DOCSLIB.ORG

Konstytucja 3 Maja 1791 R

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Konstytucja 3 Maja 1791 R Konstytucja 3 maja 1791 r. Już w XVII w. rozpoczął się powolny proces, który ostatecznie doprowadził do upadku Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Bardziej widoczne stało się to od przełomu XVII i XVIII w. Polska zaczęła tracić swoją pozycję na arenie międzynarodowej, a także stopniowo ograniczana była suwerenność państwowa. Wiele przyczyn złożyło się na taki stan rzeczy. Na niekorzyść działały konflikty zbrojne prowadzone w XVII w. ze Szwecją, Rosją, Turcją i wojna domowa w czasie powstań Kozackich. Następował też powolny rozkład wewnętrzny, zwłaszcza w kwestii władzy centralnej i sejmu, co uniemożliwiło prowadzenie jakichkolwiek skutecznych działań w państwie. Główną tego przyczyną była szlachta dbająca tylko o własne interesy. Mapa Polski i Litwy w XVI w. Źródło: http://wlaczpolske.pl/index.php?etap=10&i=1208&nomenu=1&oe=UTF- 8&q=prettyphoto&iframe=true&width=1000&height=100% Mapa Rzeczpospolitej Obojga Narodów w XVII w. Źródło: http://wlaczpolske.pl/index.php?etap=10&i=1256 Niesnaski podczas obrad i pilnowanie własnych interesów prowadziło do sytuacji, gdzie sejm nie mógł obyć się bez „chwytania za szable”. Zdemoralizowana i nie mająca nad sobą żadnej kontroli szlachta nie potrafiła i nie chciała dojść do porozumienia. W takiej sytuacji niebezpieczny okazał się stworzony przez demokrację szlachecką system praw, który służył ochronie interesów tej grupy społecznej. Chodziło przede wszystkim o możliwość ochrony magnaterii przed zbyt ambitnymi władcami, którzy mogliby wprowadzić reformy niesprzyjające ich interesom. Wśród tych praw wymienić należy: wolną elekcję i liberum veto. Po raz pierwszy zasadę liberum veto zastosował poseł trocki Władysław Sicińskiego podczas sejmu w 1652 r., zrywając w ten sposób cały sejm i wszystkie ustalone na nim ustawy. Bójka szlachty w kościele, akwaforta z druku „Gedoppelter polnischer Sack – Spiegel oder merckwürdige Vorbildung des ehemahl", 1734, Biblioteka Narodowa Źródło: https://www.wilanow-palac.pl/halas_podczas_obrad_sejmowych.html Jan Piotr Norblin, Bójka szlachty na sejmiku, XVII w. (Fragm.) Źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Norblin_-_Bojka_szlachty_na_sejmiku_(IV).jpg Malarz nieznany, Jędrzej Kitowicz, XVIII w. Jędrzej Kitowicz (1728-1804 r.) Historyk, pamiętnikarz, korespondent polityczny, ksiądz. Brał udział w Konfederacji Barskiej. Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99drzej_K itowicz Takie opisy sejmików odnaleźć można w dziełach Kitowicza: „pospolicie odprawiane (były) tumultem, przemocą i po pijanemu, nieraz zrywającego, a nawet i przeczącego (…) na szablach rozniosły”. Ignacy Gierdziejewski, Pojedynek Andrzeja Koźmiana z Podobnie opisywał je Jan Duklan Ochocki (1766- Kazimierzem Nestorem Sapiehą w kościele dominikanów w 1848; pamiętnikarz): Lublinie 15 lipca 1784 roku, według „Pamiętników” Kajetana „widywałem dawniej sejmik gdzie czasem po Koźmiana, 1859 r. dwóch set naraz występowało do boju, gdy się dobrze podpiło, obcinano wzajemnie nosy, ręce, Źródło: http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/docmetadata?id=48812&show_nav=true&full uszy i po kilka trupów pozostawało na _screen=true#full_screen pobojowisku”. Cyt.za: A. Lisak, Gdy nie dało się przekonać innych do swoich racji, sięgano po szable. Sejm stawał się jarmarkiem. "Pijaństwo, pieniactwo, rozpusta, fanatyzm”, https://facet.onet.pl/warto-wiedziec/gdy-nie-dalo-sie-przekonac- innych-do-swoich-racji-siegano-po-szable-sejm-stawal-sie/x4g8xds Kilka potężnych rodów magnackich, jak np. Radziwiłłowie, Potoccy, Lubomirscy, Zamoyscy, Czartoryscy itd. trzymało w swoich rękach rzeczywistą władzę w kraju. Korupcja i sprzedawanie urzędów stanowiło stały element życia politycznego w Rzeczpospolitej w XVII i XVIII w. Magnateria dorabiała się na zmianach ustrojowych, ponieważ co nowy król to nowy przywilej: niższe cło, nadania ziemskie, czy wysoki urząd państwowy. To pozwalało trzymać