Algemeen ambtsbericht Somalië
Datum December 2013
1 Algemeen ambtsbericht Somalië 2013
Colofon
Plaats Den Haag Opgesteld door Directie Consulaire Zaken en Migratiebeleid Afdeling Migratie en Asiel
2 Algemeen ambtsbericht Somalië
Inhoudsopgave
Colofon ...... 2 Inhoudsopgave ...... 3
1 Inleiding ...... 5
2 Landeninformatie...... 6 2.1 Basisgegevens...... 6 2.1.1 Land en Volk ...... 6 2.1.2 Staatsinrichting...... 7 2.2 Politieke ontwikkelingen ...... 7 2.2.1 Federale regering ...... 9 2.2.2 Het conflict om Jubaland (Juba Interim Administratie) ...... 11 2.2.3 Galmudug...... 12 2.2.4 Overige politieke ontwikkelingen...... 13 2.2.5 Al-Shabaab ...... 14 2.2.6 Noord-Somalië...... 21 2.3 Veiligheidssituatie ...... 25 2.3.1 Mogadishu ...... 26 2.3.2 Zuid- en Centraal-Somalië (buiten Mogadishu)...... 27 2.3.3 Noord-Somalië...... 29 2.3.4 Clanbescherming en het overbrengen van claninformatie aan kinderen...... 29 2.4 Geweldsincidenten ...... 31 2.4.1 Mogadishu ...... 31 2.4.2 Zuid- en Centraal Somalië buiten Mogadishu...... 33 2.4.3 Geweldsincidenten buiten Somalië ...... 34 2.5 Documenten...... 35 2.5.1 Paspoorten...... 35 2.5.2 Somaliland...... 37
3 Mensenrechten...... 39 3.1 Juridische context ...... 39 3.1.1 Verdragen en protocollen...... 39 3.1.2 Nationale wetgeving ...... 39 3.2 Toezicht en rechtsbescherming...... 40 3.2.1 Aangiftes ...... 40 3.3 Naleving en schendingen...... 41 3.3.1 Vrijheid van meningsuiting...... 41 3.3.2 Vrijheid van vereniging en vergadering ...... 45 3.3.3 Vrijheid van godsdienst ...... 46 3.3.4 Bewegingsvrijheid ...... 47 3.3.5 Rechtsgang ...... 50 3.3.6 Arrestaties, bewaring en detenties ...... 51 3.3.7 Mishandeling en foltering...... 51 3.3.8 Verdwijningen ...... 52 3.3.9 Buitengerechtelijke executies en moorden...... 52 3.3.10 Doodstraf ...... 53 3.4 Positie van specifieke groepen...... 53 3.4.1 Leden van oppositiepartijen / politieke activisten ...... 53 3.4.2 Etnische minderheden, beroepsgroepen en specifieke clans...... 54 3.4.3 Vrouwen...... 56 3.4.4 Homoseksuelen ...... 60
3 Algemeen ambtsbericht Somalië
3.4.5 Minderjarigen ...... 61
4 Vluchtelingen en ontheemden...... 65 4.1 Ontheemden- en vluchtelingenstroom...... 65 4.2 Opvang in de regio...... 66 4.3 Activiteiten van internationale organisaties...... 67 4.3.1 Terugtrekken Artsen zonder Grenzen...... 67 4.3.2 Standpunt UNHCR...... 67 4.4 Terugkeer...... 68
Bijlage I Landkaart Somalië...... 70
Bijlage II Controlegebied Al-Shabaab...... 71
Bijlage III Literatuurlijst...... 72
Bijlage IV Geraadpleegde websites...... 74
4 Algemeen ambtsbericht Somalië
1 Inleiding
In dit algemeen ambtsbericht wordt de situatie in Somalië beschreven, voor zover deze van belang is voor de beoordeling van asielverzoeken van personen die afkomstig zijn uit Somalië en voor de besluitvorming over de terugkeer van afgewezen Somalische asielzoekers. Dit algemeen ambtsbericht is een actualisering van eerdere ambtsberichten over de situatie in Somalië. Het laatste algemeen ambtsbericht verscheen in november 2012. Het algemeen ambtsbericht beslaat de periode november 2012 tot en met november 2013.
Dit algemeen ambtsbericht is gebaseerd op informatie uit openbare en vertrouwelijke bronnen. Bij de opstelling is gebruik gemaakt van informatie van verschillende organisaties van de Verenigde Naties, niet-gouvernementele organisaties, vakliteratuur en berichtgeving in de media. Een overzicht van de geraadpleegde openbare bronnen is opgenomen in de literatuurlijst. In het ambtsbericht wordt veelvuldig verwezen naar de geraadpleegde openbare bronnen. Daarnaast wordt de tekst in veel gevallen ondersteund door informatie die op vertrouwelijke basis is ingewonnen (aangemerkt met ‘vertrouwelijke bron(nen)’).
In hoofdstuk twee wordt ingegaan op recente ontwikkelingen op politiek en veiligheidsgebied. Deze beschrijving wordt voorafgegaan door een beknopt overzicht van de bevolking van Somalië en de recente ontwikkelingen op het gebied van staatsinrichting.
In hoofdstuk drie wordt de mensenrechtensituatie in Somalië geschetst, gevolgd door de beschrijving van de naleving dan wel schending van enkele klassieke mensenrechten. Ook wordt in dit hoofdstuk de positie van specifieke groepen belicht, zoals die van minderheden, vrouwen en minderjarigen.
In hoofdstuk vier komen de opvang van vluchtelingen en ontheemden en de activiteiten van internationale organisaties aan de orde, evenals de positie van de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties (UNHCR).
5 Algemeen ambtsbericht Somalië
2 Landeninformatie
2.1 Basisgegevens
2.1.1 Land en Volk
De Republiek Somalië ligt in de Hoorn van Afrika en grenst in het oosten aan de Indische Oceaan en in het noorden aan de Golf van Aden. In het westen grenst het land aan Ethiopië, in het noordwesten aan Djibouti en in het zuidwesten en zuiden aan Kenia. Met de term ‘Somalië’ wordt in dit ambtsbericht het grondgebied van de Republiek Somalië aangeduid, inclusief Somaliland en Puntland. Somalië heeft een bevolkingsomvang van ruim 10,2 miljoen inwoners.1
De belangrijkste steden zijn de hoofdstad Mogadishu, die vrijwel de gehele regio Benadir beslaat, Galkayo (in de centrale regio Mudug), Baidoa, de havensteden Kismayo (in de zuidelijke regio Lower Juba), Berbera (in Somaliland) en Bosasso (in Puntland) en de hoofdsteden van Somaliland en Puntland, respectievelijk Hargeisa en Garowe.
Het grootste deel van de bevolking behoort tot de etnische groep van de Somali (ongeveer 85%).2 De overige vijftien procent bestaat uit onder meer Bantu en personen van (gedeeltelijk) Arabische afkomst.3 De Somali zijn onder te verdelen in twee groepen: de Samaal-groep en de Saab-groep. Deze groepen zijn verder onderverdeeld in vijf clanfamilies.4 Tot de Samaal-groep behoren vier clanfamilies die oorspronkelijk leefden van nomadische veeteelt: Issaq, Hawiye, Dir en Darod. De Saab-groep bestaat uit één clanfamilie, Rahanweyn, die kan worden onderverdeeld in twee clans die oorspronkelijk van de landbouw leefden: de Digil en de Mirifle.5
De officiële landstaal en dagelijkse voertaal in het openbare leven van Somalië is het standaard Somalisch. Daarnaast bestaan er verschillende dialecten, zoals Maay. Dit dialect, dat door andere Somali’s nauwelijks kan worden verstaan, wordt gesproken ten zuiden van de Shabelle rivier. Andere dialecten zijn Jiddu, Boon, Garre, Aweer, Dabarre, Mushungulu, Oromo, Borana-Arsi-Guji en Tunni.6 De meeste dialectsprekers zijn ook het standaard Somalisch machtig.7
Somaliërs hebben in grote meerderheid dezelfde godsdienst: de soennitische islam.8
1 CIA, The World Factbook: Somalia (https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/so.html). 2 In dit ambtsbericht wordt de term ‘Somali’ gebruikt als aanduiding van de etnische groep en de term ‘Somaliërs’ als aanduiding van de inwoners van de republiek Somalië. 3 CIA, The World Factbook: Somalia (https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/so.html). 4 Mogelijke verwarring kan ontstaan rond de begrippen clanfamilie en clan. In dit algemeen ambtsbericht wordt de term ‘clanfamilie’ gebruikt voor de vijf grote afstammingsgroepen (Issaq, Hawiye, Dir, Darod en Rahanweyn; overigens worden de Issaq door sommigen beschouwd als onderdeel van de Dir-clanfamilie (Gundel 2009)). Met ‘clan’ wordt het niveau hieronder aangeduid, zoals bijvoorbeeld de clan Majerteen van de clanfamilie Darod. In veel Engelstalige literatuur en door vele Somaliërs worden deze begrippen en met name het woord ‘clan’ niet altijd eenduidig gebruikt. Welk niveau van de afstammingsgroep wordt bedoeld met het woord ‘clan’, moet dan uit de context blijken. 5 In Abbink (2009) wordt Rahanweyn als subclan van Digil beschreven. In navolging van Cassanelli (1995), Danish Immigration Service (2000) en Menkhaus (maart 2004) worden in dit ambtsbericht Digil en Mirifle als een onderverdeling van Rahanweyn gezien. Voor beide geldt dat zij in het algemeen een maatschappelijk zwakkere positie innemen dan de nomadische clanfamilies. 6 Ethnologue: Somalia (http://www.ethnologue.com/country/SO/languages). 7 Ibid. 8 CIA, The World Factbook: Somalia (https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/so.html).
6 Algemeen ambtsbericht Somalië
2.1.2 Staatsinrichting
Somalië heeft sinds 1 augustus 2012 een nieuwe (voorlopige) federale grondwet9, sinds 20 augustus 2012 een nieuw parlement, sinds 10 september 2012 een nieuwe president (Hassan Sheikh Mohamud) en sinds 6 oktober 2012 een nieuwe premier (tot 2 december 2013 was dit Abdi Farah Shirdon).10 Volgens arikel 4 lid 1 van de voorlopige grondwet staat de islamitische wet, de sharia, boven de grondwet. Het parlement bestaat (vooralsnog) alleen uit een Lagerhuis. De leden van het parlement zijn gekozen volgens het in 2004 ontwikkelde 4.5 clansysteem. Hierbij gaat het om gelijkmatige vertegenwoordiging van de vier grootste clans en een half punt vertegenwoordiging van de overgebleven minderheidsclans.11 Somalië kent een hooggerechtshof en een militair hof. De voorlopige grondwet voorziet ook in een constitutioneel hof. Het is echter onduidelijk of dit ook daadwerkelijk is ingesteld.12
De invloed van de federale regering (Somali Federal Government, SFG) over het Somalisch grondgebied is beperkt. In het noorden van Somalië bestaan de (semi-) onafhankelijke regio’s Somaliland en Puntland. Ook bestaan er voornamelijk in Centraal- en Zuid-Somalië13 lokale besturen waar clanoudsten een belangrijke rol spelen, vaak onder invloed van een dominante lokale (clan)militie, Ahlu Sunna W’al- Jama’a (ASWJ) of Al-Shabaab (zie ook paragraaf 2.2.2).14 Daarnaast zijn in Zuid- en Centraal-Somalië in korte tijd ongeveer twintig lokale bestuurseenheden (mini- states) opgericht, waarvan de gebieden elkaar in veel gevallen overlappen. De meeste zijn opgericht door leden van de Diaspora en bestaan vrijwel uitsluitend op papier.15 Somaliland en in mindere mate Puntland hebben regionale bestuurlijke overheidsstructuren die vergeleken met Zuid- en Centraal-Somalië effectiever zijn.16
2.2 Politieke ontwikkelingen17
In de verslagperiode werd de politiek in Somalië goeddeels bepaald door de inspanningen van de nieuw geïnstalleerde federale regering (Somali Federal Government, SFG) om controle uit te oefenen over het grondgebied van Somalië in en buiten Mogadishu en om de veiligheidssituatie te verbeteren. Hierin wordt de regering, onder leiding van president Hassan Sheikh Mohamud, gesteund door de
9 De voorlopige grondwet moet na vier jaar worden bekrachtigd maar is nu al geldig. 10 Aan het einde van de verslagperiode vroeg president Mohamud aan Shirdon zijn ontslag aan te bieden vanwege vermeend ineffectief functioneren. Op 2 december 2013 stemde de meerderheid van het parlement voor een tegen Shirdon ingediende motie van wantrouwen. Volgens de voorlopige grondwet moet binnen 30 dagen een nieuwe premier en een nieuw kabinet worden aangesteld. Tot die tijd blijven de oude PM en het kabinet de taken waarnemen. Voice of America: Somalia: Somali president seeks PM’s resignation (11 november 2013), Dalsan Radio: Somali PM loses in Parliament’s vote of confidence after impeachment motion (2 december 2013). 11 Matt Bryden (Center for Strategic & International Studies): Somalia Redux? Assessing the new Somali Federal Government (augustus 2013), zie ook Inter-Parliamentary Union: Somalia (http://www.ipu.org/parline/reports/2380.htm). 12 Africa reviews: Somalia takes first step towards judicial reforms (6 april 2013). Vertrouwelijke bron. 13 In dit algemeen ambtsbericht worden onder Zuid-Somalië de volgende provincies verstaan: Bay, Bakool, Lower en Middle Juba, Lower en Middle Shabelle en Gedo. Centraal-Somalië omvat de provincies Galgadud, Hiraan en het zuiden van de provincie Mudug. 14 De ontwikkelingen met betrekking tot een aantal van deze regionale structuren worden beschreven in paragraaf 2.2. 15 DIS, Security and human rights issues, blz 38, april 2012. Zie ook Somalia Report, A war in waiting, Somalia's Disintegration into Mini-States, 4 mei 2012. 16 Reuters: Somali govt undermining federal plan – regional leader (29 augustus 2013), Sabahi Online: Debate over Somalia’s unity continues with new round of talks in Ankara (11 april 2013). 17 Voor een uitgebreid overzicht van de recente geschiedenis van Somalië, wordt verwezen naar het algemeen ambtsbericht Somalië van november 2012.
7 Algemeen ambtsbericht Somalië
internationale gemeenschap. Deze steun werd op 6 maart 2013 geconcretiseerd door het verlengen van het mandaat van de African Union Mission in Somalia (AMISOM) met een jaar. Daarnaast werd op 6 maart 2013 door de VN een twintig jaar oud wapenembargo gedeeltelijk opgeheven. Ook besloot de Veiligheidsraad van de VN op 6 maart 2013 dat het UN Political Office for Somalia (UNPOS) moest worden vervangen door één integrale missie die de Somalische regering (en AMISOM) moet adviseren in zaken betreffende goed bestuur, hervormingen in de veiligheidssector en het ontwikkelen van een goed functionerende rechtsstaat, mensenrechtenkwesties en het coördineren van internationale hulp aan Somalië. Het mandaat van UNPOS eindigde op 2 juni 2013.18 Op 12 november 2013 besloot de VN-Veiligheidsraad de troepenmacht van de Afrikaanse Unie uit te breiden met 4400 militairen.19
De nieuwe VN-missie, de zogenoemde UN Assistance Mission in Somalia (UNSOM20) werd op 3 juni 2013 van kracht. Het mandaat van UNSOM is in eerste instantie vastgesteld voor de duur van een jaar.21 Voorts is door de internationale gemeenschap in een aantal donorconferenties steun uitgesproken en geld beschikbaar gesteld voor de wederopbouw van Somalië.
Donorconferentie in Londen Op 7 mei 2013 vond in Londen een internationale donorconferentie plaats over de wederopbouw van Somalië. De conferentie was gecentreerd rond drie belangrijke thema’s in de wederopbouw van Somalië: veiligheid, rechtsorde en openbaar financieel management (met name het terugdringen van corruptie en het financieren van publieke diensten). Daarnaast presenteerde de Somalische regering haar visie op de federale inrichting van de staat22, het aannemen van een definitieve grondwet en het uitschrijven van verkiezingen (voorzien in 2016). Ook werd het probleem van seksueel geweld in Somalië besproken. De internationale gemeenschap, onder leiding van Groot-Brittannië, zegde in totaal meer dan 300 miljoen dollar toe aan financiële, materiële en personele hulp.23 Nederland zegde tijdens de conferentie bijna drie miljoen euro toe ten bate van de verbetering van de rechtsorde en veiligheid in Somalië, waarvan één miljoen is bestemd voor de bestrijding van piraterij.24 Tijdens de donorconferentie waren er geen vertegenwoordigingen van Somaliland en Puntland aanwezig.25
18 Zie: http://unpos.unmissions.org/. De rol van UNPOS was voornamelijk politiek van aard. IRIN Africa: The UN’s integrated mission in Somalia (10 mei 2013), Security Council report: Monthly forecast Somalia, June 2013. 19 Deze beslissing werd genomen mede naar aanleiding van de aanslag van Al-Shabaab op het Westgate winkelcentrum in Nairobi (zie paragraaf 2.4.3). NOS: Extra VN-troepen naar Somalië (12 november 2013). 20 Niet te verwarren met de VN-missie UNOSOM tussen 1992 en 1995, zie ook algemeen ambtsbericht Somalië van november 2012. 21 IRIN Africa: The UN’s integrated mission in Somalia (10 mei 2013), Security Council report: Monthly forecast Somalia, June 2013. 22 Hierbij is met name de verhouding van de federale regering met het bestuur in Somaliland en Puntland cruciaal. 23 UK Foreign & Commonwealth Office: Somalia conference 7 may 2013: key outcomes (13 mei 2013), Reuters: Somalia wins cash, military aid at London donor summit (7 mei 2013). 24 Nederland is nauw betrokken bij de missie van de EU Naval Force (EUNAVFOR) via met name operatie Atalanta. Nederland was in de verslagperiode vlaggendrager van deze missie. Rijksoverheid.nl, 7 mei 2013 (http://www.rijksoverheid.nl/nieuws/2013/05/07/nederland-steunt-somalie-bij-verbeteren-veiligheid-en- rechtsorde.html). Vertrouwelijke bron. 25 The Guardian: London’s Somalia conference does not recognise Somaliland – We cannot go. Statement president Silanyo, 7 mei 2013 (http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2013/may/07/london-somalia-conference- somaliland), Persbericht 3 mei 2013: Puntland government position on London conference II for Somalia (Raxanreeb, 3 mei 2013, http://www.raxanreeb.com/2013/05/somalia-puntland-regretts-that-it-did-not-receive-an-official- invitation-from-somalia-conference-in-london/).
8 Algemeen ambtsbericht Somalië
New Deal Conferentie in Brussel In het kader van de New Deal for Fragile States26 werd op 16 september 2013 in Brussel een Somalië-conferentie georganiseerd. De New Deal houdt in dat Somalië zich samen met internationale partners tot aan de presidentsverkiezing 2016 toelegt op de meest urgente aandachtspunten op het gebied van veiligheid, politiek en sociaaleconomisch beleid. Tijdens de conferentie werd door donors 1,8 miljard euro toegezegd voor de komende drie jaar. Dit bedrag komt boven op de 1,6 miljard euro die Europese donors in de periode 2008-2013 aan Somalië hebben geschonken voor de wederopbouw.27 President Ahmed Mohamed Mohamoud Silanyo van Somaliland stuurde geen afvaardiging naar de conferentie vanwege geschillen met de SFG.28 President Abdirahman Mohamud Farole van Puntland was wel aanwezig en heeft zijn principiële steun uitgesproken voor een federaal geleid Somalië.29
2.2.1 Federale regering De nieuwe in september 2012 begonnen federale regering van Somalië stelde in de verslagperiode een nationaal stabilisatieplan op waarin een zogeheten zes-zuilen- beleidsplan uiteen wordt gezet.30 Volgens dit plan moeten in de jaren tot aan de nieuwe presidentsverkiezing mechanismen worden ontwikkeld die:
1. stabiliteit in het land creëren; 2. het economisch herstelproces versnellen; 3. vredesopbouw stimuleren en verzoening tussen strijdende partijen bewerkstelligen; 4. de overheidscapaciteit tot het verzorgen van adequate dienstverlening aan de bevolking vergroten; 5. de internationale samenwerking stimuleren en; 6. de eenheid in het land bevorderen.
Deze thema’s werden specifiek aan de orde gesteld tijdens de eerste nationale conferentie die van 2 tot 6 september 2013 in Mogadishu werd gehouden (getiteld Vision 2016). Tijdens deze conferentie werd bepaald dat de SFG binnen zes maanden (onder meer) een ‘waarheids- en verzoeningscommissie’ en een onafhankelijke kiescommissie moet instellen. Ook werd bepaald dat op korte termijn een anti-corruptie commissie en een nationale ombudsman moet worden ingesteld.31
Ondanks de hierboven beschreven (internationale) bijeenkomsten en de ontworpen routekaarten naar een democratisch, federaal en stabieler Somalië, is er in de
26 Somalië staat al een aantal jaren bovenaan de lijst van landen die algemeen worden beschouwd als een ‘failed state’ of ‘fragile state’. 27 BBC News: Somalia ‘New Deal’: EU pledge 1.8 billion at Brussels conference (16 september 2013), European Voice: EU hails ‘new deal’ for Somalia (17 september 2013). 28 European Commission: The EU and Somalia to hold ‘The New Deal for Somalia Conference’, 16th September 2013 (2 september 2013), BBC News: Somalia ‘New Deal’: EU pledge 1.8 billion at Brussels conference (16 september 2013), African Arguments: Somalia” Government must downsize its vision over democracy project and Vision 2016 (16 september 2013). 29 Daarbij zij opgemerkt dat Farole wel voorstander blijft van het bestaan van semi-autonome staten binnen een federaal Somalië. Sabahi Online: Farole supports federalism at New Deal conference (17 september 2013). 30 UN Security Council: document SC/10792, http://www.un.org/News/Press/docs/2012/sc10792.doc.htm (16 oktober 2012), Speech Hassan Sheikh Mohamud at the IOM Council, http://www.iom.int/files/live/sites/iom/files/About-IOM/governing-bodies/en/council/101/H-E-Hassan-Sh-Mohamud- President-of-the-Somali-Republic.pdf. 31 Puntland had voorafgaand aan de conferentie al aangegeven de conclusies niet te zullen accepteren. Sabahi Online: Somalia holds national conference in Mogadishu (3 september 2013), Vision 2016: principles and recommendations (via http://www.hiiraan.com/Pdf_files/2013/VISION2016%20_Final_COMMUNIQUE.pdf), Somalia Online: Puntland govt condemns bogus national conference in Mogadishu (2 september 2013), Sabahi Online: Somali national conference ends with call for constitutional review (8 september 2013).
9 Algemeen ambtsbericht Somalië
verslagperiode in de praktijk volgens bronnen en (internationale) waarnemers weinig vooruitgang gerealiseerd op het gebied van goed bestuur, rechtspraak en veiligheid. De overheidsstructuren zijn niet goed op orde en er is een groot tekort aan gekwalificeerd personeel zoals rechters, veiligheidspersoneel en politie. De SFG heeft in de verslagperiode (concept) wetgeving ontworpen, bijvoorbeeld op het gebied van de bescherming van mensenrechten in Somalië. Echter, de feitelijke inwerkingtreding van die wetten laat vaak lang op zich wachten (zie hiervoor ook paragraaf 3.1.2). Bovendien heeft de wetgeving die wel werd aangenomen vooralsnog in de praktijk niet tot verbeteringen geleid.32
Verhouding SFG met Somaliland In de verslagperiode werd de dialoog vervolgd tussen de SFG en de regering van Somaliland die in juni 2012 was ingezet in Dubai. Een tweede en derde discussieronde over de onderlinge verhoudingen werden gehouden in Istanboel op respectievelijk 13 april 2013 en 7 juli 2013. Vooralsnog heeft er desondanks geen toenadering plaatsgevonden tussen de SFG en het bestuur van Somaliland. Nieuwe gesprekken tussen de SFG en de regering van Somaliland die waren gepland voor begin november, werden uitgesteld op verzoek van de SFG.33
Verhouding SFG met Puntland Ook met de regering van Puntland werd in de verslagperiode een toenaderingsdialoog gevoerd. Zo ondertekenden Puntland en de SFG in Mogadishu in maart 2013 een overeenkomst die de samenwerking tussen beide partijen moest bevorderen.34 Echter, in augustus verklaarde president Farole dat Puntland de banden met het federale regime in Mogadishu had verbroken. Volgens Farole is de federale regering onder leiding van Mohamud ineffectief en zorgt ze ervoor dat het land weer afglijdt naar een situatie van geweld, clanvetes en ontheemding van de bevolking. Ook stelde Farole dat de federale regering de (voorlopige) grondwet niet eerbiedigt35 en dat donorgeld niet op een eerlijke manier wordt verdeeld.36
Al Islah / Damul Jadiid Binnen de federale regering geleid door president Mohamud speelt een factie van de Al-Islah-beweging37, Damul Jadiid (letterlijk ‘nieuw bloed’), een belangrijke rol. President Mohamud is gelieerd aan Damul Jadiid en na diens benoeming in 2012 werden leden van de groep aangesteld op belangrijke posities binnen de regering.38
32 Volgens een bron heeft het federale parlement nog de meeste concrete vooruitgang geboekt door het ontwerpen van werkplannen en strategieën voor de verbetering van de bestuurlijke, juridische en mensenrechtensituatie. Maar ook van deze plannen is in de praktijk nog niet veel merkbaar. Human Rights Watch: Somalia: Strengthen human rights law (12 juni 2013) en: Comment to Somalia’s Parliamentary Committee on Human Rights, Women and Humanitarian Affairs on Draft National Human Rights Commission Legislation (11 juni 2013), Matt Bryden (Center for Strategic International Studies): Somalia Redux? Assessing the new Somali Federal Government (augustus 2013). Vertrouwelijke bronnen. 33 De reden voor het uitstel was dat de SFG eerst dringende politieke en veiligheidsproblemen het hoofd moest bieden. Garowe Online: Somalia: Third round of Somalia-Somaliland dialogue opens in Turkey (8 juli 2013), Sabahi Online: Somalia: Turkey hosts Somalia, Somaliland region unity talks (8 juli 2013), Sabahi Online: Somalia, Somaliland region talks postponed (11 november 2013). 34 Horseed Media: Somalia: Prime minister signs historic agreement with Puntland regional administration (12 maart 2013). 35 Een specifiek punt van kritiek van de regering in Puntland op de SFG is dat er nog geen parlementair Hogerhuis is ingesteld zoals in de voorlopige grondwet vermeld staat. 36 Persbericht 3 mei 2013: Puntland government position on London conference II for Somalia (Raxanreeb, 3 mei 2013, http://www.raxanreeb.com/2013/05/somalia-puntland-regretts-that-it-did-not-receive-an-official-invitation- from-somalia-conference-in-london/), Reuters: Somalia’s Puntland breaks off relations with central government (5 augustus 2013). 37 Al-Islah is een gematigde moslimbeweging die in de late jaren ’70 van de vorige eeuw is ontstaan en is verbonden met de Moslim Broederschap in Egypte. Matt Bryden (Center for Strategic & International Studies; CSIS): Somalia Redux? Assessing the new Somali federal government (augustus 2013). 38 Zo zouden onder meer de ministers van Binnenlandse Zaken, Justitie en Sociale Zaken leden zijn van Damul Jadiid en zou ook de belangrijke post van ‘minister van Staat’ worden bekleed door een lid van de groep. Matt Bryden
10 Algemeen ambtsbericht Somalië
Naar verluidt zou Damul Jadiid een sturende rol hebben in de politieke koers van Somalië. Hierdoor zou enerzijds een verwijdering van de Afrikaanse Unie en IGAD hebben plaatsgevonden en anderzijds een toenadering tot een aantal landen in de Moslim/Arabische regio (met name Turkije, Egypte en Qatar) tot stand zijn gebracht. Dit zou vervolgens tot frictie hebben geleid met een aantal buurlanden, voornamelijk Kenia en Ethiopië.39
2.2.2 Het conflict om Jubaland (Juba Interim Administratie)40 Op 15 mei 2013 werd Ahmed Mohamed Islam, alias Madobe, door de regionale raad van afgevaardigde clanleiders gekozen tot president van de zelfverklaarde autonome staat Jubaland. Madobe is voormalig krijgsheer en leider van de Ras Kamboni Beweging.41 Er ontstond kort na de verkiezing onduidelijkheid over de uitslag, aangezien andere kandidaten zich eveneens tot president van Jubaland uitriepen, onder wie voormalig krijgsheer Kolonel Barre Hirale. Hirale was volgens geruchten door de federale regering als kandidaat naar voren gebracht. Madobe verdreef Hirale vervolgens tijdens heftige gewapende clanconfrontaties42 naar het gebied buiten Kismayo dat door Al-Shabaab wordt gecontroleerd.43 Hirale heeft gezworen Kismayo te zullen heroveren door middel van geweld.44
Premier Abdi Farah Shirdon noemde de conventie van afgevaardigde clanleiders in maart 2013, waarin werd besloten over te gaan tot het stichten van de staat Jubaland, ongrondwettelijk.45 De East African Intergovernmental Authority on Development (IGAD) heeft zich in dit verband (schoorvoetend) achter de federale regering geschaard.46
De onlusten in Kismayo zetten ook de verhoudingen tussen de federale regering in Mogadishu en Kenia onder druk. De Ras Kamboni militie van Madobe kan namelijk rekenen op de steun van Kenia en wordt in de strijd om de macht regelmatig bijgestaan door Keniaanse troepen.47 De Somalische regering beschuldigde eind juni 2013 de Keniaanse AMISOM-troepen van het bijdragen aan de ongeregeldheden rondom Kismayo, omdat zij partij hadden gekozen voor Madobe.48
De SFG heeft in juli 2013 aan AMISOM gevraagd om de Kenian Defence Force (KDF) terug te trekken uit Kismayo. De SFG beschuldigde de KDF ervan zich parijdig op te stellen ten gunste van de Ras Kamboni militie van Madobe. De Keniaanse regering
(Center for Strategic & International Studies; CSIS): Somalia Redux? Assessing the new Somali federal government (augustus 2013). 39 Matt Bryden (Center for Strategic & International Studies; CSIS): Somalia Redux? Assessing the new Somali federal government (augustus 2013), The Star: What really is Somalia’s beef with Kenya? (13 juni 2013). 40 Zie hiervoor ook paragraaf 2.4.2 41 De Ras Kamboni Beweging is een splintergroep van de Ras Kamboni Brigade die gelieerd was aan de Hizbul Islam beweging van Sheikh Hassan Dahir Aweys, totdat deze in 2010 aansluiting zocht bij Al-Shabaab. De Beweging is gelieerd aan AMISOM (Kenya Defence Forces) en fel gekant tegen invloeden van Al-Shabaab in Jubaland. 42 De Ras Kamboni militie van Madobe bestaat vooral uit leden van de Ogaden clan, terwijl aan de kant van de SFG/Hirale veelal Hawiye-clanleden (o.a. Habar Gedir van wie veel Ayr) en warlords opereren. Ook aan Al-Shabaab gelieerde milities namen deel aan de strijd. 43 Volgens geruchten zou Hirale een alliantie met Al-Shabaab zijn aangegaan. 44 Reuters: Somali government says guns won’t decide disputed port’s fate (20 mei 2013), Institute for Security Studies (ISS): A new solution that brings new problems for Somalia’s Jubaland (11 juli 2013), Sabahi Online: Somalia: Humanitarian crisis takes hold in Kismayo while rivals vie for power (11 juli 2013). 45 All Africa; East Africa: Tensions over the Jubaland process in Somalia could embolden Al-Shabaab (9 april 2013). 46 Ethiopian Review: Jubaland may break away from Somalia (1 juni 2013). 47 Kenia is al jaren voorstander van een autonome bufferzone tussen Kenia en Somalië. Kenia is in dit gebied geïnteresseerd als bufferzone onder meer om de vele Somalische vluchtelingen in Kenia naar te kunnen uitzetten. 48 Sabahi Online: Somalia faults AMISOM forces for role in Kismayo fighting (1 juli 2013), Shabelle Media Network: Somalia: President Hassan – It is very unfortunate to what is happening in Kismayu (2 juli 2013).
11 Algemeen ambtsbericht Somalië
heeft de aantijgingen van de SFG ontkend. Een Somalische lobbygroep, Northern Peace Watch, heeft aangegeven bevreesd te zijn voor een terugkeer van Al-Shabaab in Kismayo, wanneer de Keniaanse troepen zich zouden terugtrekken uit de Jubaregio.49 Ook parlementslid Abdi Barre Yusus Jibril stelde in juli 2013 via Radio Garowe dat terugtrekking van de Keniaanse troepen waarschijnlijk een snelle terugkeer van Al-Shabaab in Kismayo zou betekenen.50
Voorts werden van 22 tot 28 augustus 2013 in Addis Abeba bilaterale besprekingen gehouden tussen de SFG en de regionale regering van Jubaland, onder auspiciën van de IGAD. Op 28 augustus 2013 werd naar aanleiding van de besprekingen een verklaring opgesteld, waarin onder meer werd vastgelegd dat de naam ‘Jubaland’ wordt vervangen door ‘Juba Interim Administratie’ vooralsnog voor de duur van twee jaar. De Juba Interim Administratie zal – net als Jubaland – de gebieden Lower Juba, Middle Juba en Gedo omvatten. De administratie zal worden geleid door een formeel hoofd en drie plaatsvervangers, die zullen worden benoemd door Madobe in overleg met de SFG. Madobe zelf wordt voorzitter van het uitvoerend comité van de Juba-administratie.51 Op 31 oktober 2013 bezocht president Mohamud Kismayo om de implementatie van de overeenkomst te bespreken met Madobe.52 Op 3 november 2013 ging in Mogadishu een verzoeningsconferentie van start, die er op gericht was de strijdende milities in het Jubaland-conflict dichter bij elkaar te brengen.53
VN-gezant voor Somalië en hoofd van UNSOM, Nicholas Kay, verwelkomde de overeenkomst en noemde de gemaakte afspraken een goede stap in de richting van vrede en federalisering. Ook EU Hoge Vertegenwoordiger Catherine Ashton noemde de overeenkomst een positieve ontwikkeling in de richting van vrede.54 Het conflict rondom Kismayo werd in de verslagperiode meer en meer gezien als een graadmeter waaraan moet worden afgemeten in hoeverre de SFG in staat is federalisme in Somalië te bewerkstelligen.
