskeleye değiştiriyorum” anlamına kullanılmaktadır. intens / ıntensified sector Kuvvetli, şiddetli sektörü J (JULİET) / alphabetical flag “J” of international code of signal Uluslararası işaret sancaklarından “J” harfi “ yanmaktayım ve gemide tehlikeli yük var. Benden neta bulununuz” anlamına kullanılır. JRCC / Joint Rescue Co-Ordination Centre Deniz ve Hava Kurtarma Koordinasyon Merkezi K (KİLO) / alphabetical flag “K” of international code of signal Uluslararası işaret san- caklarından “K” harfi “ “sizinle haberleşmek istiyorum” anlamına kullanılır. KEGM / Directorate General of Coastal Safety Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü KEİB / Black Sea Economic Cooperation Organization Türkiye, Rusya Federasyonu, Romanya, Bulgaristan, Ukrayna, Azerbaycan, Moldova, Gürcistan, Ermenistan, Yu- nanistan, Arnavutluk ve Sırbistan’dan oluşan Karadeniz Ekonomik İşbirliği Asamblesi L(LİMA) / alphabetical flag “L” of international code of signal Uluslararası işaret san- caklarından “L” harfi “geminizi derhal durdurunuz” anlamında kullanılır. LANBY / large automatic navigational buoy Büyük, otomatik seyir şamandırası LAT / latitude Enlemi LdgLts / leading lights Rehber fenerleri LDT / light displacement ton Geminin boş ağırlığı LES / land earth station Kara yer istasyonu LF / low frequency Alçak frekans ( 30-300 khz arası) LFI / long flash Uzun ışık LNG / liquefied natural gas Sıvılaştırılmış doğal gaz LOCATING / the finding of ships, aircraft, units or persons ın distress Tehlikedeki gemileri, uçakları, ünite ve insanları bulmak LOF/TOF / Lloyd Open from/Turkish Open Form Açık Deniz Mukavelesi (İngiliz) Long / longitude Boylamı LPG / liquefied petroleum gas Sıvılaştırılmış petrol gazı LRIT / long range identification and tracking Uzun mesafe kimliklendirme (tanımla- ma) sistemi Lt / light Fener / ışık LT / local time Yerel saat Lt Ho / light house Deniz feneri Lt V / light vessel Fener gemisi Lt f / light float Yüzen şamandıra

341 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ LUT / local user terminal Yerel kullanıcı terminal( cospas/sarsat uydularında gelen alarm bilgilerini alan yer istasyonu) LWT / lightweight ton Donatılmış kuru tekne ağırlığı, tekne ağırlığı + makine ve teçhizat ağırlığı M / sea miles Deniz mili m / metres Metre M (MİKE) / alphabetical flag “M” of international code of signal Uluslararası işaret sancaklarından “M” harfi “gemim durdu ve yol yapamıyorum” anlamında kullanılır. MARPOL / International Convention for the Prevention of Pollution from Ships De- nizlerin Gemiler Tarafından Kirletilmesinin Önlenmesine Ait Uluslararası Sözleşme MARRAP / Marmara Report Marmara Raporu MAS / maritime assistance service Deniz yardım servisi (can kayıpları hariç) MB/D / million barrels per day Günlük milyon varil MCA / Marine Coast Guard Agency Deniz ve Sahil Güvenlik Ajansı MCC / mission control centre Görev kontrol merkezi MCS / master control station Ana kontrol merkez MEPC / Marine Environment Protection Committee Deniz Çevre Koruma Komitesi METAREA / meteorological area Meteorolojik bölge MGS / national ship register Milli gemi sicili MID / maritime identification digits Deniz kimlik numarası Min / minutes Dakika MMSI / maritime mobile service ıdentity Denizcilik mobil hizmet kimliği Mo / morse code light or fog signal Mors kodlu fener veya sis işareti MOU / memorandum of understanding Memorandum MRCC / Maritime Rescue Coordination Centre Deniz Kurtarma Koordinasyon Mer- kezi MRSC / maritime rescue sub-centre Deniz kurtarma alt merkezi MSI / maritime safety ınformation Deniz emniyet bilgileri MV / mercury vapour discharge lamp greenish white ın colour Yeşilimtırak-beyaz renkte cıva buharlı lamba N (NOVEMBER) / alphabetical flag “N” of international code of signal Uluslararası işa- ret sancaklarından “N” harfi “olumsuz ya da evvelki grubun anlamı olumsuz olarak okunmalıdır” anlamında kullanılır NAVAREA / navigational area Seyir alanları NAVTEX / navigational telex Seyir ve meteorolojik bilgileri yayınlayan teleks otomatik sistem

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 342 DENİZCİLİK terimleri

NBDP / narrow band direct printing Dar bant doğrudan yazmalı teleks sistemi O (OSCAR) / alphabetical flag “O” of international code of signal Uluslararası işaret sancaklarından “O” harfi “denize adam düştü” anlamına kullanılır Oc / occulting Hüsuflu Oc(..) / group occulting Gruphüsuflu Occas / occasional Ara sıra OECD / Organisation for Economic Co-Operation and Development İktisadî İşbirliği ve Kalkınma Teşkilâtı: ABD, Avustralya, Avusturya, Belçika, Çek Cumhuriyeti, Da- nimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Hollanda, İrlanda, İtalya, İngiltere, İspanya, İsveç, İsviçre, İzlanda, Japonya, Kanada, Kore Cumhuriyeti, Lüksemburg, Macaristan, Meksika, Norveç, Polonya, Portekiz, Türkiye, Yeni Zelanda, Yunanistan (29 ülke) OPEC / Organization of the Petroleum Exporting Countries Petrol İhraç Eden Ülkeler Birliği : Cezayir, Libya, Nijerya, Endonezya, İran, Irak, Kuveyt, Katar, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Venezuela (11 ülke) OPRC / International Convention on Oil Pollution Preparedness, Response and Coo- peration Petrol Kirliliğine Karşı Hazırlıklı Olma, Müdahale ve İşbirliğine Dair Ulusla- rarası Sözleşme ORV / oil recovery vessel Yağ/yakıt toplama gemisi OSC / on scene co-ordinator Olay yeri koordinatörü ÖTV / special consumption tax Özel tüketim vergisi (P) / provisional, preliminary İlk kez P (PAPA) / alphabetical flag “P” of international code of signal Uluslararası işaret san- caklarından “P” harfi “gemi denize çıkmak üzeredir. Bütün şahıslar gemide bulun- sun” balıkçı gemileri tarafından “ ağlarım bir engele takıldı” anlamında kullanılır P&I Klübü / Protection and Indemnity Club Koruma ve Tazminat Kulübü PA / position approximate Yaklaşık mevkii PEL / part entry light Liman giriş feneri PLB / personal locator beacon Kişisel yer belirleme vericisi PMO / port meteorological office Liman meteoroloji ofisi POR / Pacific ocean region Pasifik Okyanus Bölgesi PV / pilot vessel Pilot gemisi Q / quickflashing Seriçakarlı Q (QUEBEC) / alphabetical flag “Q” of international code of signal Uluslararası işaret sancaklarından “Q” harfi “geminin sağlık durumu iyidir, serbest pratika istiyorum” anlamında kullanılır R / red Kırmızı Ra / coast radar station Sahil radyo istasyonu

343 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ RACON / radar responder beacon Radar dalgalarını yansıtıcısının kısa yazılışı Radio / coast radio station Sahil radyo istasyonu Ramark / radar beacon (continuous) Radar bikın (devamlı) Rarefl / radar reflector Radar reflektörlü RATDMA / random access time division multiple access Rastgele erişimli zaman bölmeli RC / circular radio beacon Dairevi radyo bikın RCC / rescue co-ordination centre Kurtarma koordinasyon merkezi RD / directional radio beacon İstikamet radyo bikını RG / radio direction finding station Radyo istikamet bulma istasyonu ROC / restricted operator certificate GMDSS tehditli operatör sertifikası ROPAX / roro passenger Tekerlekli araç ve yolcu gemisi RT / radio telephone Radyo telefon RW / rotating load radio beacon Döner halkalı radyo bikın Sec / seconds Saniye S (SİERRA) / alphabetical flag “S” of international code of signal Uluslararası işaret sancaklarından “S” harfi “makinelerim geri çalışıyor”anlamına kullanılır SART / search and rescue transponder Arama kurtarma yer belirleyicisi SBM / single buoy mooring Tek bağlanma şamandırası SCOPIC / special compensation p&ı clause Özel tazminat koruma ve tazminat ku- lübü şartı SDR / special drawing rights Özel çekme hakkı, IMF’nin kullandığı para birimidir SHOD / office of navigation, hydrography and oceanography Seyir Hidrografi Ve Oşi- nografi Dairesi Başkanlığı Si / silence Sükût Sig Stn / signal station İşaret istasyonu SMCP / standard marine communication phrases Standart denizcilik haberleşme ka- lıpları SOG / speed over ground Yere göre hız SOLAS / International Convention for the Safety of Life at Sea 1972 Uluslararası De- nizde Can Emniyeti Sözleşmesi SOS / save our souls İmdat SP / sailing plan Seyir planı SPM / single point mooring Tek bağlama yeri STCW / standards of training certification and watchkeeping for seafarers Gemi adam- larının eğitim, belgelendirme ve vardiya tutma standartları

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 344 DENİZCİLİK terimleri

SURVIVAL CRAFT / a craft capable of sustaining the lives of persons ın distress from the time of abandoning the ship Tehlikedeki gemiyi terk eden personelin hayatlarını idame ettirebilecek kabiliyeti olan araç SV / sodium vapour discharge lamp, orange ın colour Sodyum buharlı lamba portakal renkli T / temporary Geçici olarak T (TANGO) / alphabetical flag “T” of international code of signal Uluslararası işaret sancaklarından “T” harfi “benden açık bulununuz, çift trol çekmekteyim” anlamına kullanılır TEU / twenty-four equivalent unit 24’lük konteyner TB (TS) / Turkish Straits Türk Boğazları TBDTDT (TSMTR ) / Turkish Straits Maritime Traffic Regulation Türk Boğazları Deniz Trafik Düzen Tüzüğü TBGTH (TSVTS) / Turkish Straits Vessel Traffic services Türk Boğazları Gemi Trafik Hizmetleri TD / for signal temporarily discontinued Sis işareti geçici olarak devam etmiyor TE / light temporarily extinguished Fener geçici olarak söndü Temp inop / temporarily ınoperative Geçici olarak çalışmayan TSS / TAD / traffic separation scheme Trafik ayrım düzeni TTK / Turkish Code of Commerce Türk Ticaret Kanunu TUGS / Turkish International Ship Register Türk Uluslararası Gemi Sicili TÜBRAP / Reporting System ın Turkish Straits Türk Boğazları Raporlama Sistemi TÜRKTERMAP / Turkish Shipyard Master Plan Türkiye Tersaneler Master Planı U (UNİFORM) / alphabetical flag “U” of international code of signal Uluslararası işa- ret sancaklarından “U” harfi “tehlikeye gidiyorsunuz” anlamına kullanılır UEL / upper explosive limit Üst patlama limiti UFN / until further notice Bir sonraki duyuruya kadar ULCC / ultra-large crude carrier Ultra büyük ham petrol gemileri olup 300.000 DWT üzeri kapasiteye sahip tankerlerdir UMA / Undersecretariat of Maritime Affairs Denizcilik Müsteşarlığı Unintens / unintensified sector Şiddeti azaltılmış sektör UQ / ultra quick flashing Çok çok seri çakarlı UTC / universal time coordinated Evrensel kabul edilmiş zaman (eskiden GMT olarak ifade edilirdi) UV / light-vessel Fener dubası V (VİCTOR) / alphabetical flag “V” of international code of signal Uluslararası işaret sancaklarından “V” harfi “yardım isterim” anlamına kullanılır

345 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ (Var) / variation Doğal sapma (Vert) / vertical Üst üste Vi / violet Menekşe (renk) Vis / visible Görünüş (sektör açısı) VLCC / very large crude carrier Çok büyük ham petrol taşıma gemileri olup 150.000- 299.999 DWT arası kapasiteye sahip tankerlerdir VQ / very quick flashing Çok seri çakarlı VHF / Very High Frequency Portatif telsiz telefon (radyo telefon) olan çok yüksek frekanslı telsiz cihazının kısa yazılışı. VTS / vessel traffic service Gemi trafik hizmetleri W / white Beyaz W (WHİSKEY) / alphabetical flag “W” of international code of signal Uluslararası işaret sancaklarından “W” harfi “tıbbi yardım isterim” anlamına kullanılır WGS / World Geodetic System Dünya Jeodetik Sistemi Whis / whistle Islık WMO / World Meteorological Organization Dünya Meteoroloji Örgütü WX / weather Hava raporu X-(X- RAY) / alphabetical flag “X” of international code of signal Uluslararası işaret sancaklarından “X” harfi “girişiminizi durdurunuz ve işaretimi bekleyiniz” anlamına kullanılır. Y / yellow, amber or orange Sarı, kehribar veya portakal rengi Y (YANKEE) / alphabetical flag “Y” of international code of signal Uluslararası işaret sancaklarından “Y” harfi “demirimi tarıyorum” anlamına kullanılır Z (ZULU) / alphabetical flag “Z” of international code of signal Uluslararası işaret sancaklarından “Z” harfi “romorkör istiyorum” anlamına kullanılır

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 346

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ HABERLEŞME terimleri abone A - tüm posta kutularına bırakılan gön abone / subscriber deri.ağ geçidi / gateway

