2015 PETRUS ALAMIRE LP2015_cover-final.indd 1 10/07/15 16:58 PETRUS ALAMIRE MEERSTEMMIGHEID IN BEELD Antwerpen | 19 augustus - 30 augustus Inhoudstafel Voorwoord | Philip Heylen 9 Laus Polyphoniae 2015 | dag aan dag 13 Introductie | Bart Demuyt 25 In memoriam Dirk Snellings 29 Tentoonstelling Petrus Alamire Meerstemmigheid in beeld 31 International Conference Petrus Alamire: New Perspectives on Polyphony 35 Essays Petrus Alamire: een biografische schets 55 De hiërarchie van de genres: mis, motet en chanson 137 Instrumentale muziek in de tijd van Petrus Alamire 227 De handschriften uit het Alamire-corpus 277 De (bij naam bekende én anonieme) componisten van de Alamire-handschriften 347 Open lecture-performances WO 19/08/15 13.00 Prof. dr. Jennifer Bloxam & Cappella Pratensis 75 DO 20/08/15 13.00 Prof. dr. Jesse Rodin & Cut Circle 103 VR 21/08/15 13.00 Paul Van Nevel & Huelgas Ensemble 115 ZA 22/08/15 13.00 Prof. dr. Fabrice Fitch & Ensemble Leones 181 Concerten WO 19/08/15 15.00 Aequalis 77 20.00 Huelgas Ensemble 87 22.15 Zefiro Torna & Anne-Mie Van Kerckhoven 93 DO 20/08/15 15.00 Aequalis 77 20.00 Paul O'Dette Lute Consort & Mezzaluna 105 22.15 The Tallis Scholars 109 VR 21/08/15 15.00 Aequalis 77 20.00 Cut Circle 117 22.15 Psallentes 125 - 5 - ZA 22/08/15 10.00 International Petrus Alamire Lab 157 ZO 30/08/15 09.30 Theater De Spiegel 375 15.00 Aequalis 77 11.00 Alamire Fringe: Ensemble Polyfoon 397 20.00 Cappella Pratensis 183 11.00 Theater De Spiegel 375 22.15 PER-SONAT 191 12.00 Alamire Fringe: Tout Venant 401 13.00 Alamire Fringe: De Completen 405 ZO 23/08/15 10.00 International Petrus Alamire Lab 157 14.00 Alamire Fringe: Vocaal Ensemble Thamyris 409 15.00 Aequalis 77 15.00 Alamire Fringe: Ariosto Ensemble 413 20.00 Stile Antico 201 16.00 Theater De Spiegel 375 22.15 graindelavoix 211 16.00 Alamire Fringe: Vocaal en instrumentaal ensemble Capella Nova 417 17.00 Alamire Fringe: Joli Cuer 421 MA 24/08/15 13.00 Ensemble Leones 241 20.00 Collegium Vocale Gent & BL!NDMAN 425 20.00 The Binchois Consort 247 22.15 Vic De Wachter, Thomas Baeté & Guillermo Pérez 259 International Petrus Alamire Lab 157 Boreas Quartett Bremen & Katharina Berndt 161 DI 25/08/15 13.00 Cappella Mariana 263 Victoria Bernath 165 20.00 Eric Sleichim & Marnix De Cat 271 Rumorum 169 22.15 Vic De Wachter, Thomas Baeté & Guillermo Pérez 259 Circling the Spheres 173 Two Envelopes 177 WO 26/08/15 20.00 Barbara Zanichelli & Tasto Solo 293 22.15 Diabolus in Musica 301 Radio-uitzending, cursussen, themalezing 22.15 Vic De Wachter, Thomas Baeté & Guillermo Pérez 259 KlaraLive@Laus 85 Straight from the source | themalezing 275 DO 27/08/15 13.00 New York Polyphony 309 Petrus Alamire: muziek en politiek in het 16de-eeuwse Europa | cursus 225 20.00 Ensemble Alamire, The English Cornett & Sackbut Ensemble 317 Petrus Alamire: muziek in het 16de-eeuwse Europa | cursus 291 22.15 La Capilla 327 Het Alamire Atelier | muziekvakantie voor kinderen & jongeren 343 Internationale summerschool 337 VR 28/08/15 13.00 Slotconcert internationale summerschool 337 Alamire Fringe@Cultuurmarkt Vlaanderen 395 20.00 Huelgas Ensemble & Aposiopée 361 22.15 Stile Antico 369 Verklarende woordenlijst 435 Biografieën 438 ZA 29/08/15 09.30 Theater De Spiegel 375 Uitgevoerde werken 455 11.00 Theater De Spiegel 375 Praktische info 467 16.00 Theater De Spiegel 375 Organisatie AMUZ 471 20.00 The Clerks 377 Subsidiënten & partners 473 22.15 Huelgas Ensemble 387 Stadsplan & adressen 474 Colofon 476 - 6 - - 7 - Voorwoord “Meerstemmige muziek is het moment pellen als ware het een ui”, schreef Simon Vest- dijk in zijn Glanzende Kiemcel. Deze formule omvat het mysterie van deze wondermooie muziek. Polyfonie als overwinning op de tijd, die ons als zand door de vingers glijdt. Door zijn meerstemmigheid wordt de ervaring van het ‘hier en nu’ immers veelvuldig opgerekt in de ruimte. Of om het met een citaat van Tom Waits te zeggen: “playing music is paying attention to time”. Al meer dan twintig jaar is Laus Polyphoniae een meerstemmig baken in het drukke ritme van onze altijd maar sneller voorthollende levens, en dit jaar met een groots project. Peter Imhoff, alias Petrus Alamire, werd geboren rond 1470 uit een bekende koopmansfamilie in Neurenberg, waar hij werd opgeleid als musicus en muziekschrijver. In het zog van zijn handeldrijvende familieleden reisde hij naar de Lage Landen, waar hij onder andere voor Margareta van Oostenrijk en aartshertog Karel (de latere keizer Karel V) luxueuze muziek- handschriften vervaardigde die tot de mooiste verluchte manuscripten van de late mid- deleeuwen behoren. Zij zijn niet alleen van kunsthistorisch belang, maar hebben ook een uitzonderlijke muziekhistorische waarde aangezien ze een uniek overzicht bieden van de muziekproductie in de Lage Landen en