2.2.3 Galmudug Hoewel de regionale regering van de autonome (federale) staat Galmudug (bestaande uit de provincies Galgadud en Mudug) de soevereiniteit opeist van een groot deel van het gebied, is ze niet in staat het bestuur op alle plaatsen uit te oefenen. Zo staat het noordelijk deel van Galkayo, de hoofdstad van Galmudug, onder controle van Puntland.55 ASWJ controleert delen van Galgadud zoals Guri-El, Ceel-Bur, Dhusamareb en Abud-Wak. De ‘ministaat’ Himan en Heeb heeft het bestuur van Adado en omgeving in handen.56
49 The Starr.co.ke: Kenya: Somalia want KDF withdrawn from Kismayu (10 juli 2013). 50 Garowe Online: Somalia: Federal MP commends AMISOM role in Kismayo (16 juli 2013), African Arguments: Kenya’s misbehavior in Kismayo and consequences of disrespecting the AMISOM mandate (3 juli 2013). 51 Garowe Online: Somalia: Jubaland gains recognition after intense bilateral talks in Ethiopia (28 augustus 2013), Shabelle Media Network: Somalia: Statement by EU High Representative Catherine Ashton on the establishment of the Jubba Interim Administration (29 augustus 2013), Shabelle Media Network: Somalia: UN Envoy welcomes agreement between governments, southern region’s leaders (29 augustus 2013). 52 Dit was tevens het eerste bezoek van Mohamud aan Kismayo sinds zijn aantreden als president van Somalië. Bij aankomst in Kismayo werd het vliegtuig waarin de president zat door Al-Shabaab bestookt met mortiervuur. Niemand raakte gewond. Overheidswebsite Ethiopië (www.ethiopia.gov.et): Somalia’s president Mohamud visits Kismayo (1 november 2013), Garowe Online: Somalia president arrives in Jubaland on first visit (31 oktober 2013), Dalsan Radio: Somalia: Somali president’s plane targeted by Al-Shabaab in Kismayo (31 oktober 2013). 53 Dalsan Radio: Jubba communities reconciliation conference opens in Mogadishu (3 november 2013), Garowe Online: Somalia: Warring militia to return to Kismayo under new jubaland deal (23 oktober 2013). 54 Garowe Online: Somalia: Jubaland gains recognition after intense bilateral talks in Ethiopia (28 augustus 2013), Shabelle Media Network: Somalia: Statement by EU High Representative Catherine Ashton on the establishment of the Jubba Interim Administration (29 augustus 2013), Shabelle Media Network: Somalia: UN Envoy welcomes agreement between governments, southern region’s leaders (29 augustus 2013). 55 De green line is de scheidslijn tussen de region Puntland en de regio Galmuddug. Deze lijn loopt dwars door de stad Galkayo. 56 Zie algemeen ambtsbericht Somalië van november 2012.
12 Algemeen ambtsbericht Somalië
Ahlu Sunna W’al-Jama’a (ASWJ) De militie van ASWJ werkt doorgaans goed samen met de federale regering met betrekking tot het besturen en beveiligen van (delen van) Galgadud. In april 2013 werd begonnen met de gezamenlijke wederopbouw van gemeentes in de regio die door de strijd met Al-Shabaab waren verwoest.57 Binnen ASWJ lijkt echter onenigheid te bestaan over de mate van samenwerking met de SFG. De voorzitter van het uitvoerend comité van ASWJ, Abdi Ali Fidow, kondigde een fusie aan tussen de militie van ASWJ en het Somalische nationale leger (SNAF). Fidow werd echter enkele dagen later door de leiding van ASWJ uit zijn functie gezet op beschuldiging van het voeren van ongeautoriseerde besprekingen met de SFG en het eigenmachtig accepteren van een nieuwe, door de SFG op 12 augustus 2013 aangestelde, gouverneur van de regio Galgadud, Hussein Ali Wehliye.58
2.2.4 Overige politieke ontwikkelingen In juli 2013 trokken de Ethiopische AMISOM-troepen zich terug uit Baidoa, de hoofdstad van de Bay-regio, na zich al eerder uit andere legerstations te hebben teruggetrokken in Bardale en Qandsadheere (eveneens in de Bay regio). De positie van de Ethiopiërs werd direct ingevuld door andere eenheden van AMISOM. Naar verluidt zouden de troepen zich opnieuw in het Bardale-district in Bay hebben gestationeerd, om een hernieuwd offensief tegen Al-Shabaab in te zetten. In maart 2013 hadden de Ethiopische eenheden al de plaats Hudur (Xudur)59, bij de Ethiopische grens, verlaten waarna Al-Shabaab onmiddellijk weer bezit nam van Hudur.60 Ethiopië heeft aangegeven zich te zullen terugtrekken uit Somalië, zodra AMISOM en het regeringsleger in staat zijn Al-Shabaab zonder hulp van de Ethiopische troepen terug te dringen.61 Tot dusver zijn er echter nog altijd Ethiopische strijdkrachten aanwezig in de grensstreek van Somalië met Ethiopië.62
In september 2013 werd door clanoudsten en politici uit de Bay- en Bakool-regio’s een initiatief ontwikkeld om zes zuidelijke regio’s onder te brengen in één regionale administratie. Het betreft de regio’s Bay Bakool, Lower Juba, Middle Juba, Gedo en Lower Shabelle. Tot heden is dit initiatief niet geconcretiseerd, mede gezien de ontwikkelingen in Juba (zie paragrafen 2.2.2 en 2.4.2).63
In oktober 2013 zijn besprekingen gestart in de provincie Hiraan (hoofdstad Beledweyne) met als doel het installeren van een nieuw regionaal bestuur voor de
57 De Amerikaanse hulporganisatie USAID doneerde een miljoen dollar voor dit project. Reliefweb: Somali government to rebuild municipal centers in Galgadud (26 april 2013). 58 Sabahi Online: Somalia: Ahlu Sunna Wal Jamaa fires senior executive (3 september 2013), Mustaqbalradio.com: Ahlu Sunna banished the chairman of its executive committee (1 september 2013), Dalsan Radio: Government appoints new governor for Galgadud region (12 augustus 2013). 59 Hudur is het administratieve centrum van de Bakool regio. 60 Hierdoor raakten veel personen in en rondom Hudur ontheemd. Enkele dagen na de terugtrekking van de Ethiopische troepen ontstonden er schermutselingen tussen federale agenten en leden van de veiligheidsgarde van de plaatsvervangende burgemeester van Baidoa. Hierbij raakten meerdere personen gewond, onder wie de plaatsvervangende burgemeester die naar een ziekenhuis in Mogadishu werd afgevoerd. De onlusten werden aangewakkerd door achterstallige salarisuitbetalingen aan de federale troepen. Kort daarop werden weer salarissen uitbetaald nadat overheidsfunctionarissen een bezoek aan Baidoa hadden gebracht. Garowe Online: Ethiopia troops vacate Baidoa (15 juli 2013) en: Several casualties reported in Baidoa clash (18 juli 2013), Sabahi Online: Ethiopoan troops withdraw from Baidoa (16 juli 2013). Vertrouwelijke bron. 61 Ethiopië had eerder verklaard dat het Ethiopische leger op het punt stond zich volledig uit Somalië terug te trekken, zonder hierbij een definitieve vertrekdatum te noemen. Garowe Online: Somalia: PM promises to take back town as Ethiopia plans military withdrawal (20 maart 2013). 62 Garowe Online: Somalia: PM promises to take back town as Ethiopia plans military withdrawal (20 maart 2013), Reuters: Ethiopian troops quit Somali city, but no full withdrawal planned (22 juli 2013). 63 RBC Radio: Somalia: Local elders and politicians endeavor to establish a ‘new administration’ for southern regions (16 september 2013).
13 Algemeen ambtsbericht Somalië
centrale provincies in Somalië.64 Het initiatief wordt door de SFG ondersteund als grondwettelijk. ASWJ heeft aangegeven niet aan de besprekingen te willen deelnemen.65
2.2.5 Al-Shabaab Sheikh Ahmed Abdi Godane (alias ‘Abu Mukhtar Al-Zubeyr’) wordt beschouwd als het hoofd van Al-Shabaab.66 De groepering wordt bestuurd door een Shura-Raad bestaande uit Al-Shabaab leiders. Het is echter onduidelijk hoeveel en welke leiders zitting hebben in de raad en in hoeverre de raad daadwerkelijk het beslissingsorgaan van de groepering is.67
Godane heeft in de verslagperiode de rol en mogelijkheden vergroot van de Amniyat, de ‘geheime dienst’ van Al-Shabaab. De Amniyat is opgezet als een verborgen organisatie binnen Al-Shabaab en dient de facto als interne machtsbasis voor Godane.68
Ontwikkelingen In de verslagperiode is Al-Shabaab onderling verder verdeeld geraakt ten opzichte van de vorige verslagperiode. Dit kwam onder meer tot uiting in gevechten tussen verschillende facties van Al-Shabaab.69
Zo kwamen op 20 juni 2013 zes leden van Al-Shabaab om het leven gedurende gevechten in het Barawe district in de regio Lower Shabelle tussen milities die loyaal zijn aan Godane en de oorspronkelijk in Amerika geboren jihadist Omar Hamammi (ook bekend als Abu Mansoor Al-Amriki).70 Godane en Hamammi stonden al geruime tijd op voet van oorlog met elkaar. In mei 2013 werd nog door een woordvoerder van Godane beweerd dat zijn troepen Al-Amriki hadden gedood in de buurt van Rama Addey in het zuiden van Somalië (een soortgelijk bericht werd ook al een maand eerder verspreid). Het bericht werd via radio Bar-Kulan, een door de VN gesponsord radiostation, verspreid. Op 3 september liet Al-Amriki echter persoonlijk weer van zich horen en kondigde aan dat hij de banden met Al-Shabaab en Al- Qaeda wilde verbreken.71 Op 12 september werd door meerdere nieuwsbronnen vermeld dat Al-Amriki was vermoord door Al-Shabaab, in het dorp Dinsor vlakbij Mogadishu. De Britse strijder Osama Al-Britani zou bij de aanval eveneens zijn gedood en de Egyptische strijder Khadap Al-Masari zou zich aan Al-Shabaab hebben overgegeven.72
64 Op dit moment is central Somalië opgedeeld in verschillende administraties waaronder Himan en Heeb, Galmudug en Ahlu Sunna W’al-Jama’a. 65 Sabahi online: Somalia: Consultative meetings begin for new Hiran regional administration (1 oktober 2013), Shabelle Media Network: Somalia: Ahlu Sunna Wal Jama’a refuses to attend the proposed conference to form a unified admin for Central Somalia (23 oktober). 66 The Globe and Mail: Somalia’s Al-Shabab is on the defensive, but its leader is still at large (6 juni 2013). 67 Ook de Monitoring Group Somalia and Eritrea noemt de Shura in haar meest recente rapport. Sabahi Online: Open letter to Al-Shabaab leader reveals: Yes, there are problems (30 april 2013), Monitoring Group on Somalia and Eritrea: Report pursuant to Security Council Resolution 2060(2012): Somalia (12 juli 2013). 68 Report of the Monitoring Group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council resolution 2060 (2012): Somalia (12 juli 2013). 69 Shabelle Media Network: Somalia: Sheikh Hassen Dahir Aweis escapes to Barawe district on boat (25 juni 2013), Sabahi Online: Open letter to Al-Shabaab leader reveals: Yes, there are problems (30 april 2013), Council on Foreign Relations: Al-Shabaab (5 februari 2013). 70 Al-Amriki staat ook op een FBI-lijst van meest gezochte terroristen. 71 Sabahi Online: Somalia: Al-Shabaab fighters loyal to Godane reportedly kill Al-Amriki (8 mei 2013), Sabahi Online: Somalia: Al-Amriki alive, severs ties with Al-Shabaab and Al-Qaeda (4 september 2013). 72 CBS News: Somalia Islamic group eulogizes slain American jihadist Omar Hammami, aka Abu Mansoor Al-Amriki (16 september 2013), BBC News: Al-Amriki and Al-Britani: Militants killed in Somalia (12 september 2013), The Guardian: US born ‘jihadist rapper’ Omar Hamammi reportedly killed in Somalia (12 september 2013).
14 Algemeen ambtsbericht Somalië
Troepen loyaal aan Godane raakten volgens ingezetenen van Barawe ook slaags met aanhangers van Ibrahim Haji Jama Mead, ook bekend als Ibrahim Al-Afghani.73 Op 29 juni verspreidde een woordvoerder van Al-Shabaab dat twee van Al-Shabaabs eigen top-commandanten waren omgekomen, onder wie Al-Afghani. De andere commandant was Abdul Hamid Hashi Olhayi, volgens berichtgeving één van de oprichters van Al-Shabaab. De twee leiders waren in onmin geraakt met Godane die om hun arrestatie had verzocht. Volgens de woordvoerder werden de twee gedood gedurende een vuurgevecht tussen facties binnen Al-Shabaab.74 Naar verluidt bekritiseren steeds meer Al-Shabaab leiders de onderdrukkende manier van leiden van Godane.75
Al-Shabaab oudgediende Sheikh Hassan Dahir Aweys76, de voormalige leider van de Hizbul Islam77, sloeg op 25 juni op de vlucht naar het Barawe district in de Lower Shabelle regio als gevolg van de vijandigheden tussen Al-Shabaab leiders.78 Daags nadien vluchtte hij naar Centraal Somalië (als gevolg van hevige gevechten tussen Al-Shabaab facties, zie hierboven) en werd hij in de plaats Adado, aan kust in Centraal Somalië in de regio Himan en Heeb, gearresteerd.79 Momenteel zit Aweys vast in een gevangenis in Mogadishu. Aweys werd door sommigen beschouwd als de geestelijk leider van Al-Shabaab.80 Door de interne machtsstrijd binnen Al-Shabaab, zijn hoge leeftijd en zijn geestelijke toestand was de invloed van Aweys binnen de organisatie echter al enkele jaren tanende.81
Ook Al-Shabaab commandant Mukhtar Robow Ali sloeg door de interne strijd op de vlucht naar de Bay/Bakool-regio. Robow heeft sindsdien zonder succes geprobeerd in gesprek te komen met de federale regering. Minister van Defensie Abdihakim Haji Mohamud Fiqi verklaarde dat de regering bereid is te praten met personen die Al- Shabaab de rug toe keren, de zogenaamde defectors, maar dat zij niet bereid is zich te mengen in de interne strijd van Al-Shabaableiders.82
De onderlinge twisten binnen Al-Shabaab werden aangewakkerd door het slecht functioneren van het bestuur in de gebieden onder hun controle, onenigheid over de rol van de buitenlanders, het (steeds meer) doden van onschuldige burgers, clan controverses, gebrek aan financiële middelen en de loyaliteit aan Al-Qaeda. In de verslagperiode heeft Al-Shabaab ook zelf toegegeven dat er veel wantrouwen en gebrek aan communicatie is tussen de verschillende facties binnen de organisatie.83
73 Sabahi Online: Somalia: Al-Shabaab factions in standoff after unprecedented battle in Garawe (25 juni 2013). 74 France24.com: Al Shabaab extremists kill two of their chiefs (30 juni 2013). 75 Sabahi Online: Somalia: Al-Shabaab factions clash in Lower Shabelle (20 juni 2013), Shabelle Media Network: Somalia: Rifts between Al-Shabaab fighters spreads to Hudur (22 juni 2013). 76 Voor de Ethiopische inval in 2006 was Aweys de leider van de Islamic Courts Union. In zijn lange politieke carrière heeft Aweys zich vele malen bij wisselende coalities aangesloten. 77 Hizbul Islam, een islamistische rebellengroepering, sloot zich in 2010 aan bij Al-Shabaab, maar scheidde zich in 2012 weer af van Al-Shabaab. Op 16 september 2013 verklaarde Hizbul Islam via RBC Radio dat het geweld had afgezworen en dat het voortaan vrede en verzoening voorstaat. Een woordvoerder van de Hizbul Islam, Sheikh Mohamed Mo’alim, werd op 18 september 2013 om onduidelijke redenen door de SFG gearresteerd. Een dag later werd hij weer vrijgelaten. Hizbul Islam staat op de website van de SFG nog altijd aangemerkt als religieus extremistische groepering met het oogmerk de regering omver te werpen. Sabahi Online: Somalia: Hizbul Islam renounces violence (19 september 2013), Sabahi Online: Somalia: Hizbul spokesman arrested (19 september 2013), Dalsan Radio: Somalia: Security forces release Hizbul Islam official (19 september 2013). 78 Shabelle Media Network: Somalia: Sheikh Hassen Dahir Aweis escapes to Barawe district on boat (25 juni 2013). 79 Aweys werd gearresteerd door de autoriteiten van zijn eigen clan, de Habar Gedir, die in die regio de dominante clan vormen. 80 Aweys behoort tot de nationalistische stroming van Al-Shabaab (zie ‘organisatie’). 81 Reuters: Prominent militant arrested in blow to Somali islamists (26 juni 2013), Voice of America: Somalia: Militant leader captured in Central Somalia (26 juni 2013). 82 Robow zou zich in Bay/Bakool met een factie strijders van zijn eigen Rahanweyn clan ophouden. Sabahi Online: Somalia: Somali Defence Minister denies talks with Robow (9 juli 2013). Vertrouwelijke bronnen. 83 Sabahi Online: Open letter to Al-Shabaab leader reveals: ‘Yes, there are problems’ (30 april 2013).
15 Algemeen ambtsbericht Somalië
Momenteel zou Al-Shabaab een sterk verzwakte politieke, sociale en economische basis hebben ten opzichte van een aantal jaren geleden. Al-Shabaab zou inmiddels ook minder buitenlandse strijders in de gelederen hebben dan een aantal jaren geleden. Veel buitenlandse Al-Shabaab strijders zouden recent Somalië hebben verlaten vanwege interne verdeeldheid en het verlies aan slagkracht bij Al-Shabaab. Wel zou Al-Shabaab nog kunnen beschikken over financiële tegoeden in het buitenland die door geldschieters ter beschikking zijn gesteld. Ook leveren de export van houtskool via de haven van Barawe en belastingheffing onder de bevolking Al- Shabaab nog veel geld op.84
Ondanks de verzwakte positie nam het aantal aanslagen dat Al-Shabaab in met name Mogadishu pleegde vanaf het voorjaar 2013 weer toe. Bronnen stellen dat dit waarschijnlijk onder meer het gevolg was van de in het voordeel van Godane kantelende interne machtsstrijd85 en een aangepaste, asymmetrische, aanvalstactiek.86 Deze tactiek uit zich vooral in het plegen van (kleinere) aanslagen door middel van granaten, improvised explosive devices (ied’s) en zelfmoordcommando’s.87 Al-Shabaab is in de verslagperiode echter ook in staat gebleken grotere en logistiek ingewikkeldere aanslagen te plegen. Volgens bronnen speelt voorts de zwakte van de huidige federale regering Al-Shabaab in de kaart waardoor er mogelijkheden zijn voor Al-Shabaab om toe te slaan. Al-Shabaab zou ook zijn geïnfiltreerd in overheidskringen.88
Controlegebied Door de gevechten die in deze verslagperiode hebben plaatsgevonden tussen Al- Shabaab enerzijds en de SFG- en pro-SFG-manschappen anderzijds is het controlegebied van Al-Shabaab verder geslonken ten opzichte van de vorige verslagperiode. Het controlegebied van Al-Shabaab beslaat nog altijd een groot deel van Zuid- en Centraal-Somalië (vooral plattelandsstreken met dorpen en kleinere plaatsen), maar in de grensstreken met Ethiopië en Kenia is Al-Shabaab voor een goed deel verdreven (zie kaartjes in bijlage II). Al-Shabaab heeft in Zuid-Centraal Somalië vooral nog invloed in Middle Juba, Hiraan, Bay en Bakool en in delen van Galgadud en Lower en Middle Shabelle. Officieel heeft Al-Shabaab zich in mei 2012 teruggetrokken uit Mogadishu. Echter, in Mogadishu zijn nog altijd ondergrondse terroristische cellen van Al-Shabaab aanwezig die gewapende aanvallen en aanslagen (kunnen) plegen. (zie hiervoor paragraaf 2.4.1).89
Sinds het begin van 2013 hebben AMISOM en federale troepen terrein veroverd op de lijn Mogadishu-Baidoa, waardoor er een centrale corridor is ontstaan in Zuid- Centraal Somalië en het door Al-Shabaab gecontroleerde gebied in tweeën is gesplitst. Federale troepen en AMISOM winnen met regelmaat terrein in de door Al- Shabaab gecontroleerde gebieden. In maart 2013 heroverde Al-Shabaab echter de
84 Danish Immigration Service / Landinfo (Noorwegen): Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013), Monitoring Group on Somalia and Eritrea: Report pursuant to Security Council Resolution 2060(2012): Somalia (12 juli 2013). 85 Hierdoor zou de focus van Al-Shabaab weer meer op de (internationale) jihad zijn gericht 86 Deze tactiek wordt ook wel beschreven als een guerilla- of ‘hit-and-run’-tactiek. 87 Vertrouwelijke bronnen. 88 Zo zou Al-Shabaab contacten hebben binnen de National Intelligence Security Agency (NISA), de Somalische geheime dienst), politie en leger en zou Al-Shabaab geïnfiltreerd zijn binnen de migratiedienst (in zowel Mogadishu als in de regio’s). Al-Shabaab beschikt over valse paspoorten en overheidsuniformen en strijders kunnen zich uitgeven voor leden van de veiligheidsdienst of het Somalische leger. Monitoring Group on Somalia and Eritrea: Report pursuant to Security Council Resolution 2060(2012): Somalia (12 juli 2013). Vertrouwelijke bronnen. 89Danish Immigration Service / Landinfo (Noorwegen): Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013) en: Update on security and human rights issues in South-Central Somalia, including Mogadishu (januari 2013), JamesTown Terrorism Monitor: Mogadishu’s dilemma: Who’s in control? (14 juni 2013). Vertrouwelijke bronnen.
16 Algemeen ambtsbericht Somalië
plaats Hudur, ten noorden van Baidoa, nadat Ethiopische troepen zich hadden teruggetrokken (zie ook paragraaf 2.2.4).90
In de gebieden die op Al-Shabaab zijn veroverd bevinden zich nog wel pockets van strijders, die opgaan in de bevolking. Doordat Al-Shabaab in de bevrijde gebieden nog steeds aanslagen kan plegen en hinderlagen kan leggen en doordat in de bevrijde gebieden vaak een hernieuwde strijd om de zeggenschap tussen clanmilities uitbreekt, zijn deze gebieden allerminst veilig.91
Strijdmacht en rekrutering De militaire sterkte van Al-Shabaab in de verslagperiode werd op ongeveer 5.000 strijders geschat, het merendeel behorend tot de Rahanweyn- of Murosad-clan.92 Over dit aantal bestaat echter geen overeenstemming. Volgens een bron zou Al- Shabaab nog maar 3.000 tot 4.000 strijders hebben.93 Al-Shabaab rekruteerde in de verslagperiode meerderjarige en minderjarige strijders binnen en buiten Somalië. Met de belofte van een paar dollar per maand of een mobiele telefoon worden jongeren uit minderheden gemakkelijk gerekruteerd. Rekrutering van meisjes kwam minder voor maar vond wel plaats, voornamelijk voor huishoudelijke werkzaamheden en voor gedwongen huwelijken met Al-Shabaab strijders.94
Gedwongen rekrutering vindt plaats van zowel jongens als meisjes, maar ook van volwassenen van 20 tot 25 jaar. Soms drijft Al-Shabaab grote groepen jongeren in dorpen bijeen, maar veel jongeren sluiten zich ook vrijwillig aan omdat het de enige manier is om zich te onttrekken aan de armoede.95 Regelmatig zijn er bijeenkomsten tussen Al-Shabaab en clanoudsten en dan wordt van elke clan geëist een aantal jongeren beschikbaar te stellen voor de jihad. Al-Shabaab dwong in de verslagperiode inwoners van dorpen om rekruteringsbijeenkomsten bij te wonen. Hierbij werden indoctrinerende preken gehouden met als doel rekruten te werven voor de jihad.96 Er werden volgens berichtgeving in de verslagperiode veel kinderen ontvoerd door Al-Shabaab om ze als (kind)soldaten in de strijd in te zetten. In de plaats El Bur in de Galgadud regio, bijvoorbeeld, werden in juni 2013 honderden kinderen ontvoerd door Al-Shabaab. Volgens een clanoudste in El Bur heeft Al- Shabaab meer dan 350 kinderen beneden de zestien jaar ontvoerd van Koranscholen en op straat terwijl ze aan het spelen waren. Op het platteland komt het voor dat ouders die geen belasting aan Al-Shabaab kunnen betalen, hun kinderen moeten afstaan. Sommige families sturen hun zonen naar Kenia ter voorkoming van rekrutering. Al-Shabaab rekruteert voor zover bekend geen kinderen in gebieden die niet onder haar controle staan.97
Leden van minderheidsgroepen lopen vanwege hun kwetsbare positie in de samenleving meer risico’s op gedwongen rekrutering dan niet-minderheden. Minderheden, die door Al-Shabaab worden beschouwd als bondgenoten, zoeken
90 Report of the Monitoring Group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council resolution 2060 (2012): Somalia (12 juli 2013), Garowe Online: Somalia: PM promises to take back town as Ethiopia plans military withdrawal (20 maart 2013), Political Geography Now: War in Somalia: Map of Al Shabaab control (juni 2013). 91 BBC.co.uk: Somalia: Hundreds flee Kismayo as clashes reignite (8 juni 2013), Daily Maverick.co.za: Somalia: A good news story that is far from over (11 juni 2013). 92 Volgens een bron werden in de verslagperiode veel leden van de Habar Gedir-clan (sub-clan van de Hawiye, waartoe ook Hassan Dahir Aweys behoort) geronseld door Al-Shabaab. Vertrouwelijke bron. 93 Report of the Monitoring Group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council resolution 2060 (2012): Somalia (12 juli 2013). Vertrouwelijke bron. 94 Vertrouwelijke bronnen. 95 De jongens die vechten voor Al-Shabaab zijn vaak ongeletterd. Ze vechten niet zozeer uit geloofsovertuiging, maar omdat ze geen andere mogelijkheden hebben. 96 Sabahi Online: Somalia: Al-Shabaab recruitment drive falls on deaf ears (12 november 2013). 97 Sabahi Online: Somalia: Al-Shabaab abducting children from Central Somalia (25 juni 2013), Report of the Monitoring Group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council resolution 2060 (2012): Somalia (12 juli 2013), CNN: Al-Shabaab: Lord of the flies with guns (26 september 2013). Vertrouwelijke bron.
17 Algemeen ambtsbericht Somalië
soms bescherming bij Al-Shabaab (zie ook paragraaf 3.4.2). Minderheden die niet meevechten, kunnen als verrader worden beschouwd en dientengevolge worden gedood. Overigens rekruteert Al-Shabaab ook Oegandezen, Tanzanianen, Jemenieten en Kenianen.98
Meisjes en jonge vrouwen Het komt voor dat meisjes en jonge vrouwen van elf jaar tot begin twintig op of onderweg van en naar school worden benaderd, maar ook rechtstreeks vanuit huis worden meegenomen. Meisjes die worden meegenomen om huishoudelijk werk te doen, worden voor een korte periode – variërend van twee dagen tot twee weken – vastgehouden, waarna ze worden vrijgelaten of ontsnappen. Meisjes worden naar kampen gebracht om schoon te maken en te koken. Ze worden ook gedwongen om te trouwen met strijders en ze worden als seksslavinnen misbruikt. Tijdens gevechten worden zowel jongens als meisjes ingezet bij ondersteunende werkzaamheden, zoals het dragen van munitie, water, melk en voedsel naar de frontlinie en het afvoeren van doden en gewonden.99 Sommige bronnen stellen dat meisjes en jonge vrouwen ook worden geronseld voor en ingezet in de gewapende strijd100, maar hierover zijn de meningen verdeeld. Vrouwen plegen soms wel (zelfmoord)aanslagen (zie ook paragraaf 3.4.3).101
Communicatie Al-Shabaab beheert twee radiostations102 en zes nieuwswebsites. Er is een officiële Al-Shabaab-woordvoerder. In 2011 begon Al-Shabaab met het gebruik van Twitter, zowel om informatie te verspreiden als om contact met de pers te onderhouden. Al- Shabaab groepen in Zuid- en Centraal-Somalië onderhouden contact met elkaar via mobiele telefoons. Ze gebruiken bij hun berichtgeving codes die regelmatig worden vernieuwd. Ook werken ze met koeriers.103
Al-Shabaab gebruikt internet en massamedia ook om steun te verwerven onder jihadistische groeperingen buiten Somalië. Het Engelstalige Twitteraccount van Al- Shabaab werd in januari 2013 gesloten nadat de groep via dit medium had gedreigd twee Keniaanse gijzelaars te zullen doden. In februari 2013 werd echter een nieuw Engelstalig Twitteraccount door Al-Shabaab in gebruik genomen.104 Op 23 september schorste Twitter het account van Al-Shabaab opnieuw, nadat de groep de aanslag op het winkelcentrum Westgate in Nairobi via haar account had opgeëist. Al-Shabaab gebruikt ook Twitteraccounts in de Somalische en de Arabische taal.105
Voor de internationale mediacommunicatie gebruikt Al-Shabaab de Al-Kataib Media Foundation, een jihadistisch geörienteerd nieuwskanaal. Hierop worden boodschappen, video’s en aankondigingen van Al-Shabaab geplaatst. Ook
98 Er zijn diverse soorten minderheden waartoe iemand kan behoren: op grond van de etnische afstamming (zoals Bantu’s), de clan of de aanwezigheid van iemands clan in een bepaald gebied. Zie ook paragraaf 3.4.2. Report of the Monitoring Group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council resolution 2060 (2012): Somalia (12 juli 2013). 99 Zie ook algemeen ambtsbericht van november 2012. Vertrouwelijke bronnen. 100 Hiermee wordt bedoeld de strijd op het slagveld tegen AMISOM en Somalische overheidstroepen, 101 Vrouwen zouden gemakkelijker beveiligingsposten kunnen passeren. Bovendien trekken zelfmoordaanslagen die worden gepleegd door vrouwen veel media-aandacht. Diplomatic Courier: Women and Al-Shabab: Between false empowerment and terror (13 augustus 2012). Vertrouwelijke bronnen. 102 Al-Shabaab verbiedt het uitzenden van en luisteren naar muziek. Report of the Monitoring Group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council resolution 2060 (2012): Somalia (12 juli 2013). 103 Onder meer om aanslagen op te eisen. BNR.nl: Al-Shabaab claimt verantwoordelijkheid aanval (21 september 2013), Report of the Monitoring Group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council resolution 2060 (2012): Somalia (12 juli 2013). 104 Volgens de berichtgeving trok het account 1100 volgers aan binnen twee dagen. 105 Critical Threats: Gulf of Aden security review (23 september 2013), Current trends in islamist ideology, vol. 14: After Al-Shabaab (Ioannis Gatsiounis, december 2012), Alakhbar English: Back on twitter, Somalia’s Al-Shebab rebels declare jihadnalism (4 februari 2013).
18 Algemeen ambtsbericht Somalië
twitterberichten en propaganda waarmee Al-Shabaab buitenlandse strijders tracht te ronselen, worden via dit netwerk verspreid.106
Leefregels Er zijn geen aanwijzingen dat de leefregels van Al-Shabaab zijn uitgebreid of gewijzigd in de verslagperiode. Naar verluidt zijn de leefregels onder de buitenlandse Al-Shabaab strenger dan onder de Somalische Al-Shabaab.107 Het is moeilijk aan te geven waar de buitenlandse Al-Shabaab zich precies bevindt in Somalië, aangezien de verschillende facties voortdurend rondreizen. Volgens de Monitoring Group on Somalia and Eritrea bevinden buitenlandse Al-Shabaab- eenheden zich vooral in de omgeving van Barawe (Brava) in de Lower Shabelle- regio. De buitenlandse Al-Shabaab zou vooral bestaan uit Soedanezen, Jemenieten en Kenianen.108
Radicalisering Sinds 2008 werd Al-Shabaab radicaler onder invloed van buitenlanders. Van oudsher zijn de meeste Somaliërs echter gematigde moslims. Veel van hen kunnen zich niet vinden in de praktijken van Al-Shabaab. In hoeverre Al-Shabaab in de verslagperiode radicaler is geworden of niet valt moeilijk te duiden. Bronnen stellen dat Al-Shabaab in de verslagperiode wantrouwender is geworden ten aanzien van vermeende spionnen en overlopers (zie 2.2.5.), hetgeen zich kan vertalen in een radicalere handhaving van de leefregels. Ook kan de druk die wordt veroorzaakt door de interne strijd en de geleden verliezen aan grondgebied en inkomsten bijdragen aan een radicalere houding van Al-Shabaab.109
Vrees voor spionage Uit het westen terugkerende Somaliërs mijden over het algemeen gebied dat onder controle staat van Al-Shabaab, zelfs als hun clan daar vandaan komt. Terugkeerders lopen het risico er van te worden verdacht te spioneren voor de SFG of aan de SFG- gelieerde troepen.110 In de verslagperiode is de houding van Al-Shabaab ten opzichte van vermeende spionnen verder verscherpt. Volgens bronnen worden teruggekeerde Somaliërs per definitie als verdacht beschouwd door Al-Shabaab (inclusief personen uit de diaspora), evenals personen met een westers paspoort of personen die niet behoren tot de in een gebied overheersende clan. In de verslagperiode waren er berichten dat Al-Shabaab mannen executeerde op verdenking van spionage. Zo werden op 6 juni in Barawe twee mannen door een vuurpeloton geëxecuteerd, nadat ze er door Al-Shabaab van waren beschuldigd te spioneren voor de SFG en AMISOM.111
Mensenrechtensituatie De mensenrechtensituatie in de gebieden onder controle van Al-Shabaab was in de verslagperiode onverminderd slecht. Net als in voorgaande verslagperiodes werd er bericht over buitenproportionele straffen, opgelegd door shariarechtbanken, waaronder executies en lijfstraffen zoals zweepslagen en amputaties, die publiekelijk ten uitvoer werden gebracht. Ook begingen leden van Al-Shabaab met regelmaat
106 Report of the Monitoring Group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council resolution 2060 (2012): Somalia (12 juli 2013). 107 Zie hiervoor algemeen ambtsbericht Somalië van november 2012. 108 Report of the Monitoring Group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council resolution 2060 (2012): Somalia (12 juli 2013). 109 Vertrouwelijke bronnen. 110 In principe geldt dit voor alle terugkeerders. Het is niet bekend in hoeverre het verschil uitmaakt of een Somaliër gedwongen of vrijwillig is terug gekeerd. 111 Het ‘vonnis’ werd door een door Al-Shabaab tot rechter verklaard lid van de groep uitgereikt aan de veroordeelde mannen. AP News: Somali militants kill 2 voor espionage: witness (7 juni 2013), Faafiye.com: Somali militants execute 2 by firing squad, witness says (7 juni 2013). Vertrouwelijke bronnen.
