Przyroda, historia, kultura Ziemi Ryckiej

ISBN 978-83-935441-9-6

Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie." Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach działania 431 Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Europejski Fundusz Rolny Instytucja Zarządzająca Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013- Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich Szanowni Państwo

Oddajemy w Państwa ręce niniejszą publikację ukazującą piękno krajobrazu ziemi ryckiej oraz jej burzliwą historię. Stanowi ona jednocześnie zaproszenie do odwiedzenia ciekawych miejsc i ciekawych ludzi powiatu ryckiego. Głównym celem działalności Lokalnej Grupy Działania „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” z siedzibą w Rykach jest wspieranie rozwoju obszarów wiejskich oraz aktywizacja społeczności lokalnej. Za pośrednictwem naszej grupy zrealizowano wiele projektów, których celem jest wyrównanie poziomu jakości życia mieszkańców wsi w stosunku do innych krajów europejskich. Środki finansowe pozyskane z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 przeznaczone zostały na rozwój przedsiębiorczości w regionie a także poprawę jakości życia mieszkańców. Dzięki wsparciu finansowemu można zauważyć wiele zmian zachodzących w naszych gminach. Zmodernizowano i wyposażono świetlice wiejskie, zre- witalizowano centra miejscowości, powstała infrastruktura rekreacyjno-turystyczna, sportowa, wyznaczono i oznakowano ścieżki rowerowe, szlak kajakowy, odrestaurowano miejsca zabytkowe, zrealizowano projekty aktywizujące społeczność lokalną, zakupiono instrumenty muzyczne i stroje ludowe. Doceniając zachodzące zmiany nie zapomniano o ochronie dziedzictwa przyrodniczego, historycznego i kulturowego. Niniejsza publikacja uwzględnia zmiany jakie zaszły w naszym regionie dzięki wykorzystaniu środków unijnych. Jest źródłem wiedzy o najpięk- niejszych zakątkach naszej ziemi. Promuje lokalne dziedzictwo historyczne, przyrodnicze i kulturowe. Ukazane są w nim warte uwagi walory krajobrazowe i architektoniczne. Przybliżyliśmy działalność lokalnej grupy działania oraz powiatu i gmin będących Partnerami naszej organizacji. Dziękujemy wszystkim, którzy udostępnili nam materiały do niniejszego albumu.

Prezes Zarządu LGD Anna Wąsowska

Уважаемые господа

Мы отдаем в ваши руки настоящую публикацию, отображающую живописность пейзажей рыцкой земли и ее бурную историю. Она одновременно является приглашением посетить интеренсные места и встретиться с инетересными людьми рыцкого повята. Главной целью деятельности Локальной Группы Действия Лучшее Будущее Рыцкой Земли со штабом в городе Рыки является поддержка развития сельских территорий, а также активизация местной общественности. При содействии нашей группы реализованы многие проекты, целью которых является выравни- вание уровня качества жизни жителей сельской местности относительно других европейских стран. Финансовые средства, выделенные в рамках Программы Развития Сельской Местности на 2007 – 2013 год, были предназначены на развитие предпринимательской деятельности в регионе, а также улучшение ка- чества жизни жителей. Благодаря финансовой поддержке заметны многие изменения, происходящие в наших гминах. Проведена модернизация и восста- новление сельских клубов, воссозданы также центральные части населенных пунктов, создана инфраструктура для туризма, отдыха, спорта, проложены и обозначены велосипедные дорожки, маршруты для путешествий на байдарке, реставрированы исторические достопримечательности, внедрены проекты активизирующие местную общественность, приобретены музыкальные инструменты и народные костюмы. Отдавая должное происходящим изменениям, мы не забыли также о сохранении природного, исторического и культурного наследия. В настоящей публикации взяты во внимание изменения, произошедшие в нашем регионе благодаря помощи из средств Европейского Союза. Это источник знаний о наиболее прекрасных уголках нашей земли. Он славит местное историческое, природное и культурное наследие. В нем представлены достойные внимания архитектурные и природные достопримечательности. Мы приблизили деятельность Локальной Группы Действия, а также повята и гмин, являю- щихся партнерами нашей организации. Мы благодарим всех тех, кто предоставил нам материалы для настоящего альбома.

Председатель Правления ЛГД Анна Вонсовска

Ladies and Gentlemen

We offer you this publication, which shows the beauty of Ryki landscape and its turbulent history. The publication is also an invitation to visit inte- resting places and interesting people of Ryki district. The main objective of the Local Action Group „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” in Ryki is to support rural development and activation of the local community. Through our group large number of projects have been implemented, which aimed at leveling the quality of life of rural inhabitants in relation to other European countries. The funds raised from the Rural Development Program for 2007-2013 were subscribed for the development of entrepreneurship in the region as well as improving the quality of life of inhabitants. Due to financial support many changes in our municipalities can be noted. Modernization and retrofitting of day-care rooms, revitalization of city centers, sport, recreation and tourism infrastructure has been established, bicycle and canoe trails has been set and marked, historical places has been restored, the activation of the local community through particular project implementation, the purchase of musical instruments and national costumes. Appreciating the changes, the importance of natural environment protection and the historical and cultural heritage has not been forgot- ten. This publication takes into account the changes that have been implemented in our region thanks to the EU funds management. It is a source of knowledge about the most beautiful places of our region. It promotes local, natural and cultural heritage. It presents valuable landscape and archi- tecture virtues. We have taken a closer look on the local action group’s, district’s and municipalities’(our partners) activity. We would like to thank everyone who provided us with any kind of information for this album.

LAG CEO Anna Wąsowska 1 Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Объединение Локальная Группа Действия „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” z/s w Rykach Ул. Вычулковского 10А ul. Wyczółkowskiego 10A 08-500 Рыки 08-500 Ryki www.lokalnagrupadzialania.pl www.lokalnagrupadzialania.pl [email protected] [email protected] tel. 81 8652095 tel. 81 8652095

Nakład / Тираж / Circulation: 2000 egz. / экз. / copies

Zebranie i przygotowanie materiałów do publikacji, projekt graficzny, redakcja, skład i korekta: / Графика, редактирование, верстка и правка / Graphic design, editing, composition and proofreading: Drukarnia Awi-Graf Iwona Kopytowska Типография Awi-Graf Ивона Копытовска ul. Kopernika 3- ул. Коперника 3-5 70-241 Szczecin 70-241 Щецин tel. 91 812 55 97 тел. 91 812 55 97 www.awigraf.pl www.awigraf.pl [email protected] [email protected]

Redaktor Naczelny / Главный Редактор / Editor in Chief: Iwona Kopytowska / Ивона Копытовска Współpraca redakcyjna / Редакторское сотрудничество / Editor: Anna Wąsowska / Анна Вонсовска Tekst / Текст / Text: Iwona Kopytowska, Anna Wąsowska / Ивона Копытовска, Анна Вонсовска Zdjęcie na okładce / Фото на обложке / Cover photo: Wieprz w okolicach Korzeniowa / Река Вепш близ деревни Коженюв / Wieprz river near Korzeniów fot. Mateusz Jaworski / фото Матеуш Яворский

Materiały źródłowe / Исходные материалы / Resources: dr hab. Piotr Łuczkiewicz z Instytutu Archeologii UMCS w Lublinie, dr. hab. Петр Лучкевич - Институт Археологии UMCS в Люблине Gminny Ośrodek Kultury w Stężycy, Гминный Центр Культуры в д. Стенжица, Miejsko-Gminne Centrum Kultury w Rykach, Гминно – городской Центр Культуры в г. Рыки, Urząd Gminy w Ułężu, Администрация гмины в д. Улэнж, Urząd Miejski w Dęblinie, Администрация г. Дэмблин, Urząd Gminy w Nowodworze, Администрация гмины в Новодвур, Towarzystwo Przyjaciół Stężycy, Объединение Приятелей Стенжицы, Zespoły dziecięco-młodzieżowe, Детско – юношеские ансамбли, Stowarzyszenie Integracji Społecznej Gminy Ryki, Объединение Общественной Интеграции Гмины Рыки, ZS im. Kajetana hr. Kickiego w Sobieszynie-Brzozowej. Комплекс школ им. Каетана гр. Кицкого в Собещине – Бжозовей

ISBN 978-83-935441-9-6 Publikacja współfinansowana jest ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach IV Osi Priorytetowej – LEADER z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Publikacja powstała w ramach działania „Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja”. Publikacja jest nieodpłatna.

Публикация профинансирована за счет средств Европейского Союза из Европейского Сельскохозяйственного Фонда в пользу развития Сельской Местности в рамках IV Приоритетной Оси - LEADER из Программы Развития Сельской Местности на 2007-2013 год Публикация подготовлена в рамках действия «Функционирование локальной группы действия, присвоение навыков и активизация». Данная публикация бесплатна.

The publication is co-financed by the European Union through the European Agricultural Fund for Rural Development within the Priority Axis IV - LEADER from Rural Development Program 2007-2013. This publication was prepared under “Functioning of the local action group, acquiring skills and activation”. The publication is free of charge. 3 LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” z/s w Rykach LAG “Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” ul. Wyczółkowskiego 10A 08-500 Ryki www.lokalnagrupadzialania.pl [email protected] tel. 81 8652095

towarzyszenie Lokalna Grupa бъединение Локальная Группа Дей- ocal Action Group association SDziałania „Lepsza Przyszłość Zie- Оствия „Лучшее Будущее Рыцкой Зем- L“Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” mi Ryckiej” zarejestrowane zostało w ли” зарегистрировано в Государственном was registered in the National Court Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu Судебном Реестре 10 сентября 2008 года. Register on 10 September 2008. Cov- 10 września 2008 roku. Swym zasię- Его деятельность охватывает 3 гмины erage area includes three municipali- giem obejmuje teren 3 gmin powia- рыцкого повята: сельско – городскую ties of Ryki district: urban-rural Ryki tu ryckiego: gminę wiejsko-miejską гмину Рыки и сельские гмины Стенжица municipality, Stężyca and Ułęż rural Ryki, gminy wiejskie Stężyca i Ułęż. и Уленж. municipalities. Jest to obszar o wysokim potencjale Это местность с высоким природным и It is an area of high natural and cul- przyrodniczym i kulturowym, któ- культурным потенциалом, а одним из tural potential, where clean environ- rych bardzo ważnym walorem jest главных ее достоинств является чистота ment is a very important advantage. czyste środowisko. Oferta turystyczna окружающей среды. Туристические пред- The tourist offer is addressed to na- skierowana jest do miłośników przy- ложения предназначена для любителей ture, history, fishing, canoeing, motor rody, historii, wędkarstwa, kajakar- природы, истори, рыбалки, гребли на sport lovers and those who actively stwa, sportów motorowych oraz osób байдарках, мотоспортов, а также для лю- spend their free time. With those in aktywnie spędzających wolny czas. Z дей предпочитающих активный отдых. С mind, canoe and bicycle trails have myślą o nich zostały wytyczone ozna- мыслью о них проложены обозначенные been set out and marked. Also, in- kowane szlaki kajakowe oraz ścież- маршруты для путешествий на байдарках tense growth of agri-tourism farms is ki rowerowe. Intensywnie powstają и велосипедные дорожки. Быстро растет noted. kwatery agroturystyczne. количество агротуристических баз. 4 Szlak wodny na Wiśle / Водный маршрут по Висле / Vistula waterway fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” photo. LAG “Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” archive.

Wyjątkowość przyrodnicza tych tere- Благодаря неповторимой природе Долина The unique nature of the area made nów sprawiła, iż Dolina Wieprza oraz Вепша и Долина Вислы особо охраняются Wieprz and Vistula valleys part of a Dolina Wisły zostały objęte szczegól- в рамках программы Европейского Сою- special European Union protection ną ochroną programu Unii Europej- за ПРИРОДА 2000. program called Natura 2000. skiej NATURA 2000. Речная сеть местности - это река Висла и The area of the river network consists Sieć rzeczną obszaru stanowi rzeka ее притоки: Вепш и Окшейка. В Вепш впа- of the Vistula River with its tributar- Wisła wraz z dopływami: Wieprzem дают реки: Свинка, Залесянка и Иренка. ies: Wieprz and Okrzejka. To Wieprz i Okrzejką. Do Wieprza swoje ujścia the mouths have Świnka, Zalesianka Необыкновенно живописной местностью mają: Świnka, Zalesianka oraz Irenka. and Irenka. можно любоваться во время путешествий Niezwykłe malownicze obszary moż- на байдарке. В рамках реализованного Remarkable scenic areas can be en- na podziwiać podczas spływów kaja- проекта сотрудничества под названием joyed while canoeing. As a part of a kowych. W ramach zrealizowanego «Создание маршрута для путешествий realized cooperation project entitled projektu współpracy pn. „Utworzenie на байдарке по Прадолине Вепша» на “The establishment of Wieprz progla- szlaku kajakowego Pradoliną Wie- отрезке 123 км обозначен маршрут для cial valley canoeing trail” 123 kilom- prza” na odcinku 123 km oznako- путешествий на бйдарке по реке Вепш. eters long canoeing trail was marked wany został szlak kajakowy na rzece Свое начало маршрут берет в населенном on the Wieprz River. The trail starts Wieprz. Swój początek ma w miej- пункте Рокитно (любартовский повят), in Rokitno (Lubartów district), runs scowości Rokitno (powiat lubartow- а далее проходит через гмины Улэнж и through Ułęż and Ryki municipal- ski), przebiega przez gminy Ułęż i Рыки, вплоть до устья Вислы в Дэмбли- ities, to the Vistula River’s mouth. Ryki, aż do ujścia Wisły w Dęblinie. не. Проект реализовали 4 партнерские The project was realized by 4 partner Projekt zrealizowany został przez 4 Локальные Группы Действия. Проект был Local Action Groups. The project was partnerskie Lokalne Grupy Działania. отмечен в конкурсе на Лучший Туристи- awarded in the contest for the Best Wyróżniony został w konkursie na ческий Продукт Любельского Воеводства Tourist Product of Lublin Province in Najlepszy Produkt Turystyczny Woje- в 2014 году. 2014. wództwa Lubelskiego w 2014 roku. 5 Infrastruktura turystyczna na szlaku kajakowym / Туристическая инфраструктура на маршруте / Canoe trail tourist infrastructure fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Szlak wodny na Wieprzu / Водный маршрут по Вепшу / Wieprz waterway fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives 6 Rozlewisko Wisły w Paprotni / Дельта Вислы в деревне Папротня / Vistula River Marsh in Paprotnia fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Żurawie / Журавли / Crane Rzeka Wieprz / Река Вепш / Wieprz River Miejsce dla miłośników wędkarstwa / fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / Место для любителей рыбалки / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / Place for fishing lovers photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / archives archives фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives 7 Obrzęd weselny w wykonaniu KGW z Gminy Ryki / Свадебный обряд в исполнении Сельского Клуба Домохозяек из гмины Рыки / Wedding rite performed by KGW from Ryki municipality fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Obrzęd związany z Dziękczynieniem za plony w wykonaniu Klubu Aktywnych Kobiet ze Stężycy / Обряд связанный с воздаянием благодарности за плоды в испонении Клуба Активных Женщин из деревни Стенжица / Rite associated with harvest thanksgiving performed by Active Women’s Club from Stężyca. fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Jednym z przedsięwzięć określonych Одной из инициатив, указанных в Ло- One of the projects set out in the Lo- w Lokalnej Strategii Rozwoju jest кальной Стратегии Развития является cal Development Strategy is called the Tradycja i kultura bogactwem obsza- инициатива Традиция и культура как бо- area tradition and culture wealth. The ru. Przedsięwzięcie realizowane było гатсво местности. Инициатива была осу- project was realized by the Local Ac- przez Lokalną Grupę Działania „Lep- ществлена Локальной Группой Действия tion Group “Lepsza Przyszłość Ziemi sza Przyszłość Ziemi Ryckiej” m.in. „Лучшее Будущее Рыцкой Земли”, в том Ryckiej” as a part of cooperation w ramach realizacji projektu współ- числе в рамках реализации проекта со- with Kuźnia Regionalnych Artystów pracy Kuźnia Regionalnych Artystów трудничества Кузница Артистов Региона – “Mistrz” acronym “KRAM”. As a – „Mistrz” o akronimie „KRAM”. W - «Мастер с акронимом «КРАМ». В рамках part of cooperation, ritual and theater ramach projektu współpracy zorga- проекта сотрудничества организованы и workshops were conducted basing on nizowano i przeprowadzono warsz- проведены обрядно - театральные мастер the knowledge on LAG region includ- taty obrzędowo – teatralne z wiedzy - классы, тестирующие знания о регионе ing tradition and folk customs as well o regionie LGD, dotyczące: tradycji i ЛГД, касающиеся: традиции и народных as folk customs in the Poland’s inter- obyczajów ludowych oraz zwyczajów обычаев со времен Междувоенной Поль- war period (Christmas, Wedding, ludowych z okresu Międzywojennej ши (Рождество Христово, Свадьбы, Пас- Easter and harvest thanksgiving). Polski (Boże Narodzenie, Wesele, ха и Праздник Воздаяния Благодарности Wielkanoc i Święto Dziękczynienia за плоды. za plony). 8 Obrzęd wielkanocny w wykonaniu KGW z gminy Ułęż / Свадебный обряд в исполнении Сельского Клуба Домохозяек из гмины Рыки / Easter rite performed by KGW from Ułęż municipality fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Obrzęd bożonarodzeniowy w wykonaniu KGW z gminy Ryki / Свадебный обряд в исполнении Сельского Клуба Домохозяек из гмины Рыки / Christmas rite performer by KGW from Ryki municipality fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Obrzęd związany z dziękczynieniem za plony w wykonaniu Klubu Aktywnych Kobiet ze Stężycy / Обряд связанный с воздаянием благодарности за плоды в испонении Клуба Активных Женщин из деревни Стенжица / Rite associated with harvest thanksgiving performed by Active Women’s Club from Stężyca fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

9 Festiwal Muzyki Ranczerskiej „Wilkowyjce” / Фестиваль Ранчерской Песни «Вильковыйце» / fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives Promocja dorobku artystycznego lo- Поплуляризация культурных достиже- Promotion of local artists’ achieve- kalnych artystów odbywa się poprzez ний местных артистов происходит путем ments is conducted by organizing organizację i uczestnictwo w impre- организации и участия в мероприятиях and participating in events and pro- zach i przedsięwzięciach organizo- организуемых в масштабе гмины, воевод- jects organized at the municipal, pro- wanych na szczeblu gminnym, wo- ства, а также на общегосударственном vincial and national level. In 2014, 3 jewódzkim, ogólnopolskim. W roku уровне. В 2014 году 3 группы артистов groups of artists (Stefan Batory Public 2014 aż 3 grupy artystów (Gimna- (Публичная Гимназия им. Стефана Бато- Secondary School in Stężyca, KGW zjum Publiczne im. Stefana Batorego рия в Стенжице, Сельский Клуб Домохо- Rososz, KGW Ułęż) competed in w Stężycy, KGW Rososz, KGW Ułęż) зяек Росош, Сельский Клуб Домохозяек Rancher Song Final in Kikół. KGW uczestniczyło w Finale Piosenki Ran- Уленж) участвовали в Финале Конкурса Leopoldów reached semi-finals. The czerskiej w miejscowości Kikół. Do Ранчерской Песни в местности Кикул. festival is being organized by the półfinału dotarło też KGW Leopol- До полуфинаоа дошел также Сельскогий Ministry of Agriculture and Rural dów. Organizatorem festiwalu jest Клуб Домохозяек Леопольдув. Организа- Development. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju тором фестивая является Министерство The youth living in the LAG region Wsi. Селького Хозяйства и Развития Села. can also be proud of their unique Niezwykłym dorobkiem artystycz- Исключительными артистическими до- artistic heritage. Their skills are pre- nym może poszczycić się również стижениями может гордиться также sented during event and meetings. młodzież zamieszkująca obszar LGD. молодежь живущая на территории ЛГД. Undeniable success was competing Swoje umiejętności artystyczne pre- Молодые люди демонстрируют свои ар- in national Rancher Song Festival zentuje podczas imprez oraz spotkań. тистические способности на культурных “Wilkowyjce” and winning 1st place Niewątpliwym sukcesem było zmie- мероприятиях и встречах. Неопровержи- in sketch category. The aim of the fes- rzenie się w ogólnopolskim Festiwalu мым достижением было соревнование на tival is to popularize original compo- Piosenki Ranczerskiej „Wilkowyjce”, общегосударственном Фестивале Ран- sitions and comedy sketches associ- w którym zdobyli I miejsce w kate- черской Песни «Вильковыйце», в кото- ated with the show „Rancho”. Also, it gorii skecz. Festiwal ten ma na celu ром они заняли I место в категории скетч. promotes Polish villages and acquires popularyzację autorskich kompozycji Данный фестиваль ставит своей целью EU funds for their renewal and devel- oraz skeczy kabaretowych związa- популяризацию авторских композиций, opment. nych z serialem „Ranczo”. Promuje а также скетчей связанных с сериалом też polską wieś oraz pozyskiwanie do- «Ранчо». Он также рекламирует польское tacji unijnych na jej odnowę i rozwój. село и способствует получению средств из евросоюза на его модернизацию и раз- витие. 10 Powiat Rycki Starostwo Powiatowe Powiat Rycki w Rykach ul. Wyczółkowskiego 10 a Рыцкий Повят 08-500 Ryki tel. 81 865 74 50 Ryki District www.ryki.powiat

Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie / Музей Военно - воздушных Сил в г. Дэмблин / Air Force Museum in Dęblin fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска owiat rycki leży w północno-za- ыцкий Повят расположен в северо yki district lies in the north-west- Pchodniej części województwa Р- западной части люблинского вое- Rern part of the Lublin Province. lubelskiego. Geograficznie położony водства. Географически он расположен в It is located in the south-eastern part jest w południowo-wschodniej części юго - восточной части Среднепольских of the Central Polish Lowlands, with- Nizin Środkowopolskich, w obrębie Низменностей: Средней Части Долины in three mesoregions: middle Vistula trzech mezoregionów: Doliny Środ- Вислы, на Желеховской Возвышенности, River valley, Żelechów upland and kowej Wisły, Wysoczyzny Żelechow- а также Прадолины реки Вепш. Главная Wieprz proglacial valley. The main skiej oraz Pradoliny Wieprza. Główną река протекающая на этой территории - river running through the area is the rzeką przepływającą przez ten teren это Висла, притоками которой являются Vistula River, the tributaries of which jest Wisła, której dopływami są rzeki реки Вепш, Окшейка, а также речки, про- are Wieprz and Okrzejka and the wa- Wieprz i Okrzejka oraz strugi wodne текающие в бассейне Вислы и Вепша. В ter stream flows between the basin of płynące pomiędzy dorzeczem Wisły состав повята входят: Город и село Рыки, the Vistula and Wieprz. The district i Wieprza. W skład powiatu wcho- город Демблин, гмины Клочев, Новодвур, includes: Ryki city and municipality, dzą: Miasto i Gmina Ryki, Miasto Стенжица и Уленж. Общая площадь по- Dęblin city, Kłoczew municipality, Dęblin, Gminy Kłoczew, Nowodwór, вята составляет 614,7 км2. Повят играет Nowodwór, Stężyca and Ułęż. It oc- Stężyca i Ułęż. Jego obszar obejmuje существенную роль в коммуникацион- cupies 614,7 km2. District plays an 614,7 km2. Powiat odgrywa ważną ной сети воеводства. Через его террито- important role in the communication rolę w układzie komunikacyjnym рию проходит скоростная дорога номер system of the Province. The express- województwa. Przez jego obszar prze- 17 Варшава - Рыки - Люблин – Замосць way No. 17 Warsaw – Ryki – Lublin biega droga ekspresowa Nr 17 relacji - Хребенне, далее ведущая до Львова, на- – Zamość - Hrebenne runs through Warszawa - Ryki - Lublin - Zamość циональная дорога номер 48: Аббатство its territories and continues to Lvov, – Hrebenne i dalej biegnąca do Lwo- Дэмблин - Мощанка - Коцк, а также доро- national road No. 48: Opactwo – Dę- wa, droga krajowa Nr 48: Opactwo га номер 801 (надвислянская) соединяю- blin – Moszczanka – Kock and the – Dęblin - Moszczanka - Kock oraz щая Варшаву с Пулавами через Демблин road No. 801 (Vistula) connecting droga Nr 801 (nadwiślańska) łącząca и Стенжицу, далее ведущая до Люблина Warsaw and Puławy through Dęblin Warszawę z Puławami przez Dęblin через Курув и Наленчув. and Stężyca to Lublin through Kurów i Stężycę, a dalej biegnąca do Lublina and Nałęczów. przez Kurów i Nałęczów. 11 Zrewitalizowana aleja na placu Orląt / Восстановленная аллея на площади Орлят / Revilatized alley on Eaglets square fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Siedzibą powiatu jest miasto Ryki Административный центр повята - го- District’s main office is located in oddalone o 65 km od Lublina i 100 род Рыки, расположенный на расстоянии Ryki, 65 km from Lublin and 100 km km od Warszawy. 65 км от Люблина и 100 км от Варшавы. from Warsaw. Na obszarze powiatu ryckiego godne На территории рыцкого повята стоит Dęblin city is worth visiting in Ryki zwiedzenia jest miasto Dęblin bogate посетить город Демблин с богатой исто- district. It has a rich aviation history w historię i tradycje lotnicze prezen- рией и традициями, связанными с авиа- and traditions presented in the Mu- towane w Muzeum Sił Powietrznych цией, представленными в Музее Военно seum of Polish Air Force in Dęblin. w Dęblinie. Muzeum posiada wiele - Воздушных Сил. В музее имеется мно- The museum is in possession of many historycznych statków powietrznych, жество антикварных воздушных суден, historic aircrafts and nearby one can a w pobliżu zwiedzić można liczne а в окрестности можно осмотреть мно- visit the 19th century Dęblin fortress dziewiętnastowieczne fortyfikacjeгочисленные фортификации крепости fortifications, team Vistula Station Twierdzy Dęblin, Zespół Dworca Ko- Демблин, Вокзальный Комплекс Надвис- Building, Jabłonowski Palace or in- lei Nadwiślańskiej, Pałac Jabłonow- лянской Жележной Дороги, Дворец Ябло- ternational war cemetery dawn the skich czy międzynarodowy cmentarz новских или военное кладбище на улице Balonna Street. wojenny przy ulicy Balonnej. Балонной. The high rank of the district is evi- O wysokiej randze powiatu świadczy О высоком ранге повята свидетельству- dence by existing military airport in istniejące lotnisko w Dęblinie, o cha- ет действующий аэропорт в Демблине, Dęblin exploited by the Polish Air rakterze wojskowym, użytkowane военного типа, используемый Высшей Force Academy. At the airport op- przez Wyższą Szkołę Oficerską Sił Офицерской Школой Военно - Воздуш- erates Eaglets Aero Club, one of the Powietrznych. Na lotnisku funkcjo- ных Сил. В аэропорту действует Аэро- most successful clubs of its kind in nuje Aeroklub Orląt, jeden z pręż- клуб Орлят, один из наиболее динамич- the country. niejszych klubów tego typu w kraju. но работающих клубов подобного вида в стране. 12 Twiedza Dęblin / Крепость Демблин / Dęblin fortress fot. z archiwum Urzędu Miejskiego w Dęblinie / фот. из архива Городской Администрации в Демблине / photo taken for the City Hall archive

Fort w Dęblinie / Форт в Демблине / Fort in Dęblin fot. z archiwum Urzędu Miejskiego w Dęblinie / фот. из архива Городской Администрации в Демблине / photo taken for the City Hall archive

Pierwsze wzmianki o tej miejscowo- Первые упоминания об этой местности First references to this place is from ści pochodzą z końca XIV w. Jednak относятнся к концу XIV в. Однако ее раз- the late 14th century. However, its de- jej rozwój łączy się z budową twierdzy витие связано со строительством крепо- velopment is combined with the con- u ujścia rzeki Wieprz do Wisły w la- сти поблизости устья реки Вепш в Вислу struction of a fortress at the Wieprz tach 1838 – 1878 według projektu ro- в 1838 - 1878 годах по проекту русского and Vistula River mouths, in the years syjskiego generała Iwana Dehna. генерала Ивана Деня. 1838 - 1878, designed by the Russian General Ivan Dehn. 13 Pałac Jabłonowskich / Дворец Яблоновских / Jabłonowski Palace fot. z archiwum Urzędu Miejskiego w Dęblinie / фот. из архива Городской Администрации в Демблине / photo taken for the City Hall archive

O atrakcyjności turystyczno - rekre- С точки зрения туристической привлека- The tourist and recreation attractive- acyjnej miasta decyduje również hi- тельности Демблина немаловажна также ness of the city is also determined by storia Dęblina i jej materialne ślady. его история и ее материальные памятни- the Dęblin history and physical evi- Godnym uwagi jest Pałac Jabłonow- ки. Достоен внимания дворец Яблонов- dence. Jabłonowski Palace placed in skich mieszczący się na terenie obsza- ских, находящийся на военной террито- the military area is noteworthy. Built ru wojskowego. Wzniesiony w stylu рии. Построенный в стиле саксонского in Saxon Rococo style, probably on saskiego rokoka, prawdopodobnie na рококо, вероятнее всего - на месте поме- the grounds of an old Tarlów manor gruntach starego dworu Tarłów. Na- стья Тарлув. В последствии был пересто- house. Then, it was rebuilt in the clas- stępnie został przebudowany w stylu рен в классицистическом стиле по при- sical style on the model of the Warsaw klasycystycznym na wzór Warszaw- меру Варшавских Лазенок. В XVIII веке Royal Łazienki Museum. The 18th skich Łazienek. XVIII wieczny pałac дворец был первым штабом школы ави- century was the seat of the first flight był pierwszą siedzibą szkoły lotni- ации, в которой получили образование school in Dęblin, where outstanding czej w Dęblinie, w której nauki po- выдающиеся офицеры, участники битв II officers, participants in the battles of bierali wybitni oficerowie, uczestnicy Мировой Войны. Выпускником школы World War II were taught. Graduates: walk II wojny światowej. Absolwen- был, среди проочих, Ян Фальковски - зна- Jan Falkowski - famous commander tem szkoły jest m.in. Jan Falkowski еменитый командующий Дивизиона 303. of Polish 303 Squadron. słynny dowódca Dywizjonu 303. Интересной технической подробностью What is worth noting is the techni- Wartą odnotowania ciekawostką можно назвать тот факт, что на здании cal fact of placing the first lightning techniczną jest fakt umieszczenia na дворца в 1793 году был размещен первый rod in Poland on the palace in 1783, budynku pałacowym w roku 1783 в Польше молниеотвод, в давние времена formerly called the conductor, which pierwszego w Polsce piorunochronu, именуемый «кондуктором», то есть элек- means that it is electrically conduc- zwanego dawniej konduktorem, czyli тропроводником. Работами по установке tive. Works on installing this unit przewodnikiem elektrycznym. Praca- этого устройства заведовал стенжицкий were led by the parson priest Jowin mi nad zainstalowaniem tego urzą- приходский ксендз Иовим Фридерик Fryderyk Bończa Bystrzycki from dzenia kierował proboszcz stężycki Боньча Быстшицки. Stężyca. ks. Jowim Fryderyk Bończa Bystrzyc- ki. 14 Pałac Jabłonowskich / Дворец Яблоновских / Jabłonowski Palace fot. z archiwum Urzędu Miejskiego w Dęblinie / фот. из архива Городской Администрации в Демблине / photo taken for the City Hall archive

Całość położona na niewielkiej wy- Все здание расположенное на небольшой The unit situated on a small eminence niosłości nad brzegiem pięknego sta- возвышенности над берегом живописно- on the banks of a beautiful pond, was wu, zwrócona była ku południu. Od го пруда, было развернуто на юг. С запада turned towards the south. Ballroom zachodu do pałacu przylegała sala ко дворцу примыкал бальный зал, назы- called „winter garden” adheres to the balowa zwana „ogrodem zimowym”. ваемый «зимним садом». Перестроенный west side of the palace. Rebuild pal- Przebudowany pałac został dodatko- дворец был дополнительно обогащен ace was enriched with famous park wo wzbogacony słynnym w okolicy знаменитым на всю округу парком с ухо- with a well-kept pond and island parkiem z dobrze utrzymanym sta- женным прудом и островком, на котором on which there wasthe mausoleum. wem i wyspą, na której wzniesiono возведен мавзолей наподобие римской It was built on the model of Roman mauzoleum na wzór rzymskiego gro- гробницы Цецилии Метелла называемой Tomb of Cecilia Metella called „tem- bowca Cecylii Metelli zwanego „świą- «храмом воспоминаний». В придворном ple of memories”. A well-known poet tynią wspomnień”. W parku pałaco- парке, в вилле, над прудом, в 30-е годы - Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, wym, w willi nad stawem, w latach жила вместе с мужем - пилотом Стефа- a daughter of Wojciech Kossak lived 30-tych mieszkała wraz z mężem pi- ном знаменитая поэтесса Мария Пав- in the palace park villa by the pond, in lotem Stefanem znana poetka Maria ликовская - Ясножевская, дочь Войцеха 1930s, with her husband Stefan who Pawlikowska – Jasnorzewska, córka Коссака. was a pilot. Wojciecha Kossaka. Последним владельцем дворца был князь The last owner of the palace was Ostatnim właścicielem pałacu był Антони Яблоновски, которы принял ак- Prince Antoni Jabłonowski, who took książę Antoni Jabłonowski, który тивное участие в борьбе против царизма. an active part in the fight against the brał czynny udział w walce z caratem. Князь вместе с женой Паулиной Мнишех tsarist. The Prince and his wife Paul- Książę wraz z żoną Pauliną Konstan- были сосланы в Сибирь за участие в орга- ine Constance countess of Mniszech cją hr. Mniszech zostali zesłani na Sy- низации антироссийского восстания. were sent to Siberia for participation berię za udział w przygotowywaniu in the preparation of anti-Russian up- powstania antyrosyjskiego. rising. 15 Pałac Jabłonowskich / Дворец Яблоновских / Jabłonowski Palace fot. z archiwum Urzędu Miejskiego w Dęblinie / фот. из архива Городской Администрации в Демблине / photo taken for the City Hall archive

W 1836 roku pałac został zakupio- В 1936 году дворец был выкуплен цар- In 1836 the palace was purchased by ny przez rząd carski i podarowany ским правительством и подарен Ивану the tsarist government and given to Iwanowi Paskiewiczowi za zasługi Паскевичу за заслуги в подавлении но- Ivan Paskievich for his services in w tłumieniu powstania listopadowe- ябрьского восстания. Паскевич основал suppressing of November Uprising. go. Paskiewicz założył folwark na- фольварк, названный от имени жены Paskevich founded a manor, named zwany od imienia żony (Polki) Ireną. (польки) - Ирена. Тут же поблизости по- after his wife (Pole) Irene. Right next Tuż obok po 1837 powstała twierdza. сле 1837 года построена крепость. В связи to, in 1837, the fortress was built. W związku z tym dawny folwark roz- с этим давний фольварк разросся до раз- Therefore, the former manor, along rósł się w osadę zwaną łącznie z twier- меров поселения, котороя, вместе с кре- with the fortress has grown into a dzą Iwanogrodem. Następnie został постью, получило название Иваногрод. village called Iwanogród. Then it was sprzedany rządowi Królestwa Pol- В дальнейшем поселение было продано sold to the government of the Polish skiego. Przyczyną sprzedaży dóbr dę- правительству Польского Королевства. Kingdom. The reason for selling Dę- blińskich był prawdopodobnie rozkaz Причиной продажи демблинских владе- blin goods was probably the Tsar’s or- cara zamierzającego wybudowanie ний был, вероянее всего, приказ царя, со- der who intended to build a fortress at twierdzy przy ujściu Wieprza do Wi- бирающегося построить крепость около the mouth of Wieprz to Vistula rivers. sły. Od 1915 zaczęto używać nazwy устья реки Вепш в Вислу. С 1915 года ис- The name Dęblin became active in Dęblin. Dawna część osady nazywa- пользуется название Демблин. За давней 1915. The old part of the village was na była Ireną - nazwa ta utrzymywała частью поселения сохранилось название called Irene – the name remained un- się do 1954 roku, do uzyskania praw Ирена - это название использовалось до til 1954, when Dęblin was granted the miejskich przez miasto Dęblin. 1954 года, до получения городских прав town charter. городом Демблин. 16 Zespół dworca kolejowego / Вокзальный комплекс / Railway station complex fot. W. Strigl / В. Штигль

