Algemeen Ambtsbericht Somalië
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Algemeen ambtsbericht Somalië Datum: 30 maart 2016 Algemeen ambtsbericht Zuid- en Centraal Somalië 2015 Colofon Plaats Den Haag Opgesteld door Ministerie van Buitenlandse Zaken, Directie Afrika Verslagperiode 1 december 2014 - 31 december 2015 Algemeen Ambtsbericht Zuid- en Centraal Somalië 2015 Inleiding In dit algemeen ambtsbericht wordt de situatie in Zuid- en Centraal Somalië beschreven, voor zover deze van belang is voor de beoordeling van asielverzoeken van personen die afkomstig zijn uit dit deel van Somalië en voor de besluitvorming over de terugkeer van afgewezen Somalische asielzoekers. Dit algemeen ambtsbericht is een actualisering van eerdere ambtsberichten over de situatie in (geheel) Somalië. Het laatste algemeen ambtsbericht verscheen in december 2014. Dit algemeen ambtsbericht beslaat de periode van 1 december 2014 tot en met 31 december 2015. Een enkele maal zijn bronnen gebruikt uit begin 2016 die feiten bevatten over, of betrekking hebben op gebeurtenissen in de verslagperiode. Veel van de beschikbare getalsmatige gegevens over Somalië (bijvoorbeeld economische of humanitaire gegevens) betreffen het gehele land en worden niet gespecificeerd voor Zuid- en Centraal Somalië. Waar dit onderscheid relevant is voor dit ambtsbericht wordt dat in een voetnoot toegelicht. Dit algemeen ambtsbericht is gebaseerd op informatie uit openbare en vertrouwelijke bronnen. Bij de opstelling is gebruik gemaakt van informatie afkomstig van websites, rapporten, persberichten ed. van verschillende organisaties van de Verenigde Naties, niet- gouvernementele organisaties, academici en think tanks, de EU, vakliteratuur, berichtgeving in de media en –in een aantal gevallen- directe contacten met relevante personen/deskundigen. Daarnaast wordt de tekst in een aantal gevallen ondersteund door informatie die op vertrouwelijke basis is ingewonnen (aangemerkt met ‘vertrouwelijke bron’). Somalië zelf beschikt over zeer diverse media, met name radiostations en websites met lokaal nieuws. Een groot deel daarvan is in het Somalisch en daarom moeilijk toegankelijk als bron. In de dagelijkse persoverzichten die verstrekt worden door de Afrikaanse vredesmacht AMISOM worden geselecteerde Engelstalige persberichten opgenomen die afkomstig zijn uit de Somalische media (inclusief radiostations), regionale Oost-Afrikaanse media, en de internationale pers. Vaak met links naar de oorspronkelijke publicaties. De door AMISOM gemaakte selectie wordt over het algemeen betrouwbaar geacht en wordt bijvoorbeeld door het Nederlandse Ministerie van Defensie gecirculeerd onder beleidsambtenaren die zich met Somalië bezighouden. Zie: http://somaliamediamonitoring.org/ Het ambtsbericht opent met een korte beschrijving van land en bevolking. Een uitgebreid overzicht van de geschiedenis en de positie van de verschillende clans is opgenomen in de ambtsberichten van november 2012 en december 2013 en in het EASO Country of Origin Report van het European Asylum Support Office (EASO) van augustus 2014. Algemeen Ambtsbericht Zuid- en Centraal Somalië 2015 Inhoudsopgave Colofon + kaart van Somalië Inleiding 1 Landeninformatie 1 1.1 