Noord-Frankrijk, met zowel religieuze als profane muziek en het oeuvre van drie generaties componisten. Laus Polyphoniae 2015 wekt de wereld van Petrus Alamire tot leven met meer dan hon- derd muzikale activiteiten op verschillende locaties in de historische stad. Meesterwerken die sinds eeuwen onder het stof lagen, krijgt u tijdens wereldpremières opnieuw te horen. Twaalf dagen lang kan u genieten van wandelingen, middag-, avondconcerten en noctur- nes, workshops en open lecture-performances met internationale specialisten. U kan zich onderdompelen in de wereld van de polyfonie met topensembles uit Europa en de Ver- enigde Staten. Ten slotte ontdekt u de klinkende en beeldende schoonheid van originele verluchte Alamire-manuscripten naast werk van Vlaamse Primitieven in een tentoonstel- ling in de Antwerpse Kathedraal. - 8 - - 9 - Tot slot richt ik graag een bijzonder woord van dank aan de Vlaamse Gemeenschap, de Foreword Provincie en de Stad Antwerpen voor hun steun, aan allen die AMUZ in het verleden en het heden waarmaken en aan u, het publiek. Laat ons samen genieten van heerlijke muziek die de komende dagen zal weerklinken en het glas heffen op zoveel schoonheid. Geniet van deze bijzondere festivaleditie! Philip Heylen, Voorzitter AMUZ [Festival van Vlaanderen-Antwerpen] “Polyphonic music is the act of peeling the moment as if it were an onion,” Simon Vestdijk Schepen voor cultuur, economie, stads- en buurtonderhoud, patrimonium en erediensten wrote in his essay De Glanzende Kiemcel. This formula encapsulates the mystery of this stad Antwerpen marvellous music. Polyphony conquers time, which slips like sand through our fingers, because its multiple voices stretch out the experience of the ‘here and now’ in many dimensions of space. Or, to express it with a quotation from Tom Waits: “playing music is paying attention to time”. For more than twenty years, Laus Polyphoniae has been a polyphonic constant in the hectic rhythm of our ever-accelerating lives, and this year it presents us with an ambitious pro- ject. Peter Imhoff, alias Petrus Alamire, was born in into a well-known family of merchants in Nuremberg in about 1470, where he was trained as a musician and writer of musical scores. He travelled to the Low Countries in the wake of merchants in his family, where he created luxurious music manuscripts for luminaries including Margaret of Austria and Arch Duke Charles (later Emperor Charles V). They are among the most beautiful illu- minated manuscripts of the late Middle Ages. Besides their importance as art history, they are also exceptionally valuable to the history of music, since they offer a unique overview of musical production in the Low Countries and Northern France, with both religious and profane music by three generations of composers. Laus Polyphoniae 2015 brings the world of Petrus Alamire to life with more than a hundred musical activities at various historic locations in the city. You will have the chance to hear world premieres of masterpieces that have been gathering dust for centuries. For twelve days, you can enjoy walks, afternoon and evening concerts and nocturnes, workshops and open lecture performances with international specialists. Immerse yourself in the world of polyphony with leading ensembles from Europe and the United States. Last but not least, discover the beautiful sights and sounds of origi- nal illuminated Alamire manuscripts alongside work by Flemish Primitives in an exhi- bition in Antwerp Cathedral. - 10 - - 11 - WO | WED 19/08/15 Finally, I would like to address a special word of thanks to the Flemish Community, the Pro- 09.00 vince and the City of Antwerp for their support, to everyone who has helped to make AMUZ possible in the past and present, and to you, the audience. Let us enjoy the glorious music together that we will hear in the coming days and raise our glasses to immeasurable beauty. 10.00 international conference Enjoy this very special edition of the festival! Petrus Alamire 11.00 Campus Carolus KU Leuven international Petrus Alamire lab: coachings Philip Heylen, Museum Vleeshuis Chairman of AMUZ [Flanders Festival Antwerp] 12.00 Alderman for culture, economy, city and community maintenance, heritage and religious ser- vices in the City of Antwerp 13.00 Jennifer Bloxam & Cappella Pratensis tentoonstelling lecture-performance O.L.V.-Kathedraal Campus Carolus 14.00 international Petrus Alamire lab: 15.00 Aequalis & coachings Marco Mencoboni Zaal Zirkus O.L.V.-Kathedraal international conference 16.00 Petrus Alamire Campus Carolus KU Leuven 17.00 18.00 19.00 concertinleiding St.-Pauluskerk 20.00 concert Huelgas Ensemble St.-Pauluskerk 21.00 22.00 concert Zefiro Torna & Anne-Mie Van Kerckhoven 23.00 AMUZ - 12 - - 13 - DO |THU 20/08/15 VR | FRI 21/08/15 09.00 09.00