Powstanie dęblińskiego dworca ko- Появление демблинского железнодорож- Establishment of Dęblin Railway Sta- lejowego przypada na lata siedem- ного вокзала пришлось на семидесятые и tion is dated between the years 1870 dziesiąte i osiemdziesiąte XIX wieku, восьмидесятые годы XIX века, и был до- and 1880 and developed in the 1940s rozbudowanego w latach czterdzie- сторен в сороковые годы XX века. Вокзал of the 20th century. The Railway Sta- stych XX wieku. Dworzec kolejowy был постороен по стратегическим при- tion was built for strategic reasons be- został zbudowany ze względów stra- чинам между Польским Королевством и tween the Polish Kingdom and central tegicznych między Królestwem Pol- центральными населенными пунктами в spots in Russia in the 19th century, in skim i centralnymi ośrodkami w Rosji России в XIX веке после Раздела Польши. the post-partition Poland. The railway w XIX wieku w porozbiorowej Polsce. Железная дорога должна была проходить was to run from the north border of Kolej ta miała przebiegać od granicy от границы с Пруссией на севере через Prussia through fortresses in Modlin, z Prusami na północy przez twierdze крепость в Модлине, Варшаве и Дембли- Warsaw and Dęblin, and then, further w Modlinie, Warszawie i w Dębli- не, и дальше на юго - восток через Лю- on south-east through Lublin to Kov- nie, a następnie dalej na południowy блин до Ковеля. Железнодорожная линия el. The railway line opened in August wschód przez Lublin do Kowla. Linia - так называемя надвислянская железная 1887, so called Vistula River railroad, kolejowa otwarta w sierpniu 1887 дорога, была открыта в августе 1887 года was funded by the famous financier, roku tzw. Kolej Nadwiślańska, została и была построена при материальной под- Leopold Stanisław Kronenberg. sfinansowana przez znanego finan- держке знаменитого финансиста еврей- Dęblin city is situated at the mouth sistę, żydowskiego pochodzenia Le- ского происхождения Леопольда Станис- of the Wieprz to Vistula river. Dur- opolda Stanisława Kronenberga. лава Кроненберга. ing the battles with Russia, a winning Miasto Dęblin położone jest u ujścia Город Демблин расположен недалеко от maneuver of Polish troops led by rzeki Wieprz do rzeki Wisła. W wal- устья реки Вепш в Вислу. В столкновени- Marshal Józef Piłsudski was prepared, kach z Rosją, właśnie w Dęblinie (daw- ях с Россией, как раз в Демблине (давнее in Dęblin(former name Irene), in the na nazwa Irena) został przygotowany название - Ирена), был подготовлен побе- battle of Warsaw, later known as the zwycięski manewr wojsk polskich ный маневр польских войск под командо- „Miracle on the Vistula River”. The dowodzonych przez Marszałka Józefa ванием Маршала Юзефа Пилсудского в War Cemetery located at Balonna Piłsudskiego w bitwie warszawskiej варшавской битве, в последствии назван- Street indicates the eventful history of później zwany „Cudem nad Wisłą”. ный «чудом над Вислой». О бурной исто- the city. O burzliwej historii miasta świadczy рии города свидетельствует международ- Międzynarodowy Cmentarz Wojenny ное военное кладбище на ул. Балонной. przy ul. Balonnej. 17 Dworek w Jagodnem / Поместье В Ягодне / Manor house in Jagodne fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Ośrodek wypoczynkowy w Hucie Zadybskiej / Центр отдыха в Хуте Засбыской / Resort Center in Huta Zadybska fot. z archiwum ośrodka wypoczynkowego / фото. из архива центра отдыха / photo taken from the Resort archives in Huta Zadybska

Wartym zwiedzenia w Dęblinie jest Достоен посещения в Демблине деревян- A wooden church from the first half drewniany kościół z I połowy XVII ный костел I половины XVII века, быв- of the 17th century, which is the for- wieku, dawna cerkiew unicka, prze- шая униатская церковь, перенесенная из mer Unici Orthodox church, moved niesiony z miejscowości Łosice. местности Лосице. from the Łosice village is worth see- ing in Dęblin. Kolejną gminą wchodzącą w skład Очередная гмина, входящая в состав по- powiatu ryckiego jest Kłoczew. God- вята - Клочев. Здесь примечатльны: 1) Another municipality in Ryki district nymi zwiedzenia są: 1) zabytkowy ko- старинный парафиальный костел св. Ио- is Kłoczew. Facilities worth seeing: ściół parafialny p. w. Św. Jana Chrzci- анна Крестителя в Клочеве, 2) старинное 1) the historic Church of St. John the ciela w Kłoczewie, 2) zabytkowy dwór поместье XIX века в Ягодне, 3) помещиц- Baptist in Kłoczew, 2) historic manor z XIX wieku w Jagodnem, 3) zespół ко - фольварчный комплекс «Старе Зады- house of the XIX century in Jagodne, dworsko-folwarczny Stare Zadybie. бе». 3) the manor house and the manor complex Stare Zadybie. Gmina pokryta jest dużymi kom- Гмина покрыта крупными комплексами pleksami stawów hodowlanych сельскохозяйственных прудов в Ягодне The municipality includes a large w Jagodnem i Rybakach. Ma ona и Рыбаках. Это гмина типично сельско- number of rearing-ponds in Jagodne charakter typowo rolniczy, urozma- хозяйтсвенного типа. Здесь имеется мно- and Rybaki. It has a typical agricul- icony dolinami i lasami oraz licznymi жество объектов для отдыха и ночлега tural character, valleys and forests zbiornikami wodnymi. Posiada ofer- для любителей рыбалки в местности Хута and numerous water bodies. It has a tę wypoczynku i rekreacji dla wędka- Задыбска. choice of relaxation and recreation for rzy wraz z bazą rekreacyjno-hotelową anglers with a resort base in the vil- w miejscowości Huta Zadybska. lage of Huta Zadybska. 18 Zabytkowy młyn na rzece Śwince / Старинная мельница на реке Свинке / Historic watermill on the Świnka River. fot. z archiwum Urzędu Gminy w Nowodworze / фот. из архива Городской Администрации в Демблине / photo taken from the City Hall archive in Nowodwór

Gmina Nowodwór obejmuje obrzeże Гмина Новодвур охватывает крайнюю The Nowodwór municipality includes powiatu ryckiego, sąsiadując z po- часть рыцкого повята, и расположена по the periphery of Ryki district which wiatem łukowskim. Obszar gminy соседству с луковским повятом. Терри- is adjacent to the Łuków district. The bezpośrednio przylega do granic тория гмины непросредственно примы- municipality area is directly adjacent Obszaru Chronionego Krajobrazu кает к границам охраняемого ландшафта to the boarders of the Protected Land- „Pradolina Wieprza”. Główną rzeką «Прадолина Вепша». Крупнейшая река scape Area „Pradolina Wieprza”. The przepływającą przez gminę jest rzeka протекающая через территорию гмины - main river flowing through the mu- Świnka, która ma swoje ujście do rze- Свинка, впадает в реку Вепш. nicipality is the Świnka River, which ki Wieprz. has its mouth in the Wieprz River. Основными природными богатствами Największymi walorami przyrodni- гмины являются лесные массивы. В доли- The most valuable advantage of the czo-krajobrazowymi gminy są kom- не реки Свинки произрастают уникаль- municipality natural landscape are pleksy leśne. W Dolinie rzeki Świnka ные виды луговых и лесных растений, а the forest complexes. In the Świnka występują unikatowe gatunki roślin также обитают охраняемые виды птиц. River valley there are unique species łąkowych, leśnych oraz liczne ptac- of protected plants growing in mead- В гмине Новодвур стоит осмотреть ста- two, które objęte jest ochroną. ows and forests and also numerous ринную водяную мельницу XIX века на birds. W gminie Nowodwór warto zoba- реке Свинке. czyć zabytkowy młyn wodny z XIX In the Nowodwory municipality the wieku na rzece Śwince. historic watermill from the 19th century located on the Świnka River is worth seeing. 19 KGW z Zawitały / Сельский Клуб Домохозяек из Завиталы / KGW from Zawitała fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

powiatu ryckiego można zwiedzać, Окрестности рыцкого повята можно ос- Sightseeing of Ryki district is possible korzystając z wybudowanych i ozna- мотреть, проезжая по проложенным и from the bicycle trails. kowanych ścieżek rowerowych. обозначенным велосипедным дорожкам. Tourist trails Szlaki turystyczne Туристические маршруты The red trail - leads to the north zlak czerwony – prowadzi w kie- Красный маршрут - ведет в северном from Dęblin to Wilga by Podzamcze Srunku północnym z Dęblina do направлении от Демблина до Вильги че- near Maciejowice. The trail length Wilgi przez Podzamcze koło Maciejo- рез Подзамче мимо Мецеевиц. Длинна amounts to 60 km. The Deblin – Ma- wic. Długość szlaku 60 km. Odcinek маршрута - 60 км. Отрезок Демблин - Ма- ciejowice trail section length is 32 km. Dęblin - Maciejowice 32 km. Począ- цеевице - 32 км. Начало маршрута нахо- The trail begins at the bridge over the tek szlaku przy moście na rzece Wiśle. дится около моста над рекой Вислой. Vistula River. Szlak niebieski – „Nadwiślański” Голубой маршрут - «Надвислянский», The blue trail - „Vistula” runs in a biegnie w kierunku południowym проходит в южном направлении от Дем- southern direction from Dęblin to z Dęblina do Annopola przez Gołąb, блина до Аннополя через Голомб и Пула- Annopol through Gołąb and Puławy. Puławy. Długość szlaku 78 km. Odci- вы. Длинна маршрута - 78 км. Отрезок Length of the trail is 78 km. The Dę- nek Dęblin – Puławy 20 km. Początek Демблин - Пулавы - 20 км. Начало марш- blin – Puławy trail section is 20 km. szlaku przy dworcu PKP. рута находится около железнодорожного The trail begins at the PKP Railway вокзала. Station. Szlak zielony – „Generała Franciszka Kleeberga” – prowadzi na wschód od Зеленый маршрут - «Генерала Франциска The green trail - „General Franciszek Dęblina do Kocka przez Bobrowni- Клееберга» - ведет на восток от Демблина Kleeberg” - runs to the east from ki, Ułęż, Sobieszyn, Wolę Głowską, до Коцка через Бобровники, Уленж, Со- Dęblin to Kock through Bobrowni- Charlejów. Długość szlaku 72,7 km. бешин, Волю Гловскую, Харлеюв. Длинна ki, Ułęż, Sobieszyn, Wolę Głowską, Odcinek Dęblin - Sobieszyn 24 km. маршрута 72,7 км. Отрезок Демблин - Со- Charlejów. Length of the trail is 72,7 Początek szlaku na środku mostu na бешин - 24 км. Начало находится на сере- km. The Dęblin – Sobieszyn trail sec- rzece Wiśle, koniec na cmentarzu wo- дине моста над рекой Вислой, а конец - на tion is 24 km. The trail begins in the jennym w Kocku. военном кладбище в Коцке. middle of the bridge over the Vistula, ends at the military cemetery in Kock. Szlak żółty spacerowy – prowadzi Маршрут желтый прогулочный - про- wokół Dęblina. Początek szlaku jest ходит около Демблина. Начало маршрута The yellow walking trail - leads przy przystanku PKS Rynek. Łączna находится около остановки автовокзала around Dęblin. The trail begins at the długość trasy 12 km. ПКС Рынок. Общая длина трассы - 12 км. PKS Rynek bus stop. The total trail”s length is 12 km. 20 Szlaki wodne Водные маршруты Waterways zlak kajakowy „Pradoliną Wie- аршрут для путешествий на бай- „Wieprz proglacial” canoe trail from Sprza” na odcinku od miejscowości Мдарке по «Прадолине Вепша» на Rokitno to Dęblin. Rokitno do Dęblina. отрезке от местности Рокитно до Дем- Vistula canoe trail from Kazimierz блина. Szlak kajakowy Wisłą z Kazimierza Dolny to Dęblin - the river here is Dolnego do Dęblina - rzeka jest tu Маршрут для путешествий на байдар- not regulated, which makes canoeing nie do końca uregulowana, co nadaje ке по Висле от Казимежа Дольного до more attractive. The length of the tra- spływowi uroku. Długość spływu 32 Демблина - река здесь не полностью от- il amounts to 32 km. The trail can be km. регулирована, что придает гребле особое covered in two days also by boat. Ho- очарование. Длина сплава - 32 км. wever, this requires favorable winds Odcinek ten można pokonać w ciągu and corresponding river level. dwóch dni także łodzią żaglową. Wy- Этот отрезок можно преодолеть в тече- maga to jednak sprzyjających wiatrów нии двух дней также и на парусной лодке. We devote the rest of the publication i odpowiedniego stanu rzeki. Это, однако, требует сопутсвующего ве- to other municipalities of the Ryki тра и определенного состояния реки. district and partners of Local Action Pozostałym gminom powiatu ryckie- Group Association „Lepsza Przy- go, partnerom Stowarzyszenia Lokal- Остальным гминам рыцкого повята - szłość Ziemi Ryckiej”. na Grupa Działania „Lepsza Przy- партнерам Объединения г «Локальная szłość Ziemi Ryckiej” poświęcamy Группа Действия» - мы посвятим даль- dalszą część publikacji. нейшую часть публикации.

Rzeka Wisła w Dęblinie / Река Висла в Демблине / Vistula River in Dęblin

Rozlewisko Wisły / Дельта Вислы / Vistula pool

Panorama Nowodworu / Панорама на Новодвур / View of Nowodwór Swaty / Сваты / Swaty village fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

21 Urząd Miasta i Gminy Ryki ul. Karola Wojtyły 29 Gmina Ryki 08-500 Ryki Tel. 81 865 71 10 Гмина Рыки / Ryki Municipality www.ryki.pl

Rzeka Wieprz - Sędowice / Река Вепш - Сендовице / Wieprz River – Sędowice fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

mina Ryki położona jest na po- мина Рыки расположена на погра- yki municipality is situated on Ggraniczu trzech regionów: Lu- Гничье трех регионов: Люблинщины, Rthe border of three regions: belszczyzny, Podlasia i Mazowsza; Полесья и Мазовии; в досягаемости от Lubelszczyzna, Podlasie and Mazo- w zasięgu Wysoczyzny Żelechow- Желеховской Возвышенности, частич- via; in the range of Żelechowska Up- skiej, w części Doliny Wieprza, Zale- но в нижней части Вепша, Залесянки и land, in part of the Wieprz, Zalesian- sianki i Irenki. Położenie przy szlaku Иренки. Положение вблизи дорожного ka and Irene valley. Location on the drogowym Warszawa – Lublin (100 маршрута Варшава - Люблин (100 км от route Warsaw - Lublin (100 km from km od Warszawy), kolejowym Dę- Варшавы), железнодорожного маршру- Warsaw), railway Dęblin - Łuków and blin – Łuków oraz w pobliżu lotniska та Демблин - Лукув, а также аэропорта near the airport in Dęblin is an asset w Dęblinie jest atutem gminy. Gmina в Демблине, является преимуществом of the municipality. Ryki municipali- Ryki liczy 21 231 mieszkańców, a jej гмины. В Гмине Рыки насчитывается 21 ty has 21 231 inhabitants, and its area powierzchnia obejmuje 161,9 km2. 231 жителей, а ее поверхность охватывает covers 161.9 km2. 161,9 км 2 W skład gminy wchodzi miasto Ryki The Ryki municipality includes the i 30 sołectw: Bobrowniki, Brusów, В состав гмины входит город Рыки и 30 Ryki city and 30 villages: Bobrowni- Budki-Kruków, Chrustne, Chudów- солецтв: Бобровники, Брусув, Будки, ki, Brusów, Budki-Kruków, Chrustne, Nowiny, Edwardów, Falentyn, Janisze, Крукув, Хрустне, Худув - Новины, Эдвар- Chudów-Nowiny, Edwardów, Karczmiska, Kleszczówka, Krasno- дув, Фалентын, Янише, Карчмиска, Кле- Falentyn, Janisze, Karczmiska, gliny, Lasocin, Lasoń, Moszczanka, щувка, Красно - Глины, Лясоцин, Лясонь, Kleszczówka, Krasnogliny, Lasocin, Niwa Babicka, Nowa Dąbia, Nowy Мощанка, Нива Бабицка, Нова Домбя, Lasoń, Moszczanka, Niwa Babicka, Bazanów, Nowy Dęblin, Ogonów, Новы Базанув, Новы Демблин, Огонув, Nowa Dąbia, Nowy Bazanów, Nowy Oszczywilk, Ownia, Podwierzbie, Po- Ощивник, Овина, Подвежбе, Поток, Ро- Dęblin, Ogonów, Oszczywilk, Ownia, tok, Rososz, Sędowice, Sierskowola, сош, Сендовице, Серакова, Стара Домбя, Podwierzbie, Potok, Rososz, Sędow- Stara Dąbia, Stary Bazanów, Swaty, Стары Базанув, Сваты, Залесье. ice, Sierskowola, Stara Dąbia, Stary Zalesie. Bazanów, Swaty, Zalesie. 22 Tereny leśne - okolice Moszczanki / Леса - окрестности Мощанки / Woodlands – Moszczanka area fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Kompleksy leśne, nieskażone śro- Лесные массивы, незагрязненная окружа- Woodlands, unpolluted environment dowisko naturalne oraz malownicze ющая среда, а также живописное располо- and scenic location in the region of usytuowanie w rejonie stawów czynią женние в районе прудов делаюют рыцкий the ponds make Ryki region especial- rycki region szczególnie atrakcyjnym регион особо привлекательным с тури- ly attractive for tourists. The Ryki re- pod względem turystycznym. Istnie- стической точки зрения. Существующий gion potential favors the development jący potencjał ziemi ryckiej sprzyja потенциал рыцкой земли способствует of specific types of recreation, such rozwojowi specyficznych rodzajówразвитию специфических видов отдыха, as: horseback riding, hiking, cycling, rekreacji takich jak: turystyka jeź- таких, как: туризм для любителей верхо- water sports, canoeing, fishing and dziecka, piesza, rowerowa, sporty вой езды, пеших походов, велосипедного hunting. wodne, kajakarstwo, wędkarstwo и водных видов спорта, путешествий на The fundamental economy of the i myślistwo. байдарках, рыбалка и охота municipality is agriculture, horticul- Podstawą gospodarki gminy jest rol- Основой экономики гмины является ture and agro and food processing. nictwo, ogrodnictwo i przetwórstwo сельское хозяйство и переработка сель- Agricultural land covers 70% of the rolno - spożywcze. Użytki rolne sta- скохозяйственной и продовольсвенной total area of the municipality. Lack nowią około 70% całej powierzchni продукции. Пахотные земли составляют of major urban and industrial areas gminy. Brak większych ośrodków около 70 % всей поверхности гмины. От- in the immediate vicinity contributes miejskich i przemysłowych w bezpo- сутвие крупных городских и промышлен- to the well being of the environment średnim sąsiedztwie przyczynia się ных центров в непосредстенном сосед- and enables the production of organic do zachowania dobrego stanu śro- стве способствует сохранению чистоты food. dowiska i daje możliwość produkcji окружающей среды и дает возможность ekologicznej żywności. производства экологически чистых про- довольственных продуктов. 23 Ryki z lotu ptaka / Рыки с высоты птиьего полета / Ryki from bird eye perspective fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Miasto oraz gmina Ryki należą do Город и гмина Рыки относятся к терри- Ryki city and the municipality are obszarów słabo uprzemysłowionych. ториям со слабо развитой промышлен- less industrialized areas. Production Działalność produkcyjna skupiona ностью. Производственная деятельность is concentrated primarily in Ryki and jest przede wszystkim w mieście Ryki сосредоточена прежде всего в городе represented by industries such as: i reprezentowana przez branże takie Рыки и представлена такими отраслями, fruit and vegetable processing, dairy jak: przetwórstwo owocowo-warzyw- как: переработка фруктов и овощей, мо- industry, bakeries, poultry farms, and ne, mleczarstwo, piekarnie, fermy лочное хозяйство, хлебопекарная про- factories producing: machines, heat- drobiu, a także zakłady produkujące: мышленность, птицефабРыки, а также ing and ventilation devices, clothing, maszyny, urządzenia grzewczo-wen- предприятия по производству: машин, and candles. The municipality is dom- tylacyjne, odzież, znicze. Na terenie обогревательных и вентиляционных inated by small farms and focused on gminy dominują drobne gospodar- устройств, одежды и лампад. На террито- large scale producing. The specificity stwa rolne i nastawione na produkcję рии гмина преобладают мелькие фермы и of horticulture farms are: raspberries, wielkotowarową. Specyfiką gospo- настроенные на крупнотоварное произ- strawberries, currants, cherries. darstw są uprawy ogrodnicze: malin, водство. Специальностью местных ферм truskawek, porzeczek, wiśni. являются садовые культуры: малина, клубника, смородина, вишня. 24 Kompleks boisk sportowych „Orlik” / Комплекс спортивных площадок «Орлик» / Complex of sport fields “Orlik” fot. z archiwum Urzędu Miasta i Gminy Ryki / администрация Города и Гмины Рыки / photo. Ryki City and District Office archive

W ostatnich latach w gminie udało się В последние годы в гмине удалось реали- In recent years, the municipality zrealizować kilka ważnych dla miesz- зовать несколько важных для жителей ин- managed to realize some important kańców inwestycji takich jak: popra- вестиций, таких, как: улучшение поверх- projects for inhabitants such as: im- wa nawierzchni dróg, budowa Szkoły ностей дорог, строительство начальной proving road surfaces, construction Podstawowej w Rososzy, sali gimna- школы в деревне Росош, гминастического of primary school in Rososza, gym stycznej w Rykach i w Leopoldowie, зала в городе Рыки и селе Леопольдув, in Ryki and Leopoldów, construction budowa kompleksu boisk sportowych строительство комплекса спортивных of sports fields complex Orlik 2012, Orlik 2012, termomodernizacje bu- площадок «Орлик 2012», термомодерни- thermal efficiency improvement of dynków oświatowych, budowa wo- зация зданий образовательных учреж- educational buildings, construction dociągu, modernizacja i doposażenie дений, строительство водопроводов, мо- of water sewage system, moderni- świetlic wiejskich, remont budynku дернизация и дополнительное оснащение zation and retrofitting of day-care dworu klasycystycznego oraz rewita- сельских клубов, ремонт здания класси- rooms, neoclassical manor house re- lizacja Starego Rynku w Rykach. цистического поместья, а также восста- novation and revitalization of the Old новление Старой Городской Площади в Town in Ryki. городе Рыки. 25 Ośrodek Rewalidacyjno - Wychowawczy w Rykach / Воспитательно - ревалидационный центр в Рыках / Revalization and educational center in Ryki fot. z archiwum Urzędu Miasta i Gminy Ryki / администрация Города и Гмины Рыки / photo. Ryki City and District Office archive

Przedszkole nr 5 w Rykach / Детский сад номер 5 в Рыках / Preschool No. 5 in Ryki fot. z archiwum Urzędu Miasta i Gminy Ryki / администрация Города и Гмины Рыки / photo. Ryki City and District Office archive

Gmina posiada dobrze rozwiniętą sieć В гмине имеется развитая сеть образо- The municipality has a well-develo- placówek oświatowych. Na jej terenie вательных учреждений. На ее террито- ped network of educational institu- znajduje się 11 szkół podstawowych рии находится 11 начальных школ и 4 tions. On its territory there are 11 pri- i 4 gimnazja. Ponadto funkcjonują гимназии. Кроме того, действуют два mary and 4 secondary schools. There dwa zespoły szkół zawodowych oraz комплекса техучулищ, а также общеобра- are also two vocational schools and liceum ogólnokształcące. Oprócz wy- зовательный лицей. Кроме упомянутых a high school. In addition to these mienionych placówek oświatowych учреждений действует также Люблин- educational institutions there is also działa również Lubelska Szkoła Wyż- ская Высшая Школа. Благодаря благопри- Lubelska Szkoła Wyższa. Due to the sza. Dzięki dobremu usytuowaniu ятному расположению учебное заведение good location, the university is able uczelnia ma możliwość korzystania имеет доспут к научным кадрам из таких to use excellent faculty of academic z kadry naukowej tak znakomitych престижных образовательных центров, centers like Warsaw and Lublin. The ośrodków akademickich, jak War- как Варшава и Люблин. Учебное заведе- university offers higher education, szawa i Lublin. Uczelnia oferuje stu- ние предлагает высшее и последипломное postgraduate and specialist courses. dia wyższe, podyplomowe oraz kursy образование, а также специалистические A revalidation and education centre specjalistyczne. курсы. has functioned in the area since Sep- Od września 2008 roku działa Ośro- С сентября 2008 года действует Ревали- tember 2008. dek Rewalidacyjno - Wychowaw- дационно - Воспитательный Центр. В The center classes are attended by czy. W ośrodku z zajęć korzystają центре обучаются ученики, имеющие ме- pupils with disability degree certifi- uczniowie posiadający orzeczenie дицинское заключение по инвалиднсти, с cate stating profound mental retar- o niepełnosprawności z głębokim тяжелой умственной отсталостью, а так- dation and multiple disabilities (cere- upośledzeniem oraz ze sprzężonymi же с сопряженной инвалидностью (дет- bral palsy, Rett syndrome). niepełnosprawnościami (mózgowe ский церебральный паралич, синдром porażenie dziecięce, zespół Retta). Ретта). 26 Pałac w Rykach / Дворец в Рыках / Palace in Ryki fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска 27 Ryki

Ryki - panorama miasta / Рыки - панорама города / Landscape od Ryki fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

iasto jest członkiem stowarzy- ород является членом объединения he city is a member of the Union Mszenia Unia Miasteczek Pol- Г«Союз Польских Городков». Tof Polish Towns [Unia Miasteczek skich. Polskich]. Благодаря совокупности экономических, Uwarunkowania gospodarcze, etnicz- этнически и исторических факторов го- Economic, ethnic and historic con- ne, historyczne i gospodarcze wykre- род Рыки стал сильным центром межре- ditions made Ryki a strong supra-re- owały Ryki na silny ośrodek o znacze- гионального занчения. gional center. niu ponadregionalnym. Расположеный на важном пути от Лю- Situated on an important route from Położone na ważnym szlaku z Lublina блина до Варшавы городок имеет богатую Lublin to Warsaw, Ryki has a rich do Warszawy posiadają bogatą histo- историю. В давние времена Рыки были history. Once, Ryki was a settlement rię. Stanowiły niegdyś osadę pośród поселением среди обширных лесных мас- located among the forest areas, inha- wielkich obszarów leśnych licznie za- сивов, в которых обитало много диких bited by numerous wild animals. The mieszkałych przez dziką zwierzynę. животных. С этим фактом свзязывается name of the village is associated with Z tym faktem kojarzona jest nazwa название города. С самого начала своего this fact (ryki - ang. roars). Since its miejscowości. Od początku swego ist- существования Рыки были королевской establishment, it was a royal village, nienia były wsią królewską i taką po- деревней, и оставались таковой до конца and the status was kept till the end of zostały do końca XVIII wieku. XVIII века. the 18th century. 28 Stawy ryckie / Рыцкие пруды / Ponds in Ryki fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

W 1782 roku, dzięki staraniom Sta- В 1782 году, благдаря стараниям Станис- In 1782, due to efforts of Stanisław nisława Poniatowskiego - ojca króla лава Понятовского - отца короля - Poniatowski – the king’s father - Ryki - Ryki uzyskały prawa miejskie. Po gained a town charter. After the fall of Рыки получили городские права. После upadku Rzeczpospolitej znalazły się the Republic, the city was under Aus- распада Речи Посполитой город вошел в w zaborze austriackim w Galicji Za- trian rule in Western Galicia. In times состав «австрийского раздела» и оказался chodniej. W czasach Księstwa War- of Duchy of Warsaw, the city was un- в границах Западной Галиции. Во времена szawskiego należały do departamentu der Siedlce department. In 1810, Ryki Варшавского Княжества город Рыки при- siedleckiego. W roku 1810 utraciły lost their city rights. After the Con- надлежали к седлецкому департаменту. В prawa miejskie. Po Kongresie Wie- gress of Vienna in 1815, Ryki became 1810 году Рыки утратили городские пра- deńskim w 1815 roku weszły w skład part of the Polish Kingdom. ва. После Венского Конгресса в 1815 году Królestwa Polskiego. населенный пункт вошел в состав Поль- In 1836, the government goods of W 1836 roku dobra rządowe Ryk ского Королевства. Ryki were sold to hr. Jan Jezierski, sprzedano hrabiemu Janowi Jezier- who in the years 1836 - 1843 created В 1836 году городское имущество было skiemu, który w latach 1836-43 zało- 31 rearing-ponds, built four mills and продано графу Яну Езерскому, который żył 31 stawów hodowlanych, urucho- a sawmill. в 1836-43 основал 31 рыбный пруд, запу- mił 4 młyny i tartak. Gospodarstwo стил 4 мельницы и лесопильню. Рыблов- A fish breeding estate was the fastest rybackie było jednym z najlepiej pro- ное хозяйство было одним из наиболее developing one in the Kingdom, and wadzonych w Królestwie, a Ryki na- процветающих в Королевстве, а Рыки Ryki were called the „capital of the zywano „stolicą karpia”. были названы «столицей карпа». c a r p”. 29 Ryki - stare kamienice / Рыки - старые дома / Ryki – old house fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Otwarcie w 1876 roku bocznego od- Открытие в 1876 году бокового отрезка Opening in 1876 the subsidiary part cinka kolei nadwiślanej łączącej Dę- надвисянской железной дороги, соединя- of the Vistula railway connecting blin z Łukowem przyczyniło się do ющей Демблин с Луковом, поспособство- Dęblin and Łuków contributed to szybkiego rozwoju gospodarczego вало быстрому экономическому росту the rapid economic development of miasta. W związku z rozkwitem mia- города. В связи с бурным развитием сюда the city. With the development came sta przybywali tu rzemieślnicy, kupcy, прибывали ремесленники, купцы, интел- craftsmen, merchants and intelli- inteligencja. Powstały instytucje, or- лигенция. Появились разнообразные уч- gence. Institutions, organizations and ganizacje oraz szkoła. реждения, организации, а также школа. schools were established. Ryki były pierwszą samodzielną Gmi- Рыки стали первой самостоятельной ев- Ryki were the first independent Jewish ną Żydowską. Powstała w 1842 roku, рейской гминой. Гмина была образована municipality. It was founded in 1842, a w 1866 roku prawie 50% miesz- в 1842 году, а в 1866 году почти 50 % ее and in 1866 almost 50% of the popu- kańców stanowili Żydzi. Podczas II жителей составляли евреи. Во времена lation were Jewish. During the World Wojny Światowej, we wrześniu 1939 II Мировой войны, в сенятбре 1939 года War II, in September 1939, Ryki were roku Ryki zostały zajęte przez wojska Рыки были заняты немецкой армией. К occupied by German troops. At the niemieckie. Pod koniec 1940 roku концу 1940 года немцы устроили здесь end of 1940, the Germans established Niemcy utworzyli tu getto, w którym гетто, где поместили более 3,5 тысяч ев- a ghetto, where they gathered more zgromadzili ponad 3,5 tysiąca Żydów, реев, которые в мае 1942 года быди выве- than 3.5 thousand Jews, who in May których w maju 1942 roku wywieźli зены в концентрационный лагерь в Соли- 1942 were deported to the Sobibór do obozu zagłady w Sobiborze. бор. extermination camp. 30 31 Kościół p. w. Najświętszego Zbawiciela w Rykach / Костел Пресвятейшего Спасителя в Рыках / Church of the Holiest Saviour fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

W latach 1956 - 75 Ryki stały się sie- В 1956 - 75 годы Рыки стали администра- In the years 1956-1975 Ryki became dzibą powiatu, z dniem 1 stycznia тивным центром повята, а со днем 1 ян- the district seat and within January 1, 1957 roku ponownie uzyskały prawa варя 1967 года снова обрели городские 1957 it again received city rights. miejskie. права. Monuments and memorials are the Bezspornym atutem miasta są za- Бесспорные достопримечательности indisputable advantages of the city. bytki i miejsca pamięci. Godnymi города - это исторические здания и ме- Facilities worth seeing: 1) the parish zwiedzenia są: 1) kościół parafialny ста памяти. Достопримечательности: 1) Church of the Holiest Saviour with p. w. Najświętszego Zbawiciela wraz парафиальный костел Пресвятейшего 1920 brick presbytery, 2) the palace z plebanią murowaną z ok. 1920 r, 2) Спасителя вместе с кирпичным зданием with park, built as a residence for the pałac, zbudowany jako rezydencja плебании, посторенной около 1920 года, Stanisław Poniatowski from Ciołek dla Stanisława Poniatowskiego herbu 2) дворец, постороенный в качестве ре- coat of arms in the middle of the 18th Ciołek w połowie XVIII wieku wraz зиденции для Станисалва Понятовского century, 3) the parish cemetery called z parkiem, 3) cmentarz parafialny герба Циолек в середине XVIII века вме- „Old”, 4) the city square with a com- tzw. „Stary”, 4) skwer miejski z tabli- сте с парком, 3) парафиальное кладбище, memorating plaque of the ancient cą upamiętniającą dawną świątynię так называемое «Старое», 4) городской temple and place of the ashes dispo- i miejsce złożenia prochów starosty сквер с памятной таблицей о старинном sition of the Ryki district head Sta- ryckiego Stanisława Poniatowskiego – храме и месте хранения останков рыц- nislaw Poniatowski - father of the last ojca ostatniego króla Polski, 5) układ кого старосты Станислава Понятовско- Polish king, 5) the „Old Town” urban urbanistyczny „Starego Miasta” 6) za- го - отца последнего короля Польши, 5) layout, 6) historic mill at Młynarska bytkowy młyn przy ul. Młynarskiej. урбанистическая схема «старого города», Street. 6) старинная мельница на улице Млынар- ской. 32 Obraz „Chrystus na krzyżu” namalowany przez Leona Wyczółkowskiego Картина «Иисус на кресте» написанная Леоном Вычулковским “Chrystus na krzyżu” painted by Leon Wyczółkowski fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Kościół Костел Пресвятейшего Church p. w. Najświętszego Zbawiciela Спасителя в Рыках of the Holiest Saviour ostał wpisany do rejestru zabyt- Занесен в список исторических памятни- The church was listed in the Register Zków pod nr A/821 z 31.08.1981 ков под номером A/821 со днем 31.08.1981 of Historical Monuments under the roku. года. No. A / 821 on August 31, 1981. The Budowla powstała w latach 1908- Здание постороено в 1908 - 1914 годах, building was designed by the famous 1914, według projektu znanego ar- по проекту изветсного архитектора Юзе- architect Józef Pius Dziekoński and chitekta Józefa Piusa Dziekońskiego. фа Пиуса Дзеконьского. Нынешний ка- built in the years 1908 – 1914. The Obecna murowana świątynia jest менный храм построен в неоготическом present brick church, built on the Lat- w stylu neogotyckim, wzniesiona na стиле по абрису латинского креста. Храм in cross plan, is in neo-Gothic style. It planie krzyża łacińskiego. Posiada имеет три названия. Форма здания завер- has three naves. The building’s body is trzy nawy. Bryła budowli zakończona шена трехсторонней апсидой. finished with a three-sided apse. jest trójboczną absydą. Башня костела - двухуровневая, увенчан- A historic painting “Chrystus na Wieża kościoła dwukondygnacyjna, ная конусообразным шлемом, построена krzyżu” by Leon Wyczółkowski is lo- zwieńczona hełmem stożkowym, wy- по абрису квадрата. В главном алтаре на- cated in the main altar in the adora- budowana jest na planie kwadratu. ходится старинная картина кисти Леона tion of the kings, saints, bishop, his- W głównym ołtarzu znajduje się za- Вычулковского «Иисус на кресте» в адо- torians and the painter. It was painted bytkowy obraz pędzla Leona Wyczół- рации королей, святых, католического in 1915. kowskiego „Chrystus na krzyżu” иепископа, историков и художника. Про- w adoracji królów, świętych, biskupa, изведение искусства было создано в 1915 historyków i malarza. Dzieło zostało году. namalowane w 1915 roku. 33 Pałac w Rykach / Дворец в Рыках / Palace in Ryki ot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Pałac w Rykach Дворец в Рыках Palace in Ryki espół dworski z I poł. XIX wieku, ворцовый комплекс с I пол. XIX века, anor house complex from the Znr rej. 583-62 z 02.04.1962 oraz Дрегистрационный номер 583-62 со Mfirst half of the 19th century, A/896 z 31.01.1985. дня 02.04.1962 и A/896 со дня 31.01.1985. registration No. 583-62 of 02.04.1962 and A / 896 of 31/01/1985. Budowniczym pałacu był Stanisław Строителем дворца был Станислав По- Poniatowski wojewoda mazowiecki нятвски - мазовецкий воевода и краков- The builder of the palace was i starosta krakowski, ojciec króla Sta- ский староста, отец короля Станислава Stanisław Poniatowski - Mazovia nisława Augusta Poniatowskiego, Августа Понятовского, который в 1759 Province governor and the starost of który od 1759 objął w Rykach staro- году пришел к власти в старостве в Ры- Krakow, the father of King Stanisław stwo. ках. August Poniatowski, who, from 1759, became the head of Ryki’s district. Obiekt ten przechodził burzliwe dzie- У этого объекта бурная история. Он ме- je. Zmieniał właścicieli tak jak całe нял своих владельцев, как и все рыцкие It had a turbulent history. Owners ryckie dobra. Był przebudowywany, богатства, неоднкратно был перестроен, were being changed as any other fa- a nawet całkowicie odbudowany po и даже полностью отстроен после пожа- cilities”. It was partially rebuilt, and pożarze, który strawił budowlę sto- ра, который поглотил здание сравнитель- after a fire that destroyed the building sunkowo niedawno, bo w 1980 roku. но недавно - в 1980 году. relatively recently, in 1980 complete- ly rebuilt. Manor house is one-storey Dwór jest parterowy, murowany z ce- Дворец - одноэтажный, кирпичный, high, brick and plastered, built on gły i otynkowany, zbudowany na pla- оштукатуренный, построенный по абри- a rectangular plan. The front of the nie prostokąta. Od frontu budynek су прямоугольника. Спереди здание укра- building is ornamented with four-col- zdobi portyk o czterech kolumnach шено портиком на четырех тосканских umn Tuscan portico supporting an toskańskich podtrzymujących bel- колоннах, поддерживающих антаблемент entablature with a prominent frieze, kowanie z wydatnym fryzem, zwień- с выдающимся фризом, увенчанным тре- topped with a triangular gable. On czonym trójkątnym szczytem. Na угольной вершиной. На заднем фасаде на the rear elevation of the portico axle elewacji tylnej na osi portyku zloka- оси портика расположен слегка выдаю- located is slightly marked break with lizowany jest lekko zaznaczony ryzalit щийся ризалит с треугольной вершиной. a triangular gable. z trójkątnym szczytem. Придворный парк I кв. XIX века преобра- Manor park from the first quarter of Park dworski z I ćw. XIX przekształ- зованный в XIX и XX веках - в настоящее the 19th century was transformed in cony w XIX i XX - obecnie park miej- время городской парк, с частично сохра- the 19th and 20th century - nowadays ski, z częściowo zachowanymi aleja- нившимися аллеями, с круглой липовой the city park, with partially preserved mi, z kolistą aleją lipową i szpalerem аллеей и липовой шпалерой. alleys, with a circular lime alley. lipowym. 34 Cmentarz w Rykach - nagrobek proboszcza ryckiego, księdza Adolfa Kurkowskiego, Krzyż upamiętniający „Cud nad Wisłą” - Ryki / zmarłego w 1897 roku / Крест в память о «Чуде над Вислой» - Рыки / Кладбище в Рыках - нагробная плита рыцкого приходского ксендза Адольфа Курковского, Cross commemorating “Miracle on the Vistula” умершего в 1897 году. / fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / Cemetery in Ryki – parson priest Adolf Kurkowski tombstone, deceased in 1897 фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / fot. z archiwum Urzędu Miasta i Gminy Ryki / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives администрация Города и Гмины Рыки / photo. Ryki City and District Office archive