Bir hizmetten sürekli yararlanmak Veri iletişim ağları arasında veri için hizmeti veren tarafla sözleşme akışını ve anahtarlamasını sağlayan açık bilgisayar ağı / open compu- yapan kimse. birim.ağ mimarisi / network architecture ter network - - - Bir bilgisayar ağının protokollor, iş İsteyen herhangi bir bilgisayar kul- levler ve hizmetler gibi işletme ilke lanıcısının bağlanabileceği ve diğer- leriağ, şebekeve mantıksal / network yapısı. kişilerle bilgisayar üzerinden ileti şim kurabileceği, herkese açık elek tronikaçıktan iletişim transit ortamı. / in open transit Bilgisayarların birbirleriyle iletişim kurabildikleriağa erişim noktası ağ. / network - access point Üçüncü bir ülke varışlı gönderilerin kapalı posta düzenleyen ülkeler ara açmacılığı ile masası sevk edilmesi. / opening table Abonenin internete bağlanabildiği - noktaaktarıcı / transponder - Gelen servislerinde postaların açıl - adlidığı masa.tebligat / legal notification Yerden gelen sinyalin frekansını de ğiştiren ve gücünü artıran uydu üze alanrindeki adı cihaz. / domain name Yasalarla posta idaresine verilmiş - olan adli tebligat ve vergi tebligatı adresişlemi. değiştirme / change of Bir internet sitesini tanımlayan ad address alıcınınres. kendisine teslim / ad- - dressee only, deliver - Göndericinin adres konusundaki de adresğişiklik normu talebi. / addressing standart Gönderici tarafından bir gönderi - nin sadece alıcının kendisine teslim edilmesialıcısından için ücretkonulan ve ibare. vergi alın- Mevzuatla belirlenmiş adres stan mayacak gönderi / item for deli- adressizdartları. basılmış kağıt / unad- very free of charges and fees dressed printed paper -

- Tüm ücret ve vergileri kabul esna Tüm adreslere veya belirli meslek sında gönderici tarafından ödenen gruplarına dağıtılmak üzere posta alındıgönderi. / receipt adressizya verilen gönderibasılmış kağıt./ unaddressed item Bir gönderinin kabul ücretinin alındığına dair göndericiye verilen Herhangi bir adres belirtilmeksizin belge. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 350 HABERLEŞME terimleri

aracı ülke alıp verme merkezi / office of - exchange - 2- Uydudan gelen mikrodalga sinyal leri üzerinde toplayıp feed sistemine Gelen-giden yurt dışı postaların alı odaklayan pasif cihaz. nıpalma verildiği haberi merkez. / advice of receipt

- Göndericiye, gönderisinin alıcıya teslim edildiğini bildirilmesi hiz altmeti. çevirici / down converter

Alçak frekansa dönüştüren frekans değiştirici.amatör bantlar / amateur bands

Amatörlerin çalışma yapabildikleri anten kontrol ünitesi / antenna frekansanalog veriaralıkları. kanalı / analog data control unit channel - Haberleşme için kullanılan anteni Veri işaretleri için bir ses bandında istenilen yere yönlendirmek için ki kanal, girişte kipleyici ile çıkışta antiyekullanılan / postal ekipman. stationery anmakip çözücüden pulu / commemorative oluşan yol. issue

Posta idareleri tarafından satışa Bir kişi veya olayın anısına basılan sunulmuş ücretleri daha önceden pul. basılmış olan zarf, kart veya benzeri ürün.arabağlantı / interconnection

- İki ayrı telekomünikasyon şebekesi arasındaki telekomünikasyon trafi- ğinin gerçekleştirilmesini teminen iki şebekenin birbirine irtibatlandı rılması.aracı merkez / transit centre -

Bir göndermenin aktarmasını ger çekleştirenaracı merkez aracı / transitmerkez. centre anten / antenna -

Bir göndermenin aktarmasını ger 1- Elektrik sinyallerini (voltaj ve- çekleştirenaracı ülke aracı/ ıntermadiate merkez. country akım) elektromanyetik dalgalara ya - da elektromanyetik dalgaları elek trik sinyallerine dönüştürmek için Üçüncü ülke varışlı bir postaya ara kullanılan araç. cılık eden ülke.

351 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ arayan abonenin numarasının görünmesi arayan abonenin numarasının görünmesi / caller identification B bakış açısı / look angle - Kişi bir arama yaptığı zaman belli / band mekânlardaki telefon hatları üzerin bantÇanak antenin uyduya baktığı açı. arayüzden gönderilen / interface bir kod. - - Spektrumda belli bir frekans aralı bant genişliği / bandwidth İki sistem ya da alt sistemler arasın- ğını içine alan bölge. da öngörülen ilişki ya da iletişimi - sağlama amacıyla tasarlanmış her Frekans spektrumunda tanımlan ardiyehangi bir ücreti uyarlayıcı / storage birim. charge / printed paper/ mışbasılmış frekans kağıt aralığı. matter - - Normal süresi içinde alınmayan gönderilerde her ilave gün için alı asenkron veri iletimi / asynchro- İndirilmiş ücretle kabul edilen ga nan ek ücret. zete, periyodik yayınlar gibi gönderi nous data transfer / simple segment basitkategorisi. bölüm - -

Paket anahtarlama temeline göre ça Hiçbir sınıflandırmaya ihtiyacı ol asimetrik sayısal abone hattı / / lışan bir veri protokolü. mayanbasit nesne bölüm. erişim protokolü asymmetric digital subscriber line simple object access protocol - - - Bakır telefon hatları üzerinden ge Ağ tabanlı objelerin bilgilerinin ko nişbant erişim sağlayan bir trans lay edinilmesini sağlayan yazılım basit veri elemanı / simple data ateşlememisyon teknolojisi. verimliliği / thrust mimarisi. efficiency element - / base station bazTek biristasyonu değer taşıyan veri elemanı. Ateşlemenin ne kadar verimli oldu - ğunuayak gösterenizi / footprint değer. Hücre içinde cep telefonlarıyla rad- Bir uyduya ait verici antenin yeterli yo sinyalleri aracılığıyla iletişim ayırıcı,güçte yayın dağıtıcı yaptığı / yeryüzüsplitter alanı. kurulmasını sağlayan bir mobil ile tişim ağının her hücresindeki sabit - alıcı-verici aygıtı. Bir işareti iki veya daha fazla yola ayırmak veya dağıtmak için kullanı ayırımlan alet veya(işleme) sistem. merkezi / sorting center -

Ayırım işlemlerini yapan özel mer kez.

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 352 HABERLEŞME terimleri

cep telefonu besleyici / feeder bilişim / informatics -

Uydu anteninde bulunan sinyalin gi İnsanoğlunun teknik, ekonomik ve rişbilgi ve aktarımıçıkışında kullanılan / information cihaz. trans- toplumsal alanlardaki iletişiminde- fer kullandığı ve bilimin dayanağı olan - bilginin, özellikle elektronik makineler aracılığıyla, düzenli ve ussal Bir veri kaynağından bir veri alıcısı biçimde işlenmesi bilimi. Bilgi olgu bilgina yapılan güvenliği veri iletiminin / information sonucu. security sunu, bilgi saklama, erişim dizgeleri, bilginin işlenmesi, aktarılması ve- kullanılması yöntemlerini, toplum - ve insanlık yararı gözeterek incele Bilginin yetki dışı bir başka kişiye- / aban- yenbir kolininuygulamalı terk bilim edilmesi dalı. aktarılması, değiştirilmesi, örselen donment of a parcel mesi ya da açığa vurulması tehlike - bilgilerine işlem karşı korunması.merkezi / data processing center Alıcısına teslim edilemeyen bir koli / birnin posta idaresine pulunun terk sürşarjı edilmesi. postage stamp overprint Bilgi işleme hizmetleri için gerekli - tüm bilgisayar donanım ve yazılım olanakları yanında, yönetici, sistem Ücret değişikliği durumunda bu de - birleştirici / combiner çözümleyiciler, programlayıcılar, ğişikliğin pul üzerine basılması. - işletmenler gibi bilişim insan gücün den oluşan ve bilgi işleme hizmeti İki veya daha fazla işareti birleştir bilgi teknolojisi / information / sunmayı amaçlayan örgüt. bozulabilirmek için kullanılan ve bulaşıcı alet veya madde sistem. technology infectious substance

- Özellikle büyük bir kuruluş ya da Posta yoluyla taşınması şarta tabii / cloud computing şirket içinde, bilgi yönetimi ve işle bozulabilirbulut bilişim bulaşıcı madde. menin tüm yönleriyle ilgilenen geniş birbilgisayar alan. / computer - - Temel olarak bir uygulamanın, web - üzerinden, kendi sisteminizde her Çok sayıda aritmetiksel veya man hangi bir kurulum gerektirmeden tıksal işlemlerden oluşan bir işi ön çalışabilmesi. ceden verilmiş bir programa göre yapıp sonuçlandıran elektronik araç. C cep telefonu / mobile phone -

Kişinin yanında taşıyabildiği kablo suz telefon, mobil telefon

353 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ cevap kuponu cevap kuponu / international reply çağrı yönlendirme / call forward- coupon ing

- - UPU tarafından tedavüle çıkarılan Kullanıcının bir telefonu alternatif ve bir posta pulu karşılığında değiş bir yerde çalmak üzere programla cihet / postsman’s round tirilen özel kupon. masına izin veren bir özellik; çağrı yönlendirme her zaman ya da belli Her dağıtıcının her gün dolaştığı bir telefonun meşgul olduğu ya da- coğrafiparkur, görev veri /yeri. geospatial data cevap vermediği durumlarda olduğu gibi sadece önceden belirlenen za - manlardaçapraz modulasyon geçerli olabilir. / cross mo- Nesnelerin coğrafi konumlarını ve dulation aralarındaki ilişkileri belirleyen ve riler. Aynı ortamda iletilen iki işaretin birbirini modüle ederek istenmeyen yeni karışma işaretlerinin meydana gelmesi.çevre donanımı / peripheral equip- Ç ment çağrı bekletme / call waiting - Bir bilgi işlem dizgesinde, dizgenin dışarıyla iletişimini sağlayan ya da Kişinin bir telefon görüşmesi yaptı- ğı sırada gelen ikinci bir aramanın dizgeye ek olanaklar kazandıran, olması durumunda alınan uyarı sin ana işlem biriminden ayrı, herhangi çıkış verileri / output data çağrıyali. merkezi / call center bir donanım. -

Müşterilerden gelen çağrılarla bir Bilgisayar tarafından işlenmiş olup likte diğer çağrıların da bilgisayar bir bellek ortamına kaydedilmeye otomasyonu yardımıyla yönetildiği hazırçoklu olan ortam veriler. / multimedia merkez.

Birden fazla ortam öğesini (metin, grafikler, animasyon, ses, müzik, çokluvideo gibi) ortam bir mesajarada kullanma hizmeti /şekli. multimedia messaging service -

Kullanıcıların resim, sesli ve görün tülü videolar gibi çeşitli multi medya- içeriği barındıran mesajları, gerçek- zamansız bir iletimle gönderip al malarını sağlayan, gelişmiş kablo suz terminaller için belirlenmiş bir standart. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 354 HABERLEŞME terimleri

direkt bellek erişimi çözünürlük / resolution - tazminata esas olacak kadar değer demodülasyon / demodulation Bir ölçme sistemi tarafından algıla konulan koli. nabilcek en küçük sinyal artışı. Bir taşıyıcı üzerine bindirilen bilgi sinyalinindenetim bölütü geri alınma / control işlemi. data segment -

D Elektronik belge işlemede, bir gön dağıtılmış veriler / distributed derimin başını ya da sonunu, ya da data bir belgenin sınırlarını bildiren veri denetlenebilirkesimi. veriler / auditable data Birden fazla bilgisayara bölük bölük- dağıtılmış olmasına rağmen tek bir bilgisayarda bulunuyormuş gibi eri Anlaşılır ve izlenebilir bir şekilde dağıtımlışilebilen ve veri işlenebilen işleme veriler. / distributed düzenlenmiş ve bağımsız denetçiler data processing tarafından denetiminin yapılması kolaylaştırılmışdevre anahtarlamalı veriler. veri akta- - rımı / circuit switch data Bilgisayarların boş kapasitelerinden - en iyi şekilde yararlanmak amacıy 9600 bit/sn hızında devre anahtar la ya da çok büyük hesaplama gücü- dışmerkezlilik / eccentricity gerektiğinde, bir veri iletişim ağı lamalı veri iletimi. üzerinde paylaşımlı olarak bilgisa yarların tek bir problem üzerinde Eliptik bir yörünge için yörüngenin dairesel polarizasyon / circular çalıştırılmaları. şeklinidijital belirleyen / digital sabit. polarizasyon - - - Verileri bir ekran üzerinde elektro Yayılma esnasında doğrultusu düz nikdirekt olarak çanta gösteren. / direct bag gün bir şekilde dönen elektromag - netikdalga dalganın kılavuzu polarizasyonu. / waveguide Direkt posta düzenlenecek bir ülke direktye düzenlenen posta /çanta. direct dispatch İçinden sinyallerin geçtiği içi boş kablo/boru.dar bant / narrow band - Çıkış ülkesi tarafından herhangi bir ülkenin aracılığı olmadan varış ül Bir ses seviyesi hattından daha az direktkesine sevk bellek edilen erişimi posta. / direct veya eşit veri transfer hızı sağlayan access memory birdeğer kanal. konulmuş koli / insured parcel - Belleğe veri aktarımını ve bellekten veri okumayı; merkezi işlem birimi Kayıp, hasar ve çalınma durumunda ni veri transferi işleminde devre dışı 355 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ doğrudan arama - - bırakarak, sistemin çalışmasını hız Tamamıyla IP tabanlı, kablolu veya landıran ve işlemci yükünü azaltan kablosuz bilgisayar, tüketici elek- birdoğrudan yöntem. arama / direct call troniği, iletişim teknolojileri ve iç ve - dış ortamlarda sırası ile servis kali tesi ve yüksek güvenliğiyle herhangi Operatör yardımı kullanmadan ya bir zamanda herhangi bir yerde her doğrudanpılan doğrudan erişim arama. / direct access - türlü ağ hizmetini tek bir noktada birleştirerek makul fiyat ve tek fatu- 1- Veri saklama ortamında erişilmek- ralandırmayla gerçekleştirecek, 100- istenen tutanağın, bir önce erişilen- Mbit/s ve 1 Gbit/s veri iletim kapasi tutanağın bulunduğu yerden bağım- tesini sağlayabilen sistemlerin siste sız olarak, belirli sınırlar içinde de mi ve ağların ağı olmayı hedefleyen ğişmez bir sürede, doğrudan okun birdörtlü hizmet. çeşitlilik / quadruple di- ması ya da yazılmasını sağlayan versity - donanım olanağı ve veri düzenleme- yöntemi. Bir sistemde dört tane anten kulla 2- Bir posta idaresinin kendi gön - nılıp alış seviyesinin yükseltilmesi. derilerini bir başka posta idaresine yurt içi posta gönderisi gibi gönder mesi.doğrudan ölçülen veri / absolute data - - E Bilgisayar grafiğinde, ekran uzayın- da ya da belleğindeki gerçek koor eko bastırıcı / Echo Canceller dinatları belirleyen bilgisayar prog - doğrulamakram değerleri. / verify - Uydu üzerinden yapılan telefon ha - berleşmesinde kullanılan devreler Bir verinin girilmesi sırasında doğru dekielektromanyetik yankının engellenmesi. uyumluluk / olarak tamamlanıp tamamlanmadı electromagnetic compatibility ğınındoküman kontrol / document edilmesi. - - Elektrik ve elektronik aygıtların- Bir verinin üzerine kayıt edildiği, in yaydıkları ışınımların belirli girişim san ya da makine tarafından okuna dolaşım / roaming ve yayılım limitleri altında kalması bilen, (değişmez) veri taşıyıcı. nı ve aynı ortamı paylaşan elektrikli - - veya elektronik aletlerin birbirlerini Bir ağın abonelerinin, başka bir ope olumsuzca etkilemeden çalışmaları - elektronik bilgi işlem / electronic ratörün kapsama alanında, kendi nı sağlayan teknikler. - data processing cep telefonları ve numaralarını kul lanmalarına izin veren bir mobil ile - tişimdördüncü özelliği. nesil / fourth generation Önemli bir kesimi elektronik aygıt larca yürütülen bilgi işlem. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 356 HABERLEŞME terimleri