władzę i płynące z tego zyski w rodzinie. Rody magnackie, aby utrzymać sprzyjający im stan rzeczy w kraju przekupywały niższe i uboższe rodziny szlacheckie, aby na sejmach głosowali zgodnie z ich wolą, opłacając swoich tzw. klientów. Dochodziło także do kolaboracji z sąsiednimi mocarstwami. Najpierw Prusami, a ostatecznie Rosją, co doprowadziło do rozbiorów. Aleksander Orłowski, Uczta u Radziwiłła, 1. poł. XIX w., Muzeum Narodowe w Warszawie Źródło: http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/docmetadata?id=16435&show_nav= true&full_screen=true#full_screen Jan Matejko, Magnaci polscy 1697-1795 Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Magnateria_polska#/media/Plik:Polish_magnates_1697- 1795.PNG Wynikiem wolnej elekcji i szukania wsparcia u sąsiadów było ingerowanie obcych mocarstw w wybór Polskiego króla. Skorumpowana przez sąsiadów szlachta na sejmach wybierała nie właściwych królów, słabych i niezdolnych do rządzenia państwem, a przede wszystkim zależnych od sąsiednich mocarstw. Tak było w przypadku Augusta II (1697-1733) i Stanisława Augusta Poniatowskiego (1764–1795). Plan pola elekcyjnego na Woli w Warszawie Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wolna_elekcja#/media/Plik:Plan Jan Piotr Norblin, Elekcja Augusta II Mocnego _of_the_elective_camp_of_Polish_Kings_in_Wola_near_War saw.PNG Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wolna_elekcja Bernardo Bellotto zw. Canaletto, Elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego, 1778, Zamek Królewski w Warszawie Źródło: https://kolekcja.zamek-krolewski.pl/obiekt/kolekcja/Malarstwo/okres/1778/id/ZKW_453 Silny rozwój stanu szlacheckiego zahamował w Rzeczpospolitej rozwój warstwy mieszczańskiej i chłopskiej, które w rzeczywistości stanowiły podstawę rozwoju kraju. Prowadziło to do wyzysku ludności. Tym bardziej, że w Europie właśnie na tych warstwach społecznych budowano nowoczesną gospodarkę. Mieszczanie zajmujący się głównie handlem i W Rzeczpospolitej ciągle panował system rzemiosłem zostali skutecznie zablokowani pańszczyzny, w którym chłopi byli przez coraz to nowe przywileje handlowe wyzyskiwania, podczas gdy na zachodzie nadawane przez kolejnych królów Europy system ten uważano już za przeżytek. zbuntowanej szlachcie. Wojciech Gerson, Port w Gdańsku w XVII w., 1865 r. Autor nieznany, Chłopi przy pracy Źródło: https://epodreczniki.pl/a/polska-spichlerzem-europy/DDM6Xov3Q Źródło: https://epodreczniki.pl/a/polska-spichlerzem-europy/DDM6Xov3Q Konstytucja 3 maja, jako Ustawa Rządowa uchwalona została w czasie obrad Sejmu Czteroletniego. Jest jednym z największych świadectw w dorobku ideowo- politycznym naszego kraju. Powstała w czasie, kiedy znaczna część posłów opowiedziała się ponownie za pełną suwerennością kraju i całkowitego odgrodzenia się od protekcji sąsiednich mocarstw, głównie Rosji. Ustrój Rzeczpospolitej uzależniony został od woli narodu. Ustawa Rządowa z dnia 3 maja 1791 r., wydawnictwo Michała Grölla, 1791 r. Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Konstytucja_3_maja#/media/Plik:Constitution_of_ the_3rd_May_1791_-_print_in_Warszawa_-_Michal_Groll_-_1791_AD.jpg Sejm Czteroletni, zwany też Wielkim obradował w latach 1788-1792 w Warszawie. Rozpoczął się 6 października i w początkowym założeniu miał trwać sześć tygodni, jako zwykły sejm. Jednak pod naciskiem opinii publicznej i ogółu społeczeństwa, które pragnęło naprawy ustroju państwa i odzyskania pełnej kontroli nad rządami, sejm zmienił swój charakter i jako sejm reformatorski działał przez cztery lata. Warto tu zaznaczyć, że obrady sejmu z 1788 r. na mocy prawa mogły trwać dwa lata. W 1790 r. zakończyła się jego kadencja. Należało przeprowadzić ponowne wybory. Nie chciano jednak zrywać tradycji rozpoczętego już sejmu. Postanowiono nowych posłów dołączyć do składu dotychczasowej Izby Poselskiej. Weszli oni w skład sejmu 16 grudnia 1790 r. Miało to duże znaczenie dla przeprowadzanych reform. W dużej mierze nowi posłowie byli to ludzie młodzi, o światłych poglądach i postępowi w kwestii naprawy ustroju Uniwersał królewski zwołujący Sejm do Warszawy na 6 listopada politycznego państwa. 