Cmentarz tzw. „Stary” Кладбище, Cemetery called „Old” так называемое «Старое» mentarz rzymsko - katolicki he Roman Catholic cemetery in Cw Rykach został założony przed имскокатолическое кладбище в Рыках TRyki was founded before 1834, 1834 roku, wpisany do rejestru zabyt- Росновано до 1834 года, занесено в ре- entered in the register of monuments ków województwa lubelskiego pod естр исторических памятников люблин- of Lublin Province under the No. A numerem A 1006. Ochroną konser- ского воеводства под номером A 1006. 1006. All tombstones created before watorską objęto wszystkie nagrobki Под опекой консерватора находятся все 1945 are under preservation mainte- powstałe przed 1945 rokiem. гробовый плиты положенные ранее 1945 nance. Pochowani są tu powstańcy stycz- года. Insurgents of January Uprising are niowi, najbliżsi z rodziny malarza Здесь похоронены участники январского buried here along with the nearest Leona Wyczółkowskiego: matka - восстания, ближайшая родня художни- relatives of the painter Leon Wy- Antonina z Falińskich Wyczółkow- ка Леона Вычулковского: мать Антонина czółkowski: mother – Antonina Wy- ska, a także dziadkowie ze strony в девичестве Фалиньска Вычулковска, czółkowska (birth surname Falińska) matki, ciotki, wujkowie i dalsi krew- а также бабушка и дедушка со стороны and maternal grandparents, aunts, ni, Witold Kossak – brat pisarki Zo- матери, тетти, дяди и дальшие родствен- uncles and other relatives, Witold fii Kossak-Szczuckiej, Władysław ники, Витольд Коссак - брат писательни- Kossak - brother of the writer Zofia Skalski – przemysłowiec, który jako цы Зофии Коссак - Щуцкой, Владислав Kossak-Szczucka, Władysław Skalski pierwszy zastosował w Rykach elek- Скальски - industrialist who was the first to in- tryczność; żołnierze z czasu II wojny troduce electricity in Ryki; World - промышленный деятель, который впер- światowej; okoliczni właściciele ziem- War II soldiers; local landowners, of- вые использовал в Рыках электричество, scy, dworscy oficjałowie oraz przemy- ficials, industrialists, and many others солдаты времен II Мировой Войны, мест- słowcy i wielu innych zasłużonych dla who contributed to Ryki and the sur- ные землевладельцы, викарии, промыш- Ryk i okolic. Cennym pod względem rounding area. The tombstone of the ленные деятели и многие другие заслу- artystycznym jest nagrobek ks. Adol- priest Adolf Kurkowski is artistically женные для города и окрестностей люди. fa Kurkowskiego. valuable. Артистическую ценность представляет нагробный памятник ксендза Адольфа Куроковского. 35 Pomnik upamiętniający Stanisława Poniatowskiego / Памятник Станислава Понятовского / Monument commemorating Stanisław Poniatowski fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Figura Chrystusa Frasobliwego / Фигура Скорбного Христа / Statue of Pensive Christ fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Innym miejscem pamięci jest cmen- Очередное памятное место - парафиаль- Another place of memory is the pa- tarz parafialny z 1900 roku przy ul. ное кладбище 1900 года на улице Крулев- rish cemetery established in 1900 Królewskiej, a także krzyż upamięt- ской, а также крест в память «Чуда над at Królewska Street, as well as a cross niający „Cud nad Wisłą” z 1920 roku. Вислой» в 1920 году. На улице Пясковой commemorating the „Miracle on the Przy ul. Piaskowej zaś Kirkut - miej- находится Киркут - место захоронений Vistula” established in 1920. Jewish sce pochówku ludności pochodzenia еврейского населения. cemetery is located at Piaskowa Street żydowskiego. - the burial place of people of Jewish На перекрестке улиц Школьной и Ко- origin. Na zbiegu ul. Szkolnej i Kościuszki стюшко находится сквер. До 1940 года znajduje się skwer. Do roku 1940 stał здесь стоял костел Св. Якуба Апостола, There is a square at the junction of tu Kościół p. w. Św. Jakuba Aposto- в котором похоронен был рыцкий ста- Szkolna and Kościuszko Street. Until ła, w którym został pochowany sta- роста Станислав Понятовский. В месте 1940 there was a Church of St. Jacob rosta rycki Stanisław Poniatowski. захоронения установлен каменный обе- the Apostle, where Ryki district go- W miejscu pochówku postawiono лиск, на котором прикреплена таблица в vernor Stanisław Poniatowski was obelisk z głazu narzutowego, na któ- память последнего короля Польши. buried. In the place of the burial, a rym umieszczono tablicę upamiętnia- memorial monument was put up, jącą ojca ostatniego króla Polski. where the commemorating plaque inscription of the last Polish king’s father was placed. 36 Młyn Skalskiego / Мельница Скальского / Skalski Mill fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Układ urbanistyczny Урбанистический план Old Town Starego Miasta Старого Города urban layout abudowa starej części miasta Ryki тличительной особенностью старой he old part of the Ryki city, at Zcharakteryzuje się starymi kamie- Очасти города можно считать старые Tthe Cicha, Kanałowa, Objazdo- niczkami przy ul. Cichej, Kanałowej, дома на улице Тихой, Каналовой, Объяз- wa and Poniatowskiego Streets, is Objazdowej i Poniatowskiego. довой и Понятовского. characterized by the old tenement buildings. Godnym zwiedzenia jest zachowany Достойна посещения кирпичная мель- młyn murowany z 1913 roku przy ul. ница 1913 года на улице Млынарской и A preserved brick mill established Młynarskiej i drewniany dom młyna- деревянный дом мельника, являющи- in 1913 at the Młynarska Street and rza, stanowiące własność prywatną. еся собственностью частного владель- miller’s wooden house (both private Zbudowany został przez Władysława ца. Мельница построена Владиславом properties) are worth visiting. The Skalskiego. Budynek młyna trójkon- Скальским. Здание мельницы - трехуров- mill was built by Władysław Skalski. dygnacyjny murowany z czerwonej ненвое кирпичное из красного кирпича, I is a three-storey high, red brick cegły, kryty spłaszczonym dachem покрыто скошенной двускатной крышей. mill building covered with a flat dwuspadowym. Na osi młyna, od На оси мельницы, с южной стороны на pitched roof. On the axis of the mill, południa mieściła się parterowa ma- первом этаже было расположено машин- from south, on the ground floor ma- szynownia. Jako pierwszy w okolicy ное отделение. Это была первая мельни- chine-room was located. napędzany był silnikiem parowym, a ца работающая на паровом двигателе, а As the first in the area the mill was w 1929 roku zamontowano prądnicę в 1929 году здесь была установлена элек- powered by a steam engine, and in prądu stałego i taką małą elektrow- тростанция, которая впервые в истории 1929 DC generator was installed nią zaczęto po raz pierwszy w histo- начала снабжать электричестовм город and for the first time in the history rii zasilać miasto Ryki. Na początku Рыки. Сначала электричество подавали such small power plant was power- prąd podawano tylko w określonych только в определенные часы. Его вклю- ing the Ryki city. At the beginning, godzinach. Wyłączano go o pierwszej чали в час ночи, когда мельница прекра- the electricity was available only in w nocy, kiedy to młyn przestawał pra- щала работу. Семья Скальских снабжала certain hours. The mill was turned cować. Skalscy dostarczali prąd Ry- Рыки электричеством до 1932 года. off at 1:00 PM and then the electric- kom aż do 1932 roku. ity was not available. Skalscy were providing electricity for the Ryki city until 1932. 37 Zabytkowy dworzec w Leopoldowie / Старинный вокзал в Леопольдове / Historic terminal in Leopoldów fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Nieopodal Ryk warto odwiedzić Недалеко от города Рыки стоит посетить The historic terminal near Ryki, in miejscowość Leopoldów, położoną село Леопольдув, расположенное на трас- Leopoldów, situated on the railway na trasie linii kolejowej Dęblin – Łu- се железной дороги Демблин - Лукув, где line Dęblin – Łuków is worth visiting. ków, gdzie znajduje się zabytkowy находится старинный вокзал. Название Probably the Leopoldów railway sta- dworzec. Prawdopodobnie nazwa станции Леопольдув образовано, скорее tion’s name originated from the name stacji Leopoldów powstała od imie- всего, от имени Леопольда Кроненбер- of Leopold Kronenberg - Polish ban- nia Leopolda Kronenberga polskie- га - польского банкира и финансиста ker, financier, of Jewish origin. Next go bankiera, finansisty, żydowskiego еврейского происхождения. Рядом с Ле- to Leopoldów is the village Rososz re- pochodzenia. Tuż obok Leopoldo- опольдовом находится населенный пункт lated to the famous painter Leon Wy- wa znajduje się miejscowość Rososz, Росош, с которым связан известный ху- czółkowski. The owner of the of the z którą związany jest sławny malarz дожник Леон Вычулковски. Владельцем Rososz wealth in years 1857-1875 was Leon Wyczółkowski. Właścicielem богатств в Росоше в 1857 – 1875 годах был Jan Faliński, Wyczółkowski’s mater- dóbr Rososz w latach 1857 – 1875 był Ян Фалиньски - дед Леона Вычулков- nal grandfather. The artist spent his Jan Faliński, dziadek ze strony matki ского со стороны матери. Ранние годы early years on the Ryki lands. After Leona Wyczółkowskiego. Wczesne художник провел на рыцкой земле. После his father’s death, the family mo- lata artysty upływały na ziemi ryckiej. смерти отца семья переехала в поместье ved to the property in Rososz where Po śmierci ojca rodzina przeniosła в Росош. Тут умерла мать Вычулковского. Wyczółkowski’s mother died. Young się do majątku w Rososzy. Tu zmar- Сюда на праздники и каникулы приезжал Wyczółkowski came here for the ho- ła matka Wyczółkowskiego. Tutaj na молодой Вычулковски. На это время да- lidays. One of the earliest preserved święta i wakacje przyjeżdżał młody тируется одна из первых сохранившихся works of the artist comes from these Wyczółkowski. Z tych lat pochodzi работ художника: картина - лавр «Золо- years: painting “Złote gody dziad- jedna z pierwszych zachowanych prac тая свадьба дедушки и бабушки». В Росо- ków”. Portraits of friends and nearest artysty: obraz-laurka „Złote gody ше создавались портреты близких и зна- relatives were painted in Rososz, such dziadków”. W Rososzy powstawały комых. Это здесь был написан портрет as a portrait of his grandmother - Fa- portrety znajomych i najbliższych. To бабушки Фалиньской. lińska. tu m.in. był malowany portret babki Falińskiej. 38 Bobrowniki

Dzwonnica kościoła p. w. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Bobrownikach / Звонница костёла Явления Пресвятой Девы Марии в Бобровниках / Church of the B.V. M. Visitation Belfry in Bobrowniki fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

istoria Bobrownik sięga pa- стория села Бобровники берёт свое he history of Bobrowniki dates Hnowania pierwszych Piastów. Иначало со времён правления первых Tback to the age of Piast rule. First Pierwsza wzmianka o Bobrownikach Пястов. Первое упоминание о нем встре- reference about Bobrowniki was in pochodzi z 1375 roku. Przez miej- чается в 1375 году. Через эту местность 1375. The Amber Trail route ran scowość tę prowadził szlak bursz- проходил янтарный путь, от Чёрного до through the village with the begin- tynowy, który rozpoczynał się nad Балтийского моря. Расположение данной ning at the Black Sea and the end at Morzem Czarnym a kończył nad Bał- местности на так значимом торговом the Baltic Sea. The location of the vil- tykiem. Położenie miejscowości na пути способствовало тому, что в XVI веке lage on such an important trade route tak ważnym szlaku handlowym spo- местность получила городские права. В concluded in receiving the town char- wodowało, że w XVI w. miejscowość 1550-1650 годах наступил период быстро- ter in the 16th century. In the years ta otrzymała prawa miejskie. W la- го развития города. Свою значимость 1550-1650, there was a period of rap- tach 1550-1650 nastąpił okres szyb- город потерял, когда построили Иван- id development of the city. Bobrown- kiego rozwoju miasta. Na znaczeniu городскую крепость в недалеко распо- iki lost its significance when the for- Bobrowniki straciły, kiedy to w pobli- ложенном Демблине. Результатом этого tress, known as Iwanogród was built skim Dęblinie wybudowano twierdzę был отток населения в новое поселение. in the nearby Dęblin. This resulted zwaną Iwanogrodem. Spowodowało Бобровники утратили городские права in migration of local people, into the to odpływ miejscowej ludności do после январского восстания. В настоящее newly established settlement. Bo- nowopowstałej osady. Bobrowniki время через этот посёлок проходит меж- browniki lost its city rights after the utraciły prawa miejskie po powstaniu дународный велосипедный маршрут, ко- January Uprising. Currently, through styczniowym. Obecnie przez tę miej- торый называется Янтарный путь Грин- the Bobrowniki runs the internation- scowość przebiega międzynarodowy вэйс, а также маршрут для путешествий al cycling route called Amber Trail szlak rowerowy o nazwie Bursztyno- на байдарке «Прадолина Вепша», обозна- Greenways and a canoe trail called wy Szlak Greenways oraz oznakowany ченная Группой локальной деятельности “Wieprz proglacial valley”, marked przez Lokalną Grupę Działania „Lep- «Лучшее будущее Рыцкой земли». ” Сто- by the Local Action Group „Lepsza sza Przyszłość Ziemi Ryckiej” szlak ит посетить следующие достопримеча- Przyszłość Ziemi Ryckiej”. kajakowy „Pradoliną Wieprza”. тельности: Monuments that are worth visiting: 1) Wartymi zwiedzenia zabytkami są: 1) костёл Явления Пресвятой Девы Ма- church of the B.V. M. Visitation with 1) kościół p. w. Nawiedzenia NMP рии с древесными насаждениями и пле- presbytery and tree stand, 2) parish z drzewostanem i plebanią, 2) cmen- банией, 2) парафиальное кладбище, 3) cemetery, 3) Jewish cemetery. tarz parafialny, 3) żydowski kirkut. еврейское кладбище - киркут. 39 Kościół p. w. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny w Bobrownikach / Костёл Явления Пресвятой Девы Марии в Бобровниках / Church of the B.V. M. Visitation in Bobrowniki fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Kościół Nawiedzenie NMP Костёл Явления Пресвятой Church of the B.V. M. Visitation Девы Марии в Бобровниках abytkiem, którym Bobrowniki he monument, which Bobrowni- Zmogą się poszczycić jest ponad остопримечательностью, которой Tki can boast of, is over 500 years 500 letni Kościół Nawiedzenia NMP. Бобровники могут гордиться, явля- and it is the old Church of the B. V. M. Д Visitation. Parafia Bobrowniki istnieje od 1503 ется костёл Явления Пресвятой Девы Ма- roku, a murowana świątynia od roku рии, которому уже более 500 лет. Bobrowniki parish was established in 1632. Obecny wygląd budowli późno- Парафия Бобровники существует с 1503 1503 and the stone church was built renesansowej uzyskała w 1790 roku. года, а кирпичный храм с - 1632 года. in 1632. The current appearance of Kościół jest murowany z cegły, czę- Нынешней внешний вид здания эпохи the late Renaissance buildings was ściowo z kamienia na zrębie gotyckim. позднего Ренессанса храм получил в 1790. achieved in 1790. The brick church Fasady zostały zwieńczone szczytami. Костёл построен из кирпича, частично из has partial stone Gothic framework. W fasadzie zachodniej umieszczono камня на готическом срубе. Фасады увен- Facades were topped with gable dwa portale z piaskowca. We wnętrzu чаны башнями. В западном фасаде нахо- peaks. The west facade includes two znajdują się trzy późnobarokowe oł- дятся два портала из песчаника. Внутри sandstone portals. Inside, there are tarze. Zostały one częściowo przenie- размещены три алтаря позднего барокко. three late Baroque altars which were sione z cerkwi garnizonowej w Dę- Они частично перенесены из гарнизон- partially transferred from the gar- blinie. W otaczającym kościół murze ной церкви в Демблине. В огораживаю- rison church in Dęblin. In the wall znajduje się brama – dzwonnica z po- щей церковь кладке находятся ворота – surrounding the church, there is a czątku XVIII wieku. колокольня с начала XVIII века. gate belfry tower from the early 18th century. 40 Cmentarz parafialny w Bobrownikach / Парафиальное кладбище в Бобровниках / Parish cemetery in Bobrowniki fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Macew na cmentarzu żydowskim w Bobrownikach / Надгробия на еврейском кладбище в Бобровниках / Matzeva in Jewish cemetery in Bobrowniki fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Cmentarz parafialny Парафиальное кладбище Parish cemetery najdują się na nim nagrobki десь находятся надгробные памятни- t contains the tombstones from Zz okresu międzywojennego, a tak- Зки с межвоенного периода а также ме- Ithe interwar period, as well as the że groby zaliczane do miejsc pamięci мориальные могилы. По дороге, ведущей graves included in the national mem- narodowej. Przy drodze prowadzącej к кладбищу, находится cкульптура св. ory memorials. By the road leading to do cmentarza znajduje się figura Św. Яна Мученика. the cemetery is a statue of St. John of Nepomucena. Nepomuk. Еврейское кладбище - Киркут Cmentarz żydowski Jewish cemetery врейское кладбище в Бобровниках ос- mentarz żydowski w Bobrow- Еновано во второй половине XIX веке, he Jewish cemetery in Bobrown- Cnikach założony został w poło- оно охватывает свыше 1,8 га. Еврейское Tiki was founded in the middle of wie XIX wieku, obejmuje pow. 1,8 кладбище было открыто до 1941 года, ког- XIX century and covers an area of 1.8 ha. Cmentarz żydowski czynny był да хоронили в общих могилах убитых во hectares. The Jewish cemetery was do 1941 roku, kiedy to w masowych время переезда евреев из Бобровников и in use until 1941, when in the mass grobach pogrzebano zwłoki pomor- Рык в гетто в Ирене-Демблине. Во время graves were buried murdered Jewish dowanych w czasie przeprowadzki оккупации кладбище разорили. Самый people during the removal from Bo- Żydów z Bobrownik i Ryk do getta давний надгробный памятник сохранил- browniki and Ryki to the ghetto in w Irenie-Dęblinie. W czasie okupacji ся ещё с 1842 года. Irene-Dęblin. During the occupation cmentarz uległ dewastacji. Najstar- period, the cemetery was devastated. szy zachowany nagrobek pochodzi The oldest preserved tombstone is z 1842 roku. from 1842. 41 Zespół dworski w Podwierzbiu z XIX wieku - obecnie dom mieszkalny / Поместье в деревне Подвежбе с XIX века – сейчас жилой дом. / Manor complex in Podwierzbie from XIX century – currently residential building fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Murowany spichlerz Jana Skotnickiego z początku XX wieku w Podwierzbiu / Кирпичное зернохранилище Яна Скотницкого с начала XX века в деревне / fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Z Bobrownikami łączy się wieś Pod- С Бобровниками соединяется дерев- Bobrowniki is connected with Pod- wierzbie, gdzie urodził się Jan Skot- ня Подвежбе, где родился знаменитый wierzbie where Jan Skotnicki was nicki wybitny malarz Młodej Polski. художник эпохи Молодой Польши, Ян born - an eminent painter of Young Naukę pobierał w Akademii Sztuk Скотницки. Он получил образование в Poland. He studied at the Academy of Pięknych w Krakowie m.in. u Leona академии искусств в Кракове, был учени- Fine Arts in Krakow and was taught, Wyczółkowskiego. W miejscowości ком, в том числе, Леона Вычулковского. В among other, by Leon Wyczółkowski. tej znajduje się zespół dworski z XIX этой местности находится поместье XIX The city includes the 19th century wieku, którego dzierżawcą był Jan века, которое арендовал Ян Скотницкий. manor complex which Jan Skotnicki Skotnicki. Obecnie jest własnością В настоящее время поместье является rented. Currently it is inaccessible for prywatną, niedostępną do zwiedza- частной собственностью, и оно не до- visiting - it is a private property. nia. ступно для туристов. 42 Pomnik Mariana Bernaciaka ps. Orlik w Zalesiu. W tle dom, w którym mieszkał Памятник Мариана Бернацяка, псевдоним Орлик в селе Залесе. На заднем плане дом, в котором он жил Monument commemorating Marian Bernacki alias Eaglet in Zalesie and the house he lived in, in the background. fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Czas II wojny światowej to okres bar- Время II Мировой Войны - это период The Second World War period was dzo aktywnej działalności Polskie- активной деятельности Польского Под- the time of active operations of the go Państwa Podziemnego na terenie земного Государства на территории гми- Polish Underground State in the Ryki gminy Ryki. Od początku okupacji ны Рыки. С начала немецкой оккупации municipality. Since the beginning of niemieckiej działał Związek Walki действова Союз Вооруженной Борьбы the German occupation the Union Zbrojnej, w 1942 r. przemianowany (Зеспул Вальки Збройней), в 1942 г. его of Armed Struggle was active, re- na Armię Krajową. Na ziemi ryckiej название изменилось на «Нициональная named Home Army (Armia Krajowa) dowódcą tych organizacji był ppor. Армия» («Армия Крайова», в сокращении in 1942. On the Ryki lands the com- rezerwy Marian Bernaciak „Orlik”, АК). На рыцкой земле командующим этих mander of these organizations was urodzony w Zalesiu nieopodal Ryk. организаций был подпоручник резерва the reserve second lieutenant Mari- Dzięki jego postawie podczas akcji Мариан Бернацяк «Орлик», урожденный an Bernaciak alias „Eaglet”, born in „Burza” w lipcu 1944 roku w Dęblinie в Залесье недалеко от Рыков. Благодаря Zalesie near Ryki. Due to his attitude uratowano przed zniszczeniem waż- его мужеству во время операции during the Operation Tempest in July ne obiekty wojskowe i gospodarcze, 1944 in Dęblin important military «Буря» («Бужа») в июле 1944 года в Дем- uchroniono ludność przed wywózką i and economic facilities were saved блине удалось сохранить от разрушения znęcaniem się przez wycofujących się from destruction, people were pro- важные военные и хозяйственные объ- żołnierzy niemieckich. 26 lipca 1944 tected from deportation and cruelty екты, а также спасти местных жителей от roku oddział „Orlika” wkroczył do of the retreating German soldiers. On депортации и издевательствами со сто- opuszczonych przez okupanta Ryk. July 26, 1944 „Eaglet” unit entered the роны отступающих немецких солдат. 26 Po zakończeniu wojny rozpoczął się abandoned city of Ryki by the occu- июля 1944 года боевой отряд «Орлика» terror nowej komunistycznej władzy pant forces, Ryki. After the war, the вошел в покинутые оккупантами Рыки. skierowany przeciwko żołnierzom terror of the new communist govern- По окончании воины начался террор но- ZWZ-AK. ment regime began, directed against вой коммунистической власти, направ- the ZWZ-AK troops. ленный против солдат Союза Вооружен- ной Борьбы - Национальной Армии (АК). 43 Przyroda w gminie Ryki Природа в гмине Рыки Nature in the Ryki municipaliy

Dolina Wieprza / Долина Вепша / Wieprz valley fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

ajwiększe walory przyrodnicze аиболее ценные природные ресурсы he most outstanding natural as- Nw gminie ze względu na ciekawe Нв этом районе благодаря живопис- Tsets in the municipality by means formy krajobrazowe oraz różnorod- ности ландшафтов и разнообразности of interesting forms of landscape and ność gatunkową fauny i flory posia- флоры и фауны, имеются в таких местах, biodiversity of flora and fauna are: dają: Dolina Wieprza, stawy rybackie как: Долина Вепша, рыболовные пруды, а Wieprz valley, rearing-ponds and oraz dolina dopływu Zalesianki. также долина притока Залесянки. Zalesianka tributary valley. Około 19 % powierzchni gminy Ryki Около 19% повехности гмины Рыки на- About 19% of the Ryki municipality leży w granicach Obszaru Chronione- ходится в границах природного парка lies within the Protected Landsca- go Krajobrazu „Pradolina Wieprza”, «Прадолина Вепша», который охватывает pe Area „Wieprz proglacial valley”, który obejmuje dolinę rzeki Wieprz долину реки Вепш вместе с фрагментом which includes the Wieprz River val- wraz z fragmentem równiny będącej равнины, являющейся остатком после ley’s plain area. It is the residue of the pozostałością moreny dennej. W jego морены. В его состав входит лес. «Клеш- ground moraine. A forest complex granicach znajduje się kompleks leśny чувка» „Kleszczówka” is located within its „ Kleszczówka”. borders. 44 Bocian biały / Белый аист / White stork fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Perkoz / Поганковые / Grebe fot. z archiwum drukarni Awi-Graf / photo taken from Awi-Graf printing house archives /фотю из архива типографии Awi-Graf

olina Wieprza to korytarz eko- олина Вепша является экологическим ieprz valley is an important Dlogiczny o znaczeniu europej- Дкоридором европейской значимости, WEuropean ecological corridor, skim, charakteryzujący się bogac- для него характерно богатство и разно- characterized by its richness and va- twem i różnorodnością. Odnotowano образие. Здесь отмечено существование riety. Occurrence of the kingfisher, tu występowanie zimorodka, dudka, зимородка, удода, травника, а также в hoopoe, and redshank has been noted krwawodzioba oraz zaobserwowano этом районе замечены наиболее часто and the white stork nests are the most największe w gminie zagęszczenie встречающиеся гнёзда белого аиста. numerous in the municipality. gniazd bociana białego. Привлекательной частью данного райо- Attractive elements of the munici- Atrakcyjnym elementem gminy są на являются пруды, основаные графом pality includes ponds founded by Jan stawy założone przez hrabiego Jana Яном Езерским в XIX веке в восточной hr. Jezierski in the 19th century, in Jezierskiego w XIX wieku we wschod- и южной частях города Рыки, а также the eastern and southern parts of the niej i południowej części miasta Ryki пруды в Серсковоли, Янишах, Хрустнем, Ryki city, and ponds in Sierskowola, oraz stawy w Sierskowoli, Janiszach, Сватах и Залесю. Здесь обнаружено гнез- Janisze, Chrustne, Swaty and Zalesie. w Chrustnem, Swatach i Zalesiu. дование таких птиц как: выпь, болотный Nests of bittern, marsh harrier, gad- Stwierdzono tu gniazdowanie m.in. лунь, серая утка, четыре вида растений из wall as well as four species of grebe bąka, błotniaka stawowego, krakwy, отряда поганкообразных. Тут кормится have been noted in the area. It is a czterech gatunków perkozów. Żeruje большая колония озерной чайки. feeding ground of large colonies of tu liczna kolonia mewy śmieszki. the black-headed gull. 45 Żeremie bobrowe / Жереме бобровэ / Beaver lodges fot. Dariusz Piwoński / фот. Дариуш Пивоньски

Roślinność przybrzeżna Wieprza / Прибрежная растительность реки Вепш / The Wieprz River’s near shore vegetation fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Kompleksy leśne są naturalnym sie- Леса являются натуральной средой оби- Forest complexes are the game’s na- dliskiem i ostoją zwierzyny. Do czę- тания и убежищем для диких животных. tural habitat and sanctuary. A run- stych widoków należą przebiegające Чаще всего здесб можно наблюдать ко- ning doe, deer, wild boar, brown hare, sarny, jelenie, dziki, zające szaraki, сулю, оленей, кабанов, зайцев-русаков, foxes, martens, and even moose are a lisy, kuny, a nawet łosie. Lasy obfitu- лис, куниц, а даже лосей. Леса полны гри- common view. Forests are rich in mu- ją w grzyby, jagody, zwierzynę leśną, бов, ягод, зверей, а вепшаньский район, shrooms, berries, game. The Wieprz a nadwieprzańskie tereny będące являющийся убежищем для птиц и расте- River areas that are the bird and ostoją ptactwa i roślin stwarzają do- ний, создаёт очень хорошие условия для plant sanctuary create perfect leisure skonałe warunki do wypoczynku. отдыха. opportunities. 46 Tereny leśne w gminie / Лесные участки в гмине / Municipality’s forest area fot. z archiwum drukarni Awi-Graf / photo taken from Awi-Graf printing house archives /фотю из архива типографии Awi-Graf

Stawy, starorzecza oraz otaczające Пруды, старицы и окружающие их поля- Ponds, oxbow lakes and surrounding je łąki o różnym stopniu wilgotno- ны с разным уровнем влажности, очень meadows with different humidity are ści są miejscami o dużym znaczeniu значимы для земноводных. На террито- places of mainstay for amphibians. In dla płazów. Na terenie gminy stwier- рии гмины замечены следующие виды the municipality the following species dzono występowanie następujących животных: обыкновенный тритон, обык- can be found: smooth newt, tree frog, gatunków tych zwierząt: traszki zwy- новенная квакша или древесница, серая и common and green toad, common czajnej, rzekotki drzewnej, ropuchy зелёная жаба, травяная лягушка, озёрная brown frog, marsh frog and pool frog. szarej i zielonej, żaby trawnej, śmiesz- лягушка, прудовая лягушка. Rivers and ponds are mainstay of ki i jeziorkowej. В реках и прудах водится несколько ви- several species of fish, such as: pike, Rzeki i stawy są miejscem występo- дов рыб, в частности: щука, плотва, ка- roach, crucian carp, perch, gudgeon, wania kilkunastu gatunków ryb m.in.: рась, окунь, пескарь, лещ, обыкновенный bream and loach. szczupaka, płoci, karasia, okonia, вьюн. In order to familiarize oneself with kiełbia, leszcza i piskorza. Специальные обозначенные туристиче- the most attractive natural areas of Poznanie najbardziej atrakcyjnych ские маршруты, для пешеходных и вело- the municipalities, one can go to the przyrodniczo terenów gminy umoż- сипедных прогулок, ведущее через самые walking and cycling trails leading liwiają wyznaczone piesze i rowerowe интересные места, предоставляют воз- through the most interesting sites. ścieżki turystyczne prowadzące przez можность наслаждаться всеми красотами The municipality established twen- najciekawsze tereny. природы гмины. ty-five natural monuments. Na terenie gminy ustanowiono dwa- На территории гмины установлено двад- dzieścia pięć pomników przyrody. цать пять памятников природы. 47 Dąb „Poldek” - pomnik przyrody w Leopoldowie Stadnina koni przy parafii w Bobrownikach Дуб «Польдэк» - памятник природы в Леопольдове Конюшня при парафии в Бобровниках Oak tree called “Poldek” – natural monument in Lepoldów Stud farm next to the parish in Bobrowniki fot. Dariusz Piwoński / фот. Дариуш Пивоньски fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Park w Rykach / Парк в Рыках / Park in Ryki fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives 48 Życie kulturalne gminy Ryki Культурная жизнь Гмины Рыки The culture life of the Ryki municipality

Zespół Tańca Ludowego „Ryki” w strojach ludowych ziemi ryckiej / Ансамбль Народного Танца «Рыки» в народных костюмах рыцкой земли / Folk Dance Group “Ryki” in folk costumes fot. z archiwum MGCK w Rykach / фото. из архива Гминно-городского Культурного Центра в Рыках / photo taken from the MGCK archive in Ryki

rganizatorem i animatorem рганизатором и аниматором куль- he Municipal Cultural Center Ożycia kulturalnego gminy jest Отурной жизни гмины является гмин- T(MGCK) in Ryki cares about Miejsko-Gminne Centrum Kultury но-городской культурный центр в Рыках, the cultural life of the municipality w Rykach, zajmujące się populary- занимающийся популяризацией и рекла- by popularizing and promoting local zowaniem i promowaniem kultury мой местной культуры. В гминно-город- culture. Special interest clubs func- lokalnej. Przy MGCK działają koła ском культурном центре действуют раз- tion within the Municipal Cultur- zainteresowań, organizowane są róż- личные кружки, организуются выставки al Center; there are also a variety of nego rodzaju wystawy, spotkania разного типа, встречи и мероприятия. exhibition, meetings and happenings i happeningi. going on. С помощью постоянных и временных W stałych i doraźnych formach pracy форм работы центр помогает развивать Within permanent and interim forms Centrum rozwija indywidualne zain- индивидуальную заинтересованность of work, the Center develops individ- teresowania kulturalne, upowszech- культурой, распространяет различные ual cultural interests, promotes vari- nia różne dziedziny kultury i sztuki: виды культуры и искусства: народный та- ous fields of culture and art: folk and taniec ludowy i towarzyski, muzykę, нец, таней в парах, музыка, театр, изобра- social dance, music, theater, visual teatr, plastykę i film, uwzględnia wy- зительное искусство, проводит историче- arts and film, takes into account his- darzenia historyczne, społeczne i kul- ские, социальные и культурные события. torical, social and cultural events. turalne. 49 Chór „Relaks” / Хор «Релакс» / Choir „Relaks” fot. z archiwum Urzędu Miasta i Gminy Ryki / администрация Города и Гмины Рыки / photo. Ryki City and District Office archive

Zespół śpiewaczo - obrzędowy „Pelagia” / Вокально-обрядный ансамбль „Пелагия” / Singing and ritual group „Pelagia” fot. z archiwum MGCK w Rykach / фото. из архива Гминно-городского Культурного Центра в Рыках / photo taken from the MGCK archive in Ryki

Wokół Centrum skupione są zespo- С культурным центром сотрудничают та- The center associates following gro- ły: śpiewaczy „Pelagia”, chór „Relaks”, кие группы как: - вокальный «Пелагия», ups: vocal “Pelagia”, choir “Relaks”, śpiewaczy KGW „Moszczanka”, ta- хор «Релакс», вокальный кружок домохо- vocal KGW (farmers’ wives’ asso- neczne „Mali Przyjaciele”, „Latino”, зяек «Мошчанка», - танца «Мали Пшия- ciation)“Moszczanka”, dance “Mali „Rytm” i Zespół Tańca Ludowego теле», «Латино», «Ритм» и ансамбль наци- Przyjaciele”, “Latino”, “Rytm”, theatre „Ryki”, teatralne „Kociaki”, „Tygryski”, онального танца «Рыки», - театральные “Kociaki”, “Tygryski” and music “Ste- muzyczne „Stereodesant”, „Heavyte- «Котяки», «Тыгрыски», - музыкальные reodesant”, “Heavytematyka”. matyka”. «Стереодесант», «Хэвитематика». The „Pelagia” repertoire includes in- Zespół „Pelagia” w swoim repertu- Ансамбль «Пелагия» имеет в своём ре- numerable songs and the Ceremonial arze posiada niezliczoną liczbę pieśni, пертуаре большое количество песен, а Group presents its performances at a Grupa Obrzędowa prezentuje swoje группа обрядов показывает своё шоу на various reviews and contests, winning widowiska na różnych przeglądach разных конкурсах, получая многочислен- numerous awards. i konkursach zdobywając liczne na- ные награды. In the Ryki municipality there are 22 grody. В гмине Рыки действуют 22 кружка до- Farmer’s Wifes’ Associations and Dę- W Gminie Ryki działają 22 Koła мохозяек, а также группа исторического blin Reenactment Garrison Troops Gospodyń Wiejskich oraz Grupa восстановления в составе солдат гарни- Group. The artistic output can also be Rekonstrukcji Historycznej Żołnie- зона Демблин. Среди них есть вокальные noted among vocal groups associated rzy Garnizonu Dęblin. Wśród nich группы, действующие в кружке домохо- within KGW Bazanów, Sierskowola, dorobkiem artystycznym mogą po- зяек Базанув, Серковоля, Леопольдув, Ро- Leopoldów, Rososz, Oszczywilk. szczycić się również zespoły śpiewa- сош, Ошчывильк, которые могут похва- cze skupione przy KGW Bazanów, статься своим творческим достоянием. Sierskowola, Leopoldów, Rososz, Oszczywilk. 50 Zespół śpiewaczy KGW Bazanów Zespół śpiewaczy KGW Leopoldów Вокальный ансамбль сельского кружка домохозяек Базанув Вокальный ансамбль сельского кружка домохозяек Леопольдув Vocal group KGW Bazanów Vocal group KGW Leopoldów

Zespół śpiewaczy KGW Moszczanka Zespół śpiewaczy KGW Sierskowola Вокальный ансамбль сельского кружка домохозяек Мощанка Вокальный ансамбль сельского кружка домохозяек Серсковоля Vocal group KGW Moszczanka Vocal group KGW Sierskowola

Zespół śpiewaczy KGW Rososz Zespół śpiewaczy KGW Oszczywilk Вокальный ансамбль сельского кружка домохозяек Росош Вокальный ансамбль сельского кружка домохозяек Ошчывилк Vocal group KGW Rososz Vocal group KGW Oszczywilk fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives 51 Grupa Rekonstrukcji Historycznej Żołnierzy Garnizonu Dęblin pod dowództwem Mirosława Pilzaka Группа исторической реконструкции в составе солдат гарнизона Демблин под руководством Мирослава Пильзака Dęblin Reenactment Garrison Troops Group under command of Mirosław Pilzak fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Chór Dziecięcy Grupy Rekonstrukcji pod dowództwem Tadeusza Kucharskiego Детский хор группы историческоой реконструкции под руководством Тадэуша Кухарского Children’s choir of the Reenactment Group under the surveillance of Tadeusz Kucharski fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