19 Algemeen ambtsbericht Somalië
misdaden zoals buitengerechtelijke executies, moorden (vaak door onthoofding), kidnapping en roof. Burgers liepen ook het risico op willekeurige arrestatie en detentie voor gedrag dat in de ogen van Al-Shabaab verderfelijk is.112 Al-Shabaab staat er om bekend burgers als menselijk schild te gebruiken tegen veiligheidstroepen. Ook tijdens de gijzelingsactie in het Westgate winkelcentrum in Nairobi in september 2013 (zie paragraaf 2.4.3), gebruikte Al-Shabaab gijzelaars als menselijk schild tegen de Keniaanse politie- en veiligheidsagenten.113
De bevolking kan zich moeilijk onttrekken aan de dreiging van Al-Shabaab. Er worden decreten uitgevaardigd waarin staat dat iedereen mee moet vechten, tenzij men toestemming heeft om niet mee te vechten. De controle is sterker in de steden – waar Al-Shabaab greep heeft op de handel(aren) - dan op het platteland, hoewel Al-Shabaab daar zo nu en dan vee en landbouwproducten in beslag neemt. De bewegingsvrijheid van de bevolking in Al-Shabaab-gebieden varieert per regio. In sommige regio’s waar Al-Shabaab de controle heeft is de aanwezigheid van Al- Shabaab-strijders minder prominent dan in andere. Daar staat tegenover dat de Amniyat (geheime dienst) zich overal kan ophouden. Over het algemeen beschouwt Al-Shabaab personen die naar een andere streek willen vertrekken als verdacht. Bovendien zijn de mogelijkheden voor personen die uit Al-Shabaab-gebied willen wegvluchten niet groot, gezien de clan-gebonden structuur van de samenleving. Overigens kunnen burgers in gebieden die niet door Al-Shabaab worden gecontroleerd ook te maken krijgen met dreiging van Al-Shabaab, aangezien zich overal pockets van strijders kunnen ophouden.114
Steun bevolking In de verslagperiode is de support onder de Somalische bevolking voor Al-Shabaab verder afgenomen. Dit werd onder andere veroorzaakt doordat Al-Shabaab in toenemende mate druk uitoefende op clans om rekruten en wapens te leveren. In de verslagperiode bleef Al-Shabaab de toegang van humanitaire hulporganisaties naar gebieden onder haar controle blokkeren.115
Ook het gebruik van lijfstraffen door Al-Shabaab zorgde voor een afname van de steun. Lijfstraffen staan haaks op het Somalische gebruik van xeer, waarbij conflicten worden afgehandeld door middel van compensatie (diya). Voorts heeft Al- Shabaab in de verslagperiode de belastingen op agrarische producten voor boeren in de gebieden onder haar controle verhoogd en additionele belastingen ingevoerd voor alle Somaliërs in Al-Shabaab-gebied. Ook heft Al-Shabaab de islamitische belasting (zakat) vaak nog voordat de oogst is binnengehaald, hetgeen tegen de traditie ingaat. Bovendien heft Al-Shabaab meer belasting dan de zakat voorschrijft.116 In de verslagperiode heeft Al-Shabaab in gebieden onder haar controle sommige traditionele clanoudsten vervangen door jongere mannen die loyaal zijn aan de groepering.117
112 Sabahi Online: Recent crimes by Al-Shabaab show contempt for Sharia (5 juni 2013). 113 Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013), The Telegraph: Was july 7 bomber widow Samantha Lewthwaite among Kenya attackers? (23 september 2013). 114 Vertrouwelijke bronnen. 115 Report of the Monitoring group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council resolution 2060 (2012): Somalia (12 juli 2013), Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South- Central Somalia (mei 2013). 116 Report of the Monitoring group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council resolution 2060 (2012): Somalia (12 juli 2013), Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South- Central Somalia (mei 2013), Oxford Analytica: Al-Shabaab’s Kenya attack gamble will shape its future (27 september 2013). 117 Sabahi Online: Somalia: Al-Shabaab ousts traditional elders in favour of loyalists (31 oktober 2013).
20 Algemeen ambtsbericht Somalië
Toch geniet Al-Shabaab nog altijd steun onder (een deel van) de bevolking. Nadat Al-Shabaab was verdreven uit andere delen van Somalië, trok zij zich terug in gebieden van Lower Juba en Gedo waar de Ogaden, Shekhal, Gal-jecel, Digil en Mirifle clans leven. Zowel leiders als strijders van Al-Shabaab behoren tot deze clans. Volgens sommige inwoners in deze gebieden heeft Al-Shabaab een einde gemaakt aan de wetteloosheid, berovingen, banditisme en de verkrachting van vrouwen door gewapende bandieten. Ook zou Al-Shabaab clan-milities hebben ontwapend en de rechten van minderheidsclans respecteren. Er zijn echter ook berichten dat Al-Shabaab in sommige delen van Zuid- en Centraal Somalië die onder haar bewind staan wel degelijk minderheidsclans en –groepen discrimineert, aangezien clanverhoudingen binnen Al-Shabaab zelf ook een rol spelen. In principe discrimineert Al-Shabaab niet naar clanaffiliatie, maar strijders van Al-Shabaab volgen vaak wel hun eigen clan.118
2.2.6 Noord-Somalië De verhouding van de beide regeringen met de SFG blijft uiterst moeizaam (zie ook paragraaf 2.2.1). Ook de onderlinge verhoudingen blijven moeizaam, vooral met betrekking tot de betwiste gebieden Sool en Sanaag. In de verslagperiode hebben zich in Somaliland en Puntland voorts de hieronder beschreven politieke ontwikkelingen voorgedaan.
Algemeen Op 21 maart 2013 vonden in aanwezigheid van Zweedse, Britse en Amerikaanse overheidsfunctionarissen, besprekingen plaats in Nairobi tussen delegaties van Puntland en Somaliland over een gezamenlijke aanpak van terrorisme, piraterij en georganiseerde misdaad in Noord Somalië. Met name de strijd tegen Al-Shabaab, die zich meer en meer in Noord-Somalië is gaan begeven gedurende de verslagperiode (zie hieronder), vergt samenwerking tussen de veiligheidsdiensten van Somaliland en Puntland, aldus de delegaties van de beide regio’s.119
Somaliland Op 28 november 2012 werden in Somaliland lokale raadsverkiezingen gehouden, voor het eerst sinds 2002. Deze verkiezingen waren naast het kiezen van lokale raadsleden belangrijk omdat aan de hand van de uitslag werd bepaald welke drie politieke partijen in de daaropvolgende tien jaar de politiek in Somaliland zullen bepalen.120 Volgens waarnemers (waaronder leden van het maatschappelijk middenveld in Zuid- en Centraal Somalië) verliepen de verkiezingen rustig, enkele kleine incidenten in lokale stembureaus daargelaten. Wel was er sprake van fraude, met name doordat op significante schaal ‘meervoudig’ werd gestemd. Dit resulteerde in enkele protesten in de nasleep van de verkiezingen, waarbij doden vielen door hardhandig optreden van de politie. Zo werden in Hargeisa drie personen gedood doordat de politie een protestbijeenkomst naar aanleiding van de voorlopige uitslagen hardhandig uiteen sloeg.121
118 Zo heeft Mukhtar Robow de leiding over veel strijders van zijn eigen Rahanweyn-clan. Vertrouwelijke bron. 119 Sabahi Online: Somaliland, Puntland agree to jointly fight Al-Shabaab (22 maart 2013), Garowe Online: Puntland and Somaliland have joint security meeting (22 maart 2013). 120 Deze drie partijen werden na de verkiezingen door het Registratie en Verificatie Comité als de drie officiële ‘nationale partijen’ afgekondigd die aan de verkiezingen zullen deelnemen in de tien jaar volgend op de verkiezingen. The Bartlett: International obsrervation: Elections in Somaliland (10 december 2012), Somaliland Press: Political party Registration and Verification Committee has released the names of the three national parties which have qualified (http://somalilandpress.com/somaliland-political-parties-registration-and-verification-committee-has- released-the-names-of-the-three-parties-which-have-qualified-38964). 121 Somaliland Focus UK (11 juni 2013), Panafrican News: Somaliland election results lead to violent protests in Hargeisa (8 december 2012).
21 Algemeen ambtsbericht Somalië
Op 25 juni 2013 kondigde president Silanyo een grootscheepse herinrichting van de Somalilandse regering aan, waarbij zeven regeringsfunctionarissen werden ontslagen, regeringsleden op andere posten werden geplaatst en het totaal aantal leden van 33 naar 45 werd verhoogd. Er werden ook twee nieuwe ministeries opgericht. De herinrichting is met gemengde gevoelens ontvangen. Op 11 juli 2013 volgde een nieuwe herinrichting van het regeringsapparaat waarbij zeventien nieuwe departementshoofden werden aangesteld en vijf departementshoofden werden ontslagen.122
Puntland Op 12 maart 2013 tekenden president Farole van het regionale bestuur in Puntland en premier Shirdon van de SFG een overeenkomst voor de samenwerking van Puntland en de SFG binnen de federale staat Somalië. De overeenkomst bevat afspraken en aandachtspunten op het terrein van veiligheid, wederzijds vertrouwen en economische ontwikkeling.123 Ondanks de overeenkomst bleef het overleg tussen de regering van Puntland en de SFG moeizaam verlopen en tot op heden is er nog geen begin gemaakt met de implementatie van de gemaakte afspraken. Op 5 augustus 2013 verklaarde de regionale regering van Puntland zelfs dat ze de banden met de SFG had verbroken. Volgens de Puntlandse autoriteiten weigert de regering in Mogadishu macht en buitenlands donorgeld op een eerlijke manier te verdelen. Voorts beweert Puntland dat onder de regering van president Mohamud Somalië weer teruggekeerd is in een vicieuze cirkel van geweld, ontheemding van een deel van de bevolking, clanvetes en een totaal gebrek aan achting voor de (voorlopige) grondwet.124
Op 15 juli 2013 zouden aanvankelijk lokale raadsverkiezingen worden gehouden in Puntland. Echter, op 14 juli 2013 maakte president Farole bekend dat de verkiezingen zouden worden verdaagd naar een later tijdstip, vanwege het gevaar voor uitbarstingen van geweld en gewapende confrontaties.125
Volgens bronnen heeft Farole veel steun verloren onder de clanoudsten in Puntland. De clanoudsten bepalen de samenstelling van het parlement. De positie van Farole zal volgens sommigen dan ook vooral afhangen van de mate van loyaliteit die hij onder de clans kan kopen, aangezien het parlement de president kiest.126 Ook de mate waarin de Puntland Maritime Police Force – die de facto als de geheime dienst van Farole opereert – trouw zal blijven aan Farole, kan een rol spelen in de houdbaarheid van Farole als president van Puntland.127
Piraterij In de verslagperiode hebben geen succesvolle kapingen van schepen door Somalische piraten plaatsgevonden. De laatste succesvolle kaping dateert van mei 2012. Volgens de VN is de succesvolle aanpak van de Somalische piraterij met name
122 Naar verluidt zouden er meer leden van de eigen clan van Silanyo zijn aangesteld (Issaq) met het oog op de versteviging van zijn positie in de aanloop naar de verkiezingen in 2015. Sabahi Online: Somalia: Somaliland region cabinet overhaul draws mixed reviews (9 juli 2013 en: Somalia: Silanyo announces another major govt shake-up (12 juli 2013). 123 Horseed Media: Somalia: Prime minister signs historic agreement with Puntland regional administration (12 maart 2013). 124 Persbericht 3 mei 2013: Puntland government position on London conference II for Somalia (Raxanreeb, 3 mei 2013, http://www.raxanreeb.com/2013/05/somalia-puntland-regretts-that-it-did-not-receive-an-official-invitation- from-somalia-conference-in-london/), Reuters: Somalia’s Puntland breaks off relations with central government (5 augustus 2013). 125 Garowe Online: Somalia: Puntland suspends elections, tensions diffused – special report (14 juli 2013), Pers bericht: Puntland government suspends local council elections; op Horseed Media: http://horseedmedia.net/2013/07/14/somalia-puntland-government-suspends-local-council-elections-press-release/ (15 juli 2013). 126 De presidentsverkiezing in Puntland staat gepland voor 8 januari 2014. 127 Sabahi Online: Somalia: Clan elders select next Somalia parliament (25 juli 2013). Vertrouwelijke bronnen.
22 Algemeen ambtsbericht Somalië
een gevolg van internationale samenwerking (onder andere via de EU Naval Force; EUNAVFOR en de Combined Maritime Forces; CMF), het beveiligen van schepen door onder meer gewapende beveiligers en zware gevangenisstraffen voor veroordeelde piraten.128 Sommigen stellen dat het terugdringen van de piraterij vooral te maken heeft met de strijd van de Afrikaanse troepen tegen Al-Shabaab vanaf 2011. Piraterij zou alleen floreren in een min of meer stabiele situatie (met een zwak overheidsgezag) en niet in een situatie van gewapend conflict.129
Het International Maritime Bureau stelde dat in 2012 in totaal veertien schepen werden gekaapt, tegen een totaal aantal van 25 in 2011 en 47 in 2010. In de eerste negen maanden van 2013 werden volgens de VN zeventien kapingspogingen ondernomen (tegen 99 in dezelfde periode een jaar eerder).130 Een commandant van EUNAVFOR in Somalië waarschuwde in mei 2013 echter dat de dreiging van kapingen door Somalische piraten niet voorbij is. Hij stelde dat Somalische piraten nog altijd een bedreiging vormen en niet zullen aarzelen aan te vallen wanneer zij de kans krijgen.131 Zo werd in juni 2013 een vrachtzeilschip voor de kust van Puntland aangevallen door twaalf gewapende piraten. De piraten staakten hun aanval echter toen de bemanning van het schip een noodsignaal uitzond naar EUNAFOR. Binnen de verslagperiode werden nog meer dan vijftig personen in gijzeling gehouden door Somalische piraten.132
Op 8 juli 2013 kwam een Maleis schip tot zinken voor de Somalische kust dat al sinds november 2010 door Somalische piraten bezet werd gehouden. EUNAVFOR meldde aanvankelijk dat de vijftien bemanningsleden vermist waren. Op 13 juli 2013 werd echter bekend gemaakt dat waarschijnlijk nog elf bemanningsleden in leven waren en dat er nog vier werden vermist.133
In de verslagperiode werden Somaliërs, die waren aangeklaagd vanwege piraterij, berecht en veroordeeld tot gevangenisstraffen. Zo werden op 10 juni 2013 negen Somaliërs elk tot vijf jaar gevangenisstraf veroordeeld door een rechtbank in Kenia vanwege een kaping in de Golf van Aden in september 2010.134 In meer dan twintig landen zijn inmiddels meer dan elfhonderd Somalische piraten veroordeeld tot gevangenisstraffen.135 Veel rechtszaken vinden plaats in andere landen in de regio zoals Kenia en de Seychellen. In de verslagperiode zijn veel veroordeelde Somalische piraten die in de Seychellen in de gevangenis zaten, gerepatrieerd naar Puntland om daar de rest van hun straf uit te zitten.136
Ook werden er binnen de verslagperiode Somalische piraten gearresteerd die pogingen tot het kapen van schepen hadden ondernomen en werd een kopstuk van
128 The Guardian: No Somali pirate hijacking in nearly a year, says UN (3 mei 2013). Vertrouwelijke bron. 129 International New York Times: Al-Shabaab fights the pirates (23 oktober 2013). 130 ANP: Piraterij Somalië op laagste niveau in 7 jaar (24 oktober 2013). 131 The Guardian: No Somali pirate hijacking in nearly a year, says UN (3 mei 2013), All Africa: Somalia: Counter piracy commander warns of continuing threat as EU Naval Force warship once again denies suspect pirates freedom of the seas (14 mei 2013). Vertrouwelijke bron. 132 All Africa: Somalia: Pirates capture, release dhow off Puntland (7 juni 2013), Somaliland Sun: Somalia: EUNAVFOR saves Indian sailors from pirate attack (6 juni 2013), Sabahi Online: Somalia: Families beg Somali pirates to release hostages (8 augustus 2013). Vertrouwelijke bron. 133 Sabahi Online: Somalia: Ship held by pirates sinks off Somali coast (9 juli 2013), EUNAVFOR Somalia: Somalia: MV Albedo sinks in rough seas after being held by Somali pirates for over two and a half years (9 juli 2013), Sabahi Online: Somalia: Hostages alive from sunken Somali pirate-held boat (14 juli 2013). Vertrouwelijke bron. 134 De kapers stonden in Kenia terecht omdat men Somalië onvoldoende in staat achtte om de rechtszaak te voeren op het moment dat deze van start ging. 135 Reuters: Kenya jails nine Somalis to five years for piracy (10 juni 2013), The Guardian: No Somali pirate hijacking in nearly a year, says UN (3 mei 2013). 136 Washington Post: Somali pirates will face death penalty if convicted in federal trial in Virginia (2 juni 2013), Maritime Security Review (marsecreview.com): Seychelles’ handling of Somali pirates (7 maart 2013). Vertrouwelijke bron.
23 Algemeen ambtsbericht Somalië
de Somalische piraterij, Mohamed Abdi Hassan (bijgenaamd Afweyne), op 12 oktober 2013 gearresteerd op de luchthaven van Zaventem in België.137
In de verslagperiode zijn piraten zich in toenemende mate gaan richten op andere vormen van misdaad zoals ontvoeringen en het opzetten van illegale wegversperringen.138
Al-Shabaab in Noord-Somalië Nadat Al-Shabaab vanaf medio 2012 verliezen had geleden in het zuiden en midden van Somalië, trokken tegen het einde van 2012 nog meer Al-Shabaab strijders richting Puntland. Begin 2013 verklaarde Al-Shabaab topman Sheikh Ali Mohamoud Raghe (alias Sheikh Ali Dhere) dat de groepering inderdaad voornemens was een basis in te richten in Puntland. Al-Shabaab in Puntland staat ook wel bekend als de Mujahidiin of the Golis Mountains, of als Al-Shabaab North East (ASNE). In Puntland heeft Al-Shabaab een aantal militaire operaties uitgevoerd, zoals hit-and-run overvallen op controleposten, hinderlagen, (zelfmoord) aanslagen en aanvallen met improvised explosive devices (ied’s). Al-Shabaab zou momenteel ongeveer 200 strijders in Puntland hebben, verspreid over de Al-Madow-regio en de Al-Bari-regio. Door de aanwezigheid van Al-Shabaab in het noorden is de route over land vanuit Puntland naar het zuiden gevaarlijker geworden.139 Al Shabaab heeft ook aanwezigheid in Somaliland, maar die zou volgens een bron vooral uit kleine logistieke eenheden bestaan.140
Op 4 juni werd Al-Shabaab leider Abdikafi Mohamed Ali gevangen genomen in de kustplaats Bosasso, na een inval van het leger van Puntland in een schuilplaats voor militanten, waarbij een burger om het leven kwam en de Al-Shabaab leider gewond raakte. Abdikafi Mohamed Ali was hoofd operaties van Al-Shabaab in Puntland.141
In de verslagperiode vonden diverse veroordelingen plaats van Al-Shabaab-leden in Puntland. Ook werden doodstraffen die waren opgelegd aan Al-Shabaab-leden ten uitvoer gebracht. Zo veroordeelde het Nugal militaire gerechtshof begin maart 2013 twee leden van Al-Shabaab tot de doodstraf voor het beramen van terroristische aanslagen. In april voerde het militaire gerechtshof van Puntland de doodstraf uit die was opgelegd aan dertien Al-Shabaab-strijders, vanwege terroristische activiteiten. Zes van hen werden geëxecuteerd vanwege hun betrokkenheid bij de moord op de prominente islamitische geleerde dr. Ahmed Abdirahman in Bosaso in december 2011. In mei werden twee Al-Shabaab-strijders veroordeeld voor medeplichtigheid aan de moord op Sheikh Abdulkadir Nur Farah, de moefti van Puntland. Farah werd neergeschoten in de Badr Moskee in Garowe op 15 februari 2013.142
Khatumo (Sool, Sanaag en Ayn) De situatie met betrekking tot de door Somaliland en Puntland betwiste gebieden Sool, Sanaag en Ayn is voor zover bekend niet veranderd. De drie provincies zijn
137 Volkskrant: Internationale alliantie pakt Somalische piraten op (21 oktober 2013) en: Somalische piratenkoning gepakt op luchthaven België (14 oktober 2013). 138 Report of the Monitoring group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council resolution 2060 (2012): Somalia (12 juli 2013). 139 BBC News: Somali al-Shabaab leader Abdikafi Mohamed Ali ‘captured’ (5 juni 2013), Africa Review: Al shabaab keen on shifting base to Puntland (6 januari 2013), Report of the Monitoring Group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council resolution 2060 (2012): Somalia (12 juli 2013). Vertrouwelijke bron. 140 De leiders en leden van Al-Shabab die in Somaliland aanwezig zijn zouden vooral tot de Issaq clan behoren. De Issaq clan is de in Somaliland dominerende clan. Ook Godane behoort tot de Issaq clan. Vertrouwelijke bron. 141 Ibid. 142 Garowe Online: Somalia: Puntland forces capture Al Shabaab agent after gunfight (4 juni 2013), Somalia Report: Cleric accuses Al-Shabaab of assassination (10 december 2011), Ilays News: Somalia: Court finds Al-Shabaab agents guilty of ‘planning terror act’ (2 maart 2013).
24 Algemeen ambtsbericht Somalië
verenigd in de in januari 2012 opgerichte semi-autonome staat Khatumo. Het bestuur van Khatumo staat nog steeds op zeer gespannen voet met de regeringen van Somaliland en Puntland. Las Anod, de hoofdstad van Sool, staat nog altijd onder bestuurlijke verantwoordelijkheid van Somaliland.143
2.3 Veiligheidssituatie
De veiligheidssituatie was in de verslagperiode in heel Zuid- en Centraal Somalië nog altijd zeer slecht. Volgens een aantal bronnen is de veiligheidssituatie in Mogadishu en in de rest van Zuid- en Centraal Somalië zelfs verslechterd ten opzichte van de vorige verslagperiode, met name voor personen die zijn gelieerd aan de overheid, AMISOM en de VN en voor personen die zijn teruggekeerd uit het buitenland144.145 De verslechtering vond vooral plaats vanaf de periode april/mei van 2013. Volgens berichtgeving is de veiligheidssituatie voor gewone Somalische burgers in met name Mogadishu over het algemeen wel verbeterd.146
Weliswaar slaagden de federale troepen en Afrikaanse legereenheden er in de invloed van Al-Shabaab terug te dringen in delen van Somalië, maar hierdoor ontstonden echter ook machtsvacuüms waarbinnen clanmilities elkaar bestreden om macht en invloed.147 Bovendien bevinden zich in bevrijd gebied nog altijd ‘pockets’ van Al-Shabaab-strijders. Doordat Al-Shabaab minder afgebakend territorium controleert, maar veel meer opgaat in de samenleving, zou volgens bronnen de veiligheidssituatie in sommige opzichten zijn verminderd. De situatie is met name verslechterd vanwege een verandering in tactiek van Al-Shabaab van reguliere oorlogsvoering naar asymetrische tactieken. Het gevolg hiervan is meer (willekeurige) aanslagen en hinderlagen buiten door Al-Shabaab gecontroleerd gebied. Ook het terugtrekken van alle afdelingen van hulporganisatie Artsen zonder Grenzen uit Somalië (zie hiervoor ook paragraaf 4.3) in augustus 2013, wordt door velen beschouwd als een illustratie van de (aanhoudende) slechte veiligheidssituatie in Somalië.148
Vanaf ongeveer april 2013 is het aantal aanslagen dat werd gepleegd door Al- Shabaab toegenomen. De verslechtering volgde op een periode van relatief verbeterde veiligheid sinds de installering van de federale regering in augustus 2012. Het aantal aanslagen is met name in Mogadishu toegenomen, ook in het centrum. In de laatste maanden van de verslagperiode vonden er dagelijks aanslagen plaats in Mogadishu. Het betreft hierbij veelal (kleinere) aanslagen met ied’s en granaten. Ook pleegt Al-Shabaab aanvallen met bomvoertuigen en door middel van zelfmoordcommando’s.149 Met regelmaat pleegt Al-Shabaab echter ook
143 Zie ambtsbericht Somalië, november 2012. Boocame online: Somaliland and Puntland conspiracy against Khatumo State (28 augustus 2013), Qaran News: Scandal of Las Anod aid mis-management and rogue ngo’s (13 april 2013). 144 Vanwege vermeende spionage en verwestersing en in gevallen waarbij zij niet kunnen terugvallen op de bescherming van een familie/clannetwerk. Zie Amnesty International Briefing: Mogadishu cannot qualify as an internal flight alternative; http://www.amnesty.org/en/library/info/AFR52/012/2013/en (26 september 2013) en UNHCR: UNHCR guidance on the application of the internal flight or relocation alternative, particularly in respect of Mogadishu, Somalia; http://www.refworld.org/docid/524400964.html (25 september 2013). 145 Zie Amnesty International Briefing: Mogadishu cannot qualify as an internal flight alternative; http://www.amnesty.org/en/library/info/AFR52/012/2013/en (26 september 2013). Vertrouwelijke bronnen. 146 Defence Web: Mogadishu still not a safe place (28 augustus 2013, Sabahi Online: Mogadishu security situation called into question (28 augustus 2013). 147 Zie hiervoor ook paragraaf 2.4 (Geweldsincidenten): het conflict rondom Kismayo. Op het einde van de verslagperiode werd ook gevochten tussen clanmilities in en rondom Jowhar, waarbij tientallen doden vielen. 148 UNHCR: Country operations profile Somalia (geraadpleegd 13 juni 2013), Defence Web: Mogadishu still not a safe place (28 augustus 2013). 149 Ecoi.net: Al-Shabaab: Chronology of events since January 2013 (laatste update 22 augustus 2013). Zie ook paragraaf 2.4, Veiligheidsincidenten. Vertrouwelijke bron.
25 Algemeen ambtsbericht Somalië
grotere, beter georganiseerde, aanslagen met betere wapens, vooral in Mogadishu (zie paragraaf 2.4).
2.3.1 Mogadishu In Mogadishu is het geweld veelal gericht op specifieke doelen. Aanslagen van Al- Shabaab zijn vooral gericht op overheidsfunctionarissen, leden van het gerechtelijke apparaat zoals rechters, leden van AMISOM, personen die voor internationale organisaties werken, internationale delegaties en personen die er door Al-Shabaab van worden verdacht te spioneren voor de overheid (zoals Somaliërs die in het buitenland/westerse landen hebben verbleven).150 Ook heeft Al-Shabaab het vaak gemunt op doelen die veel media-aandacht opleveren. Er is sinds het terugdringen van de invloed van Al-Shabaab in Mogadishu in het algemeen wel sprake van verbeterde veiligheid en bewegingsvrijheid voor gewone burgers in het centrale deel van de stad. Er gaan meer kinderen naar school151, er zijn in de verslagperiode bedrijven gestart en er zijn veel bouwwerkzaamheden gaande. Er keren ook Somaliërs terug naar Mogadishu die naar de rand van de stad of naar de omliggende gebieden waren gevlucht, onder andere vanuit Afghoye.152 Echter, Somaliërs die vanuit de diaspora terugkeren en andere Somalische terugkeerders die niet kunnen rekenen op een sociaal en/of clanvangnet, lopen verhoogd risico te maken te krijgen met geweld en intimidatie.153
In sommige districten was er in de verslagperiode sprake van verhoogde dreiging van Al-Shabaab (zie hieronder). Daarnaast is er volgens bronnen meer sprake van willekeurig geweld (ook in het centrum en niet alleen gepleegd door Al-Shabaab), en clan-gerelateerd geweld. Burgers die een baan in de stad hebben wordt geadviseerd zo veel mogelijk thuis te werken om de kans slachtoffer te worden van (willekeurig) geweld te minimaliseren.154
In sommige districten – vooral aan de rand van de stad – was de veiligheidssituatie slecht vanwege de dreiging van Al-Shabaab. Dit gold in de verslagperiode vooral voor de districten Dayniile (vooral het noordelijke deel), Dharkenley, Yaqshid (vooral het noordelijke deel), Karan (delen daarvan) en Heliwa (Hurruwa; vooral in het deel Suqahoiaha). Ook op de Bakara-markt en langs de Industrial Road zorgden aanslagen van Al-Shabaab155 voor een slechte veiligheid.156
Naar verluidt oefent Al-Shabaab vooral ’s-nachts de controle uit over deze delen van Mogadishu. Al-Shabaab heeft minder invloed in het centrum van de stad, maar pleegt ook daar nog geregeld aanslagen. Aan de randen van Mogadishu is de
150 Zie Amnesty International Briefing: Mogadishu cannot qualify as an internal flight alternative; http://www.amnesty.org/en/library/info/AFR52/012/2013/en (26 september 2013). 151 Dit zijn hoofdzakelijk particuliere scholen. Er is nog geen ontwikkeld overheidsplan om publieke scholen op te richten. De overheid probeert vanuit de diaspora mensen bereid te krijgen dergelijke structuren van de grond te krijgen. 152 De veiligheidssituatie in Afghoye is volgens berichten verbeterd in de verslagperiode door de aanwezigheid van SFG- en AMISOM-troepen. Home Office UK Border Agency: Somalia, bulletin events march 2013 (23 april 2013), Shabelle Media Network: Somalia: AMISOM police to be deployed to Baidoa en Beledweyne cities (10 juli 2013), Oostenrijks ministerie van Binnenlandse Zaken: Somalia; security, minorities & migration (2013). 153 Vertrouwelijke bronnen. 154 Jamestown Terrorism Monitor: Mogadishu’s dilemma: Who’s in control? (14 juni 2013), Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013). Danish Immigration Service / Landinfo (Noorwegen): Update on security and human rights issues in South-Central Somalia, including Mogadishu (januari 2013). Vertrouwelijke bronnen. 155 Zo pleegde Al-Shabaab in september 2013 een aanslag op de Bakara-markt tegelijkertijd met de aanval op het Westgate winkelcentrum in Nairobi. The East African: Twin attacks rock Mogadishu, Nairobi (21 september 2013). 156 Officieel heeft de SFG alle zestien districten van Mogadishu in handen. Voor een uitvoerig overzicht van deze districten zie algemeen ambtsbericht Somalië van november 2012. Atmospherics Unlimited: Mogadishu districts assessment (update 24 juni 2013), Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013).
26 Algemeen ambtsbericht Somalië
aanwezigheid van Al-Shabaab groter en is de veiligheidssituatie ten opzichte van het centrum een stuk slechter.157
Ook de veiligheidsdiensten en legereenheden van de federale overheid dragen soms bij aan de onveiligheid in de stad. Er heerst een groot gebrek aan discipline onder de gewapende overheidstroepen. Dit wordt vooral veroorzaakt door achterstallige salarisuitkeringen en het gebruik van stimulerende middelen zoals alcohol en khat158. Binnen Mogadishu (vooral in de buitenwijken) is ook sprake van geweld tussen clans onderling en volgens een bron zijn er in en rondom Mogadishu veel geweldsuitbarstingen tussen clans vanwege met name geschillen over stukken land. Zo werd in verslagperiode in Dharkenley gevochten tussen rivaliserende clans om de controle over checkpoints en het beheer van ontheemdenkampen.159
Overheidstroepen zouden met regelmaat in Mogadishu op rooftocht gaan om hun inkomsten aan te vullen. Ook installeren sommige overheidssoldaten illegale road blocks van waaruit afpersingspraktijken worden gepleegd. Soldaten maken zich soms ook schuldig aan verkrachting, geweld en moord. Deze daden blijven veelal onbestraft waardoor het gevoel van veiligheid onder de bevolking afneemt. Onderdelen van de federale Somalische strijdkrachten gaan soms ook de strijd met elkaar aan of met andere aan de overheid gelieerde milities. Dit verhoogt het gevoel van onveiligheid onder de bevolking van Mogadishu nog verder vanwege het risico slachtoffer te worden van willekeurig geweld.160
Internationale Vliegveld van Mogadishu Volgens bronnen en internationale organisaties is de internationale luchthaven van Mogadishu momenteel de veiligste plek in de stad. Echter, doordat Al-Shabaab in verschillende overheidsdiensten is geïnfiltreerd, kunnen leden van de groep zich rondom het vliegveld voordoen als veiligheidspersoneel, soldaten of andere aan de overheid gelieerde personen. Dit heeft ook gevolgen voor de veiligheidssituatie op de wegen van en naar het vliegveld.161 Sommige bronnen stellen dat de kustzijde van het vliegveld een zwakke plek vormt in de beveiliging.162 Al-Shabaab pleegt soms aanvallen op en rondom het vliegveld. Zo pleegde Al-Shabaab op 12 juli 2013 een aanslag op het terrein van het vliegveld door middel van een bomauto, waarna leden van de groep het vuur openden op de aanwezige AMISOM-manschappen.163
2.3.2 Zuid- en Centraal-Somalië (buiten Mogadishu) Door heel Somalië vonden in de verslagperiode gewelddadigheden plaats, waarbij een zwak federaal overheidsgezag leidde tot een sfeer van wetteloosheid en straffeloosheid. De veiligheidssituatie was voorts slecht in periodes en gebieden waarin offensieven gaande waren tegen Al-Shabaab.164
157 Danish Immigration Service / Landinfo (Noorwegen): Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013) en: Update on security and human rights issues in South-Central Somalia, including Mogadishu (januari 2013), JamesTown Terrorism Monitor: Mogadishu’s dilemma: Who’s in control? (14 juni 2013). Vertrouwelijke bronnen. 158 Een plant die een geestverruimende werking heeft en in grote delen van de Hoorn van Afrika en in Jemen als drug wordt gebruikt. 159 In Dharkenley ligt onder meer het grootste ontheemdenkamp van Mogadishu, Badbado. In Dharkenley is de Abgaal-clan (subclan van de Hawiye) de dominerende clan. Atmospherics Unlimited: Mogadishu districts assessment (update 24 juni 2013). Vertrouwelijke bron. 160 Jamestown Terrorism Monitor: Mogadishu’s dilemma: Who’s in control? (14 juni 2013), Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013). 161 Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013). 162 Vertrouwelijke bronnen. 163 Press-TV: Bomb blast targeting Mogadishu airport kills 2 (12 juli 2013). Vertrouwelijke bronnen. 164 Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013).