1788 r.i wyznaczający termin sejmików przedsejmowych na 18 sierpnia 1788 r., Archiwum Akt Dawnych w Warszawie Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Sejm_Czteroletni Bernardo Bellotto zw. Canaletto, Widok Warszawy od strony Pragi, 1770, Zamek Królewski w Warszawie Źródło: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Bellotto/Index.htm G.A. Rizzi Zannoni, Plan Warszawy z 1772, AGAD Źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:AGAD_mapa_Warszawy_1772.png Bernardo Bellotto zw. Canaletto, Krakowskie Przedmieście od strony Bramy Krakowskiej, 1767-1768, Zamek Królewski w Warszawie Źródło: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Bellotto/Index.htm Bernardo Bellotto zw. Canaletto, Krakowskie Przedmieście od strony Nowego Światu, ok. 1773-1779, Zamek Królewski w Warszawie Źródło: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Bellotto/Bellotto_2.htm Bernardo Bellotto zw. Canaletto, Krakowskie Przedmieście w stronę Kolumny Zygmunta, 1774, Zamek Królewski w Warszawie Źródło: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Bellotto/Bellotto_2.htm Bernardo Bellotto zw. Canaletto, Widok Warszawy z tarasu Zamku Królewskiego, 1773, Zamek Królewski w Warszawie Źródło: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Bellotto/Bellotto_2.htm Sejm Wielki rozpoczął się zawiązaniem konfederacji Obojga Narodów. Marszałkiem Sejmu i konfederacji koronnej został Stanisław Małachowski, a marszałkiem konfederacji litewskiej został Kazimierz Nestor Sapieha. Stanisław Małachowski (1736-1809 r.) Kazimierz Nestor Sapieha (1757-1798 r.) Józef Peszka, Portret marszałka Sejmu Wielkiego Stanisława Małachowskiego, 1790 Józef Peszka, Portret marszałka konfederacji Źródło: http://wlaczpolske.pl/index.php?etap=10&i=1298 Wielkiego Księstwa Litewskiego Kazimierza Nestora Sapiehy,
Load more

Recommended publications
  • Konstytucja 3 Maja
    Konstytucja 3 Maja Uczeń: 1) podaje przykłady naprawy państwa za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, w tym osiągnięcia Komisji Edukacji Narodowej; 2) charakteryzuje cele i przebieg konfederacji barskiej; 3) sytuuje w czasie obrady Sejmu Wielkiego oraz uchwalenie Konstytucji 3 maja; wymienia reformy Sejmu Wielkiego oraz najważniejsze postanowienia Konstytucji 3 maja. Konstytucja 3 Maja „Wiwat maj, trzeci maj, dla Polaków błogi raj!” Linia chronologiczna Sejm Wielki (Czteroletni) 1788 – 1792 Polecenie 1 Przeczytaj i przeanalizuj poniższy tekst. Pod koniec lat 80‐ych XVIII wieku król Stanisław August Poniatowski oraz obóz patriotyczny po raz kolejny podjęli próbę przeprowadzenia koniecznych reform. Na skutek trudnej sytuacji politycznej caryca Rosji Katarzyna II zgodziła się na zwołanie sejmu zawiązanego pod laską konfederacji – (decyzje zapadały większością głosów.) Marszałkiem został Stanisław Małachowski, jeden z przywódców obozu reform. Jesienią 1790 r. przeprowadzono nowe wybory do izby poselskiej, dzięki czemu obóz reform uzyskał przewagę. Od tego momentu sejm obradował w podwójnym składzie gdyż posłowie wybrani w 1788 r. nie opuścili obrad. Sejm ten do historii przeszedł jako Wielki gdyż , po pierwsze obradował ostatecznie w podwójnym składzie, po drugie uchwalił przełomowe dla historii Polski reformy. Obozy polityczne w czasie Sejmu Wielkiego. Podczas sejmu ścierały się między sobą trzy obozy polityczne: - obóz hetmański – na jego czele stali magnaci: Franciszek Ksawery Branicki, Szczęsny Potocki i Seweryn Rzewuski. Chcieli utrzymania dotychczasowego porządku i byli przeciwni jakimkolwiek reformom. Mieli poparcie ambasadora Rosji. - obóz dworski – było skupione wokół króla. Na jego czele stał prymas Michał Poniatowski oraz kanclerz Jacek Małachowski. Dążyli do przeprowadzenia reform w oparciu o Rosję, pragnęli umocnienia władzy wykonawczej królewskiej. - obóz patriotyczny – na jego czele stanęli Stanisław Małachowski, Stanisław i Ignacy Potoccy, Adam Czartoryski i Hugo Kołłątaj.