18 maja 2014 roku odbyła się 70 18 мая 2014 года состоялось 70-летие In May 18, 2014 the 70th anniver- rocznica bitwy o Monte Casino. De- Битвы под Монте-Кассино. Одним из sary of the Battle of Monte Cassino legacji rządowej towarzyszył m.in. тех, кто сопровождал правительствен- was held. Government delegation Chór Dziecięcy Grupy Rekonstrukcji ную делегацию, был детский хор группы was accompanied by, among others: Historycznych „Żołnierze Września исторической реконструкции «Солдаты Children’s Choir of Reenactment 1939 Garnizonu Dęblin”. W przed- сентября 1939 гарнизона Демблин». На- Group “Żołnierze Wrsześnia 1939 dzień uroczystości państwowych кануне государственного мероприятия Garnizonu Dęblin” [Dęblin Garrison koncertowali w miejscowości Acqu- состоялся концерт в городе Аккуафонда- Troops of September 1939]. The day afondata (30 km za Monte Cassino), та (30 км от границы Монте-Кассино), где before the national ceremonies they gdzie stacjonował podczas działań дислоцировался во время военных дей- performed in Acquafondata (30 km wojennych sztab gen. Andersa. ствий штаб ген. Андерса. from Monte Cassino), where the staff of General Anders stationed during Grupy rekonstrukcji uczestniczą Группы восстановления участвуют во the war. w wielu uroczystościach patriotycz- многих патриотических мероприятиях, nych, dając oprawę wojskową mszy выставляя Почётное Знамя и организуя Reenactment groups are involved in a świętych, wystawiając poczet sztan- тематические концерты патриотических number of patriotic ceremonies, set- darowy i prezentując tematyczne песен, приёт милитарное оформление ting the military scenery during the koncerty pieśni patriotycznych. Za Мессе. За достижения в облости творче- Holy Masses, presenting the colour osiągnięcia w dziedzinie twórczo- ской дейтельности, распростронения и party and performing thematic con- ści artystycznej, upowszechniania сохранение культурных ценностей, по- certs of patriotic songs. For achieve- i ochrony dóbr kultury nagrodzony лучили награду от Старосты Рыцкого ments in the field of artistic creation, został przez Starostę Ryckiego. повята. popularization and protection of cul- tural heritage the group was awarded by the Ryki district head. 52 Dziecięcy Zespół Tańca Ludowego „Ryki” / Детский ансамбль народного танца «Рыки» / Children’s Folk Dance Group “Ryki” fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Schola dziecięco - młodzieżowa „Niebieskie Owieczki” / Детско-юношеский Хор «Небеске овечки» / „Niebieskie Owieczki” children and youth schola fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Niezwykłym dorobkiem artystycz- Незаурядным творческим достоянием Schola children - youth „Niebieskie nym może poszczycić się Schola может похвастаться детский молодёж- Owieczki”, which can be proud of the dziecięco - młodzieżowa „Niebie- ный хор «Небеске Овечки» («Голубые extraordinary artistic achievements, skie Owieczki” prowadzona przez овечки»), руководителем которого явля- is conducted by the Association for Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju ется организация духовного развития де- the Development of Children and Dzieci i Młodzieży przy Parafii Naj- тей и молодёжи при парафии Пресвятого Youth, led by the parish of the Holi- świętszego Zbawiciela w Rykach. Спасителя в Рыках. Ансамль принимает est Saviour in Ryki. The group partic- Zespół aktywnie uczestniczy w życiu активное участие в жизни локального ipates actively in the life of the local społeczności lokalnej, biorąc udział общества, участвуя в регулярных меро- community, taking part in the events w imprezach cyklicznych na terenie приятиях на территории рыцкого повята, in the Ryki municipality, such as: Ryki powiatu ryckiego m.in.: Dni Ryk, Bie- в частности: Дни Рык, чаепитие с LRY, Days, Gathering with LRY, Christmas siada z LRY, Jarmark Bożonarodze- Рождественская ярмарка, музыкальные Fair, Musical St. Nicholas’ Day, re- niowy, Muzyczne Mikołajki, przeglą- Миколайки, локальные обзоры и фести- views and local festivals. Schola also dy i festyny lokalne. Schola sprawuje вали. Костёльный хор исполняет роль performs on Sundays, Christmas and również oprawę wokalno-liturgiczną вокально-литургичного оформления на wedding Masses in the parish church na niedzielnych, świątecznych i ślub- воскресной, праздничной и свадебной in Ryki taking care of the vocal and nych mszach świętych w kościele pa- литургиях в парафиальном костёле в Ры- liturgical sphere. rafialnym w Rykach. ках. The group was rewarded by the dis- Za upowszechnianie i ochronę dóbr За популяризацию и сохранение культур- trict’s head for the promotion and kultury, historii i tradycji patriotycz- ных ценностей, истории и патриотиче- protection of cultural, historical and nych na terenie Powiatu Ryckiego ze- ских традиций получили награду от ста- patriotic traditions in the Ryki dis- spół został nagrodzony przez Starostę росты Рыцкого повята. trict. Ryckiego. 53 Dziecięcy Zespół Tańca Ludowego „Ryki” / Детский ансамбль народного танца «Рыки» / Children’s Folk Dance Group “Ryki” / fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Dziecięcy Zespół Tańca Ludowego Детский ансамбль народного танца Children’s Folk Dance Group „Ryki” „Ryki” powstał w 1968 roku. Jego za- «Рыки» основан в 1968 году. Его основа- was founded in 1968 by Jan Rogal. łożycielem był pan Jan Rogala. Zespół телем является пан Ян Рогаля. В состав The group consists of 130 young ar- liczy 130 młodych artystów, działa ансамбля входит 130 молодых исполните- tists and is associated with Secon- przy Zespole Szkół Ogólnokształcą- лей, он действует при общеобразователь- dary School Complex No. 1 in Ryki, cych nr 1 w Rykach, skąd pochodzą ной школе номер 1 в Рыках, из которой where all the dancers and singers wszyscy tancerze i soliści. Za swoją выходят все танцоры и солисты. За свою come from. The group has received artystyczną działalność otrzymał sze- творческую дейтельность получил много a number of rewards for their artistic reg nagród i wyróżnień. Koncerto- призов и наград. Участники ансабля да- activity. The group has performed in wał w wielu miastach, miasteczkach вали концерты во многих городах, селах и many cities and villages in Poland. i wsiach w Polsce. Swoim barwnym деревнях Польши. Своим ярким танцем и The group promoted the beauty of tańcem i śpiewem rozsławiał pięk- пением ансамбь прославил красоту поль- Polish culture abroad with their co- no polskiej kultury poza granicami ской культуры за пределами страны. Уча- lorful dancing and singing. The group kraju. Uczestniczył w międzynaro- ствовал в международных фольклорных participated in international folk fe- dowych festiwalach folklorystycz- фестивалях в Венгрии (1990, 1993, 1998), stivals in Hungary (1990, 1993, 1998), nych na Węgrzech (1990, 1993, 1998) на Украине (1994), в Болгарии (1994, 1995, Ukraine (1994), Bulgaria (1994, 1995, Ukrainie (1994), w Bułgarii (1994, 2003), в Турции (1992, 1995), в Сирии 2003), Turkey (1992, 1995), Syria 1995, 2003), Turcji (1992, 1995), Sy- (1972), в Чехии (2000), в Белорусии (2005), (1972), Czech Republic (2000), Bela- rii (1972), Czechach (2000), Białorusi в Греции (2009, 2011), в Испании (2010) и rus (2005), Greece (2009, 2011), Spa- (2005), Grecji (2009, 2011), Hiszpanii в Италии (2012). in (2010) and Italy (2012). The pro- (2010) i we Włoszech (2012). W pro- gram presented by the group includes В программу ансамбля входят польские gramie zespołu znajdują się polskie Polish national and regional dances народные танцы, а также региональные tańce narodowe oraz tańce regional- of Lublin, Rzeszow, Kurpian, Wiel- танцы (любельские, жешовские, сонде- ne (lubelskie, rzeszowskie, sądeckie, kopolska, Silesia, Żywiec highlanders ские, курниовские, велькопольские, си- kurpiowskie, wielkopolskie, śląskie, areas and Sądecki region. лезские, горесов живетских). górali żywieckich). 54 Wieniec dożynkowy KGW Moszczanka Wieniec dożynkowy KGW Rososz Wieniec dożynkowy KGW Bazanów Соломенные венки группы сельского кружка домохозяек «Мошчанка» Соломенные венки группы сельского кружка домохозяек «Росош» Соломенные венки группы сельского кружка домохозяек «Базанув» KGW Moszczanka harvest wreath KGW Rososz harvest wreath KGW Bazanów harvest wreath fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Celem zespołów ryckich jest ocalenie Целью рыцких ансамблей является со- The objective of Ryki groups is pre- od zapomnienia dawnych obrzędów, хранение давних обрядов, обычаев и на- serving historic rituals, customs and zwyczajów oraz pieśni ludowych. родных песен. На протяжении многих лет folk songs. For a number of years, Od szeregu lat uświetniają różnego они украшают различного вида меропри- those groups have been performing rodzaju imprezy o zasięgu nie tylko ятия, не только повятово-гминного мас- on a variety of events not only on powiatowo-gminnym, ale także woje- штаба, но также областного и общегосу- district and municipal level, but also wódzkim oraz ogólnokrajowym. дарственного. on provincial and national levels. Pielęgnowaniem i przekazywaniem Заботой и передачей народных обычаев In preserving and passing on to the młodym pokoleniom tradycji ludo- занимаются локальные группы кружков younger generations folk and custom wych i obyczajów zajmują się głów- домохозяек. Одним из обычаев является traditions the local groups of Far- nie lokalne grupy Kół Gospodyń Народный праздник урожая, когда домо- mer’s Wife Association are mainly Wiejskich. Jednym ze zwyczajów jest хозяйки плетут соломенные венки. Ис- engaged. One of the customs is the Ludowe Święto Plonów, na które go- кусно сделанная работа была многократ- Folk Harvest Festival [Ludowe Święto spodynie wiją wieńce dożynkowe. но награждена в гминных, повятовых, Plonów], where housewives prepare Misternie wykonane prace były wie- районных и общенациональных конкур- harvest wreaths. The hard work was lokrotnie nagradzane podczas kon- сах. multiply awarded in contests at the kursów gminnych, powiatowych, wo- municipal, district, provincial and В этническом отношении настоящая гми- jewódzkich i krajowych. national levels. на Рыки во старопольский период нахо- Pod względem etnicznym obecna дилась на территории стенжицкой земли, In ethnic terms Ryki municipality in gmina Ryki w czasach staropolskich которая охватывала территорию, превы- Old-Polish times was situated in Stę- leżała na terenie ziemi stężyckiej, шающую по площади нынешний рыцкий życa land, which was larger in than która obejmowała swym zasięgiem повят, а также часть территории нынеш- the present-day Ryki district, but oc- tereny większe niż dzisiejszy powiat него луковского повята, как и гарволин- cupied the the territory of the present rycki, ale także część terytorium dzi- ского повята. Народная культура гмины Łuków and Garwolin districts. The siejszego powiatu łukowskiego, jak невероятно изобильна и жива. Она воз- municipality‘s folk culture is extre- również powiatu garwolińskiego. росла на совместном историческом опы- mely rich and still alive. It developed Kultura ludowa gminy jest bardzo bo- те, формах хозяйствовиния и бытовых on the shared historical experience, gata i wciąż żywa. Wyrosła na wspól- условий давней стенжицкой земли, где forms of farming and living con- nych doświadczeniach historycznych, натуральной границей была река Вепш. ditions of the former Stężyca land. form gospodarowania i warunków The Stężyca land borders were esta- życia dawnej ziemi stężyckiej, której blished by the Wieprz River. naturalną granicę stanowiła rzeka Wieprz. 55 Zespół Tańca Ludowego „Ryki” / Ансамбль народного танца «Рыки» / Folk Dance Group “Ryki” fot. z archiwum MGCK w Rykach / фото. из архива Гминно-городского Культурного Центра в Рыках / photo taken from the MGCK archive in Ryki

Zespół tańca towarzyskiego „Rytm” / Ансамбль парных танцев «Ритм» / Social dance group “Rytm” fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Strój noszony na tych ziemiach moż- Наряды, которые носили в этих местах, Costumes worn in these areas can be na zaliczyć do charakterystycznego можно отнести к характерному мазо- assigned to the characteristic Mazo- mazowieckiego „pasiaka”. Ma wiele вецкому «Пасяку» («Полосатый»). У via costume known as „pasiak”. It has wspólnych cech z sąsiednimi strojami него много общего с нарядами соседних many common features with neigh- kołbielskim, łukowskim, puławskim, окрестностей: колбельским, лукомским, boring Kołbielsk, Łuków, Puławy and radomskim. Posiada jednak własne пулавским, радомским. Однако у него Radom costumes. However, it has its charakterystyczne tylko dla tego te- также имеются индивидуальные элемен- own unique elements corresponding renu elementy, np. poprzeczny układ ты, характерные для данной территории, to the area, e.g. crosswise arrange- pasków na spódnicach i fartuchach. в частности: поперечный набор линий на ment of stripes on skirts and aprons. юбках и фартуках. 56 Rekreacja i sport w gminie Ryki Спорт и отдых в гмине Рыки Recreation and sport in Ryki municipality

Boisko do siatkówki plażowej / Площадка для пляжного волейбола / Beach volleyball court fot. z archiwum Urzędu Miasta i Gminy Ryki / администрация Города и Гмины Рыки / photo. Ryki City and District Office archive

port w gminie jest istotnym ele- порт в гмине - значимый элемент в port in the municipality is an im- Smentem życia wielu jej mieszkań- Сжизни многих ее жителей. Замечая Sportant part of life for many in- ców. Dostrzegając to, samorządy od это, органы местного самоуправления habitants. Recognizing this, self-gov- wielu lat stwarzają sprzyjający klimat уже многие годы создают благоприятную ernments for many years have created dla wszelkiego rodzaju przedsięwzięć атмосеру для всякого вида мероприятий, favorable conditions for all kinds of kreujących zdrowy styl życia oraz популяризирующих здоровый стиль projects that contribute to healthy promujących aktywność fizycznąжизни, физическую активность и разви- lifestyle and promotion of physical i rozwój sportu. Działania te realizo- тие спорта. Эти действия осуществляют- activity and sport development. These wane są nie tylko poprzez budowę in- ся не только путем строительства инфра- activities are carried out not only by frastruktury sportowo-rekreacyjnej. структуры для спорта и отдыха. the building of sport and recreation infrastructure. Na terenie miasta i gminy Ryki działa На территории города и гмины Рыки дей- kilkanaście stowarzyszeń sportowych ствует более десяти спортивных органи- On the territory of the Ryki city and prowadzących działalność w zakresie заций, осуществляющих деятельность в municipality, a few sport associations kultury fizycznej i rekreacji, realizu- сфере физкультуры и отдыха, в которых are focusing in the field of physical jąc zajęcia sportowe w wielu dyscypli- проводятся спортивные занятия по мно- education and recreation, realizing nach. гим дисциплинам. sports activities in many disciplines. 57 Rycka Liga Koszykówki / Рыцкая Лига Баскетбола / Ryki Baskeball League fot. z archiwum Urzędu Miasta i Gminy Ryki / администрация Города и Гмины Рыки / photo. Ryki City and District Office archive

Basen w Rykach / Бассейн в Рыках / Swimming pool in Ryki fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Najopularniejsze to: piłka nożna Наиболее популярные виды спорта это: The most popular are: football (MCS (MKS „Ruch” Ryki, KS „Amator” футбол (МСК «Рух» Рыки, СК «Аматор» „Ruch” Ryki, KS „Amator” Leopol- Leopoldów-Rososz), tenis stołowy Леопольдув - Росош), настольный тенис dów-Rososz), table tennis (UPKS (UPKS „Arka” Ryki, UPKS „Błęki- (УПСК «Арка» Рыки, УПСК «Бленкини», „Arka” Ryki, UPKS „Błękitni”, UPKS ni”, UPKS „Bobry”), kolarstwo, ko- УПСК «Бобры»), велоспорт, баскетбол „Bobry”), cycling, basketball (Ryki szykówka (Rycka Liga Koszykówki), (Рыцкая Лига Баскетбола), силовое трое- Basketball League), triathlon (MKS trójbój siłowy (MKS „Tur” Ryki). борье (пауэрлифтинг) (МСК «Тур» Рыки). „Tur” Ryki). Very successful on the Międzynarodowe sukcesy odnoszą Успехов на международной арене дости- international level are athletes from zawodnicy uprawiający trójbój siłowy гают спортсмены, занимающиеся сило- the triathlon club MKS „Tur” Ryki. zrzeszeni w klubie MKS „Tur” Ryki. вым троеборьем, из клуба «Тур» Рыки. One of the most famous events or- Jedną z najbardziej znanych imprez Одно из наиболее изветсных мероприя- ganized in the municipality area is the organizowanych na terenach gminy тий, устраиваемых на территории гмины Off-Road Rally „Rykowisko”. jest Rajd Samochodów Terenowych - Ралли по Бездорожью «Рыковиско». „Rykowisko”. 58 Boisko w Sierskowoli / Ралли по Бездорожью / Sport field in Sierskowola fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Rajd samochodów terenowych / Ралли по Бездорожью «Рыковиско» / Off-Road Rally fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Dla miłośników wodnych atrakcji Для любителей водных аттракционов в For the lovers of water attractions the miasto proponuje pobyt na pływal- Рыках имеется бассейн - идеальное место city offers a swimming pool, a place ni w Rykach, która jest miejscem dla для желающих совершенствовать свои for those who want to improve their chcących doskonalić swoje umiejęt- умения, а также для тех, кто ищет воз- skills, as well as for those looking for ności, a także dla osób szukających можности отчино развлечся, расслабить- fun and relaxation. świetnej zabawy, relaksu i odpoczyn- ся и отдохнуть. ku. 59 Nauka jazdy konnej w stadninie „Kasztanka” / Уроки верховой езды в конюшне «Каштанка» / Horseback riding lessons in stud farm “Kasztanka” fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Przejażdżki konne w terenie / Верховые прогулки по открытой местности / Horseback riding fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Entuzjastów jazdy konnej zaprasza Энтузиастов верховой езды приглашает The Farm „Kasztanka” invites the Gospodarstwo Rolne „Kasztanka”. Ферма «Каштанка». Тем, кто уже име- horseback riding enthusiasts . If some- Osoby posiadające już umiejętność ет соответствующие навыки верховой one has the horseback riding skills he/ jazdy konnej mogą skorzystać z prze- езды, предлагаются конные прогулки she can participate in horseback tours jażdżek w terenie oraz rajdów. Stajnia по открытой местности, а также конные and rides in the area. Stable „Kasz- „Kasztanka” znajduje się w spokojnej скачки. Конюшня находится в спокойной tanka” is located in the quiet village wsi Swaty ok. 4 km od Ryk zapewnia деревне Сваты в отдалении ок. 4 км от Swaty, approximately 4 km from Ryki doskonały odpoczynek i relaks, z dala города Рыки и предлагает отличный от- and provides perfect relaxation, away od miejskiego zgiełku. Jej położenie дых и релакс, в дали от городской суеты. from the city tumult. Its location sur- pośród lasów, wśród dzikiej przyrody, Расположение среди лесов, на лоне дикой rounded by forests, wildlife, makes it sprawia, że jest ona miejscem niezwy- природы придает этому месту необыкно- a very scenic place. Organization of kle malowniczym. Organizowane są венную живописность. Здесь проводятся hippotherapy classes, riding camps, tam między innymi zajęcia hipotera- заняти по иппотерапии, лагеря верховой colonies and day camps is also an as- pii, obozy jeździeckie, kolonie i pół- езды и полулагеря. Кроме того, здесь дей- set. Also, a horse stud farm is situated kolonie. Ponadto prowadzony jest ствует пенсионат для лошадей, объезжа- in the area which adapts young horses pensjonat dla koni, a także zajeżdżane ются и дрессируются молодые лошади. to riding and corrects horses habits. są młode konie i korygowane końskie narowy. 60 Punkt widokowy - Sarny / Обозрительная площадка - Косули / Vantage point – Sarny fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Kolejną atrakcją dla turystów i miesz- Очередным привлекательным для тури- Another attraction for tourists and in- kańców spędzających aktywnie wolny стов и жителей объектом, активно прово- habitants spending their free time ac- czas jest oznakowana, wytyczona sieć дящих свободное время, можно назвать tively, are the bicycle trails’ networks ścieżek rowerowych przez Stowarzy- специально проложенные Объединени- marked by the Association of the szenie Integracji Społecznej Gminy ем Интеграции Общественности Гмины Ryki Municipality’s Social Integration Ryki. Powstały tam miejsca posto- Рыки велосипедные маршруты. Здесь по- [Stowarzyszenie Integracji Społecznej jowe, wiaty i miejsca widokowe. W явились парковки, остановки, и обозри- Gminy Ryki]. Parking spaces, sheds ramach szlaku powstały dwie pętle. тельные площадки. На территории марш- and vantage points are established Znaczna ich część przebiega wzdłuż рута построены две петли. Основная их there. As part of the trail, two loops rzeki Wieprz. часть сосредоточена вдоль реки Вепш. were formed. Most of them run along the Wieprz River. Pierwsza „Czerwona” o długości 24 Первый маршрут - «Красный», длинной km rozpoczyna się w Rykach i bie- 24 км, начинается в Рыках и проходит че- The first - „Red” with a length of 24 gnie przez Krasnogliny, Wymysłów, рез Красноглины, Вымыслув, Бобровни- km. Itstarts in Ryki and runs through Bobrowniki, Sędowice i Sarny. Ta ки, Сендовице и Сарны. Эта часть трассы Krasnogliny, Wymysłów, Bobrowniki, część trasy obejmuje tereny przy uj- включает в себя территории, прилегаю- Sędowice, and Sarny. This part of the ściu Wieprza do Wisły. щие к устью Вепша в Вислу. trail covers the area at the mouth of Wieprz to Vistula. Druga „Zielona” ma 26 km. Roz- Второй - «Зеленый» имеет продолжитель- poczyna się w Rykach i prowadzi ность 26 км. Начинается в Рыках и про- The second - „Green” is 26 km long. przez miejscowość Ogonów, Nowy ходит через населенные пункты Огонув, It starts in Ryki and runs through Bazanów, aż do Leopoldowa. Trasa Нову Базанув - до Леопольдова. Маршрут Ogonów, Nowy Bazanów to Leopol- przebiega przez lasy z pięknym drze- проходит через лесополосу, в которой dów. The trail runs through the beau- wostanem z przewagą drzew liścia- доминируют лиственные деревья, произ- tiful, mostly broadleaf, stand of trees stych, dużą ilością olch oraz bagnami. растает преимущественно ольха, имеется with many alders and wetland. много болот. 61 Pierwsza pętla „Czerwona” Первая петля - «Красная» The 1st „Red” loop

62 Rzeka Wieprz - Sędowice / Река Вепш - Сендовице / Wieprz River – Sędowice fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Sędowice - punkt widokowy / Сендовице - обозрительная площадка / Vantage point in Sędowice fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Przez miejscowości: Sędowice, Pod- Через населенные пункты: Сендовице, Through: Sędowice, Podwierzbie, Bo- wierzbie, Bobrowniki przebiega Подвежбе, Бобровники проходит обо- browniki runs marked by LAD Wie- oznakowany przez LGD szlak kajako- значенный Локальной Группой Действия prz proglacial valley canoeing trail. wy Pradoliną Wieprza. маршрут для путешествий на байдарке по Прадолине Вепша. 63 Druga pętla „Zielona” Вторая петля - «Зеленая» The 2nd „Green” loop

64 Punkt postojowy - Krasnogliny / Остановка - Красноглины / Stop point – Krasnogliny fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” 65 Urząd Gminy Stężyca Plac Senatorski 1 08-540 Stężyca tel. 0-81 866 30 38 Gmina Stężyca www.gmina-stezyca.pl Гмина Стенжица / Stężyca Municipality

Budynek GOKu w Stężycy z tablicą upamiętniającą odzyskanie praw miejskich Здание Культурного Центра Гмины в Стенжице с памятной таблицей о возвращении городских прав GOK building in Stężyca with commemorating plaque on retrieving city rights fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

mina Stężyca położona jest w za- мина Стенжица расположена в запад- tężyca municipality is located in Gchodniej części powiatu ryckie- Гной части рыцкого повята, на южном Sthe western part of the Ryki dis- go, na południowym krańcu Niziny конце Мазовецкой Низменности. Со- trict and on the southern end of the Mazowieckiej. Sąsiaduje z gminami: седствует с гминами: Демблин и Рыки Mazovia Lowland territory. It adjoins Dęblin i Ryki (powiatu ryckiego) oraz (рыцкого повята) и Сецехув, Мецеевице, the municipalities: Dęblin and Ryki Sieciechów, Maciejowice, Trojanów Троянув и Козенице (мазовецкого вое- (Ryki district) and Sieciechów, Ma- i Kozienice (województwa mazowiec- водства). ciejowice, Trojanów and Kozienice kiego). (Mazovia Province). Южная граница гмины проходит Południową granicę gminy wyznacza по реке Висле, которая протекает The southern border of the munici- rzeka Wisła, która przepływa przez по территории гмины на отрезке pality is marked by the Vistula River, gminę na odcinku 17 kilometrów, 17 км, в южной части ее русла which flows through the municipali- tworząc w południowej części swe- образовались старицы, речные ty for 17 kilometers, forming oxbow go koryta starorzecza, wyspy rzeczne острова и озера, образованные lakes, islands, and standing water oraz zastoiska powstałe wskutek roz- вследствии паводей на реке и bodies caused by the river flood and lewania się rzeki i tworzenia odnóg. образования рукавов. creating river branches in the south- ern part of its channel. 66 Wisła / Висла / Vistula fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Powierzchnia gminy wynosi 116,78 Поверхность гмины - 116,78 км 2, что The area of the municipality is 116.78 km2, co stanowi 18,97 % powierzch- составляет 18,97 % поверхности рыц- km2, which represents 18.97% of Ryki ni powiatu ryckiego. W skład gminy кого повята. В состав гмины входит 15 district. The municipality includes wchodzi 15 sołectw: Brzeziny, Brzeź- солецтв: Бжезины, Бжезьце, Длуговоля, 15 villages: Brzezina, Brzeżce, Długo- ce, Długowola, Drachalica, Kletnia, Драхалица, Клетня, Крукувка - Плебанка, wola, Drachalica, Kletnia, Krukówka Krukówka-Plebanka, Nadwiślanka, Надвислянка, Папротня, Павловице, Пе- -Plebanka, Nadwiślanka, Paprotnia, Paprotnia, Pawłowice, Piotrowice, тровице, Пражмув, Рокитня Нова, Рокит- Pawłowice, Piotrowice, Prażmów, Ro- Prażmów, Rokitnia Nowa, Rokitnia ня Стара, Стенжица и Зеленка. kitnia Nowa, Rokitnia Stara, Stężyca Stara, Stężyca i Zielonka. and Zielonka. Административный центром гмины яв- Siedzibą gminy jest Stężyca, zlokali- ляется Стенжица, расположенная при во- Stężyca municipality seat is located zowana przy drodze wojewódzkiej nr еводской дороге номер 801, отдаленная от by the provincial road No. 801, 99 km 801, oddalona od Warszawy o 99 km, Варшавы на 99 км, от Люблина - на 77 км, from Warsaw, 77 km from Lublin and od Lublina o 77 km oraz 7 km od Dę- и на 7 км от Демблина. 7 km from Dęblin. blina. 67 Pastwiska w gminie / Пастбища в гмине / Grazing lands in the municipality fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Gmina Stężyca charakteryzuje się Гмина Стенжица характеризуется низ- Stężyca municipality is characterized niskim stopniem uprzemysłowienia кой степенью развития промышленно- by a low level of industrialization and i dobrze zachowanym naturalnym сти и хорошо сохранившейся природной well-preserved natural environment. środowiskiem przyrodniczym. Wio- средой . Ведущей отраслью экономики Agriculture is the leading form of the dącą formą gospodarki gminy jest гмины является сельское хозяйство. municipality economy. Farmlands rolnictwo. Użytki rolne stanowią 63% Пахотные земли составляют 63 % ее по- represent 63% of the area. The agri- powierzchni. Produkcja rolna jest верхности. Сельскохозяйственное про- cultural production is multifaceted. wielokierunkowa. Funkcjonują tu изводство является многоотраслевым. Small family farms are the majority. małe rodzinne gospodarstwa rolne. Здесь действуют малые семейные фермы. Predominant are cultivation of crops, Dominujące znaczenie mają uprawy Преобладают полевые культуры, развито raising cattle, flock and poultry (in polowe, hodowla bydła, trzody oraz животноводство, в частности - крупный Brzeźce, Piotrowice, Długowola). drobiu (w miejscowościach Brzeź- рогатый скот, свиноводство и птицевод- Among crops predominate are: rye, ce, Piotrowice, Długowoli). Wśród ство (в деревнях Бжезьце, Петровице, corn, wheat, sugar beets and vegeta- upraw przeważają: żyto, kukurydza, Длуговоля). Среди культур преобладают: bles. The Stężyca area is known for its pszenica, buraki cukrowe oraz wa- рожь, кукуруза, пшеница, сахарная свек- tradition of cultivation horticultural rzywa. Na obszarze ziemi stężyckiej ла, а также овощи. На территории стен- corps, especially flowers. bogate są tradycje upraw ogrodni- жицкой земли существуют богатые тра- czych, szczególnie kwiatów. диции выращивания садовых культур, в особенности цветов. 68 Hodowla storczyków doniczkowych w firmie JMP Flowers / Разведение ятрышника в горшках в компании JMP Flowers / Floriculture of potted orchids, JMP Flowers company fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Hodowla anturium w firmie JMP Flowers / Разведение антуриум в компании JMP Flowers / Floriculture of anthurium, JMP Flowers company fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Największym producentem w gmi- Крупнейшей, а также и наиболее совре- The largest producer in the municipa- nie, a zarazem najnowocześniejszą менной в гмине компанией, занимающей- lity, and also the most modern com- firmą produkującą kwiaty w Polsce ся выращиванием цветов, является JMP pany producing flowers in Poland is jest JMP Flowers ze Stężycy. Dzięki Flowers из Стенжицы. Благодаря опыту и JMP Flowers in Stężyca. The compa- doświadczeniu oraz ciągłemu dosko- постоянному совершенствованию техни- ny experience and the continuous im- naleniu technik uprawy firma należy ки выращивания компания стала одним provement of cultivation techniques, do czołówki światowej w uprawie an- из мировых лидеров в области выращи- contributed towards becoming the turium, róż i orchidei doniczkowej. вания антуриум, роз и орхидеи. world leader in the cultivation of an- thurium, roses and potted orchids. 69 Tereny rekreacyjne na Wyspie Wisła w Stężycy / Места отдыха на острове Висла в Стенжице / Recreation areas on the Vistula Island in Stężyca fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Najważniejszym celem stężyckiego Главной целью самоуправления Стенжи- Najważniejszym celem stężyckiego samorządu jest dalszy rozwój przy цы является дальнейшее развитие при samorządu jest dalszy rozwój przy wykorzystaniu możliwości i środ- использовании средств из бюджета Ев- wykorzystaniu możliwości i środ- ków budżetu Unii Europejskiej, jak ропейского Союза, а также примерное ków budżetu Unii Europejskiej, jak również wzorcowe wykorzystanie использование своего экономического и również wzorcowe wykorzystanie własnego potencjału gospodarcze- социального потенциала. Осуществле- własnego potencjału gospodarcze- go i społecznego. Realizację tych ние этих намерений возможно благодаря go i społecznego. Realizację tych zamierzeń umożliwia współpraca z содействию с жителями гмины, а также с zamierzeń umożliwia współpraca z mieszkańcami oraz organizacjami внеправительственными организациями, mieszkańcami oraz organizacjami pozarządowymi, takimi jak TPS, czy такими, как КПС или Земельное Сообще- pozarządowymi, takimi jak TPS, czy Wspólnota Gruntowa w Stężycy. ство в Стенжице. Wspólnota Gruntowa w Stężycy. 70 Pejzaże stężyckie / Пейзажи в Стенжице / Stężyca scenery fot. Jarosław Wojdat / фот. Ярослав Войдат

Dzięki malowniczym krajobrazom надвислянским пейзажам, прибрежным Within scenic Vistula landscape, co- nadwiślańskim, przybrzeżnym pla- пляжам при многочисленных озерах и astal lake and oxbow lake beaches żom licznych jezior i starorzeczy oraz старицах, а также прекрасным лесным and beautiful forests, old churches przepięknych kompleksów leśnych, массивам, старым костелам и домам, and houses, Stężyca is an attractive starych kościółków i domów, Stężyca Стенжица становится особо привлека- municipality for inhabitants as well as jest gminą atrakcyjną dla mieszkań- тельной для жителей и туристов гминой. tourists. ców, jak też turystów. Стенжица - это современная гмина, рас- Stężyca is an innovative municipality, Stężyca, to innowacyjna gmina, po- полагающая на своей территории живо- which has a rich landscape and natu- siadająca bogate walory krajobrazowe писными местами и богатыми природ- ral resources (gas fields), also inno- i zasoby naturalne (złoża gazu), a jed- ными ресурсами, выходящая навстречу vative, in fulfilling the contempora- nocześnie innowacyjna, wychodząca потребностям современного рынка. Гми- ry market needs. It has an extensive naprzeciw potrzebom współczesnego на имеет широкие возможности развития infrastructure development oppor- rynku. Posiada szerokie możliwości инфраструктуры, а также экологическо- tunities including eco and water to- rozwoju infrastruktury, jak też eko- го, водного пешеходного и велосипедного urism, hiking, bicycling, which are turystyki i turystyki wodnej, pieszej, турзма, что поэтапно осуществляется. gradually being implemented. rowerowej, które stopniowo realizuje. 71 Szkoła Podstawowa Nowej Rokitni / Начальная школа в Новой Рокитне / Primary School in Nowa Rokitnia fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Szkoła w Paprotni z I połowy XX wieku / Школа I половины XX века в деревне Папротня. / School in Paprotnia from the first half of the 20th century fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Zespół Placówek Oświatowych w Pawłowicach / Комплекс образовательных учреждений в деревне Павловице / Educational Facilities in Pawłowice fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Placówki oświatowe w gminie Stęży- Образовательные учреждения в гмине Educational facilities in Stężyca ca to: Zespół Szkół w Stężycy, Szkoła Стенжица: Комплекс школ в Стенжице, municipality includes: Complex of Podstawowa w Nowej Rokitni, Zespół начальная Школа в деревне Нова Рокит- Schools in Stężyca [Zespół Szkół Placówek Oświatowych w Pawłowi- ня, Комплекс Образовательных Учрежде- Ogólnokształcących w Stężycy], Pri- cach. ний в деревне Павловице. mary School in Nowa Rokitna, Edu- cation Facilities in Pawłowice. Gmina, która swą obecnością zazna- Гмина, которая своим существованием czyła swoje miejsce w historii Pol- оставила след в истории Польши, со- The municipality, which marked its ski łączy tradycję z nowoczesnością, четает традиции и современность, а place in the Polish history combines przeszłość z potrzebami jutra. Wy- прошлое - с нуждами завтрашнего дня. tradition with modernity, the past jątkowość tej gminy tworzy lokalna Уникальность этой гмины создана мест- with the needs of tomorrow. The historia, miejscowe zabytki, bogac- ной историей, историческим достопри- uniqueness of the municipality in- two zasobów natury i kultury, otwar- мечтельностями, богатством природных dicates local history, historical mon- ci i życzliwi ludzie, tradycje ludowe, и культурных ресурсов, а также откры- uments, the wealth of natural and piękno przyrody i nieskażone środo- тостью и доброжелательностью людей, cultural resources, open and friendly wisko oraz rozwinięta baza kulturalna народными традициями, красотой при- people, folk traditions, natural beau- i sportowa. роды, чистотой окружающей среды и раз- ty and unpolluted environment along витой культурной и спортивной базой. with developed cultural and sport base. 72 Stężyca / Стенжица fot. Jarosław Wojdat / фот. Ярослав Войдат 73 Stężyca

Panorama Stężycy / Панорама на Стенжицу / A panorama of Stężyca fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

tolica gminy, położona jest na толица гмины расположена на пес- he capital of the municipality is Spiaszczystej wydmie (120 m Счанной дюне (120 над уровнем моря). Tlocated on sand dunes (120m n.p.m.) terasy zalewowej Wisły. Boga- Богатая и интересная история королев- above the sea level) alluvial terrace of ta i wspaniała historia królewskiego ского города Стенжица уходит корнями в the Vistula River. The rich and great miasta Stężycy sięga XIII wieku. Jest XIII век. Стенжица - один из старейших history of Stężyca royal town dates jedną z najstarszych miejscowości населенных пунктов в воеводстве, и на back to the 13th century. It is one of województwa i przez większą część протяжении большей части своей исто- the oldest cities of the province most swych dziejów posiadała prawa miej- рии имел сатус города. of the time of its history, it had a town skie. charter. Населенный пункт, как часть сандомер- Miejscowość ta, jako część woje- ского воеводства стал центром стенжиц- This city, as a part of Sandomierz prov- wództwa sandomierskiego stała się кой земли. В это время он имел городские ince, has became the center of Stęży- ośrodkiem ziemi stężyckiej. Posiadała права, закрепленные за ним в 1323 году ca land. It then had a town charter, wówczas prawa miejskie nadane jej королем Владиславом Локетком (город- granted in 1323 by King Władysław w 1323 roku przez króla Władysława ские права были отобраны у Стенжицы the Elbow-high (Russian authorities Łokietka (odebrano je Stężycy przez в 1869 году российскими властями за ан- deprived Stężyca its municipal rights władze rosyjskie w roku 1869 za dzia- тизахватческую опозиционную деятель- in 1869 because of the opposition ac- łalność opozycyjną wobec zaborcy). ность). tivity aimed at the occupants). 74 Dawny krajobraz starorzecza Wisły w Stężycy / Давний вид на страоречье Вислы в Стенжице / Vistula oxbow lake former landscape in Stężyca fot. Jarosław Wojdat / фот. Ярослав Войдат