27 Algemeen ambtsbericht Somalië
Volgens veel bronnen was de veiligheidssituatie door heel Zuid- en Centraal Somalië in de verslagperiode nog altijd zeer slecht.165 Dit werd veroorzaakt door een aantal factoren. In een aantal delen van Somalië werden offensieven tegen Al-Shabaab uitgevoerd.166 Ook zorgden gevechten tussen facties van Al-Shabaab onderling (zie ook paragraaf 2.2.5) en geweld dat werd gepleegd door clanmilities voor een verslechterde veiligheidssituatie. Al-Shabaab is in de verslagperiode meer geïntegreerd in de bevolking hetgeen volgens bronnen voor meer onveiligheid heeft gezorgd. Al-Shabaab is in staat aanslagen te plegen vanuit onder de bevolking schuilgaande terroristische cellen.167
Daarnaast nam in de verslagperiode het aantal ontvoeringen toe, vooral in de regio Galmuddug (met name in en rondom Galkayo). Ook zijn door heel Zuid- en Centraal Somalië gewapende groeperingen actief die hinderlagen kunnen leggen en illegale wegversperringen kunnen opwerpen.168 In Galgadud zorgt de aanwezigheid van zowel Al-Shabaab als van piraten voor een onveilige situatie. Er is volgens een bron in de afgelopen periode een toename in het aantal moorden geweest, met name in Zuid- en Centraal Somalië.169
In de verslagperiode vonden geregeld gevechten plaats tussen de regeringstroepen/AMISOM en Al-Shabaab-strijdkrachten, met name in de Lower Shabelle-regio, de regio’s Bay en Bakool en Lower Juba. Zo werd op 14 juni 2013 in Dhambal, Bay regio, een veiligheidsoperatie uitgevoerd door Federale en AMISOM troepen, waarbij ten minste zeven militanten werden opgepakt. Op 17 juni 2013 in de districten Qoryoley en Audinley de steden Mubarak, Ugunji, Nuun en Furuqley veroverd door de federale troepen. Op 15 september 2013 braken gevechten uit tussen overheidstroepen en Al-Shabaab in Aw Diinle in de Bay-regio. Op 18 september 2013 leverden AMISOM-troepen en Al-Shabaab strijd in het gebied tussen Yaqbari Weyn en Walweyn in de Lower Shabelle-regio. Op 20 september 2013 braken gevechten uit tussen Al-Shabaab en de geallieerde overheidstroepen in het Qoqani-district (tussen Dobley en Afmadow) in de Lower Juba-regio. Ook voerden troepen van de federale regering geassisteerd door Ethiopische troepen in de maanden augustus en september 2013 regelmatig aanvallen uit op Al-Shabaab in de Bakool-regio.170
Op 24 oktober 2013 raakten Somalische en Ethiopische regeringstroepen slaags met Al-Shabaab in de Bay-regio tussen de dorpen Ufurow en Aw Diinle. De regeringstroepen vielen een wegversperring van Al-Shabaab aan met het doel de route tussen Bay en Gedo vrij te maken. Volgens berichtgeving vielen er doden aan beide kanten.171 Tegen het einde van de verslagperiode (november 2013)
165 Vertrouwelijke bronnen. 166 Dalsan Radio: Somalia: Dozens of Al-Shabab suspects nubbed in Afgoye town (3 september 2013), Shabelle Media Network: Somalia: Govt. troops and Amisom troops gain control of more towns in Lower Shabelle region (18 juni 2013). Vertrouwelijke bronnen. 167 Vertrouwelijke bronnen. 168 Vertrouwelijke bronnen. 169 Van veel van deze moorden is het motief onduidelijk. In een aantal van deze gevallen ging het om gerichte moorden op bijvoorbeeld journalisten en politici. Vertrouwelijke bronnen. 170 Critical Threats: Gulf of Aden Security Review (14 juni 2013), Shabelle Media Network: Somalia: Heavy fighting between gov’t troops and Alshabab in El Barde town (2 september 2013). 171 Shabelle Media Network: Somalia: Govt. troops and Amisom troops gain control of more towns in Lower Shabelle region (18 juni 2013), Sabahi Online: Somalia: Somali forces, Al-Shabaab clashes in Bay region (16 september 2013), Shabelle Media Network: Somalia: Fighting between government forces and Alshabab in the Lower Shabelle region (18 september 2013), Shabelle Media Network: Somalia: Heavy confrontations between Alshabab and allied forces in the Lower Juba region of Somalia (20 september), Sabahi Online: Somalia: Somali, Ethiopian forces clash with Al-Shabaab in Bay-region (25 oktober 2013).
28 Algemeen ambtsbericht Somalië
intensiveerde de strijd tussen AMISOM en Al-Shabaab en werd er op veel plaatsen in de regio’s Bay, Bakool, Lower Shabelle en Lower en Middle Juba gevochten.172
In oktober 2013 mengden de Verenigde Staten zich nadrukkelijk in de strijd tegen Al-Shabaab. Zo voerden Amerikaanse elitetroepen op 5 oktober 2013 een aanval uit op de havenstad en Al-Shabaab-bolwerk Barawe. Het doelwit van de aanval was Al- Shabaab kopstuk Abdukadir Mohamed Abdukadir, alias Ikrima. Ikrima zou door de VS worden gezocht in verband met de aanslagen van Al-Qaeda op de Amerikaanse ambassades in Kenia en Tanzania in 1998. Ikrima werd niet gevonden tijdens de aanval. Op 29 oktober werden twee commandanten van Al-Shabaab door een Amerikaanse drone gedood in de plaats Jilib in Middle Juba.173 Een van de commandanten was Ibrahim Ali Abdi, alias Anta. Anta was naar verluidt de expert op het gebied van explosieven en zelfmoordbomvesten binnen de groepering.174
2.3.3 Noord-Somalië Vergeleken met Zuid-Centraal Somalië was de veiligheidssituatie in Noord-Somalië stabieler. Dit gold vooral voor Somalialand en in mindere mate voor Puntland.
Somaliland In Somaliland hebben zich relatief weinig grote veiligheidsincidenten voorgedaan. Wel waren er enkele incidenten in de nasleep van de lokale verkiezingen, waarbij doden vielen door politiegeweld (zie paragraaf 3.3.2.3). Ook waren er spanningen tussen clans en lagen journalisten in de verslagperiode onder vuur (zie paragraaf 3.3.1.2).
Puntland In Puntland braken gewelddadige conflicten uit rondom de (verdaagde) lokale verkiezingen waarbij doden vielen (zie paragraaf 3.3.2.2). De journalist Liban Abdullahi Farah werd in juli 2013 vermoord in Galkayo, vermoedelijk vanwege zijn journalistieke werk in verband met de verkiezingen. Ook in het algemeen was de veiligheidssituatie voor journalisten in Puntland slecht in de verslagperiode (zie paragraaf 3.3.1.2). Er waren voorts ongeregeldheden in verband met demonstraties gericht tegen het bewind van president Farole (zie paragraaf 3.3.2). Ook zorgde de aanwezigheid van Al-Shabaab in delen van Puntland (vooral in het Golis-gebergte in Galgala en ten oosten van Bosaso) voor dreiging en een onveilige situatie voor de bevolking.
2.3.4 Clanbescherming en het overbrengen van claninformatie aan kinderen In Somalië – zowel Zuid-Centraal- als Noord-Somalië – vormt de clan waartoe een persoon behoort de belangrijkste sociale structuur en zorgt de clan voor beschermingsmogelijkheden. Door heel Somalië is de economische en juridische positie van personen geregeld binnen de (sub)clan (via compensatieregelingen – diya – en traditioneel recht – xeer).175
172 AMISOM (press release): Somalia: AMISOM resumes military operations against Al Shabaab (1 november 2013), Shabelle Media Network: Somalia: Heavy fighting between government troops and Alshabab in Bakol region (23 oktober 2013). 173 Deze regio is nog steeds in handen van Al-Shabaab. 174 BBC News: US raid on Somalia: Al-Shabaab bolsters presence in Barawe (7 oktober 2013), Sudan Tribune: Somalia – U.S. drone strike kills senior Al Shabab figures (29 oktober 2013, Radio France Internationale: Somalia: U.S. drone kills two Al-Shebab members, eyewitnesses (29 oktober 2013). 175 Lifos: Government and clan system in Somalia (5 maart 2013), Krazyinsidekenya: Somali clan system and structure (14 februari 2013).
29 Algemeen ambtsbericht Somalië
Clanbescherming In Somalië is clanbescherming nog altijd belangrijk, met name in de gebieden buiten de grote steden. Vanwege de slechtere veiligheidssituatie is clanbescherming belangrijker in Zuid- en Centraal Somalië dan in het noorden van Somalië, maar ook in Noord-Somalië is het systeem van clanbescherming nog steeds wijdverspreid. Tegelijkertijd is het systeem van clanbescherming in Zuid- en Centraal Somalië ingewikkelder dan in het noorden gezien de meer diffuse clansituatie ten opzichte van het noorden van Somalië.176
Het systeem van clanbescherming is in Mogadishu (en andere grote steden) enigszins onder druk komen te staan doordat er naar verluidt minder clanmilities voorkomen en er daardoor minder geweld zou zijn dat puur op clanverhoudingen is gebaseerd.177 Er zijn evenwel in de verslagperiode berichten geweest van clan- gerelateerd geweld in Mogadishu, met name vanwege landdisputen en het beheer over checkpoints en ontheemdenkampen in en om de stad (zie ook paragraaf 2.3.1). Deze twisten vinden grotendeels plaats in de districten aan de rand van de stad, waar veel ontheemdenkampen en checkpoints zijn gesitueerd. Voorts zou de aanwezigheid van Afrikaanse troepen in met name (het centrum van) Mogadishu deels zorgen voor een vervangend beschermingssysteem, waardoor inter- clanconflicten meer onderdrukt zouden worden en clanbescherming minder urgent zou zijn.178
In de regel is clanaffiliatie in gebieden die worden gecontroleerd door Al-Shabaab van minder belang dan in gebieden daarbuiten. Echter, ook in gebieden die worden gecontroleerd door Al-Shabaab zijn clanverschillen binnen de verslagperiode weer meer van belang geworden ten opzichte van de periode daarvoor. Zo zouden binnen Al-Shabaab regelmatig gevechten om macht plaatsvinden tussen clans en speelt clanidentificatie een belangrijke rol bij het bepalen tot welke groep binnen Al- Shabaab iemand behoort.179 Hierdoor is clanbescherming belangrijker geworden binnen Al-Shabaabgebied, hoewel in mindere mate dan in niet door Al-Shabaab gecontroleerd gebied.180
De situatie voor minderheden in Somalië is voor zover bekend niet wezenlijk veranderd sinds de vorige verslagperiode. Voor leden van (niet-Somali) minderheidsgroeperingen is het verkrijgen van clanbescherming dan ook doorgaans moeilijker dan voor leden van de dominante clans in Somalië (zie paragraaf 3.4.2).181
Het overbrengen van claninformatie aan kinderen Het is moeilijk om vast te stellen hoe en op welk niveau claninformatie in Somalië wordt overgebracht aan kinderen. Volgens een bron is dit zeer sterk regionaal bepaald, varieert dit per (sub)clan en hangt veel af van de visie van de clanoudste in dit verband. In veel gevallen zal de informatie worden doorgegeven via clanoudsten,
176 In Noord-Somalië zijn de clanverhoudingen meer afgebakend dan in Zuid- en Centraal Somalië, waar de clans meer door elkaar heen lopen. 177 Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013). 178 Liban Ahmad (op Raxanreeb.com): The Somali political class and the struggle over form of government for Somalia (27 juni 2013). 179 De binnen Al-Shabaab gevoerde machtsstrijd (zie paragraaf 2.2.5) is ook deels langs lijnen van clanaffiliatie uitgevochten. Jamestown Foundation Terrorism Monitor: Somalia’s Al-Shabaab movement turns on itself (9 september 2013). Vertrouwelijke bron. 180 American Thinker: Interview with an Al-Shabaab member (25 september 2013), Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013). Vertrouwelijke bron. 181 Zie hiervoor algemeen ambtsbericht Somalië van november 2012, paragraaf 4.4.
30 Algemeen ambtsbericht Somalië
moskeeën en oudere vrouwen.182 Aangezien binnen families de vrouwen het huishouden bestieren, is het aannemelijk dat de claninformatie op dat niveau via de moeders wordt doorgegeven. Vanaf welke leeftijd kinderen informatie wordt bijgebracht over de clan, is dezerzijds onbekend.
2.4 Geweldsincidenten
In de verslagperiode hebben meerdere geweldsincidenten plaatsgevonden, zowel in Mogadishu als in andere delen van Zuid- en Centraal-Somalië. Geweldsincidenten vonden in de verslagperiode dagelijks plaats, vooral in Mogadishu. Hieronder volgt een opsomming van een aantal in het oog springende geweldsincidenten.
2.4.1 Mogadishu Op 14 april 2013 pleegde Al-Shabaab twee grootschalige aanslagen in Mogadishu. De eerste aanslag was gericht op het Hooggerechtshof van Benadir. De tweede aanslag was gericht op een konvooi van een Turkse hulporganisatie. Ten minste dertig personen kwamen om en tientallen personen raakten gewond bij de beide aanslagen.183
Op 5 mei 2013 werd een zelfmoordaanslag gepleegd op een konvooi voertuigen van het Somalische ministerie van Binnenlandse Zaken met Qatarese overheidsfunctionarissen die een drukke verkeerskruising in het centrum van Mogadishu passeerde. Volgens de politie van Mogadishu kwamen hierbij ten minste acht personen om het leven en raakten zeven personen gewond, alle omstanders. De vier Qatarese overheidsfunctionarissen en andere leden van het konvooi bleven ongedeerd. Op hetzelfde moment werd in het Dayniille district in Mogadishu een bom tot ontploffing gebracht terwijl een konvooi overheidsvoertuigen passeerde. Hierbij vielen geen slachtoffers. De aanslagen werden opgeëist door Al-Shabaab.184
Op 8 mei 2013 werd in het Dayniile district in Mogadishu een explosief tot ontploffen gebracht waarbij twee beveiligingsambtenaren van de Somalische regering om het leven kwamen en nog twee anderen gewond raakten. De Somalische regiocommissarissen en de gouverneur van de Benadir-regio bleven ongedeerd. Volgens de Somalische federale regering zat Al-Shabaab achter de aanslag. De aanslag werd gepleegd kort nadat AMISOM en Somalische veiligheidsbeambten aanvallen op Al-Shabaab hadden gepleegd rondom Mogadishu in het kader van veiligheidsoperaties.185
Op 16 juni 2013 vond een mortieraanval plaats op het presidentieel paleis, Villa Somalia, en op de residentie van premier Shirdon. De aanslag werd opgeëist door Al-Shabaab. Op 17 juni 2013 arresteerde de politie honderden personen in de districten Hodan en Howlwadag in Mogadishu die er van worden verdacht onderdeel te zijn van de strijdmachten van Al-Shabaab.186
Op 19 juni 2013 pleegde Al-Shabaab een aanslag op het kantoor van het United Nations Development Programma (UNDP) in Mogadishu. Meer dan twintig mensen
182 Vrouwen genieten in de regel op latere leeftijd meer achting en zelfstandigheid binnen de clan. Vertrouwelijke bron. 183 Garowe Online: Over 25 dead and 40 injured in Mogadishu courthouse siege (15 april 2013), 184 Arab News: Several killed in attack on Qatari officials in Somalia (5 mei 2013), CNN: suicide bomber targets Qatari delegation in Somalia, 8 dead (6 mei 2013). 185 All Africa: Govt. officials narrowly escape led attack (8 juni 2013). 186 Sabahi Online: Somalia: Police arrest hundreds after mortar attack on Villa Somalia (18 juni 2013).
31 Algemeen ambtsbericht Somalië
kwamen om het leven onder wie militanten, (buitenlandse en Somalische) veiligheidsfunctionarissen en burgers. Meer dan twintig personen raakten gewond.187 In de week volgend op de aanslag voerden veiligheidsdiensten van de overheid veiligheidsoperaties uit waarbij veel (jonge) personen werden aangehouden voor ondervraging.188
In de nacht van 23 op 24 juni 2013 werd het parlementslid Abdalla Hassan Yarow in Mogadishu doodgeschoten door onbekende mannen. De regering legde de verantwoordelijkheid voor de moord kort nadien bij Al-Shabaab, hoewel deze de aanslag niet claimde.189
Op 9 juli 2013 ontplofte een voertuig op de Bakara marktplaats met daarin een aantal mannen in uniformen van de nationale veiligheidsdienst van Somalië. Volgens de politie van Mogadishu ontstond de explosie doordat een handgranaat in het voertuig werd gegooid. Ten minste één persoon kwam om, maar Al-Shabaab, die de aanslag claimde, stelde ten minste drie personen te hebben omgebracht.190
Op 12 juli 2013 pleegde Al-Shabaab een aanslag op een konvooi van de Afrikaanse Unie met voornamelijk Oegandese overheidsfunctionarissen die van het vliegveld van Mogadishu afkwam. Al Shabaab claimde daarbij vier hooggeplaatste Oegandese functionarissen en een lid van de Amerikaanse beveiliging te hebben gedood en drie Amerikaanse functionarissen en één Oegandese functionaris te hebben verwond. Kort daarop gooiden gewapende leden van Al-Shabaab een granaat in het Barwaqo hotel in het centrum van Mogadishu, waarbij twee personen omkwamen en ten minste tien personen gewond raakten.191
Op 27 juli 2013 pleegde Al-Shabaab een aanslag op een Turkse diplomatieke missie in Mogadishu, door middel van een minibus volgepakt met explosieven. Zes personen vonden de dood, onder wie een Turk, twee Somalische veiligheidsagenten en een student. Negen anderen raakten gewond. Er kwamen ook drie Al- Shabaabstrijders om het leven.192
Op 21 augustus raakte de Zweedse politicus Ann-Margarethe Livh gewond bij een gerichte aanslag in Mogadishu toen zij uit de taxi stapte en naar haar hotel wilde lopen. Haar (Zweedse) tolk en een bewaker kwamen om het leven. Een andere Somalische vrouw, afkomstig uit Zweden, raakte eveneens gewond. De politie in Mogadishu stelde dat het vermoedelijk om een ontvoeringspoging ging.193
Op 7 september 2013 pleegde Al-Shabaab een aanslag op een restaurant in de buurt van het Nationale Theater in Mogadishu. Ten minste dertig personen kwamen om en meer dan vijftig personen raakten gewond. Volgens een functionaris van de Benadir-administratie waren alle dodelijke slachtoffers burgers en werden geen overheidsfunctionarissen gedood. Al-Shabaab beweerde echter dat er belangrijke overheidsfunctionarissen waren gedood. Het restaurant is een geliefde plek onder overheidspersoneel. De aanslag werd gepleegd door middel van een bomauto,
187 The Guardian: Somali militants attack UN base in Mogadishu killing 15 (19 juni 2013), Reuters: Somali islamist rebels attack UN base, 22 dead (19 juni 2013). 188 Shabelle Media Network: Somalia: Security operations underway in Mogadishu (21 juni 2013). 189 Shabelle Media Network: Somalia: MP assassinated in Mogadishu (24 juni 2013). 190 Tunis Afrique Presse: Somalia: Car explodes in Mogadishu’s Bakara market (9 juli 2013), BBC: Somali car explodes in Mogadishu’s Bakara market (9 juli 2013), Sabahi Online: Somalia: Al-Shabaab kills one in Mogadishu market car bomb (9 juli 2013). 191 Sabahi Online: Somalia: Al-Shabaab claims U.S. officials injured in attack (14 juli 2013) en: Somalia: Al-Shabaab takes credit for AMISOM convoy bombing (14 juli 2013). 192 CNN: Police: 6 killed in attack on Turkish embassy in Somalia (27 juli 2013), Reuters: Al Shabaab claim attack on Turkish mission in Somalia, three dead (27 juli 2013). 193 Reuters: Swedish politician wounded in Somali kidnap attempt (21 augustus 2013).
32 Algemeen ambtsbericht Somalië
gevolgd door een zelfmoordaanslag op dezelfde plek, te midden van burgers die waren toegesneld na de eerste explosie.194
Op 8 november 2013 pleegde Al-Shabaab een aanslag op het Maka al-Makarama hotel in Mogadishu door middel van een bomauto. Ten minste zes personen kwamen om het leven, onder wie vier agenten. Zeker vijftien personen raakten gewond. Een woordvoerder van Al-Shabaab verklaarde dat de aanslag was gericht tegen regeringsfunctionarissen en militairen.195
2.4.2 Zuid- en Centraal Somalië buiten Mogadishu Op 7 juni 2013 braken gevechten uit in de zuidelijke havenplaats en tevens tweede grootste stad in Somalië Kismayo (zie ook paragraaf 2.2.2). De gevechten vonden plaats tussen verschillende milities in Kismayo, waaronder Ras Kamboni196, die onder leiding staat van de de facto president van Jubaland, Ahmed Madobe. In Kismayo is sinds het vertrek van Al-Shabaab een strijd om de macht tussen de verschillende clanmilities aan de gang.197 Volgens een woordvoerder van de VN kostten de ongeregeldheden tussen clanmilities in Kismayo in juni 2013 aan zeker 71 burgers het leven en raakten 300 personen gewond. De gewelddadigheden zorgden er ook voor dat humanitaire hulp tijdelijk werd stopgezet en dat in het bijzonder een grootschalige poliovaccinatie werd opgeschort. De vaccinatiecampagne was noodzakelijk gezien een woekerende polio-epidemie in Somalië.198
Het conflict heeft er ook toe geleid dat duizenden mensen ontheemd zijn geraakt en zijn gevlucht naar de omringende dorpen, waar vaak niet genoeg water, voedsel en onderdak is. Humanitaire hulporganisaties hebben zeer slecht tot geen toegang tot de stad en hebben in veel gevallen hun werkzaamheden moeten staken. Ook de omringende dorpen zijn zeer slecht bereikbaar voor hulporganisaties vanwege onder meer de aanwezigheid van Al-Shabaab.199
Op 15 juni 2013 vond een bomaanslag plaats op een theehuis in de stad Wanlaweyn, in de regio Lower Shabelle. Minstens zeven personen kwamen om, onder wie burgers en soldaten en ten minste twaalf personen raakten gewond. Het theehuis stond bekend als een bij overheidspersoneel geliefde plek. Naar verluidt waren de meeste slachtoffers echter burgers. De aanslag werd niet opgeëist.200
Dezelfde dag vond in Wanlaweyn een aanslag plaats op strijdkrachten van de Somalische regering en op districtsgouverneur Nur Ahmed Nur. Tenminste vijf personen kwamen om en tien personen raakten gewond. Gouverneur Nur bleef
194 Sabahi Online: Somalia: Al-Shabaab claims responsibility for Mogadishu restaurant attack that kills 30 (8 september 2013), BBC News: Somalia blasts hit Mogadishu village restaurant (7 september 2013), Persbericht Nicholas Kay, UNSOM 7 september 2013. 195 Sabahi Online: Somalia: Al-Shabaab hotel bombing will not hamper progress – Somali leaders (11 november 2013), Volkskrant: Al-Shabaab achter aanslag op hotel Mogadishu (9 november 2013). 196 De Ras Kamboni militie van Madobe bestaat vooral uit leden van de Ogaden clan, terwijl aan de kant van de SFG/Hirale veelal Hawiye-clanleden (o.a. Habar Gedir van wie veel Ayr) en warlords opereren. Ook aan Al-Shabaab gelieerde milities namen deel aan de strijd. 197 All Africa: Somalia: Ras Kamboni, tribal militias battle in Kismayo (7 juni 2013). 198 In gebied onder controle van Al-Shabaab worden mensen niet ingeënt, aangezien Al-Shabaab tegen inentingen is. All Africa: Somalia: UN official concerned about humanitarian situation in Somalia’s Kismayo (8 juli 2013). Vertrouwelijke bron. 199 Sabahi Online: Somalia: Humanitarian crisis takes hold in Kismayo while rivals vie for power (11 juli 2013). Human Rights Watch: Somalia: Civilians killed in Kismayo clashes (26 juni 2013), The Guardian: On the shifting frontlines of the fight against Al-Shabaab (28 september 2013). 200 Reuters: Tea shop bomb in Somali town kills at least seven (15 juni 2013), Critical Threats: Gulf of Aden security review (17 juni 2013).
33 Algemeen ambtsbericht Somalië
ongedeerd. De aanslag werd niet opgeëist, maar algemeen werd aangenomen dat Al-Shabaab de aanslag had gepleegd.201
In en om Baidoa vonden op 25 juni 2013 gevechten plaats tussen overheidstroepen en Al-Shabaab. Hierbij kwamen volgens berichtgeving ten minste tien soldaten van het federale leger om het leven en raakten ten minste vijftien anderen gewond. Al- Shabaab viel een overheidskonvooi aan dat op weg was naar Baidoa, de hoofdstad van de Bai regio. De avond daarvoor hadden Al-Shabaab-strijders een aanslag gepleegd op het huis van de burgemeester van Baidoa. Hierbij vielen geen slachtoffers aan de kant van de federale regering. Naar verluidt raakten twee strijders van Al-Shabaab gewond.202
Op 3 september 2013 werd bij Marka, in de Lower Shabelle-regio, een aanslag gepleegd door middel van een bermbom gevolgd door geweerschoten op een overheidskonvooi met daarin president Hassan Sheikh Mohamud. De president bleef ongedeerd. Een soldaat raakte gewond. Al-Shabaab claimde de aanslag.203
In Beledweyne werden op 19 oktober 2013 ten minste dertien personen gedood bij een zelfmoordaanslag van Al-Shabaab op een restaurant. Het restaurant was populair bij Ethiopische en Somalische legertroepen. De slachtoffers waren echter vooral burgers.204
Op 19 november 2013 pleegde Al-Shabaab een aanslag op een militaire basis van AMISOM in Beledweyne, waarbij ten minste twintig doden vielen, onder wie de aanvallers. Volgens de berichtgeving bestormden ongeveer tien gewapende Al- Shabaab strijders de compound nadat een zelfmoordenaar met een auto met explosieven op de basis was ingereden.205
2.4.3 Geweldsincidenten buiten Somalië Ook buiten Somalië deed Al-Shabaab van zich spreken. Op 21 september 2013 pleegde Al-Shabaab een aanslag op het winkelcentrum Westgate in de Keniaanse hoofdstad Nairobi. Hierbij kwamen meer dan 70 personen om het leven en raakten meer dan 175 personen gewond. Tijdens de terreuractie gijzelden leden van Al- Shabaab een aantal bezoekers van het winkelcentrum en gebruikte Al-Shabaab de gijzelaars als menselijk schild. Op 25 en 26 september 2013 pleegde Al-Shabaab nog twee aanslagen op Keniaans grondgebied (in Mandera en Wajir). Volgens Godane waren de aanslagen in de eerste plaats een vergelding voor de Keniaanse tegen Al-Shabaab gerichte operaties in Somalië.206
Op 13 oktober 2013 pleegden Somalische terroristen een aanslag in de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba. Bij de aanslag werden volgens de berichtgeving alleen de daders gedood. Al-Shabaab claimde de aanslag de dag erna en stelde dat de
201 Sabahi online: 5 killed in Wanlaweyne bombing (16 juni 2013), Garowe Online: IED attack targets Wanlaweyn district official (15 juni 2013). 202 Garowe Online: Somalia: Al Shabaab ambush gov’t forces near Baidoa (25 juni 2013), Sabahi Online: Al-Shabaab attacks Baidoa mayor’s house (25 juni 2013). 203 Shabelle Media Network: Somalia: President Hassan escapes assassination attempt after his convoy has been attacked (3 september 2013), Voice of America: Somali president unhurt in bomb attack (3 september 2013). 204 NRC: Zeker dertien doden bij aanslag Al-Shabaab op Somalisch restaurant (19 oktober 2013), Stratfor: Somalia: At leat 13 killed in suicide attack (19 oktober 2013). 205 Trouw: Zelfmoordaanslag op militaire basis in Somalië (20 november 2013), Garowe Online: Somalia: At least 20 killed in assault on police station (19 november 2013). 206 The Wall Street Journal: Siege at Nairobi mall ends after four days (24 september 2013), The Times of India: In Kenya mall, jihadis using hostages as human shields (24 september 2013), Trouw: Al-Shabaab pleegt opnieuw dodelijke aanslag in Kenia (26 september 2013), statement Ahmed Godane on the Westgate attack, 25 September 2013.
34 Algemeen ambtsbericht Somalië
explosie tien dodelijke slachtoffers had geëist. Al-Shabaab had eerder aangegeven aanslagen te zullen plegen op Ethiopisch grondgebied, vanwege de rol van Ethiopië in de strijd tegen Al-Shabaab in Somalië.207
2.5 Documenten
In Somalië spelen documenten geen belangrijke rol. Bij reizen binnen Somalië – waarbij inbegrepen het verkeer tussen Zuid- en Centraal- en Noord-Somalië -zijn geen documenten vereist. Wel worden bij grensposten en of checkpoints in voorkomende gevallen vragen gesteld over de identiteit van de reiziger waarbij vooral de clanachtergrond van belang is. Ook wordt daarbij gevraagd naar de reden van de reis en het verblijfsdoel.208
De nationale autoriteiten van Somalië vaardigen geen documenten uit behalve paspoorten, rijbewijzen en winkel- of bedrijfsvergunningen. Er bestaat vooralsnog geen officiële burgerlijke stand in Somalië. Geboorte-, huwelijks en overlijdensregistratie vindt van overheidswege niet plaats.209
Soms geven lokale sheikhs of geestelijken huwelijksaktes af. Aktes die geestelijken afgeven hebben onder de sharia een zekere status omdat de sharia de grondwettelijke basis van de Somalische staat vormt.210 Ziekenhuizen registreren soms in meer of mindere mate geboortes en sterfgevallen.211
2.5.1 Paspoorten Paspoorten worden uitgegeven door de immigratiekantoren die vallen onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Bij de aanvraag dient een bedrag van 85 dollar te worden gestort op de rekening van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Met het ontvangstbewijs van deze storting kan de aanvrager in persoon verschijnen bij het migratiekantoor waar hij een aanvraagformulier invult en waar een pasfoto en vingerafdrukken worden ingenomen. Bij het migratiekantoor dient de aanvrager nog eens 20 dollar te betalen. De aanvraag moet door de aanvrager zelf worden ingediend. De aanvrager wordt bevraagd over familie- en clanachtergrond om zijn of haar identiteit vast te stellen. Ondersteunende documenten – zoals geboorteakten - zijn niet nodig. Personen jonger dan achttien jaar moeten hun vader meenemen. Een derde kan wel het paspoort afhalen, maar ook de identiteit van deze persoon wordt in dat geval vastgesteld. De gegevens van de aanvragen worden elektronisch verzonden naar Mogadishu.212 In Somalië kunnen momenteel paspoorten worden aangevraagd in Mogadishu, Garowe, Bosasso en Galkayo. In Galkayo kunnen paspoorten worden aangevraagd bij twee kantoren aan weerszijden van de green line213: één aan de
207 Inter Press Service: Al-Shabaab takes ‘last gasps’ in Ethiopia (21 oktober 2013). 208 Vooral aan de grens met Somaliland wordt het als verdacht beschouwd indien iemand vanuit Zuid- en Centraal Somalië zonder clanaffiliatie in Somaliland wil inreizen. Vertrouwelijke bronnen. 209 Danish Immigration Service / Landinfo (Noorwegen): Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013) en: Update on security and human rights issues in South-Central Somalia, including Mogadishu (januari 2013). Vertrouwelijke bron. 210 De huwelijksaktes die door sheikhs of geestelijken worden afgegeven genieten de facto in de Somalische samenleving wel erkenning, hoewel het geen officiële overheidsdocumenten zijn. 211 Immigration and Refugee Board of Canada: Somalia: Birth registration, including the issuance of birth certificates; the registration of children attending school; title deeds; whether the owner of a home or business must obtain a title deed (2009-june 2013) (26 juni 2013). 212 Zie algemeen ambtsbericht Somalië van november 2012. 213 De green line is de scheidslijn tussen de region Puntland en de regio Galmuddug. Deze lijn loopt dwars door de stad Galkayo.
35 Algemeen ambtsbericht Somalië
Puntlandse kant en één aan de Galmudugse kant van de stad.214 Ook kunnen Somalische burgers een Somalisch paspoort in het buitenland aanvragen. Landen waar dit mogelijk is, zijn in ieder geval Kenia, de Verenigde Arabische Emiraten, Saoedi-Arabië, Zambia en Ethiopië.215
Met het paspoort ontvangt de aanvrager ook een identiteitskaart. Bij een aanvraag in Kenia stort de aanvrager 100 dollar op een rekening van de Somalische overheid bij de Transnational Bank.216 Het stortingsbewijs levert hij samen met het aanvraagformulier bij de Somalische ambassade in. In de praktijk komt grootschalige corruptie voor bij overheidsfunctionarissen. Dit zorgt er mede voor dat het Somalische paspoort door veel landen niet wordt erkend, waardoor veel Somali’s een buitenlands paspoort proberen te bemachtigen om hun reismogelijkheden te vergroten.217 Corruptie zorgt er ook voor dat de hierboven beschreven aanvraagprocedure in praktijk vaak niet wordt gevolgd.218
In de verslagperiode waren drie typen paspoorten in omloop in Somalië: een nieuw Somalisch en een oud Somalisch paspoort – hoewel het gebruik van het oude paspoort in september 2008 verboden werd door de toenmalige president Yusuf219 – en een Somalilands paspoort.