eş doğrultulu elektronik imza / electronic sig- erişim kanalı / access channel nature -

Aboneyi en yakın anahtara ya da yo Sadece imza sahibinin tasarrufunda- ğunlaştırıcıya bağlayan ağ elemanı.- bulunan, özel bir araçla oluşturulan, Genellikle kapalı devre şeklini alan nitelikli elektronik sertifikaya da bir çift bakır telden oluşan ve ayrı yanarak imza sahibinin kimliğinin- ca fiber optik kabloları, mikrodalga tespitini ve imzalanmış elektronik- bağlantıları ya da diğer teknolojileri veride sonradan herhangi bir deği kullanabilenerişim kodu bir / access erişim coding kanalı. şiklik yapılıp yapılmadığının tespiti - nielektronik sağlayan imza. kimlik belgesi / digital certificate Bir bilgi işleme dizgesine ya da aygı - tınaerişim erişimi protokolü sağlayan / accesskod. protocol - Onay kurumunun hazırladığı ve sa yısal olarak imzaladığı, hangi açık Ortaklaşa kullanılan bir ortama eri erişim trafiği / access traffic anahtarın hangi kişiye ait olduğunu şimi düzenleyen kurallar topluluğu. - gösterenelektronik belge. posta / electronic mail - Abonelerin omurga şebekeye eri Bilgisayarlar veya bir ağ içindeki şimlerini sağlayan ve erişim ağı de belli gönderim merkezleri arasında eşnilen yerleştirme ağ üzerindeki / co-location trafik. elektronik bilgi veri iletişimi. değişimi / elec- - tronic data interchanging Birden fazla uydunun aynı yörünge - deeş işletilmesi.zamanlı bilgisayar / simult- Standart bir formda yazılmış olan- aneous computer bilgilerin bilgisayarlar arasında ak tarımı ve otomatik olarak yorumla - nıpen yüksekişlenebilmesi. veri hızı / maximum Hesaplamanın gerektirdiği yolda data rate birbirlerine bağlanan birimleri kap - sayan, böylece tüm hesaplamanın eş zamanlı olarak yürütülebildiği bir Bir sayısal veri iletim ortamının ta eşbilgisayar. zamansız iletim kipi / asynchro- enterfereşıyabileceği / eninterference büyük veri hızı. nous transfer mode - erişimFrekans / karışıklığına access sebep olma. Veri, metin, ses, video ve multi med- - ya sinyallerinin ağ erişim noktaları Bir veri saklama ortamında, veri arasında 155 MBPS’ye varan hızlar okuma ya da yazma işlemini gerçek da eşzamanlı olarak iletilmesine izin leştirmek üzere, adresi verilen yeri veren yüksek hızlı dijital iletişim eş doğrultulu / colinearity fizikselerişim olarakağı / access bulma. network çoklama ve yönlendirme teknolojisi. - - Aboneler ile omurga ağ arasında yer Aynı doğrultuya gelen (cisim, uzay alan ve abonelerin amurga ağa erişi aracı, gök cismi vb.) anlamında kul mini sağlayan ara ağ. lanılan terim. 357 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ eş konumlu eş konumlu / colocated

ışığın iletilmesi prensibiyle çalışan filateli / philately Aynı boylamda çalışan uydular için sistem. kullanılanethernet /terim. ethernet - fiziksel erişim / physical access - Posta pulu koleksiyonculuğu. Birkaç bilgisayarın genellikle eş ek senli bir kablo üzerinden veri trans Bilgisayar güvenliğinde, korunmuş etkinferine izinuydu veren / active yerel satellite bölge ağı. fonetikbilgi merkezine alfabe giriş./ phonetic alphabet

Yörüngede haberleşmesine devam Ses ile yapılan haberleşme sırasında eden uydu. yanlış anlamaları önlemek için her harfinfrekans bir / kelime frequency ile okunması. - F 1- Periyodik bir işaretin bir saniye deki tekrarlanma sayısı. Birimi hz- fiber optik kablo / fiber optic (hertz). cable - 2- Elektromanyetik dalgaların sani yede yaptığı salınım sayısı, kendile rinifrekans tekrarlama bantları sıklığı. / frequency band Merkezinde ışığı iletmeye yarayan ince cam bir tabaka, onun hemen - dışında optik malzemeden üretilmiş Frekans ekseninin, alçak frekans,- ve merkezden yansıyan ışığı tekrar orta frekans, çok yüksek frekans, sü merkeze geri gönderen cam bir örtü,- per yüksek frekans ve en yüksek fre en dışta da bu yapıyı darbe ve nem kansfrekans şeklinde tahsisi tanımlanan / frequency bantları. allo- gibi çevresel etkilere karşı koru cation maya yarayan bir kılıfın bulunduğu kablo. Elektromanyetik spektrumunun bantlarını uygulamalara özgü kılma.

G genel paket radyo servisi / general packet radio service fiber optik sistem / fiber optic system Tanımlanan ilk mobil veri aktarım standardı.geniş alan ağı / wide area network

Saç teli kalınlığında ve çok hassas Birbirinden farklı coğrafi yerlerde üretilmiş saf cam bir ip üzerinden bulunan bilgisayarların birbirleri ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 358 HABERLEŞME terimleri

haberleşme kanalı gönderileri / current and personal correspondance items ile veri alışverişini sağlamak üzere oluşturulangeniş bant /bilgisayar broad band ağı. - Göndericiye ait özel bilgiler taşıyan gönderiler.güneş kesintisi / solar outage Yüksek hızlı veri transferi teknoloji - siningerçek genel ayrıklık adı. / true anomaly - Güneş ve uydunun aynı hizaya gelerek, güneş ışınlarının yer istasyonu Yörüngesindeki bir uydu için bulun antenine aynı eğimde gelmesi nede duğu konum ile yer beri doğrultusu nigürültü ile sinyalin / noise bozulması. gerçekarasındaki zamanlı açı. / real time

İstenmeyengürültü kat elektrik sayısı sinyali./ noise figure Verinin biriktirilip sonra işlenmesi - yerine alındıkça işlenmesi özelliğine sahipgezici sistemin (seyyar) veya merkez olayın / özelliği. travell- Bir sistemde işaret eklenen gürültü ing post office nün miktarını gösteren sayı. İdeal bir kuvvetlendiricidegürültü Sıcaklığı bu / sayı noise 0 db’dır.temperature Bir araç üzerinde ayırım ve işlemini - gezicisürdüren işyeri merkez. / mobile post office Bir sistemde işarete eklenen gürül tünün miktarını göstermek üzere- Görülen lüzum üzerine geçici bir kullanılan eşdeğer sıcaklık. Gürültü giriş verileri / input data süre için açılan işyeri. sıcaklığı ne kadar az ise eklenen gü - rültü o kadar azdır. - Bir veri işleme sistemine depolan ması ya da işlenmesi amacıyla giri lengizlilik veriler. / privacy H İletişim kuran iki taraf arasındaki- haber isteme / inquiry, claim yazışmaların üçüncü kişilerden gizli tutulması veya bir kişiye ait bilgile rin kendisi dışında herkesten gizli Gönderici ya da alıcının gönderinin gölgelenmek / eclipse tutulması. haberleşmeakıbeti hakkında / communication bilgi istemesi. - - - Uydunun Dünya’nın gölgesinde kala İletişim, kişiler veya kişiler ile tek rakgönderilerin güneş ışınlarını damgalanması alamaması. / nik cihazlar arasındaki bilgi ve ha stamping/postmarking of items berhaberleşme aktarımı. kanalı / communication channel - Gönderi üzerindeki pulun iptali için güncel ve kişisel haberleşme vurulan tarih damgası. /Mesaj işaretini vericiden alıcıya gön dermek (aktarmak) için kullanılan. Fiziksel bir iletim ortam. 359 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ hakemlik hakemlik / arbitration iletim / transmission - - İki idare arasındaki bir ihtilaf halin Bir bilginin bir ya da birkaç uzak de UPU’nun hakemliğine başvurul yerdeiletişim elde / edilmesinincommunication sağlanması. hareketliması. kapsama alanı / steer - able beam - - Bir yerden, bir kişiden, bir makine- Uydu üzerindeki hare den bir başkasına, herhangi bir or ketli antenler yardımı ile elde edilen tamdan yararlanarak bilgi gönder hava mektubu / aerogramme değişken kapsama alanı. me.iletişim ucu / communication ter- - minal - Özel olarak düzenlenmiş ve havayo hızlı arama / abbreviated dialing luyla alıcısına ulaştırılan mektup. Bir veri iletişim ortamında veri gi - riş-çıkışını sağlayan donanım birimi - yailk da gün donanım zarfı / birimleri first day covertopluluğu. Bir telefon numarasını, tüm rakam- ların tuşlanarak değil de sadece bir kaç rakamının tuşlanarak hızlandı hüzme genişliği / beamwidth Bir pulun tedavüle çıktığı tarihte rılmış aranması özelliği. özel olarak damgalanmış zarf.

Anten görüş açısı.

I IP üzerinden ses iletimi / voice over IP - internet / internet - IP protokolü ile ses haberleşmesi, in - ışınternet / beamüzerinden sesli görüşme. Bilgisayar ağlarının birbirine bağ lanması sonucu ortaya çıkan, her hangi bir sınırlaması ve yöneticisi Uydu yayın alanı, uydu ışınlarının olmayan uluslararası bilgi iletişim yeryüzünde yansıdığı alan. internetağı. hizmeti sağlayıcısı / internet service provider

- Sağlayıcıları aracılığıyla internete İ ve diğer bilgisayar bazlı bilgi ağları iade / return nainternet erişim protokolsağlayan bir televizyonu şirket. / internet protocol television - Herhangi bir gerekçeyle gönderinin çıkış yerine iadesi. İnternet protokolü üzerinden tele ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 360 HABERLEŞME terimleri

kart havalesi - K vizyon yayını hizmetlerinin sağlan / ao (other items) dığıinternet sistem. protokolü / internet kaba maddeler protocol - - - Kapsamına göre gönderi sınıflama Çoklu ağlar arasında iletişim kur sındakablosuz yer alan yerel diğer alan gönderiler. ağı / wireless mak için internette kullanılan pro local area network tokol.internet telefonu / internet phone - Ofis içinde, evde veya sıcak nokta İnternet üzerinde konuşmaları ile gibi kısa bir mesafede, iki ya da daha iptal damgası / cancellation im- ten ve yansıtan düzenek. fazla bilgisayarı ya da diğer aygıtları pression birbirinekablo-tv bağlayan sistemi /kablosuz cable-tv ağ. -

Bir posta pulunun ikinci defa kul TV işaretlerinin kablo yardımı ile lanımını önlemek amacıyla basılan dağıtıldığıkabul merkezi sistem. / office of posting iptaltarih damgası.edilen çağrı / abandoned call - Bir gönderinin postaya verildiği iş- Bir çağrının bağlantı kurulmasın yeri.kamu işletmecisi / public operator dan sonra, ancak karşı tarafın yanıt vermeden önce çağıran tarafından sonaişleme erdirilmesi. (ayırım) / sorting Posta hizmetlerini fiilen sürdüren - kamukanal işletmecisi. / channel Postaların varış yerlerine göre ayırı işletim sistemi / operating system ma tabi tutulması. kapsamaVerilerin iletildiği alanı / yol.coverage map -

Bilgisayarı kontrol eden, program- Uydu yayınlarının izlenebildiği alan. ları çalıştıran, kullanıcılarla iletişim- kuran ve kurulmuş donanım ve ci hazlarılarla haberleşen taban sevi iticiyesi yazılımı./ thruster

Uydu operasyonlarında kullanılan uyduizleme üzerindeki / tracing küçük motorlar. - - Gönderici veya alıcının isteği üzeri kart havalesi / card money order ne bir gönderinin akıbetinin araştı rılması. Bir alıp verme merkezinin aracılığı olmaksızın posta yoluyla sevk edilen kart şeklindeki havale türü.