Wisła/ Висла / The Vistula River fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / Konie nad brzegiem Wisły / Лошади на берегах Вислы / Horses on the bank of the Vistula фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / fot. Jarosław Wojdat / фот. Ярослав Войдат photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Już w tym czasie istniał tu gród Уже в это время здесь существовал обо- Back then there was a fortified set- obronny, osada targowa, bród przez ронный град, торговое поселение, пере- tlement, a trade settlement, a river rzekę oraz przystań dla spływu drew- ход через реку и пристань для суден пе- ford and a marina for wood run-off na i statków przewożących towary. ревозящих товары. Расположение вблизи and for cargo ships. It is located near Lokalizacja przy głównych szlakach главных сухопутных и водных путей ста- main roads and waterways and it hel- drogowych i wodnych sprawiła, że ла причиной того, что в XIV веке населен- ped the city to become an important w XIV wieku miejscowość ta stała ный пункт стал важным торгово - транс- transport and trade link in the 14th się ważnym ogniwem handlowo – портным центром. Нужно помнить, что century. It is worth mentioning that transportowym. Należy wspomnieć, через стенжицкую землю проходил Ян- the Amber Trail led through the Stę- że przez ziemię stężycką wiódł Szlak тарный Путь ведущий от Черного Моря życka land from the Black Sea to the Bursztynowy od Morza Czarnego до Прибалтики. Baltic Sea. nad Bałtyk. Без сомнения, Стенжица в то время игра- Without doubt, nowadays, Stęży- Bez wątpienia Stężyca odgrywa- ла важную роль в польском государстве. ca plays an important role in Polish ła w ówczesnym czasie ważną rolę Неудивительно то, что благодаря высо- country. Not incidentally, the city’s w państwie polskim. Nieprzypadko- кому рангу города, в 1574 примас Поль- strong position has contributed to wo więc wysoka pozycja miasta przy- ши Якуб Уханьски выбрал его в качетсве the fact that is has been chosen by the czyniła się w roku 1574 do wyboru места для выборов нового монарха на Polish Primate Jakub Uchański for tego miejsca przez prymasa Polski Ja- съездах шляхты (назывемого «Съездом a place to elect a new monarch in a kuba Uchańskiego na elekcję nowego в Стенжице»). Полученные от короля gentry sitting (called Zjazd w Stężycy) monarchy na obradach szlachty (zwa- привилегии, ежегодные ярмарки и еже- in 1574. Royal privileges, annual fairs ne „Zjazdem w Stężycy”). Otrzyma- недельные торговые мероприятия свиде- and weekly markets showed the im- ne z rąk królewskich przywileje, do- тельствуют о значимости города. В нача- portance of the city. At the beginning roczne jarmarki i cotygodniowe targi ле XVI века здесь находилась больница, of the 16th century there used to be a świadczą o roli i znaczeniu miasta. Na баня, мельницы. hospital, a bathhouse and mills there. początku XVI wieku był tu szpital, łaźnia, młyny. 75 Wisła zimą / Висла зимой / Vistula in winter fot. Jarosław Wojdat / фот. Якуб Войдат

W 1591 roku sprowadzono do Stęży- В 1591 году в Стенжицу был призван ор- In 1591 the Franciscan order was cy zakon franciszkanów, dla których ден францисканцев, для которых Ежи brought to Stężyca. Jerzy Ossoliński Jerzy Ossoliński – podskarbi kró- Оссолиньски - королевский казначей, – a royal treasurer funded a church lewski ufundował kościół i klasztor. основал костел и монастырь. В 1749 году and a monastery for them. In 1749 W 1749 roku Wisła zniszczyła połu- Висла затопила южную часть города, the Vistula River destroyed the south- dniową część miasta, zabierając ra- уничтожив при этом ратуш, костел и мо- ern side of the city, taking away the tusz, kościół i klasztor. настырь. town hall, church and monastery. Kolejnym, znaczącym wydarzeniem, Следующим важным событием, имевшим Another meaningful event that took które miało miejsce na terenie Stęży- место на территории Стенжицы, стал place in Stężyca was the uprising of cy był rokosz wojewody krakowskie- бунт краковского воеводы и бывшего Cracow’s governor and Stężcyca’s go i byłego starosty stężyckiego, Mi- стенжицкого старосты, Миколая Зебжи- District Governor, Mikołaj Zebrzy- kołaja Zebrzydowskiego. Na kartach довкого. На страницах истории Стенжи- dowski. Other historical events of historii Stężyckiej zapisane są również цы записаны в том числе и два восстания: Stężyca are, for example, November m.in. powstania: listopadowe i stycz- ноябрьское и январское. and January Uprising. niowe. 76 Ulica Królewska w Stężycy / Улица Крулевска в Стенжице / Królewska Street in Stężyca fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Rzeka Wisła ze starorzeczami / Песчаные отмели на Висле / Sandbanks on the Vistula river fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej”

Obecnie o dawnej świetności Stężycy В настоящее время о былом величии Nowadays the evidence of former świadczą doskonale zachowane, oca- Стенжицы свидетельствуют отлично со- glory of Stężyca can be seen in a per- lałe budynki sakralne, a także staro- хранившиеся, уцелевшие здания храмов, fectly preserved sacred buildings as polski układ rynku i ulic. Ślady targo- а также старопольская модель располо- well as in the Old Polish town square wiska przedlokacyjnego widoczne są жения городской площади и улиц. Следы and roads arrangement. Traces of w przebiegu ul. Królewskiej i Sena- былой торговой площади догородского market places from a period before torskiej. Jednocześnie pomiędzy tymi периода заметны по расположению улиц a charted was granted can be seen on ulicami i Podwalem zachowała się Крулевской и Сенаторской. Одновремен- Królewska and Senatorska streets. At północna część miasta lokacyjnego но, между этимим двумя улицами и Под- the same time, between these streets z dawnym placem rynkowym. Obec- валем сохранилась северная часть города and Podwale, the northern part of the nie centrum tej malowniczej miej- из городского периода с давней рыноч- chartered city preserved itself with a scowości stanowi plac równoległy do ной площадью. В настоящее время центр former market square. Nowadays, the Wisły, będący rozszerzeniem traktu этого живописного города - это площадь, town center of this picturesque place z Brześcia i Bobrownik. расположенная параллельно по отноше- is a square, parallel to the Vistula riv- нию к Висле, и представляющая собой er. It also is an extension from Brześć расширение тракта ведущего из Бреста и and Bobrowniki routes. местности Бобровники. 77 Wyspa Wisła / Остров Висла / The Vistula Island fot. z archiwum Wyspy Wisła / фот. из архива Острова Вислы / photo from The Vistula Island archives

Stężyca to wyjątkowe miejsce, w któ- Стенжица это уникальное место, где Stężyca is an exceptional place in rym można spotkać wyjątkowych lu- можно встретить удивительных людей, which one can meet exceptional peo- dzi kochających i dbających o swoją любящих свой город и заботящихся о ple, who love and care about their miejscowość. Działa tu Towarzystwo нем. Здесь действует Общество Прияте- city. Towarzystwo Przyjaciół Stężycy Przyjaciół Stężycy powołane do życia лей Стенжицы, основанное в 1977 году, (Stężyca’s Friends Association) func- w 1977 roku, opierające działalność na базирующее свою деятельность на обще- tions here and it was brought into be- pracy społecznej jego członków (któ- ственной работе его членов (количество ing in 1977. It focuses on social work rych obecnie jest ponad 2000 osób). которых в настоящее время составляет of its members (over 2000 people) Towarzystwo wspiera rozwój spo- более 2000 человек). Общество поддер- and supports Stężyca’s social, cultural, łeczny, kulturalny, gospodarczy i tu- живает общественное, культурное, эко- economic and tourist development. rystyczny Stężycy. Jest inspirującym номическое и туристическое развитие It is an inspirational example of an przykładem aktywnego i efektywne- Стенжицы. Это вдохновляющий пример active and effective civic society on go społeczeństwa obywatelskiego na активно и эффективно действующего a local level. In the area which was a poziomie lokalnym. Na terenach bę- гражданского общества на локальном common land in Stężyca, alongside dących własnością Wspólnoty Grun- уровне. На территориях, являющихся with the TPS (Stężyca’s Friends Asso- towej w Stężycy wspólnie z TPS zre- собственностью Земельного Сообщества ciation), the Wyspa Wisła investment alizowano inwestycję Wyspa Wisła, в Стенжице совместно с Обществом При- was undertaken. It was the biggest największą w Polsce inwestycją zre- ятелей Стенжицы (ОПС) реализована ин- investment in Poland that has been alizowaną przez organizację pożytku вестиция «Остров Висла», - крупнейшая undertaken by a public benefit organ- publicznego. в Польше инвестиция реализованная об- ization. щественно полезной организацией. 78 Wejście główne do kościoła parafialnego p. w. Św Marcina / Главный вход в парафиальный костел св. Марчина / The main entrance to St. Martin’s Parish Church fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

O dawnej świetności Stężycy i okolic О былом величии Стенжицы и ее окрест- The evidence of Stężyca’s former glo- świadczą zabytki godne zwiedzenia: ностей свидетельствуют исторические ry can be seen in these worth seeing 1) Kościół p. w. Św. Marcina wraz досторпимечательности, достойные ос- monuments: 1) St. Martin’s Church z dzwonnicą i plebanią, 2) kościół мотрения: 1) Костел Св. Марчина со звон- with belfry and presbytery 2) The sub- filialny p. w. Przemienienia Pańskie- ницей и плебанией, 2) филиальный костел sidiary Church of the Transfiguration go, 3) Kościół parafialny p. w. Św. Преображения Господня, 3) парафиаль- 3) St. Sebabastian’s Parish Church in Sebastiana w Brzezinach, 4) kościół ный костел Св. Себастьяна в Бжезинах, 4) Brzeziny, 4) St. Jacob’s Parish Church parafialny p. w. Św. Jakuba w Piotro- парафиальный костел Св. Якуба в Петро- in Piotrkowice, 5) Stężyca Land Mu- wicach, 5) Muzeum Ziemi Stężyckiej. вицах, 5) Музей Стенжицкой Земли seum 79 Ołtarz główny w kościele p. w. Św Marcina / Главный алтарь в костеле Св. Марчина / The main altar in St. Martin’s Church fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Kościół parafialny Парафиальный костел Св. St. Martin’s p. w. Św. Marcina Марчина Parish Church pisany do rejestru zabytków анесен в список исторических памят- isted in the Register of Historical Wpod nr A/977, to najstarszy Зников под номером A/977, является LMonuments (rejestr zabytków) zabytek ziemi stężyckiej, najprawdo- старейшей исторической достоприме- under No. A/977. It is the odlest mon- podobniej powstały jeszcze za cza- чательностью, появившейся еще во вре- ument of Steżyca land, most probably sów Władysława Jagiełły. Przyjęło мена Владислава Ягелло. Общепринятая built in Władysław Jagiełło (Jogaila) się, że umowną datą jego powstania условная дата его образования - это 1434 days. The provisional date of its cre- jest 1434 rok. Obecną swoją postać год. Свой современный облик приобрел в ation is 1434. The present-day form uzyskał w latach 1522 - 32 i później- 1522 - 32 годах, а также при последующих has been acquired thanks to Piotr szych remontach za sprawą Piotra ремонтах по инициативе Петра Молен- Molenda in the years 1522 – 1532 and Molendy. Jest to budowla murowana, ды. Это кирпичное здание, построенное further renovations. It is a late-Goth- późnogotycka, z barokowym wystro- в позднеготическом стиле, внутренняя ic, brick construction with baroque jem wnętrza. Stalle pochodzą z XVIII часть храма выполнена в стиле барокко. interior. The choir stalls originate wieku ze zniszczonego kościoła zako- Деревянные сиденья датируются на XVIII from the 18th century, from a ruined nu cystersów w Lubiążu. Liczne prze- век и были перевезены из уничтожен- Cistercian church in Lubiąż. Many budowy wprowadziły w niej elementy ного ордена цистерианцев в местности conversions introduced renaissance renesansowe. Inicjatorem przebudo- Любенж. Многочисленные перестройки elements in the church. A priest - Jan wy był ks. Jan Wyszka. вовнесли в стилистику храма элементы Wyszka was the conversion’s initiator. ренессанса. Инициатором перестройки был лсенд Ян Вышка. 80 Murowana dzwonnica przy kościele p. w. Św Marcina / Каменная звонница при костеле Св. Марчина / A brick belfry at St. Martin’s Church fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Plebania przy kościele p. w. Św Marcina / Плебания при костеле Св. Марчина / A presbytery at St. Martin’s Church fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Prostokątną nawę i nieco węższe pre- Прямоугольный неф и немного более уз- A rectangular nave and a bit narrow- zbiterium opinają uskokowe przypo- кий пресвитерий окружен контрфорса- er presbytery are clung by recessed ry. Od południa do nawy przylega ми. С южной стороны к нефу примыкает buttresses. The nave is adjoined from kaplica Matki Boskiej Różańcowej часовня Розарийной Божьей Матери, а the south by Our Lady of the Rosary i mała kruchta, a od północy kaplica также небольшая крухта, а с севера - ца- chapel and a small porch and from Miłosierdzia Bożego i zakrystia. совня Св. Валентина и ризница. the north by St. Valentine’s Chapel and a sacristy. Zewnętrzne ściany zdobią podwójne Внешние стены украшены двойными fryzy z cegieł ułożonych kantem oraz фризами из кирпича выложенного ре- External walls are decorated with dekoracyjne romby ułożone w zen- бром, а также декоративные ромбы выло- two-layered friezes made of bricks drówki. Wejścia główne posiadają женные из выжженного кирпича. Главные laid edgeways and with ornamental wspaniałe portale gotycko - renesan- входы выполнены в виде грандиозных го- rhombus arranged with over-burnt sowe wykonane z piaskowca z tarcza- тическо - ренессансных порталов постро- bricks. Main entrances are decorated mi herbowymi Polski i Litwy, nato- енных из песчаника, с гербовыми щита- with wonderful Gothic-Renaissance miast portal wejścia do kruchty został ми Польши и Литвы, а портал, ведущий portals made of sandstone with Polish przyozdobiony herbami Odrowążów в крухту, украшен гербами Одровенз и and Lithuanian escutcheons. Porch i Grzymałów. Гжимала. entrance is decorated with a portal with Odrowąż and Grzymała coat of Na terenie przyległym do kościoła На территории примыкающей к костелу arms. znajduje się klasycystyczna, dwu- находится классицистическая, двухуров- kondygnacyjna murowana dzwonni- невая каменная звонница II половины Adjacent to the church there is a clas- ca z II poł. XIX wieku oraz plebania XIX века, а также плебания I половины sicistic, two-story, brick belfry from z I poł. XX wieku. XX века. the second half of the 19th century and a presbytery from the first half of the 20th century. 81 Ołtarz Chrystusa Miłosiernego / Фигура Милосердного Христа / The Altar of Merciful Jesus fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Kaplica Matki Boskiej Różańcowej / Цасовня Розарийной Божьей Матери / The Chapel Our Lady of the Rosary fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска 82 83 Kościół filialny p. w. Przemienienia Pańskiego / Филиальный костел Преображения Господня / The subsidiary Church of the Transfiguration fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Kościół filialny Филиальный костел The subsidiary Church p. w. Przemienienia Pańskiego Преображения Господня of the Transfiguration pisany do rejestru zabytków анесен в список исторических памят- isted in the Register of Historical Wpod nr rej. A/893. Początko- Зников под номером A/893. Сначала LMonuments (rejestr zabytków) wo był drewniany i został zniszczo- был деревянным, был разрушен в XIV under the No. A/893. Initially it was ny w XIV wieku, murowany posta- веке, после чего был отстроен из камня в a wooden construction and was de- wiono w XV wieku. Był wznoszony XV веке. Несколько раз заново отстраи- stroyed in the 14th century. A brick parokrotnie. Zniszczeń dokonywała вался. Разрушения были чаще всего свя- version was built in the 15th century. najczęściej rzeka Wisła, ale ostatnie- заны с рекой Вислой, но последнее из них, It was raised several times. It was mot go zniszczenia przed powstaniem случившееся перед постройкой святыни of the time destroyed by the Vistula dzisiejszej świątyni dokonał pożar в ее нынешнем виде, произошло вслед- river but the final destruction - before w lipcu 1790 roku. Wewnątrz kościo- ствии пожара в июле 1790 года. Внутри the current temple was erected - was ła znajdują się obrazy i rzeźby urato- костела имеются картины и скульптуры caused by fire in July 1790. There are wane z poprzedniej świątyni. уцелевшие из прежних храмов. paintings and sculptures saved from the former temple inside the church. Stojąca obecnie budowla powstała Нынешнее здание было построено в 1790 w latach 1790 – 1827 i jest kościołem - 1827 годах и представляет собой костел The current construction was built w stylu barokowym, jednonawowym, в стиле барокко, однонефный, с полу- in the years of 1790 - 1827 and it is z półkolistą absydą. Fasada zwieńczo- круглой апсидой. Фасад увенчан треу- a Baroque-style, single-nave church na jest trójkątnym szczytem. Elewa- гольной вершиной. Фронтовый фасад with a semi-round apse. The facade cję frontową ozdabia porte – fenetre украшен высокими окнами типа «порт is crowned with a triangular top. z balkonem. Przy kościele znajduje - фенетр» с балконом. Около костела на- The front elevation is decorated with się rzeźba Matki Boskiej z 1863 roku. ходится скульптура Божьей Матери 1863 porte-fenetre with a balcony. There is W świątyni znajdują się relikwie św. года. В храме хранятся мощи св. Антония. a Virgin Mary sculpture from 1863 Antoniego. near the church and St. Anthony’s rel- ics in the temple. 84 Ołtarz główny w kościele / Главный алтарь в костеле / Main altar in the church fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Figura przed kościołem / Скульптура перед костелом / Statue in front of the church fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска 85 Brama prowadząca do kościoła / Ворота ведущие в костел / Gate at the church’s entrance fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Dzwon umieszony w bramie kościelnej / Колокол расположенный при входе в костел / Bell placed in the church’s gate fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска 86 Brzeziny

Brzeziński pejzaż / Панорама на Бжезины / Brzeziny landscape fot. Jarosław Wojdat / Ярослав Войдат

rzeziny są wsią położoną w gmi- жезины - это деревня, расположенная rzeziny is a village located in Bnie stężyckiej. Pierwsze wzmianki Бс стенжицкой гмине. Первые упо- BStężyca municipality. The first o miejscowości pochodzą z XVI wie- минания об этой местности относятся к references to the village appear in the ku, kiedy to została ujęta w lustracji XVI веку, когда она была впервые опи- 16th century when it was recorded in dóbr królewskich. W XVII wieku wieś сана в перечне королевских богатств. В the royal estates survey. In the 17th była własnością Franciszka i Zuzan- XVII веке деревня была собственностью century the village was the proper- ny Chomentowskich. W tym okresie Франциска и Зузанны Хоментовских. В ty of Franciszek Chomentowski and Brzeziny były pustoszone przez prze- этот период Бжезины периодически ра- Zuzanna Chomentowska. Back then, chodzące armie polskie, cesarskie, зорялись проходящими через местность Brzeziny was plundered by Polish, kozackie. польской, императорской и козацкой ар- Imperial, Cossack armies. миями. Kolejnymi udokumentowanymi wła- The next documented owners of ścicielami Brzezin byli Mikołaj i Ka- Следующими упомянутыми в докумен- Brzeziny were: Mikołaj and Karolina rolina z Książąt Doliwa Gozdzki de тах владельцами деревни были Миколай from the Duchy of Nassau, from 1823 Nassau, od 1823 roku senator Hie- И Каролина из князей Долива Гродски senator Hieronim - a Radziwił prince, ronim książę Radziwiłł, a następnie Да Носсо, с 1823 года - сентатор Иероним then Andrzej Geimser - a judge of the Andrzej Geimser będący sędzią Try- Радзивилл, а впоследствии - Анджей Гей- Tribunal of Commerce in the years bunału Handlowego w latach 1823- мзер, судья Торгового Суда в 1823 - 1833 of 1823 - 1833. Between 19th and 1833. Na przełomie XIX i XX wieku годах. На переломе XIX и XX веков дерев- 20th century the village became the wieś przeszła w ręce rodziny Kryń- ня перешла в руки семьи Крыньских, а property of Krzyńscy family and then skich, a następnie Ożarowskich. позднее - Озаровских. Ożarowscy family. 87 Kościół parafialny p. w. Św. Sebastiana / Парафиальный костел Св. Себастьяна / St. Sebastian’s Parish Church fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Kościół parafialny Парафиальный костел St. Sebastian’s p. w. Św. Sebastiana Св. Себастьяна Parish Church pisany do rejestru zabytków анесен в список исторических памят- isted in the Register of Historical Wpod nr rej, A/89, w części Зников под номером A/89.ю частично LMonuments under the No. A/89, drewniany, a w części murowany. Wy- деревянный, частично каменный. Был wooden - bricked. It was built in 1683 budowany został w 1683 roku przez построен в 1683 году тогдашним владель- by the then owner of this area - Fran- ówczesnego właściciela tego terenu цем этой территории Франциском Со- ciszek Socha Chomentowski. The Franciszka Socha Chomentowskiego. хой Хоментовским. Храм был постоен в temple was erected in eclectic style, Świątynia została wzniesiona w stylu эклектическом стиле, по абрису греческо- and was based on a plan of a Greek eklektycznym, na planie krzyża grec- го креста. Главный неф здания переходит cross. The main nave of the construc- kiego. Główna nawa budowli prze- непосредственно в замкнутый, трехсто- tion becomes a closed, three-sided chodzi bezpośrednio w zamknięte, ронний пресвитерий. В северном крыле presbytery. On the north arm there is trójboczne prezbiterium. W ramieniu находится небольшая ризница. a small sacristy. północnym znajduje się niewielka za- Южное крыло обозначено часовней по- The south arm is marked by a brick krystia. строенной, скорее всего, по просьбе chapel built probably by request of Południowe ramię wyznacza muro- короля Яна III Собеского. Бесспорным the King of Poland Jan III Sobieski. wana kaplica wybudowana prawdo- украшением костела являются столетний Undoubtedly, the church is graced by podobnie na prośbę króla Jana III орган. Хор подвешен, его подпирают де- the organs which are over 100 years Sobieskiego. Niewątpliwą ozdobą ревянные столбы. old. The choir is suspended, suppor- kościoła są ponad stuletnie organy. ted by wooden columns. Chór jest podwieszany, podparty drewnianymi słupami. 88 Ołtarz główny w kościele / Главный алтарь в костеле / Main altar in the church fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Chór w kościele p. w. Św. Sebastiana / Главный алтарь в костеле Св. Себастьяна / Choir in St. Sebastian’s church fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска 89 Zbiorowa mogiła żołnierzy AK na cmentarzu przykościelnym w Brzezinach / Братская могила солдат Армии Крайовой (АК) на прикостельном кладбище в Бжезинах / The mass grave of AK (the Polish Home Army) soldiers on the churchyard in Brzeziny fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Na cmentarzu przykościelnym znaj- На прикостельном кладбище находится There is a mass grave of AK (the duje się zbiorowa mogiła żołnierzy Братская могила солдат Армии Крайо- Polish Home Army) soldiers on the AK, upamiętniająca bohaterskich вой (АК), посвященная памяти героиче- churchyard, commemorating the he- żołnierzy 15. Pułku Piechoty „Wil- ских солдат 15. Пешего полка «Вильков» roic soldiers of the 15th AK Infantry ków” AK ugrupowań „Orlika” i „Za- АК из группировок «Орлик» и «Загон», Regiment of such groups as „Orlik” gona” poległych o wolność i niepod- погибшим за свободу и независимость and „Zagon” deceased in the battle ległość Ojczyzny w latach 1944-1946. Отечества в 1944 - 1946 годах. Ежегодно, of freedom and independence in the Corocznie, tradycyjnie w Kościele p. традиционно в Костеле Св. Себастьяна в years 1944 - 1946. Annual, tradition- w. Św. Sebastiana w Brzezinach mają Бжезинах проводятся торжества патри- al patriotic ceremonies take place at miejsce uroczystości o charakterze тического характера, связанные с мест- St. Sebastian’s Church in Brzeziny. patriotycznym związane z lokalną hi- ной историей и этими событиями. They are connected with the local his- storią tych wydarzeń. tory of these events. 90 Pawłowice i Piotrowice

Wisła w miejscowości Piotrowice / Река Висла в местности Петровице / The Vistula River in Piotrowice fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

iotrowice powstały w XIV w. етровице были основаны вXIV в. В iotrowice was built in 14th cen- PW XIX wieku należały do po- ПXIX веке местность входила в состав Ptury. In 19th century it belonged wiatu garwolińskiego, gminy i parafii гарволинского повята, гмины и парафии to the Garwolin district, municipality Pawłowice. Piotrowicka parafia liczy Павловице. Парафия в Петровицах на- and parish of Pawłowice. The parish sobie kilkaset lat, jednak próżno szu- считывает несколько сот лет, однако по- of Piotrowice is a couple of hundred kać informacji w dawnych kronikach. иски упоминаний о ней в летописях оста- years old but it is not possible to find Więcej informacji znajdziemy o Paw- ются без результата. Больше информации any information in old chronicles. łowicach. Osady ludzkie funkcjo- имеется о местности Павловице. Челове- More information can be found about nowały w okolicach Pawłowic i Pio- ческие поселения существовали в районе Pawłowice. Human settlements were trowic setki lat temu. W Długowoli, Петровиц И Павловиц сотни лет назад. В functioning near Pawłowice and Pio- która należy do piotrowickiej parafii местности Длуговоля, которая входит в trowice hundreds of years ago. In Dłu- odkryto cmentarzysko grobów klo- состав петровицкой парафии, найдено за- gowola, which belongs to the parish szowych z epoki żelaza, a więc z cza- хоронение из эпохи абажурных погребе- of Piotrowice, a graveyard with cloche sów przedchrześcijańskich. W XVII ний, из железного века, то есть из дохри- graves from the Iron Age was found wieku Pawłowice należały do kaszte- стианских времен. В XVII веке Павловице (before the birth of Jesus Christ). In lanowej czerskiej Marianny Ossoliń- принадлежали кастелянше из местности the 17th century Pawłowice belonged skiej. W XIX wieku Pawłowice były Черск Марианне Оссолинской. В XIX веке to Czersk’s castellan - Marianna Osso- nie tylko miejscowością parafialną, Павловице были не только парафиальной lińska. Pawłowice in the 19th century ale i gminą, choć urząd gminy mieścił местностью, но также и гминой, хотя ад- was not only a parish place but also się w Stężycy. W gminie Pawłowice министрация гмины была расположеная a municipality, although the Munici- funkcjonowały dwie szkoły, browar, в Стенжице. В гмине Павловице действо- pal Office was located in Stężyca. A cegielnia i młyn wodny. вали две школы, пивоваренная компания, brewery, two schools, a brewery and кирпичный завод и водяная мельница. a watermill functioned in Pawłowice municipality. 91 Kościół p. w. Jakuba Apostoła / Костел Св. Якуба Апостола / St. James’s Church fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска Kościół parafialny Парафиальный костел St. James’s p. w. Jakuba Apostoła Св. Якуба Апостола Parish Church ierwotny kościół zbudowany zo- ервоначальный костел был построен The initial church was built in circa Pstał około 1590 roku z fundacji Поколо 1590 года из фонда Якуба Го- 1590 founded by Jakub Gostomowski Jakuba Gostomskiego, wojewody стомского, равского воеводы. В те време- - the governor of Rawa province. Back rawskiego. W owym czasie była to на это была деревянный храм, не дожив- then, it was a wooden temple, which drewniana świątynia, która nie do- ший до наших времен. Так же, как многие did not survive to this day. Just like czekała naszych czasów. Podobnie jak другие деревянные здания, он стал жерт- many other wooden constructions, it wiele innych drewnianych budow- вой пожара в 1775 году. Нынешний ка- was destroyed by fire. The present-day li padł ofiarą pożaru w 1775 roku. менный костел возведен в 1801 году, его brick church was erected in 1801 and Obecny kościół murowany wzniesio- основатели - Ян и Антоний Остроруг, а funded by Jan Ostroróg, Antoni Ost- ny został w 1801 roku, ufundowany также Юзеф Ромбка. К концу XIX век ко- roróg and Józef Rombka. At the end of przez Jana i Antoniego Ostrorogów стел был увеличен благодаря стараниям the 19th century the church was en- oraz Józefa Rombka. Pod koniec XIX ксендза Михала Пюро. Таким образом, larged thanks to a priest called Michał wieku kościół został powiększony об истории парафии можно составить Pióro. The present-day temple is not dzięki staraniom księdza Michała представление не по нынешнему виду the sign of parish’s history, although Pióro. O historii parafii nie świad- храма, который в значительной степени it was considerably converted, but the czy więc dzisiejsza świątynia, którą изменялся на протяжении времени, а на oldest parish’s chronicles, which are znacznie przebudowano, lecz księgi основании парафиальных книг, возраст almost 300 years old. parafialne, z których najstarsze mają которых достигает до 300 лет. There is the late-Renaissance main al- prawie 300 lat. В костеле находится главный алтарь эпо- tar from the first half of the 17th cen- W kościele znajduje się późnorene- хи познего ренессанса I половины XVII tury and a stone with an inscription sansowy ołtarz główny z I poł. XVII века, а также камень с латинской надпи- on it and a date - 1642. wieku oraz kamień z łacińskim napi- сью и датой - 1642 год. sem i datą 1642 roku. 92 Stężyckie kapliczki Стенжицкие часовни / Stężyca’s shrines

Kapliczka murowana, XIX wiek, z rzeźbą św. Jana Nepomucena u wylotu ulicy Senatorskiej w Stężycy Каменная Часовня XIX века с высеченным на ней образом Яна Мученика на выезде из улицы Сенаторской в Стенжице A roadside shrine, 19th century, a sculpture of St. John Nepomucen at the end of the Senatorska Street in Stężyca fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска 93 Kapliczka NMP z drugiej połowy XIX wieku przed kościołem parafialnym p. w. św. Marcina w Stężycy Часвоня Пресвятой Девы Марии середины XIX века перед парафиальным костелом св. Марчина в Стенжице A B.V.M. shrine from the second half of the 19th century in front of St. Martin’s Church in Stężyca. fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Kapliczka z figurką Matki Boskiej w Pawłowicach Часовня с фигуркой Божьей Матери в Павловицах A shrine with a Virgin Mary figurine in Pawłowice fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска 94 Kapliczka z figurką Serca Jezusowego z I połowy XIX wieku w Pawłowicach Kapliczka z figurką Serca Jezusowego z I połowy XIX wieku w Pawłowicach Часовня со скульптурой Сердца Хрестова I половины XIX века в Павловицах Часовня со скульптурой Сердца Хрестова I половины XIX века в Павловицах A shrine with a Heart of Jesus figurine from the first half of 19th century in Pawłowice A shrine with a Heart of Jesus figurine from the first half of 19th century in Pawłowice fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Kapliczka przydrożna z I połowy XX wieku w Paprotni Kapliczka przydrożna w Pawłowicach Придорожная часовня I половины XX века в деревне Папротня. Придорожная часовня в Павловицах A roadside shrine from the first half of 20th century in Paprotnia A roadside shrine in Pawłowice fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска 95 96 Przyroda w gminie Stężyca Природа в гмине Стенжица / Nature in Stężyca municipality

Starorzecze Wisły / Староречье Вислы / Oxbow lake of the Vistula River fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

mina Stężyca usytuowana jest мина Стенжица расположена в Доли- tężyca municipality is situated in Gw dolinie Wisły. To doskonałe Гне Вислы. Это идеальное место для Sthe valley of the Vistula River. It miejsce, aby spędzić tu wolny czas. проведения свободного времени. В непо- is a perfect place to spend some free W bezpośrednim kontakcie z natu- средственном контакте с природой, здесь time. While communing with nature, rą, obserwować można tu wiele ele- можно наблюдать многие инетересные и one can observe many interesting el- mentów interesujących i ważnych dla важные для долины Вислы эленменты. ements that ware important for the doliny Wisły. Jest to rzeka wyjątkowa Это уникальная в европейском масштабе valley of the Vistula River. It is an ex- w skali europejskiej, jej nurt zmienia река, ее течение меняется натуральным ceptional river on a European scale. się tu w sposób naturalny, powstają образом, образуются разливы, новые Its stream is changing in a natural way rozlewiska, nowe łachy i wyspy, które цепи и острова, которые в последующих - broads, new sandbanks and islands w kolejnych sezonach są zatapiane lub сезонах затапливаются или размываются. are created. They are being exchanged rozmywane. or flooded seasonally. Для сохранения неповторимых природ- Dla zachowania niepowtarzalnych ных богатств в гмине создан природный To keep the unique environmental walorów przyrodniczych w gminie заповедник. На ее территориях имеются virtues in the municipality, nature utworzono rezerwaty przyrody. Na территории Натура 2000, экологическое reserves were created. Within the jej terenach występują obszary NA- убежище для птиц «Средняя Долина Вис- municipality there are such areas as TURA 2000, ostoja ptasia „Dolina лы» и убежище «Подеблоче». NATURA 2000, „Dolina Środkowej Środkowej Wisły” i ostoja siedliskowa Wisły „(The Middle Vistula River „Podebłocie”. Valley) bird refuge and „Podebłocie” Special Area of Conservation. 97 Stężyca - starorzecze Wisly / Стенжица - Староречье Вислы / Stężyca - the oxbow lake of the Vistula River fot. Jarosław Wojdat / Фот. Якуб Войдат 98 Roślinność starorzecza Wisły / Растительность в Староречье Вислы / Vegetation in the oxbow lake of the Vistula River fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Dolina rzeki posiada zróżnicowane В долине реки природные условия разно- The valley is diversified. From sand warunki. Od wydm najczęściej po- образны. От дюн, чаще всего поросших dunes overgrown with pine trees, rośniętych sosnami, poprzez tereny соснами, через плодородные территории, through fertile cultivatable land, to żyzne zajęte przez uprawy rolne, do занятые сельскохозйственными растени- swampy areas and the leftovers from terenów podmokłych oraz pozosta- ями, до подмокших участков и останков river beds in the form of narrow łości koryt rzecznych w postaci wą- речных русел в виде стариц. Фауна и фло- oxbow lakes. Fauna and flora create skich starorzeczy. Fauna i flora tworzy ра здесь создает своеобразный конгломе- here a unique conglomerate of species tutaj swoisty konglomerat gatunków рат видов, связанных с влажной и сухой which prefer dry and damp environ- związanych ze środowiskami suchymi окружающей средой. ments. i wilgotnymi. На берегах рек можно заметить фрагмен- The river banks are overgrown with Fragmenty dawnych lasów łęgowych ты давних тугайных лесов, состоящих из the part of former riparian forests, złożonych z topól i wierzb porasta- тополей и верб. Это убежище для болот- which consisted of poplars and wil- ją brzegi rzeki. Jest to bardzo ważna но - водных птиц европейского масштаба. lows. It is a very important (on a Eu- ostoja ptaków wodno-błotnych o ran- Здесь наблюдается почти 300 видов птиц, ropean scale) water and marsh birds dze europejskiej. Zaobserwowane tu 150 из которых вьют гнезда. refuge. About 300 bird species have prawie 300 gatunków ptaków, z któ- been observed here - 150 of them rych około 150 zakłada gniazda. were nesting. 99 Stare wierzby / Sтарая ива / Old willows fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

W okresie lęgowym obszar zasiedla В зимний период эту область During the breeding period the area co najmniej 1% populacji krajowej населяет как минимум 1% is settled by at least 1% of the nation’s takich ptaków jak m. in.: brodziec pi- национальной популяции многих bird population such as: the Common skliwy, krwawodziób, mewa czarno- видов птиц, таких, как: перевозчик, sandpiper, the Common redshank, głowa, rybitwa białoczelna, siweczka травник, черноголовая чайка, the Mediterranean gull, the Little obrożna i rzeczna, ostrygojad, podgo- малая крачка, галстучник, куклик tern, The common (and little) ringed rzałka i podróżnik. Trzy ostatnie spo- - сорока и белоглазый нырок. plover, the oystercatcher, the Ferrug- śród 9 gatunków występujących na Три последние среди 9 видов inous duck and the bluethroat. The tych terenach wpisane są do Polskiej обитающих в этих местах занесены last three of 9 species being present in Czerwonej Księgi Zwierząt. в Польскую Красную Книгу this area are registered in Polska Czer- Животных. wona Księga Zwierząt (the Red List of Threatened Animals in Poland). 100 Brzeg wiślany - okolice Pawłowic / Берег Вислы - окрестности Павловиц / The Vistulas riverbank - the environs of Pawlowice fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Obszar ma bardzo duże znaczenie Область играет важную роль как марш- The area is greatly important as a trail jako szlak wędrowny dla ptaków mi- рут для перелетных мигрирующих птиц. for migratory birds. There is a relati- grujących. W stosunkowo wysokim В среавнительно высоком сосредоточе- vely high density of the black storks, zagęszczeniu występuje bocian czar- нии здесь водится черный аист, чайка и the northern lapwings and the black ny, czajka i rycyk. большой веретенник. -tailed godwits. „Podebłocie” pod względem przyrod- «Подеблоче» - это, в экологическом смыс- When it comes to nature, „Podebło- niczym to jedno z największych i naj- ле, одна из крупнейших и наиболее со- cie” is one of the biggest and best lepiej zachowanych terenów mokra- хранившихся подмокших территорий в preserved wet areas in the Vistula dłowych w pradolinie Wisły. Obecnie Прадолине Вислы. В настоящее время proglacial valley. Nowadays the area obszar ma charakter roślinnej mo- эти места имеют характер растительной is characterized by its plant mosaics; zaiki: leśnej, zaroślowej, szuwarowej, мозаики: лесной, плавневой и луговой. forests, thickets, reeds, meadows and łąkowej oraz ziołoroślowej. Krajobraz Ландшафт разнообразят песчаные возвы- herb communities. The landscape urozmaicają piaszczyste wzniesienia шенности, поросшие сосновыми борами is varied because of sandy acclivities porośnięte borami sosnowymi wśród среди небольших прудов. overgrown with pine forests among niewielkich stawów paciorkowych. small ponds which draw water from other ponds. 101 Konie rasy huculskiej na stężyckich łąkach / Лошади гуцульской на стенжицких лугах / Hucul ponies on Stężyca meadows fot. Michał Sokołowski / фот. Михал Соколовски 102 Przyroda w gminie / Природа в гмине Стенжица / Nature in the municipality fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Starorzecze wiślane / Старица Вислы / The Vistula’ oxbow lake fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Większość terenu ma charakter „dzie- Большая часть территории имеет «дев- The most of the area is of natu- wiczy”, to niedostępne tereny silnie ственный» характер, а недоступные места ral character - unavailable, heavily podtopione. Znajdują się tu stanowi- сильно подтоплены. Здесь находятся ме- flooded areas. Localities of protected ska chronionych i zagrożonych ga- ста произрастания охраняемых и находя- and endangered plant species can be tunków roślin naczyniowych, w tym щихся в опасности видов растений, в том found here, such as Gladiolus im- mieczyka dachówkowatego, kukułki, числе шпажник черепитчатый, гвоздика bricatus, Dactylorhiza, Dianthus su- goździka pysznego, kruszczyka błot- пышная, дремлик болотный и щитовник perbus, Epipactis palustris and Dry- nego i nerecznicy grzebieniastej. Na гребенчатый. На этой территории гнез- opteris cristata. Spieces that nest the obszarze gniazdują m.in.: orlik, der- даятся, такие виды птиц. как: подорлик, area: the lesser spotted eagle, the corn kacz, żuraw, samotnik, słonka, dudek, коростель, журавль, черныш, вальдшнеп, crake,the green sandpiper, the Eura- błotniak stawowy i łąkowy. удод, болотный и луговой лунь. sian woodcock, the western marsh harrier and the Montagu’s harrier. 103 Życie kulturalne gminy Stężyca Культурная жизнь Гмины Стенжица The cultural life of Steżyca municipality