Het oude paspoort is groen en is sinds 1990 niet meer gedrukt. Na die tijd zijn veel illegale kopieën geproduceerd. Andere oude identiteitsdocumenten die Somaliërs nog wel in bezit kunnen hebben, zijn identiteitskaarten van voor 1990, blauwe paspoorten die voorafgaand aan het groene paspoort uitgegeven werden en rijbewijzen.220
In 2006 is het nieuwe blauwe paspoort ingevoerd. Het paspoort bevat biometrische kenmerken. In de tweede helft van 2010 is een nieuwe versie van het blauwe paspoort geïntroduceerd die licht afwijkt van de eerste versie.221 De elektronische chip in het paspoort is met dit paspoort ingevoerd. Daarnaast is er ook een identiteitskaart verkrijgbaar (met chip). In Mogadishu wordt een database bijgehouden van de paspoorten en de identiteitskaarten die afgegeven worden.222 De database valt onder de verantwoordelijkheid van het ministerie van Binnenlandse Zaken en is daarnaast in ieder geval benaderbaar door de immigratieautoriteiten, de veiligheidsdienst (NISA) en volgens een bron waarschijnlijk ook door het beveiligingsbedrijf van het vliegveld van Mogadishu. In de praktijk komt grootschalige fraude voor bij het aanvragen van paspoorten. Paspoorten kunnen
214 Email ambassade Nairobi, d.d. 18 juni 2013. Immigration and Refugee Board of Canada: Somalia: Identification documents, including passports and driver’s licenses; whether driver’s licenses are/have been issued, including language of documents (2007-june 2013) (14 juni 2013). 215 Zie algemeen ambtsbericht Somalië van november 2012. 216 Daarnaast moet in Kenia KES 1.000 (ca. 12 US dollar) worden betaald. 217 Het komt in de praktijk voor dat Somaliërs paspoorten weten te verwerven van een buurland, zoals Ethiopië en Kenia, door zich uit te geven voor staatsburgers van dat land, of simpelweg door het paspoort (of een vervalsing daarvan) te kopen. 218 Report of the Monitoring Group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council resolution 2060 (2012): Somalia (12 juli 2013). Vertrouwelijke bron. 219 Hiiraan Online, Somali Government to stop usage of old passport, 21 september 2008; IOM, 2009. In september 2011 werd het oude paspoort (nogmaals) verboden. Somalia Report, TFG Bans Use of Old Passport, 19 september 2011. 220 Zie algemeen ambtsbericht Somalië van november 2012. Deze situatie is ongewijzigd. 221 Het is de vraag of het paspoort echt biometrisch is. Het is wel veel moeilijker te vervalsen dan het oude paspoort. Naar verluidt zouden Somaliërs bij ambassades soms honderden dollars moeten betalen voor het paspoort. DIS, Security and human rights issues, blz 85, april 2012. 222 Tot juni 2011 werden Somalische paspoorten in Dubai gedrukt, daarna in Mogadishu. Volgens een bericht in Somalia Report zou het bedrijf in Dubai na het verlies van het contract valse paspoorten hebben gedrukt. Somalia Report, Fake Somali Passports, IDs Seized by Kenya, 19 november 2011.
36 Algemeen ambtsbericht Somalië
(vrij eenvoudig) op de zwarte markt worden gekocht.223 Private ondernemingen bieden het paspoort vaak aan tegen gereduceerde tarieven. De (internationale) waarde van het Somalische paspoort is mede hierdoor uiterst gering.224 Omdat veel Somaliërs illegaal een paspoort kopen bij een privaat bedrijf staan veel paspoorten niet geregistreerd in de database.225
De ambassade van Somalië in Nairobi verstrekt naast paspoorten ook andere reisdocumenten aan Somaliërs die willen terugkeren naar Somalië: de zogenaamde ‘Go Home documents’. Dit document verschaft Somaliërs zonder paspoort de mogelijkheid terug te keren naar Somalië.226
De Somaliërs die bij de Somalische ambassade in Kenia een paspoort aanvragen, hebben in het algemeen geen identiteitsdocument nodig om hun Somalische nationaliteit aan te tonen. In plaats daarvan kan de aanvrager zijn Somalische herkomst mondeling aantonen in een interview met een ambassademedewerker. De ambassademedewerker let in het interview onder andere op de taalvariant die de aanvrager spreekt. Wanneer de ambassademedewerker twijfelt aan de Somalische nationaliteit en/of identiteit van de aanvrager, dan krijgt de aanvrager de kans om terug te komen met een of meerdere personen uit de Somalische gemeenschap die voor de aanvrager kunnen getuigen. Deze personen zijn bijvoorbeeld clanoudsten. Er worden weinig aanvragen afgekeurd.227
Volgens een bron is de ‘interview-methode’ zoals in Kenia gehanteerd (hierboven beschreven) ook gebruikelijk op Somalische ambassades en consulaten in de landen waar Somalische paspoorten kunnen worden aangevraagd. Dit komt goeddeels doordat veel Somaliërs geen geboortebewijs hebben en er door middel van interviews en getuigenverklaringen wordt getracht de Somalische identiteit vast te stellen. Volgens de bron wordt in sommige gevallen de hele procedure zelfs telefonisch afgedaan.228
Bekend is dat in Ethiopië in principe een geboorteakte vereist is voor het aanvragen van een Somalisch identiteitsdocument. Echter, aangezien de meeste Somaliërs niet in het bezit zijn van een geboorteakte, wordt meestal telefonisch navraag gedaan bij stamoudsten uit de Somalische gemeenschap en worden er twee getuigen gehoord. Deze procedure lijkt derhalve in praktijk veel op de aanvraagprocedure bij de Somalische ambassade in Kenia.229
2.5.2 Somaliland Omdat Somaliland internationaal niet wordt erkend, worden de paspoorten die door Somalilandse autoriteiten zijn afgegeven door de meeste landen niet als reisdocument geaccepteerd. Somalilandse paspoorten zouden alleen door Ethiopië en mogelijk door Djibouti worden geaccepteerd. De meeste Somalilanders reizen dan ook met een Somalisch paspoort of een paspoort van een ander land. Echter, in juli 2013 heeft het Somalilandse ministerie van Vliegtransport verklaard dat de oude
223 Dit betreft voornamelijk oude paspoorten uit 2006. Het is onduidelijk of het nieuwe paspoort uit 2010 inmiddels verkrijgbaar is op de zwarte markt. Vertrouwqelijke bronnen. 224 Naar verluidt zouden Djiboutaanse, Ethiopische, Keniaanse en Oegandese autoriteiten het nieuwe Somalische paspoort als reisdocument accepteren. Van de Schengenlanden accepteren vooralsnog alleen Italië, Letland, Malta en Frankrijk het nieuwe Somalische paspoort. 225 Vertrouwelijke bronnen. 226 Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013). 227 Zie hiervoor algemeen ambtsbericht Somalië van november 2012. Deze praktijk geldt nog steeds. 228 Vertrouwelijke bron. 229 Vertrouwelijke bron.
37 Algemeen ambtsbericht Somalië
‘groene’ paspoorten van Somalië niet meer geldig zijn als reisdocument in Somaliland. Een aantal Somalilanders beschikt over een identiteitskaart, maar deze is in beperkte mate verstrekt.230
230 Qurbejoog.com: Somaliland government bans use of the old ‘green’ Somali passport (10 juli 2013). Zie ook algemeen ambtsbericht Somalië van november 2012.
38 Algemeen ambtsbericht Somalië
3 Mensenrechten
3.1 Juridische context
3.1.1 Verdragen en protocollen Somalië is partij bij een aantal internationale mensenrechtenverdragen, waaronder het VN-Vluchtelingenverdrag en het bijbehorende protocol, Het Internationale Verdrag inzake de Uitbanning van Alle Vormen van Rassendiscriminatie, het Internationaal Verdrag tegen Foltering en Andere Wrede, Onmenselijke of Onterende Behandeling of Bestraffing en het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten en het eerste bijbehorende protocol (het tweede protocol inzake de afschaffing van de doodstraf is niet ondertekend).231
Hoewel Somalië het Verdrag inzake de Rechten van het Kind en het bij dit verdrag behorende protocol met betrekking tot de Inzet van Kinderen in Gewapend Conflict heeft ondertekend in respectievelijk 2002 en 2005, zijn deze nog niet geratificeerd. Somalië heeft het tweede bijbehorende protocol inzake de verkoop van kinderen, kinderprostitutie en kinderpornografie niet ondertekend.232 Op 20 november 2013 kondigde de SFG aan het verdrag binnenkort te zullen ratificeren.233 De ratificatie heeft niet binnen de verslagperiode plaatsgevonden.
Somalië heeft het VN-Verdrag inzake de Uitbanning van Alle Vormen van Discriminatie van Vrouwen niet ondertekend.234
3.1.2 Nationale wetgeving Grondwet De voorlopige grondwet van Somalië (augustus 2012), de grondwet van Somaliland (mei 2001) en de grondwet van Puntland (april 2012) maken melding van de rechten en de plichten van de burgers evenals van onafhankelijke rechtspraak gebaseerd op de sharia.235 Het is onbekend op welke rechtsgebieden deze wetgeving daadwerkelijk toegepast wordt. In Somaliland geldt volgens de grondwet dat geen bepaling of wet in tegenspraak mag zijn met de sharia.236 In Puntland geldt de grondwet als de belangrijkste wet na de sharia en de grondwet van de Federale republiek Somalië.237
Overige nationale wetgeving Verschillende gemeenschappen in Somalië passen thans verschillende regels toe. Deze regels berusten op traditioneel recht, gewoonterecht, de sharia, de wetgeving uit de periode van onafhankelijkheid vóór Siad Barre238 of die uit de periode Barre, of een combinatie van deze systemen.239
231 Zie de website van de VN-verdragen: http://treaties.un.org/pages/TreatyParticipantSearch.aspx?tab=UN. 232 Zie de website van de VN-verdragen: http://treaties.un.org/pages/Treaties.aspx?id=4&subid=A&lang=en. 233 Somalia Current: Somalia to ratify the international Convention on Children’s Rights (21 november 2013) 234 Ibid. 235 Zie artikel 8 van de concept grondwet. http://www.unhcr.org/refworld/docid/4795c2d22.html; http://www.so.undp.org/docs/Puntland%202001%20English.pdf; The Constitution of the Republic of Somaliland, mei 2001. 236 The Constitution of the Republic of Somaliland, mei 2001. 237 http://www.so.undp.org/docs/Puntland%202001%20English.pdf. 238 In artikel 71 lid 2 van de TFC (2004) staat vermeld: ‘The 1960 Somalia Constitution and other national laws shall apply in respect of all matters not covered and not inconsistent with this charter.’ 239 Zie ambtsbericht Somalië van november 2012.
39 Algemeen ambtsbericht Somalië
In mei/juni 2013 is in het Somalische parlement een conceptwet besproken met betrekking tot het institutionaliseren van een nationale mensenrechtencommissie. Volgens Human Rights Watch (HRW) is dit concept een stap in de goede richting en biedt de wet handvatten voor onafhankelijke monitoring en onafhankelijk onderzoek van mensenrechtenschendingen, ongeacht wie deze hebben begaan. HRW stelt evenwel ook vast dat de conceptwet op belangrijke punten dient te worden geamendeerd om de praktische uitwerking ervan te waarborgen. HRW noemt hierbij vooral aanscherping op het gebied van de samenstelling van de commissie, het mandaat, het gezag en de financiering.240
Formeel moet bovengenoemde wetgeving burgers beschermen tegen schending van mensenrechten. Ze biedt kaders voor precisering in lagere wetgeving. Vooralsnog is de nieuwe federale regering er nog niet in geslaagd adequate bescherming aan burgers te bieden tegen mensenrechtenschendingen door middel van praktische uitwerking van hogergenoemde wetgeving.241
3.2 Toezicht en rechtsbescherming
3.2.1 Aangiftes In Somalië is het de jure mogelijk aangifte te doen bij de politie van een misdrijf, in ieder geval in de grote steden. In de praktijk hangt de kans op succes bij het doen van aangifte af van de regio waar aangifte wordt gedaan, de dienstdoende politieagent, de mate van corruptie bij overheidsfunctionarissen en de steun van de dominerende clan in de betreffende regio. Het resultaat is daardoor zeer onzeker.242 Bovendien bestaat in Somalië een grote mate van wetteloosheid en straffeloosheid en is de rechtsgang nauwelijks ontwikkeld. Daders worden zelden vervolgd en bestraft. Indien aangifte wordt gedaan tegen misdaden begaan door overheidsfunctionarissen is de kans op succes zeer klein. Het komt vaak voor dat daders die wel zijn veroordeeld voor zware misdaden zoals moord, na korte tijd weer worden vrijgelaten uit de gevangenis of uit voorarrest. Zo werd de moordenaar van twee medewerkers van Artsen zonder Grenzen in Somalië weliswaar veroordeeld tot dertig jaar cel, maar werd hij na enkele maanden weer vrijgelaten. Bemiddeling door een (lokale) clanoudste leidt in veel gevallen tot de vrijlating van een veroordeelde. In sommige gevallen nemen naar verluidt kinderen de plaats in van veroordeelde misdadigers, omdat ze als minder waard worden beschouwd dan volwassen clanleden.243
Bronnen stellen dat de sociale status van degene die aangifte doet verschil maakt bij het doen van aangifte. Een lid van een minderheidsgroepering of minderheidsclan of een vrouw zal doorgaans weinig kans maken succesvol aangifte te doen. Bovendien is het risico op geweld, discriminatie of intimidatie van de kant van de overheid reëel. Ngo’s kunnen (proberen te) helpen bij het doen van aangifte, maar hebben te maken met een slecht ontwikkeld politieapparaat, corruptie en soms intimidatie en geweld (zie ook hieronder). Juridische hulpverlening door ngo’s is ook moeilijk omdat nog verreweg de meeste geschillen via traditionele rechtspraak (xeer)
240 Human Rights Watch: Comment to Somalia’s Parliamentary Committee on Human Rights, Women and Humanitarian Affairs on Draft National Rights Commission legislation (11 juni 2013). 241 Vertrouwelijke bronnen. 242 Vertrouwelijke bronnen. 243 Doctorswithoutborders.org: Why MSF left Somalia (20 augustus 2013), UK Border Home Office: Operational Guidance Note Somalia (September 2013), US Department of State: Country report on human rights practices 2012 (april 2013).
40 Algemeen ambtsbericht Somalië
worden geregeld.244 Naar verluidt is dit in Noord Somalië en met name in Somaliland iets beter en functioneert het juridische apparaat daar beter dan in Zuid- en Centraal Somalië. Echter ook in Noord-Somalië worden de meeste geschillen via informele weg door xeer en diya (compensatie voor gelden schade/verlies) geregeld door bemiddeling van clanoudsten.245
Politie De politie in heel Somalië, maar vooral in Zuid- en Centraal Somalië, is ineffectief en onvoldoende ontwikkeld. Dit geldt vooral voor de regio’s buiten Mogadishu.246 Er is veel sprake van corruptie binnen het politieapparaat en de politie gebruikt daarnaast niet zelden geweld, bijvoorbeeld tegen journalisten. Soms worden burgers gearresteerd of in detentie geplaatst met als doel ze af te persen.247 In veel gevallen worden politietaken uitgevoerd door soldaten van de SNAF en door leden van (lokale) gewapende (clan) milities. Het is echter officieel wel de taak van de politie- eenheden in Somalië om misdaden te onderzoeken. Dit wordt evenwel vaak in nauwe samenwerking met de clans gedaan die in veel gevallen de misdaden onder de aandacht van de politie brengen. In de stad is het aannemelijker dat een slachtoffer van een misdaad direct naar de politie gaat om aangifte te doen.248 Op het platteland wordt in bijna alle gevallen eerst de clanoudste geraadpleegd en wordt de politie pas ingeschakeld indien de clans er onderling niet uitkomen.249
De federale regering van Somalië heeft tot op heden geen effectieve maatregelen getroffen om de corruptie en het geweld bij de politie aan te pakken en de rechtsbescherming voor Somalische burgers te verbeteren. De regering heeft weinig capaciteit en middelen om effectieve programma’s te ontwikkelen die de excessen tegen kunnen gaan en is bij de bestrijding ervan afhankelijk van internationale hulp. Zo heeft bijvoorbeeld het Britse Department for International Development een anti- corruptie strategie ontwikkeld om de Somalische regering te helpen de corruptie terug te dringen.250 Veel van de politie-excessen komen voort uit de lage salarissen die aan politie-, leger en veiligheidspersoneel worden betaald.251
3.3 Naleving en schendingen
3.3.1 Vrijheid van meningsuiting In de voorlopige grondwet van de Republiek Somalië is de vrijheid van meningsuiting (inclusief de persvrijheid) gewaarborgd in artikel 18.252 Echter in de
244 Vertrouwelijke bronnen. 245 Vertrouwelijke bron. 246 In Mogadishu en gebieden in de regio van de stad zoals Afghoye is beter opgeleid en toegerust politiepersoneel actief, dankzij internationale trainingsprogramma’s en donorgeld. In Mogadishu is mede hierdoor de angst onder de bevolking voor politiemisdragingen afgenomen. Oostenrijks ministerie van Binnenlandse Zaken: Somalia; security, minorities & migration (2013). 247 Report of the Monitoring Group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council resolution 2060 (2012): Somalia (12 juli 2013), Reason.com: Somali journalists claim police brutality, threats at gunpoint while covering court case (12 maart 2013). 248 Dit heeft te maken met het kleine aantal beschikbare politieagenten in de regio’s. Politieofficieren danken hun benoeming vaak aan de clan waardoor de verbondenheid van de clans met het politieapparaat groot is. 249 UK Border Home Office: Operational Guidance Note Somalia (September 2013), US Department of State: Somalia 2012 human rights report (april 2013). 250 In de meest recente perception index van Transparency International (2013) staat Somalië op een gedeelde laatste plaats, samen met Noord-Korea en Afghanistan. Zie http://cpi.transparency.org/cpi2013/results/. 251 Department for International Development: DFID’s anti-corruption strategy for Somalia (januari 2013); https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/213926/anti-corruption-strategy- so.pdf, Trust.org: Somalia’s security forces hamstrung by corruption, infiltrators (3 mei 2013), Chatham House: Al-Shabaab in Somalia (discussie n.a.v. het boek van Stig Jarle Hanssen: Al-Shabaab in Somalia, 2005-2012 (12 juni 2013). 252 Zie: http://www.constitution.org/cons/somalia/120708_ENG_constitution.pdf.
41 Algemeen ambtsbericht Somalië
praktijk ligt de vrijheid van meningsuiting in Somalië zwaar onder vuur en werken journalisten onder zware omstandigheden. De bekritiseerde in 2007 aangenomen Mediawet bleef in de verslagperiode onderwerp van discussie. In februari 2013 kondigde het Somalische ministerie van Informatie aan dat langverwachte besprekingen met belangenorganisaties over de herziening van de Mediawet en over de concept Communicatiewet van start zouden gaan.253 Ondanks deze consultaties heeft tot op heden nog geen Mediawetsherziening plaatsgevonden en is de concept Communicatiewet niet bekrachtigd. Journalisten in Somalië – verenigd in de National Union of Somali Journalists (NUSOJ) – hebben middels een petitie aan de regering hun afkeuring voor het concept van de herziene Mediawet laten blijken. Volgens de journalisten zorgt de wet er voor dat mediavrijheid in Somalië wordt ingeperkt.254
Op 27 oktober 2013 vaardigde het ministerie van Informatie Post en telecommunicatie een decreet uit waarin alle onafhankelijke mediaorganisaties verplicht wordt gesteld zich binnen twee weken te laten registreren. Het ministerie kondigde aan juridische stappen te ondernemen tegen elk mediabedrijf dat na 10 november 2013 nog geen vergunning heeft. De dag daarvoor, op 26 oktober, werd de volledige staf van Radio Shabelle in Mogadishu uit het kantoor gezet door de Somalische veiligheidsdienst, op beschuldiging van het illegaal bezetten van een overheidsgebouw.255 Alle medewerkers werden kort gevangen gezet maar later weer vrijgelaten. Naar verluidt zou de politie een strafrechtelijke aanklacht voorbereiden tegen acht verslaggevers en de voorzitter van het station. Volgens de berichtgeving gebruikte de veiligheidsdienst geweld tegen de medewerkers. Volgens organisaties zoals Reporters Without Borders en de NUSOJ betekenen de uitzetting en de strikte registratieplicht een verdere inperking van de mediavrijheid in Somalië.256
Internet en mobiel telefoonverkeer Volgens Internet World Stats maakt ruim 1% van de Somalische bevolking gebruik van internet.257 Mobiele telefonie is door heel Somalië beschikbaar en wordt in alle regio’s gebruikt. Door internetgebruik op mobiele telefoons ligt het daadwerkelijke internetgebruik in Somalië waarschijnlijk hoger.258 Er zijn weinig gegevens bekend over eventuele monitoring door overheden of groeperingen van internet en mobiele telefonie.259 Volgens een aantal bronnen is het onwaarschijnlijk dat de federale en lokale overheden het gebruik ervan controleren, monitoren of filteren omdat de capaciteit daartoe ontbreekt.260 Volgens een bron had Al-Shabaab in het recente verleden toegang tot internet- en mobiele telefoondata via de grootste provider, Hormuud, en konden leden van Al-Shabaab gratis bellen in Al-Shabaab-gebied. Momenteel is dat volgens de bron niet meer het geval. In hoeverre Al-Shabaab momenteel nog toegang heeft tot internet- of mobiele telefoondata is onbekend.261
253 Article19: Somalia: Government commences public consultations on media laws (22 februari 2013). 254 Shabelle Media Network: Somalia: Somali journalists declare their massive opposition to the draft media law (23 augustus 2013). 255 het ministerie van Nationale Veiligheid had op 20 oktober 2013 al een ontruimingsbevel overhandigd aan de directie van Radio Shabelle. Committee to Protect Journalists: Shabelle off air and staff evicted, fearing for safety (30 oktober 2013), Shabelle.net: NUSOJ is alarmed by government decision to evict Radio Shabelle from its premises (23 oktober 2013). 256 Reporters Without Borders: In tougher line on independent media, violence used to close radio (28 oktober 2013), Sabahi Online: Somalia: Somali govt evicts Radio Shabelle, orders media to register within two weeks (28 oktober 2013), International Freedom of Expression Exchange Clearing House: Somalia: Independent media network violently raided by authorities in Somalia (28 oktober 2013), Reuters: Somalia journalists beaten, radio stations taken off air: union (27 oktober 2013). 257 http://www.internetworldstats.com/africa.htm. 258 Mareeg.com: Telecommunication development in Somalia and its challenges (29 maart 2013). 259 US Department of State: Somalia 2012 human rights report (april 2013). Vertrouwelijke bronnen. 260 Vertrouwelijke bronnen. 261 Vertrouwelijke bron.
42 Algemeen ambtsbericht Somalië
Volgens sommigen zou internetmonitoring en monitoring van mobiel verkeer door extremistische groeperingen niet mogelijk zijn vanwege technische beperkingen.262
Journalisten In de verslagperiode waren journalisten vaak het slachtoffer van moord, (onterechte) arrestaties en gevangenisstraffen, intimidatie en geweld. In 2013 werden (tot en met de maand oktober) zeven journalisten vermoord.263 De overheid beloofde de schuldigen te zullen vervolgen en veroordelen en alles in het werk te stellen om een veiliger klimaat voor journalisten te bewerkstelligen. Tot dusver is van een veiliger klimaat voor journalisten nog allerminst sprake. Journalisten door heel Somalië doen in grote mate aan zelfcensuur om represailles van onder meer de zijde van de overheid te voorkomen.264 Volgens een Somalische belangengroepering voor journalisten, Associated Somali Journalists (ASOJ), vormt de overheid een grote bedreiging voor onafhankelijke journalisten en de vrijheid van de pers. ASOJ wijt dit aan de angst bij de overheid dat journalisten de corruptie binnen de overheid en de mensenrechtenschendingen begaan door overheidspersoneel aan de kaak zullen stellen.265
Op 22 oktober 2013 werd journalist Mohamed Mohamoud (alias Tima’ade) neergeschoten door onbekende schutters in het Wadajir district in Mogadishu. Op 26 oktober overleed hij in het ziekenhuis aan zijn verwondingen. Op 7 juli 2013 werd in Galkayo (Mudug regio) de televisieverslaggever Liban Abdullahi Farah (ook wel Liban Qaran) neergeschoten. Officieel werd niet vastgesteld dat de moord te maken had met de journalistieke werkzaamheden van Farah, maar andere journalisten verklaarden dat de moord hoogstwaarschijnlijk het gevolg was van een serie rapportages over politici gedurende de verkiezingen in Puntland van 2013.266 In april 2013 werd journalist Mohamed Ibrahim Rage, die voor de Somalische nationale televisie en voor Radio Mogadishu werkte, vermoord in Mogadishu en in januari 2013 werd journalist Abdihared Osman Adan, een medewerker van Radio Shabelle, vermoord in het Wadajir district in Mogadishu.267
Op 17 maart 2013 werd een journalist vrijgesproken door het hooggerechtshof in Mogadishu, die eerder was veroordeeld tot één jaar gevangenisstraf omdat hij een vrouw had geïnterviewd die aangifte had gedaan van verkrachting door veiligheidsfunctionarissen.268 Ook de vrouw werd aanvankelijk veroordeeld voor het doen van valse aangifte, maar eveneens door het hooggerechtshof vrijgesproken. Internationaal werd de veroordeling gezien als een signaal dat de nieuwe regering nog geen stappen had gezet in de richting van het verbeteren van de persvrijheid en het aanpakken van de vele verkrachtingen die plaatsvinden in Somalië (voornamelijk in de ontheemdenkampen, begaan door bewakers, politie en ander overheidspersoneel; zie hiervoor ook paragraaf 3.4.3). Journalisten die misstanden
262 In de vorige verslagperiode werd in het US Department of State Somalia Human Rights 2011 report nog melding gemaakt van internetmonitoring door extremistische groeperingen, maar in het rapport over 2012 is deze vermelding niet opgenomen. US Department of State: Somalia 2012 human rights report (april 2013). 263 Al-Jazeera: Another journalist killed in Somali capital (25 april 2013), NUSOJ: Media worker murdered in Mogadishu (17 augustus 2013). 264 The Guardian: Journalists in Somalia are under attack for doing their job (3 mei 2013), US Department of State: Somalia 2012 human rights report (april 2013). 265 Associated Somali Journalists (www.asoj.org): Somali government is more dangerous than Al-Shabaab (8 februari 2013). 266 Reporters sans Frontières: Somalia: TV reporter gunned down in Galkayo (8 juli 2013). 267 Committee to protect Journalists: Abdihared Osman Aden (13 januari 2013), International Press Institute: Sixth Somali journalist killed in 2013 (12 juli 2013), Realtaleex.com: Somali journalist Mohamed Rage was shot dead outside his home in Mogadishu (21 april 2013), ABC News: Somali journalist dies in hospital after attack (27 oktober 2013). 268 The New York Times: Somalia frees journalist who spoke to woman in rape case (17 maart 2013).
43 Algemeen ambtsbericht Somalië
van de overheid aan de kaak stellen, worden nog altijd regelmatig (onder valse voorwendselen of door valse getuigenissen) gevangen gezet.269
Op 17 augustus 2013 werd voor het eerst de doodstraf uitgevoerd in een moordzaak met betrekking tot een Somalische journalist. Aden Sheikh Abdi werd geëxecuteerd in Mogadishu, nadat hij schuldig was bevonden door het militaire gerechtshof in Mogadishu aan de moord op journalist Hassan Yussuf Absuge in september 2012. Sheikh Abdi werd er eveneens van beschuldigd lid te zijn van Al-Shabaab.270
Journalisten die voor regeringsgezinde media werkten, liepen in de verslagperiode gevaar van de zijde van Al-Shabaab.
In november 2012 beloofde president Mohamoud dat er een task force in het leven zou worden geroepen om het vele geweld tegen journalisten aan te pakken en de moorden op journalisten te onderzoeken. Echter, hier is tot heden in de praktijk niets van gebleken.271
Somaliland Op 3 juli 2013 werden in Hargeisa twee journalisten tot gevangenisstraffen en geldboetes veroordeeld wegens het belasteren van buitenlandse diplomaten en van de president van Somaliland, Silanyo en het publiceren van valse informatie. Hassan Hussein Abdullahi (ook wel KeefKeef), een redacteur van het Somallilandse dagblad Hubaal, werd veroordeeld tot twee jaar cel en een boete van twee miljoen Somaliland Shilling (ongeveer 1100 euro). Een manager van Hubaal, Ahmed Jama (ook wel Aloley), werd veroordeeld tot één jaar cel en een boete van één miljoen Somaliland Shilling (550 euro).272
Volgens mensenrechtenorganisaties als Reporters Without Borders (RWB) is de veroordeling een schending van de vrijheid van meningsuiting. Ook de NUSOJ en de Federation of African Journalists (FAJ) hebben zich negatief uitgesproken over de veroordelingen. RWB stelt dat de rechtszaak ten onrechte onder het strafrecht is behandeld aangezien mediazaken onder het civiele recht vallen. Volgens activisten is de veroordeling bedoeld om journalisten af te schrikken kritisch over de regering te rapporteren.273
Volgens NUSOJ werd op 24 april 2013 het kantoor van Hubaal beschoten terwijl Jama aanwezig was. De vermoedelijke dader zou een politieagent uit Hargeisa, zijn, maar er werd geen gerechtelijke procedure opgestart in verband met het incident. Jama zou gewond zijn geraakt aan zijn hand.274
Puntland Op 29 augustus 2013 werden de Brits-Somalische journalist Jamal Muhumed Osman en de Nederlands-Somalische journalist Ahmed Farah in Garowe gearresteerd door de Puntlandse autoriteiten. De beide journalisten zouden van plan zijn verslag te
269 The Guardian: Journalists in Somalia are under attack for doing their job (3 mei 2013), The Telegraph: Somali journalist jailed after interviewing rape victim is freed (18 maart 2013). 270 News.com.au: Somalia executes Aden Sheikh Abdi for the murder of Hassan Yussuf Absuge (18 augustus 2013) 271 Committee to protect Journalists: Abdihared Osman Aden (13 januari 2013), UN News Center: UN envoy decries journalist’s murder, underscores need for press freedom (8 juli 2013). 272 Persbericht Reporters Sans Frontières: Somalia: Jail terms and heavy fines for two Somaliland journalists (4 juli 2013), Clearing House: Somalia: Journalists jailed, fined for critical reporting in Somaliland (4 juli 2013). 273 Persbericht Reporters Sans Frontières: Somalia: Jail terms and heavy fines for two Somaliland journalists (4 juli 2013), Clearing House: Somalia: Journalists jailed, fined for critical reporting in Somaliland (4 juli 2013), International Federation of Journalists (IFJ): Somalia: FAJ condemns the high handed sentences meted out to two journalist in Somaliland (5 juli 2013). 274 Persbericht Reporters Sans Frontières: Somalia: Jail terms and heavy fines for two Somaliland journalists (4 juli 2013), Clearing House: Somalia: Journalists jailed, fined for critical reporting in Somaliland (4 juli 2013).
44 Algemeen ambtsbericht Somalië
doen van piraterij-activiteiten in Puntland en van de (op dat moment) op handen zijnde regionale verkiezingen. De reden voor hun arrestatie was onduidelijk.275
3.3.2 Vrijheid van vereniging en vergadering Zuid- en Centraal Somalië Volgens de artikelen 16 en 20 van de voorlopige grondwet van Somalië heeft iedereen in Somalië het recht om in vrijheid bij elkaar te komen, vakbonden en politieke partijen op te richten en te demonstreren.276 In de praktijk wordt dit recht beperkt door de slechte veiligheidssituatie, vooral in gebieden die door Al-Shabaab worden gecontroleerd.
In de verslagperiode vonden in Zuid- en Centraal Somalië enkele demonstraties plaats. Zo protesteerden op 1 juli 2013 honderden personen op het kruispunt Banadir-Tarabunka in Mogadishu tegen de gevangenneming van voormalig lid van Al-Shabaab, Sheikh Hassan Dahir Aweys. Hierbij werden anti-overheidsleuzen gescandeerd en werd om de vrijlating van Aweys geroepen.277
Puntland De grondwet van Puntland voorziet in de vrijheid van vereniging en vergadering. Demonstraties zijn toegestaan, zolang ze niet tegen de islam gekeerd zijn of een gevaar vormen voor de openbare orde.278
In Puntland werden in de verslagperiode enkele demonstraties gehouden, vooral gericht tegen het bewind van president Farole. Hieronder worden enkele voorbeelden gegeven.
In Bosaso gingen op 8 maart 2013 honderden demonstranten de straat op om te protesteren tegen het bewind van president Farole. De politie probeerde de demonstratie uiteen te drijven, maar slaagde daar niet in. Eén persoon raakte gewond door een politiekogel. In de maanden daarvoor werden al eerder demonstraties tegen het regime van Farole gehouden, met name vanwege de slechte economische omstandigheden en de hoge inflatie.279
Op 10 mei 2013 werden demonstraties gehouden in Bosaso en Gardo vanwege achterstallige salarisuitbetalingen aan Puntlandse soldaten. Ook werd er tijdens deze protesten betoogd tegen het bewind van president Farole. Vanwege de achterstallige salarisuitkeringen hebben honderden soldaten hun posten in het Golis gebergte verlaten, waar strijd wordt geleverd tegen troepen van Al-Shabaab.280
Op 3 juli 2013 ontstonden rellen in het Puntlandse deel van Galkayo toen een groep gewapende mannen de aanwezige politie aanviel tijdens een demonstratie die was gericht tegen president Farole. Tijdens de onlusten in Galkayo vielen volgens de Puntlandse overheid vier doden, onder wie twee politieagenten, en raakten vijftien personen gewond.281
275 Sabahi Online: Somalia: Puntland authorities arrest journalist, photographer (30 augustus 2013). 276 Provisional Constitution of the Federal Republic of Somalia (1 augustus 2012), artikel 16 en 20. 277 Garowe Online: Somalia: Govt calls for calm after Mogadishu protest over terrorist chief’s arrest (2 juli 2013). 278 Zie ook ambtsbericht Somalië van November 2012. 279 Horseed media: Somalia: Street protests against the Faroole administration in Bosasso, Puntland (9 maart 2013). 280 Horseed media: Somalia: Puntland soldiers revolt over unpaid wages and demonstrations in major towns (11 mei 2013). 281 Shabelle Media Network: Somalia: Heavy clashes grips Galka’ayo town as police clashes with large riots (3 juli 2013), Garowe Online: Somalia: 4 killed in Galkayo clash, Puntland govt responds (4 juli 2013).