361 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ kart okuyucu kart okuyucu / card reader kimlik denetimi, yetki denetimi / authentication

Delikli kart ortamından veri okuyan bilgisayar giriş birimi. Bir bilişim sistemi kullanıcısının- kimliğinin doğruluğunun ve bilişim kaynaklarına erişim yetkisinin bu lunup bulunmadığının saptanması vekişisel sınanması bilgisayar işlemi. / personal computer

Bir mikro işlemciye dayanan ve aynı- anda tek bir kişinin kullanımı için tasarlanmış küçük bir dijital bilgi sayar.kişisel sayısal yardımcı / personal digital assistant kaset / box, tray - - Avuçiçi bilgisayar olarak da bilinen Mektup postası gönderilerinin ta bu cihazlar küçük, kompakt bir ya şınmasıkatılma için payı kullanılan / contribution kap. unit pıda, dokunmaya hassas bir ekrana sahip, klavyesiz, veri girişi için özel birklark kalem kuşağı kullanılan / clark bir belt sistem. Ülkelerin durumlarına göre UPU - kavramsalharcamalarına veri katılma modeli payı. / concep- tual data model Durağan uyduların bulunduğu, yer den yaklaşık 36000 km yükseklikte ve ekvatorun tam üstünde yer alan Veri işleme donatımı ve yazılımdan kombinehayali kuşak. ücret / combined charge bağımsızkayıtlı gönderi olarak kurulan / registered veri modeli.item - - Ek hizmetler için ödenen ücretler Kabul esnasında kayıt altına alına de dahil gönderinin toplam kabul rak kayıtlı olarak alınıp verilen gön kontrol penceresi / control win- kazanç / gain ücreti. deri. dow kılavuzSinyale katılan / beacon ilave güç. - - Bir uydunun haberleşme yaptığı ve manevralarla içinde tutulduğu en Uydunun yerden takibi için gönder lem ve boylam olarak tanımlanan kısaltılmışmiş olduğu kılavuz adres sinyal./ abbreviated kullanıcıpencere. başına ortalama gelir address / average revenue per user -

Adres elemanlarının bir kısmının Her bir kullanıcıdan elde edilen ay bulunmadığı adres. lık ortalama geliri hesaplar. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 362 HABERLEŞME terimleri

mobil numara taşınabilirliği kuruluş yasası / constitution of UPU M M çantası / M bag - UPU organlarının işleyişine ilişkin kuvvetlendirici / amplifer ana mevzuat. Aynı alıcı varışlı basılmış kağıt çan tasımektup / letter Sinyalin mevcut gücünü yükselten cihaz.küçük ofis/ev ofisi / small office/ home office Güncel ve kişisel haberleşme niteliği - taşıyan gönderi türü.

Bilgi teknolojisinde, küçük işyerleri niküçük ve ev paketofislerini / small tanımlayan packages terim. -

Mektup postası gönderisi olarak ka bul edilen ve ağırlığı 2 kg kadar olan küreselpaketler. konumlama sistemi / global positioning system -

Düzenli olarak kodlanmış bilgi yol mektup alma kutusu / letter-box layan bir uydu ağıdır ve uydularla - arasındaki mesafeyi ölçerek dünya - üzerindeki kesin yeri tespit etmeyi Göndericilerin mektuplarını gön mümkün kılabilen sistem. dermeleri için belirli yerlere konul muşmevzuatçı kutular. / regulator - - Bir işletmecinin uyması gereken ku ralları belirleyen kurum veya kuru L luş.mikrodalga erişimi için dünya link / link genelinde uyumluluk / worldwide - interoperability for microwave access - HTML diliyle yazılmış olan web say falarını birbirine bağlayan HTML 50 km’ye kadar etki alanında, sani içindekiliyas / bundle kısa kodlar. yede 75 megabit hıza ulaşabilen bir çeşitmobil kablosuz numara ağ taşınabilirliği standardı. / - mobile number portability Paket haline getirilmiş veya iple - bağlanmış aynı tür veya aynı kate gorideki gönderi topluluğu. Abonelerin servis sağlayıcılarını de- ğiştirdiklerinde kendi cep telefonu numaralarını kullanmaya devam et melerine izin veren bir hizmet. 363 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ mobil sanal ağ işletmecisi mobil sanal ağ işletmecisi / mobile virtual network operator yer alan adreslerin cihetlere göre ayırımını sağlayan sistem. Diğer bir şirketin ağını kullanarak mobil hizmetler telefon / sunan mobile şirket. phone

Cep telefonu.

optik veri işleme / optical data modülasyon / modulation processing

Bir taşıyıcı üzerine bilgi sinyalinin Verilerin optik olarak işlenmesi;- bindirilmesi işlemi. örneğin, ışık ışınlarını kullanarak- iki boyutlu işaretlerin fourier dönü şümlerinin alınması ya da süzgeç lenmesi.ortak geçit arayüzü / common gateway interface N Serverdaki programların birbirleri noktadan noktaya / poin to point ile iletişim kurmalarını ya da diğer- - programların web server ile nasıl iletişim kuracaklarını belirleyen ku Bir kullanıcı veya ağdan, telefon hat rallarotomatik seti. çağrı dağıtımı / auto- tı kullanan diğer bir ağa bağlantı. matic call distribution - - Bir veri tabanından aldığı yönerge ler doğrultusunda gelen çağrıları ta O nımlayan ve cevaplayan, sonra da bu çağrıları bir operatör veya aracıya optik lif arayüzü / fiber optic otomatikyönlendiren gişe özel / birautomated telefon sistemi. counter interface - - Tüm işlemlerin otomasyon yöntem Optik veri iletişiminde, bir veri uçbi leriyleotomatik sürdürüldüğü ses tanıma gişe. / autuomatic rim aygıtın fiziksel katmanı ile optik speech recognition optikortam okuyucuarasındaki / arayüz.optical reading - İnsan sesini otomatik olarak algıla Gönderiler üzerinde barkod olarak yıp komutlara dönüştüren sistemler. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 364 HABERLEŞME terimleri

posta çeki Ö P ödeme şartlı koli / cash-on deliv- paket anahtarlama / packet switching ery parcel -

- Adresli paketleri kullanarak bir ka- Göndericisi tarafından belirlenen nalın sadece paketin iletim süresi tutarın alıcısı tarafından bedeli öde boyunca meşgul edildiği bir veri ile nereködeme teslim yetkisi alınan / payment koli. authori- timperiyodik süreci. yayınlar / periodicals zation -

İndirilmiş ücrete tabi ve belirli za Bir havalenin ödenmesi için yetki manpolarizasyon süresinde basılan/ polarisation matbuat. ölüverilmesi. bölge / zone of silence - Bir elektromagnetik dalganın elek Bir radyo vericisinin işaretlerinin trikposta alan / post, vektörünün mail doğrultusu. yeterinceöncelikli iyi gönderi alınamadığı / priority bölge. item - postaHer türlü acentesi posta gönderisi. / postal agency En çabuk yoldan sevk ve dağıtımı ya - önceliklipılan gönderi. olmayan gönderi / non- priority item Posta merkez ve şubesinin bulunma dığı yerde PTT adına hizmet veren postaişyeri. çeki / postal cheque Düşük ücretle kabul edilen sevk ve ayırımdaözel anlaşma önceliği / special olmayan agreement gönderi. - Bir posta müşterisinin kullanımı - için düzenlenmiş özel çek. UPU Anlaşmaları dışında posta ida relerinin birbirleriyle yaptıkları an laşma.özel işletmeci / private operator -

Posta hizmetlerini yürüten özel ku özelruluş. uçak ile / by express/special delivery

Göndericinin gönderisini özel uçak olarak göndermek istediğine ilişkin etiket.özgül soğurma hızı / specific absorption rate -

Elektromanyetik enerjinin vücut do kuları tarafından soğurulma hızı.

365 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ posta furgonu posta furgonu / van/car/truck posta merkezi / post office with postal compartment - Bütün posta iş ve işlemlerini yapan Postaların sevkedildiği aynı zaman posta merkezi. pulu / postage stamp da işlemlerin yapıldığı kamyon, tren - vs.posta işletmecisi / postal operator - Posta ile gönderilen şeylere yapıştı rılan ve para karşılığında alınan pul. Posta hizmetlerini fiilen yürüten ku ruluş.posta kartı / postcard

Mektup postası kategorisinde yer alan kartpostal.

posta pulu bloku / block of postage stamp -

İkişerli pullardan oluşan birbirlerin postaden ayrılmamış tasarruf blok bankası pul. / postal posta kodu / postalcode saving bank -

Posta gönderilerinin otomatik ayırı Tasarruf bankacılığı işlemleri yapan postamında kolaylıkkutusu sağlayan/ post office kod box sistemi. posta idaresi. tekeli / postal monopoly -

Alıcıların gönderilerini posta işyer Kabul, sevk ve dağıtımı yasal olarak lerinden almaları için düzenlenmiş postaya verilmiş gönderi kabulüne ilişkinpostrestant yasal düzenleme. gönderi / poste res- kutular. tante item -

Alıcı adresi olarak posta işyeri be lirtilen ve alıcısına işyerinde teslim propagandaedilen gönderi. veya tanıtım amaç- lı film / publicity/propaganda/advertising slogan

- Ücret alma makinelerinde gönderi üzerine basılan tanıtım ve propa ganda ibareleri. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 366 HABERLEŞME terimleri

sayısal imza publipostaj (doğrudan posta) / direct mail advertising; direct mar- S keting salınımlı yörünge / inclination - orbit - - Önceden belirlenen adreslere pos ta yoluyla gönderilen tanıtım bro Uyduya kuzey-güney manevraları şürleri. sanalnın yaptırılmaması. özel ağ / virtual private network

- İletişim altyapısını paylaşan fakat- TCP-IP’nin (zaman sıkıştırmalı çok R lama - İnternet Protokolü) kullanımı radyo / radio na dayanan bir yapıyla, güvenli özel birsanal ağ olarak veri ambarı görev yapan / virtual veri dataağı. warehousing - Elektrik dalgalarının özelliğinden yararlanarak seslerin iletilmesi sis - Verilerin fiziksel olarak gerçek bir temi.radyo frekansı ile tanımlama / radio frequency identification merkezde depolanmamış olup, kul - lanıcıların gereksinimlerine göre aranıp, derlenip, bu depodan hazır Etiket taşıyan bir nesnenin hareket- geliyormuşçasına sunulduğu veri lerinin izlenebilmesine imkan veren deposu.sapma (ekseni) / yaw radyo frekansları ile çalışan tekno - lojiyeradyoaktif verilen maddeler genel ad. / radioac- tive materials Uydunun yönelimin tanımında kul sayısallanılan üç / digitaleksenden biri. - Posta yoluyla alınıp verilmesi kayıt verastgele şarta tabi erişimli radyoaktif bellek malzeme. / random 0 ve 1’den oluşan ikili sayıları tem access memory sil eden bağımsız elektronik ya da - optik titreşimler aracılığıyla bilgiyi depolama,sayısal bilgisayar işleme ve /iletme digital yöntemi. com- İşlemci tarafından okunup yazılabi puter len, üzerinde bilgilerin geçici olarak - reddetmetutulduğu bellek. / refusal - Özünde verilerin kesikli gösterimle sayısalrinin kullanıldığı imza / digital bir bilgisayar. signature Alıcının kendisine yollanan gönderi yirepostaj herhangi / remailingbir nedenle reddetmesi. Elektronik ortamdaki yazışmalara- eklenen, yazıyı gönderenin kimliğini- Düşük ücretten yararlanmak için ve gönderilen yazının iletim sırasın çıkış ülkesinden başka bir ülkede da bozulmadığını kanıtlamaya yara postaya verme. yan bölüm. 367 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ sayısal yayın sayısal yayın / dijital broadcast - re, genellikle belgeleme konusunda- Bilgilerin ikili sayılara dönüştürüle uzmanlaşmış bir kişinin, standart sekogramrek iletilmesi. / literature for the blind olarak önerilen terimleri yeğ tuta - rak ürettiği, 200-250 sözcük boyunu aşmayansoyut veri bir tipi tür /özet. abstract data type Görme engellilere özgü yazılar taşı - yanservis gönderi gönderileri kategorisi. / official correspondance items Bilgisayar programlamasında, bil- - gisayar dilinden bağımsız olarak kullanıcı tarafından içinde barındı Posta idarelerinin servisleri arasın rabileceği bilgi türüyle ve üzerinde servisda alınıp havalesi verilen gönderiler. / service money order yapılabilecek işlemleriyle belirtilen spektrum / spectrum - veri tipi. - Posta servisleri arasında alınıp veri sıkıştırma / compression Sinyalin görsel halde gösterilme iş len havale türü. sürekli veri / continuous data - lemi.

Sıkıştırma tekniği uygulanarak kulla Sürekli bir ölçüm ekseninden elde nılansıradan bant erişim genişliğini / sequential azaltma işlemi.access - edilmiş, tamsayılara ya da kesikli değerleresürekli yedekleme sınırlı olmayan / continuous veriler. data protection Düzenlenmiş bir öğeler kümesin- deki öğelerin, birincisi okunduktan- - sonra ikincisinin, sonra üçüncüsü nün ve benzer biçimde sırayla öteki Bilgisayar verilerinde her bir deği simlerin kartı okunduğu / subscriber erişim biçimi.identity mo- şiklik yapıldığında otomatik olarak dule card süzgeçyedeklemenin / filter de yapıldığı düzen.