Schola „Radość” ze Stężycy / Детско - юношеский ансамбль «Радосць» / „Radość” group of children and youth fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

ultura jest zwierciadłem społe- ультура - это оттражение породив- he cultural life is the reflection of Kczeństwa, stanowi o jego tożsa- Кшего ее общества, она свидетельству- Tthe society, tells about its iden- mości i kształtuje jego byt - stąd wiel- ет о его идентичности и формирует его tity and forms its existence - that is ka dbałość władz gminy o jej rozwój. быт - этим объясняется большая забота why the municipality authorities care Istotną rolę pełni „Wioska Interneto- властей гмины о ее развитии. Важную about its development. „Wioska in- wa” oraz Publiczna Biblioteka, które роль играет «Инернет - деревня», а так- terntowa” (Internet Village) and the wchodzą w skład Gminnego Ośrodka же Общественная Библиотека, которые Public Library, which are a part of Kultury. Zadaniem GOK jest umożli- входят в состав Культурного Центра Гми- the Municipal Cultural Center, play a wienie mieszkańcom gminy kontaktu ны. Задачами Культурного Центра Гми- significant role. The Municipal Cul- ze sztuką, działalność kulturalno - ны являются предоставление жителям tural Center’s (GOK) task is to make rozrywkowa, inicjowanie i organizo- гмины возможности соприкосновения с art available to the residents of Stężyca wanie imprez, dbałość o tożsamość искусством, культурно - развлекательная municipality. They are responsible for lokalną, kultywowanie tradycji i oby- деятельность, инициирование и органи- cultural activities, organizing cultural czajów, promowanie lokalnych twór- зация мероприятий, забота о местной entertainment events, caring for cul- ców ludowych, integracja różnych идентичности, культивирование тради- tural identity, cultivating traditions grup i środowisk na polu kultury, roz- ций и обычаев, продвижение местных ар- and customs, promoting local folk wój i popularyzacja czytelnictwa oraz тистов и народных творцов, объединение artists, integrating different groups promocja książek. разных групп и людей из разной среды на and communities in the cultural field, ниве культуры, развитие и популяриза- developing and popularizing book ция чтения, а также популяризация книг. reading and promoting books. 104 Przegląd twórczości ludowej - Klub Aktywnych Kobiet ze Stężycy / Обзор народного творчества Клуб Активных Женщин из города Стенжица The overview of folk creative activity - The Club of Active Women from Stężyca fot. z archiwum GOK w Stężycy / фот. из архива Культурного Центра Гмины в Стенжице / photo from the archives of the Stężyca’s Municipal Cultural Center (GOK)

Wieniec z dożynek prezydenckich w Spale KGW Stara Rokitnia / Сельский Клуб Домохозяек Стара Рокитня Венец с президентских обжинок в Спале The wreath from the Presidential Harvest Festival in Spała fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

GOK współpracuje i wspólnie reali- сотрудничает и проводит культурные The Municipal Cultural Center zuje przedsięwzięcia kulturalne z or- мероприятия совместно с внеправитель- (GOK) works and organizes cultural ganizacjami pozarządowymi takimi ственными организациями, такими, как: events with non-governmental or- jak: KGW, TPS, zespołami działający- Сельский Клуб Домохозяек, Общество ganizations, such as: KGW(the farm- mi w gminie oraz LGD. Приятелей Стенжицы (ОПС), ансамбли ers’ wives’ association), TPS (Stężyca работающие в гмине, а также Локальная friends’ association), groups operat- Na terenie gminy działają: zespół Группа Деятельности. ing within the municipality and LG- dziecięco-młodzieżowy „Radość”, D(the local action group). taneczny zespół ludowy Gimnazjum На территорию гмины детско - юноше- Publicznego im. Stefana Batorego, ский ансамбль «Радосць», танцеваль- In the municipality area: a group of zespół śpiewaczy „Jarzębina” w Paw- ный народный ансамбль Общественной children and youth called „Radość” łowicach, Klub Aktywnych Kobiet Гимназии им. Стефана Батория, вокаль- (Joy), a folk dancing group of the Ste- i Chór Seniora „Zorza”. ный ансамбль «Яжембина» из Павловиц, fan Batory Public Junior High School, Клуб Активных Женщин и хор Сеньоров a group of singers called „Jarzębina” Współpraca zaowocowała organiza- «Зожа». (Rowanberry) in Pawłowice, the Club cją cyklicznych przedsięwzięć takich of Active Women from Stężyca and jak: Obchody Dni Papieskich, kon- Сотрудничество увенчалось организа- „Zorza” (Aurora) Senior Choir. The kursy, przeglądy twórczości ludowej, цией циклических мероприятий, таких. collaboration resulted in the organ- warsztaty oraz koncert Gospel. как: Празднование Дней Папы Римского, ization of periodical events, such as: конкурсы, обзоры народного творчества, the celebration of Papal Days, com- мастер - классы и концерт Госпел. petitions, the overview of folk crea- tive activity, workshops and a Gospel concert. 105 Młodzież Zespołu Szkół w Stężycy / Молодежь из Комплекса Школ в Стенжице / Teenagers from School Complex in Stężyca fot. Marcin Jakubik / фот. Марчин Якубик

Zespół детско „Radość” dziecięco-młodzieżowy - юношеский ансамбль group of children „Radość” «Радосць» and youth espół działa pod kierunkiem p. Ja- нсамбль работает под руководством The group operates under the super- Zdwigi Kołodziejek od 1993 roku. Апани Ядвиги Колодзейек с 1993 года. vision of Obecnie liczy 38 dzieci i młodzieży. На сегодняшний день в нем участвует 38 Jadwiga Kołodziejek (since 1993). Program Scholi daje możliwość roz- человек (дети и молодежь). Программа Currently the group consists of 38 wijania zainteresowań dzieci i mło- Схоли дает возможность развивать инте- kids and youth members. The Scholi dzieży, kształtowania głosu oraz pre- ресы и хобби детей и молодежи, форми- program gives children and youth the zentowania własnego talentu podczas ровать голос и умение демонстрировать opportunity to develop their interests, niedzielnych mszy świętych, uroczy- свой талант во время воскресных бого- work on their voices and present their stości kościelnych, szkolnych i środo- служений, торжественных мероприятий own talents during Sunday mass- wiskowych, o zasięgu ponadregional- в костеле, школе и других. Она также es, church, school and community nym i międzynarodowym. Uczy także учит работать в группе и быть открытым events. It also teaches the importance współpracy w grupie i otwarcia na к потребностям дургого человека. of group co-oparation and openness potrzeby innych. Схола «Радосць» сотрудничала с: Хором to others needs. Schola „Radość” współpracowała им. Станислава Монюшко из Киева, Ан- The „Radość” (Joy) Schola cooperat- z : Chórem im. Stanisława Moniusz- самблем «Индустрия Моды» из Киева, ed with Stanisław Moniuszko Choir ki z Kijowa, Zespołem „Industria Хором «Шчигелки» из Понятовы. from Kiev, „Industria Mody” group Mody” z Kijowa, Chórem „Szczygieł- Сбережением и пердачей следующим по- from Kiev, „Szczygiełki” choir from ki” z Poniatowej. колениям народных традиций и обычаев Poniatowa. Pielęgnowaniem i przekazywaniem занимаются инструкторы и учителя Ком- Teachers and instructors of the School następnym pokoleniom tradycji lu- плекса Школ в Стенжице. Complex in Stężyca are focused on dowych i obyczajów zajmują się na- Вот уже более десяти лет они устраивают fostering and passing on the cultural uczyciele Zespołu Szkół w Stężycy. в Стенжице конкурсы на красивейшую traditions and customs to future gen- Od kilkudziesięciu lat organizowane пасхальную веточку, а также на лучший erations. są w Stężycy konkursy na najładniej- рождественский вертеп. Contests for the most beautiful East- szą palmę wielkanocną, szopkę bożo- er palm and nativity play have been narodzeniową. organized in Stężyca for many years. 106 Zespół Śpiewaczy „Kalina” z Pawłowic / Вокальный ансамбль «Калина» из Павловиц / „Kalina” group of singers from Pawłowice fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Schola „Radość” ze Stężycy / Детско - юношеский ансамбль «Радосць» / „Radość” group of children and youth fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives 107 Schola „Radość” ze Stężycy / Детско - юношеский ансамбль «Радосць» / „Radość” group of children and youth fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Występ młodzieży z Zespołu Szkół w Stężycy / Вступление молодежи из ансамбля Комплекса Школ в Стенжице / A performance of Stężyca School Complex’s teenagers fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archive

Dzieci ze Szkoły Podstawowej w Rokitni Nowej / Дети из начальной школы / Children from the primary school in Rokitnia Nowa fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives 108 Wielkanocny konkurs na najładniejszą palmę / Пасхальный конкурс на лучшую пасхальную веточку / The most beautiful Easter palm contest fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Konkurs szopek bożonarodzeniowych / Конкурс рождественских вертепов / Nativity play contest fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives 109 „Klub Aktywnych Kobiet” na dożynkach prezydenckich w Spale / «Клуб Активных Женщин» на президентских дожинках в Спале / „The Club of Active Women” on the Presidential Harvest Festival in Spała fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Klub Aktywnych Kobiet Клуб Активных Женщин The Club of Active Women lub Aktywnych Kobiet uczest- луб Активных Женщин участвует he Club of Active Women takes Kniczy w lokalnych uroczysto- Кв местных светских и религиозных Tpart in local, secular and church ściach świeckich jak i kościelnych, торжественных мероприятиях, выстав- events, exhibitions of culinary herit- wystawach kulinarnego dziedzictwa, ках кулинарного наследия, включается в age. It takes part in charities and so- włącza się w działania społeczne na общественную деятельность в пользу ох- cial activities regarding the natural rzecz środowiska i akcje charytatyw- раны окружающей среды и благотвори- environment. Members of this Club ne. Członkinie Klubu promują swoją тельность. Участницы Клуба попопуля- promote their municipality, district, gminę, powiat, województwo, a na- ризируют свою гмину, повят, воеводство, Provinceand even the whole coun- wet kraj. Na przestrzeni minionych и даже страну. На протяжении минувших try. Throughout the last ten years, dziesięciu lat Klub Aktywnych Kobiet десяти лет Клуб Активных Женщин за- the Club of Active Women had been zdobywał czołowe nagrody w kon- воевывал главные награды в конкурсах acquiring leading awards in the har- kursach na wieniec dożynkowy na на празничный венец на мероприятиях в vest wreath competitions on munici- imprezach gminnych, powiatowych гмине, повяте, и воеводстве. Троекратно pality, district and Provinceevents. It i wojewódzkich. Trzykrotnie, repre- он представлял люблинское воеводство represented the Lublin Provincethree zentował województwo lubelskie na на президенстком празднике Дожинки в times on the Presidential Harvest Fes- dożynkach prezydenckich w Spa- Спале, завоевывая в 2005 году третье, в tivals in Spała. The Club was awarded le zdobywając w roku 2005 trze- 2012 году второе, а в 2014 году - третье for the third place in 2005, the second cią, w 2012 drugą, a w 2014 roku trze- место. place in 2012 and the third in 2014. cią nagrodę. 110 Chór Seniora „Zorza” fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej”

Chór Seniora „Zorza” Хор Сеньоров «Зожа» „Zorza” senior choir hór Seniora „Zorza” działa przy ор Сеньоров «Зожа» дейтсвует при Zorza” senior choir operates near CGminnym Ośrodku Kultury ХЦентре Культуры Гмины в Стенжи- „the Municipal Cultural Center in w Stężycy. Jest najstarszym zespołem це. Это старейший вокальный ансамбль Stężyca. It is the oldest singing cho- śpiewaczym w gminie. Głównym ce- в гмине. Главной целью хоря является со- ir in the municipality. The main aim lem chóru jest pielęgnowanie i kul- хранение и культивирование культурных of the choir is to cultivate and foster tywowanie dziedzictwa kulturowego традиций стенжицкой земли. За всю свою the cultural heritage of Stężyca. Thro- ziemi stężyckiej. Za całokształt dzia- артистическую деятельность и достиже- ughout the last 35 years the choir has łalności artystycznej i swe osiągnięcia ния на протяжении 35 лет, как представи- been awarded and rewarded many na przestrzeni 35 lat jako ambasador тель гмины в области музыки и вокала он times for their work as a whole and gminy w dziedzinie muzyki i śpiewu был неоднкратно награжден и отмечен. В for their achievements in the fields of został wielokrotnie nagradzany i od- знак признания особых заслуг для разви- music and singing. In 2005 they were znaczony. W uznaniu szczególnych тия культуры и творчества, Министром awarded by the Minister of Culture zasług dla rozwoju kultury i twórczo- Культуры и Национальноого Наследия в and National Heritage with the „Za- ści artystycznej, w roku 2010 został 2010 году ансамбль был удостоен ордена służony dla Kultury Polskiej” award uhonorowany przez Ministra Kultury «Заслуженного для Польской Культуры». in recogniton of their contribution to i Dziedzictwa Narodowego odzna- the development of culture and cre- czeniem „Zasłużony dla Kultury Pol- ative activity. skiej”. 111 Rzeźby autorstwa Marianny Komorniczak / Скульптуры авторства Марианны Коморничак / Sculptures by Marianna Komorniczak fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

We wsi Piotrowice mieszka zna- В деревне Петровице живет знаменитая Marianna Komorniczak - a famous na rzeźbiarka ludowa, Marianna фольклорная скульпторша Марианна sculptor, lives in Piotrkowice vil- Komorniczak. Wykonuje rzeź- Коморничак. Она вырезает скульптуры lage. She has been making wood- by w drewnie od 1973 roku. Prace из дерева с 1973 года. Работы скульптор- en sculptures since 1973. The works rzeźbiarki można spotkać w wie- ши можно встретить во многих местах в of the sculptor can be seen in many lu miejscach w Polsce, jak również Польше, и даже за границами нашей стра- places in Poland as well as in foreign poza granicami naszego kraju – min. ны - например в Японии, Швеции, Герма- countries, for example in Japan, Swe- w Japonii, Szwecji, Austrii, Niem- нии, Австрии, Венгрии и Чехии. Одна из den, Austria, Germany, Hungary and czech, Węgrzech i Czechach. Jednym первых наград, которой автор очень до- Czech Republic. One of the first hon- z pierwszych wyróżnień – do którego рожит - это Почетный Диплом Министра orable mentions, which is important rzeźbiarka przywiązuje dużą wagę jest Культуры и Искусства 1983 года за дости- to the sculptor, was the Culture and Dyplom Honorowy Ministra Kultury жения в продвижении культуры. Arts Minister’s Honorary Diploma in i Sztuki z 1983 za osiągnięcia w upo- 1983 for achievements in populariz- wszechnianiu kultury. ing culture. 112 Sport i rekreacja w gminie Stężyca Спорт и отдых в гмине Стенжица Sports and recreation in Stężyca municipality

Stadion Sportowy im H. Frąckiewicza w Stężycy / Спортивный Стадион им. Х. Фронцкевича в Стенжице / H. Frąckiewicz Sport Stadium in Stężyca fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

ferta gminy w zakresie wypo- мина предлагает разнообразные воз- he municipality offers various op- Oczynku i sportu jest bardzo Гможности в области спорта и отды- Ttions when it comes to relaxation urozmaicona. Od kilku lat w gminie ха. Уже несколько лет делается упор на and sport. For a couple of years the kładzie się nacisk na rozwój i rozsze- развитие и расширение ассортимента municipality focuses on the develop- rzenie oferty sportowo – rekreacyj- возможностей в области спорта и отды- ment and expansion of sport/relaxa- no-wypoczynkowej dla mieszkańców ха для жителей и туристов. Действует tion/recreational infrustructure for i turystów. Funkcjonuje nowoczesny современный спортивный стадион им. Х. citizens and tourists. There is a mod- stadion sportowy im. H. Frąckiewi- Фронцкевича, на котором организуется ern Sport Stadium where many sport cza, na którym organizowanych jest множество спортивных и других меро- and special events are organized, such wiele imprez sportowych jak i oko- приятий, в том числе: дожинки, майские as: harvest festivals, the May Day pic- licznościowych, m. in.: dożynki, праздники, спортивные соревнования, nic, sport competitions, firefighting majówka, zawody sportowe, zawody состязания, соревнования пожарников и contests, etc. A football match took strażackie itp. Odbył się mecz Repre- другие. Проведен матч Женской Сборной place there with Polish and Ukrain- zentacji Kobiet w Piłce Nożnej Polski по Футболу между командами из Польши ian national teams of women play- i Ukrainy do lat 18. Obok stadionu и Украины для участниц до 18 лет. Около ers on the field. A sports field „Orlik wybudowano w 2008 roku boisko стадиона в 2008 году построена площадка „was built near the stadium in 2008. „Orlik”. Dla miłośników sportów let- для игр «Орлик». Для любителей летних A beach soccer field was built in 2011 nich powstało w 2011 roku boisko видов спорта создано поле для пляжно- for the lovers of summer sports. Pop- do piłki nożnej plażowej. Obiektami го футбола. Спортивными объектами ular Sports and Anthletics Club from sportowymi zarządza Ludowy Klub управляет Народный Спортивный Клуб Stężyca manages the sports venues. Sportowy „Mazowsze” w Stężycy. «Мазовше» в Стенжице.

113 Centrum Eukacyjno - Sportowe w Stężycy / Образовательно - спортивный комплекс в Стенжице / Education and Sports Center in Stężyca fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Niewiele gmin w Polsce może po- Немногие гмины в Польше могут похва- There are not many municipalities szczycić się nowym budynkiem литься новым зданием Образовательно in Poland that have a new Education Centrum Edukacyjno – Sportowym. - спортивног комплекса. В состав этой and Sports Center. This investment W skład tej inwestycji wchodzi: nowy инвестиции входит: здание гимназии, comprises: a new junior high school budynek gimnazjalny, pełnowymia- полномасштабный спортивный зал, гене- building, a full-scale sports hall, the rowa hala sportowa, kapitalny remont ральный ремонт начальной школы, новые primary school’s overhaul, new play- szkoły podstawowej, nowe boiska школьные игровые площадки и парковки. grounds and parking lots. szkolne i parkingi. 114 Gminny Bieg Papieski / Бег Передач / Pope’s Run fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Pokazy strażackie podczas majówki w Stężycy / Пожарная демонстрация во время майских празников / Fireman’s shows during the May Day in Stężyca fot. z archiwum GOK w Stężycy / фот. из архива Культурного Центра Гмины в Стенжице / photo from the archives of the Stężyca’s Municipal Cultural Center (GOK)

Młodzież Zespołu Szkół w Stężycy / Молодежь из Комплекса Школ в Стенжице / Teenagers from School Complex in Stężyca fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives 115 Ścieżki rowerowe na wałach wiślanych / Велосипедные дорожки на речных валах над Вислой / Bicycle paths on the Vistula boulevards fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Sieć szlaków sprzyja uprawianiu tury- Сеть маршрутов благоприятствует раз- The network of trails is favorable to styki pieszej i rowerowej. Gmina ofe- витию пешеходного и велосипедного ту- the hiking and cycling tourism. The ruje rowerzystom wszystko to, czego ризма. Гмина предлагает велосипедистам municipality offers bikers everything amatorzy jazdy na jednośladach ocze- все то, чего ожидают любители езды на what bike lovers would expect. This is kują. To idealne miejsce do rodzin- двух колесах. Это идеальное место для an ideal place for family trips around nych przejażdżek po okolicy. того, чтобы всей семьей прокатиться по the neighborhood.. окрестности. W chwili obecnej na terenie gminy Currently there are 13,5 km of bicyc- znajduje się 13,5 km ścieżek rowero- На данный момент на территории гмины le paths in the municipality made of wych z kostki brukowej bezfrezowej. находится 13б5 км велодорожек выло- sett. In the area of the Vistula Island, Na terenie obiektu Wyspa Wisła wy- женных тротуарной плиткой. На терри- 4,5km of such bicycle trails were built, budowano około 4,5 km takich ście- тории объекта Остров Висла построено on which one can also roller-blade. żek rowerowych, po których można около 4,5 км таких велодорожек, по ко- This charming Vistula landscape can jeździć także na rolkach. торым можно ездить также и на роликах. be viewed from the bicycle trails built Niezwykłe uroki krajobrazu nadwi- Необыкновенные надвислянские панора- the Vistula boulevard, section Stęży- ślanskiego można podziwiać z wy- мами можно любоваться с посторенной ca - Dęblin and Stężyca - Piotrowice budowanej ścieżki rowerowej koroną велодорожки, проходящей по поверхно- as well. Picturesque forest areas and wału rzeki Wisła na odcinku Stężyca сти речного вала над Вислой на отрезке meadows have great conditions for – Dęblin, a także na odcinku Stęży- Стенжица exercising and relaxing while playing ca - Piotrowice. Malownicze tereny sports. These areas are perfect for - Демблин, а также на отрезке Стенжица - leśne i łąki posiadają znakomite wa- nordic walking lovers. Петровице. Живописные лесные массивы runki do uprawiania wszelkich form и луга располагают замечательными усло- sportowego wypoczynku. Doskonale виями для занятий любыми видами спор- sprawdzają się również przy uprawia- та и отдыха. Эти места идеальны также niu nordic walkingu. для ходьбы нордик уокинг. 116 Wyspa Wisła - ścieżki rowerowe / Остров Висла - bелосипедные дорожки / Bicycle paths -The Vistula Island fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска 117 Szlaki rowerowe Stężycy i okolic

118 Przyroda - okolice Pawłowic / Природа- окрестности Павловиц / Nature - the environs of Pawlowice fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска 119 Jezioro w Brzeźcach / Озеро в Бжезьцах / Lake in Brzeźce fot. Natalia Skotak / фот. Наталия Скотак

Wędkarstwo w gminie Рыбалка в гмине Fishing in the municipality liskość Wisły oraz liczne oczka лизость Вислы, а также многочислен- lose proximity of the Vistula riv- Bwodne stanowią raj dla wędka- Бные рыбные прудики - это рай для Cer and a lot of small ponds make rzy. Starorzecze Wisły to doskonały рыбаков. Старица Вислы - это идеальный this area a perfect place for fishermen. akwen dla wędkarzy. Podstawowa ce- водоем для них. Основная особенностью The Vistula oxbow lake is a perfect cha tych wód to zwykle długie i raczej этих вод является их продолговатые и water area for fishermen These waters wąskie akweny. Głębokość nie prze- суженные формы водоемов. Глубина не are mainly long and rather narrow. kracza 2-3 m. Linia brzegowa zwykle превышает 2 - 3 м., линия берега обычно The depth does not exceed 2-3 m. The z jednej strony jest płytsza i zarośnię- с одной стороны более мелкая, поросшая coastline is often shallower on one ta trzcinami z dojściem do wody. Sta- тростником, с подходом к воде. Староре- side and overgrown with reed with rorzecza w gminie należą do Skarbu чья в гмине принадлежат Государствен- estaury. The oxbow lake in the mu- Państwa i PZW oraz jedno jezioro ной Казне и Польскому Союзу Рыбаков, nicipality are the property of the State „Palenickie” należy do Wspólnoty а одно из озер - «Паленицке» - принадле- Treasury and PZW (Polish angling Gruntowej ze Stężycy. жит Земельному Сообществу в Стенжи- association). „Palenickie”lake belongs це. to Stężyca’s Wspólnota Gruntowa (common land). 120 Pomost w Stężycy na terenie Wyspy Wisła / Мост в Стенжице на территории Острова Висла / The pier on the Vistula Island in Stężyca fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Zimowe wędkarstwo na Wiśle / Песчаные отмели на Висле / Winter fishing in the Vistula river fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives 121 Jezioro w Brzeźcach / Озеро в Бжезьцах / Lake in Brzeźce Jezioro Drachalskie / Драхальское озеро / Drachalska Backwater fot. Natalia Skotak / фот. Наталия Скотак

Kaczy Dołek w miejscowości Stężyca / Утиная отмель в местности Стенжица / Kaczy Dołek in Stężyca Łacha Drachalska / Драхальская отмель / Drachalska Backwater

Jezioro w gminie Stężyca / Природа в гмине Стенжица / Municipal lake in Stężyca fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Do wód stężyckich należą: Starorze- К стенжицким водам относятся: Драхаль- The waters which belong to Stęży- cze Drachalskie, Jezioro Piotrowice, ское Староречье, Озеро Петровице, Дра- ca are: Drachalskie Oxbow lake, Pi- Jezioro Drachalskie, Jezioro Błonie, хальское озеро, Озеро Блоне, Староречье otrowice lake,Drachalskie lake, Błonie Starorzecze Prażmów, Łacha Stężyc- Пражмув, Стенжицкая Отмель, Стен- lake, Prażmów oxbow lake, Stężyce ka, Jezioro Stężyckie, Jezioro Jezisko, жицкое Озеро, Озеро Езиско, Река Висла. Backwater, Stężyca lake, Jezisko lake, Rzeka Wisła. the Vistula river. Комфортные условия для рыбалки пре- Komfortowe warunki do wędkowania доставляет Остров Висла, на котором по- The Vistula Island provides favorable zapewnia Wyspa Wisła, wybudowano строены мосты, приспособленные также fishing conditions, where piers were tam pomosty, przystosowane także для инвалидов. built and adapted for disabled people. dla osób niepełnosprawnych. 122 Jelenie na rykowisku / Олени во время половой охоты / Stags’ rutting season fot. z archiwum drukarni Awi-Graf / photo taken from Awi-Graf printing house archives /фотю из архива типографии Awi-Graf

Stado dzików / Стадо кабанов / A herd of wild boars fot. z archiwum drukarni Awi-Graf / photo taken from Awi-Graf printing house archives /фотю из архива типографии Awi-Graf

Na terenie Gminy funkcjonuje Woj- На территории гмины действует Воен- The „Diana” Wojskowe Koło Ło- skowe Koło Łowieckie Nr 193 „Dia- ный Охотничий Кружок Номер 193 wieckie (military hunting club ) No. na” ze Stężycy. Koło gospodaruje na «Диана» из Стенжицы. Кружок действует 193 from Stężyca functions in the trzech obwodach. Obwód 107 „Stę- на территории трех округов. Поверхность municipality. The club functions in życa” liczy 5500 ha. W skład obwodu площади округа 107 «Стенжица» насчи- three districts. 107 „Stężyca” District wchodzą tereny bagienno - torfowe тывает 5500 га. В состав округа входят occupies 5500 ha. The district com- pradoliny Wisły z licznymi oczkami болотно - торфовые участки прадолины prises bod and peat areas of the Vi- wodnymi, porośnięte dziką roślinno- Вислы с многочисленными прудами, за- stula river with a lot of small ponds ścią, słabo lub wcale niezagospodaro- росшие дикой растительностью, слабо overgrown with wild vegetation, wa- wane, stanowiące ciekawe, dziewicze или вообще не освоенные, представля- stelands or semi-wastelands. They are zakątki bardzo atrakcyjne łowiecko. ющие собой интересные, девственные very interesting, primal hunting-o- Organizowane są polowania komer- уголки природы, очень привлекательные riented areas. Commercial boar, deer cyjne na dziki, sarny i jelenie. Oferta для охотников. Организуется коммерче- and stag hunting events are organized wypoczynku kierowana jest dla miło- ская охота на кабанов, косуль и оленей. there. The leisure offer is directed to- śników przyrody i łowiectwa. Ассортимент предложений для отдыха wards the nature and hunting lovers. рассчитан на любителей природы и охо- ты. 123 Wyspa Wisła Остров Висла / TheVistula Island

Wyspa wyspa - bryła restauracji / Остров Висла - здание ресторана / The Vistula Island - The restaurant bulding’s structure fot. z archiwum Wyspy Wisła / фот. из архива Острова Вислы / photo from The Vistula Island archives

ednym z miejsc integracji społecz- дним из мест общественной инт- ne of the places of social integra- Jnej Gminy Stężyca jest obiekt Wy- Огреции гмины Стенжица являет- Otion of the Stężyca municipali- spa Wisła. Na powierzchni ok. 30 ся Остров Висла. На поверхности 30 га, ty’s community is „the Vistula Island” ha gruntów, stanowiących własność будущих собственностью Земельного building. An innovative sports and Wspólnoty Gruntowej, wspólnie z Сообщества, в содействии с Обществом recreation building, co-funded by the Towarzystwem Przyjaciół Stężycy zo- Приятелей Стенжицы был построен со- European Union, has been built in stał wybudowany nowoczesny obiekt временный объект для спорта и отдыха, the area of about 30 ha (the proper- rekreacyjno-sportowy, współfinanso- частично финансируемый из средств Ев- ty of Wspólnota Gruntowa [common wany ze środków Unii Europejskiej. ропейского Союза. Объект расположен land] and the TPS [Stężyca’s friends’ Obiekt został zlokalizowany nad над староречьем Вислы. Сердце Острова association]). The construction is starorzeczem Wisły. Sercem Wyspy Висла - здание ресторана, интегральной located near the Vistula oxbow lake. Wisła jest bryła resturacji, której in- частью которого является амфитеатр - The heart of the Vistula Island is the tegralną częścią jest amfiteatr, miejsce место, где проходят концерты и другие restaurant’s construction, the integral w którym organizowane są koncerty i культурные события. С помощью много- part of which is the amphitheatre. inne wydarzenia kulturalne. Poprzez численных мероприятий, проходящих на The amphitheatre is a place where liczne eventy, które odbywają się na сцене, популяризируются инициативы, concerts and other cultural events scenie promowane są m.in. inicjaty- ознакомляющие с местными традициями are organized. Thanks to numerous wy przybliżające lokalną tradycję i и культурное наследие. events, which are held on stage, local dorobek kulturowy. traditions and cultural attainment are being promoted. 124 Plaża na Wyspie Wisła / Пляж на острове Висла / The beach of the Vistula river fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Dziś ten niezwykle rozległy teren jest Сегодня эту необыкновенно просторную Nowadays, this wide area is the mu- turystyczną perełką gminy. To uni- территорию можно назвать туристиче- nicipality’s tourist attraction. It is the kalny w skali gminy i całego regionu ской жемчужиной гмины. Это уникаль- municipality’s and the whole region’s kompleks wypoczynkowo-rekreacyj- ная в масштабе гмины и всего региона unique leisure and recreational com- ny. Wyspa Wisła to miejsce dla osób туристическая база. Остров Висла ночью plex. The Vistula Island is a place for poszukujących bliskiego kontaktu это место для людей ищущих контакта people who love to commune with z przyrodą, wyciszenia i odpoczyn- с природой, успокоения и отдыха от го- nature; for those who seek peace and ku od miejskiego zgiełku. To idealne родской суеты. Это идеальное место для want to have a rest from city noises. miejsce dla osób aktywnie spędzają- людей, активно проводящих свободное This is an ideal place for active people. cych czas. Na terenie obiektu znajdu- время. На территории объекта находится There are a sandy beach, a place to je się piaszczysta plaża z miejscem do песчаный пляж с местами для плавания и swim with a slide, water sports equip- kąpieli i zjeżdżalnią, wypożyczalnia горкой, а также пункт проката экипиров- ment rental, crossfit area, a natural sprzętu wodnego, strefa crossfitu, na- ки для водных видов спорта, зона кросс- playground, more than 4 km of bicy- turalny plac zabaw dla dzieci, ponad фита, игровая площадка для детей, более cle trails, bike rental, beach volleyball cztery kilometry tras rowerowych, 4 км велосипедных маршрутов, площад- court, soccer and other team games wypożyczalnia rowerów, boisko do ки для пляжногго волейбола, футбола и fields in the building’s area. In winter siatki plażowej, piłki nożnej i gier ze- других командных видов спорта. Зимней the Vistula Island offers a ski run, a społowych. Zimową porą Wyspa Wi- порой остров предлагает горнолыжный toboggan run an an ice rink. sła oferuje stok narciarsko-saneczko- и саночный склон, а также каток. wy i lodowisko. 125 Przystań rowerów wodnych - Wyspa Wisła / Пристань водных велосипедов / Pedal boats’ harbour - the Vistula Island fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Boisko do siatkówki plażowej - Wyspa Wisla / Площадка для пляжного волейбола - Остров Висла / Beach volleyball court - the Vistula Island fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска 126 Plaża - Wyspa Wisła / Пляж -остров Висла / Beach - the Vistula Island fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Tereny rekreacyjne - Wyspa Wisla / Места отдыха - Остров Висла / Recreational areas - the Vistula Island fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска 127 Gospel Festival 2014 na Wyspie Wisła / Госпел Фестиваль 2014 на Острове Висла / Gospel Festival (2014) on the Vistula Island fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Pokaz florystyczny na Wyspie Wisła / Показ флористики на Острове Висла / Florist show on the Vistula Island fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

128 Urząd Gminy Ułęż Ułęż 168, Gmina Ułęż 08-504 Ułęż tel. 81 866 70 28 Гмина Улэнж / Ułęż Municipality www.ulez.eurzad.eu

Spływ kajakowy rzeką Wieprz / Сплав на байдарках по реке Вепш / Kayaking trip on the Wieprz river fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

mina Ułęż położona jest w po- мина Улэнж расположена в рыцком he Ułęż municipality is located Gwiecie ryckim, w północno Гповяте, в северо - восточной части Tin Ryki district, in the north- -wschodniej części województwa люблинского воеводства. На пограничии east part of Lublin province, on the lubelskiego. Na skraju Mazowsza, Мазовии, Полесья и Малой Польши. Не- periphery of Mazovia, Podlasie and Podlasia i Małopolski. Niewątpliwie сомненно, одним их богатств уленжской Małopolska. Undoubtedly one of the jednym z bogactw ziemi ułęskiej jest земли является река Вепш, протекающая treasures of Ułęż land is the Wieprz rzeka Wieprz, tworząca granicę po- по ее южной границе на протяжении 15 river, whcich creates a 15 km long łudniową na odcinku 15 km. Gmina км. Гмина занимает территорию общей south border. The municipality occu- zajmuje obszar 8347 ha (16,6% po- поверхностью 8347 га (16,6% поверхности pies the area of 8347 ha (16,6% of Ryki wierzchni powiatu ryckiego). W jej рыцкого повята). В ее состав входит 12 district). It comprises 12 localities: skład wchodzi 12 miejscowości: Ułęż, населенных пунтктов: Улэнж, Собешин, Ułęż, Sobieszyn, Drążgów, Żabianka, Sobieszyn, Drążgów, Żabianka, Biał- Дронжгув, Жабянка, Бялки Дольне, Бял- Żabianka, Białki Dolne, Białki Górne, ki Dolne, Białki Górne, Korzeniów, ки Гурне, Коженюв, Сарны, Зощин, Под- Korzeniów, Sarny, Zosin, Podlodów, Sarny, Zosin, Podlodów, Podlodów- ледув, Подледувка, Лендо Руске. Podlodówka, Lendo Ruskie. ka, Lendo Ruskie. 129 Panorama Ułęża / Панорама на Улэнж / Ułęż landscape fot. Agnieszka Pawłowska / фот. Агнешка Павловска