45 Algemeen ambtsbericht Somalië
Somaliland De grondwet van Somaliland voorziet in vrijheid van vereniging en vergadering. In de praktijk is deze vrijheid niet altijd gewaarborgd.282 Zo kunnen volgens de Somalilandse grondwet slechts de drie grootste politieke partijen worden geregistreerd als ‘nationale partijen’. Deze drie partijen zijn na de gemeenteraadsverkiezingen van november 2012 vastgesteld en bepalen de politiek in het daaropvolgende decennium (zie ook paragraaf 2.2.6).283
Na de gemeenteraadsverkiezingen van november 2012 braken protesten uit in de hoofdstad Hargeisa, gericht tegen het bewind van president Silanyo van Somaliland. Ook in Burao gingen mensen de straat op om te protesteren tegen het zittende regime. Ook eisten de demonstranten naar verluidt het aftreden van de gouverneur van Togdher, Abdi Ayir, die van dezelfde clan is als president Silanyo, evenals de burgemeester van Burao.284 De beide bestuurders werden aangesteld na de lokale raadsverkiezingen in Somaliland.285 Ook naar aanleiding van burgemeestersverkiezingen in de districten Seyla en Borama braken ongeregeldheden uit, waarbij doden en gewonden vielen.286
3.3.3 Vrijheid van godsdienst De islam is de officiële godsdienst in heel Somalië. Bekering tot een ander geloof wordt in de voorlopige grondwet van 1 augustus 2012 niet verboden, maar in de Somalische maatschappij worden (bekeerde) christenen en andere bekeerde niet- moslims niet getolereerd. Bekeringspraktijken zijn verboden in Somalië voor godsdiensten anders dan de islam.287 Er is weinig informatie verkrijgbaar over de situatie van Somalische christenen en andere niet-moslims, waarschijnlijk ook als gevolg van het kleine aantal dat zich in Somalië bevindt. Volgens een bron is er buiten Al-Shabaab-gebied ten aanzien van godsdiensten anders dan de islam een gedoogstructuur (christenen en andere niet-moslims dienen daar low-profile te blijven en kunnen zich niet openlijk over hun opvattingen uitlaten).288
Artikel 2 van de voorlopige grondwet van Somalië bepaalt dat de islam de nationale godsdienst is en dat wetgeving gebaseerd dient te zijn op de sharia. Ook in de grondwetten van Somaliland en Puntland is opgenomen dat de islam de officiële godsdienst is. Bekeerde Somaliërs kunnen worden lastig gevallen door medeburgers.289 Er wordt niet toegezien op de naleving van wetten en regels die de vrijheid van godsdienst garanderen. Dit geldt voor heel Somalië.290
In de gebieden onder controle van Al-Shabaab lopen christenen grote veiligheidsrisico’s vanwege hun geloof.291 Al-Shabaab heeft gezworen Somalië te zullen ‘bevrijden’ van christenen.292 In de verslagperiode zijn berichten verschenen
282 Zie ook algemeen ambtsbericht Somalië van november 2012. 283 Deze partijen zijn: Kulmiye (de partij van president Silanyo), Waddini en UCID. Zie Somaliland Press: http://somalilandpress.com/somaliland-political-parties-registration-and-verification-committee-has-released-the- names-of-the-three-parties-which-have-qualified-38964. 284 Het betreft de Habar Jeclo clan, een subclan van de Issaq clan. Think Africa Press: Keeping it in the clan: Somaliland’s tribal turn under Silanyo (12 augustus 2013). 285 Qaran News: Somaliland: Massive demonstrations after announcement of political parties (26 december 2012). 286 Sabahi Online: 1 dead, 7 wounded in Somaliland election protests (10 januari 2013). 287 US Department of State Report on International Religious Freedom (20 mei 2013). 288 US Department of State Report on International Religious Freedom (20 mei 2013). Vertrouwelijke bron. 289 US Department of State Report on International Religious Freedom (20 mei 2013). 290 US Department of State Report on International Religious Freedom (20 mei 2013). 291 US Department of State Report on International Religious Freedom (20 mei 2013). 292 Morning Star News: Islamic extremists in Somalia kill Christian (20 juni 2013).
46 Algemeen ambtsbericht Somalië
over incidenten in Zuid- en Centraal-Somalië waarbij christenen werden gedood of anderszins slachtoffer werden.293
Zo werd in juni 2013 in het Jamaame district in het zuiden van Somalië een man publiekelijk doodgeschoten door Al-Shabaab, nadat bekend was geworden dat hij christen was. De man, Hassan Hurshe, had zich tijdens zijn verblijf in Kenia bekeerd tot het christendom.294 In februari 2013 werd een christelijke apotheker in een buitenwijk van Kismayo doodgeschoten door vermoedelijke Al-Shabaab strijders. Op 8 december 2012 werd in Beledweyne een christelijke man doodgeschoten door leden van Al-Shabaab, nadat hij al eerder doodsbedreigingen had ontvangen vanwege zijn bekering tot het christendom. Op 16 november werd in Barawe een christelijke man onthoofd door Al-Shabaab omdat hij zou hebben gespioneerd en omdat hij zich had bekeerd.295
Ook gematigde moslims zoals soefi’s kunnen niet voor hun geloofsovertuiging uitkomen in gebieden die worden overheerst door Al-Shabaab zij lopen het risico te worden bestraft of vermoord omdat zij niet voldoen aan de extreme leefregels van Al-Shabaab. Moskeeën waarin door geestelijken niet wordt opgeroepen de strijd aan te gaan met de federale regering en AMISOM worden door Al-Shabaab gesloten.296
In de delen van Zuid- en Centraal-Somalië die niet onder de controle van Al- Shabaab staan, lopen christenen ook gevaar. Hun status kan vergeleken worden met die van de andere gediscrimineerde minderheidsgroepen. Aangezien zich ook buiten Al-Shabaab-gebieden pockets van Al-Shabaab bevinden, kunnen christenen ook in die gebieden gevaar lopen van de kant van Al-Shabaab. De situatie van gematigde moslims (zoals soefi’s) is in gebieden die niet onder controle staan van Al-Shabaab over het algemeen niet problematisch. Dit geldt ook voor het gebied dat onder controle staat van ASWJ (Galmuddug-regio).297
Noord-Somalië De godsdienstvrijheid in Noord-Somalië is ten opzichte van de vorige verslagperiode niet gewijzigd. In Somaliland en Puntland is de islam als officiële religie vastgelegd in de respectievelijke grondwetten. Bekering van de islam naar een ander geloof is verboden alsmede het prediken van andere geloven dan de islam. Christenen worden in de praktijk niet getolereerd.298
3.3.4 Bewegingsvrijheid Binnen Somalië wordt de bewegingsvrijheid niet ingeperkt door regelgeving. Volgens de federale (voorlopige) grondwet en de grondwetten van Somaliland en Puntland staat het een ieder vrij zich vrijelijk door het land te begeven.299 In de praktijk wordt de bewegingsvrijheid in Somalië echter door de slechte veiligheidssituatie ingeperkt. In het algemeen hangt door heel Somalië bewegingsvrijheid samen met de plaatselijk aanwezige dominante clan. In de regel is de bewegingsvrijheid voor leden van de dominante clan groter dan voor leden van andere clans. De bewegingsvrijheid voor vrouwen in met name Zuid- en Centraal Somalië is zeer
293 Zie bijvoorbeeld Persecution.org: Spring brings torture and death for Christians in Somalia (9 mei 2013), US Department of State Report on International Religious Freedom (20 mei 2013). 294 Morning Star News: Islamic extremists in Somalia kill Christian (20 juni 2013), 295 Morning Star News: Islamic extremists in Somalia kill Christian (20 juni 2013). 296 US Department of State Report on International Religious Freedom (20 mei 2013). 297 US Department of State Report on International Religious Freedom (20 mei 2013). Vertrouwelijke bron. 298 US Department of State: 2012 report on international religious freedom Somalia (mei 2013). Zie ook algemeen ambtsbericht Somalië van november 2012. 299 Zie ook algemeen ambtsbericht Somalië van november 2012.
47 Algemeen ambtsbericht Somalië
klein. Zij lopen risico slachtoffer te worden van seksueel en gender gerelateerd geweld. Dit geldt in het bijzonder voor ontheemde vrouwen.300
Zuid- en Centraal Somalië De bewegingsvrijheid in gebieden die op Al-Shabaab werden gewonnen is in het algemeen toegenomen. Echter, de wegen in het grootste deel van Zuid- en Centraal Somalië zijn zeer onveilig vanwege het risico op hinderlagen van gewapende bendes en vanwege intimidatie, geweld en afpersing bij illegale checkpoints. Deze worden door zowel Al-Shabaab en andere gewapende groeperingen als door aan de SFG- gelieerde milities opgezet. Er zijn minder (illegale) checkpoints op de route Mogadishu-Kismayo en er zijn naar verluidt bijna geen checkpoints tussen Mogadishu en Baidoa. De kans op hinderlagen is langs deze wegen echter nog zeer reëel. Het reizen over land werd in de verslagperiode vooral bemoeilijkt door gevechten in diverse delen van het land tussen de troepen die gelieerd zijn aan de SFG/AMISOM en Al-Shabaab. Ook in gebieden waar clanmilities met elkaar slaags raakten werd de bewegingsvrijheid ingeperkt.301
In Mogadishu zelf zijn momenteel ook minder checkpoints, maar waar in het centrum de meeste checkpoints zijn verdwenen zijn er nieuwe teruggekomen aan de rand van de stad.302 Het is moeilijk vast te stellen om hoeveel van deze controlepunten het gaat, aangezien ze willekeurig worden geïnstalleerd en weer verdwijnen. Bij de nog bestaande checkpoints is er nog altijd sprake van afpersing en geweld door overheidspersoneel. Vanwege de slechtere veiligheidssituatie in de districten aan de rand van Mogadishu is de bewegingsvrijheid daar minder dan in het centrum (zie hiervoor ook paragraaf 2.3). Volgens bronnen zijn er in het algemeen door heel Zuid- en Centraal Somalië nog altijd veel road blocks.303
Volgens bronnen is de bewegingsvrijheid in het versnipperde gebied tussen Mogadishu, Beledweyne en Galkayo erg klein vanwege gevaar voor hinderlagen, ontvoering en de aanwezigheid van illegale checkpoints waar afpersingspraktijken en soms geweld plaatsvinden. Ook de aanwezigheid van Al-Shabaab en piraten die hun praktijken van de kust naar het land hebben verplaatst, zorgt voor een beperkte bewegingsvrijheid. Voorts vinden in dit gebied naar verluidt veel gewelddadige clanconfrontaties plaats.304
Somaliërs reizen veel per bus en mini van en soms in andere (privé) voertuigen, afhankelijk van het inkomen.305 In de stad Mogadishu maakt men vooral veel gebruik van taxi’s, bussen en mini vans.306
De bewegingsvrijheid in gebieden die onder controle staan van Al-Shabaab is in de verslagperiode onverminderd klein gebleven. Personen die Al-Shabaab gebied proberen te ontvluchten lopen risico door Al-Shabaab te worden aangehouden. In de
300 UK Border Office: Operational Guidance Note Somalia (september 2013), 301 Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013). Vertrouwelijke bronnen. 302 Zo zijn er door de federale regering veel controleposten aan de rand van Mogadishu geplaatst om te voorkomen dat voertuigen met explosieven de stad in kunnen. Het politiepersoneel is echter slecht opgeleid en toegerust waardoor de beveiliging te wensen over laat. Hiiraan.com: Battling explosives: Somali police struggle to stop deadly attacks in Mogadishu (28 november 2013). 303 Veel checkpoints in het centrum van Mogadishu waren geïnstalleerd door de Transitional Government. Na het aantreden van de permanente regering werden de meeste van deze checkpoints verwijderd. Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013), Atmospheric Unlimited: Mogadishu District Assessments (juni 2013). Vertrouwelijke bronnen. 304 Vertrouwelijke bronnen. 305 Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013). 306 Vertrouwelijke bron.
48 Algemeen ambtsbericht Somalië
verslagperiode zijn enkele gevallen bekend geworden van personen die werden geëxecuteerd door Al-Shabaab omdat ze er van werden verdacht banden met de federale regering te hebben. Gedurende de verslagperiode is Al-Shabaab nog wantrouwender geworden in vergelijking met eerdere periodes, ten aanzien van vermeende spionnen. Ook medewerkers van ngo’s en internationale organisaties kunnen te maken krijgen met geweld bij checkpoints van Al-Shabaab.307
Vliegverkeer Vanaf Mogadishu International Airport (MIA) vertrekken wekelijks meerdere binnenlandse vluchten naar Aden, Berbera, Bosaso, Galkayo en Hargeisa. Internationaal wordt er vanaf MIA meerdere malen per week gevlogen op Djibouti City, Dubai, Entebbe, Istanboel, Jedda, Nairobi en Wajir. De vliegmaatschappijen die vertrekken vanaf MIA zijn African Express Airways, Jubba Airways, Turkish Airlines, Daallo Airlines, Air Uganda en Jetlink Express. Momenteel zijn er alleen overdag vluchten mogelijk van en naar het vliegveld.308 De routes van en naar het vliegveld zijn zeer onveilig in verband met de aanwezigheid van Al-Shabaab (zie paragraaf 2.3.1).
Het is onduidelijk in hoeverre de vliegvelden van Kismayo in gebruik zijn voor passagiersvervoer. Volgens een bron gaan er geen commerciële vluchten van en naar Kismayo. Ook het vluchtschema van Mogadishu International Airport geeft Kismayo niet als bestemming aan. Volgens een andere bron, echter, gaan er ongeveer drie vluchten per week van Mogadishu naar Kismayo.309 Het KM50 vliegveld, dat in 2010 werd gesloten, is begin 2013 wel weer in bedrijf gegaan, nadat het was heroverd op Al-Shabaab door AMISOM-troepen. Het is onduidelijk of het vliegveld ook voor personenverkeer in gebruik is. Ook de vliegvelden Balidoogle en Jawar zijn weer open nadat ze door AMISOM waren heroverd op Al-Shabaab.310
Noord-Somalië Somaliërs die vanuit Zuid- en Centraal Somalië naar Noord-Somalië willen reizen lopen voor zover bekend geen verhoogde risico’s de toegang aan de grens met Somaliland of Puntland te worden ontzegd, tenzij de persoon een overheidsfunctionaris is. Dit laatste geldt vooral voor de grensovergang van Zuid- en Centraal Somalië naar Somaliland.311 Volgens een bron kan de houding van Noord- Somaliërs ten opzichte van personen uit Zuid- en Centraal Somalië vijandig zijn.312
Volgens bronnen zal een persoon uit Zuid- en Centraal Somalië in de regel niet snel naar Somaliland of Puntland reizen, tenzij hij daar clanverwanten of familie heeft. Personen afkomstig uit Somaliland en Puntland ondervinden voor zover bekend geen problemen met de toegang tot Noord-Somalië.313 Het is niet bekend of het aan de grens verschil uitmaakt of iemand over land of per vliegtuig reist.
307 Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013). Vertrouwelijke bron. 308 Website Mogadishu International Airport: http://mogadishuairport.com/flight-schedule/, Sabahi Online: Mogadishu Airport gears up for management turnover (5 september 2013). 309 Website Mogadishu International Airport: http://mogadishuairport.com/flight-schedule/. Vertrouwelijke bronnen. 310 Red Pepper.co.ug: UPDF captures key Somali airfield from Al-Shabaab (19 februari 2013). Uganda Radio Network: Jawar airfield falls to UPDF in Somalia (19 februari 2013). 311 Somaliland beschouwt zichzelf als een zelfstandige staat. Gezien de slechte verhouding tussen de SFG en de regering van Somaliland kunnen overheidsfunctionarissen problemen aan de grens ondervinden. Aan de grens met Somaliland zijn volgens een bron veel roadblocks. Personen worden gecontroleerd op clanachtergrond en ondervraagd op verblijfsredenen in Somaliland. Vertrouwelijke bron. 312 In Noord-Somalië worden personen afkomstig uit Zuid- en Centraal Somalië soms in verband gebracht met terroristische activiteiten. Vertrouwelijke bron. 313 Vertrouwelijke bronnen.
49 Algemeen ambtsbericht Somalië
3.3.5 Rechtsgang In de verslagperiode bleef het rechtssysteem314 ontoegankelijk en doortrokken met corrupte praktijken. Dit zorgt er onder meer voor dat het rechtssysteem voor met name kwetsbare groepen als vrouwen, ontheemden en minderheden nagenoeg onbenaderbaar is. De nieuwe federale regering heeft nadrukkelijk, onder aansporing van de internationale gemeenschap, de hervorming van het justitieel bestel op de agenda geplaatst. Tot heden heeft dit in de praktijk nog niet tot concrete resultaten geleid. Wel werd op 2 april 2013 in Mogadishu een vijf dagen durende conferentie georganiseerd, die volledig in het teken stond van de noodzakelijke justitiële hervormingen in Somalië. De ongeveer tweehonderd deelnemers aan de conferentie kwamen uit heel Somalië, inclusief Somaliland en Puntland, en het buitenland. Onder de deelnemers waren rechters, sharia- en andere religieuze geleerden, traditionele clanoudsten, legerofficieren, parlementariërs, intellectuelen en afgevaardigden van vrouwen- en mensenrechtenorganisaties.315
De islamitische wetgeving, sharia, vormt in heel Somalië (inclusief Puntland en Somaliland) de grondwettelijke basis waarop de rechtsspraak is gebaseerd. De verschillende leefgemeenschappen in Somalië passen echter regels toe uit zowel sharia, gewoonterecht en andere wetgeving. Hierin is geen eenduidigheid. In heel Somalië, inclusief Somaliland en Puntland (de gebieden van Khatumo State meegerekend), wordt evenwel het grootste deel van de geschillen en misdrijven afgehandeld door middel van het traditioneel recht, xeer, waarbij het principe van compensatie, diya, centraal staat. Wanneer een geschil ontstaat tussen burgers kan dit door middel van bemiddeling door een rechtbank worden opgelost. Echter, in de meeste gevallen zal een rechter zich niet-ontvankelijk verklaren en de zaak terugverwijzen naar clanoudsten. Naar verluidt verloopt bemiddeling in civiele zaken door clanoudsten doorgaans op een eerlijke en betrouwbare manier. Dit is ook één van de belangrijkste redenen dat Somaliërs deze manier van rechtspraak in veel gevallen prefereren boven een gerechtelijke procedure bij een rechtbank. Rechtbanken worden door de bevolking veelal als corrupte en onbetrouwbare instanties beschouwd.316 Xeer heeft onder andere in geschillen over grond en eigendomskwesties van ontheemden tot goede resultaten geleid.317
Over het algemeen is in die gebieden waar het lokaal bestuur sterker is (zoals in Somaliland), de rechtsgang beter geïnstitutionaliseerd. Dit laat onverlet dat ook in die gebieden de kwaliteit van de rechtsgang zwak is.318
De sharia wordt vooral toegepast in de gebieden onder controle van Al-Shabaab. Shabaab hanteert een extreme vorm van handhaving van de sharia. Hierbij is sprake van executies door middel van onthoofding, steniging en standrechtelijke vonnissen en lijfstraffen zoals amputaties voor vergrijpen en voor gedragingen die Al-Shabaab als afwijkend van de ware islam beschouwt. Op basis van de sharia verbiedt de groep bioscopen, het luisteren naar muziek en het kijken naar sport op televisie. Ook wordt de verkoop van khat in steden verboden en dienen mannen baarden te laten staan en vrouwen zich volledig te bedekken in het openbaar.319
314 Voor een overzicht van het rechtsstelsel wordt verwezen naar het algemene ambtsbericht Somalië van november 2012. 315 Sabahi Online: Somali leaders pledge judicial reform following landmark meeting (9 april 2013), News time Africa: Somalia’s judicial reform conference on human rights kicks off in Mogadishu (2 april 2013). 316 In Zuid-Centraal Somalië zijn onvoldoende rechtbanken en de aanwezige rechtbanken hebben te maken met ondergekwalificeerd personeel. In Noord-Somalië is dit iets beter. Somaliland maakt ook gebruik van zogenaamde ‘mobile courts’ die tot op zekere hoogte schijnen te functioneren. Vertrouwelijke bronnen. 317 Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013), zie ook algemeen ambtsbericht Somalië van november 2012. 318 Vertrouwelijke bronnen. 319 US Department of State: Somalia 2012 international religious freedom report (20 mei 2013), Council on Foreign Relations: Al-Shabaab (5 februari 2013).
50 Algemeen ambtsbericht Somalië
Buiten Al-Shabaab gebied bestaan eveneens sharia-rechtbanken. De rechtspraak die deze rechtbanken hanteren zijn meestal nauw verweven met traditionele rechtspraak en met regionale clanverhoudingen.320
3.3.6 Arrestaties, bewaring en detenties In heel Somalië, inclusief Somaliland en Puntland, kwamen gedurende de verslagperiode willekeurige arrestaties en detenties voor door verschillende groeperingen. In de meeste gevallen bleven deze acties onbestraft. De slechte kwaliteit van het justitiële bestel (zie paragraaf 3.3.5), het gebrek aan gekwalificeerd personeel in de justitiële sector, corruptie en de slechte toegang van burgers tot juridische instanties in Somalië leiden tot een klimaat van straffeloosheid waarbinnen willekeurige arrestaties en detentie kunnen plaatsvinden.321
De omstandigheden in de gevangenissen in Somalië waren in de verslagperiode in alle regio’s nog steeds slecht. De gevangenissen zijn overvol en hebben slechte sanitaire voorzieningen. Gevangenen hebben een gebrek aan toegang tot medische hulp en er is weinig voedsel en schoon drinkwater beschikbaar. In de verslagperiode zijn gevallen bekend geworden van gevangenen die overleden aan ziekten zoals cholera en tuberculose en uitdrogingsverschijnselen onder gevangenen komt regelmatig voor.322
De hervorming van het gevangeniswezen staat volgens de Somalische federale regering wel nadrukkelijk op de agenda. In maart 2013 kondigde premier Shirdon aan dat de regering voornemens was de deplorabele toestanden in de gevangenissen in Mogadishu aan te pakken. Hij constateerde na een bezoek aan een detentiefaciliteit in Mogadishu dat met name schoon drinkwater en medische voorzieningen ontbreken in de gevangenissen. Als voorlopige oplossing werd hierop door de overheid water en medicijnen verstrekt, maar Shirdon heeft de internationale gemeenschap om hulp gevraagd bij het vinden van duurzame oplossingen voor de slechte (gezondheids) omstandigheden.323
Voor hervormingen in het gevangeniswezen is Somalië in grote mate afhankelijk van internationale steun. Zo werd in de verslagperiode bijvoorbeeld in de Mandera maximum beveiligde gevangenis in de Shahil regio in Somaliland, dankzij de inspanningen van diverse internationale organisaties (waaronder De United Nations Industrial Development Organisation – UNIDO), een speciaal resocialisatieprogramma voor gevangenen ingericht. Met Nederlandse steun is in Puntland een gevangenis gebouwd voor veroordeelde Somalische piraten.324
3.3.7 Mishandeling en foltering De voorlopige grondwet van Somalië verbiedt foltering en mishandeling.325 Er is in de verslagperiode echter sprake geweest van misdaden begaan door soldaten van de Somalia National Armed Forces (SNAF) en AMISOM. Vooral in de
320 Think Africa Press: Somalia: Not just islam – how Somalia’s Union of Islamic Courts used local customs (22 juli 2013). Zie ook ambtsbericht Somalië van november 2012. 321 US Department of state: Somalia 2012 human rights report (april 2013), UNPOS, UNICEF, UNODC: Assessment of the prison system in Mogadishu/South Central Somalia (September 2012). 322 Horseed Media: Somalia: PM takes action to improve ‘deplorable’ Mogadishu prison conditions and calls for international support (16 maart 2013). US Department of State: Somalia 2012 human rights report (april 2013). Zie ook algemeen ambtsbericht Somalië van november 2012. 323 Horseed Media: Somalia: PM takes action to improve ‘deplorable’ Mogadishu prison conditions and calls for international support (16 maart 2013). 324 Somaliland Sun: Prisoner training program launched in Mandera (1 mei 2013). 325 Artikel 15, lid 2.
51 Algemeen ambtsbericht Somalië
ontheemdenkampen maakten diverse aan de overheid en de Afrikaanse troepen gelieerde personen en bewakers zich schuldig aan zaken als seksueel geweld. Daders worden niet of nauwelijks vervolgd.326 Al-Shabaab legde in de verslagperiode, evenals in voorgaande periodes, strenge straffen op, zoals lijfstraffen, amputaties, standrechtelijke executies, steniging en onthoofding zonder eerlijke vorm van proces.327
3.3.8 Verdwijningen In de verslagperiode kwamen verdwijningen en ontvoeringen voor in Somalië, vooral in de gebieden onder controle van Al-Shabaab. Al-Shabaab maakte zich veelvuldig schuldig aan kindontvoeringen met als doel de kinderen in te zetten als kindsoldaten (zie ook paragraaf 2.2.4).328 Maar ook anderen dan leden van Al-Shabaab maakten zich in de verslagperiode schuldig aan ontvoeringen. Zo waren er veelvuldig berichten van ontvoeringen van met name vrouwen gepleegd door leden van het nationale leger en de veiligheidsdiensten.329
Met name in de regio Galmudug werden in de verslagperiode veelvuldig ontvoeringen gerapporteerd.330 Ontvoeringen door Somalische piraten op zee is voor zover bekend binnen de verslagperiode niet meer voorgekomen als gevolg van het sterk terugdringen van de Somalische piraterij (zie hiervoor ook paragraaf 2.2.10).
Op 21 augustus raakte de Zweedse politicus Ann-Margarethe Livh gewond bij een ontvoeringspoging in Mogadishu toen zij uit de taxi stapte en naar haar hotel wilde lopen (zie ook paragraaf 2.4).331
3.3.9 Buitengerechtelijke executies en moorden Er zijn in de verslagperiode gevallen bekend geworden van buitengerechtelijke executies. In het bijzonder gaat het hierbij om de buitengerechtelijke executie medio maart 2013 van een aantal leden van Al-Shabaab door – zo werd algemeen aangenomen – SNAF-soldaten en veiligheidsagenten.332 Ook zouden Somalische veiligheidsdiensten in met name Mogadishu zich schuldig maken aan buitengerechtelijke executies. De chef van de Somalische inlichtingendienst, Ahmed Moallim Fiqi, werd in maart 2013 ontslagen door president Mohamud, omdat hij verantwoordelijk zou zijn voor een aantal buitengerechtelijke moorden begaan door de veiligheidsdienst.333
326 Human Rights Watch: Hostages of the gatekeepers. Abuses against internally displaced in Mogadishu, Somalia (maart 2013), Report of the Monitoring Group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council resolution 2060 (2012)¨Somalia (12 juli 2013), Landinfo/DIS: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013). Vertrouwelijke bronnen. 327 Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013), US Department of State: Somalia 2012 human rights report (april 2013), Report of the Monitoring Group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council Resolution 2060 (2012): Somalia (12 juli 2013), Human Rights Watch: Hostages of the gatekeepers (maart 2013). 328 Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013), 329 Somaliland Sun: Army accused of kidnapping and pimping local girls to foreign troops (11 augustus 2013). 330 Puntlandi.com: Press release on Galmudug’s criminal attacks and trying to destabilize the Puntland security (22 april 2013). 331 Reuters: Swedish politician wounded in Somali kidnap attempt (21 augustus 2013). 332 In diverse berichtgevingen wordt gesproken over een aantal van dertien Al-Shabaab leden, maar in een rapport van Landinfo/Danish Immigration Service wordt melding gemaakt van meer dan twintig leden. Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013), Reuters: Somali militants threaten to avenge Puntland killings (1 mei 2013). 333 Garowe Online: Somalia: Intelligence boss sacked over alleged extrajudicial killings (25 maart 2013).
52 Algemeen ambtsbericht Somalië
Ook Al-Shabaab maakte zich in de verslagperiode schuldig aan buitengerechtelijke executies, onder meer van tot het christendom bekeerde Somaliërs (zie ook paragraaf 3.3.3).
3.3.10 Doodstraf Binnen het traditionele recht en onder het sharia-recht in Somalië komt de doodstraf voor en deze wordt ook (in heel Somalië) uitgevoerd. Zo werden in juli 2013 in Puntland zes personen ter dood veroordeeld voor de moord op onder andere overheidsfunctionaris Sheikh Abdikadir Nur Farah in een moskee in Garowe in februari 2013. Een aantal veroordeelden werd in verband gebracht met Al-Shabaab. Twee van hen werden op 23 juli 2013 geëxecuteerd in Garowe door een vuurpeloton van het militaire gerechtshof van Puntland. De overige vier werden in absentia veroordeeld.334
Op 5 augustus 2013 werd een lid van Al-Shabaab, Mukhtar Mahamed, geëxecuteerd in Beledweyne door een vuurpeloton van het militaire gerechtshof. Mahamed was schuldig bevonden aan de moord op een clanoudste in de Hiraan-regio.335
Op 17 augustus 2013 werd Aden Sheikh Abdi geëxecuteerd door een vuurpeloton in Mogadishu, nadat hij schuldig was bevonden door het militaire gerechtshof in Mogadishu aan de moord op journalist Hassan Yussuf Absuge in september 2012 (zie ook paragraaf 3.3.1.2).336
Op 4 oktober 2013 werden twee leden van het Somalische nationale leger ter dood veroordeeld door de militaire rechtbank in Mogadishu, op beschuldiging van het opzettelijk doodschieten van twee politieagenten in Mogadishu.337
3.4 Positie van specifieke groepen
3.4.1 Leden van oppositiepartijen / politieke activisten Zuid- en Centraal Somalië De voorlopige grondwet van Somalië voorziet in het recht om politieke partijen op te richten en politieke activiteiten te ontplooien. In de praktijk wordt dit recht in Zuid- en Centraal Somalië nauwelijks gehandhaafd.
Volgens de website van de Somalische overheid zijn er drie politieke partijen in Zuid- en Centraal somalië: de Peace and Development Party (PDP, Xisbiga Nabadda Iyo Horumarka)338, Hiil Qara en de Somali Peace & Democratic Union (SPDU).339 In hoeverre het hier om daadwerkelijk actieve politieke partijen gaat is echter onduidelijk, aangezien er geen mechanisme aanwezig is in Zuid- en Centraal Somalië om politiek partijen te registreren. Van serieuze politieke oppositie is in Zuid- en Centraal Somalië nauwelijks sprake. De grootste clans bepalen het politieke landschap. Politieke activisten hebben te maken met intimidatie, detentie en soms moord (zie hiervoor ook paragraaf 3.3.1.2).340
334 Hands off Cain: Somalia: Puntland court sentences six people to death (17 juli 2013), Hands off Cain: Somalia: Puntland executes two convicted of Islamic mufti’s assassination (23 juli 2013). 335 Handsoffcain.info: http://www.handsoffcain.info/bancadati/schedastato.php?idstato=17000052. 336 News.com.au: Somalia executes Aden Sheikh Abdi for the murder of Hassan Yussuf Absuge (18 augustus 2013). 337 Raxanreeb: Somalia: Military tribunal sentences death penalty on two soldiers (4 oktober 2013). 338 De PDP is de partij van president Hassan Sheikh Mohamoud. 339 Zie website Somalische overheid: http://www.somaligov.net/Somali%20Political%20Parties.html. Vertrouwelijke bron. 340 US Department of State: Somalia 2012 human rights report (april 2013).
53 Algemeen ambtsbericht Somalië
Noord-Somalië In Somaliland en Puntland is het aantal geregistreerde politieke partijen dat aan de verkiezingen deel mag nemen wettelijk bepaald op drie (zie ook paragraaf 2.2.6). Volgens een bron wordt politieke oppositie binnen de regering in Puntland niet getolereerd en leidt meestal tot ontslag. Puntland kent wettelijk wel de mogelijkheid een politieke partij op te richten, maar politieke oppositie wordt in Puntland volgens een bron door president Farole onderdrukt. In de verslagperiode was Farole in een interne machtsstrijd verwikkeld, waarbinnen de politieke oppositie verder werd onderdrukt. Volgens een bron is er in Somaliland wel een mogelijkheid tot actieve oppositie, zij het beperkt.341
Op 22 oktober werd in Hargeisa, Somaliland een aanslag gepleegd op de oppositionele politicus Mohamed Farah Qabile. Qabile overleefde de aanslag. Oppositiepartij Justice and Welfare stelde dat de aanslag werd gepleegd door een politieagent. Het hoofd van politie in Hargeisa ontkende elke bemoeienis van de politie met het voorval.342
3.4.2 Etnische minderheden, beroepsgroepen en specifieke clans In Somalië is een aantal (non-Somali) etnische minderheidsgroepen en beroepsgroepen te benoemen die te maken hebben met maatschappelijke uitsluiting en discriminatie.343 De situatie van etnische minderheidsgroepen is in vergelijking met de voorgaande verslagperiode vrijwel hetzelfde gebleven.344
Veiligheidssituatie en bescherming van minderheden Minderheidsgroepen vallen doorgaans buiten de traditionele clanstructuur waardoor zij zich ook moeilijker kunnen verzekeren van clanbescherming. Personen die behoren tot minderheidsgroepen lopen hierdoor verhoogd risico slachtoffer te worden van verkrachtingen, ontvoeringen, roof en moord ten opzichte van personen die tot een Somali hoofdclan behoren. Zij kunnen in veel gevallen ook in mindere mate of geen beroep doen op de traditionele rechtspraak (xeer), aangezien deze is ingesteld om de gezamenlijke belangen van clanallianties te behartigen. Vanwege corruptie binnen en discriminatie door de overheid is bescherming door de politie meestal ook niet mogelijk. Doordat zij moeilijker aan bescherming komen zijn minderheidsgroepen kwetsbaar in gebieden waar strijd gaande is, bijvoorbeeld tussen Al-Shabaab en overheidstroepen. Lokaal komen wel vormen van affiliatie van minderheden met dominante (sub) clans (en soms met andere minderheidsgroeperingen345) voor waardoor minderheden soms een zekere mate van bescherming kunnen krijgen. In welke mate minderheden er in slagen aansluiting te vinden bij andere clans is niet aan te geven.346
341 Vertrouwelijke bronnen. 342 Sabahi Online: Somalia: Somaliland opposition lawmaker survives assassination attempt (24 oktober 2013). 343 Minderheidsclans zijn onder andere Bantu’s (Jareer), Benadiri (Reer Hamar) en Eyl. Beroepsgroepen zijn ondermeer Yibir, Tumal, Midgan (Gaboye) en Boon. Minority Rights Group International: No redress: Somalia’s forgotten minorities (november 2010), SOMRAF: Profile of Somali minority communities (geraadpleegd op 13 augustus 2013), UK Home Office: Operational guidance note Somalia (september 2013), US Department of State: Somalia 2012 human rights report (april 2013). 344 Zie het algemeen ambtsbericht Somalië van november 2012 voor een uitgebreid overzicht van de verschillende etnische minderheden en beroepsgroepen in Somalië. 345 Zo zouden volgens de Gaboye minderheidsorganisatie voor Europa en Noord-Amerika in het VK de Midgan/Gaboye in Somalië op goede voet staan met diverse ander minderheidsgroeperingen, maar geen noemenswaardige verbindingen hebben met de dominante clans. Immigration and Refugee Board of Canada: Somalia: The Gabooye (Midgan) people, including the location of their homeland, affiliated clans, and risks they face from other clans (4 december 2012). 346 UK Home Office: Operational guidance note Somalia (september 2013), US Department of State: Somalia 2012 human rights report (april 2013), SOMRAF: Profile of Somali minority communities (geraadpleegd op 13 augustus 2013), Immigration and Refugee Board of Canada: Somalia: The Gabooye (Midgan) people, including the location of their homeland, affiliated clans, and risks they face from other clans (4 december 2012).