    [Show full text]
  • Marriage, Inheritance, and Family Discord: French Elite and the Transformation of the Polish Szlachta
    Blackburn: Marriage, Inheritance, and Family Discord 2 WORLD HISTORY REVIEW / Summer 2004 MARRIAGE, INHERITANCE, AND FAmily DISCORD: FRENCH ELITE AND THE TRANSFORMATION OF THE POLISH SZLACHTA by Christopher Blackburn [M. Damon to M. Wisdom] As to philosophy, you should know that our present age is one of enlightenment. Along with English frock coats, philosophy has come into vogue. In the boudoirs of the most fashionable ladies, right next to embroidery hoops and face powder you will find volumes of M. Rousseau, the philosophical works of Voltaire, and other writings of that sort. —Ignacy Krasicki (1776) Several important themes permeate Monsieur Damon’s instruc- tions to his aristocratic pupil. Most significant is not that Poland was a part of the general European Enlightenment, but that Polish enlight- ened thought resided primarily within “fashionable” elite circles and was ultimately based on the writings of the French philosophes. The wholesale acceptance of French culture brought a clear and conscious change to the szlachta’s traditionally Sarmatian character, while at the same time the szlachta family was unconsciously transformed by the more subtle Western notions of kinship and affective individual- ism, a process that culminated with the reign of the last enlightened despot—Napoleon Bonaparte.2 The mentalité of the Polish nobility was recast in the eighteenth century as its membership embraced selectively certain aspects of both the Enlightenment and ancien régime France. The piecemeal acceptance of these ideas by the traditionally Sarmatian nobility led to the evolution of an ideology resembling Enlightened Sarmatianism—one that embraced formal education, individualism, and Western appearance, which coexisted with agrarianism, anti-urbanism, and devotion to the Church.3 Once again the szlachta displayed its paradoxical nature by Produced by The Berkeley Electronic Press, 2003 1 World History Review, Vol.