- Kullanıcının kimliğini tanımlayan Girdi olarak verilen gereç, veri ya da modülersinyal çözücü kart. / decoder imleri, belirtilmiş ölçütlere göre ayı ran herhangi bir aygıt ya da dizge. Kodlanmışsinyal kodlayıcı sinyali /çözen encoder cihaz. Ş şebeke / network soğurmaSinyal kodlama bandı işlemi / absorption yapan cihaz. band - - Maddenin fiziksel özellikleri gereği Ülke çapında yaygınlaştırılmış ula soğurma katsayısının görece maksi şımşeffaf ve gözlüiletişim zarf örgüsü, / envelope ağ. with a soyutmum olduğu / abstract frekans bandı. transparent panel - - - Bilgi erişimde, bir belgenin konu Alıcı adresi için şeffaf bir göz bulu sunu ya da soyunu belirtmek üze nan zarf. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 368 HABERLEŞME terimleri

telekomünikasyon şifre avcılığı / phishing telefon / phone -

Mesaj göndererek yasa dışı yollarla Konuşmaları ileten ve yansıtan dü bir kişinin şifresini veya kredi kartı zenek detaylarının öğrenilmesi.

T taahhütlü gönderi / registered item - telefon santrali / phone central Kayıtlı olarak kabul edilen ve ser- visler arasında kayıtlı olarak alınıp teleiletişimTelefonların bağlı altyapısı olduğu / telecommerkez.- verilen; kayıp, hasar ve çalınma du munications infrastructure rumundatakip / tracking tazminat ödenen gönderi. -

Uydudan gelen sinyaldeki bozulma Enformasyonun elektriksel yolla yı minimize edecek şekilde takip aktarımı, dağıtımı ve iletimi amaçlı tarifeetmek. sözleşmesi / special con- örgütler, personel, karasal, radyo,- tract uydu sistemleri, radyo ve televizyon, - telefon şebekesi, küresel coğrafi ko teleiletişim linki / telecommuni- - num sistemi ve benzeri öğeler. Gönderilerin kabul fiyatlarına iliş cations link kin müşteri ile yapılan özel sözleş me.tarih damgası / date-stamp Bir abonenin yerinden başlayıp,yerel- dağıtım ağından geçip, teleiletişim Gönderilerin kabul yeri ve tarihini ağının merkezinde sonlanan bağ teleiletişim sektörü / telecommu- tarihbelirten damgası damga. tatbiki / applica- lantı. tion of the date-stamp nication sector - - Gönderinin üzerine bir tarih damga Teleiletişim hizmet sağlayıcıları, ağ taşıyıcısı tatbik edilmesi/ carrier işleticileri, aboneler, telekom teç - hizatı imalatçıları, kullanıcılar ve düzenleyici makamlardan oluşan Haber işaretinin modülasyonla üze sektör.telekomünikasyon / telecommu- rinetek yönlübindirildiği / simplex taşıyıcı dalga. nication

Ancak tek yönde veri akışına olanak Haber, yazı, resim, sembol veya her veren herhangi bir dizgeye değin. çeşit bilginin tel, radyo, optik vb. 369 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ telgraf - tematik filateli / thematic philately - elektromanyetik sistemlerle iletil mesi, bunların yayımı veya alınması, Konularına göre posta pulu koleksi telgraf / telegraph uz iletişim. teslimyonculuğu. bordrosu / delivery bill - - İki merkez arasında, kararlaştırılmış Bir uçak şirketi tarafından postala işaretlerin yardımıyla yazılı haberle ton-kilometrerın teslim alındığını / ton-kilometre gösteren belge. rin veya belgelerin iletimini sağlayan bir telekomünikasyon düzeni. Postaların taşınmasında kullanılan birim.toplu veri iletimi / bulk data transmission

Büyük oylumda bir veri kütlesinin toptaniletimi. kayıt / bulk entry/advice/ billing of items / telegraph money telgraf havalesi - order - Gönderilerin alınıp verilmesi ile ilgi li belgelerde gönderi sayısının top Telgraf yoluyla sevk edilen havale tantransit verilmesi. giderleri / transit charges telsiztürü. / wireless

- Aktarmalı sevk edilen postalar için Türlerine göre belirli bir kapsama - aracıtransit idareye serbestliği ödenen /para. freedom of alanı içinde belirli kişilerin iletişi transit mini sağlayan, elektromanyetik dal - galar yardımıyla çalışan araç - Mektup postası gönderilerinin ülke ler arasında serbest olarak dolaşımı nıntümleşik sağlanması. çevrim / integrated circuit -

Bir dizi birleşenden oluşan bir elektrik çevriminin işlevini gören ve bir tek yarı iletken yonga üzerinde bü tünleşmiş çevrim kesimi. telsiz erişim / wireless access - - Lokal santral ile abone arasında ba kır kablo kavramını ortadan kaldı- ran ve abone gereksinimlerine hızlı cevap verebilme imkanı yaratan şe beke yapısı. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 370 HABERLEŞME terimleri

ücreti alınmıştır U uydu alıcısı / satellite receiver uçak ek ücreti / surcharge - Uydu yayınlarını çözen alıcı cihaz.

Uçakla sevk edilmesi istenen gönde uçak ile / by airmail riler için alınan ek ücret.

Göndericinin gönderisini uçakla uçak kolisi / air parcel göndermek istediğine ilişkin etiket. uydu duruş kontrolü / attitude control uçuş veri sistemi / air data system Uçakla öncelikli olarak sevk edilen koli. - Uydunun güneşe ve yere göre duruş Mach sayısı, hava sıcaklığı, statik uydudankonumunun iniş kontrolü. hattı / downlink basınç, havadaki hız gibi uçuş para metrelerini ölçen termodinamik ve aerodinamik algılayıcılar ve ilişkin uyduyaUydu yer çıkış bağı. hattı / uplink ufuk açısı / azimuth angle bilgisayar. - Yeruygulama uydu bağı verileri dosyası / Uyduya bakan anteninin yatay düz application data file UPU anlaşmaları / UPU ACTS lemde yaptığı açı. -

- İçeriği bir ya da daha fazla kez kulla UPU tarafından düzenlenen ve üye uzaktannılabilecek erişim dosya. / remote access ülkelerin onayladığı tüm anlaşma UPU Kongresi / UPU Congress lar. - - Uzakta bulunan bir veri kaynağına Uluslararası düzeyde postaların alı veri iletişim olanakları aracılığıyla / aerophilately nıp verilmesine ilişkin kuralları be erişme.uzay filatelisi uydu / satellite lirleyen Dünya Posta Kongresi. - uzayUzay ilekesimi ilgili filateli / space dalı. segment Kablodan bağımsız haberleşme sağ layan cihaz. Uzay kesimi.

Ü ücreti alınmıştır / charge collected -

Ücreti çıkış yerinde alınmıştır iba resi 371 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ ücretlendirme ücretlendirme / payment of postage veri bölgesi / data area -

Bir posta gönderisinin ücretlendiril Bellekteveri iletişim verilere / data ayrılan communication yer. ücrettenmesi. muafiyet / postage free -

- Bir bilgisayarla, uzakta, bir uç ba Kabul ücreti alınmayan gönderiler şındaki kullanıcı ya da başka bir (Cumhurbaşkanlığı, er ve erbaş gön bilgisayar arasındaki sayısal veri / triple play üçlüderileri). oyun alış-verişi.veri işleyici / data processor

Tek bağlantı üzerinden veri, video ve Bir masa hesaplayıcısı, bir delikli üçüncü nesil / third generation ses haberleşmesi. kart makinesi ya da bir bilgisayar gibi, veri işleme olanağı sağlayan veriaygıt kanalı / data channel Mobil sistemlerde üçüncü nesil. Yüksek hızda veri iletimi ve tam - - hareketli video, video konferans ve Bir veri işleme sisteminde merkezi internet erişimi gibi daha fazla des ve çevre birimleri arasında veri ak tekleyici multi medya uygulamaları veritarımını ortamı sağlayan / data işlevsel medium birim üst çevirici / up converter sağlar. - - Üzerinde ya da içindeki belli bir fi Yüksek frekansa dönüştüren fre ziksel değişkenin, verinin gösterimi kans değiştirici. veriolarak saklama kullanılabildiği ortamı gereç. / data storage medium

- Ana bellek boyutlarına göre çok büyük oylumlu veri kümelerini, ge- V rektiğinde yüklenmek ve erişilmek varış gideri / terminal dues üzere, özellikle çevrimdışı koşullar - da saklamada kullanılan mıknatıslı kuşak, değişir teker vb. herhangi bir Bir gönderi için varış idaresine öde ortam.veri saklama yoğunluğu / data verinen para. / data storage density -

Olgu, kavram veya komutların, ile Bir veri ortamının birim yüzeyinin tişim, yorum ve işlem için elverişli ya da birim oylumunun veri saklama veri bağı erişim protokolü / link biçimli gösterimi. verisığası. sıkıştırma / data compression access protocol - - Büyük oylumlu veri kümelerinin Açık sistemler arabağlaşım siste saklanmasında ya da gönderimin minde veri bağı katmanının erişim de kullanılan donanım sığalarında protokolü. savurganlığı önlemek amacıyla, ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 372 HABERLEŞME terimleri

yasak maddeler listesi - verilerin tahrifi / alteration of data bilginin sayılamalı özelliklerine uy - gun biçimde tasarlanan en iyi bir düğümleme yöntemiyle oylumunun Verilerin doğruluğunu bozacak şe veri sızdırılması / data leakage - küçültülmesi. kilde, amaçlı ya da kaza eseri olarak,- ama yetki verilmeden verilerin de - ğiştirilmesi ve verilerle ilgili kuru Bir bilgisayar sisteminden verilerin luşun tehlikeye maruz bırakılması. onay alınmadan, gizlice elde edil mesi.veri tabanı / data base -

Olgu, kavram ya da komutların, ile tişim, yorum ve işlem için elverişli veribiçimsel toplama ve uzlaşımsal uydusu bir / data gösterimi. collec- Y tion satellite yansıtıcı / reflector

Veri edinme platformlarından gelen - Üzerine gelen sinyali yansıtan pasif ölçümleri derleyip, yerdeki bir ya da yapayeleman. yük / dummy load daha çok sayıdaki veri işleme mer - verikezine toplama, yönlendiren veri uydu. derleme / data collection Cihaz ayarları yapılırken havaya ge reksiz sinyal yaymamak için yapay yükyarı kullanmak. asal eksen uzunluğu / semi- Bilgisayar ortamında saklanması major axis length öngörülen ham verilerin yeni bir uygulama için ilk kez toplanması yada önceden derlenmiş ve bilgisayara Uydunun eliptik yörüngesinin yarı yarı kübik anten / parabola an- girilmiş veri dosyalarının güncel asal eksen uzunluğu. tenna leştirilerek yaşatılması için sürekli veribiçimde yedekleme derlenmesi. / data backup - - Uydu antenlerinde kullanılan çanak- Verilerin sistematik bir nedenden antenlerin kesit şekli. Parabole pa ralel olarak gelen ışınlar odak nok ötürü ya da kaza eseri kaybolmala / aborted tasındayarıda kalantoplanır. bağlantı rını önlemek amacıyla dosyaların,- connection çoğunlukla başka bir dış bellekte olmak üzere, bir ya da daha çok kop verilerin doğruluğu / data accu- yasının edinimi. Veri iletişiminde bir bağlantının racy olağan sonlandırma kuralları içinde / list of yasakgerçekleşemeyen maddeler çözülmesi. listesi - prohibited articles Bir bilgi işlem sisteminde, alınan - teknik ve yönetsel önlemler sonu - cu, verilerin istenmeyen herhangi Ülkelerin posta yoluyla kabul edil bir değişikliğe maruz kalmamış mesine sınırlama getirdikleri mad olmaları. delerin listesi. 373 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ yayın süresi yayın süresi / airtime - yıcıları ve yerel bir ortamdaki diğer Bir radyo vericisinin yayın yaptığı bilgisayarlı aygıtlar arasında bağ yazılımsüre. / software lantı sağlamak için tasarlanmış kısa - mesafeliyeröte / veri apogee transfer ağı. - - Bir bilgisayarda donanıma hayat ve ren ve bilgi işlemde kullanılan prog Uydunun yörünge düzleminde hare ramlar, yordamlar, programlama keti sırasında yerden en uzak olduğu dilleriyedekleme ve belgelemelerin merkezi / backuptümü. yerötenokta. itki motoru / apogee boost facility motor - - - Bilgi işleme merkezinden ayrı bir bi Uydunun yersabit yörüngeye yerleş rim olan ve bütün yedekleme kopya tirilmesiyonga / chipiçin kullanılan motor. larınınyer istasyonu tutulduğu / earth mekân. station Bir tümleşik çevrimi taşıyan yarı Yayın amaçlı uyduya sinyal gönderip yönetimseliletken gereç. bilgi işlem / adminis- yerberialan istasyon, / perigee terminal. trative data processing - -

Uydunun yörünge düzleminde hare Sayışımda ya da yönetimde kullanı keti sırasında yere en yakın olduğu yönlendiricilan özdevimli bilgi/ router işlem. yerberinokta. açıklığı / argument of - perigee - - Bilgisayarlar arası veri haberleşme - sinde veri paketlerini ulaşmaları ge Yörüngesindeki bir uydu için yükse reken adreslerine göre yönlendiren liş düşümü ile yerberi noktası ara gerekirse geçişini yasaklayabilen yere eş zamanlı yörünge (yer sa- sındaki açı. yönlücihazlar. anten / directed antenna bit yörünge) / geosynchronous orbit

Elektromanyetik enerjiyi belirli bir Ekvator düzlemi üzerindeki uydu yönde diğer yönlere göre daha etkin hızının dünyanın dönüş hızına eşit yönsüzolarak yayan anten ya / da undirected alan anten. antenna yerelolduğu ağın yörünge. paylaşıma açılması / local loop unbundling - - Elektromanyetik enerjiyi uzayda- - kendinden eşit uzaklıktaki noktala Son kullanıcıya ulaşan bakır kablo rayörünge eşit olarak eğikliği yayan / inclinationya da noktalar nun kullanımının diğer işletmecile dan eşit olarak alan anten. yerelre açılması. alan ağı / local area network Uydu yörünge düzleminin ekvator düzlemiyunuslama ile yaptığı ekseni açı. / pitch Dosya, program, yazıcı ve yüksek- hızlı modemler gibi çeşitli aygıtların- paylaşımı amacıyla, kişisel bilgisa Uydunun yöneliminin tanımında yarlar, iş istasyonları, dosya sağla kullanılan üç eksenden biri. ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 374 HABERLEŞME terimleri

zigbee yuvarlama ekseni / roll zigbee / zigbee

- Uydunun yöneliminin tanımında Küçük, düşük güçlü sayısal radyo kullanılanyükleme /üç loading eksenden biri ekipmanların iletişimi için bir pro tokol.