Przebiegają przez nią dwie drogi kra- Через нее проходят две национальные Two national roads cross the munic- jowe: nr 17 (Warszawa-Hrebenne- дороги: номер 17 (Варшава - Хребенне - ipality: No. 17 (Warsaw - Hrebenne granica państwa) i nr 28 (Tomaszów государственная граница) и номер 28 (То- - national border) and No. 28 (To- Mazowiecki - Dęblin - Kock). машув Мазовецки - Демблин - Коцк). maszów Mazowiecki - Dęblin - Kock) Gmina jest bardzo rozwinięta pod Гмина имеет хорошо развитую инфра- The municipality’s infrastructure is względem infrastruktury. W ciągu структуру. На протяжении последних well developed. About 50 km of roads ostatnich lat zmodernizowano około лет модернизировано около 50 км дорог, underwent modernization in the last 50 km dróg, kładąc nową nawierzch- положена новая асфальтная поверхность. couple of years by laying new asphalt nię asfaltową. Wybudowano około 8 Построено около 8 км тротуаров. Плано- overlay. About 8 km of sidewalks were km chodników. Sukcesywnie popra- мерно улучшается состояние объектов built. Continually, the condition of wia się stan obiektów użyteczności общественного пользования. public utility buildings is getting bet- publicznej. ter. 130 Aleja lipowa prowadząca do Zespołu Szkół im. Kajetana hr. Kickiego w Sobieszynie / Липовая аллея ведущая к Комплексу Школ им. Каетана Кицкого в Собешине / Linden alley leading to Kajetan hr. Kicki School Complex in Sobieszyn fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Dla każdego, kto ceni sobie spokój Для каждого, кто ценит спокойствие и For those who enjoy peace and a lot i dużo przestrzeni, gmina jest wyma- широкие пространства, гмина будет иде- of space the most, the municipali- rzonym miejscem do odpoczynku od альным местом для отдыха отгородской ty is an ideal place to rest from city miejskiego zgiełku. Wyjątkowe wa- суеты. Уникальные природные качества и noises. Exceptional natural and hol- lory przyrodnicze i wypoczynkowe преимущества для отдыха делают Улэнж iday values make Ułęż municipality sprawiają, że gmina Ułęż to ważne важным пунктом на туристическом карте an important tourist place in Lublin miejsce turystyczne w województwie люблинского воеводства. Река Вепш пре- province. The Wieprz river gives a lot lubelskim. Rzeka Wieprz daje duże доставляет множество возможностей для of opportunities for water sports fans. możliwości uprawiania sportów wod- занятий водными видами спорта. In Sobieszyn, which is the cradle of nych. В местности Собешин - колыбели рода the Sobieski family, there are two W miejscowości Sobieszyn, będącym Собеских, находятся две средние школы: secondary schools: Jan III Sobieski kolebką rodu Sobieskich mieszczą się Общеобразовательный Лицей им. Яна III Secondary School and Kajetan dwie szkoły średnie: Liceum Ogólno- Собеского, а также Комплекс Школ им. hr. Kicki School Complex in So- kształcące im. Jana III Sobieskiego Каетана гр. Кицкого в Собешине – Бжо- bieszyn-Brzozowa. Kickiego w So- oraz Zespół Szkół im. Kajetana hr. зовей. bieszynie – Brzozowej. Kickiego w Sobieszynie – Brzozowej. 131 Zawody lekkoatletyczne., fot. z archiwum ZSO im. Jana III Sobieskiego w Sobieszynie / Соревнования по легкой атлетике / Athletics competition fot. z archiwum ZSO im. Jana III Sobieskiego w Sobieszynie / фот. из архива Общеобразовательного Школьного Комплекса им. Яна III Собеского в Собешине / photo taken from Jan III Sobieski School Complex in Sobieszyn archives 132 Ślubowanie klasy policyjnej / Присяга полицейского класса / Oath of military-profiled class fot. z archiwum ZSO im. Jana III Sobieskiego w Sobieszynie / фот. из архива Общеобразовательного Школьного Комплекса им. Яна III Собеского в Собешине / photo taken from Jan III Sobieski School Complex in Sobieszyn archives

Perłą szkolnictwa gminy są klasy Жемчужиной образовательной системы The gem of the municipality’s edu- mundurowe. W ZS im. Kajetana hr. гмины являются классы по обучению cational system is the class of uni- Kickiego utworzono klasę o profilu униформированных служб. В комплексе form-wearing students. In Jan III wojskowym pod patronatem Wyż- школ им. Каетана гр. Кицкого в Собе- Sobieski School Complex there has szej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrz- щине – Бжозовей создан класс военного been created a military-profiled class nych w Dęblinie. Uczniowie mają профиля под покровительством Высшей of students under the auspices of the możliwość odbywania cotygodnio- Офицерской Школы Военно - Воздуш- Polish Air Force Academy in Dęb- wych zajęć w zakresie wojskowości, ных Сил в Демблине. Ученики имеют lin. Students are able to attend weekly strzelectwa i sztuk walki. W celach возможность прохождения ежеднедель- classes in the field of army, shooting dydaktycznych przy szkole utworzo- ных занятий в области военного дела, and martial arts. A shooting range no strzelnicę oraz stajnię z końmi. стрельбы и боевых искусств. В учебных and a stable has been built near the Z oferty tej mogą korzystać również целях при школе образовано стрельбище school for teaching purposes. Tour- turyści odwiedzający gminę Ułęż. и конюшня. Этими возможностями могут ists visiting Ułęż municipality can воспользоваться также и туристы посе- also benefit from these facilities. W ZSO im. Jana III Sobieskiego po- щающие гмину Улэнж. wstała klasa policyjna pod patrona- There has been a police class created tem Powiatowej Komendy Policji В КОШ (Комплексе Общеобразователь- in Jan III Sobieski School Complex w Rykach. Uczniowie mają do dys- ных Школ) им. Яна III Собеского открыт under the auspices of County Police pozycji nowo otwarte boisko szkolne, класс под покровительством Отделения Headquarters in Ryki. Students have na którym odbywają się zmagania Po- Полиции Рыцкого Повята. Ученики a brand new playing field at their dis- wiatowej Ligii Lekkoatletycznej. имеют доступ к недавно открытой пло- posal, on which a regional athletics щадке для игр, на которой проходят со- league (Powiatowa Liga Lekkoatle- ревнования Повятовой Лиги Легкой Ат- tyczna) organizes competitions. летики. 133 Skoki spadochronowe uczniów z klasy o profilu wojskowym / Паршутные прыжки учеников из класса военного профиля / Students from a military class parachuting fot. z archiwum ZS im. Kajetana hr. Kickiego / фот. из архива КС им. Каетана гр. Кицкого / photo taken from the archives of Kajetan hr. Kicki School Complexes 134 Ułęż

Zespół pałacowo-parkowy z XIX w. w Ułężu - obecnie siedziba Urzędu Gminy / Дворцово - парковый комплекс XIX века в Улэнже - в настоящее время Администрация Гмины / Palace and park complex from the 19th century in Ułęż. Nowadays - the municipality office headquarters / fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

zmiankę o wsi Ułęż można od- поминание о деревне Улэнж можно reference to the Ułęż village Wnaleźć w „Kronice” Jana Dłu- Унайти в «Хронике» Яна Длугоша. В Acan be found in Jan Długosz’s gosza. W roku 1439 miejscowość była 1439 году местность была собственно- Chronicles. In 1439 this place was a własnością Stanisława Rogali. W wie- стью Станислава Рогали. В XIV веке стен- property of Stanisław Rogala. In the ku XIV starosta stężycki Jacenty Bent- жицкий староста Яценты Бентковски 14th century, Jacenty Bentkowski kowski wybudował pierwszy dwór. построил первую усадьбу. Очередным (Stężyca’s staroste) built a first man- Kolejnym właścicielem był Adam владельцем был Адам Чечишовски - отец or house. The succeeding owner was Cieciszowski – ojciec matki Henryka матери Генрика Сенкевича. Далее дворец Adam Cieciszowski - the father of Sienkiewicza. Następnie pałac prze- перешел в распоряжение семьи Яницких. Henryk Sienkiewicz’s mother. Then, szedł w posiadanie rodziny Janickich. Последние владельцы Улэнжа - Кароль the palace was passed on to the Jan- Ostatni właściciele Ułęża – Karol Me- Мейснер и Ирена Мейснерув Яницка по- icki family. The last owners of Ułęż - isner i Irena z Meisnerów Janicka są хоронены на холме «Пяти Фигур» в цен- Karol Meisner and Irena Janicka née pochowani na wzgórzu „Pięciu Fi- тре Улэнжа. Meisner are buried on the «Pięć Fig- gur” w centrum Ułęża. ur» hill in the center of Ułęż. 135 Figura Matki Bożej znajdująca się w parku zespołu pałacowego / Фигура Божьей Матери находящаяся в парке дворцового комплекса / The statue of Virgin Mary located in the park of the palace complex Grobowiec na Wzgórzu Pięciu Figur / Гробница на Холме Пяти Фигур /A tomb on the Pięciu Figur hill fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Siedziba Urzędu Gminy Администрация Гмины Улэнж Siedziba Urzędu Gminy wukondygnacyjny, w całości вухуровневый, полностью кирпич- wukondygnacyjny, w całości Dmurowany dwór został wznie- Дная усадьба была возведена в XIX Dmurowany dwór został wznie- siony w XIX wieku według projektu веке по проекту Якуба Кубицкого. По- siony w XIX wieku według projektu Jakuba Kubickiego. Wzniesiony na строенный по абрису прямоугольника, Jakuba Kubickiego. Wzniesiony na planie prostokąta, w całości muro- полностью кирпичный, двухуровневый. planie prostokąta, w całości muro- wany, dwukondygnacyjny. Do dworu К усадьбе ведет аллея с сохранившимся, wany, dwukondygnacyjny. Do dworu prowadzi aleja z zachowanym charak- характерным круглым проездом. Благо- prowadzi aleja z zachowanym charak- terystycznym, kolistym podjazdem. даря реставрации в 1961 и 1995 годах по- terystycznym, kolistym podjazdem. Dzięki odnowieniu w latach 1961 стройка вновь приобрела былое величие. Dzięki odnowieniu w latach 1961 oraz 1995 budowla odzyskała dawną Поместье представляет собой миниатюр- oraz 1995 budowla odzyskała dawną świetność. Dwór stanowi miniaturę ную версию варшавского бельведера. świetność. Dwór stanowi miniaturę warszawskiego belwederu. warszawskiego belwederu. Постройка в давние времена была окру- Budowla niegdyś była otoczona par- жена парком с богатыми ландшафтами. Budowla niegdyś była otoczona par- kiem o bogatych walorach przyrod- Сегодня из представительных, старых kiem o bogatych walorach przyrod- niczych. Dziś z okazałych, starych деревьев уцелели только единичные эк- niczych. Dziś z okazałych, starych drzew zostały pojedyncze egzempla- земпляры. Дворцовый комплекс занесен drzew zostały pojedyncze egzempla- rze. Zespół pałacowo-parkowy został в список исторических памятников под rze. Zespół pałacowo-parkowy został wpisany do rejestru zabytków pod номером A/794 с 1903, 1962 и с 20. XI.1979. wpisany do rejestru zabytków pod numerem A/794 z 1903, 1962 i z 20. numerem A/794 z 1903, 1962 i z 20. XI.1979. XI.1979. 136 Żabianka

Kościół parafialny w Żabiance / Парафиальный костел в деревне Жабянка / Parish church in Żabianka fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Kościół Костел Вознесения The BVM p. w. Wniebowzięcia NMP Пресвятейшая Богородицы в Parish Church w Żabiance деревне Жабянка in Żabianka ierwszy kościół parafialny w Ża- ервый парафиальный костел в де- ssumption of the BVM Parish Pbiance został wzniesiony w 1570 Превне Жабянка был построен в 1570 AChurch in Żabianka The first roku, dzięki fundacji Łukasza Łędz- году, благодаря фонду Лукаша Лендзкого. parish church in Żabianka was ra- kiego. Obecny kościół, który jest Нынешний костел - старейшая деревян- ised in 1570 thanks to Łukasz Łędz- najstarszym drewnianym zabytkiem ная архитектурная сакральная досто- ki’s foundation. The current church is sakralnym powiatu ryckiego, został примечательность рыцкого повята, был the oldest wooden religious building wybudowany w 1745 roku. Fundato- построен в 1745 году. Спонсором нынеш- of Ryki district - it was built in 1745. rem obecnego kościoła był starosta него костела был стенжицкий староста The current church’s founder was Fe- stężycki Feliks Bentkowski. Został on Фекликс Бентковский. Он был похоронен liks Bentkowski - the head of Stężyca pochowany wraz z rodziną w kościel- вместе с семьей в костельных криптах, ко- district. He was buried with his family nych kryptach, które po renowacji są торые после реставрации стали доступны in the church crypts, which are availa- dostępne dla zwiedzających. Świąty- для посетителей. Храм занесен в список ble for visitors after the overhaul. The nia została wpisana do rejestru zabyt- исторических памятников люблинского temple is listened in the Register of ków województwa lubelskiego w dniu воеводства со днем 31.01.1985 года. под Historical Monuments of Lublin Pro- 31.01.1985 roku. pod nr A/901. номером A/901. vinceon the 31st January 1985 under the No. A/901. 137 Ambona w kościele w Żabiance / Амвон в костеле в деревне Жабянка / Pulpit in the church in Żabianka fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Kościół posiada konstrukcję zrębo- У костела срубная конструкция, а его The church has a log frame structure wą oraz dach pokryty gontem. Ołtarz крыша покрыта гонтом. Главный алтарь and the roof is covered with shin- główny został wykonany w stylu ro- выпонен в стилях рококо и классицисти- gle. The main altar is made in a ro- kokowo-klasycystycznym. We wnę- ческом. Внутри храма находится истори- coco-classicistic style. There is a ba- trzu świątyni znajduje się zabytkowy, ческий, выполненный в стиле барокко, roque crucifix from the 18th century barokowy krucyfiks z XVIII wieku круцификс XVIII века и амвон в стиле ро- and a rococo pulpit inside the temple. oraz rokokowa ambona. Tuż obok коко. Рядом с костелом построена звон- Near the church the belfry from 17th kościoła została wzniesiona dzwonni- ница XVII века. century was built. ca z XVII wieku. 138 Wnętrze krypty Bentkowskich (pod kaplicą południową) / Интерьер крипта Бентковских (под южной часовней) / Bentkowscy crypt interior (under the south chapel) fot. Dariusz Włodarczyk / фот. Дариуш Влодарчик

Fragment wraz z zejściem do krypty pod zachodnią częścią zakrystii / Фрагмент со входом в крипту под западной частью ризницы / A part of the crypt and the entrance to the crypt under the west side of the sacristy fot. Dariusz Włodarczyk / фот. Дариуш Влодарчик 139 Sobieszyn

Widok na osadę archeologiczną z lotu ptaka / Вид на археологическое поселение с высоты птиьего полета / A bird’s eye view of an archeological settlement fot. Wiesław Stępień / фот. Веслав Стемпень

ajstarszych informacji dotyczą- аиболее давняя информация про he oldest information about So- Ncych okolic Sobieszyna dostar- Нокрестности Собешина содержится Tbieszyn region is gathered with czają wykopaliska archeologiczne, в археологических раскопках, которые the help of excavations, which confirm które potwierdzają obecność ludzi na подтверждают присутствие людей на the presence of people in these areas tych terenach już w okresie neolitu. этой территории уже в период неолита. as far back as in the Neolithic Era. W Drążgowie i Sobieszynie odnoto- В Дронжгове И Собешине обнаружены Artefacts dated 2nd B.C. were found wano znaleziska z II wieku p.n.e. na- находки со II века до нашей эры, отно- in Drążgów and in Sobieszyn. They leżące do tzw. kultury przeworskiej. сящиеся к первобытной культуре. В этот are the cultural heritage of Przeworsk. W tym okresie pojawiły się gromady период здесь появились племена Ван- During this period of time, group of Wandalów, które na polach pod So- далов, которые основали поселение на Wandals showed up and settled down bieszynem założyły osadę. Życie to- полях под Собешином. Поселение про- on the fields near Sobieszyn. The life czyło się w osadzie przez ponad 300 существовало более 300 лет. Кроме земле- went on in the settlement for over 300 lat. Oprócz uprawy roli, mieszkańcy делия, его жители занимались изготовле- years. Apart from cultivation, resi- wsi trudnili się garncarstwem i sami нием керамики и для собственных нужд dents of the village occupied them- na własne potrzeby wytapiali w pry- выплавляли в примитивных печах желе- selves with pottery and melted iron in mitywnych piecach żelazo, z które- зо, из которго в последствии изготовля- primitive furnaces. Then, they made go robili później narzędzia, ozdoby ли орудия труда, оружие и украшения. different tools, decorations and weap- i broń. Kolejni osadnicy – Słowia- Последующие поселенцы - Славяне при- ons out of the iron for personal use. nie przybyli na te tereny dopiero we были на эту территорию только в раннем Next settlers - the Slavs came to these wczesnym średniowieczu. средневековье. areas in the early Middle Ages. 140 Czarka z wykopalisk w Sobieszynie / Чаша из археологических раскопок в Собешине / A bowl excavated in Sobieszyn fot. dr hab. Piotr Łuczkiewicz / фот. dr hab. Петр Лукашевич

Motyka rogowa wydobyta z wykopalisk / Мотыга добытая во время раскопок / An excavated horn hoe fot. dr hab. Piotr Łuczkiewicz / фот. dr hab. Петр Лукашевич 141 Moneta rzymska znaleziona w okolicy Sobieszyna / Римская монета найденная в окрестностях Собешина / Roman coin found near Sobieszyn fot. dr hab. Piotr Łuczkiewicz / фот. dr hab. Петр Лукашевич

Łyżka gliniana wydobyta z wykopalisk / Глиняная ложка найденная во время раскопок / An excavated clay spoon fot. dr hab. Piotr Łuczkiewicz / фот. dr hab. Петр Лукашевич 142 Dąb Sobieskiego / Дуб Собеского / Sobieski oak tree fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Dąb Sobieskiego Дуб Собеского Sobieski’s oak tree ierwsze wzmianki o wsi Sobie- ервые упоминания о деревне Собе- he first references to the So- Pszyn pochodzą z XIV wieku. Пшин относятнся к XIV веку. Мест- Tbieszyn village come from the Miejscowość stała się kolebką rodu ность стала колыбелью рода Собеских, 14th century. The place became the Sobieskich, herbu Janina. Miał tu герба Янина. Здесь должен был пребы- cradle of the Sobieski family, Janina przebywać król Polski Jan III Sobie- вать польский король Ян III Собески, с coat of arms. Jan III Sobieski - the ski, z którym związana jest miejscowa которым связана местная легенда. Пра- king of Poland - was allegedly staying legenda. Władca przed jedną z wy- витель перед одним из походов должен there. There is a local legend regard- praw miał odpoczywać pod okazałym был отдохнуть под старинным дубом ing Jan III Sobieski. The ruler was dębem i ukryć w dziupli miecz i gą- и спрятать в его дупле мечь и бутылку resting under an oak tree before one siorek wina. Osławione drzewo rośnie вина. Расславленное дерево растет до of his expeditions. He hid a sword do dzisiaj, a miejscowa ludność nadal сегодняшнего дня, а местное население and a demijohn of wine in a tree hol- poszukuje królewskich skarbów. Dąb пытается найти королевские реликвии. low. The famous tree grows to this Sobieskiego znajduje się przy trasie Дуб Собеского находится около дороги very day and people who live here, Dęblin-Kock na wysokości Lenda Демблин-Коцк na на высоте деревни Лен- still seek the royal treasures. Sobieski Ruskiego. Jest najstarszym drzewem до Руске. Это старейшее в рыцком повяте oak tree (Dąb Sobieskiego) is located w powiecie ryckim, objętym ochroną. дерево, оно специально охраняется. Диа- near the Dęblin-Kock road, at the lat- Jego obwód pnia wynosi 625 cm. метр его ствола составляет 625 см. itude of Lendo Ruskie village. This is theoldest tree in Ryki district, which is protected. It is 625 cm in circum- ference. 143

Wnętrze kościoła w Sobieszynie / Figura Chrystusa przed kościołem / Инерьер костела в Собешине / Фигура Христа перед костелом / The interior of the church in Sobieszyn Christ statue in front of the church fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Zespół kościelny w Sobieszynie Церковный комплекс The church complex в Собешине in Sobieszyn ochodzi z końca XIX wieku i wpi- Psany jest do rejestru zabytków остроен в конце XIX века и занесен t originates from the 19th century pod nr: A/780 z 24.05.1979. Kościół Пв список исторических памятников Iand is listed in the Register of Hi- parafialny p. w. Podwyższenia Krzyża под номером A/780 со днем 24.05.1979. storical Monuments under No. A/780 Świętego malowniczo położony na Парафиальный костел Возведения Свя- (24th May 1979). Exaltation of the zachodnim krańcu wsi, na wzniesie- того Креста живописно расположен на Holy Cross Church is located on the niu zwanym dawniej Górą Modrze- западном конце деревни, на холме назы- right side of the village, on an elevated wiową. Jest to neogotycka świątynia ваемом в давние времена «Гура Моджеве- area called Góra Modrzewiowa in the zbudowana w latach 1893 – 1896 we- ва» (Лиственничная Гора). Это неоготи- past. It is a neo-Gothic temple built dług projektu warszawskiego archi- ческий храм построенный в 1893 – 1896 1893 - 1896 according to the project tekta Pawła Woycickiego. годах по проекту варшавского архитекто- of a Warsaw architect - Paweł Woy- ра Павла Войцицкого. cicki. 145 Plebania przy kościele w Sobieszynie / Плебания при костеле в Собешине / Church presbytery in Sobieszyn fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Fundatorem kościoła był znany filan- Спонсором строительства костела был A well-known philanthropist - Ka- trop Kajetan hr. Kicki, który wraz филантроп Каетан гр. Кицки, который jetan hr. Kicki was the founder of the z małżonką został pochowany w ko- вместе с супругой был похоронен в ко- church. He and his wife were buried ścielnych podziemiach. Świątynia po- стельных подземельях. Храм имеет один in the church vaults. The temple has a siada nawę główną oraz dwie boczne. главный неф и два боковых. В центре main nave and two side naves. In the W centrum kościoła znajduje się oł- костела находится алтарь сделанный из center of the church there is an altar tarz wykonany z marmuru włoskiego итальянского мрамора, а в боковых не- made of Italian marble and in the side a w nawach bocznych – ołtarze drew- фах расположены деревянные алтари. В naves there are wooden altars. In the niane. W baptysterium umieszczono- баптистерии расположена каменная ку- baptistery there is a baptismal font. murowaną chrzcielnicę. пель. Sobieszyn’s church complex does not Do zespołu kościelnego w Sobieszy- К костельному комплексу в Собешине include a historic presbytery. It is nie należy zabytkowa plebania. Jest относится историческая плебания. Она built in neo-Gothic style with eclectic wybudowana w stylu neogotyckim построена в неоготическом стиле с эле- elements. The whole complex is sur- z elementami eklektycznymi. Całość ментами эклектики. Весь комплекс окру- rounded by a park. otacza park. жен парком. 146 Sobieszyński pałac z przełomu XVIII i XIX wieku / Дворец в Собешине на переломе XVIII и XIX веков / Sobieszyn’s palace from the turn of the 18th and the 19th century fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Pałac w Sobieszynie Дворец в Собешине Palace in Sobieszyn udowla klasycystyczna z przeło- лассицистическая постройка clasicistic construction from the Bmu XVIII / XIX wieku. Autorem Квремен перелома XVIII и Aturn of the 18th and the 19th projektu był prawdopodobnie archi- XIX веков. Автором проекта century. The architect Piotr Aigner is tekt Piotr Aigner. Od wschodu w póź- был, вероятнее всего, архитектор the author of the design. Later on, the niejszym okresie budynek powiększo- Петр Эйгнер. С востока в building was extended by expanding no wydłużając wschodnie skrzydło. более поздний период здание the east wing. The palace is a part of Pałac stanowi część zespołu pałaco- достроено (продолжено восточное the palace park complex. The com- wo – parkowego. Należą do niego крыло). Дворец является частью plex includes two wings on the pa- dwie oficyny na dziedzińcu pałaco- дворцово - паркового комплекса. lace’s courtyard and the remains of a wym i resztki parku krajobrazowego. Ему принадлежат два форнта natural landscape park. In the vicinity W pobliżu znajdują się też budynki во внутреннем дворе дворца there are utility buildings from the gospodarcze z drugiej połowy XIX и останки парка. Поблизости second half of the 19th century. They wieku, powstałe wg projektu słynne- находятся также хозяйственные were built according to the project de- go architekta Henryka Marconiego, здания второй половины XIX signed by a famous architect Henryk również posiadające status zabytków. века, построенные по проекту Marconi. Also, they are listed in the Obecnie cały kompleks pałacowy jest знаменитого архитектора Генрика Register of Historical Monuments. bardzo zniszczony i nieużytkowany. Марцони, также имеющие статус Currently, the whole palace complex исторических памятников. В is severely damaged and unused. настоящее время дворцовый комплекс сильно разрушен и не используется. 147 Zespół Szkół im. Kajetana hr. Kickiego w Sobieszynie - Brzozowej / Комплекс школ им. Каетана гр. Кицкого в Собещине – Бжозовей / Kajetan hr. Kicki School Complex in Sobieszyn - Brzozowa fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Zespół Szkół Комплекс школ им. Kajetan hr. Kicki im. Kajetana hr. Kickiego Каетана гр. Кицкого School Complex skłąd Zespołu Szkół im. Ka- оостав комплекс школ им. Каета- Kajetan hr. Kicki School Complex Wjetana hr. Kickiego wchodzą Вна гр. Кицкого входят охраняемые includes historic buildings under the obiekty zabytkowe objęte ochroną исторические памятники. На территории preservation maintenance. A build- konserwatorską. Na terenie zespołu школьно- паркового комплекса можно ing from the 19th century, a manor szkolno-parkowego można odnaleźć обнаружить здание с XIX века, двор из house from Blizocin, a wooden gra- budynek z XIX wieku, dwór z Blizo- Близоцина, деревянный амбар, овин, а nary, a barn and a park with unique cina, drewniany spichlerz, stodołę также парк с уникальными образцами trees, which have the status of natu- oraz park z unikatowymi okazami деревьев, имеющими статус памятников ral monuments. The history behind drzew, mającymi status pomników природы. История школы в Собешине the school in Sobieszyn - Brzozowa is przyrody. Historia szkoły w Sobieszy- - Бжозовей необыкновенно богата. Она extremely rich. It was built in 1896 as nie – Brzozowej jest niezwykle boga- была основана в 1896 году как сельско- a Lower First Degree School of Agri- ta. Powstała w 1896 roku jako Szkoła хозяйственная школа Нижнего Первого culture. It was one of the first edu- Rolnicza Niższa Pierwszego Rzędu. Звена. Это было одно из первых обра- cation establishments teaching in the Była to jedna z pierwszych placówek зовательных учреждений, проводящее agriculture field in Poland. It was built oświatowych kształcąca w zakresie обучение в области сельского хозяйства. thanks to the famous philanthropist wiedzy rolniczej w Polsce. Została Школа была построена благодаря фон- - Kajetan hr. Kicki. It played an im- zbudowana dzięki fundacji znanego ду знаменитого филантропа Каетана гр. portant role in social cultural life on filantropa Kajetana hr. Kickiego. Кицкого. Он играла важную роль в мест- the local level as well as on the na- Pełniła ważną rolę w życiu społeczno ной, а также и в общегосударственной об- tionwide level. The school functions – kulturalnym zarówno lokalnym, jak щественной и культурной жизни. Школа to this very day. i ogólnopolskim. Szkoła funkcjonuje работает по сей день. do dziś. 148 Aleja Parkowa w Sobieszynie - Pomnik Przyrody / Парковая Аллея в Собешине - Памятник Природы / Park Avenue in Sobieszyn - a natural monumentfot. z archiwum LGD fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

149 Izba Regionalna / Изба Региональна (Региональная Палата) / Regional Chamber fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Izba Regionalna Изба Региональна Regional Chamber (Региональная Палата) soby pragnące zgłębić histo- eople who want to explore the Orię miejscowości oraz dawne елающим углубиться в историю Phistory of this place should go zwyczaje powinny udać się do Izby Жместности, а также давние обычаи, to the Regional Chamber located in Regionalnej mieszczącej się w dzie- стоит посетить Региональную Палату, the 19th century manor called Dwór więtnastowiecznym Dworze Mod- расположенную в Двоже Моджевевом Modrzewiowy, within Kajetan hr. rzewiowym, na terenie Zespołu Szkół (Лиственничном Дворе), на территории Kicki School Complex. The museum im. Kajetana hr. Kickiego. Ekspozy- Комплекса Школ им. Каетана гр. Кицкого. exhibition presents the village and cja muzealna prezentuje historię wsi Музейная выставка представляет исто- the school complex history. The ex- oraz zespołu szkół. Można zobaczyć рию деревни, а также историю комплекса hibition „Pradzieje Sobieszyna” can tam wystawę „Pradzieje Sobieszyna”, школ. Здесь можно посмотреть выставку be seen there. It depicts archaeologi- która ilustruje prace archeologiczne cal work conducted since 1998 in the «Древняя История Собешина», кото- prowadzone od 1998 roku na terenie area. Daily use objects belonging to рая иллюстрирует работу археологов, miejscowości. Wśród eksponatów the German people (Wandals), who проводимые с 1998 года на территории znajdują się przedmioty codzienne- occupied the Sobieszyn area since the местности. Среди экспонатов находятся go użytku należące do ludu germań- 2nd century B.C.until the 2nd centu- бытовые предметы принадлежащие гер- skiego Wandalów, który przebywał ry A.D. There are also rich collec- манскому племени Вандолов, которое na terenie Sobieszyna od II w. p.n.e. tions of sacred paintings, domestic проживало на территории Собешина со do II w. n.e. Bogate zbiory uzupełnia appliances and folk costumes, which II века до нашей эры до II века нашей эры. również kolekcja świętych obrazów, were used in rural areas. Богатую коллекцию музея дополняет так- sprzętów gospodarskich i domowych же коллекция икон, хозяйственных и до- oraz strojów ludowych, które dawniej машних приборов и народных костюмов, były używane na wsi. которые в давние времена использова- лись в деревне. 150 Ekspozycja w Izbie Regionalnej / Выставка в Региональной Палате / Exhibition in the Regional Chamber fot. z archiwum ZS im. Kajetana hr. Kickiego / фот. из архива КС им. Каетана гр. Кицкого / photo taken from the archives of Kajetan hr. Kicki School Complex 151 Sarny

Dwór w Sarnach / Дворец в Сарнах / Manor house in Sarny fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

odległości około 2 km od dro- а расстоянии около двух километров bout 2 km from the Warsaw - Wgi Warszawa - Lublin, przy jej Нот дороги Варшава - Люблин, при ее ALublin road, at its branch leading odnodze prowadzącej do Ułęża, znaj- ответвлении ведущем в Улэнж, находит- to Ułęż, there is a manor house from duje się dwór z pierwszej połowy XIX ся усадьба первой половвины XIX века. the first half of the 19th century. The wieku. Zabytkowy, murowany obiekt Исторически памятный, каменный объ- historic, brick construction is located położony wśród stawów okolonych ект расположен среди прудов окружен- among ponds, which are surrounded pięknym parkiem. Jest przykładem ных парком. Это пример усадебного стро- by a beautiful park. It is an example of budownictwa dworskiego na tym ительства на этой территории. Скромное, manor building in this area. Modest, obszarze. Skromny, klasycystyczny классическое здание, построенное по classicistic building, built on a rectan- budynek, założony na rzucie prosto- периметру прямоугольника, отличитель- gular plan is distinguished by double kąta wyróżnia się dwukolumnowym ные черты здания - это двуколонновый column portico in a facade and a four portykiem w fasadzie i czworobocz- портик на фасаде и четырехсторонние sided tower as the corner extensions nymi wieżami alkierzowymi na ele- угловые башенки на садовом фасаде. В on a garden facade. Nowadays private wacji ogrodowej. Obecnie dwór jest настоящее время в усадьбе живут ее част- owners live in the manor. zamieszkiwany przez właścicieli pry- ные владельцы. watnych. 152 Staw w Sarnach / Дворец в Сарнах / A pond in Sarny fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

153 Podlodów

Podlodowskie pola / Поля в Подледове / The fields of Podlodów fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

ieś Podlodów leży nad rzeką еревня Подледув находится над ре- ieś Podlodów leży nad rzeką WŚwinką wśród malowniczych Дкой Свинкой среди живописных по- WŚwinką wśród malowniczych pól i stawów. Miejscowość znana jest лей и прудов. Местность прославилась pól i stawów. Miejscowość znana jest dzięki stworzeniu na jej obszarze go- благодаря созданию на ее территории dzięki stworzeniu na jej obszarze go- spodarstwa rybackiego. W otoczeniu рыбного хозяйства. В окружении рыбных spodarstwa rybackiego. W otoczeniu stawów rybnych, na południowy za- прудов, к юго - западу от деревни распо- stawów rybnych, na południowy za- chód od wsi położony jest dwór. Daw- ложена усадьба. Ранее это была семейная chód od wsi położony jest dwór. Daw- niej była to siedziba rodu Podlodow- усадьба рода Подледовских, которые в niej była to siedziba rodu Podlodow- skich, którzy w XVI wieku byli także XVI веке были также и владельцами де- skich, którzy w XVI wieku byli także właścicielami wsi, browaru i dwóch ревни, пивоваренной компании т двух właścicielami wsi, browaru i dwóch młynów. Obecny klasycystyczny bu- мельниц. Сегодняшнее классицистиче- młynów. Obecny klasycystyczny bu- dynek powstał w pierwszej połowie ское здание появилось в первой половине dynek powstał w pierwszej połowie XIX wieku. Na południe od dworu XIX века. К югу от усадьбы в направлении XIX wieku. Na południe od dworu w kierunku stawów można podziwiać прудов можно полюбоваться останками w kierunku stawów można podziwiać pozostałości parku krajobrazowego. ландшафтного парка. pozostałości parku krajobrazowego.