54 Algemeen ambtsbericht Somalië
De veiligheidssituatie van etnische minderheden hangt sterk af van de plek binnen Somalië waar zij zich bevinden. Zo leeft een deel van de Bantu’s (die de grootste minderheidsgroep vormen in Somalië) langs de rivieren in Zuid-Somalië en in Middle Shabelle en Hiraan waar zij veelal kleine boerenbedrijfjes beheren.347 In deze gebieden verslechtert de veiligheidssituatie van Bantu’s aanzienlijk op het moment dat er gevechten uitbreken tussen Al-Shabaab en overheidstroepen of tussen clanmilities. Veel Bantu’s zouden in ontheemdenkampen leven of zich hebben aangesloten bij Al-Shabaab.348 In hoeverre er verschillen zijn in de veiligheidssituatie tussen verschillende minderheidsgroeperingen is niet aan te geven.
Minderheden in Al-Shabaab gebied Al-Shabaab discrimineert in de regel niet naar clanaffiliatie (hoewel dit door clanstructuren binnen Al-Shabaab in de praktijk lokaal wel voorkomt, zie ook 2.3.4).349 Door hun veelal zwakke positie in de samenleving lopen leden van etnische minderheidsgroeperingen risico gedwongen te worden gerekruteerd door Al-Shabaab. Veel leden van minderheden sluiten zich ook vrijwillig aan uit economische of beschermingsoverwegingen. Een andere reden voor vrijwillige aansluiting van minderheden bij Al-Shabaab zou zijn dat binnen Al-Shabaab sociale achting minder afhankelijk is van clanaffiliatie.350
Beroepsgroepen Beroepsgroepen zijn minderheidsgroepen in Somalië die etnisch wel tot Somalische clans behoren, maar door hun traditionele beroepsactiviteiten door de Somalische hoofdclans als minderwaardig worden beschouwd. Beroepsgroepen leven door heel Somalië verspreid en vormen in Somaliland de grootste (samengestelde) minderheidsgroepering. De belangrijkste beroepsgroepen zijn Midgan (ook wel Gaboye of Madhiban, traditioneel jagers en leerbewerkers maar ook besnijders (van zowel mannen als vrouwen), handwerklieden en kunstenaars), Tumal (onder andere smeden) en Yibir (onder andere specialisten van traditionele rituelen). Doordat de traditionele levensstijl van beroepsgroepen onder druk is komen te staan zijn veel leden van beroepsgroepen naar verstedelijkte gebieden getrokken of zijn in ontheemdenkampen terechtgekomen. Sommigen zijn in vluchtelingenkampen in de omringende landen terechtgekomen. Leden van beroepsgroepen zijn hierdoor tegenwoordig vaak niet meer werkzaam in hun traditionele beroepen. Vele van hen zijn werkeloos of verrichten huishoudelijke werkzaamheden als schoonmaken, of zijn werkzaam als kok, slager of marktverkoper.351
Benadiri (Reer Hamar) De Benadiri is een uit een aantal minderheidsgroepen bestaande bevolkingsgroep die vooral woonachtig is in de kuststrook van Mogadishu tot Barawe (Brava)352. Benadiri zijn traditioneel vooral handelaren en zakenlieden.353 De positie van Benadiri in Mogadishu (Reer Hamar)354 zou volgens een rapport van het Austrian
347 Minority Rights Group International: No redress: Somalia’s forgotten minorities (november 2010). 348 Zie ambtsbericht Somalië van november 2012. 349 Vertrouwelijke bronnen. 350 Zie ook paragraaf 2.2.4.3. Immigration and Refugee Board of Canada: Somalia: The Reer Hama rand/or Benadiri, including the location of their traditional homeland, affiliated clans and risks they face from other clans (3 december 2012). 351 Immigration and Refugee Board of Canada: Somalia: The Gabooye (Midgan) people, including the location of their homeland, affiliated clans, and risks they face from other clans (4 december 2012), Minority Rights Group International: No redress: Somalia’s forgotten minorities (november 2010). 352 Benadiri in Barawe (Brava) worden ook wel Reer Brava of B(a)rawanese genoemd. 353 Immigration and Refugee Board of Canada: Somalia: The Reer Hamar and/or Benadiri, including the location of their traditional homeland, affiliated clans and risks they face from other clans (3 december 2012). 354 Reer betekent ‘inwoner van / afkomstig van’, Hamar is de oude benaming van Mogadishu.
55 Algemeen ambtsbericht Somalië
Centre for Country of Origin and Asylum Research and Documentation (ACCORD, 2009) sinds het begin van de burgeroorlog (vanaf 1991) zijn verbeterd. Dit zou vooral tot stand zijn gekomen door huwelijken met leden van invloedrijke clans (onder meer de Hawiye subclans Abgaal en Habar Gedir).355 Echter, volgens rapportages van de Canadese Immigration and Refugee Board worden de Benadiri uitgebuit door dominante clans. Zo zouden ze veel steekpenningen moeten betalen aan clanmilities of particuliere beveiligers voor bescherming.356
Benadiri zijn in de regel relatief bemiddeld vanwege de handel, waardoor zij doorgaans in staat zijn bescherming te verkrijgen. De Benadiri zouden ondanks dat zij een zekere politieke participatie hebben verworven in de genoemde steden, nog altijd als een economische en politieke minderheid worden beschouwd en hun politieke rol zou vooral symbolisch zijn.357
Benadiri zouden in het verleden door Al-Shabaab zijn vervolgd vanwege hun cultureel-religieuze gebruiken en gewoontes.358 In de verslagperiode zijn hier echter geen berichten over bekend geworden. Veel Benadiri zouden gedurende de burgeroorlog in Somalië naar Kenia zijn gevlucht waar ze bedrijven en handelspraktijken opzetten.359
Huwelijken tussen leden van meerderheidsclans en leden van minderheden Huwelijken van Somali met leden van minderheidsgroepen zijn traditioneel niet toegestaan. Desondanks komen ze wel voor, maar ze blijven in de regel niet zonder negatieve gevolgen. Zo kan het bijvoorbeeld voorkomen dat de familie behorende tot de meerderheidsclan geweld gebruikt tegen de huwelijkspartner die tot een minderheid behoort, of het echtpaar dwingt tot een scheiding. In de beperkte gevallen waarvan bekend is dat een dergelijk huwelijk stand heeft gehouden, is het contact tussen de meerderheidsfamilies en de echtparen verbroken.360
3.4.3 Vrouwen De voorlopige grondwet van 1 augustus 2012 geeft vrouwen gelijke rechten als mannen.361 Volgens de grondwet van Somaliland zijn vrouwen gelijk aan mannen zolang dit niet in tegenspraak is met de sharia.362 De grondwet van Somaliland en de grondwet van Puntland geven aan dat vrouwen dezelfde rechten hebben als
355 ACCORD: Clans in Somalia (December 2009). 356 Immigration and Refugee Board of Canada: Somalia: The Reer Hamar and/or Benadiri, including the location of their traditional homeland, affiliated clans and risks they face from other clans (3 december 2012), Immigration and Refugee Board of Canada: Somalia: The Bravanese (Barawan) ethnic group, including the location of their traditional homeland, affiliated clans and risks they face from other clans (3 december 2012), ACCORD: Clans in Somalia (december 2009), Minority Rights Group International: No redress: Somalia’s forgotten minorities (november 2010) 357 Immigration and Refugee Board of Canada: Somalia: The Reer Hamar and/or Benadiri, including the location of their traditional homeland, affiliated clans and risks they face from other clans (3 december 2012), Immigration and Refugee Board of Canada: Somalia: The Bravanese (Barawan) ethnic group, including the location of their traditional homeland, affiliated clans and risks they face from other clans (3 december 2012). 358 Al-Shabaab zou in Barawe grafzerken van de Benadiri hebben verwoest, moskeeën hebben gesloten en lokale sheiks van de Benadiri gevangen hebben gezet. Refugee Board of Canada: Somalia: The Bravanese (Barawan) ethnic group, including the location of their traditional homeland, affiliated clans and risks they face from other clans (3 december 2012), Minority Rights Group International: Somalia: Benadiri (mei 2011; http://www.minorityrights.org/4522/somalia/benadiri.html). 359 Immigration and Refugee Board of Canada: Somalia: The Reer Hamar and/or Benadiri, including the location of their traditional homeland, affiliated clans and risks they face from other clans (3 december 2012), Immigration and Refugee Board of Canada: Somalia: The Bravanese (Barawan) ethnic group, including the location of their traditional homeland, affiliated clans and risks they face from other clans (3 december 2012). 360 Minority Rights Group International: No reddress. Somalia’s forgotten minorities (november 2010). Vertrouwelijke bronnen. 361 Provisional Constitution, artikel 11, lid 1. 362 Zie grondwet Somaliland via: http://www.so.undp.org/docs/Somaliland%20in%20English.pdf.
56 Algemeen ambtsbericht Somalië
mannen.363 Desondanks hebben vrouwen in de Somalische maatschappij te maken met ongelijke behandeling. Zo zouden vrouwen volgens het traditionele recht niet betrokken of geraadpleegd worden bij beslissingen van de clan. Traditioneel bestieren vrouwen in Somalië het huishouden, terwijl mannen de beslissingen nemen buiten het huis. Echter, in Somalië zijn vooral in de verstedelijkte gebieden ook huishoudens waarbij vrouwen voor inkomen zorgen door middel van het runnen van kleine ondernemingen.364
Volgens de islamitische wet kunnen vrouwen vanaf vijftien jaar zelfstandig een identiteitsdocument aanvragen. In de praktijk komt het volgens een bron zelden voor dat een vrouw zelfstandig een officiële handeling verricht bij de autoriteiten, zoals het aanvragen van een identiteitsdocument. Zij zal hierbij nagenoeg altijd onder begeleiding staan van een man.365 Vrouwen buiten Al-Shabaab gebied kunnen zelfstandig werken en verkopen.366
Vrouwen in gebieden onder controle van Al-Shabaab In de gebieden onder controle van Al-Shabaab gelden strenge regels die vrouwen ernstig in hun vrijheid beperken, zoals strikte kledingvoorschriften367, een verbod om zonder mannelijke begeleiding buiten te zijn, officiële handelingen te verrichten en een verbod voor vrouwen om te werken, behoudens huishoudelijke werkzaamheden. Vrouwen lopen het risico op straf bij overtreding van deze regels, bijvoorbeeld in de vorm van detentie. Daarnaast maakt Al-Shabaab zich schuldig aan ontvoering van vrouwen en meisjes, moord, steniging en gedwongen uithuwelijking.368
Vrouwen en meisjes worden ook gerekruteerd door Al-Shabaab, vooral om schoon te maken, te koken, informatie te verzamelen en explosieven te vervoeren, maar ook om (zelfmoord)aanslagen te plegen.369 Ook zouden meisjes gerekruteerd worden om te trouwen met (buitenlandse) Al-Shabaab strijders, al dan niet gedwongen.370 Vrouwen en meisjes worden niet zelden als seksslaven gebruikt. Vrouwen die weigeren een gedwongen huwelijk met een Al-Shabaab strijder aan te gaan, kunnen worden vermoord. Ook familieleden van vrouwen kunnen worden vermoord door Al-Shabaab, indien geweigerd wordt de vrouw aan een strijder uit te huwelijken.371
Huwelijken Een huwelijk wordt gesloten volgens de sharia en wordt door een religieus leider voltrokken. Vaak zijn echtparen niet in het bezit van een huwelijkscertificaat. Soms wordt er door de betrokken geestelijke een document afgegeven ten teken dat het huwelijk is voltrokken. Deze certificaten hebben een zekere juridische status onder de sharia-wetgeving.372 Bij de huwelijksvoltrekking dienen drie getuigen aanwezig te zijn. Dit zijn meestal familieleden, maar dat is niet noodzakelijk. De
363 The Constitution of the Republic of Somaliland, mei 2001; http://www.so.undp.org/docs/Puntland%202001%20English.pdf. 364 UK Home Office: Operational guidance note Somalia (september 2013) 365 Vertrouwelijke bron. 366 Vertrouwelijke bronnen. 367 Zo moeten vrouwen verplicht een niqab dragen en mogen zij geen BH dragen. 368 UK Home Office: Operational guidance note Somalia (september 2013) en: COI information report Somalia (5 augustus 2013). 369 Bronnen zijn het er niet over eens of vrouwen ook worden gerekruteerd om deel te nemen aan de gewapende strijd. Diplomatic Courier: Women and Al-Shabab: Between false empowerment and terror (13 augustus 2012). Vertrouwelijke bronnen. 370 Deze huwelijken duren soms maar enkele weken waarna de vrouwen als seksslaven worden gebruikt. Diplomatic Courier: Women and Al-Shabab: Between false empowerment and terror (13 augustus 2012). 371 Sabahi Online: Somalia: Somalis recall forced marriages with Al-Shabaab fighters (21 juni 2013), 372 Vertrouwelijke bron.
57 Algemeen ambtsbericht Somalië
huwelijksceremonie duurt maximaal zeven dagen. De man betaalt in het algemeen voor de huwelijksceremonie. Verder betaalt de man doorgaans een bruidsprijs aan de familie van de vrouw (yarad) en een huwelijksgift aan de vrouw zelf (meher). De bruidsprijs bestaat uit geld of kamelen. Het komt voor dat de bruidegom geen bruidsschat betaalt, omdat hij daar financieel niet toe in staat is.373
Gedwongen huwelijken, kindhuwelijken en polygamie komen voor. Het komt voor dat wanneer de man overlijdt, de weduwe gedwongen wordt met de broer van de overledene te trouwen. De kinderen van de weduwe hebben in dit nieuwe huwelijk vaak een ondergeschikte positie. Huwelijken tussen leden van meerderheidsclans en minderheden worden traditioneel niet toegestaan, maar komen wel voor, zij het in beperkte mate. Huwelijken met minderjarigen komen eveneens voor. Huwelijken waar (één van) de partners bij de voltrekking niet aanwezig zijn, worden door sharia-wetgeving toegestaan en komen geregeld voor. Ook komt het voor dat een huwelijk plaatsvindt waarvan de ouders van de bruid of bruidegom bij voltrekking niet op de hoogte zijn (geheime huwelijken). In zo’n situatie staan de niet- aanwezige ouders meestal niet achter het huwelijk, vaak omdat de vrouw al is beloofd aan een andere man (niet zelden binnen de familie).374 Volgens bronnen vormen geheime huwelijken een uitzondering in Somalië.375
Alleenstaande vrouwen De positie van alleenstaande vrouwen is slechter dan die van vrouwen in het algemeen, omdat zij bescherming van hun man ontberen. Wel kan een alleenstaande vrouw bescherming krijgen van haar clan, wanneer zij weduwe is of wanneer zij – om een geaccepteerde reden376 – gescheiden is. Voor een alleenstaande vrouw van een minderheidsclan of -groepering is dit ook mogelijk, hoewel minderheidsclans in het algemeen zwakker staan dan andere clans (zie paragraaf 3.4.2).
Er zijn in Somalië veel eenoudergezinnen zonder vader, met name onder de ontheemden. Zij vormen een kwetsbare groep als het gaat om toegang tot bescherming en levensbehoeften en lopen een grotere kans om slachtoffer te worden van (seksueel) geweld.377
Seksueel en huiselijk geweld Seksueel geweld tegen vrouwen en meisjes kwam in de verslagperiode regelmatig voor in heel Somalië. Vrouwen en meisjes die in ontheemdennederzettingen of op straat leven, lopen een groot risico om slachtoffer te worden van verkrachting. Naar schatting 70% van de gevallen van seksueel geweld tegen vrouwen vindt plaats in de ontheemdenkampen. Meisjes en vrouwen werden in deze kampen vooral ’s nachts verkracht. Dit seksueel geweld werd veelal gepleegd door groepen gewapende mannen in militaire uniforms. Slachtoffers konden de daders in de meeste gevallen niet identificeren, omdat milities van District Commissioners dezelfde uniformen dragen als regeringstroepen. Ook in vluchtelingenkampen in Kenia en ontheemdenkampen in Puntland werden veel meisjes en vrouwen slachtoffer van (groeps)verkrachting. Volgens een aantal bronnen is seksueel geweld
373 African Bridal: Somali traditional wedding (1 februari 2013). Zie ook ambtsbericht Somalië van november 2012. 374 CBC Radio Canada: Lovers in a dangerous time: inside Somalia’s secret marriages (20 april 2013), Sabahi Online: Somalia: Somalis recall forced marriages with Al-Shabaab fighters (21 juni 2013). Vertrouwelijke bronnen. 375 Vertrouwelijke bronnen. 376 Het is voor een vrouw niet toegestaan te scheiden van haar man tenzij deze haar mishandelt, niet voor zijn gezin zorgt of haar heeft verlaten. Wanneer zij om andere redenen haar man verlaat, zal zij worden buitengesloten door haar gemeenschap en niet meer kunnen hertrouwen. UNGA, A/HRC/12/44, 17 september 2009. 377 Human Rights Watch: Hostages of the gatekeepers. Abuses against internally displaced in Mogadishu, Somalia (maart 2013), CNN: Rape and injustice: The woman breaking Somalia’s wall of silence (6 augustus 2013).
58 Algemeen ambtsbericht Somalië
tegen vrouwen in de beschreven periode toegenomen ten opzichte van de voorgaande verslagperiode (onder meer ook het aantal groepsverkrachtingen).378
Ontheemde vrouwen en meisjes die bij een clan behoren die een minderheid is in het gebied waar ze verblijven, lopen in het bijzonder het risico verkracht te worden. Ook alleenstaande vrouwen, alleenstaande minderjarige meisjes en gehandicapte vrouwen en meisjes vormen een kwetsbare groep.
Van seksueel geweld wordt meestal geen aangifte gedaan, waardoor het moeilijk is exacte gegevens te verkrijgen. Behalve dat toegang tot justitie in het algemeen in geheel Somalië beperkt is, is de drempel voor vrouwen hoog om in de openheid van een politiebureau aangifte te doen van seksueel geweld. Slachtoffers van verkrachting worden gediscrimineerd, omdat zij gezien worden als onrein. Verder is de kans groot dat de aangifte niet in behandeling wordt genomen (zie ook paragraaf 3.2.1).
Traditioneel wordt een verkrachting ‘afgehandeld’ door de betrokken families: de familie van het slachtoffer eist genoegdoening (diya) van de familie van de dader. Het komt ook voor dat de familie van het slachtoffer eist dat de dader met haar trouwt, met name op het platteland. Naar verluidt zou de toename van groepsverkrachtingen onder meer gelegen zijn in het feit dat er geen afzonderlijke dader valt aan te wijzen, waardoor de dader niet met het slachtoffer kan trouwen.
Huiselijk geweld is wijdverbreid in de Somalische samenleving. Er bestaat in Somalië voor zover bekend geen specifieke wetgeving die huiselijk geweld tegengaat.379
Genitale verminking bij vrouwen Genitale verminking bij vrouwen, de zogeheten female genital mutilation (FGM) is door het aannemen van de voorlopige grondwet op 1 augustus 2012 formeel verboden in Zuid- en Centraal-Somalië. FGM is ook verboden in Somaliland en in Puntland.380 Het verbod wordt in geen van de genoemde regio’s effectief afgedwongen. De overheid (lokaal en federaal) neemt in dit verband een gedogende houding in. Leden van overheden hebben zelf binnen hun clans ook te maken met FGM.381
Genitale verminking is wijdverbreid in de Somalische samenleving en wordt voor zover bekend door alle clans en bevolkingsgroepen toegepast. Naar schatting 98 procent van de Somalische meisjes in Zuid- en Centraal Somalië ondergaat genitale verminking. Bij circa 63% procent betreft het de zwaarste vorm van genitale verminking die door de WHO als type III is geclassificeerd. Deze vorm wordt ook infibulatie of faraonische besnijdenis genoemd. Hierbij wordt de opening van de vagina vernauwd door het wegsnijden en aan elkaar hechten van de schaamlippen.
378 Het is niet duidelijk of er een daadwerkelijke stijging van het aantal gevallen van seksueel geweld heeft plaatsgevonden, of dat er meer gevallen bekend zijn geworden. Human Rights Watch: Hostages of the gatekeepers. Abuses against internally displaced in Mogadishu, Somalia (maart 2013), CNN: Rape and injustice: The woman breaking Somalia’s wall of silence (6 augustus 2013), UK Foreign and Commonwealth Office: Human rights and democracy 2012: Somalia (april 2013). Vertrouwelijke bronnen. 379 Artikel 15, lid 2, van de voorlopige grondwet van 1 augustus 2012 verbiedt (het gebruik van) elke vorm van geweld tegen vrouwen. 380 De grondwet van Somaliland verplicht de overheid om wetgeving te formuleren die praktijken verbiedt die schadelijk zijn voor de persoon en de waardigheid. Op 13 december 2009 ondertekende de president van Puntland een wet die vrouwelijke besnijdenis verbiedt, met uitzondering van de ‘Sunna besnijdenis’, waarbij de voorhuid van de clitoris wordt weggesneden. The Constitution of the Republic of Somaliland, mei 2001; Constitution of the State of Puntland, januari 2008. 381 Vertrouwelijke bron.
59 Algemeen ambtsbericht Somalië
Tevens kan bij deze vorm van FGM de clitoris worden verwijderd. De ingreep vindt meestal plaats bij een leeftijd tussen 4 en 10 jaar.382
Uit een onderzoek van UNICEF in Noord-Somalië van april 2013, zou blijken dat in dat deel van het land de praktijk van FGM sterk is teruggedrongen. Op ‘slechts’ 25% van de ondervraagde meisjes in de leeftijd van tien tot veertien jaar bleek volgens UNICEF FGM te zijn toegepast. Volgens een bron betekent dit echter niet dat de ondervraagde meisjes niet besneden waren, aangezien lichtere varianten van besnijdenis (in het algemeen aangeduid met ‘sunna-besnijdenis’) in Somalië niet als genitale verminking worden beschouwd.383 Volgens de bron zou het percentage van de meisjes in Somalië dat een of andere vorm van FGM ondergaat nog altijd bijna 100% zijn. Naar verluidt raakt vooral in de steden in Zuid- en Centraal Somalië de sunna-variant van FGM steeds meer in zwang en sociaal geaccepteerd in plaats van infibulatie.384
Als een vrouw gaat trouwen, zullen vrouwelijke familieleden van haar aanstaande man controleren of zij besneden is. Als zij niet of niet zwaar genoeg besneden is, zal dit alsnog moeten gebeuren. Als een vrouw op latere leeftijd nog niet is besneden, wordt dit in de gemeenschap als schandelijk gezien. Wanneer een vrouw trouwt die als kind infibulatie heeft ondergaan, wordt zij tijdens de huwelijksceremonie weer opengesneden zodat geslachtsgemeenschap mogelijk wordt. Vaak is nog een ingreep nodig op het moment dat een vrouw een kind moet baren.385
Onbesneden vrouwen zijn gestigmatiseerd in de gemeenschap in Somalië en ook binnen Somalische gemeenschappen buiten Somalië. Vrouwen oefenen druk uit op moeders en andere vrouwelijke familieleden om dochters te laten besnijden. De praktijk van genitale verminking bij vrouwen wordt in de Somalische maatschappij breed geaccepteerd door zowel mannen als vrouwen386.
Somalische meisjes die buiten Somalië wonen, lopen ook de kans om besneden te worden, hoewel het bijvoorbeeld in Nairobi wel makkelijker is om aan genitale verminking te ontkomen. Het komt voor dat in het buitenland verblijvende Somaliërs hun dochters in Somalië laten besnijden.387 In veel Europese landen, waaronder Nederland, is de wetgeving aangepast om genitale verminking ook strafbaar te stellen indien de ingreep in het buitenland plaatsvond.
3.4.4 Homoseksuelen In de positie van homoseksuelen in Somalië zijn sinds het verschijnen van het vorige ambtsbericht geen wijzigingen opgetreden. De officiële autoriteiten in Somalië – zowel in het Noorden als in Zuid- en Centraal Somalië – voeren geen actief vervolgingsbeleid ten aanzien van personen met een homoseksuele geaardheid. Echter, hulpverleners stellen dat homoseksuelen in Somalië groot risico lopen te maken te krijgen met geweld, gepleegd door bijvoorbeeld lokale milities, in verband met hun geaardheid. Homoseksuele handelingen worden in heel Somalië als
382 Sabahi Online: Somalia leads world per capita female circumcision (31 juli 2013), zie ook website UNICEF, landenprofiel Somalië: http://www.unicef.org/infobycountry/somalia_68110.html. 383 Vertrouwelijke bron. 384 De Sunna-besnijdenis zou de besnijdenis zijn die volgens de islam moet worden toegepast, terwijl infibulatie uit pre-islamitische tijden zou stammen. Thomson Reuters Foundation: 75% of Northern Somali girls have not undergone FGM – UNICEF (16 april 2013), Inter Press Service: Somalia’s ‘cultural shift’ means less-severe form of FGM (20 juni 2013). 385 Sabahi Online: Somalia leads world per capita female circumcision (31 juli 2013). Vertrouwelijke bronnen. 386 Sabahi Online: Somalia leads world in per capita female circumcision (31 juli 2013). 387 Zie bijvoorbeeld Daily Mail: http://www.dailymail.co.uk/femail/article-2320665/Female-Genital-Mutilation- cultural-violence-66-000-women-UK-live-effects-FGM-victim-Nimko-Ali-hits-PC-society-ignored-pain.html, Gatestone Institute: The crisis of Female Genital Mutilation (9 mei 2013).
60 Algemeen ambtsbericht Somalië
een zeer zwaar vergrijp gezien. In de grondwet ligt verankerd dat op geslachtsgemeenschap tussen personen van hetzelfde geslacht een maximale gevangenisstraf staat van drie jaar.388 Lokale sharia-rechtbanken, echter, zullen in de regel lijfstraffen of de doodstraf uitvoeren voor homoseksuele handelingen. Dit kan per regio verschillen.389
In gebied dat wordt gecontroleerd door Al-Shabaab wordt de doodstraf voltrokken voor homoseksuele handelingen (steniging). Zo werd volgens berichtgevingen in Barawe op 15 maart 2013 een achttienjarige jongen gestenigd door Al-Shabaab op beschuldiging van sodomie, terwijl de rest van de dorpsgemeenschap werd gedwongen toe te kijken.390
3.4.5 Minderjarigen De rechten van kinderen werden in de verslagperiode ernstig geschonden in Somalië, vooral in Zuid- en Centraal-Somalië waar kinderen op verschillende manieren slachtoffer werden van de gewapende strijd. Als gevolg van het voortdurende conflict in dit gebied werden kinderen vermoord, verminkt, verkracht en gerekruteerd door gewapende groeperingen.391
In de verslagperiode kwam het voor dat ouders hun kinderen om disciplinaire redenen en zonder wettelijke procedure lieten opsluiten in de gevangenis (asi walid).392 Veel minderjarigen deelden hun cel met volwassenen. Kinderen nemen soms de plaats in de gevangenis van volwassenen in, omdat binnen de gemeenschap een volwassen man als waardevoller wordt gezien.393
Kindsoldaten In de verslagperiode is gerapporteerd over rekrutering van kinderen voor de gewapende strijd door alle partijen.394 Het merendeel van de kindsoldaten werd door Al-Shabaab gerekruteerd. Er was sprake van zowel gedwongen als vrijwillige rekrutering. Het is niet bekend hoeveel kindsoldaten er zijn, mede doordat de leeftijd van kinderen moeilijk is vast te stellen. Kinderen werden soms door zowel Al-Shabaab als partijen gelieerd aan de overheid ontvoerd uit scholen en huizen, teneinde ze te rekruteren. Ook clanmilities rekruteerden kinderen.395
De Somalische federale regering (toen nog de overgangsregering) heeft eerder toegegeven niet zorgvuldig te selecteren en minderjarigen onder de strijdkrachten te hebben, hoewel volgens de voorlopige grondwet kinderen onder de achttien jaar niet in militaire dienst mogen en het inzetten van kinderen bij een gewapend conflict is verboden. Op 3 juli 2012 tekende de overgangsregering een actieplan ter beëindiging van de rekrutering van kindsoldaten en het inzetten van kinderen in gewapende conflicten. Op 6 augustus 2012 tekende de TFG een volgend actieplan ten einde een eind te maken aan het vermoorden en verminken van kinderen in
388 Wetboek van Strafrecht, artikel 409 (april 1964). 389 Zie ook algemeen ambtsbericht Somalië van november 2012, Al Jazeera.com: Gay Somali refugees face death threats (7 juli 2013). Vertrouwelijke bronnen. 390 Zie ook algemeen ambtsbericht Somalië van november 2012, Al Jazeera.com: Gay Somali refugees face death threats (7 juli 2013), Queerty.com: Somali teen stoned to death for being gay (20 maart 2013), Advocate.com: Gay Somali teen stoned to death, village forced to watch (20 maart 2013). 391 UK Home Office: Country of origin information report Somalia (5 augustus 2013). 392 US Department of State: Somalia 2012 human rights report (april 2013). Vertrouwelijke bron. 393 US Department of State: Somalia 2012 human rights report (april 2013). Vertrouwelijke bronnen. 394 US Department of State: Somalia 2012 human rights report (april 2013). 395 Report of the Monitoring Group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council resolution 2060 (2012): Somalia (12 juli 2013), US Department of State: Somalia 2012 human rights report (april 2013). Gesprek UNICEF Nairobi, IDMC: Somalia: Solutions for IDPs revealed as key for future peace and stability in Somalia (1 oktober 2013).
61 Algemeen ambtsbericht Somalië
gewapende conflicten. Echter, in de praktijk is van deze goede voornemens weinig zichtbaar. Naar verluidt werden minderjarigen onder meer door de Somalische autoriteiten gerekruteerd na veiligheidsoperaties gericht tegen Al-Shabaab en andere anti-overheidsgroeperingen. Er zijn voor zover bekend momenteel geen speciale overheidsprogramma’s gericht op herintegratie van (ex-) kindsoldaten in de samenleving. Dit leidt onder hulporganisaties (zoals de Somali Children Care Organisation) tot zorg dat het aantal straatkinderen verder zal toenemen.396
Al-Shabaab rekruteerde kinderen in de verslagperiode vanaf ongeveer de tienjarige leeftijd, maar soms zelfs nog jonger. Kinderen werden soms door Al-Shabaab uit scholen (dugsi) en madrassa’s ontvoerd om te worden ingelijfd. Rekrutering vond ook plaats in ontheemden- en vluchtelingenkampen. Kinderen die probeerden te ontsnappen, werden zwaar gestraft of vermoord. Ook werden kinderen overgehaald door het aanbieden van geld, voedsel of goederen.397
Kinderen die in de trainingskampen van Al-Shabaab terechtkwamen werden blootgesteld aan zeer zware fysieke en religieuze trainingen, kregen vaak te weinig voedsel en werden getraind in wapengebruik. Verder werd er op de kinderen ingepraat, zodat zij geïndoctrineerd raken door de ideologie van Al-Shabaab en moesten zij soms toekijken hoe andere kinderen werden gestraft of zelfs vermoord. Kinderen werden door Al-Shabaab ingezet in de gewapende strijd, onder meer door ze te gebruiken als menselijks schild voor andere strijders. Ook werden kinderen gebruikt voor zelfmoordaanslagen en om bermbommen en andere explosieven te plaatsen. Voorts werden kinderen ingezet voor logistieke werkzaamheden zoals het aanvoeren van water en voedsel en het vervoeren van doden en gewonden vanaf het slagveld.398
Kindsoldaten hebben soms de mogelijkheid hun activiteiten te beëindigen. Er zijn voormalige Al-Shabaab strijders die zich overgeven, maar die worden gestigmatiseerd en gediscrimineerd door lokale gemeenschappen. Naar verluidt zitten honderden jonge Somali’s die zich van Al-Shabaab hebben afgewend399 in zogenaamde rehabilitatiecentra in Mogadishu, Afgoye en Dhusa Mareb. Vaak worden zij getraind om te worden ingezet in het nationale leger.400 Over Noord-Somalië is in de verslagperiode geen nieuwe informatie over kindsoldaten verkregen. De grondwet van Somaliland bevat geen bepaling met betrekking tot de minimumleeftijd voor de rekrutering van minderjarigen in het leger.401 Het is niet bekend of er regelgeving bestaat in Puntland die het gebruik van kindsoldaten verbiedt.