Çok kanallı iletişim sistemlerinde,- sistem anaziline el verecek şekilde yapay trafikle ya da beyaz gürültüy leyükseliş sistemi yükleme.düğümü / ascending node - - Uydunun yörünge düzleminde hare ket ederken ekvator düzleminin gü neyinden kuzeyine geçtiği noktaya yükselmeverilen addır. açısı / elevation angle -

Uyduya bakan anteninin düşey doğ yüzeyrultuda kolisi yaptığı / surfaceaçı. parcel

Kara veya deniz yoluyla sevk edilen koli.

Z zaman uyumlu bilgisayar / synchronous computer

Her olayın ya da herhangi bir temel işlemin uygulanmasının, bir saatten- gelen imler üzerine başlatıldığı ve genellikle bu imlere uygun adımlar zayıflatmala sürdürüldüğü / attenuation bir bilgisayar.

Sinyalzengin gücünü site özeti düşürme / rich siteişlemi. summary

- İnternet sitesine haber sağlayıcılar tarafından yeni eklenen içeriğin ko laylıkla takip edilmesini sağlayan özel bir xml dosya biçimi. 375 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ KISALTMALAR 1G / first generation Birinci nesil (1N) 2G / second generation İkinci nesil kablosuz teknolojisi (2N) 3G / third generation Üçüncü nesil (3N) 4G / fourth generation Dördüncü nesil (4N) 3WC / three-way-calling 3 yönlü arama A/V / audio/video Ses/görüntü, ses/video AAA / authentication, authorization and accounting entity Doğrulama, yetkilendirme ve hesaplama birimi AAC / aeronautical administrative communication Hava idari haberleşmesi AACS / advanced access content system Gelişmiş erişimli içerik sistemi AAR / automatic alternative routing Otomatik alternatif yönlendirme AAS / adaptive antenna system Uyumlu anten sistemi ABP / alternating bit protocol Değişebilen bit protokolü ABR / available bit rate Mevcut bit hızı ABS / alternate billing service Alternatif faturalandırma hizmeti AC / access channel Erişim kanalı AC / alternating current Alternatif akım ACB / automatic call-back Otomatik geri arama AC-BE / access category-best effort En iyi erişim sınıfı AC-BK / access category-bacKground Arka plan erişim sınıfı ACC / account card calling Kart hesabı üzerinden arama, kredi kartlı arama ACD / automatic call distribution Otomatik çağrı dağıtımı ACI / adjacent channel interference Yan kanal girişimi ACL / access control list Erişim denetim listesi ACLR / adjacent channel leakage ratio Yan kanal sızıntı oranı ACM / adaptive coding and modulation Uyumlu kodlama ve modülasyon ACR / attenuation crosstalk ratio Çapraz konuşmayı zayıflatma oranı ACR / automatic call recording Otomatik çağrı kaydı ACS / airdrome control station Hava radar denetim istasyonu ACTS / advanced communications technologies and services İleri haberleşme teknolojileri ve hizmetleri ACTS / advanced communications technology satellite İleri haberleşme teknoloji uydusu

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 376 HABERLEŞME terimleri

ACU / antenna control unit Haberleşme için kullanılan anteni istenilen yere yönlen- dirmek için kullanılan ekipman(lar) ACU / automatic call unit Otomatik arama birimi AC-VI / access category-VIdeo Görüntü erişim sınıfı AC-VO / access category-voice Ses erişim sınıfı AD / activity detection Aktif algılama ADA / audio distribution amplifier Ses dağıtım yükselticisi ADC / analog to digital converter Analog -sayısal çevirici ADCCP / advanced data communication control procedures İleri veri haberleşmesi denetim işlemleri ADCS / attitude determination control subsystem Pozisyon belirleme ve kontrol alt- sistemi ADF / automatic document feeder Otomatik doküman besleyici ADM / antenna deployment mechanism Antenin açılmasını sağlayan mekanizma ADR / average data rate Ortalama veri hızı ADSL / asymmetric digital subscriber line Asimetrik sayısal abone hattı ADT / abstract data type Soyut veri türü AEC / acoustic echo canceller Akustik yankı giderici AEF / aircraft emergency frequency Hava aracı acil durum frekansı AES / advanced encryption standard İleri şifreleme standardı AES / aircraft earth station Hava aracı yer istasyonu AF / application function Uygulama fonksiyonu AFC / automatic frequency control Otomatik frekans denetimi AFC / automatic face recognition Otomatik yüz tanıma AFC / automatic fare collection Otomatik ücret toplama AFC / automatic frequency control Otomatik frekans denetimi AFMS / administrative frequency management system İdari frekans yönetim sistemi AFS / aeronautical fixed station Hava sabit istasyonu AFTN / aeronautical fixed telecommunication network Hava sabit telekomünikasyon şebekesi AGC / automatic gain control Otomatik kazanç kontrol AGW / access gateway Erişim ağ geçidi AI / artificial intelligence Yapay zekâ AIG / address-indicating group Adres gösterim grubu

377 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ AIM / active intermodulation Etkin intermodülasyon AIS / alarm indication signal Alarm bildirme işareti AIT / application information table Uygulama bilgi tablosu AIT (Center) / assembly integration and test Montaj birleştirme ve test (merkezi) AITS / acknowledged information transfer service Onaylanmış bilgi aktarma hizmeti ALC / automatic level control Otomatik seviye kontrol AM / amplitude modulation Genlik modülasyonu A-MPDU / aggregated MAC (media access control) protocol data unit Ortam erişim kontrolu protokol veri ünitesi AMPS / advanced mobile phone service İleri mobil telefon hizmeti AMSS / aeronautical mobile satellite system Hava mobil uydu sistemi AO / other objects Kaba gönderiler AOCS / attitude and orbit control system Konum ve yörünge kontrol sistemi AP / access point Erişim noktası AP / alert phase İkaz evresi API / application programming interface Uygulama programlama arayüzü APL / analogue private line Analog özel hat APM / antenna pointing mechanism Anten odaklama mekanizması APS / analogue protection system Anolog koruma sistemi APSK / amplitude phase shift keying Genlik faz kaymalı anahtarlama APT / Asia Pasific Telecommunity Asya Pasifik Telekomünikasyon Birliği AR / advice of delivery Alma haberi A-RACF / access-resource and admission control function Erişim-kaynak ve kabul denetim fonksiyonu ARP / address resolution protocol Adres çözünürlük protokolü ARPU / average revenue per user Kullanıcı başına ortalama gelir ARS / airborne remote sensing Havadan algılama ASD / authorized service domain Lisanslı hizmet alanı ASF / advanced systems format Gelişmiş sistem biçimi ASN / access service network Erişim hizmet ağı ASON / automatically switched optical network Otomatik anahtarlamalı optik şe- beke ASP / application service provider Uygulama hizmet sağlayıcısı ASP / average selling price Ortalama satış fiyatı

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 378 HABERLEŞME terimleri

ASR / air surveillance radar Hava keşif radarı ASR / automatic speech recognition Otomatik ses tanıma ASVD / analogue simultaneous voice and data Analog eş zamanlı ses ve veri AT / assistive technology Yardımcı teknoloji ATE / automated test environment Otomatik test ortamı ATM / automated teller machine Otomatik para makinası, bankamatik ATM (VTOA) / voice and telephony over ATM üzerinden ses ve telefon ATP / adaptive transmission protocol Uyumlu iletim protokolü ATS / air traffic service Hava trafik hizmeti ATSC / air traffic service communication Hava trafik hizmeti haberleşmesi AUTHBS / base station authentication response Baz istasyonu doğrulama cevabı AUTOSEVOCOM / automatic secure voice communications network Otomatik gü- venli ses haberleşme şebekesi AVI / automatic vehicle identification Otomatik araç tanımlama AVL / automatic vehicle location Otomatik araç konum belirleme AVT / audio visual terminal İşitsel görsel uçbirimi AWS / advanced wireless services Gelişmiş kablosuz hizmet BABT / British Approvals Board for Telecommunications İngiliz Telekomünikasyon Onay Kurumu BACP / Bandwidth Allocation Control Protocol Bant Genişliği Tahsis Denetim Pro- tokolü BAOC / barring of all outgoing calls Giden tüm çağrıların engellenmesi BAP / Bandwidth Allocation Protocol Bant genişliği tahsis protokolü BAP / basic access profile Temel Erişim Şartı BB / baseband Temel bant, taban bant BB / broadband Genişbant BC / broadcast Yayın (radyo-tv yayını) BC / business customer Kurumsal müşteri BC-BS / backwards-compatible broadcast services Geriye doğru-uyumlu yayıncılık hizmeti BCC / block check character Blok denetim karakteri BCT / business cordless telephone Ticari kablosuz telefon BDF / broadband digital forward Genişbantlı sayısal iletim BDP / business data processing Yönetsel veri işleme

379 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ BER / bit error rate Bit hata oranı BFI / business fixed investment İşletme sabit yatırımı BFS / broadcast file system Radyo/TV yayıncılığı dosya sistemi BGP-VPLS / border gateway protocol-virtual private LAN service Sınır geçit protoko- lü-sanal özel LAN hizmeti BMS / business management system İş yönetim sistemi BOL(satellite) / beginning-of-life (satellite) Ömür başlangıcı (uydunun) BOSS / back office support system Geri ofis destekli sistem BP / boundary point Sınır noktası BPL / broadband over power lines Enerji hatları üzerinden genişbantlı haberleşme BRAS / broadband remote access server Genişbant uzaktan erişim sunucusu BRI / basic rate interface Temel hız arayüzü BRI / brand rating index Marka derecelendirme endeksi BS / base station Baz istasyonu BSC / base station controller Baz istasyonu denetleyicisi BSE / basic service element Ana hizmet elemanı BSEC / Black Sea Economic Cooperation Karadeniz Ekonomik İşbirliği BSS / broadcast satellite service Genel uydu servisi (TV/radyo) BVU / brightness value unit Parlaklık değer birimi BW / bandwidth Bant genişliği Byte / 8 bits Bayt (8 bit) C/I / carrier to interference ratio Taşıyıcının girişime oranı C/N / carrier to noise ratio Taşıyıcının gürültüye oranı C/T / carrier-to-noise-temperature ratio Taşıyıcının gürültü sıcaklığına oranı CA / Certificate Authority Belgelendirme Kuruluşu, Belgelendirme Kurumu CA / conditional access Şartlı erişim CA Mgmt / conditional access management Koşullu erişim yönetimi CAC / call admission control Çağrı kabul denetimi CAD / computer-aided dispatch Bilgisayar destekli dağıtım CAM / computer aided manufacturing Bilgisayar destekli imalat CAMP / channel amplifier Kanal güçlendiricisi CAPEX / CAPital EXpenditures Sermaye giderleri CAR / committed access rate Taahhüt edilen erişim oranı

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 380 HABERLEŞME terimleri

CAS / card access system Kartlı giriş sistemi CATI / computer assisted telephone interviewing Bilgisayar destekli telefon görüşmesi CATV / community antenna television Ortak antenli televizyon CAV / component analog video Analog görüntü bileşeni CB / citizen band Halk bandı CBDS / connectionless broadband data service Bağlantısız genişbant veri hizmeti CBI / cross-border interconnect Sınırlararası arabağlantı CBSMS / cell broadcast short message service Hücresel yayın kısa mesaj hizmeti CC / controllable cost Denetlenebilir maliyet CCBS / completion of calls to busy subscriber Meşgul abone çağrılarının tamamlan- ması CCF / call control function Arama denetim fonksiyonu CCK / complimentary code keying Tamamlayıcı kod anahtarı CCM / channel change message Kanal değişim mesajı CCR / call completion ratio Çağrı tamamlama oranı CCS / calling card service Arama kartı hizmeti CCW / cancel call waiting Bekleyen aramayı iptal etme CD / carrier detect Taşıyıcı tespiti CDCP / call detail collection point Arama detayı toplama noktası CDDI / copper distributed data interface Bakır kablolu dağıtımlı veri arayüzü CDGP / call detail generation point Arama detayı oluşturma noktası CDIS / call detail information source Arama detayı bilgi kaynağı CDN / content distribution network İçerik dağıtım ağı CDT / carrier detect threshold Taşıyıcı algılama eşiği CE / communication engineering Haberleşme mühendisliği CE / European conformity Avrupa uygunluğu CEIR / central equipment identity register Merkezi mobil cihaz kimlik tanımı veri tabanı CEP / cable entry point Kablo giriş noktası CEPT / European Conference Of Postal And Telecommunications Administrations Av- rupa Posta ve Telekomünikasyon İdareleri Konferansı CER / cell error rate Hücre hata oranı CERT / computer emergency response team Bilgisayar acil durum müdahale ekibi CF / carrier frequency Taşıyıcı frekansı