Introductie / basisgegevens 1 1.2 Politieke ontwikkelingen 2 1.3 Federaal proces 4 1.3.1 - Jubaland (Regio’s Neder-Juba, Midden-Juba, Gedo) 6 1.3.2 - Zuidwest Somalië (Regio’s Bay, Bakool, Neder-Shabelle) 6 1.3.3 - Centraal Somalië (Galguduud, Mudug, Galmudug) 7 1.3.4 - Hiiraan en Midden-Shabelle 9 1.3.5 - Banadir-Mogadishu 9 1.4 Overige bestuurlijke aangelegenheden (wetgeving, commissies, corruptie) 10 1.5 Veiligheidssituatie, algemeen 13 1.5.1 - Veiligheid Banadir (Mogadishu) 18 1.5.1.1. - Lijst van geweldsincidenten in Mogadishu 20 1.5.1.2. - Veiligheid internationale vliegveld Mogadishu 22 1.5.2 - Veiligheid in Jubaland (Regio’s Neder-Juba, Midden-Juba, Gedo) 23 1.5.3 - Veiligheid in Zuidwest Somalië (regio’s Bay, Bakool, Neder-Shabelle) 24 1.5.4 - Veiligheid in Centraal Somalië (Galguduud, Mudig, Galmudug) 25 1.5.5 - Veiligheid in Hiiraan en Midden-Shabelle 27 1.6 Al-Shabaab 28 1.6.1 - Strategische ontwikkelingen in de strijd tegen Al-Shabaab. 28 1.6.2 - Aanslagen buiten Zuid- en Centraal Somalië 33 1.6.3 - Strategische ontwikkelingen binnen Al-Shabaab. 36 1.7 Andere milities 39 2 Documenten 40 3 Mensenrechten 43 3.1 Verdragen, grondwet en wetgeving 44 3.2 Mensenrechtensituatie in gebied onder controle van Al-Shabaab 46 3.3 Rechtsstaat en rechtsbescherming. 47 3.3.1 - Arrestaties en detentie 49 3.3.2 - Rol van clans bij bescherming 50 3.3.3 - Doodstraf en buitengerechtelijke executies 51 3.4 Vrijheid van meningsuiting/persvrijheid 52 3.5 Vrijheid van vereniging en vergadering 54 3.6 Vrijheid van godsdienst 54 3.7 Bewegingsvrijheid 55 3.8 Positie en rechten van Vrouwen 57 3.8.1 - Vrouwen in gebieden onder controle van Al-Shabaab 58 3.8.2 - Alleenstaande vrouwen 58 3.8.3 - Seksueel en huiselijk geweld 58 3.8.4 - Genitale verminking 60 3.9 Positie en rechten van kinderen 61 3.10 Positie en rechten van etnische minderheden 63 3.11 Positie en rechten van homosexuelen, LHTB’s 64 3.12 Positie en rechten van oppositiepartijen en politieke activisten 65 3.13 Positie en rechten van specifieke beroepsgroepen 65 4 Vluchtelingen en ontheemden 66 4.1.1 - Vluchtelingenstromen; opvang in de regio 66 4.1.2 - Ontheemden 67 4.2 Humanitaire- en Ontwikkelingshulp 69 4.2.1 - Organisaties 69 4.2.2 - Obstructie van humanitaire hulpverlening 70 4.2.3 - UNHCR Eligibility Guidelines 71 4.3 Terugkeer 71 4.3.1 - Vrijwillige terugkeer vanuit de regio 71 4.3.2 - Vrijwillige terugkeer vanuit Europa/Nederland 73 Algemeen Ambtsbericht Zuid- en Centraal Somalië 2015 4.3.3 - Gedwongen terugkeer 78 4.3.4 - Terugkerende alleenstaande vrouwen 79 Bijlagen BIJLAGE 1. Kaartjes van de gezagssituatie in Zuid- en Centraal Somalië 81 BIJLAGE 2. Somalische wetgeving en parlementaire resoluties in voorbereiding (stand per 1 december 2015). 83 BIJLAGE 3. Lijst van milities die in 2015 in Zuid- en Centraal Somalië betrokken waren bij (gewelds-)incidenten. 85 BIJLAGE 4. Geweldsdiagrammen 2015 per regio. 