396 Report of the Monitoring Group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council resolution 2060 (2012): Somalia (12 juli 2013), The Guardian: Somali NGOs call for help to to ease burden of Mogadishu street children (16 januari 2013). Vertrouwelijke bronnen. 397 US Department of State: Somalia country report on human rights practices 2012 (april 2013), Report of the Monitoring Group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council resolution 2060 (2012): Somalia (12 juli 2013). 398 US Department of State: Somalia country report on human rights practices 2012 (april 2013), Report of the Monitoring Group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council resolution 2060 (2012): Somalia (12 juli 2013). 399 De zogenoemde defectors. 400 Dit zijn echter geen centra speciaal bedoeld voor ex-kindsoldaten maar centra voor defectors in het algemeen. Sabahi Online: Somali Government vows to welcome Al-Shabaab defectors (5 juli 2013) en: Dedicaded centres needed to rehabilitate Al-Shabaab defectors effectively (20 juni 2013), UK Home Office: Country of origin information report Somalia (5 augustus), Landinfo/DIS: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013). 401 The Constitution of the Republic of Somaliland, mei 2001.
62 Algemeen ambtsbericht Somalië
Alleenstaande minderjarigen Alleenstaande minderjarigen zijn kwetsbaar en kunnen slachtoffer worden van onder andere seksueel geweld en rekrutering. Mede als gevolg van de oorlog kent Somalië relatief veel wezen en achtergelaten kinderen.402
Alleenstaande kinderen worden in beginsel opgevangen door de familie van vaders- of moederskant. Meestal door broers en zusters die ouder zijn, maar in sommige gevallen zorgen grootouders of verre familieleden voor kinderen. De familiebanden zijn heel sterk.403 Echter, in Somalië leven ook veel ontheemde alleenstaande kinderen.404
Somalië kent veel straatkinderen. Alleen in de steden zijn enkele weeshuizen. De vijf grootste steden hebben ten minste één weeshuis. Ze worden bestuurd door pariculiere organisaties en ngo’s. Zo zorgt de lokale ngo Kheyre Development and Rehabilitation Organisation (KEDRO) voor eenvoudige opvangplekken voor ongeveer honderd straatkinderen langs Airport Road in Mogadishu. Vele van hen zijn drugsverslaafd en veel straatkinderen zijn wezen.405 In Somaliland en Puntland bestaan eveneens particuliere weeshuizen. Er zijn voor zover bekend in Somalië vooralsnog geen door de staat geleide opvangtehuizen of verblijfplaatsen voor weeskinderen of straatkinderen.406
Er is in Somalië een aantal ngo’s actief die zich specifiek bezighouden met alleenstaande minderjarigen. Naast de reeds genoemde Somali Children Care Organisation en KEDRO zijn dit onder meer het Child Protection Network, Kalmo en Social Development Organisation.407 De voornaamste activiteiten van deze organisaties bestaan uit het bieden van onderdak en slaapplaatsen, medische en psychosociale zorg en voedsel aan alleenstaande minderjarigen zoals straatkinderen en wezen. Zo heeft de Social Development Organisation een opvangcentrum voor staatkinderen opgezet in Mogadishu. Dit zogenoemde Mawahib Centre huisvest ongeveer 80 alleenstaande jongeren tussen de zeven en veertien jaar.408 UNICEF heeft programma’s in Somalië die er voornamelijk op zijn gericht alleenstaande minderjarigen binnen de sociale structuur van een clan onder te brengen. UNICEF werkt veel samen met lokale ngo’s en in mindere mate met de overheid.409
Volgens hulporganisaties en bronnen is de situatie in de meeste tehuizen slecht. De toegang tot voorzieningen zoals onderwijs, medische zorg en sanitair is ondermaats. Alleenstaande kinderen die in gemeenschappen worden geplaatst hebben makkelijker toegang tot deze voorzieningen. De situatie in de tehuizen in Somaliland en Puntland is naar verluidt beter ten opzichte van die in Zuid- en Centraal Somalië.410 Het is niet bekend hoe lang of tot welke leeftijd alleenstaande minderjarigen in een opvang mogen verblijven. Het is evenmin bekend of er
402 UK Home Office: Country of origin information report Somalia (5 augustus 2013). 403 Familieleden zijn niet altijd in staat goed voor hen te zorgen. 404 IDMC: Somalia: Solutions for IDPs revealed as key for future peace and stability in Somalia (1 oktober 2013). 405 Zie ook website KEDRO: http://kedro.org/index.php?option=com_content&view=article&id=45:editfrontpage&catid=1:latest-news. The Guardian: Somali NGOs call for help to ease burden of Mogadishu street children (16 januari 2013). 406 Straatkinderen doen huishoudelijk werk, werken in restaurants, als schoonmakers, schoenpoetsers en vuilophalers. Ze werken ook in khat shops; ze ruimen de resten van de khat op en verkopen die. Ze leven ook op vuilnisbelten. The Guardian: Somali NGOs call for help to ease burden of Mogadishu street children (16 januari 2013). 407 Sabahi Online: Child homelessness in Mogadishu threatens social stability (7 november 2012), The Guardian: Somali NGOs call for help to ease burden of Mogadishu street children (16 januari 2013). 408 Sabahi Online: Child homelessness in Mogadishu threatens social stability (7 november 2012). 409 Zie website UNICEF: www.unicef.org. Vertrouwelijke bron. 410 Vertrouwelijke bronnen.
63 Algemeen ambtsbericht Somalië
opvanghuizen zijn waar uit Nederland teruggekeerde alleenstaande minderjarige vreemdelingen kunnen verblijven.
64 Algemeen ambtsbericht Somalië
4 Vluchtelingen en ontheemden
4.1 Ontheemden- en vluchtelingenstroom
De meeste personen die hun oorspronkelijke woonplaats of Somalië ontvluchten doen dit vanwege het geweld, de humanitaire omstandigheden en gedwongen rekrutering door rebellengroeperingen als Al-Shabaab. Volgens UNHCR, UNOCHA en IDMC leven er momenteel ongeveer 1,1 miljoen (binnenlands) ontheemden en ruim 10.000 asielzoekers en vluchtelingen in Somalië.411 Het aantal Somaliërs dat naar buiten Somalië is gevlucht, wordt geschat op ongeveer een miljoen.412 In de verslagperiode raakten ook veel mensen in met name Middle Shabelle ontheemd door overstromingen van de Shabelle rivier.413
Ontheemdenkampen bevinden zich door heel Somalië, met name in en rondom de steden.414 De meeste kampen bevinden zich in Mogadishu. In totaal zou het aantal binnenlands ontheemden in Mogadishu momenteel ongeveer 369.000 personen bedragen. Deze zijn verspreid over de volgende districten: Hodan (101.000), Wadajir (63.000), Dharkenley (40.000), Hawl Wadaag (23.000), Dayniile (19.000), Karaan (19.000), Cabdulcasiis (17.000) Waaberi (15.000), Bondheere (13.000), Hamar Weyne (11.000), Wardighley (10.000), Hamar Jabjab (10.000), Shangani (8.000), Yaqshiid (8.000), Haliwa (6.000) en Shibis (5.000).415
In Somalië buiten Mogadishu bevinden ontheemden zich in de volgende provincies / regio’s: Galgadud (120.000), Lower Shabelle (103.000), Gedo (77.000), Mudug (71.000), Hiraan (51.000), Middle Shabelle (51.000), Bari (49.000) Woqooyi Galbeed (45.000), Bay (40.000), Lower Juba (31.000), Middle Juba (27.000), Togdheer (26.000), Bakool (24.000), Nugaal (10.000), Awdal (8.000), Sool (5.000) en Sanaag (1.000).416
Van de ongeveer 1,1 miljoen ontheemden leeft ongeveer 893.000 in Zuid- en Centraal Somalië, maar ook de respectievelijk 129.000 en 84.000 ontheemden in Puntland en Somaliland zijn goeddeels afkomstig uit Zuid- en Centraal Somalië. Er zijn binnen de verslagperiode geen gevallen bekend geworden van gedwongen terugkeer van ontheemden in Noord-Somalië naar Zuid- en Centraal Somalië.417
Het is moeilijk aan te geven in hoeverre het aantal ontheemden per regio of provincie is gewijzigd in de verslagperiode.418 Wel is waarschijnlijk dat het aantal
411 UNHCR.org: 2013 country operations profile Somalia (geraadpleegd op 24 oktober 2013), IDMC: Somalia. Solutions for IDPs revealed as key for future peace and stability in Somalia (1 oktober 2013), UNOCHA: 2014 Humanitarian needs overview (September 2013), UNHCR: Somali refugee situation and UNHCR’s global initiative (1 oktober 2013). 412 UNHCR: Somali refugees in the region (as of 17th may 2013), IDMC: Somalia. Solutions for IDPs revealed as key for future peace and stability in Somalia (1 oktober 2013). 413 IRIN: Somalia: Floods displace thousands, destroy farms in Somalia’s Middle Shabelle (8 december 2013). 414 Onder meer in de volgende plaatsen: Dolow, Dobley, Kismayo, Guriel/Dusamareb, Bosaso, Mogadishu, Qardho, Burao, Berbera, Galkayo, Garowe, Hargeisa. Food Security and Nutrition Analysis Unit (FSNAU) – Somalia: Food security and nutrition analysis, post Deyr (2012/13) (5 maart 2013). 415 IDMC: Somalia. Solutions for IDPs revealed as key for future peace and stability in Somalia (1 oktober 2013). 416 IDMC: Somalia. Solutions for IDPs revealed as key for future peace and stability in Somalia (1 oktober 2013). 417 UNOCHA: 2014 Humanitarian needs overview Somalia (september 2013, IDMC: Somalia. Solutions for IDPs revealed as key for future peace and stability in Somalia (1 oktober 2013). Vertrouwelijke bronnen. 418 Een belangrijke oorzaak hiervan is dat een groot deel van de bevolking niet op één plaats verblijft, maar rondtrekt. Het is vrijwel onmogelijk binnenlands ontheemden, economische migranten, arme bevolkingsgroepen in de steden, teruggekeerde vluchtelingen en pastorale groepen goed uit elkaar te houden.
65 Algemeen ambtsbericht Somalië
ontheemden in totaal is afgenomen ten opzichte van de vorige verslagperiode, ongeveer met 300.000 tot 400.000 personen.419
De toegang van hulporganisaties tot hulpbehoevende groepen mensen bleef slecht in de verslagperiode, vooral in Zuid- en Centraal Somalië. Hulporganisaties werken in Somalië onder zeer moeilijke omstandigheden. In de verslagperiode was er sprake van gerichte aanslagen op medewerkers van mensenrechten- en hulporganisaties. Door de slechte veiligheidssituatie in Somalië besloot Artsen Zonder Grenzen zich volledig terug te trekken uit Somalië (zie paragraaf 4.3.1).420
4.2 Opvang in de regio
In een aantal landen in de regio worden Somalische vluchtelingen opgevangen, vooral in Kenia, Ethiopië, Djibouti, Jemen en Saoedi-Arabië. Het land dat de meeste Somalische vluchtelingen inneemt is Kenia (ruim 492.000 per mei 2013). In het eerste halfjaar van 2013 werden volgens UNHCR in totaal ruim 21.000 nieuwe Somalische vluchtelingen geregistreerd in de landen in de regio.421 In 2012 werden 30.000 nieuwe Somalische vluchtelingen geregistreerd in het eerste halfjaar.422
De mogelijkheden van Somaliërs in de buurlanden, met name Kenia en Ethiopië, zijn beperkt. Weliswaar bieden zowel Kenia als Ethiopië in de theorie de mogelijkheid asiel aan te vragen op basis van de respectievelijke vluchtelingenwetgeving423, maar in de praktijk zijn de bewegingsvrijheid en juridische mogelijkheden van Somaliërs gering. Zo wordt lokale integratie tegengegaan door een beperking in de mogelijkheid tot vrije vestiging buiten de kampen en worden vluchtelingen beperkt in hun mogelijkheden tot werken en studeren.424
Voor zover bekend zijn er in de verslagperiode geen gevallen voorgekomen van refoulement van Somalische vluchtelingen door landen in de regio. Wel komt het volgens een aantal bronnen voor dat Somalische vluchtelingen die in Nairobi wonen (in de wijk Eastleigh) soms gedwongen worden door de Keniaanse autoriteiten zich te laten registreren in vluchtelingenkampen zoals Dadaab. Gezien de slechte leefomstandigheden in de kampen kiezen sommige van deze Somaliërs er vervolgens voor om terug te keren naar Somalië.425
In de verslagperiode is door het Keniaanse parlementaire Comité voor Nationale Veiligheid aan de Keniaanse regering voorgesteld om het grootste vluchtelingenkamp in Kenia, Dadaab, te sluiten. Volgens het Comité zou het kamp een broeinest voor corruptie en terroristische activiteiten zijn. De parlementariërs willen voorts dat de Keniaanse regering de veilige terugkeer van de honderdduizenden Somalische vluchtelingen in Dadaab faciliteert. In Kenia is de houding van de bevolking en van veel overheidsfunctionarissen ten opzichte van Somalische vluchtelingen xenofobisch.426
419 IDMC: Somalia. Solutions for IDPs revealed as key for future peace and stability in Somalia (1 oktober 2013). 420 UNOCHA: 2014 Humanitarian needs overview Somalia (september 2013). Vertrouwelijke bron. 421 UN News Center: In Somalia, UN official spotlights plight of refugees returning to their homeland (9 juli 2013), UNHCR: Somali refugees in the region (as of 17th May 2013). 422 Zie algemeen ambtsbericht Somalië van november 2012. 423 Kenia heeft een Vluchtelingenwet uit 2006 en een nieuwe wet uit 2011 wordt momenteel herzien met steun van UNHCR. Ethiopië hanteert een Vluchtelingenwet uit 2004. 424 Danish Refugee Council / Norwegian Refugee Council: Durable solutions. Perspectives of Somali refugees living in Kenyan and Ethiopian camps and selected communities of return (2013). 425 Vertrouwelijke bronnen. 426 Standard Media Kenia: MP calls for closure Dadaab refugee camp (29 september 2013), BBC News: Westgate attack: MPs call for refugee camps to close (30 september 2013).
66 Algemeen ambtsbericht Somalië
4.3 Activiteiten van internationale organisaties
In Somalië is een aantal internationale ngo’s (ingo’s) en internationale organisaties actief.427 Hieronder bevinden zich VN-organisaties als UNHCR, UNICEF, UNOCHA en UNODC en internationale hulporganisaties als Danish Refugee Council, het Rode Kruis/de Rode Halve Maan, de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM), Interpeace, het International Rescue Committee en CARE International. De activiteiten van deze organisaties zijn vooral gericht op het verstrekken van humanitaire hulp en het stimuleren en ondersteunen van capaciteits- en vredesopbouw.
De meeste (i)ngo’s zijn verenigd in de parapluorganisatie Somalia Ngo Consortium. Het Consortium dient vooral als coördinerend mechanisme voor de aangesloten (i)ngo’s428, waardoor op een effectievere manier hulp kan worden verleend in Somalië aan kwetsbare groepen.429
4.3.1 Terugtrekken Artsen zonder Grenzen Op 14 augustus 2013 kondigde de medische hulporganisatie Artsen zonder Grenzen haar volledige terugtrekking uit Somalië aan. Artsen zonder Grenzen was ononderbroken in Somalië werkzaam sinds 1991. De organisatie verklaarde dat de minimum veiligheidsvereisten voor een aanwezigheid in Somalië niet langer konden worden gewaarborgd. Met het vertrek van AzG verdwijnt de belangrijkste medische hulpverleningsorganisatie uit Somalië waardoor duizenden personen verstoken blijven van medische hulp.430
4.3.2 Standpunt UNHCR De laatste UNHCR Eligibilty Guidelines for Assessing the International Protection Needs of Asylum-seekers from Somalia werd in mei 2010 gepubliceerd. In maart 2012 volgde een specifieke aanvulling voor de situatie in Galkayo.431
Het standpunt van UNHCR is in de verslagperiode niet gewijzigd. UNHCR stelt dat er geen reëel binnenlands vestigingsalternatief is voor teruggekeerde asielzoekers afkomstig uit Zuid- en Centraal Somalië. Gedwongen terugkeer wordt door UNHCR afgeraden vanwege de nog altijd alom aanwezige mensenrechtenschendingen in Somalië door alle betrokken partijen, met name in Zuid- en Centraal Somalië. Volgens UNHCR zijn er nu ook meer gewelddadigheden in Mogadishu dan een jaar geleden, waaronder meer willekeurig geweld, waardoor ook terugkeer naar Mogadishu thans moeilijk is.432
Indien landen uitgeprocedeerde asielzoekers willen uitzetten naar Noord-Somalië, geeft UNHCR in overweging dit alleen te doen als er een duidelijke clanverwantschap
427 In totaal zou het gaan om 24 VN-organisaties en meer dan 100 (i)ngo’s in Zuid- en Centraal Somalië, 19 VN- organisaties en 85 (I)ngo’s in Puntland en 20 VN-organisaties en meer dan 60 (i)ngo’s in Somaliland. UNOCHA: 2014 Humanitarian needs overview Somalia (september 2013). 428 Zie voor een actueel overzicht van de bij het Ngo Consortium aangesloten organisaties deze link: http://somaliangoconsortium.org/about/members. 429 Ngo Consortium website, geraadpleegd op 24 oktober 2013 (http://somaliangoconsortium.org/). 430 Msf.org: MSF forced to close all medical programmes in Somalia (14 augustus). Vertrouwelijke bronnen. 431 UNHCR: Eligibility guidelines for assessing the international protection needs of asylum-seekers from Somalia (5 mei 2010) en: Addendum to 2010 UNHCR eligibility guidelines for assessing the international protection needs of asylum-seekers from Somalia, relating specifically to the city of Galkacyo (maart 2012). 432 Vertrouwelijke bronnen.
67 Algemeen ambtsbericht Somalië
is. Dit houdt in de praktijk in dat volgens UNHCR Noord-Somalië geen reëel vestigingsalternatief biedt voor personen afkomstig uit Zuid- en Centraal Somalië.433
4.4 Terugkeer
Over de situatie van (gedwongen) teruggekeerde Somaliërs zijn weinig gegevens bekend. Terugkeer naar Mogadishu en Zuid- en Centraal Somalië is zeer moeilijk wanneer de terugkeerder geen familie, vrienden of clanverwanten heeft in de regio van terugkeer. Het is voor leden van minderheden en minderheidsclans in de regel nog ingewikkelder om voldoende bescherming te krijgen, aangezien dit sterk samenhangt met de in het betreffende gebied dominante clan. In de plattelandsgebieden in Somalië is de mogelijkheid tot terugkeer naar de eigen clan belangrijker dan in de steden. In verstedelijkt gebied speelt clanbescherming een iets minder prominente rol, maar ook in de steden is de aanwezigheid van een sociaal vangnet zeer belangrijk voor de kansen van de teruggekeerde Somaliër.434
Voor alle teruggekeerde personen geldt dat de nog altijd zeer slechte veiligheidssituatie een grote belemmering vormt voor een succesvolle terugkeer. Volgens bronnen is Al-Shabaab in de verslagperiode in toenemende mate alert geweest op personen die uit het buitenland zijn teruggekeerd in verband met vermeende spionage of verwestersing.435 Volgens bronnen beschouwt Al-Shabaab in sommige regio’s zelfs personen die niet tot de dominante clan behoren al als verdacht.436
Volgens een bron vindt er voor mensen die terugkeren geen enkele begeleiding of controle plaats door de Somalische autoriteiten. Dit komt voornamelijk doordat de overheidscapaciteit ontbreekt en de overheid andere prioriteiten stelt. Voor zover bekend ondervinden Somaliërs die terugkeren naar Zuid- en Centraal Somalië geen tegenwerking van de autoriteiten. Er zijn in de verslagperiode geen gevallen bekend geworden van teruggekeerde Somaliërs die werden gedetineerd, verhoord of beboet.437
Volgens berichtgeving vindt er terugkeer plaats van vluchtelingen die in onder meer Kenia zijn opgevangen. Soms werd dit veroorzaakt door de slechte opvangomstandigheden in de kampen in Kenia waarbij in een aantal gevallen sprake was van geweld tegen vluchtelingen van de kant van de autoriteiten. Vluchtelingen uit Kenia die terugkeren naar Somalië kunnen op een ‘Go Home’ reisdocument naar Somalië reizen (zie ook paragraaf 2.5). Het is moeilijk vast te stellen in hoeverre terugkeer vanuit Kenia permanent is.438 Er vindt veel terugkeer plaats van personen in het kader van de seizoensarbeid en onderhoud van land. Vaak keren die personen weer terug naar Kenia. Veel teruggekeerde Somaliërs raken in Somalië opnieuw ontheemd als gevolg van de slechte veiligheidssituatie.439 In november 2013 werd door UNHCR en de regeringen van Somalië en Kenia een overeenkomst getekend met betrekking tot het faciliteren van vrijwillige terugkeer van Somali’s uit Kenia.
433 Vertrouwelijke bronnen. 434 Zie ook paragraaf 2.3.4.2. Volgens een bron is in Mogadishu de toegang tot de nucleaire familie in toenemende mate belangrijk geworden voor de overlevingskansen van terugkeerders en is opvang binnen de extended family in sommige gevallen niet meer voldoende. Vertrouwelijke bronnen. 435 Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013). Vertrouwelijke bronnen. 436 In gebied dat wordt gecontroleerd door Al-Shabaab is het bezit van een westers paspoort zeer gevaarlijk. Vertrouwelijke bron. 437 Vertrouwelijke bron. 438 Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013). 439 UNHCR: Somali refugee situation and UNHCR’s global initiative (1 oktober 2013). Vertrouwelijke bronnen.
68 Algemeen ambtsbericht Somalië
UNHCR stelde dat terugkeer in het kader van deze overeenkomst alleen zal kunnen plaatsvinden indien de situatie in Somalië het toelaat inzake toegang tot voorzieningen en voldoende levensonderhoud en veiligheid. Volgens Artsen zonder Grenzen in Kenia zijn veel Somalische vluchtelingen in Dadaab bevreesd om terug te keren naar Somalië vanwege de onveilige situatie.440
In september 2013 werd door Nederland de eerste uitgeprocedeerde Somalische asielzoeker gedwongen uitgezet naar Mogadishu sinds 2010. Eerdere pogingen tot gedwongen uitzetting (na 2010) waren mislukt. In november 2013 schortte de Somalische overheid de medewerking aan gedwongen terugkeer vanuit Nederland voor onbepaalde tijd op.441 Voor zover bekend vindt er verder gedwongen terugkeer plaats naar Mogadishu vanuit het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen.442
440 Sabahi Online: Somalia: Most refugees in Dadaab fear returning home, Doctors without Borders says (29 november 2013), UN News Service: Kenya, Somalia reach agreement with UN Agency on dignified return of refugees (11 november 2013). 441 Volgens de Somalische autoriteiten moet het MoU met Nederland over gedwongen terugkeer opnieuw worden uitonderhandeld. Een andere reden die de Somalische regering gaf voor de opschorting was de kabinetscrisis die in november 2013 ontstond waarbij het functioneren van premier Shirdon ter discussie werd gesteld. 442 Amnesty International: Denmark: No forced returns to volatile Somalia (15 mei 2013), Human Rights Watch: The Netherlands: Halt plan to deport Somalis (21 februari 2013), Trouw: Eerste Somaliër door Nederland uitgezet (19 september 2013), Nederlands Dagblad: Uitzetten naar Somalië weer mogelijk (19 september 2013), RBC Radio: Netherlands, Norway expel Somali men back to home (17 september 2013), Wacaal Media Network: Norway resumes the forced returns back to Somalia (8 september 2013). Vertrouwelijke bron.
69 Algemeen ambtsbericht Somalië
Bijlage I Landkaart Somalië
70 Algemeen ambtsbericht Somalië
Bijlage II Controlegebied Al-Shabaab
Situatie per 30 mei 2013 (Bron: Political Geography Now; http://www.polgeonow.com/2013/05/somalia-war-map-al-shabaab-2013.html).
Situatie per 1 september 2013 (Bron: BBC; http://www.bbc.co.uk/news/world- africa-15336689).
71 Algemeen ambtsbericht Somalië
Bijlage III Literatuurlijst
– Abbink, Jan: The total Somali Clan Genealogy (2009) – ACCORD: Clans in Somalia, report on al lecture by Joakim Gundel (december 2009) – Africa Reviews: Somalia takes first step towards judicial reforms (6 april 2013) – Amnesty International Public statement: Returns to South and Central Somalia: A violation of international law (15 mei 2013) – Bryden, Matt: Somalia Redux? Assessing the new Somali federal government (augustus 2013) – Council on Foreign Relations: Al-Shabaab (5 februari 2013) – Critical Threats: Challenges to America’s counterterrorism strategy in Somalia (6 oktober 2013) – Danish Immigration Service: Security and human rights issues (april 2012) – ECOI: Al-Shabaab: Chronology of events since January 2013 (22 augustus 2013) – Economist Intelligence Unit: Country report Somalia (mei 2013) – Economist Intelligence Unit: Country report Somalia (april 2013) – Gatsiounis, Ioannis: After Al-Shabaab (Current trends in Islamist Ideology, vol. 14) – Hansen, Stig Jarle: Al-Shabaab in Somalia. The History and ideology of a militant islamist group, 2005-2012 (Londen, 2013) – Homeland Security Policy Institute (George Washington University): Somalia’s Al-Shabaab: Down but not out (27 augustus 2013) – Human Rights Watch: Comment to Somalia’s Parliamentary Committee on Human Rights, Women and Humanitarian Affairs on Draft National Human Rights (11 juni 2013) – Human Rights Watch: Hostages of the Gatekeepers. Abuses against internally displaced Mogadishu, Somalia (maart 2013) – Human Rights Watch: Somalia: Strengthen human rights law (12 juni 2013) – Immigration and Refugee Board of Canada: Somalia: Identification documents, including passports and driver’s licenses; whether driver’s licenses are/have been issued, including language of documents (2007-june 2013) (14 juni 2013) – Immigration and Refugee Board of Canada: Somalia: The Gaboye (Midgan) people, including the location of their traditional homeland, affiliated clans and risks they face from other clans (4 december 2012) – Immigration and Refugee Board of Canada: Somalia: The Reer Hamar and/or Benadiri, including the location of their traditional homeland, affiliated clans and risks they face from other clans (3 december 2012) – Institute for Security Studies: Long walk to restoration. Lessons from Somalia’s transition process (juli 2013) – Internal Displacement Monitoring Centre (IDMC): e (1 oktober 2013) – International Crisis Group: Security and governance in Somalia: Consolidating gains, confronting challenges, and charting the path forward (8 oktober 2013) – Krazyinsidekenya: Somali clan system and structure (14 februari 2013) – Landinfo/Danish Immigration Service: Security and protection in Mogadishu and South-Central Somalia (mei 2013) – Landinfo/Danish Immigration Service: Update on security and human rights issues in South-Central Somalia, including Mogadishu (januari 2013) – Lifos: Government and clan system in Somalia (5 maart 2013) – Minority Rights Group: No Reddress. Somalia’s forgotten minorities (2010) – OCHA: Humanitarian bulletin Somalia (September 2013) – OCHA: Humanitarian needs overview Somalia (September 2013)
72 Algemeen ambtsbericht Somalië
– Oostenrijks ministerie van Binnenlandse Zaken: Somalia; security, minorities & migration (2013) – Report of the Monitoring Group on Somalia and Eritrea pursuant to Security Council Resolution 2060 (2012): Somalia (S/2013/413) (12 juli 2013) – Security Council Report: Monthly forecast Somalia (10 mei 2013) – The Somalia Consortium: Gatekeepers in Mogadishu (31 januari 2013) – UNHCR: Eligibility guidelines for assessing the international protection needs of asylum-seekers from Somalia (5 mei 2010) – UNHCR: Addendum to 2010 eligibility guidelines (specifiek voor Galkayo) (maart 2012) – UNPOS/UNICEF/UNODC: Assessment of the prison system in Mogadishu/South Central Somalia (September 2012) – UN Security Council: Report of the Secretary-General on Somalia (31 mei 2013) – UK Foreign and Commonwealth Office: Country updates Somalia (30 juni 2013) – UK Foreign and Commonwealth Office: Somalia 2012 report (april 2013) – UK Foreign and Commonwealth Office: Somalia conference 7 may 2013: key outcomes (13 mei 2013) – UK Border Agency Home Office: Operational guidance note Somalia (September 2013) – UK Border Agency Home Office: Bulletin events march 2013, Somalia (23 april 2013) – UK Border Agency Home Office: Somalia country of origin information report (5 augustus 2013) – US Department of State: Somalia 2012 human rights report (april 2013) – US Department of State: Somalia 2012 international religious freedom report (mei 2013)
73 Algemeen ambtsbericht Somalië
Bijlage IV Geraadpleegde websites
– ABC News (www.abcnews.go.com/) – Africa Review (www.africareview.com) – African Arguments (www.africanarguments.org) – Alakhbar English (www.english.al-akhbar.com/) – All Africa (www.allafrica.com) – Al-Jazeera (www.aljazeera.com) – American Thinker (www.americanthinker.com) – Amnesty International (www.amnesty.nl) – ANP (www.anp.nl) – Arab News (www.arabnews.com) – Article19 (www.article19.org) – Associated Press News (www.ap.org) – Atmospherics Unlimited (www.atmosphericsunlimited.com) – BBC News (www.bbcnew.co.uk/news/) – BNR (www.bnr.nl) – Boocame online (www.boocameonline.com) – Britse overheidswebsite (www.gov.uk) – CBC Radio Canada (http://www.cbc.radio-canada.ca/en/) – CBS News (www.cbsnews.com) – Center for Strategic and International Studies (www.csis.org) – CIA (www.cia.gov) – CNN (www.cnn.com) – Committee to Protect Journalists (www.cpj.org) – Critical Threats (www.criticalthreats.org) – Daily Mail (www.dailymail.co.uk) – Dalsan Radio (www.dalsanradio.com) – De Volkskrant (www.volkskrant.nl) – Defence Web (www.defenceweb.co.za) – Diplomatic Courier (www.diplomaticourier.com/) – Doctors without Borders (www.doctorswithoutborders.org) – ECOI (www.ecoi.net) – Ethiopian Review (www.ethiopianreview.com) – Ethiopische overheidswebsite (www.ethiopia.gov.et) – Ethnologue (www.ethnologue.com) – EUNAVFOR (www.eunavfor.eu) – Europese Commissie (www.ec.europa.eu) – Faafiye (www.faafiye.com) – France24 (www.france24.com) – Garowe Online (www.garoweonline.com) – Gatestone Institute (www.gatestoneinstitute.org) – Hands off Cain (www.handsoffcain.info) – Hiiraan (www.hiiraan.com) – Horseed Media (www.horseedmedia.net) – Human Rights Watch (www.hrw.org) – IDMC (www.internal-displacement.org/) – Ilays News (www.ilaysnews.net) – Institute for Security Studies Africa (www.issafrica.org) – Inter Parliamentary Union (www.ipu.org) – Inter Press Service (www.ips.org) – International Federation of Journalists (www.ifj.org)
74 Algemeen ambtsbericht Somalië
– International Freedom of Expression Exchange Clearing House (www.ifex.org) – International New York Times (www.inyt.com) – International Press Institute (www.freemedia.at) – Internet World Stats (www.internetworldstats.com/africa.htm) – IOM (www.iom.int) – IRIN Africa (http://www.irinnews.org/africa) – Jamestown Terrorism Monitor (www.jamestown.org/tm) – KEDRO (www.kedro.org) – Maritime Security Review (www.marsecreview.com) – Mogadishu International Airport (www.mogadishuairport.com) – Morning Star News (www.morningstarnews.org) – Mustaqbal Radio (www.mustaqbalradio.com) – National Union of Somali Journalists (www.nusoj.org) – Nederlands Dagblad (www.nd.nl) – New York Times (www.nytimes.com) – News.com.au (www.news.com.au/) – Newstime Africa (www.newstimeafrica.com) – NRC (www.nrc.nl) – Organization for Somali Ethnic Minorities (OFSEM) (www.ofsem.org) – Oxford Analytica (www.oxan.com) – Political Geography Now (www.polgeonow.com) – Press TV (www.press-tv.ir) – Puntlandi (www.puntlandi.com) – Qaran News (www.qarannews.com) – Qurbejoog (www.qurbejoog.com) – Raxanreeb/RBC Radio (www.raxanreeb.com) – Realtaleex (www.realtaleex.com) – Reason (www.reason.com) – Reliefweb (www.reliefweb.int) – Reuters (www.reuters.com) – Reporters without Borders (www.rsf.org) – Rijksoverheid (www.rijksoverheid.nl) – Sabahi Online (www.sabahionline.com) – Shabelle Media Network (www.shabelle.net) – Somalia NGO Consortium (www.somaliangoconsortium.org) – Somalia Report (www.somaliareport.com) – Somaliland Focus UK (www.somalilandfocus.org.uk/) – Somaliland Sun (www.somalilandsun.com) – SOMRAF (www.somraf.org) – Standard Media Kenya (www.standardmedia.co.ke/) – Stratfor Global Intelligence (www.stratfor.com) – The Advocate (www.advocate.com) – The Bartlett (www.bartlett.ucl.ac.uk/) – The Globe and Mail (www.theglobeandmail.com) – The Guardian (www.guardian.co.uk) – The Star (Kenia) (www.the-star.co.ke) – The Telegraph (www.telegraph.co.uk) – The Times of India (www.timesofindia.indiatimes.com) – The Wall Street Journal (www.online.wsj.com) – The Washington Post (www.washingtonpost.com) – Think Africa Press (www.thinkafricapress.com) – Thomson Reuters Foundation (TRUST) (www.trust.org) – Transparency International (www.transparency.org) – Trouw (www.trouw.nl)
75 Algemeen ambtsbericht Somalië
– Uganda Radio Network (www.ugandaradionetwork.com) – UN News Centre (www.un.org/news/) – UNOCHA (www.unocha.org) – UNDP (www.unpd.org) – UNHCR (www.unhcr.org) – UNICEF (www.unicef.org) – UNPOS (www.unpos.unmissions.org) – UNSOM (www.unsom.unmiossions.org) – VN Veiligheidsraad (www.un.org/en/sc/) – VN Verdragen (www.treaties.un.org) – Voice of America (www.voanews.com) – Wacaal Media Network (www.wacaal.com)
76