381 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ CF / center frequency Merkez frekansı CFS / communications frame structure Haberleşme çerçeve yapısı CH / channel Kanal, aktarıcı CHI / computer human interface Bilgisayar insan arayüzü CICS / customer information control system Abone bilgi denetim sistemi CIM / common information model Ortak bilgi modeli CIR / committed information rate Taahhüt edilen bilgi hızı CIS / card information structure Kart bilgi yapısı CISC / complex instruction set computer Karmaşık talimat bilgisayarı CL / communication line Haberleşme hattı CL / communication link Haberleşme bağlantısı CL / connectionless Bağlantısız CLEC / competitive local exchange carrier Rekabetçi yerel şebeke taşıyıcısı CLI / calling line identification Arayan hattın numarası, arayan hattın tanınması CLI / command line interface Ortak hat arayüzü CLIP / calling line identification presentation Arayan hattın numarasının gösterilmesi CLIR / calling line identification restriction Arayan numaranın görünmemesi CLNP / Connectionless Network Protocol Bağlantısız Şebeke Protokolü CLR / capital labor ratio Sermaye iş gücü oranı CM / cable modem Kablo modem CM / capital mobility Sermaye hareketliliği CMC / Communication Monitoring Center Haberleşme Gözlem Merkezi CMIM / cable modem interface mask Kablo modem arayüz maskesi CMISE / common management information service element Ortak yönetim bilgi hizmet elemanı CMOS / complimentary metal-oxide semiconductor Tamamlayıcı metal-oksit yarı iletken CMTS / cable modem termination system Kablo modem sonlandırma sistemi CMWN / cancel message waiting notification Bildirim bekleyen iptal mesajı CN / communication network Haberleşme şebekesi CN / letter post regulations Mektup postası düzenlemeleri CNIP / calling number identification presentation Arayan numaranın kimliğinin gös- terilmesi CNM / communications network management Haberleşme şebeke yönetimi

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 382 HABERLEŞME terimleri

COAM / customer owned and maintained Müşteri tarafından sahip olunan ve bakımı yapılan COD / cash-on-delivery Ödemeli COLD / central office layout design Merkez ofis yerleşim tasarımı COMJAM / communications jamming Haberleşmenin karıştırılması COT / central office terminal Merkez ofis terminali CP / communication port Haberleşme kapısı CP / communication protocol Haberleşme protokolü CP / communications path Haberleşme yolu CP / communications protection Haberleşmenin korunması CP / postal parcel Posta kolisi CP / parcel post regulations Koli postası düzenlemeleri CPG / Conference Preparatory Group Konferans Hazırlık Grubu CPM / Conference Preparatory Meeting Konferans Hazırlık Toplantısı CPMS / copy protection management system Kopya koruma yönetim sistemi CPU / central processing unit Merkezi işlem birimi CR / communications reliability Haberleşmenin güvenilirliği CS / communication security Haberleşme güvenliği CS / communication speed İletişim hızı CS / communications satellite Haberleşme uydusu CS / carrier signal Taşıyıcı işaret CSA / carrier serving area Taşıyıcı hizmet alanı CSD / circuit switch data Devre anahtarlamalı veri CSFPE / European Postal Financial Services Committee Avrupa Posta Paralı Hizmetleri Komisyonu CSMA/CA / carrier sense multiple access with collision avoidance Çarpışmadan ka- çınmalı taşıyıcı algılamalı çoklu erişim CSO / communication service organization Haberleşme hizmet yönetimi CSTA / computer supported telephony application Bilgisayar destekli telefon uygu- laması CSU / channel service unit Kanal hizmet birimi CT / cellular telephone Hücresel telefon CT / communication terminal İletişim uçbirimi CT / communication tower Haberleşme kulesi

383 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ CTC / competitive tendering and contracting Rekabete dayalı ihale ve sözleşme CTI / computer telephony integration Bilgisayar-telefon tümleştirmesi CU / control unit Denetim birimi CUG / closed user group Kapalı kullanıcı grubu CW / continuous wave Sürekli dalga D-AMPS / digital advanced mobile phone system Sayısal gelişmiş mobil telefon sistemi DAT / data access technologies Veri erişim teknolojileri db / decibel Desibel (db), ses şiddet birimi DBS / direct broadcast satellite Doğrudan uydu yayıncılığı dBW / decibel watt Desibel vat DCC / dynamic channel change Dinamik kanal değişimi DCIE / data center infrastructure efficiency Veri merkezi altyapısının verimliliği DCN / data communications network Veri haberleşme şebekesi DCT / digital cordless telephone Sayısal kordonsuz telefon DDS / digital signature standard Sayısal imza standardı DES / data encryption standard Veri şifreleme standardı DHCP / Dynamic Host Configuration Protocol Dinamik Bilgisayar Yapılandırma Pro- tokolu DiseqC / digital satellite equipment control Farklı uydulardan gelen sinyalleri seçme- de kullanılan anahtar DLE / digital local exchange Sayısal yerel santral DMC / dual modem card Çift modem kartı DNA / domain name address Alan adı adresi DNS / domain name server Alan adı sunucusu DoC / declaration of conformity Uygunluk beyanı DOCON / downconverter Alt çevirici DOV / data over voice Ses üzerinden veri DRFI / downstream radio frequency interface Ana sistemden alt sisteme doğru olan radyo frekans arayüzü DS / downstream Ana sistemden uçbirime veri akışı, inen veri akışı, indirme DSDD / data storage disk drive Veri depolama disk sürücüsü DSL / digital subscriber line Sayısal abone hattı DTMF / dual-tone multifrequency Çift tonlu çok frekanslı

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 384 HABERLEŞME terimleri

DUT / device under test Testen geçirilen cihaz DVB / digital video broadcast Sayısal görüntü yayını standardı EBITDA / before interest, taxes, depreciation and amortisation Faiz, vergi, yıpranma payı ve amortisman öncesi kâr EBU / European Broadcasting Union Avrupa Yayın Birliği EC / executive council İcra konseyi ECB / Electronic Communication Board Elektronik Haberleşme Kurulu ECC / Electronic Communications Committee Elektronik Haberleşme Komitesi ECM / embedded cable modem Gömülü kablo modem ECM / entitlement control message Yetkili denetim mesajı ECS / European Communications Satellite Avrupa Haberleşme Uydusu ECTRA / European Committee for Telecommunications Regulatory Affairs Telekomü- nikasyon Düzenleme İşleri Avrupa Komitesi ECTRA / European Committee of Telecommunications Regulatory Authorities Teleko- münikasyon Düzenleyici Otoriteleri Avrupa Komitesi EDC / electronic data capture Elektronik veri yakalama EDI / electronic data interchange Elektronik veri değişimi EDP / electronic data processing Elektronik veri işleme EEMA / European Electronic Mail Association Avrupa Elektronik Posta Birliği EEPROM / electrically erasable programmable read only memory Elektriksel siline- bilir programlanabilir sadece okunabilir hafıza EFT / electronic fund transfer Elektronik para aktarımı EHDR / extended header Genişletilmiş başlık EHF / extremely high frequency Son derece yüksek frekans EIC / entertainment, information, and communications Eğlence, bilgi ve iletişim EIR / equipment identity register Cihaz kimlik kaydı, cihaz kimlik kütüğü EIRP / effective isotropically radiated power Etkin izotropik yayılım gücü ELF / extremely low frequency Son derece düşük frekans EMC / electromagnetic compability Elektromanyetik uyumluluk EME / electromagnetic environment Elektromanyetik ortam EMF / electromagnetic field Elektromanyetik alan EMI / electromagnetic interference Elektromanyetik girişim EMI / electromagnetic intrusion Elektromanyetik sızma EMIC / electromagnetic interference control Elektromanyetik girişim denetimi

385 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ EMP / electromagnetic pulse Elektromanyetik darbe EMR / electromagnetic radiation Elektromanyetik ışıma EMS / express mail service Acele posta servisi (APS) ENUM / electronic numbering Elektronik numaralandırma E-O / electrical-optical Elektriksel-optiksel EOC / edge of coverage Uydu kapsama alanının en dış sınırı EoL / end of line Hat sonu EOL (satellite) / end of life (satellite) Ömür sonu (uydu) EPA / Environmental Protection Agency Çevre Koruma Ajansı EPC / electronic product code Elektronik ürün kodu EPG / electronic program guide Elektronik program rehberi EPIRB / emergency position indicating radio beacons Acil durumu gösteren radyo feneri (acil durumu gösteren radyo vericisi) EPL / ethernet private line Ethernet özel hat EP-LAN / ethernet private-local area network Ethernet özel-lokal alan ağı EPON / ethernet passive optical network Ethernet pasif optik ağ EPP / electronic patch panel Elektronik bağlantı panosu EPRI / Electric Power Research Institute Elektronik Güç Araştırma Enstitüsü ERC / Europen Radiocommunication Committee Avrupa Radyokomünikasyon Ko- mitesi ERO / Europen Radiocommunication Ofice Avrupa Radyokomünikasyon Ofisi ERP / effective radiated power Etkin yayılım gücü ESA / European Space Agency Avrupa Uzay Ajansı ESD / electro static discharge Elektrostatik boşalma ETA / estimated time of arrival Tahmini varış zamanı ETACS / extended total access communication system Geliştirilmiş toplam erişim ha- berleşme sistemi ETNO / European Telecommunication Network Operators Avrupa Telekomünikas- yon Şebeke İşletmecileri ETO / European Telecommunications Office Avrupa Telekomünikasyon Ofisi ETOM / enhanced telecom operations map Geliştirilmiş telekom operasyon haritası ETSI / European Telecommunications Standards Institute Avrupa Telekomünikasyon Standartları Enstitüsü EUTELSAT / European Telecommunications Satellite Organisation Avrupa Telekomü- nikasyon Uydu Teşkilatı

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 386 HABERLEŞME terimleri

EVC / ethernet virtual circuit Ethernet sanal devre EVPL / ethernet virtual private line Ethernet sanal özel hat EVUA / European Virtual User Association Avrupa Sanal Kullanıcı Birliği EXC / electronic cross connect Elektronik çapraz bağlantı FAS / fiber access system Lif erişim sistemi fax / facsmile Faks, belgegeçer FC / fiber channel Lifli kanal FCAPS / fault, configuration, accounting, performance and security Hata, şekil, hesap, performans ve güvenlik FCC / Federal Communications Commission Federal Haberleşme Komisyonu FDD / free of charges and fees Alıcıdan ücret ve vergi alınmayacak FDDI / fiber distributed data interface Lif dağıtım veri arayüzü FDM / frequency division multiplexing Frekans bölüşümlü çoğullama FGM / fixed gain mode Sabit kazanç modu FHSS / frequency hopping spread spectrum Frekans atlamalı yayılmış spektrum FICON / fiber connection Lifli bağlantı FITL / fiber in the loop Yerel ağda lif FM / frequency modulation Frekans modülasyonu FN / fixed network Sabit şebeke F / frekans Sinyalin saniyedeki dalgalanma sayısı FSN / full service network Tam hizmet ağı FSS / fixed service satellite Sabit uydu servisi FTA / free to air Ücretsiz yayın (havadan) FTP / file transfer protocol Dosya iletim protokolü FTTB / fiber to the building Binaya kadar lif FTTB / fiber to the business İşletmeye kadar lif FTTC / fiber to the cabinet Panoya kadar lif FTTC / fiber to the curb Sokağa kadar lif FTTCa / fiber to the cabinet Saha dolabına kadar lif FTTE / fiber to the exchange Santrale kadar lif FTTF / fiber to the faceplate Prize kadar lif FTTF / fiber to the floor Kata kadar lif FTTH / fiber to the home Eve kadar lif

387 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ FTTK / fiber to the kerb Kaldırıma kadar lif FTTN / fiber to the node Düğüme kadar lif FTTO / fiber to the office Büroya kadar lif FTTP / fiber to the premises Binaya kadar lif FTTR / fiber to the remote unit Uzdenetim birimine kadar lif G/T / gain over noise temperature Antenin kazanç eşdeğer gürültü sıcaklığı oranı (antenin alış kabiliyeti) GCC / general communications channel Genel iletişim kanalı GCI / global cell identifier Küresel hücre tanımlayıcısı GDP / gross domestic product Gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH) GEO / geostationary orbit Yer sabit yörünge GHz / gigahertz Giga hertz GIS / geographic information system Coğrafi bilgi sistemi GMPCS / global mobile personal communications by satellite Uydu üzerinden küre- sel mobil kişisel haberleşme sistemleri GN / green networking Yeşil ağ GPL / general public licence (GPL) Genel kamu lisansı GPRS / general packet radio service Genel paket radyo hizmeti GSM / global system for mobile communications Küresel mobil haberleşme sistemi GTA / green technology alliance Yeşil teknoloji ittifakı GTAG / global tag Küresel akıllı etiket HCP / hosting control panel İnternet sayfası barındırma hizmeti kontrol paneli HD / high definition Yüksek çözünürlük HDSL / high-data-rate digital subscriber line Yüksek veri hızlı sayısal abone hattı HF / high frequency Yüksek frekans HFDL / high frequency data link Yüksek frekanslı veri hattı HG / hunt group Çağrı yakalama grubu HIPERLAN / high performance local area network Yüksek performanslı yerel alan ağı HLR / home location register Ev sahibi abone kütüğü, yerel abone kütüğü, sabit abone kütüğü HPA / high power amplifier Yüksek güç amplifikatörü HPOL / horizontal polarisation Yatay polarizasyon HTML / hyper text markup language Web siteleri oluşturmak için kullanılan bir işa- retleme dili.