86 BIJLAGE 5. Afkortingenlijst 92 Algemeen Ambtsbericht Zuid- en Centraal Somalië 2015 1 Landeninformatie 1.1 Introductie / basisgegevens Somalië ligt in de Hoorn van Afrika aan de uiterste oostpunt van het continent. Het land had tussen 1991 en 2012 geen internationaal erkend centraal gezag en was in die periode het schoolvoorbeeld van een failed state. Het noordelijkste en voormalig Britse deel, Somaliland, verklaarde zich in 1991 onafhankelijk maar dit wordt heden nog door geen enkel land erkend. De rest van Somalië, het voormalige Italiaanse deel, vormde jarenlang een bron van instabiliteit vanwege strijdende clanmilities en warlords, piraterij, migranten/vluchtelingen en islamitische terreur. Eind 2012 trad er een nieuwe centrale regering aan in Mogadishu met een transformatieve politieke agenda. Deze regering, onder leiding van president Hassan Sheikh Mohamud, ontving onmiddellijk grote politieke en materiële steun vanuit de internationale gemeenschap die een kans zag het land weer op de been te helpen. Niettemin blijft Somalië een extreem arme, fragiele1, slecht bestuurde2 en bijzonder corrupte staat3 die lijdt onder binnenlandse gewapende conflicten, chronische voedselonzekerheid en onder een humanitaire crisis die behoort tot de meest omvangrijke, langdurigste en complexe noodsituaties ter wereld.4 De mensenrechtensituatie is grimmig. Jeugdwerkloosheid wordt geschat op 67%.5 AMISOM, een vredesmacht van de Afrikaanse Unie van meer dan 22.000 man, wordt geacht er een zekere stabiliteit te waarborgen. Ondanks alles zijn er ook tekenen van hoop en is er reden voor –voorzichtig- optimisme.6 In deze verslagperiode schudde Somalië het etikel failed state zelfs van zich af, aldus de Speciale Vertegenwoordiger van de VN voor Somalië, Nicholas Kay, en werd het een ‘herstellende en fragiele staat’.7 Dit ambtsbericht beperkt zich tot de situatie in Zuid- en Centraal Somalië. Zuid- en Centraal Somalië grenst in het oosten aan de Indische Oceaan; in het zuidwesten aan Kenia en in het noorden aan Ethiopië en Puntland.8 Met de term ‘Somalië’ wordt in dit ambtsbericht het zuidelijke en centrale deel van de Federale Republiek Somalië bedoeld, dus exclusief Somaliland en Puntland, tenzij anders aangegeven. Zuid- en Centraal Somalië heeft een bevolking van ruim 7,3 miljoen inwoners (2014). Het wordt doorsneden door twee permanente rivieren, de Juba en de Shabelle. Somalië is verdeeld in 18 regio’s waarvan 10½ in Zuid- en Centraal Somalië: Bakool, Bay, Banadir, Galguduud, Gedo, Hiiraan, Neder- en Midden-Juba, Neder- en Midden-Shabelle, en Mudug.9 De regio’s zijn onderverdeeld in districten. De belangrijkste steden in Zuid- en Centraal Somalië zijn de hoofdstad Mogadishu, die vrijwel de gehele regio Banadir beslaat, Galkayo (een gesplitste stad in Mudug op de grens met Puntland), Baidoa (regio Bay), Beledweyne (regio Hiiraan), Dhusamarreeb (Galgaduud) en de kuststeden Marka (of Merka, in Neder-Shabelle) en Kismayo (in Neder-Juba), beiden ten zuiden van Mogadishu gelegen. Kismayo is een belangrijke havenstad. Eind mei 2015 publiceerde de Somalische overheid voor het eerst sinds meer dan 40 jaar nieuwe bevolkingsgegevens.10 De gegevens zijn gebaseerd op veldwerk dat plaatsvond van eind 1 Somalië stond qua fragiliteit in 2014 op de 177e plaats in een lijst met 178 landen, met een score van 112,6 van maximaal 120 ‘fragiliteits’-punten die op basis van indicatoren worden toegekend. Zie de Fragile State Index van het Fund for Peace 2014. http://fsi.fundforpeace.org/ 2 Somalië scoort de 54e en laatste