154 Osmolice

Rzeka Wieprz w Osmolicach / Река Вепш в деревне Осмолице / The Wieprz river in Osmolice fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

smolice to nazwa zwyczajowa смолице это разговорное название smolice is the common name Omiejscowości Białki Dolne. Do Оместности Бялки Дольне. До недав- Ofor Białki Dolne village. Until niedawna istniał tu dwór z końca них времен здесь существовала усадьба recently, a manor house from 18th XVIII wieku. W czasie wojny majątek времен конца XVIII века. Во время войны century was located here. During the ten dzierżawili państwo Leśniewscy, эти владения арендовала супруги Лес- war, the estate was the property of którzy byli teściami córki gen. Wła- невские, которые приходились тестем и Leśniewscy family, who were the in- dysława Sikorskiego. W 1939 roku тещей дочери генерала Владислава Си- laws of general Władysław Sikorskis’ ukrywała się tu żona i córka generała, корского. В 1939 году здесь скрывались daughter. In 1939 the general’s wife który sam przebywał w Osmolicach жена и дочь генерала, который лично and daughter were hiding there and przed wyjazdem do Londynu. пребывал в Осмолицах перед отъездом в the general himself was residing in Лондон. Osmolice, before going to London. Pod fundamentami dworu w roku 1965 odkryto sztandar i dokumenty Под финдаментами усадьбы в 1965 году The standard and documents of the 27 Pułku – Hrubieszów, wchodzącego найдено знамя и документы 27 Полка - 27th Hrubieszów Regiment (included w skład armii gen. Kleeberga. Хрубешув, входящего в состав армии ге- in the general Kleeber’s army) were нерала Клееберга. found under the manor’s foundations. Miejscowe legendy mówią o tajem- niczych podziemnych korytarzach, В местных легендах говорится о таин- Local legends tell about mysterious które rzekomo kilka wieków temu łą- ственных подземных коридорах, которые underground passages, which were czyły ówczesny dwór osmolicki z Ba- якобы несколько веков назад соединяли allegedly connecting the then Osmo- ranowem. нынешнюю усадьбу с населенным пун- lice manor house with Baranowo. ктом Баранув. 155 Drążgów

Wieś Drążgów / Деревня Дронжгув / Drążgów village fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

rążgów to najstarsza jednost- ронжгув - это старейший населен- rążgów is the oldest settlement Dka osadnicza na terenie gmi- Дный пункт на территории гмины, в Din the municipality’s area - for- ny, dawne miasto z uformowanym давние времена это был город с рыноч- merly a city with a market square. rynkiem. Ponadto w ewidencji dóbr ной площадью. Кроме того, в реестре Moreover, in the Lublin province cul- kultury województwa lubelskiego fi- культуных богатств люблинского воевод- tural assets records there are many gurują liczne kapliczki przydrożne. ства числятся придорожные часовни. roadside shrines. W oparciu o Fundację Drążgowskich При помощи фонда Дронжговских в 1334 Based on the Drążgowscy Foundation w latach 1334-35 została utworzona - 35 годах здесь была основана парафия, a parish was established in 1334-35 by przez Jana Bodzantę, bsp krakowskie- ее создателем был Ян Бозанта, краков- Jan Bodzantę - a Cracow’s bishop. The go, parafia w Drążgowie. Pierwotny, ский епископ. Первоначальный деревян- primal, wooden church was convert- drewniany kościół został zamieniony ный костел в последствии был заменен в ed in the 16th century into the Arian w XVI wieku przez dziedzica Miko- XVI веке наследником Миколая Клочков- congregation by Mikołaj Kłoczowski. łaja Kłoczowskiego na zbór ariański. ского на арианскую кирху. Thanks to the priest Michał Wier- W 1771 roku starniem ks. Michała В 1771 году стараниями ксендза Михала zbowski, the second wooden Holy Wierzbowskiego wzniesiony został Вежбовского был возведен второй дере- Trinity Church was built in 1771. drugi kościół drewniany p. w. Św. вянный костел Свю Троицы, просуще- The church existed until the fire of Trójcy, który istniał do czasu pożaru ствовавший до пожара 1940 года, погло- 1940, which destroyed the village 2 1940 roku, który strawił doszczętnie тившего без остатка деревню вместе с completely. wieś wraz z kościołem. костелом. The parish cemetery form the late W wiosce zachował się cmentarz pa- В деревне сохранилось парафиальное 18th century, which is currently rafialny z końca XVIII wieku, obecnie кладбище с конца XVIII века, в настоящее closed, survived the fire. nieczynny. время не действующее. 156

Bogactwo przyrodnicze Природные богатства / Natural wealth

Brzozowieckie stawy / Бжозовецкие пруды / Ponds in Brzozów fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

gminie znajduje się 6 użyt- гмине находятся 6 экологических тер- here are 6 environmental use ar- Wków ekologicznych o łącznej Вриторий, общая площадь которых Teas of 36,50 ha in the municipal- powierzchni 36,50 ha. Są to w dużej соствляет 36,50 га. В большинстве своём ity. They are mainly forest bogs and mierze śródleśne torfowiska i łąki, na это лесные торфяники и луга, на кото- meadows, on which precious species których występują cenne gatunki fau- рых встречаются ценные виды флоры и of fauna and flora. Fishponds are ny i flory. Charakterystyczne dla ułę- фауны. Характерестичными для уленж- characteristic of the Ułęż landscape. skiego krajobrazu są stawy hodowla- ского пейзажа являются рыбные пруды, They occupy 7% of the whole munic- ne, które zajmują aż 7% powierzchni которые занимают 7% от общей площади ipality’s area. The major fish group gminy. Dominującym gatunkiem гмины. Доминирующим выдом рыб яв- that can be found in this area is Cyp- ryby jest karp pełnołuski i królew- ляются сазан и карп королевский. Улен- rinus carpio. The Ułęż land consists of ski. Ziemia ułęska posiada także ob- жская земля изобилует лесами – 1954,50 a wide range of forests - 1954,50 ha, fitość lasów – 1954,50 ha, które dają га, которые дают возможность активного which gives the opportunity for lei- możliwość aktywnego wypoczynku отдыха – прогулки, велоспорт, верховая sure time - walks, bicycle trips, horse – spacerów, wycieczek rowerowych, езда, нордик уолкинг, сбор ягод и ковро- riding, nordic walking, picking fruits konnych, nordic walkingu, zbierania вых растений. Во время прогулок можно and the undergrowth. While walking owoców, runa leśnego. Podczas spa- встретить косуль, диких кабанов, лисиц, through the forest, one can encounter cerów można spotkać licznie wystę- а также, охраняемых на этой территории, a lot of deer, wild boars as well as the pujące sarny, dziki, lisy, a także objęte лосей. protected species - elks. ochroną łosie. 158 Młody jelonek / Молодой оленёнок / Young fawn fot. Michał Jóźwiak / фото Михал Южвяк

Urok ułęskich lasów zachęca do obcowania z naturą / Очарование уленжких лесов склоняет к общению с природой / The charm of the forests of Ułęż encourages to brace the nature fot. Małgorzata Banach / фото Малгожата Банах 159 Rzeka Wieprz w Białkach Dolnych / Река Вепш в деревне Бялки Долне / Wieprz river in Białki Dolne fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Wieprz w okolicach Korzeniowa / Река Вепш близ деревни Коженюв / Wieprz river near Korzeniów fot. Mateusz Jaworski / фото Матеуш Яворский 160 Stawy w Sobieszynie / Пруды в Собешине / Ponds in Sobieszyn fot. Agnieszka Pawłowska

Ze względu na mnogość siedlisk pta- Из-за большого количества птиц и их Because of numerous habitats of birds, sich najcenniejsze tereny pod wzglę- мест обитания, наиболее ценные терри- the most precious natural areas are a dem przyrodniczym zostały objęte тории природы охвачены программой part of the Natura 2000 environmen- programem ochrony Natura 2000. W охраны Натура 2000. В долине Нижнего tal protection program. In the Dolina Dolinie Dolnego Wieprza znajdują Вепша своё убежище нашли такие ред- Dolnego Wieprza there are refuges of się ostoje rzadkich gatunków ptaków, кие виды птиц, как журавли, зимородки, rare birds species, such as the com- jak np. żurawi, zimorodków, derka- коростели, кулики болтные и белолобые mon crane, the common kingfish- czy, rycyków czy gęsi białoczelnych. гуси. В чистых водах водятся бобры и er, the corn crake, the black-tailed W czystych wodach występują bobry выдры, а на влажных землях - болотные godwit or the greater white-fronted i wydry, a na terenach podmokłych черепахи. goose. In the pure water there are bea- również żółwie błotne. vers and the European otters, and in the waterlogged areas - the European pond turtles. 161 Rycyk limonosa / Болотный кулик / The black-tailed godwit (Limosa limosa) fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Maj w gminie Ułęż / Май в гмине Уленж / The month of May in Ułęż municipality fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Gmina posiada tereny o bogatych wa- В гмине находятся территории с бога- The municipality areas are rich in lorach krajobrazowych. Spacerując тыми природными пейзажами. Гуляя в beautiful landscape sceneries. While po lasach, mokradłach, łąkach i pa- лесах, на болотах, лугах и пастбищах, пе- walking among the woods, wetlands, stwiskach okresowo zalewanych przez риодически затаплеваемых водами реки meadows and pastures, which are wody Wieprza można zobaczyć wiele Вепш, можно увидеть оргомное количе- flooded periodically by the Wieprz występujących tu roślin. By zachować ство растущих здесь растений. Для того, River, one can encounter many plant unikalne tereny dla przyszłych poko- чтобы сохранить уникальные территори species. In order to preserve these leń utworzono Obszar Ochronionego для будущих поколений, создан Природ- unique land for future generations, Krajobrazu Pradolina Wieprza, który ный парк, который занимает 1780 га в Obszar Ochronionego Krajobrazu zajmuje 1780 ha w gminie Ułęż. гмине Уленж. Pradolina Wieprza (the nature park of the Wieprz river’s proglacial valley) has been created. It occupies 1780 ha of Ułęż municipality. 162 Staw w Sarnach / Пруд в Сарнах / A pond in Sarny fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска

Rrzeka Wieprz w Białkach Dolnych / Река Вепш в деревне Бялки Долне / Wieprz river in Białki Dolne fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” 163 Życie kulturalne gminy Ułęż Культурная жизнь в гмине Уленж Cultural life of Ułęż municipality

Wieniec KGW Ułęż na dożynkach wojewódzkich / Венок КСД Уленж на празднике урожая / The Ułęż KGW wreath on the Voivodship’s harvest festival fot. z archiwum Urzędu Gminy Ułęż / фото из архива Муниципалитета Гмины Уленж / photo taken from the archives of Ułęż Municipal Office

a terenie gminy działają dwie а территории гмины действуют два wo cultural institutions function Nplacówki kulturalne: Gminny Нучреждения культуры: Районный Tin the municipal area: Gminny Ośrodek Kultury oraz Gminna Bi- Культурный Центр и Районная Публич- Ośrodek Kultury (Municipal Cultural blioteka Publiczna. ная Библиотека. Center) and Gminna Biblioteka Pub- liczna (Municipal Public Library). Do wieloletniej tradycji należy orga- К многолетней традиции относится орга- nizacja dożynek gminnych i powia- низация районных и обласных праздни- Organizing municipal and district’s towych. To jeden z najpiękniejszych ков урожая. Это один из самых прекрас- harvest festivals is the local tradition dni w roku dla rolników, czas dzięk- ных дней в году для фермеров - время lasting for many years. For farmers, czynienia Bogu za zbiory i ludziom благодарения Бога за урожай и людей this is one of the most beautiful days za włożony trud. Przynoszone wieńce за вложенный труд. Принесённые венки of the year - the time of thanksgiving, symbolizują bogactwo i różnorod- символизируют богатство и разнообра- expressing thanks to God for crops ność płodów ziemi. Bochny chleba są зие плодов земли. Буханки хлеба являют- and to people for the hard work. Peo- symbolem obfitości pożywienia. ся символом изобилия. ple bring wreaths, which represent wealth and fruits of the earth. Loaves of bread represent the abundance of food. 164 Культурная жизнь в гмине Уленж Cultural life of Ułęż municipality

Widowisko obrzędowe w wykonaniu pań z KGW Ułęż. Konferencja podsumowująca projekt pt. „Kuźnia Regionalnych Artystów „Mistrz” realizowany przez Stowarzyszenie Lokal- na Grupa Działania „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / Ритуал, проводимый участницами КСД Уленж. Конференция, подведение итогов проекта «Кузница Региональных Артистов «Мистш», реализованный Ассоциацией Местная Группа Действия «Лучшее Будущее Рыцкой Земли» / Women from KGW (farmers’ wives’ association) in Ułęż performing in a ritual spectacle. A conference summarizing the project called „Kuźnia Regionalnych Artystów „Mistrz” „ carried out by „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” Local Active Group Association fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Koło Gospodyń Wiejskich Кружок Сельских Домохозяек Koło Gospodyń Wiejskich w Ułężu в Уленже (farmers’ wives’ association) in Ułęż artnerem w podejmowaniu ini- артнёром Ассоциации ЛГД«Лучшее Pcjatyw lokalnych Stowarzyszenia ПБудущее Рыцкой Земли» в принятии he partner of organizing local LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryc- инициативы является Кружок Сельских Tinitiatives of „Lepsza Przyszłość kiej” jest Koło Gospodyń Wiejskich w Домохозяек в Уленже. Эта организация Ziemi Ryckiej” LGD association is Ułężu. Formacja działa od 1939 roku. работает с 1939 года и насчитавает 26 Koło Gospodyń Wiejskich (farmers’ Liczy 26 członkiń. Panie pielęgnują участниц. Участницы оберегают старую wives’ association) in Ułęż The group starą polską tradycję, biorąc udział w польскую традицию – принимают уча- functions since 1939. It consists of 26 dożynkach gminnych, powiatowych, стие в гминном и повятовом празднике female members. Women are foster- przeglądach pieśni wielkopostnych, урожая, в Фестивале песен Большого ing the old-Polish tradition by taking pieśni Maryjnej, Festiwalu Piosenki Поста, песен Марии, в Фестивале Ранчер- part in the municipal and district’s Ranczerskiej „Wilkowyjce.” Przy Kole ской Песни «Вильковыйце». При Кружке harvest festivals, the Greater Poland’s działa Kabarecik odtwarzający wido- действует группа-кабаре, которая воспро- songs contests, contests regarding Ro- wiska obrzędowe oraz prezentujący изводит ритуалы и показывает пародии и man Catholic Marian music, Piosen- skecze i scenki rodzajowe podczas сценки во время торжеств и конкурсов. ka Ranczerska „Wilkowyjce” festival. uroczystości i konkursów. Członki- Участницы КСД активируют местное A cabaret functions within the KGW nie KGW aktywizują społeczność общество. В 2014 году, в сотрудничестве (farmers’ wives’ association) per- lokalną. W 2014 roku zorganizowały с Муниципалитетом Гмины и Районным forming ritual spectacles and present- festyn w porozumieniu z Urzędem Культурным центром, организовали фе- ing sketches and genre scenes during Gminy oraz Gminnym Ośrodkiem стиваль по случаю 575-летия Уленжа. ceremonies and competitions. Wom- Kultury z okazji 575 – lecia powstania en members of KGW (farmers’ wives’ miejscowości Ułęż. association) spur the local communi- ty into action. They have organized a picnic in consultation with the Muni- cipility Office and with the Municipal Cultural Centeron the occasion of Ułęż’s 575th anniversary. 165 Członkinie KGW Ułęż podczas szkolenia z carvingu organizowanego przez Stowarzyszenie Lokalną Grupę Działania „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / Участницы КСД Уленж во время тренинга по карвингу, организованного Ассоциацией Местная Группа Действия «Лучшее Будущее Рыцкой Земли» / Members of the KGW (farmers’ wives’ association) during a carving training course organized by „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” Local Active Group Association. fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Dożynki gminne w Ułężu. Panie w ułęskich strojach ludowych współfinansowanych ze środków unijnych w ramach PROW na lata 2007 / Районный праздник урожа – дожинки я в Уленже. Участницы в уленжских народных костюмах, финансируемых ЕС в рамках Программы развития сельской местности на 2007 год / Harvest festival in Ułęż. Women in Ułęż’s folk costumes co-funded by the EU, PROW 2007 program fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives 166 Panie z KGW Sarny podczas dożynek gminnych / Женщины из КСД Сарны во время районного праздника урожая / Women from the KGW during the municipality’s harvest festival fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Koło Gospodyń Wiejskich Кружок Сельских Домохозяек Koło Gospodyń Wiejskich w Sarnach в Сарнах in Sarny oło działa od 1967 roku, obecnie ружок действует с 1967 года, на дан- he association functions since Kw jego skład wchodzi 13 człon- Кный момент в нём состоят 13 членов. T1967 and currently includes 13 kiń. Panie kultywują staropolskie tra- Участнцы развивают старые польские female members. The women are dycje wicia wieńców dożynkowych страдиции плетения венков на праздник maintaining the tradition of harvest oraz przygotowywania potraw regio- урожая - дожинки, а также приготовле- wreaths weaving and preparing re- nalnych. Aktywnie uczestniczyły w ние блюд региональной кухни. Они при- gional food. They have been active- szkoleniach organizowanych na tere- нимали активное участие в тренингах по ly engaged in training courses held nie gminy m.in. z zakresu florystyki флористике, карвинге, организованных within the municipality area, e.g. re- i carvingu oraz projekcie „Tradycja i на территории гмины, а так же в проек- garding floristry and carving and in nowoczesność w domu i zagrodzie” те «Традиции и современность в доме и the „Tradition and modernity at home współfinansowanym ze środkówогороде», финансируемого из фонда ЕС and in the farm” project co-funded by unijnych PROW 2007-2013. в рамках Программы развития сельской the EU, PROW 2007-2013. местности на 2007-2013 г.г. 167 Szkolny Zespół Pieśni i Tańca przy ZSO im. Jana III Sobieskiego / Школьный ансамбль песни и танца при ШТУ им. Яна III Собескего / Jan III Sobieski School Complex’s ensemble of song and dance fot. z archiwum ZSO im. Jana III Sobieskiego w Sobieszynie / фот. из архива Общеобразовательного Школьного Комплекса им. Яна III Собеского в Собешине / photo taken from Jan III Sobieski School Complex in Sobieszyn archives

Szkolny Zespół Pieśni i Tańca Школьный Ансамбль Jan III Sobieski przy ZSO Песни и Танца при ШТУ School Complex’s ensemble im. Jana III Sobieskiego им. Яна III Собескего song and dance w Sobieszynie в Собешине in Sobieszyn obieszyńska młodzież aktywnie олодёжь из Собешина активно he youth from Sobieszyn is ac- Sdziała w Zespole Tańca Ludowe- Мучавствует в Группе Народного Ttive in the Jan III Sobieski School go przy ZSO im. Jana III Sobieskiego. Танца при ШТУ им. Яна III Собескего. В Complex’s traditional dance en- Grupa liczy 18 osób. Zespół powstał группе насчитывается 18 человек. Группа semble. It is a group of 18 people. z inicjatywy Pani Dyrektor Barbary была создана по инициативе директора The ensemble was raised on Prin- Pawlak. Działa od 2009 roku, po- Барбары Павляк. Действует с 2009 года, cipal Barbara Pawlak’s initiative. It czątkowo w porozumieniu z ZS im. первоначально в сотрудничестве с ГШ has functioned since 2009, firstly, in Kajetana hr. Kickiego, obecnie samo- им. Каетана гр. Кицкего, а на данный мо- consultation with Kajetan hr. Kicki dzielnie. Występy młodych artystów мент - самостоятельно. Выступления мо- School Complex. Nowadays it is inde- uświetniają uroczystości dożynkowe, лодых артистов украшают празники уро- pendent. Young artists’ performances jarmarki bożonarodzeniowe w Ry- жая, Рождественские ярмарки в Рыках и make the harvest celebration, Christ- kach oraz inne przedsięwzięcia kul- другие культурные мероприятия. mas market in Ryki and other cultural turalne. events more vivid. 168 Wystawa prac Jana Szczęsnego z Sobieszyna / Выставка работ Яна Шченснего из Собешина / Exhibition of Jan Szczęsny works in Sobieszyn fot. z archiwum MGCK w Rykach / фото. из архива Гминно-городского Культурного Центра в Рыках / photo taken from the MGCK archive in Ryki

Gmina Ułęż jako partner Stowarzy- Гмина Уленж в качестве партнёра Мест- Ułęż municipality is a partner of szenia Lokalnej Grupy Działania ной Группы Действия «Лучшее Будущее „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej”, Рыцкой Земли» выполняет задания в Local Active Group Association. It realizuje zadania w zakresie małych области малых проектов в рамках плана focuses on the tasks of small projects projektów w ramach działania 413 413 «Реализация стратегии местного раз- under the measure 413 „Wdrażanie „Wdrażanie lokalnych strategii roz- вития» по Программе развития сельской lokalnych strategii rozwoju”, PROW woju” objętego PROW 2007-2013 - местности на 2007-2013 г.г. – «Танец как 2007-2013 program - „Taniec pro- „Taniec promocją aktywnego trybu стимул к активному образу жизни» - mocją aktywnego trybu życia” - życia” - „Przegląd dorobku kultural- «Обзор культурного наследия народного „Przegląd dorobku kulturalnego nego twórczości ludowej”, w której искусства», в состав которого входят два twórczości ludowej”, within which skład wchodzą dwie imprezy: ”Prze- мероприятия: «Фестиваль Народной Пес- there are two events: „Przegląd Pieśni gląd Pieśni Biesiadnej” w Sarnach ни» в Сарнах и «Фестиваль Песен Марии» Biesiadnej” in Sarny and „Przegląd oraz „Przegląd Pieśni Maryjnej” w в Уленже. – «Фестиваль Культуры над ре- Pieśni Maryjnej” in Ułęż. - „Festiwal Ułężu. - „Festiwal Kultury Nadwie- кой Вепш» - «Кухня Вепшанская» Kultury Nadwieprzańskiej” - „Smaki przańskiej” - „Smaki nadwieprzań- nadwieprzańskie” s k i e”. 169 Sport i rekreacja w gminie Ułęż Спорт и отдых в гмине Уленж Sport and recreation in Ułęż

Szlak kajakowy po Wieprzu / Каноэ на реке Вепш / Canoe trail on the Wieprz River fot. z archiwum MGCK w Rykach / фото. из архива Гминно-городского Культурного Центра в Рыках / photo taken from the MGCK archive in Ryki

2013 roku powstał szlak 2013 года были организованы похо- canoe trail was created in 2013 Wkajakowy po rzece Wieprz. Сды на байдарках вдоль реки Вепш. Aon the Wieprz River. It runs Przebiega on przez malownicze te- Маршрут проходит по живописным through the picturesque areas of reny Obszaru Chronionego Krajo- территориям Заповедника Прадолина Obszar Chroniony Krajobrazu Prad- brazu Pradolina Wieprza oraz osto- Вепша, а так же через птичий заповед- olina Wieprza and through bird hab- je ptasie objęte programem Natura ник, который входит в программу Нату- itats under Natura 2000 environmen- 2000. Szlak wodny powstał w ramach ра 2000. Данный маршрут был создан в tal protection program. The route was projektu współpracy realizowane- рамках проекта сотрудничества Ассоци- created with the cooperation of the go przez Stowarzyszenie LGD „Lep- ацииЛГД«Лучшее Будущее Рыцкой Зем- „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryc- kiej” sza Przyszłość Ziemi Ryckiej”, LGD ли», ЛГД«Золотое Кольцо», ЛГД «Долина LGD Association, „Złoty pierścień „Złoty Pierścień”, LGD „Doliną Wie- Вепша», «Лесная Тропа» и ЛГД«Малое LGD, „Dolina Wieprza i Leśny Sz- prza i Leśnym Szlakiem” oraz LGD Мазовше» благодаря финансированию lak” LGD and „Małe Mazowsze” LGD „Małe Mazowsze” z funduszy unij- ЕС по Программе развития сельской funder by the EU, PROW 2007 - 2013. nych PROW na lata 2007-2013. Jego местности на 2007-2013 г.г. Часть марш- A part of the route (Drążgów-Dęblin) odcinek Drążgów-Dęblin przebiega рута Дронжгув-Денблин проходит через runs through the areas of Ułęż’s mu- przez tereny gminy Ułęż. W 2014 территории гмины Уленж. В 2014 Реги- nicipality. Lubelska Regionalna Or- roku Lubelska Regionalna Organiza- ональная Туристическая Организация ganizacja Turystyczna honored the cja Turystyczna nagrodziła wyróżnie- Люблина отметила маршрут для путеше- canoe trail in 2014 in the competition niem szlak kajakowy w konkursie na ствий на байдаркеотличием в конкурсе for the best tourist product of Lublin Najlepszy Produkt turystyczny Woje- на Лучший Туристический Продукт Лю- Provincein 2014. wództwa Lubelskiego 2014. блинского Воеводства 2014. 170 Infrastruktura turystyczna na szlaku kajakowym / Туристическая инфраструктура на маршруте для путешествий на байдарке / Tourist infrastructure on the canoe trail fot. z archiwum Urzędu Gminy Ułęż / фото из архива Муниципалитета Гмины Уленж / photo taken from the archives of Ułęż Municipal Office

Miejsce wodowania kajaków na rzece Wieprz / Место спуска каноэ на реке Вепш / The canoe launching place on Wieprz River fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Szlak wyróżnia się bogatą infrastruk- Маршрут отличается богатой туристи- The route is characterized by a rich turą turystyczną. Na trasie utworzo- ческой инфраструктурой. На трассе tourist infrastructure. Places of land- no miejsca wodowania, przystanie созданы специальные места спусков на ing have been created on the route i wiaty, gdzie kajakarze mogą odpo- байдарке на воду, пристани и навесы, где such as piers and shelters, where ca- cząć i posilić się. Dodatkowo przy лодочники могут отдухнуть и перекусить. noeists can rest and eat a meal. Addi- Urzędzie Gminy Ułęż działa ogólno- Дополнительно при Муниципалитете tionally, a freely available canoe rental dostępna wypożyczalnię kajaków dla гмины Уленж работает общедоступный functions near Ułęż’s Municipality mieszkańców i turystów. прокат байдарок для местных жителей и Office for local people and tourists. туристов. 171 Malownicze widoki na szlaku kajakowym / Живописные виды на маршруте для путешествий на байдарке / A picturesque view on the canoe trail fot. Iwona Kopytowska / фот. Ивона Копытовска 172 Szlak kajakowy „Pradoliną Wieprza” / Маршрут каноэ «Прадолина Вепша» / „Pradoliną Wieprza” canoe trail fot. z archiwum LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / фот. из архива ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / photo taken from „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” LAG archives

Gmina Ułęż jest miejscem przyja- Гмина Уленж – это благоприятное ме- Ułęż municipality is a friendly place znym dla miłośników wędkarstwa. сто для любителей рыбалки. Любители for fishing lovers. Those who prefer Zwolennicy połowu spławikowego рыбалки согут пользоваться услугами bobber angling can use commercial mogą korzystać z łowisk komercyj- платных прудов, таких как: пруд при fishing areas, that is a pond near Ka- nych tj. stawu przy Zespole Szkół im. Комплексе Школ им. Каетана гр. Кицке- jetan hr. Kicki School Complex in Kajetana hr. Kickiego w Sobieszynie го в Собешине Бжозовой и пруды в Ко- Sobieszyn and ponds in Korzeniów. Brzozowej oraz stawów w Korzenio- женеве. Эти пруды известны наличием в These ponds are famous for different wie, słynących z występowania karpi них карпа королевского, сазана, судака, fish species - Cyprinus carpio, the królewskich i pełnołuskich, sanda- сома, окуня, белого амура, щуки, а так zander, the European perch, the grass czy, sumów, okoni, amurów, szczu- же серебряного карася. На уленжской carp, the northern pike, the Prus- paków oraz karasi srebrzystych. Na территории на реке Вепш так же можно sian carp. In Ułęż, spin fishing is also ziemi ułęskiej można także uprawiać порыбачить спиннингом, река полна ле- possible on the Wieprz River , which wędkarstwo spinningowe na rze- щей, язей, плотвы и усачей. Единственная is overflown with such species: the ce Wieprz, która obfituje w leszcze, река, в которой запрещено ловить рыбу, common bream, the ide, the common jazie, płocie i brzany. Jedyną rzeką в гмине Уленж, это река Свинка, которая roach and the common barbel. The z zakazem połowu w gminie Ułęż jest строго охраняется из-за богатой экоси- Świnka River is the only river with a Świnka, ze względu na bogactwo eko- стемы. fishing ban in Ułęż. It is so because systemu rzecznego i objęcie ochroną the river has a rich ecosystem and is ścisłą. protected. 173 Przeprawa przez rzekę Świnkę / Переправа через реку Свинка / Crossing the Świnka River fot. z archiwum ZS im. Kajetana hr. Kickiego / фот. из архива КС им. Каетана гр. Кицкого / photo taken from the archives of Kajetan hr. Kicki School Complex

Zawody HUBERTUS 2013 w Sobieszynie-Brzozowej / Соревнования ХУБЕРТУС 2013в Собешине-Бжозовой / HUBERTUS 2013 competition in Sobieszyn-Brzozowa fot. z archiwum ZS im. Kajetana hr. Kickiego / фот. из архива КС им. Каетана гр. Кицкого / photo taken from the archives of Kajetan hr. Kicki School Complex

Dla miłośników aktywnego wypo- Для любителей активного отдыха Собе- For those who like to stay active, So- czynku Sobieszyn przygotował wie- шин приготовил множество развлечений. bieszyn has prepared a lot to offer. le atrakcji. Miejscowość oferuje dwa В данной местности имеются два цента, The place offers two facilities provi- ośrodki zapewniające turystom moż- которые предоставляют посетителям ding tourists with the possibility to liwość skorzystania z rekreacji kon- возможность испробовать конный спорт. ride horses during their leisure time. nej. W Sobieszynie-Brzozowej przy В Собешине-Бжозовой при КШ им. Кае- There is a stable in Sobieszyn (near ZS im. Kajetana hr. Kickiego znajduje тана гр. Кицкего есть конюшня, которая Kajetan hr. Kicki School Complex), się stajnia zapewniająca przybyłym предоставляет желающим возможность which gives tourists the opportunity możliwość skorzystania z lekcji na- посетить урок верховой езды, скачки на to practice horse riding skills, organi- uki jazdy, organizacji rajdów konnych лошадях, а так же выходные верхом для ze horse races and „weekends in the oraz weekendów w siodle dla rodzin семей и туристических групп. saddle” events for families and group i grup zorganizowanych. tours. 174 Konie rasy huculskiej z gospodarstwa AgroEko Ranczo / Лошади гуцульской породы из фермы АгроЭко Ранчо / Hucul ponies from the AgroEko Ranczo ranch fot. Henryk Bogdan Kwieciński / фото Хенрик Богдан Квечинский

175 Strzelnica przy ZS im. Kajetana hr Kickiego w Sobieszynie – Brzozwej / Стрелковый клуб при КШ им. Каетана гр. Кицкего в Собешине-Бжозовой / Shooting range within the Kajetan hr. Kicki School Complex in Sobieszyn-Brzozowa fot. z archiwum szkoły / фото из архива школы / photo taken from the school archives

Zwolennicy strzelectwa wybierający Любители стрельбы, выбравшие отдых Those who plan their vacation in się na wypoczynek do gminy Ułęż в гмине Уленж, могут воспользоваться Ułęż municipality and prefer shoot- mogą skorzystać ze strzelnicy przy услугами стрелкового клуба при КШ им. ing will be able to make use of the ZS im. Kajetana hr. Kickiego w So- Каетана гр. Кицкего в Собешине-Бжозо- shooting range within the Kajetan bieszynie-Brzozowej. Obiekt oferuje вей. К услугам гостей предоставляются hr. Kicki School Complex in So- 6 stanowisk strzeleckich o długości 6 стрелковых позиций с осью длиной в bieszyn-Brzozowa. The facility of- osi 100 m. Pod wykwalifikowanym 100м. Под руководством квалифициро- fers 6 shooting posts with a distance okiem instruktora można tutaj nabyć ванного инструктора можно научиться of 100 m. Under the surveillance of umiejętności strzelania, np. z bro- стрелять из разного вида оружия: спор- an instructor, shooting skills can be ni sportowej, bojowej, myśliwskiej, тивного, боевого, охотничьего, пневма- acquired with the use of, e.g. sports pneumatycznej, palnej oraz samo- тического, огнестрельного и автомати- guns, combat firearms, hunting guns, czynnej (automatycznej). Obiekt spe- ческого. Дополнительно предлагаются pneumatic weapons, firearms and cjalizuje się w organizowaniu szkoleń уроки стрельбы из лука, древнего ору- automatic. The facility specializes in i treningów. Ofertę strzelnicy uzu- жия, стреляющего порохом, а так же organizing training courses and prac- pełnia nauka strzelania z łuku, broni пейнтбол. Любителям экстремального tice sessions. The shooting range offer historycznej – czarnoprochowej oraz спорта клуб предоставляет возможность is complemented by archery, historic manewry paintball. Dla miłośników съехать по канату с деревьев и домов. weaponry (black powder firearms) sportów ekstremalnych strzelnica and paintball training practices. The oferuje także możliwość zjazdów li- shooting range also offers zip-lining nowych z drzew i budynków. from trees and builings for the ex- treme sports lovers 176 Widowiskowe nocne zawody ze strzelania z broni historycznej – czarnoprochowej / Эфектные ночные соревнования в трельбе из исторического оружия, стреляющего порохом / Spectacular night shooting competition using historic weaponry (black powder firearms) fot. z archiwum ZS im. Kajetana hr Kickiego w Sobieszynie - Brzozowej / фото из архива КШ им. Каетана гр. Кицкего в Собешине-Бжозовой / \photo taken from the archives of Kajetan hr. Kicki School Complex /

Obiekt organizuje cykliczne impre- Клуб организует регулярные мероприя- The facility organizes periodical zy „Strzelać Każdy Może” – zawody тия «Стрелять Может Каждый» - сорев- events called „Strzelać Każdy Może” w strzelaniu z broni współczesnej нования по стрельбе из современного и („Everyone Can Shoot”) - shooting i historycznej oraz Ligę Strzelecką антикварного оружия, а так же Стрелец- competitions using the present-day powiatu ryckiego (w tym z karabinów кую Лигу рыцкого повята (в том числе and historic weaponry. There is also a małokalibrowych). малокалиберные винтовки). shooting league of Ryki district („Liga Strzelecka”) 177 Samochody rajdowe / Автомобили ралли / Rally cars fot. Marcin Żyłka / фото Марчин Жилка

Wyścigi motocyklowe / Мотогонки / Motorcycle races fot. z archiwum Moto Park Ułęż / фото из архива МотоПарк Уленж / photo taken from the Moto Park in Ułęż Moto Park in Ułęż

Moto Park Ułęż Мото Парк Уленж Moto Park in Ułęż oto Park Ułęż zlokalizowany ото Парк Уленж разместился на тер- oto Park in Ułęż is located in Mjest na terenie dawnego lotni- Мритории старого военного аэродро- Mthe area of the former mili- ska wojskowego, zaadoptowanego ма, перестроенного на нужды мотокурсов tary airfield, adopted for the purpose na potrzeby szkoleń motoryzacyj- всех категорий. Здесь, под рев двигате- of conducting automotive training nych każdej kategorii. Jest miejscem лей и красивых автомобилей, проводятся courses in every category It is a place organizacji wszelkiego typu imprez разного типа автомобильные, бизнесме- where every automotive events as well motoryzacyjnych, jak i biznesowych роприятия и кооперративные вечеринки. as business and orientation parties are i integracyjnych, którym towarzyszą МотоПарк Уленж хорошо известен всем being organized. These events are ac- ryk silników i piękne samochody. любителям автоспорта и имеет хорошую companied by engine roar and beau- Moto Park Ułęż doskonale znany jest репутацию. tiful cars. Moto Park in Ułęż is well- wszystkim miłośnikom sportów mo- known to every motor sports lovers Гостям предоставляются: топ-инструк- towowych i cieszy się bardzo dobrą and enjoys a good reputation. торы, заведения общепита, спортивные sławą. автомобили, асфальтированный трек с At the guests’ disposal, there are: Do dyspozycji gości są: kadra instruk- отличной адгезией при любых погодных teaching stuff, food and beverage ser- torska, zaplecze gastronomiczne, sa- условиях. vices, sports cars, asphalt track with a mochody sportowe, tor o asfaltowej perfect grip regardless of the weather На территории МотоПарка очень часто nawierzchni lotniczej o doskonałej conditions. проводятся съемки различных телевизи- przyczepności w każdych warunkach онных программ, таких как: TVN Turbo, Very often TV programs are shot in pogodowych. Polsat Play, а так же фотосессии для авто- the Moto Park area for such TV sta- Na terenie Moto Parku bardzo często мобильных журналов. tions: TVN Turbo, Polsat Play and odbywają się nagrania programów te- photo sessions for a lot of automobile lewizyjnych dla takich stacji jak: TVN magazines. Turbo, Polsat Play oraz sesje zdjęcio- we do wielu czasopism motoryzacyj- nych. 178 179 Spis treści

LGD „Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” / ЛГД „Лучшее Будущее Рыцкой Земли” / LAG “Lepsza Przyszłość Ziemi Ryckiej” 4 Powiat Rycki / Рыцкий Повят / Ryki District 11 Szlaki turystyczne / Туристические маршруты / Tourist trails 20 Szlaki wodne / Szlaki wodne/ Водные маршруты/ Waterways 21

Gmina Ryki / Гмина Рыки / Ryki Municipality 22 Ryki 28 Kościół p. w. Najświętszego Zbawiciela / Костел Пресвятейшего Спасителя в Рыках / Church of the Holiest Saviour 33 Pałac w Rykach / Дворец в Рыках / Palace in Ryki 34 Cmentarz tzw. „Stary” / Кладбище, так называемое «Старое» / Cemetery called „Old” 35 Układ urbanistyczny Starego Miasta / Урбанистический план Старого Города / Old Town urban layout 37 Bobrowniki 39 Kościół Nawiedzenia NMP / Костёл Явления Пресвятой Девы Марии в Бобровниках / Church of the B.V. M. Visitation 40 Cmentarz parafialny / Парафиальное кладбище / Parish cemetery 41 Cmentarz żydowski / Еврейское кладбище - Киркут / Jewish cemetery 41 Przyroda w gminie Ryki / Природа в гмине Рыки / Nature in the Ryki municipaliy 44 Życie kulturalne gminy Ryki / Культурная жизнь Гмины Рыки / The culture life of the Ryki municipality 49 Rekreacja i sport w gminie Ryki / Спорт и отдых в гмине Рыки / Recreation and sport in Ryki municipality 57

Gmina Stężyca / Гмина Стенжица / Stężyca Municipality 66 Stężyca 74 Kościół parafialny p. w. Św. Marcina / Парафиальный костел Св. Марчина / St. Martin’s Parish Church 80 Kościół filialny p. w. Przemienienia Pańskiego/ Филиальный костел Преображения Господня / The subsidiary Church of the Transfiguration 84 Brzeziny 87 Kościół parafialny p. w. Św. Sebastiana / Парафиальный костел Св. Себастьяна / St. Sebastian’s Parish Church 88 Pawłowice i Piotrowice 91 Kościół parafialny p. w. Jakuba Apostoła / Парафиальный костел Св. Якуба Апостола / St. James’s Parish Church 92 Stężyckie kapliczki / Стенжицкие часовни / Stężyca’s shrines 93 Przyroda w gminie Stężyca / Природа в гмине Стенжица / Nature in Stężyca municipality 97 Życie kulturalne gminy Stężyca / Культурная жизнь Гмины Стенжица / The cultural life of Steżyca municipality 104 Zespół dziecięco-młodzieżowy „Radość” / детско - юношеский ансамбль «Радосць» / „Radość” group of children and youth 106 Klub Aktywnych Kobiet / Клуб Активных Женщин / The Club of Active Women 110 Chór Seniora „Zorza” / Хор Сеньоров «Зожа» / „Zorza” senior choir 111 Sport i rekreacja w gminie Stężyca / Спорт и отдых в гмине Стенжица / Sports and recreation in Stężyca municipality 113 Wędkarstwo w gminie / Рыбалка в гмине / Fishing in the municipality 120 Wyspa Wisła / Остров Висла / TheVistula Island 124

Gmina Ułęż / Гмина Улэнж / Ułęż Municipality 129 Ułęż 135 Siedziba Urzędu Gminy / Администрация Гмины Улэнж / Siedziba Urzędu Gminy 136 Kościół p. w. Wniebowzięcia NMP w Żabiance / Костел Вознесения Пресвятейшая Богородицы в деревне Жабянка / The BVM Parish Church in Żabianka 137 Sobieszyn 140 Dąb Sobieskiego / Дуб Собеского / Sobieski oak tree 143 Zespół kościelny w Sobieszynie / Церковный комплекс в Собешине / The church complex in Sobieszyn 145 Pałac w Sobieszynie / Дворец в Собешине / Palace in Sobieszyn 147 Zespół Szkół im. Kajetana hr. Kickiego / Комплекс школ им. Каетана гр. Кицкого / Kajetan hr. Kicki School Complex 148 Izba Regionalna / Изба Региональна (Региональная Палата) / Regional Chamber 150 Sarny 152 Podlodów 154 Osmolice 155 Drążgów 156 Bogactwo przyrodnicze / Природные богатства / Natural wealth 158 Życie kulturalne gminy Ułęż / Культурная жизнь в гмине Уленж / Cultural life of Ułęż municipality 164 Koło Gospodyń Wiejskich w Ułężu / Кружок Сельских Домохозяек в Уленже / Koło Gospodyń Wiejskich (farmers’ wives’ association) in Ułęż 165 Koło Gospodyń Wiejskich w Sarnach / Кружок Сельских Домохозяекв Сарнах / Koło Gospodyń Wiejskich in Sarny 167 Szkolny Zespół Pieśni i Tańca przy ZSO im. Jana III Sobieskiego w Sobieszynie / Школьный Ансамбль Песни и Танца при ШТУ им. Яна III Собескего в Собешине / Jan III Sobieski School Complex’s ensemble song and dance in Sobieszyn 168 Sport i rekreacja w gminie Ułęż / Спорт и отдых в гмине Уленж / Sport and recreation in Ułęż 170 Moto Park Ułęż / МотоПарк Уленж / Moto Park in Ułęż 178 180