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 388 HABERLEŞME terimleri

Hz / hertz Hertz IBO / input back off Giriş güç sınırlaması IBRS / International Business Reply Service Uluslararası Ticari Cevap Servisi ICCB / Internet Control and Configuration Board İnternet Denetim ve Kurulum Ku- rulu ICT / information and communication technology Bilgi ve iletişim teknolojileri (BİT) ID / identity Kimlik IEEE / Institute of Electrical and Electronics Engineers Elektrik ve Elektronik Mühen- disleri Enstitüsü IF / intermediate frequency Ara frekans IFL / international frequency list Uluslararası frekans listesi IIT / integrated information transport Tümleşik bilgi aktarımı ILAC / International Laboratory Accreditation Cooperation Uluslararası Laboratuvar Akreditasyon İşbirliği ILEC / incumbent local exchange carrier Yerleşik yerel santral taşıyıcısı ILPF / internet law and policy forum İnternet hukuku ve politikası forumu IMEI / international mobil equipment identity Uluslararası mobil cihaz kimlik nu- marası IMO / International Maritime Organization Uluslararası Denizcilik Örgütü IMS / instant messaging service Anlık mesajlaşma hizmeti IMSO / International Maritime Satellite Organization Uluslararası Denizcilik Uydu Teşkilatı IMTS / improved mobile telephone service Gelişmiş mobil telefon hizmeti IMUX / ınput multiplexer Giriş çoklayıcısı/birleştiricisi INFOSEC / information security Bilgi güvenliği INMARSAT / International Maritime Satellite Organization Uluslararası denizcilik uydu teşkilatı INTELSAT / International Telecommunications Satellite Organization Uluslararası Ha- berleşme Uydu Teşkilatı IO / intermediate orbit Ara yörünge IOT / in orbit test Yörünge testi IPC / International Post Corporation Uluslararası Posta Kuruluşu IPFD / input power flux density Giriş güç akı yoğunluğu IPS / international postal system Uluslararası posta sistemleri IPX / internet packet exchange İnternet paket değişimi

389 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ IR / infra-red Kızılötesi IRAS / internet routing and access servive İnternet yönlendirme ve erişim hizmeti IRMC / infrared mobile communication Kızılötesi mobil iletişim IRT / integrated rural telematics Tümleşik kırsal telematik ISB / independent side band Bağımsız yan bant ISDN / integrated services digital network Tümleşik hizmetler sayısal şebekesi ISM / industrial, scientific and medical devices Endüstriyel, bilimsel ve tıbbi cihazlar IT / information technology Bilgi teknolojisi (BT) ITN / independent telecommunication network Bağımsız telekomünikasyon şebekesi ITT&B / information technologies telecommunications & broadcasting Bilgi teknolojileri telekomünikasyon ve yayıncılığı ITU / International Telecommunications Union Uluslararası Telekomünikasyon Birliği JRTIC / joint radiophone technical interfaces group Ortak radyotelefon teknik arayüz grubu LAN / local area network Yerel alan ağı LC / letters and postcards Mektuplar ve posta kartları LDC / long distance carrier Uzak mesafe taşıyıcısı LEC / local exchange carrier Yerel santral taşıyıcısı LEO / low earth orbit Alçak yörünge LEOP / launch and early operations phases Fırlatma ve erken operasyon evreleri LF / low frequency Alçak frekans LHCP / left hand circular polarisation Sol el dairesel polarizasyon LNA / low noise amplifier Alçak gürültülü kuvvetlendirici LNB / low noise block converter Alçak gürültülü kuvvetlendirici ve frekans çevirici LO / local oscillator Üst frekanstan çıkartılan değer LOS / radar line-of-sight Radar görüş hattı LRIT / long range identification and tracking Uzak mesafe tanımlama ve izleme sistemi LTAT / latest transport arrival items En son varış zamanı LTWTA / linearized travelling wave tube amplifier Doğrusallaştırılmış yürüyen dalga güçlendiricisi Mbps / mega bits per second Saniyede akan mega bit miktarı MBR / Maritime Business Radio Deniz Ticari Radyosu MCVF / multi-channel voice frequency Çok-kanallı ses frekansı

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 390 HABERLEŞME terimleri

MDS / mobile database station Mobil veri tabanı istasyonu MEO / middle earth orbit Orta yörünge MHS / message handling system Mesaj işleme sistemi MHz / megahertz Mega hertz MIB / management information base Yönetim bilişim tabanı, yönetim bilgi tabanı MIN / mobile id number Mobil kimlik numarası MIS / management information system Yönetim bilişim sistemi, yönetim bilgi sistemi MMM / mobile media mode Mobil ortam kipi MMSI / maritime mobile service identities Deniz mobil hizmet tanımlamaları (çağrı işareti) MoU / memorandum of understanding Mutabakat zaptı MPEG / Motion Picture Experts Group Hareketli Resim Uzmanları Grubu MPEG1, 2, 4 / motion picture experts group 1, 2, 4 Resim ve ses kodlama teknikleri (sıkıştırma teknikleri) MRCC / Marine Rescue Coordination Centre Deniz Kurtarma Koordinasyon Merkezi MSC / Mobile Switching Center Mobil Anahtarlama Merkezi MSI / marine safety information Deniz güvenlik bilgisi MSRN / mobile station roaming number Mobil istasyon dolaşım numarası NAP / network access point Şebeke erişim noktası NAT / network address translation Ağ adres değişimi NCCF / network communication control facility Şebeke haberleşme denetim özelliği NF / noise figure Gürültü katsayısı NGN / next generation networks Yeni nesil şebekeler NMCC / network management and control center Şebeke yönetim ve denetim merkezi NRA / National Regulatory Authority Ulusal Düzenleyici Kurum NSAP / network service access point Şebeke hizmet erişim noktası NSAPA / network service access point address Şebeke hizmet erişim noktası adresi OBO / output back off Çıkış güç sınırlaması OCHC / operator call handling centre İşletmeci çağrı işleme merkezi OFDM / orthogonal frequency division multiplexing Dikey frekans bölmeli çoklama OLO / other licensed operator Diğer lisanslı işletmeci OME / operator mobile exchange İşletmeci mobil santralı OMUX / output multiplexer Çıkış çoklayıcısı/birleştiricisi

391 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ OPEX / Operating Expenditures İşletme giderleri OSIRM / open systems interconnection reference model Açık sistemler arabağlantı referans modeli OTAC / over the air control Havadan denetim OTAR / over the air rekeying Havadan yeniden anahtarlama PAMR / private access mobile radio Özel erişimli mobil telsiz PCM / pulse code modulation Darbe kodlu modülasyon PCN / personal communications network Kişisel iletişim ağı PCS / personal communication space Kişisel haberleşme alanı PCS / personal communications service Kişisel iletişim hizmeti PDA / personal digital assistant Kişisel sayısal yardımcı PDAG / postal development action group Posta geliştirme faaliyet grubu PDC / personal digital cellular Kişisel sayısal hücresel PF / platform Platform PHP / personal handyphone system Kişisel el telefonu sistemi PL / payload Faydalı yük PLMN / public land mobile network Kamu kara mobil şebekesi PM / phase modulation Faz modülasyonu POC / postal operations council Posta işletme konseyi POI / point of interconnection Arabağlantı noktası PON / passive optical network Pasif optik ağ PostEurop / Association of European Avrupa Kamu İşletmecileri Birliği PP / Public Postal Operators Kamu Posta İşletmecileri PROM / postage paid Ücreti ödenmiş PSK / programmable read only memory Programlanabilir sadece okunabilir hafıza PSPDN / phase shift keying modulation Faz ötelemeli anahtarlama / packet switched public data network Paket anahtarlamalı kamu veri şebekesi QPSK / quadrature phase shift keying Dikgen faz ötelemeli anahtarlama QSF / Quality of Service Fund Hizmet Kalitesi İyileştirme Fonu RA / rural area Kırsal bölge RACH / random access channel Rastgele erişim kanalı RADINT / radar intelligence Radar istihbaratı RADIUS / remote dial-in user service Uzaktan çevirimiçi kullanıcı hizmeti

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 392 HABERLEŞME terimleri

RANDBS / base station random variable Baz istasyonu rasgele değişken RC / reflection coefficient Yansıma katsayısı RF / radio frequency Radyo frekansı RFI / radio frequency interference Radyo frekans girişimi RFID / radio frequency identification Radyo frekansıyla tanımlama RHCP / right hand circular polarization Sağ el dairesel polarizasyon RNS / radio navigation system Telsiz seyrüsefer sistemi RNSS / radio navigation satellite system Telsiz seyrüsefer uydu sistemi ROM / read only memory Sadece okunabilir hafıza, salt okunur bellek Rx / receive/receiver Alış/alıcı S.A.L / surface airlifted mail Uçak ile taşınan yüzey postaları S/N / signal to noise ratio Sinyalin gürültüye oranı SA / solar array Güneş paneli SADM / solar array drive (deployment) mechanism Güneş paneli döndürme meka- nizması SAPI / service access point identifier Hizmet erişim nokta tanımlayıcısı Sat / saturation Saturasyon (doyum) SATV / satellite antenna television system Uydu antenli televizyon sistemi SCC / satellite control center Uydu kontrol merkezi SCPC / single channel per carrier Her bir link için uyduda frekans aralığının tahsis edilmesi SD / standart definition Standart çözünürlük SDSL / symmetric digital subscriber line Simetrik sayısal abone hattı SFD / saturated flux density Doyuma ulaşmış akı yoğunluğu SFP / postal financial services Parasal posta hizmetleri SMSC / short message service centre Kısa mesaj hizmeti merkezi SNG / satellite news gathering Uydudan haber toplama SPCS / satellite personal communication services Uydu kişisel haberleşme hizmetleri SSD / shared secret data Paylaşımlı gizli veri SSPA / solid state power amplifier Katı durum güç yükseltici SV / empty bags Boş çantalar TA / type approval Tip onayı TAC / telecommunications administrative centre Telekomünikasyon idare merkezi

393 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ TACS / total access communication system Toplam erişim haberleşme sistemi TAIEX / technical assistance information exchange Teknik destek ve bilgi değişim ofisi TC / telecommand Uyduya gönderilen komut TCAM / telecommunications access method Telekomünikasyon erişim yöntemi TCAM / Telecommunications Conformity Assessment and Market Surveillance Com- mittee Telekomünikasyon Uygunluk Değerlendirmesi ve Piyasa Gözetimi Komitesi TCP / Transmission Control Protocol İletim Denetim Protokolü TCR / telemetry, command and ranging Yer istasyonu ile uydu arasındadaki mesafe ölçümü TDMA / time division multiple access Zaman bölmeli çoklu erişim TDMS / tracking and relay satellite system İzleme ve röle uydu sistemi TFP / postal financial traffic Parasal posta trafiği TIFF / tag image file format Elektronik etiket görüntü dosya biçimi TIM / telephone identity module Telefon kimlik modülü TIPHON / telecommunications and internet protocol harmonisation over networks Telekomünikasyon ve internet protokolünün şebekeler üzerinden uyumlaştırılması TM / telemetry Uydunun kendi sitemleri hakkında gönderdiği bilgi TMN / telecommunications management network Telekomünikasyon yönetim şe- bekesi TMSI / temporary mobile subscriber identity Geçici mobil abone kimliği TO / telecommunications operator Telekomünikasyon işletmecisi TOCC / technical operation and control center Teknik işletim ve denetim merkezi TQM / total quality management Toplam kalite yönetimi TRAC / Technical Recommendations Application Committee Teknik Tavsiyeleri Uy- gulama Komitesi TTE / telecommunication terminal equipment Telekomünikasyon uçbirim teçhizatı TUG / telecommunication user group Telekomünikasyon kullanıcı grubu TWT / travelling wave tube Yürüyen dalga tüpü TWTA / travelling wave tube amplifier Yürüyen dalga güçlendiricisi UCS / universal communications standards Evrensel Haberleşme Standartları UHF / ultra high frequency Aşırı yüksek frekans UITS / unacknowledged information transfer service Doğrulanmamış bilgi aktarım hizmeti ULL / unbundled local loop (ull) Ayrıştırılmış yerel ağ UPCS / universal personal communications services Evrensel kişisel haberleşme hizmetleri

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 394 HABERLEŞME terimleri

UPS / uninterruptable power supply Kesintisiz güç kaynağı UPT / universal personal telecommunications Evrensel kişisel telekomünikasyon UPU / Universal Postal Union Dünya Posta Birliği USIM / universal subscriber identity module Evrensel abone kimlik modülü USO / national regularity authority Universal service obligation UTRA / universal terrestrial radio access Evrensel karasal radyo erişimi VADS / value added data services Katma değerli veri hizmetleri VAN / value added network Katma değerli şebeke VANS / value added network services Katma değerli şebeke hizmetleri VCI / virtual channel identifier Sanal kanal tanımlayıcı VHDSL / very high bit rate digital subscriber line Çok yüksek bit hızlı sayısal abone hattı VHF / very high frequency Çok yüksek frekans VMS / voice messaging system Sesli mesajlaşma sistemi VMSC / voice mail system centre Sesli posta sistem merkezi VPDN / virtual private data network Sanal özel veri şebekesi VPN / virtual private network Sanal özel şebeke VPOL / vertical polarization Dikey polarizasyon VPS / virtual private server Sanal özel sunucu VRE / voice recognition equipment Ses tanıma cihazı VSAT / very small apperature terminal Küçük anten ve küçük cihazlar ile uydu haber- leşme imkanı sağlayan terminal VSB / vestigial sideband Artık yan bant VTS / vessel traffic service Gemi trafik hizmeti WACS / wireless access communications system Telsiz erişim haberleşme sistemi WAIS / wide area information services Geniş alan bilgi hizmetleri WAN / wide area network Geniş alan ağı WAP / wireless application protocol Telsiz uygulama protokolü WATS / wide area telecommunications service Geniş alan telekomünikasyon hizmeti WBA / wholesale broadband access (wba) Toptan genişbantlı erişim WBDTS / wide band transmission forum Genişbant iletim forumu WG-RR / working group radio regulatory Telsiz düzenlemeleri çalışma grubu WGS / world geodetic system Dünya yer sistemi, dünya jeodezik sistemi

395 ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ WG-SE / Working Goup Spectrum Engineering Spektrum Mühendisliği Çalışma Grubu WIMAX / worldwide interoperability for microwave access Mikrodalga erişim için dünya çapında birlikte çalışabilirlik WiFi / wireless fidelity Telsiz sadakat (kablosuz internet alanı) WRC / World Radiocommunications Conference Dünya Radyokomünikasyon Kon- feransı WSIS / World Summit On The Information Society Dünya Bilgi Toplumu Zirvesi WTN / working telephone number Faal telefon numarası WTO / World Trade Organization Dünya Ticaret Örgütü WTSA / World Telecommunication Standardization Assembly Dünya Telekomünikas- yon Standardizasyon Genel Kurulu WWW (WEB) / world wide web Dünya çapında ağ ZBTSI / zero byte time slot interchange Sıfır baytlı zaman dilimi değiş tokuşu ZCS / zero code suppression Sıfır kodlarını yok etme ZRP / Zone Routing Protocol Alan Yönlendirme Protokolü

ULAŞTIRMA ve HABERLEŞME TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ 396