    [Show full text]
  • Jews in the Kingdom of Poland ‒
    POLIN STUDIES IN POLISH JEWRY cccccccccccccccdxxxxxxxxxxxxxxx VOLUME TWENTY-SEVEN Jews in the Kingdom of Poland ‒ Edited by , and cccccccccccccccdxxxxxxxxxxxxxxx Published for The Institute for Polish–Jewish Studies and The American Association for Polish–Jewish Studies OFFPRINT This material is copyright-protected and may not be be reproduced in any form, including electronic, without the express written permission of the author of the article, the editor of the book in which it was originally published, and the publisher of the volume. Any requests for permission to use this material in whole or in part should be addressed in the first instance to the Littman Library at [email protected], and all such requests should include details of the precise use intended. Oxford . Portland, Oregon The Littman Library of Jewish Civilization 2015 The Littman Library of Jewish Civilization Chief Executive Officer: Ludo Craddock Managing Editor: Connie Webber PO Box 645, Oxford 2 0, www.littman.co.uk —— Published in the United States and Canada by The Littman Library of Jewish Civilization c/o ISBS, 920 NE 58th Avenue, Suite 300 Portland, Oregon 97213-3786 © Institute for Polish–Jewish Studies 2015 All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, without the prior permission in writing of The Littman Library of Jewish Civilization The paperback edition of this book is sold subject to the condition that it shall not, by way of trade or otherwise, be lent,
    [Show full text]
  • The Architect Stanisław Zawadzki in Rome Reality
    scem, gdzie Zawadzki nawi =za kontakty, które pro- Potocki) oraz przyjació i wspó pracowników (Hugo centowa y pó `niej w ca ym jego byciu zawodowym Ko = taj, Franciszek Smuglewicz). A rzymskie Ho- w Rzeczypospolitej, tworz =c kr =g najwa bniejszych spicjum Vw. Stanis awa mia o w tym wszystkim zleceniodawców (Stanis aw Poniatowski, Ignacy swój istotny udzia . Ryszard M =czy Lski, prof. dr hab. Katedra Historii Sztuki i Kultury Uniwersytet Miko aja Kopernika w Toruniu THE ARCHITECT STANIS AW ZAWADZKI IN ROME REALITY – FASCINATION – BENEFITS RYSZARD M <CZY KSKI A few years ago, when preparing an article the Lanckoro Lski Foundation, I was [ nally able entitled Rzymskie sukcesy architekta Stanis awa to access the manuscripts which were of interest Zawadzkiego [The Roman Successes of the to me 4. This article is the outcome of my research Architect Stanis aw Zawadzki] which dealt with into the archives, supplemented with a more general his education at the Accademia di San Luca, his re \ ection on the in \ uence Rome had on the later winning an architectural competition established career of the architect Stanis aw Zawadzki. by Pope Clement XII, and his entering the ranks of Despite the wide range of subjects covered in academicians of merit ( di merito ), I was unable to his classic publication dating from the 1930s titled make use of the archives in St. Stanis aw’s Hospice aycie polskie w Rzymie w XVIII wieku [Polish Life in in Rome 1. This collection – given the Hospice’s Rome in the 18th century], Maciej Loret only brie \ y importance as the one-time hub of all Polish life and mentions Zawadzki: “Several Polish architects matters connected with Poland in Rome – was used studied in Rome during the reign of Stanis aw by Mieczys aw G Bbarowicz and Maciej Loret before August.
    [Show full text]
  • Uroczystość Matki Bożej Królowej Polski 230 Lat Konstytucji Trzeciego
    Welcome to PARISH FAMILY • 201 BUCKBEE STREET • ROCKFORD, ILLINOIS 61104 • www.st-stanislaus.org Conventual Franciscans Fr. Mieczysław Wit, OFM Conv. Pastor Phone Numbers Parish Office 815-965-3913 Parish email: [email protected] Fr. Mieczysław Wit 815-315-2542 Mrs. Margaret Borowski 815-965-3913 [email protected] Manager/Secretary Dr. Michael Michalik 815-298-7256 Chairman of Pastoral Council Mr. Adam Mazela 815-988-3412 Chairman of Finance Council Miss. Randee Hansen 815-979-2068 Coordinator of Religious Education Mrs. Stella Bednarczyk 815-540-8265 Director of Polish Language School Mass Schedule Sunday Obligation: 4:30 pm (Saturday) 9:00 am (English) 11:00 am (Polish) Holy Days: 6:00 pm (English) - Vigil Mass Uroczystość Matki Bożej 12:00 noon (English) 6:00 pm (Polish) Królowej Polski Weekdays: 7:30 am (Tuesday, Thursday, Friday) 12:00 pm Wednesday 6:00 pm Friday (Polish) 230 lat (No AM Mass on Monday & Saturday) Konstytucji Novena to St. Anthony: Tuesday after 7:30 am Mass Trzeciego Chaplet to Divine Mercy: Maja Friday after 7:30 am Mass May 2 , 2021 • Fifth Sunday of Easter OUR PARISH GOAL FOR THE DIOCESAN STEWARDSHIP THIS YEAR IS $13,690.00 Again, we are asking each family to participate in this year’s appeal by giving the gift of at least $150.00. This week all register parishioners will receive pledge envelope from Diocesan office. Please bring your envelope with your pledge or payment to church next weekend. If you forget your envelopes we will have some available in church. We would like to do the pledge or payment Sunday next weekend during all Masses.
    [Show full text]
  • Architectural Theory in Eastern Europe During the Enlightenment
    Architectural theory in Eastern Europe during the Enlightenment Review of: Ignacy Potocki, Remarks on Architecture. The Vitruvian Tradition in Enlightenment Poland, Carolyn C. Guile ed. and transl., University Park, PA: The Pennsylvania State University Press, 2015, 155 p. Basile Baudez Early modern Polish architectural thought is largely absent from standard surveys of Western art and architecture. If Richard Butterwick-Pawlikowski has recently studied the history of the Polish-Lithuanian commonwealth1 and if Andrezj Rottermund’s work on neo-classicism has been partly translated2, no general study of eighteenth-century East European or Polish architecture exists in English apart from Stefan Muthesius’ brief account in Art, architecture and Design in Poland, 966- 1990 (Königstein im Taunus: K. R. Langewiesche Nachfolger H. Köster Verlagsbuchhandlung, 1994). Due to a language barrier, limited or restricted access to primary and secondary sources, the situation of East-European studies began to change only in the 1990s and with time, historiography has shifted its concern from the strict research of a East-West borderland as it was defined by Oscar Halecki in 1980 in Borderlands of western civilization: a history of East Central Europe, to the study of multidirectional cultural transfers3. The historic notion of connected centres played an important role in understanding these phenomena, a more useful tool to think the age of Enlightenment than considering the cultural geography of Central Europe only in terms of centres and peripheries4.
    [Show full text]
  • Zamek Królewski W Warszawie Ignacy Potocki Podręczniki Wydane Przez KEN
    Drodzy Szóstoklasiści. Wysyłam Wam notatki na kolejny tydzień. Pozdrawiam. B. Adler Historia klasa VI a b c Temat 1. Reformy stanisławowskie Przedstawiam zmiany gospodarcze i kulturalne w czasach stanisławowskich, znam najważniejsze budynki wzniesione w Warszawie w tym okresie. 1.W następstwie I rozbioru pod panowaniem pruskim znalazła się przeważnie ludnośd polska, pod rosyjskim- białoruska, pod austriackim- polska i ukraioska. Najcenniejsze pod względem gospodarczym ziemie zagarnęły Prusy -dobrze rozwinięte gospodarczo Pomorze Gdaoskie i Austria- kopalnie soli w Bochni i Wieliczce. 2.Pod presją zaborców zwołano w 1773 roku sejm, który zatwierdził I rozbiór Polski. Pod naciskiem króla na sejmie dokonano pewnych reform wewnętrznych. Powołano Radę Nieustającą, pierwszy sprawny od wielu lat organ władzy wykonawczej, na czele z królem. Na sejmie postulowano też podniesienie liczby wojska do 30 tysięcy. Najważniejszą decyzją sejmu było powołanie 14 października 1733 roku Komisji Edukacji Narodowej (KEN). Dlatego dziś 14 października obchodzimy jako Dzieo Edukacji Narodowej. Było to pierwsze na świecie ministerstwo oświaty. KEN przejęła całe szkolnictwo, które wcześniej było organizowane przez zakon jezuitów (zakon rozwiązał papież w 1733r). Oświata uwolniona została spod wpływów Kościoła. Zaczęli w nich uczyd świeccy nauczyciele. Komisja dokonała całkowitej reformy szkolnictwa. Powołała Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych pod kierunkiem Grzegorza Piramowicza, które opracowało nowe programy nauczania, wydawało podręczniki dla uczniów i poradniki dla nauczycieli. Zreformowano Akademię Krakowska i Wileoską. Zaczęto nauczad w języku polskim, a nie po łacinie. Komisja odegrała ogromną rolę w kształtowaniu nowoczesnego myślenia Polaków. Skupiała światłych i mądrych ludzi, jak Hugo Kołłątaj, Adam Kazimierz Czartoryski, Ignacy Potocki. Absolwent zreformowanej szkoły miał byd obywatelem świadomym swoich obowiązków wobec paostwa, całkowicie otwartym na innych ludzi i rozumiejącym świat.
    [Show full text]
  • Statistics on Confessional Allegiance Are Woefully Inadequate, but in The
    Published in Polin: Studies in Polish Jewry, vol. 27, 2015, pp. 45-62 Jews in the Discourses of the Polish Enlightenment Richard Butterwick-Pawlikowski The old-fashioned term ‘genealogy’ has gained in popularity among historians, as it conveys 5 a sense of where things came from, without the teleology implied by ‘origins’, ‘roots’, or ‘genesis’. From common ancestors come diverse descendants.1 The varieties of antisemitism experienced in the Polish--Lithuanian lands and encountered in Polish discourses since the later nineteenth century derive some, but by no means all, of their genetic code, as it were, from discourses about Jews in the later eighteenth century. However, the intellectual and 10 cultural formation known as the Polish Enlightenment scattered many seeds, not all of which came to fruition, but which included the potential for philosemitism as well as antisemitism. The discourses in question are found in a range of sources, including treatises, pamphlets, correspondence, projects for legislation, and resolutions and instructions passed by the local assemblies of the Polish--Lithuanian nobility---the sejmiki. I focus in particular on the period 15 of the Four Year Sejm. The ‘Polish Revolution’ of 1788--92 precipitated unprecedented debate on political, fiscal, economic, social, cultural, and religious affairs in the Polish-- Lithuanian Commonwealth. Many of these strands had relevance for the Commonwealth’s Jews, even if Jews were only rarely the principal objects of polemical exchanges.2 20 * * * The first half of the eighteenth century saw the apogee of harassment by the Roman Catholic Church of the Commonwealth’s Jews, ‘heretics’, and ‘schismatics’.3 This trajectory is only partly explained by reaction to the traumatic wars of 1648--1721, and not at all in the case of 25 Jews, who were fellow victims rather than foes.
    [Show full text]
  • The Wettins and the Issue of Inheritance of the Polish-Lithuanian State Throne in the Context of the Constitution of May 3, 1791: Position of the Lithuanian Nobility
    Open Political Science, 2019; 2: 86–95 Research Article Ramunė Šmigelskytė-Stukienė* The Wettins and the Issue of Inheritance of the Polish-Lithuanian State Throne in the Context of the Constitution of May 3, 1791: Position of the Lithuanian Nobility https://doi.org/10.1515/openps-2019-0009 received July 15, 2019; accepted October 15, 2019. Abstract: The article analyses attitudes of the Lithuanian nobility towards the inheritance of the throne of the Polish- Lithuanian Commonwealth (the Commonwealth) in the period of the Four-Year Sejm (1788-1792). Thorough analysis of historiography and research of narrative sources amplifies the position of the Lithuanian nobility towards the issue of inheritance of the throne of the Commonwealth as it was reflected in the political literature of 1787-1789 period. Analysis of the documents produced by the February and November dietines (Pol. sejmiks), 1790 of the Grand Duchy of Lithuania (the GDL) reveals changes in the position of nobility towards selection of the successor to the throne with the king still alive. It was established, that in supporting the idea of a hereditary throne, Lithuanian political writers suggested different strategies in realizing this idea and proposed as candidates for the throne representatives of ruling dynasties of several states: Russia, Prussia, Saxony and Great Britain. Changes in the position of nobility were significantly influenced by the activism of patriotic-reformist faction, which proposed the very idea of a hereditary throne and a candidate from the dynasty of Wettins: the GDL districts (Pol. powiats), having ignored the question of throne inheritance in the February dietines of 1790, in November of the same year agreed to the selection of Elector of Saxony as the successor to the King of Poland and the Grand Duke of Lithuania Stanislaw August.
    [Show full text]
  • Making Jews Modern in the Polish Borderlands
    Out of the Shtetl Making Jews Modern in the Polish Borderlands NANCY SINKOFF OUT OF THE SHTETL Program in Judaic Studies Brown University Box 1826 Providence, RI 02912 BROWN JUDAIC STUDIES Series Editors David C. Jacobson Ross S. Kraemer Saul M. Olyan Number 336 OUT OF THE SHTETL Making Jews Modern in the Polish Borderlands by Nancy Sinkoff OUT OF THE SHTETL Making Jews Modern in the Polish Borderlands Nancy Sinkoff Brown Judaic Studies Providence Copyright © 2020 by Brown University Library of Congress Control Number: 2019953799 Publication assistance from the Koret Foundation is gratefully acknowledged. Open access edition funded by the National Endowment for the Humanities/ Andrew W. Mellon Foundation Humanities Open Book Program. The text of this book is licensed under a Creative Commons Attribution-Non- Commercial-NoDerivatives 4.0 International License: https://creativecom- mons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/. To use this book, or parts of this book, in any way not covered by the license, please contact Brown Judaic Studies, Brown University, Box 1826, Providence, RI 02912. In memory of my mother Alice B. Sinkoff (April 23, 1930 – February 6, 1997) and my father Marvin W. Sinkoff (October 22, 1926 – July 19, 2002) CONTENTS Acknowledgments....................................................................................... ix A Word about Place Names ....................................................................... xiii List of Maps and Illustrations .................................................................... xv Introduction:
    [Show full text]
  • The Jews in a Polish Private Town Hundert, Gershon David
    The Jews in a Polish Private Town Hundert, Gershon David Published by Johns Hopkins University Press Hundert, Gershon David. The Jews in a Polish Private Town: The Case of Opatów in the Eighteenth Century. Johns Hopkins University Press, 1991. Project MUSE. doi:10.1353/book.71395. https://muse.jhu.edu/. For additional information about this book https://muse.jhu.edu/book/71395 [ Access provided at 1 Oct 2021 04:32 GMT with no institutional affiliation ] This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License. HOPKINS OPEN PUBLISHING ENCORE EDITIONS Gershon David Hundert The Jews in a Polish Private Town The Case of Opatów in the Eighteenth Century Open access edition supported by the National Endowment for the Humanities / Andrew W. Mellon Foundation Humanities Open Book Program. © 2019 Johns Hopkins University Press Published 2019 Johns Hopkins University Press 2715 North Charles Street Baltimore, Maryland 21218-4363 www.press.jhu.edu The text of this book is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License: https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/. CC BY-NC-ND ISBN-13: 978-1-4214-3628-9 (open access) ISBN-10: 1-4214-3628-0 (open access) ISBN-13: 978-1-4214-3626-5 (pbk. : alk. paper) ISBN-10: 1-4214-3626-4 (pbk. : alk. paper) ISBN-13: 978-1-4214-3627-2 (electronic) ISBN-10: 1-4214-3627-2 (electronic) This page supersedes the copyright page included in the original publication of this work. The Jews in a Polish Private Town JOHNS HOPKINS JEWISH STUDIES Sander Gilman and Steven T.
    [Show full text]
  • Stanisław Kostka Potocki I Mowa Ku Czci Poległych W Roku 1809
    NAPIS SERIA IX 2003 Stanisław Kostka Potocki i mowa ku czci poległych w roku 1809 Jacek Wójcicki http://rcin.org.pl Seria IX 2003 Jacek Wójcicki Stanisław Kostka Potocki i mowa ku czci poległych w roku 1809 zasem warto sięgnąć do schematów starych a sprawdzonych. Zacznijmy więc od przy­ Cwołania średniowiecznego wiersza „ku pamięci”: Quis? Qitid? Ubi? Qnibns anxiliis? Cm ? Qnomodo? Qnando? — by, odpowiadając na pytania „Kto? Co? Gdzie? Za pomocą czego, przy czyjej pomocy? Dlaczego? W jaki sposób? Kiedy?” 1, opisać postawione na wstępie zagadnienie. Jego dość ogólny kształt pragnie podkreślić mimowolną doskonałość tytułowej formuły pierwodruku dzieła, które jest przedmiotem naszego zainteresowania. W istocie. Pochwala walecznych Polaków w ostatniej wojnie poległych była „czytana... przez Stanisława Potockiego”, ale stanowiłajego dzieło autorskie tylko w takim stopniu, wjakim zasługą mówcyjest zawsze na­ danie porządku składnikom przewidzianym przez reguły retoryki i dostarczonym przez sze­ roko pojęte okoliczności zewnętrzne. To oczywiście zasługa wielka i niepodważalna, w przy­ padku Potockiego ugruntowana mocno na znawstwie teorii i wieloletnim doświadczeniu. Ale liczba i charakter owych części składowych, a także dalsze przemiany wygłoszonego już przez niego tekstu kazały zawahać się w użyciu typowego oznaczenia odpowiedzialności w nagłówku niniejszego szkicu. http://rcin.org.pl Mówiąc krótko: nie była to tylko i po prostu „mowa Stanisława Potockiego”. Przy bliż­ szym oglądzie Pochwała... jawi się jako paradoks, byt nieoczywisty, i niemal na równi ze swoim autorem podległy ciśnieniu epoki. 1 Zob. M. Korolko, Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa 1990. s. 55 (rozdz. 2.3.2.1); podstawa terminologii retorycznej używanej w dalszym ciągu artykułu. 144 Jacek Wójcicki Tu właśnie przyda się mnemotechniczny heksametr, dzięki któremu — zmieniwszy nie­ co kolejność pytań — uda się, być może, określić kierunek i siłę oddziaływania życia na mów­ cę oraz sposoby i cele prób wpływu mówcy na życie samo.
    [Show full text]